book วารสารสาธารณสุขศาสตร์ ปี 44 ...เส ยงต...

79

ÇÒÃÊÒÃÊÒ¸ÒÃ³ÊØ¢ÈÒÊµÃ� »‚·Õè 44 ©ºÑº·Õè 1 (Á.¤.-àÁ.Â. 2557)

»˜¨¨ÑÂ·íÒ¹ÒÂÊÁÃÃ¶ÀÒ¾»Í´¢Í§¼ÙŒ»ÃÐ¡ÍºÍÒªÕ¾¢ÑºÁÍàµÍÃ�ä«´�ÃÑº¨ŒÒ§

à¢µ¡ÃØ§à·¾ÁËÒ¹¤Ã

¾ÃÃ³ÔÀÒ Ê×ºÊØ¢* ÍÑ¨©ÃÔÂÒ ¾§É�¹Ø‹Á¡ØÅ* ´ÃØ³Õ àÅÔÈÊØ´¤¹Ö§** à¾çÞ¨Ñ¹·Ã� àÊÃÕÇÔÇÑ²¹Ò*

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาปจจย

ทำานายสมรรถภาพปอดของผประกอบอาชพขบ

มอเตอรไ«ดรบจางเขตกรงเทพมหานครกลมตวอยาง

เปนผทมอาย20ปขนไปจำานวน369คนเกบรวบรวม

ขอมลโดยใชแบบสอบถามขอมลทวไป พฤตกรรม

ป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอมและแบบบนทก

การตรวจสมรรถภาพปอดวเคราะหขอมลโดยใชสถต

ความถ รอยละ ไควสแควร และการวเคราะห

การถดถอยพหแบบลอจสตก ผลการศกษาพบวา

กลมตวอยางมสมรรถภาพปอดผดปกตรอยละ14.3

ปจจยทมความสมพนธกบสมรรถภาพปอดไดแกอาย

พฤตกรรมการสบบหรระยะเวลาทสบจำานวนบหรทสบ

พฤตกรรมป‡องกนโรคปอดสงแวดลอม(p<0.001)

โดยปจจยทสามารถทำานายสมรรถภาพปอดไดแก

ระยะเวลาทสบบหร21-30ป(oddratio=3.918,

95%CI=2.57-5.98,p=.05)และพฤตกรรม

ป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอมระดบนอย (odd

ratio=0.357,95%CI=0.181-.705,p=0.05)

ขอเสนอแนะจากการศกษาครงนผประกอบอาชพขบ

มอเตอรไ«ดรบจางควรไดรบการตรวจสมรรถภาพปอด

ประจำาปมการวางแผนเพอจดการป˜จจยทเกยวของ

กบการเสอมลงของสมรรถภาพปอดควรเนนถงปจจย

เสยงตอการเกดโรคระบบทางเดนหายใจการปฏบตตว

เพอป‡องกนการเสอมของสมรรถภาพปอด และเ½‡า

ตดตามภาวะสขภาพของบคคลอยางตอเนอง

¤íÒÊíÒ¤ÑÞ: สมรรถภาพปอด พฤตกรรมป‡องกน

โรคปอดจากสงแวดลอม มอเตอรไ«ด

รบจาง

วารสารสาธารณสขศาสตร 2557; 44(1): 79-92

* ภาควชาการพยาบาลอายรศาสตรคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล**½ายการพยาบาลคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาลมหาวทยาลยมหดล

80

Journal of Public Health Vol.44 No.1 (Jan-Apr 2014)

ความสำาคญของปญหา ปญหาเกยวกบมลภาวะทางอากาศและสภาวะ

แวดลอมนนนบวนจะทวความรนแรงขนโดยเฉพาะ

อยางยงในกลมของชมชนหรอสงคมทอยในเขตเมองใหญ

และมประชากรอยอยางหนาแนนโดยเฉพาะอยางยง

ในเขตกรงเทพมหานครทมประชากรหนาแนนสงถง

3,616.64 คนตอตารางกโลเมตร1 ประกอบกบเปน

เมองศนยกลางธรกจทางการคาทำาใหกรงเทพฯมการ

จราจรตดขดจากเหตผลดงกลาวทำาใหการใชบรการ

มอเตอรไ«ดรบจางไดรบความนยมเพอลดระยะเวลา

ในการเดนทางทำาใหจำานวนผประกอบอาชพมอเตอรไ«ด

รบจางเพมมากขนดวยความทเปนอาชพทตองผจญ

กบสภาวะจราจรตดขดอยตลอดระยะเวลาการทำางาน

บนทองถนนทำาใหผประกอบอาชพมอเตอรไ«ครบจาง

เสยงตอภาวะโรคระบบทางเดนหายใจและการเสอมลง

ของสมรรถภาพปอด(LungFunction)«งการเสอมลง

ของสมรรถภาพปอดสามารถเกดไดจากหลายปจจย

เชนมลพษทางอากาศลกษณะของการประกอบอาชพ

ทไดรบมลภาวะทางอากาศสงการสบบหรเปนตน2

การเปลยนแปลงของสมรรถภาพปอดนน

เรมจากการมเอา½นละอองหรอมลพษในอากาศเขาส

ทางเดนหายใจโดยเฉพาะ½นละอองทมขนาดเลกกวา

10ไมครอน½นละอองหรอมลพษในอากาศจะผาน

ไปยงหลอดลม½อยและถงลมภายในปอดกอใหเกด

สภาวะระคายเคองภายในปอดเพอลดสภาวะดงกลาว

รางกายจะหลงนำาเมอก (Mucous) ออกมาเพอรบ

และละลายอนภาคแปลกปลอมดงกลาวในกรณทม

การแปลกปลอมของอนภาคจำานวนมากจะทำาใหเกด

การสะสมและการหนาตวของชนเยอเมอก(Mucous

Membrane)ในระบบทางเดนหายใจและเปนสาเหต

ของการเกดพงผด (Fibrotic) ทำาใหการทำางานของ

Ciliaลดลงและเกดการอกเสบทเปนไปอยางตอเนอง

โดยไมสามารถ«อมแ«มกลบมาสปกตไดทำาใหมการ

เปลยนแปลงโครงสรางของระบบทางเดนหายใจ3

เกดอาการไอจามนำามกไหลคดจมกคลายกบโรค

เยอบจมกอกเสบจากภมแพ «งเปนอาการในระยะ

เรมแรกของภาวะปอดเสอมสภาพจนสงผลใหมการ

เปลยนแปลงของสมรรถภาพปอดอยางตอเนอง4

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ปจจยทม

ความสมพนธตอการเสอมของสมรรถภาพปอด

เกดทงปจจยภายในและปจจยภายนอกรางกายไดแก

อาย2,5ระยะเวลาในการปฏบตงาน5,6การสบบหรและ

สภาพแวดลอม2,7เชนการศกษาของวาสเทพบญช2

ศกษาเปรยบเทยบสมรรถภาพของปอดของคนกวาด

ถนนในกรงเทพมหานครระหวางเขตชนในและชนนอก

พบวาสมรรถภาพของปอดมความผดปกตถงรอยละ

29.74และ15.9ตามลำาดบสำาหรบการศกษาปญหา

และพฤตกรรมสขภาพของผประกอบอาชพมอเตอรไ«ด

รบจางในจงหวดนครนายกในกลมผประกอบอาชพ

มอเตอรไ«ดรบจาง (Motorcycle Taxi Driver)

พบวามพฤตกรรมสขภาพไมเหมาะสมทเกยวของกบ

สมรรถภาพปอดคอสบบหรรอยละ51.6(ปรมาณ

ทสบไมเกนครง