นศ 322 การออกแบบและผลตสอสงพมพ [CA 322 Printed Media Design and Production] รวมรวม/เรยบเรยง โดย อาจารยณฏฐพงษ สายพณ (ปการศกษาท 2/2558)

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพ สาหรบงานวารสารศาสตร

• ภาพถายในฐานะการสอสารเชงสญลกษณ

• ความหมาย คณลกษณะ และความสาคญของประเภทภาพ เชงวารสารศาสตร

• หลกจรยธรรมและจรรยาบรรณสาหรบภาพเชงวารสารศาสตร • หลกการ EDFAT ของภาพถายเชงวารสารศาสตร

• แบบจาลองการสอสารของ Jakobson

• การวเคราะหภาพถายเชงวารสารศาสตร

ส า ข า ว ช า น เ ท ศ ศ า ส ต ร บ ร ณ า ก า ร ค ณ ะ ศ ล ป ศ า ส ต ร

ม ห า ว ท ย า ล ย แ ม โ จ

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 1

การสอสารดวยภาพเปนกระบวนการทมการขบเคลอนอยางไมหยดนง นบตงแตภาพเขยนบนผนงถาของมนษย

ในยคดกดาบรรพ จนกระทงในยคปจจบนทมการสรางสรรครปแบบและกระบวนการสอสารดวยภาพ พรอมๆ กบการพฒนา เทคโนโลยทางการมองเหนมาอยางตอเนอง แสดงใหเหนวามนษยในทกยคสมยตางกมความจาเปนทจะตองทาการสอสาร เพอตอบสนองตอความตองการในการอยรวมกนในสงคมโดยการสอสารดวยภาพ ถอเปนวธการสอสารทสาคญทางหนงทม ความเปนรปธรรม และเปนสอกลางทนามาใชเปนตวแทนในการสอความหมายถงเรองราวและเหตการณตางๆ อกทงการมองเหน กเปนธรรมชาตในการรบรอยางแรกของมนษยทมประสทธภาพสง และในวงการสอนน การสอสารดวยภาพกเปนสงทเปน ปจจยสาคญ ตอการสอสารความหมายและเรองราวผานทงสงพมพ และสอในรปแบบตางๆ โดยเฉพาะงานวารสารศาสตร ทเปนงานทตองสอสารกบผรบสารทเปนมวลชน

ภาพถายในฐานะการสอสารเชงสญลกษณ สงคมทกสงคมจะตองมการกาหนดระบบสญลกษณทางการสอสารทใชเปนตวแทนความหมายของสงหนงๆ ซงทกสงคม

ตองการระบบแบบแผนของสญลกษณทเปนทเขาใจรวมกน หากสงคมใดไมมสงทใชแทนสญลกษณถงบางสงบางอยาง แสดงวาสมาชกในสงคมไมรจกสงนน ทงนการเรยนรระบบสญลกษณเปนผลมาจากความสามารถของมนษยในการเกบ ความทรงจา และการระลกถงความทรงจาทสามารถนามาเชอมโรงไดกบปจจบน ปจจยดงกลาวหากเปนเงอนไขเบองตน ในการเรยนรสญลกษณทางภาษาและสญลกษณอนใดรวมทงการสอสารดวยภาพ ซงเปนระบบการสอสารทเรยนรได โดยมลกษณะสาคญ 3 ประการ คอ

1. เขาใจไดจากการเรยนรของบคคล 2. มความหลากหลายในแตละสงคม 3. สามารถเปลยนแปลงไดภายในบคคลหรอสงคมเดยวกน ขนอยกบบรบทแวดลอมทางการสอสาร

Semiology เปนคาทตงขนโดยนกภาษาศาสตร Ferdinand de Saussure (ค.ศ. 1857-1913)

ในการศกษาหาความรเกยวกบสญศาสตรและสญวทยานนมเนอหาและวตถประสงคของการศกษาทสอดคลอง และคลายคลงกน นนคอการศกษาวธการสอความหมาย ขนตอนและหลกการในการสอความหมายตลอดจนเรองการทาความเขาใจในความหมาย ของสญลกษณทปรากฏอยในวฒนธรรมหนงๆ

รปสญญะและความหมายสญญะ การศกษาเกยวกบสญศาสตร จะเปนการหาความสมพนธระหวางรปสญญะและความหมายสญญะ เพอดวา

ความหมายถกสรางและถกถายทอดอยางไร ซง Saussure อธบายวาในทกๆ สญญะตองมสวนประกอบทง 2 อยางไดแก 1. รปสญญะ (Signifier)

คอสงทเราสามารถรบรผานประสาทสมผส เชนการมองเหนตวอกษร รปภาพ หรอการไดยนคาพดทเปลงออกมาเปนเสยง (acoustic-image)

2. ความหมายสญญะ (Signified) หมายถงความหมาย คานยามหรอความคดรวบยอด (concept) ทเกดขนในใจหรอในความคดของผรบสาร

ความสมพนธระหวางสญญะแตละตวนนเกดขนโดยตรรกะวาดวยความแตกตาง (the logic of difference) หมายถง ความหมายของสญญะแตละตวมาจากการเปรยบเทยบวาตวมนแตกตางจากสญญะตวอนๆ ในระบบเดยวกน ซงหากไมม ความแตกตางแลว ความหมายกเกดขนไมได ทงนความตางททาใหคาความหมายเดนชดทสดคอความตางแบบคตรงขาม (binary opposition) เชน ขาว-ดา ด-เลว รอน-เยน หรออธบายอกอยางคอ ความหมายของสญญะหนงเกดจากความไมม หรอไมเปนของสญญะอน (สรณ วงศเบยสจจ, 2544)

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 2

ประเภทของสญญะ การสอสารดวยภาพเปนระบบการสอสารดวยระบบสญญะ ขณะทความสมพนธระหวางสญญะแตละตวนนเกดขน

โดยการพจารณาทตรรกะของความแตกตางนนกไดมการเสนอการจดประเภทของสญญะ โดย C.S Peirce ไดแบงตาม ความสมพนธระหวางรปสญญะและความหมายสญญะ โดยจาแนกสญญะเอาไวเปน 3 ประเภท ดงน

1. สญรป (icon) คอการสอสารตามสงทเหนในภาพในระดบทเปนความหมายแบตรงไปตรงมา เปนความสมพนธระหวาง

รปสญญะกบความหมายสญญะเปนเรองของความเหมอนหรอคลายคลงกบสงทมนบงถง เชน ภาพถาย ภาพเหมอน ทเชอมโยงเขากบตวบคคล เปนตน

2. ดรรชน (index) คอการสอสารทตองอาศยการเชอมโยงสงทเปนเหตและเปนผลตอกน หรอการคดของผรบสาร เปนความ

สมพนธระหวางรปสญญะกบความหมายสญญะเปนผลลพธ หรอเปนการบงชถงบางสงบางอยาง เชน เหนภาพควนไฟ ยอมรไดวามไฟไหมเกดขน รปกราฟทแสดงผลลพธของสงใดสงหนง รอยเทาของสตวทประทบลงบนพนดน หรอดรรชนทอยทายเลมของหนงสอทบอกใหเราทราบถงขอความทเราตองการจะคนหา

คณสมบตอกประการทนาสงเกตของสญญะประเภทดรรชนกคอ เมอเราเหนรปสญญะประเภทดรรชน ความหมายสญญะทเรานกถงไมใชสงทเรามองเหนในขณะนน เชนตวอยางทไดกลาวมาแลว นนคอรอยเทาสตว ทเมอเราพบ เราไมไดนกถงรอยเทาในขณะนน แตเรานกไปถงตวสตวทเปนเจาของรอยเทานน

3. สญลกษณ (symbol) คอการสอสารทเกดจากการเรยนรรวมกนของคนในสงคมทตกลงความหมายรวมกน เปนความสมพนธระหวาง

รปสญญะกบความหมายสญญะทแสดงถงบางสงบางอยาง แตมนไมไดมความคลายคลงกบสงทมนบงชเลย ซงการใชงานเปนไปในลกษณะของการถกกาหนดขนเองซงไดรบการยอมรบจนเปนแบบแผน (Convention) และตองมการเรยนรเครองหมายเพอทาความเขาใจ หรอเปนการแสดงถงการเปนตวแทน (representation) ซงสงคมยอมรบความสมพนธน ตวอยางเชน ภาพไมกางเขนเปนสญลกษณแทนศาสนาครสต หรอการสวมแหวน นวนางขางซายแสดงถงการแตงงาน เปนตน แตอยางไรกด การจาแนกประเภทของสญญะทงสามแบบกไมสามารถทาไดอยางชดเจน เชนในกรณรปสญญะ

ของคาวา “Xerox” ในภาษาองกฤษซงความหมายสญญะของมนกคอยหอของเครองถายเอกสาร แตรปสญญะดงกลาว ไดกลายเปนความหมายสญญะของ “การถายเอกสาร” ในสงคมไทยเปนตน (ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, 2545)

แสดงภาพตวอยางของสญญะประเภทตางๆ

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 3

ความหมายตรงและความหมายแฝง ในการทางานของขนตอนการแสดงความหมายของสญญะนนจะมความสมพนธระหวาง รปสญญะและความหมาย

สญญะตลอดเวลา ซง Barthes ไดใหแนวคดในการวเคราะหความหมาย 2 ชนดในสวนการรบรความหมายของผรบสาร คอ 1. ความหมายตรง (Denotation)

เปนระดบของความหมายทเกยวของกบความจรงระดบธรรมชาต เปนความหมายทผใชสามารถเขาใจ ไดตรงตามตวอกษรจดอยในลกษณะของการอธบายหรอพรรณนา (Descriptive level) และเปนความหมายทเปนท รบรและเขาใจไดสาหรบผรบสารสวนใหญ ยกตวอยางเชนเมอเรากลาวถงชาง กจะนกถงลกษณะของสตวทมรปรางใหญ มงาและงวง เปนตน การอธบายความหมายของคาศพทในพจนานกรมกเปนความหมายโดยตรงเชนกน (ภคพงศ อครเศรณ, 2548)

2. ความหมายแฝง (Connotation) เปนการตความหมายของสญญะโดยเปนระดบทพวงเอาปจจยทางวฒนธรรมเขามาเกยวของดวย ซงเปนการ

อธบายถงปฏสมพนธทเกดขนกบอารมณความรสกของผใชและคณคาทางวฒนธรรมของเขา ความหมายแฝงหรอ ความหมายในระดบทสองนสรางขนบนพนฐานของความหมายตรงของสญญะตวเดยวกน ซงกระบวนการเกดขนของ ความหมายแฝงนเกดขนเมอสญญะในความหมายระดบแรกถกนาไปใชเปนรปสญญะโดยมการผกโยงรวมเขากบความหมายใหม จงเกดเปนความหมายแฝง ซงกระบวนการนเองท Barthes ใชอธบายการเกด Myth (มายาคต) ซง Barthes ไดอธบายเกยวกบกระบวนการดงกลาวไวดงน “มายาคตเปนระบบสอความหมายซงมลกษณะพเศษตรงทมน กอตวขนบนกระแสการสอความหมายทมอยกอนแลว จงถอไดวา มายาคตเปนระบบสญญะในระดบทสอง สงทเปนหนวยสญญะ (ผลลพธจากการประกบของรปสญญะกบความหมาย) ในระบบแรก กลายมาเปนเพยงรปสญญะในระบบทสอง ขอยาในทนวา วสดสาหรบสรางวาทะแหงมายาคต (เชน ภาษา ภาพถาย ภาพวาด โปสเตอร พธกรรม วตถ ฯลฯ) ไมวาในเบองตนนนจะมความแตกตางหลากหลายเพยงใดกตาม แตครนเมอถกจบยดโดยมายาคตแลว กจะถกทอนใหเหลอเปนเพยงรปสญญะเพอสอถงสงอนเสมอ” (วรรณพมล องคศรสรรพ, 2544)

อยางไรกด การสอความหมายในระดบของความหมายแฝงนมแนวโนมในการสอความหมายทแตกตางกนซงขนอยกบ

ระดบของการสอความหมาย โดยแบงออกเปน 2 ระดบไดแก ระดบของปจเจก (individual connotations) ในการทาความเขาใจในสงใดสงหนงของบคคลนนเปนการเรยนร

วธการมองโลกและการทบคคลมปฏสมพนธกบโลก ซงการเรยนรเหลานเองทจะทาใหบคคลมความเขาใจและใหนยามตอสงตางๆ ซงอาจเหมอนหรอแตกตางกนกได ซงเรยกวาประสบการณ ยกตวอยางเดกหญงทไดกลนดอกกหลาบเปนครงแรก พรอมกบมประสบการณทนากลว ในเวลาตอมาหากเธอไดมองเหนหรอไดกลนดอกกหลาบ กอาจเปนการเตอน ความจาใหเกดความรสกหวาดกลวขนมาอก ซงการมองเหนหรอไดกลนดอกกหลาบนเปนการนาพาการสอความหมาย สวนตวสาหรบเดกผหญงคนดงกลาว ดงนนการมอบดอกกหลาบจงอาจเปนการสรางความกลว มากกวาทจะเกดความรสกซาบซง ในความรก สงทควรระมดระวงในการวเคราะหในเชงสญศาสตร (semiotic analysis) สาหรบการสอความหมายระดบนคอ เนองจากเปนการสอความหมายแบบสวนตว จงอาจไมไดสอความหมายแตกตางไปตามความหมายปกตดงทคนอนๆ มสวนรวม ในความหมายนน

ระดบของวฒนธรรม (cultural connotations) การสอความหมายในระดบนแสดงถงการทวตถในวฒนธรรม ไดพวงเอาความสมพนธและการสอความหมายเขามาในตวมน และมสวนรวมในการใหความหมายกบผคนในวฒนธรรม ยกตวอยางเชนการมอบดอกกหลาบ ทคนใหการยอมรบในเชงวฒนธรรมเขาใจรวมกนวาเปนการแสดงถงความรก (สมเกยรต ตงนโม. 2550.)

ความหมายทเกดจากระบบสญญะ ระบบของภาษาภาพมความหมายทเกดจากระบบสญญะ สามารถจาแนกทมาของความหมายได 3 ลกษณะ ดงน 1. ความหมายเชงสญลกษณของรปทรงวตถในภาพ

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 4

รปทรงทประกอบขนเปนพช สตว สงของ หรอบคคล นอกจากจะมความสามารถในการสอสารเกยวกบสารสนเทศข องสงนนๆ ทเปนความหมายโดยตรงแลว อาจมความหมายในระดบสญลกษณรวมอยดวย ซงการตความหมายนน เปนกระบวนการทองกบประสบการณหรอการเรยนรระบบสญลกษณทมมากอน เชน ภาพดอกเขมในพธไหวคร มความหมายในเชงสญลกษณถงปญญาทแหลมคม ภาพดอกบวสอความหมายเชงสญลกษณถงศาสนาพทธเปนตน ทงนขนกบบรบทและสอของการนาเสนอภาพนนๆ ดวย เชน ชอภาพ การบรรยายภาพ การจดหนา การออกแบบกราฟก จะเปนตวกาหนดการตความหมายในระดบหนงดวย

2. ความหมายแฝงของภาษาทางเทคนคการถายภาพ เปนผลจากหลกจตวทยาการเหนของมนษยซงเกดจากการเลอกใชมมกลอง ชวงความชด ความยาวโฟกสของเลนส

การจดแสง เปนตน ไมวาจะเปนภาพขาว ภาพถายเชงสารคด แมจะหลกในการนาเสนอภาพ ทเนนคณคาเกยวกบความถกตองเปนจรงของเหตการณ แตงานภาพถายเหลานกไมสามารถสอความหมายไดอยางเปนวตถวสย เพราะภาพถายทกภาพลวนมความหมายแฝงจากภาษาทางเทคนคการถายภาพเสมอ

ในบางกรณระดบมมกลองจากมมสงกไมไดหมายความวา สงทถกถายตองดตาตอย เชน ภาพภมทศนทางอากาศของโบราณสถาน ยอมสอความหมายไดถงความยงใหญในครงอดต หรอตวอยางภาพขาว จากมมตาทเสนอภาพคนทกาลงจะกระโดดจากทสง กไมไดหมายความวาคนๆ นนเปนผยงใหญ หากแตความหมายแฝงดงกลาว เปนหลกการโดยทวๆ ไปเทานน ในกรณภาพขาวอาจไมสามารถตความภาพบางประเภท เพราะชางภาพอาจตองเผชญ กบขอจากดของสถานการณทางการถายภาพ หรอตาแหนงทชางภาพอยในขณะททาการบนทกภาพ ทาใหหลกการดงกลาว ไมสามารถอบายไดในบางกรณ

ตวอยางนเปนความหมายแฝงทแนบเนองมาจากสงทอยถกบนทกภาพ (Nick Lacey, 1998)

เทคนคการถายภาพ ความหมายแฝง

ระดบมมกลอง

มมสง ความพายแพ ตาตอย ตกอยภายใตอานาจ

มมระดบสายตา ความเสมอภาค ความเปนกลาง มมตา ความชนะ ความสงสง ความมอานาจ

ชวงความชด (Depth of field)

ภาพแสดงความชดลก การสอเรองราวโดยรวม

ภาพแสดงความชดตน การเนนความสาคญ

ภาพ soft focus ภาพถวลหาอดต (nostalgia) ภาพในความคดฝนจนตนาการ

ความยาวโฟกสของเลนส

เลนสถายไกล (Telephoto lens) การแอบมอง (voyeuristic)

เลนสมาตรฐาน (Normal lens) การมองปกต

เลนสมมกวาง (Wide-angle lens) การเหนทบดเบอน การแสดง(drama)

ลกษณะการจดแสง High key ความเปดเผย การมองโลกในแงด Low key ความเรนลบ ความเศรา ความอมครม

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 5

3. ความหมายแฝงทางจตวทยาขององคประกอบดานทศนธาต ทศนธาต (visual elements) เปนองคประกอบพนฐานของงานสอสารดวยภาพ อยางไรกตามสงสาคญ

ในงานสอสารภาพถาย ไดแก องคประกอบเรอง สและเสน ลวนมผลตอจตวทยาการรบรของผรบสาร ดงน 3.1. จตวทยาของส สนนมความสาคญอยางยงในการออกแบบในการทางานสงพมพตางๆ การเลอกสใหเขากบเนอหาของงาน

จะทาใหงานททาออกมามความนาเชอถอยงขน และยงสงผลอยางมากกบความ สวยงามของงานทออกมาดวย

ส ความหมายทางจตวทยา

สแดง ความรนแรง ความรอนแรง ความมอานาจ

สเหลอง ความสดใส ราเรง เปนสแหงความเบกบาน กระฉบกระเฉง

สนาเงน ความเวงวาง ความรสกเปนเจาของ อสรเสร ความสงบนง ความสขม เยอกเยน

สชมพ ความประณต งดงาม สดใส มชวตชวา

สเขยว ความอดมสมบรณ ความผอนคลาย ธรรมชาต

สมวง ใหความรสกมเสนห เรนลบ นาตดตาม ซอนเรน มอานาจ มพลงแฝงอย

สฟา ใหความรสกสงบ สขม สภาพ หนกแนน เครงขรม เอาการเอางาน ละเอยด รอบคอบ สงางาม มศกดศร สงศกด เปนระเบยบถอมตน ฉลาด กลาหาญ

สสม ใหความรสก ราเรง สดใส มชวตชวา วนรน ความคกคะนอง

สขาว ใหความรสก บรสทธ สะอาด สดใส เบาบาง ออนโยน ความศรทธา ความดงาม

สเทา ความออนโยน ความเงยบขรม ความชราภาพ ความสลดใจ

สดา ความนากลว อนตราย ความหนกแนน ความลกลบ

สนาตาล ใหความรสกหนกแนน มนคง ความแหงแลง ไมสดชน

3.2. จตวทยาของเสน

ในการใชเสนจดองคประกอบภาพนน ลายเสนตางๆ ยงใหความหมายแฝงรวมอยดวย ชะลด นมเสมอ(2542: 35) ไดกลาวถงความรสกทางจตวทยาทเกดจากลกษณะเสนตางๆ ดงน

o เสนตรง ใหรสกแขงแรง แนนอน ตรง เขม ไมประนประนอม หยาบ และเอาชนะ o เสนคลนหรอเสนโคง ใหความรสกสบาย เลอนไหล ตอเนอง สภาพ แตถาใชมากจะใหความรสกกงวล

ขาดจดมงหมาย o เสนโคงแคบ ใหความรสกมพลงเคลอนไหว เปลยนแปลงเรว o เสนโคงวงกลม ใหความรสกเปนระเบยบ เปนวงจร o เสนโคงกนหอย ใหความรสกเขาสศนยกลาง คลคลาย เคลอนไหวไมสนสด o เสนฟนปลา ใหความรสกขดแยง เปลยนแปลงเรว พลงไฟฟา o เสนนอน ใหความรสก เงยบ สงบ o เสนตง ใหความรสกสมดล มนคง แขงแรง รงเรอง o เสนเฉยง ใหความรสกเคลอนไหว ไมมนคง

อยางไรกตาม ความหมายของสงตางๆ ทปรากฏในภาพหรอภาพถายทใชในงานสงพมพนน เกดจากความสมพนธ กบรปสญญะอนๆ ทงน นกสอสารดวยภาพตองตระหนกวาความหมายของภาพลวนมความหลากหลาย กลาวคอ ภาพสามารถมความหมายอยางไรกไดตามทผรบสารปรารถนาทจะใหเปน ความหมายของภาพถกกาหนดโดย องคประกอบ แวดลอมจานวนมาก ดงนน การถอดรหส เขาใจถงบรบท ภาษาภาพ ความหมายของภาพ และตองมสายตา แหงจนตนาการทตองหมนฝกฝน ตองความรเกยวกบบรบทของการบนทกภาพ เหตการณแวดลอมอนๆ ชวงเวลาของเรองราว

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 6

และการเลอกใชภาพประกอบสาหรบสงพมพนน จะทาใหผรบสารสามารถตความหมายไดชดเจนมากขน

ความหมาย คณลกษณะ และความสาคญของประเภทภาพเชงวารสารศาสตร

ภาพเชงวารสารศาสตร ทงภาพประกอบและภาพถาย เปนงานทางการสอสารทเกดจาก การผสมผสานระหวางหลกวชาการถายภาพ การวาดภาพ(ทงภาพวาดประกอบดวยมอลและภาพดจทล) กบการเขยนเชงวารสารศาสตร นบตงแตมการใชภาพประกอบและภาพถายในสอสงพมพ ภาพเชงวารสารศาสตรไดเปน แหลงเอกสารทางประวตศาสตรทบนทกเรองราวทกอใหเกดการเปลยนแปลงตอสงคมมาหลายยคสมย

ความหมายของภาพและภาพถายเชงวารสารศาสตร (Photojournalism)

ศพทบญญตวชาถายภาพฉบบราชบณฑตยสถาน ไดใหคาแปลของคาวา Photojournalism วาหมายถง “วารสารศาสตรการถายภาพ” (ราชบณฑตยสถาน. 2530: 69)

สนน ปทมะนน (2516: 1) กลาวถงวชาการถายภาพเชงวารสารศาสตรวา เปนวชาทใหความรในเรองการผลต หรอถายทาภาพนงเพอใชเปนภาพตนฉบบสาหรบถายทอด (reproduce) เปนบลอกหรอแมพมพสาหรยตพมพสงพมพตางๆ โดยเฉพาะ เชน หนงสอพมพและนตยสาร และอาจรวมไปถงสงพมพอนๆ ดวย ในฐานะเปนภาพประกอบ ตวหนงสอของสงพมพนน

มาล บญศรพนธ (2531 อางในสรสทธ วทยารฐ, 2545: 51) สรปวา เนองจากหนงสอพมพมหนาทหลก ในการรายงานขาว ดงนนภาพขาวจงเปนสวนหนงของหนงสอพมพทมความจาเปนและมความสาคญมาก เนองจากภาพสามารถ บอกรายละเอยดของเรองราวไดมากกวาบรรยายดวยคาพด แมแตคนอานหนงสอไมออกกสามารถเขาใจเรองราวตางๆ ไดมากขน

Frank P. Hoy (1993: 5) กลาวถงความหมายของภาพถายเชงวารสารศาสตรวา เปนงานทเกดจาก การทาหนาทรวมกนระหวางภาพถายกบงานเขยนเพอประกอบการรายงานขาวสารตางๆ โดยรวมแลว ภาพและภาพถายเชงวารสารศาสตรจงเปนการถายภาพดวยกลองถายภาพหรอภาพประกอบ ทจดทาขนเพอนาเสนอในสอสงพมพหรอสออนใดทมการบรณาการรวมกนกบระบบของการรายงานดวยลายลกษณอกษรตอสาธารณชน ซงอาจเปนการตงชอภาพ คาอธบายภาพ หรอเนอเรองประกอบภาพ

คณลกษณะของภาพและภาพถายเชงวารสารศาสตร Frank P. Hoy (1986: 5-9) กลาวถงคณลกษณะของภาพถายเชงวารสารศาสตรไว 8 ประการ ดงน

1. ภาพเชงวารสารศาสตร ตองมความชดเจน เพอสอให ผชมเข าใจสถานการณ ได ทนท 2. ภาพถ ายเชงวารสารศาสตร เปนภาพทนาเสนอผานสอสงพมพ และสออนๆ ทเกยวของ 3. ภาพถ ายเชงวารสารศาสตร เปนงานทคดเลอกภาพเพอรายงานขาวสารบางแงมมของภาพผานมมมองของผสงสาร 4. ภาพถ ายเชงวารสารศาสตร เป นการสอสารทบรณาการระหว างภาพและขอความ 5. ภาพถ ายเชงวารสารศาสตร เกยวข องกบผคน ผคนเปนทงสารและผรบสาร เพราะคนคอองค ประกอบหลกของสาร 6. ภาพถ ายเชงวารสารศาสตร ต องสอสารกบมวลชน ภาพตองมลกษณะของเนอหาสาธารณะ 7. ภาพถ ายเชงวารสารศาสตร นาเสนอโดยผานกองบรรณาธการภาพ

โดยมหนาททาใหภาพสอสารไดอยางมประสทธภาพ 8. การรายงานข าวด วยภาพ ทาใหผคนรบรว าอะไรเกดขน ซงเปนความเชอพนฐานของภาพถ ายเชงวารสารศาสตร

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 7

ความสาคญของภาพและภาพถายเชงวารสารศาสตร ภาพถายและภาพขาว สามารถสอความหมายไดเชนเดยวกบตวหนงสอ ดงนน ภาพขาวจงมความสาคญ

ยงในงานสงพมพ เปนทยอมรบโดยทวไปวาขาวทมคณคา นาสนใจ หากมภาพเหตการณหรอเรองราว ขาวประกอบ จะทาใหไดรบความสนใจและเชอถอมากยงขน ความสาคญของภาพททาหนาทรวมกบงานเขยนนน มดงตอไปน

1. ภาพเปนหลกฐานทยนยนความจรงและสรางความนาเชอถอใหกบเรองราว 2. ภาพชวยสรางความเขาใจตอเรองราวไดตรงตามเหตการณ 3. ภาพสามารถเราสายตาของผอานไดด 4. ภาพสามารถถายทอดอารมณความรสกของบคคลหรอเหตการณไดด 5. ภาพสามารถทจะยกระดบความสาคญของคณคาของขาวสาร 6. ภาพถายชวยเพมความสวยงามแกสงพมพ

ประเภทของภาพและภาพถายเชงวารสารศาสตร

การจดประเภทขนอยกบหลกเกณฑและวตถประสงค เชน ดานเนอหาภาพ อาจเปนภาพขาว ภาพเชงสารคด ภาพบคคลภาพงานโฆษณา ภาพแฟชน เปนตน ในทนจะใชเกณฑดานหนาททางการสอสารรวมกบเนอหา โดยมรายละเอยดดงน

1. ภาพขาว คอการรายงานขอเทจจรงในรปแบบของภาพทตองมความถกตองเปนจรงตามเหตการณเรองราว มความนาเชอถอและรวดเรวในการนาเสนอ แบงเปน 3 ประเภท 1.1. ภาพขาว ณ ทเกดเหต เปนภาพทถายจากสถานทและเหตการณจรง เชน ขาวอบตเหต ขาวกฬา เปนตน 1.2. ภาพขาวทวไป เปนภาพขาวทเกดขนประจา เชน การจดแถลงขาว ภาพปญหาสงแวดลอมทเกดขนทกวน 1.3. ภาพประกอบขาว เปนภาพทเสรมความเขาใจเนอหาขาว

อาจใชภาพในอดตมาประกอบเพอสรางความเขาใจเหตการณขาวในปจจบน 2. ภาพสารคด คอภาพทถายทอดเรองราวตามขอเทจจรงในเชงสาระ ความร และความสวยงาม แบงเปน 3 ประเภท

2.1. ภาพประกอบขอเขยนเพอเสรมความเขาใจในเรองราว เชน สารคดทองเทยว สารคดสตวเลยง 2.2. ภาพชดเลาเรองเปนภาพแสดงลาดบขนตอนเรองราวเหตการณ เชน ภาพชดแสดงขนตอนการตอนกงตนไม 2.3. สารคดภาพ เปนการนาเสนอเนอหาดวยภาพเพยงอยางเดยว ไมจาเปนตองมคาบรรยาย

อาจใชเพยงหวขอของเรองนนๆ เพอเปนการแนะนาเนอหาเรองเพยงสนๆ 3. ภาพใหแนวคด เปนภาพทสะทอนมมมองทคนทวไปอาจจะมองขาม มกมองคประกอบและรายละเอยดทนาสนใจ

อาจมความกากวมในการสอความหมาย จงอาจตองมคาอธบายประกอบแตเปนการอธบายแนวคดของกลมภาพทนาเสนอ เชน บทกวทถายทอดแนวคดจากภาพถาย พบไดในนตยสารบางฉบบในรปแบบการนาเสนอแบบเรยงถอยรอยภาพ เพอนาเสนอภาษาเชงวรรณศลปรวมกบภาพ

4. ภาพเพอความบนเทง เปนภาพทกอใหเกดความสข ความสบายตา เนนความสวยงามของการสอสารดวยภาพ เชน ภาพถายแฟชน

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 8

หลกการ EDFAT ของภาพถายเชงวารสารศาสตร หลกการ EDFAT ของการสอสารด วยการถ ายภาพ มลกษณะคลายกบปรชญา หรอหลกการ

ในการถายภาพเชงขาว,สารคด (Photojournalism) ภาพรวม(Entire), รายละเอยด(Details), กรอบ(Frame), มม(Angles) และ เวลา(Time) ดงตวอยางตอไปน

Entire-ภาพรวม การกดชตเตอรจากสภาพแวดลอมทสมบรณแบบในรป โดยพจารณาความหมายจากฉากทงหมดทสามารถบรรยายและอธบายเหตการณไดจากภาพรวม

Photo by Chris Yambing

Details-รายละเอยด ภาพนแสดงใหเหนถงรายละเอยดของสงทอยในภาพ จากวตถทมลกษณะคลายกน แตตางกนตรงรายละเอยดของตราสญลกษณทไมเหมอนกน

Photo by Chris Yambing

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 10

Frame-กรอบ สนใจองคประกอบโดยรอบของเรองของคณและใหปรบปรงองคประกอบทจาเปนผานชองมองภาพของคณ ถาคณสามารถกรอบหวขอของคณโดยใชใด ๆขององคประกอบเหลานน การถายภาพของคณจะคมมากขน

Photo by Chris Yambing

Angles-มม ไมมเนอหาถายภาพในมมทงายทสด มนจะดกวาทจะถายภาพดานลาง , ดานบน , จากซาย , ขวา ? คณจะไมทราบจนกวาคณจะลอง

Photo by Chris Yambing

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 11

Time-เวลา เวลาในความรสกนเปนสองเทาซงหมายถงวาสถานการณนนเปนไปอยางรวดเรว และเวลาในการรอโอกาสทเหมาะสม สาหรบการกดชตเตอรของคณจะเรวจะชา จะสงผลตอภาพ ผมจะเปรยบเทยบใหเหนไฟสเหลอง ในขณะทบนทองถนน มนขนอยกบคณทจะตดสนใจวาคณตองการทจะชาลงหรอเรวขน

Photo by Chris Yambing

หลกจรยธรรมและจรรยาบรรณสาหรบภาพเชงวารสารศาสตร จรยธรรมเปนหลกแหงความดงามทเกยวของกบมนษยทพงปฏบตตอเพอนมนษย อกทงยงเปนหลก

ทเกยวของกบการประเมนคาการกระทาของมนษย วทย วศทเวทย(2537) ไดกลาวถงหลกแนวคดทางจรยธรรมแมบททสาคญ 3 หลกการดงน

1. หลกประโยชนสขนยม (Utilitarianism) นกคดคนสาคญคอ จอหน สจวต มลล (John Stuart Mill) มหลกการสาคญเรยกวา “หลกมหสข” วา

สงทควรทาคอ สงทกอประโยชนสขมากทสดแกคนจานวนมากทสด ซงสอดคลองกบรายงานภาพ หรอแนวทางกฎหมายไทยในเรอง “ประโยชนตอสาธารณะ” กลาวคอ ภาพเชงวารสารศาสตร จะมงเนนการรายงานภาพเหตการณทนาจะมผลตอการเปลยนแปลงสงคมไปในทางทดขน ผอานหรอประชาชน จะมความสขมากยงขนจากผลการรายงานภาพขาวนนๆ ซงอาจนาไปสการวพากษวจารณของสงคม ผลกดน นโยบายทางเศรษฐกจตางๆ เปนตน

2. หลกจรยธรรมเชงหนาท (Duty Ethics) อมมานเอล คานท (Emmanuel Kant) มหลกการสาคญทเรยกวา “จรยธรรมเชงหนาท” ซงเกยวกบ

การนาเสนอภาพทางวารสารศาสตรดวยหลก 2 ประการ คอ o มนษยตองทาตามหนาท ทงนตองพจารณาจากเจตนาแหงการกระทา การมเจตนาดคอ การหลดพน

จากความรสกไมวาจะเปนทางบวกหรอลบ แตกระทาตงอยในหลกการแหงเหตผล โดยไมคานงถง ผลใดๆ ทจะเกดขน

o จงอยาใชเพอนมนษยเปนเครองมอเพอการใด จากหลกการดงกลาว พจารณาไดวา การนาเสนอภาพเชงวารสารศาสตรโดยมการบดเบอนขอเทจจรง

การนาเสนอภาพขาวโดยละเมดสทธสวนบคคลของผทตกเปนขาว การตพมพภาพทเจาตวปราศจากความยนยอม การตดตามถายภาพของชางภาพอสระ ถอเปนสงทขดตอจรยธรรมทงสน

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 12

3. หลกจรยธรรมสายกลาง (Golden means) อรสโตเตลเสนอวา บคคลพงหลกเลยงพฤตกรรมทสดโตง หลกจรยธรรมดงกลาวไมได

พจารณาคณคาของการกระทาจากเหตหรอผลจากการกระทา หากแตเหนวา คณคาของความดงามอยระหวาง ความคดทสดโตงทงสองดานโดยไมมกฎเกณฑตายตว คณธรรมควรเกดจากความรสกทเหมาะสมกบ กาลเทศะและบคคล แนวทางดงกลาวอยทดลยพนจของบรรณาธการสอสงพมพในการคดเลอกภาพเพอนาเสนอ ใหเหมาะสมกบบรบท ไดแก เวลา สถานท และบคคลทเกยวของกบขาวนนๆ

จรยธรรมและจรรยาบรรณทางวชาชพทเกยวกบการนาเสนองานภาพเชงวารสารศาสตร มดงน 1. หลกแหงประโยชนสาธารณะ 2. หลกแหงความถกตองเปนจรง 3. หลกแหงศกดศรความเปนมนษย 4. หลกแหงรสนยมทด 5. หลกแหงวธการทสภาพและซอสตย 6. หลกแหงการไมลวงละเมดสทธสวนบคคล

แบบจาลองการสอสารของ Jakobson

จาคอบสน (Jakobson : 1960) เปนนกภาษาศาสตร ดวยเหตนเขาจงสนใจในความหมายและโครงสรางภายในของสาร โดยกลาวถงองคประกอบในการสอสารของเหตการณทางวาทะใดๆ ซงมองคประกอบไดแก ผสงสาร (addresser) สงสาร (message) ไปยงผรบสาร (addresse) ซงสารจะกลาวถงบางสงบางอยางมากกวาเปนแคตวสารเอง เขาเรยกสงนวา บรบท (context) ซงเปนองคประกอบทเชอมโยงระหวางผสงสารและผรบสาร สามารถเปนทเขาใจไดของผรบสาร การตดตอ (contact) ซงหมายถงชองทางทางกายภาพ และการเชอมโยงทางจตใจ ระหวางผสงสารและผรบสารและปจจยสดทาย คอ รหส (code) ซงเปนระบบของการเขาใจความรวมกนทสารถกสรางขน ซงแตละสวนแสดงใหเหนถงหนาททแตกตางของภาษา และในแตละ พฤตกรรมในการสอสารจะพบลาดบขนของหนาท (hierarchy of function) เขาจงไดสรางแบบจาลอง ขนอกเพอใชอธบายหนาททง 6 ของกระบวนการสอสาร ดงแผนภาพ

Jakobson’s Communication Model

สามารถวเคราะหองคประกอบการสอสารในทศนะของ Jakobson 6 องคประกอบไดดงน 1. หนาททางอารมณ (emotive function) คอความสมพนของสารทผสงสารตองการเสนอ (ซงเรามกใชคาวา

“แสดงออก” แทน) หนาททางอารมณของสารคอการสอสารทางอารมณ ทศนคต สถานะ ลาดบขน ซงทกสวน ประกอบนจะสรางสารทมลกษณะเฉพาะบคคล ในบางสาร เชน บทกวเกยวกบความรก การแสดงออกทางอารมณจงเปนสงสาคญ หรอในการรายงานขาวการแสดงออกทางอารมณจะถกควบคม

2. หนาทของความพยายาม (conative function) ซงหมายถงผลของสารทเกดกบผรบสาสน เชนในการ ออกคาสงหรอโฆษณาชวนเชอ หนาทนจะมความสาคญอยางมาก ในการสอสารรปแบบอนๆ จะถกกาหนดใหสนใจนอยลง

Addresser

Addressee

Context Message Contact Code

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 13

3. หนาทของการอางอง (referential function) “การปรบเปลยนความจรง” ของสารจะถกให

ความสาคญอยางมากในวตถประสงคของการสอสารทขนอยกบความจรง ซงเนนท “ความจรง” หรอ ความถกตองทแทจรง ซงทง 3 สวนนสามารถเหนไดอยางชดเจน หนาทของสามญสานกสามารถแสดง ออกในระดบทหลากหลายในพฤตกรรมทางการสอสาร

4. สวนหนาทของ (Phatic) เปนการรกษาชองทางการสอสารใหคงอยตอไป ซงจะเปนการรกษา ความสมพนธระหวางผสงสารกบผรบสารไวใหการสอสารเกดขน หากกลบไปดปจจยดานการตดตอ ซงกคอการทาใหเกด การเชอมโยงทางกายภาพและทางจตใจ ซงมคาอนๆ ทเรยก คอ การตอกยาซาทวน (redundant) ซงเปนองคประกอบของสาร ซงหนาทท 2 ของการตอกยาซาทวน กคอ Phatic นนเอง

5. หนาทของอตภาษา (Metalingual) ของการแสดงรหสทถกใช เมอเราใชคาวา “การตอกยาซาทวน” เราตองการสรางขอเทจจรงทชดเจน โดยการใชรหสของทฤษฎการสอสารเชน กลองบหรทวางเปลาถกโยนทงไวบนหนงสอพมพเกา ซงเปนขยะทว ๆ ไป แตถาเรานากลองบหรเปลาไปตดไวกบกระดาษ ใสกรอบ แลวแขวนไวบนกาแพงในแกลลอร มนจะกลาย เปนศลปะ

การวเคราะหภาพถายเชงวารสารศาสตร

ชอภาพ “The Napalm Girl of Trangbang”

กรณศกษาภาพ “The Napalm Girl of Trangbang” โดย Nick Ut สานกขาว Assocoated Press ทมา Hal Buell and Seymour Topping (1999)

Nick Ut บนทกภาพการทงระเบดนาปาลมลงหมบาน Trangbang เมอวนท 8 มถนายน 1972

เนองจากสงสยวามกองกาลงเวยดกงซมซอนอยในหมบาน Kim Phuc อาย 9 ป วงหนออกจากหมบานมาตามถนน ในสภาพ ไมมทงเสอผาพรอมกบพชายอาย 12 ป ทางซายสดของภาพและนองชายอาย 5 ปทวงไปพรอมกบเหลยวหลงไปมองทหมบาน ภาพนไดรบรางวลพลลตเซอรในป 1973

ภาพนเปนประเดนโตแยงในเชงจรยธรรม ทงนในชวงเวลานน สานกขาว AP มนโยบายไมตพมพ ภาพเปลอยโดยไมมขอยกเวน แตหลงจากการโตแยงในกองบรรณาธการในทสดเหนวา มาตรฐานทางจรยธรรม

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 14

เกยวกบภาพเปลอยไมสามารถใชไดกบกรณน ซงแนวทางนสอดคลองกบหลกจรยธรรมทางสายกลางของ Aristotle ทพจารณาจากเงอนไขดานกาละ เทศะ และบคคล ตลอดจนถงบรบททเกยวของ

ภาพนเปนสญลกษณของความนากลวของสงคราม Kim Phuc ไดกลายเปนสญลกษณ ของผตอตานสงครามและไดรบตาแหนงทตสนตภาพในป 1997 นนแสดงใหเหนวาภาพนเปนประโยชนตอสาธารณชน สอดคลอง กบหลกประโยชนสขนยมของ John Stuart Mill

อยางไรกตามแนวทางการนาเสนอภาพดงกลาว นาจะขดตอหลกจรยธรรมเชงหนาทของ Kant ในแงของการใช เพอนมนษยเปนเครองมอ แมวาภาพนจะถกใชเปนเครองมอเพอการสรางสนตภาพใหกบโลก และยงเปนการรายงาน ความถกตองเปนจรงตามหลกวารสารศาสตร

Kim Phuc (born 1963)

สญชาตเวยดนาม-แคนาดา ทตสนตภาพในป 1997

และหากวเคราะหตามหลกการ EDFAT ของการสอสารด วยภาพถายเชงวารสารศาสตรแลว จะพบวาภาพดงกลาว มลกษณะตรงตามหลกการ EDFAT อนไดแก ภาพรวม(Entire), รายละเอยด(Details), กรอบ(Frame), มม(Angles) และ เวลา(Time) อยางครบถวน

บรรณานกรม

• Frank P. Hoy. 1986. Photo Journalism: the visual approach. London : Prentice-Hall, Englewood Cliffs, N.J.

• EDFAT and the Art of Seeing. 2557. (ระบบออนไลน) แหลงทมา

http://www.lomography.co.th/magazine/lifestyle/2013/08/23/edfat-and-the-art-of-seeing

• ชลด นมเสมอ. 2534. องคประกอบของศลปะ. กรงเทพมหานคร:สานกพมพไทยวฒนาพานช.

• ทองเจอ เขยดทอง. 2548. การออกแบบสญลกษณ. กรงเทพมหานคร:สานกพมพสปประภา.

• ธารทพย เสรนทวฒน. 2550. ทศนศลปการออกแบบพาณชยศลป. กรงเทพฯ : หลกไทชางพมพ.

• ปาพจน หนนภกด. 2553. หลกการและกระบวนการออกแบบงานกราฟกดไซน. กรงเทพมหานคร:บรษท ไอดซ พรเมยร จากด.

• ปราโมทย แสงผลสทธ. 2540. การออกแบบนเทศศลป. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ ว.เจ. พรนตง.

• มย ตะตยะ. 2547. สนทรยภาพทางทศนศลป. กรงเทพมหานคร:โรงพมพมตรสมพนธกราฟฟค จากด.

• มาล บญศรพนธ. 2550. วารสารศาสตรเบองตนปรชญาและแนวคด. กรงเทพมหานคร : สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

• วรณ ตงเจรญ. 2545. ประวตศาสตรศลปและการออกแบบ. กรงเทพมหานคร:สานกพมพอแอนไอคว.

• สนน ปทมะทน. 2530. การถายภาพสาหรบหนงสอพมพ. กรงเทพมหานคร : สถาบนพฒนาการหนงสอพมพแหงประเทศไทย.

• สภาการหนงสอพมพแหงชาต. 2555. ขอบงคบวาดวยจรยธรรมแหงวชาชพหนงสอพมพสภาการหนงสอพมพแหงชาต พ.ศ.2541. (ระบบออนไลน) แหลงทมา http://www.presscouncil.or.th/th2/content/view/4/8/. (19 พฤศจกายน 2555)

แนวคดเกยวกบการสอสารดวยภาพสำหรบงานวารสารศาสตร | 15

• สรสทธ วทยารฐ. 2549. การสอขาว : หลกการและเทคนค. กรงเทพฯ : ศนยหนงสอสถาบนราชภฏสวนสนนทา.

• โสรชย นนทวชรวบลย. 2545. Be Graphic สเสนทางกราฟกดไซเนอร. กรงเทพมหานคร:บรษท เอ.อาร.อนฟอรเมชน แอนด พบลเคชน จากด.

• อารยะ ศรกลยาณบตร. 2550. การออกแบบสงพมพ. กรงเทพมหานคร : วสคอมเซนเตอร.

ภาพประกอบบางสวนจาก

• www.asiancorrespondent.com

• www.lib.vit.src.ku.ac.th

• www.chrisdrogaris.com

• www.derby-web-design-agency.co.uk

• www.oliviagreavesdesign.com

• www.yanchaow.com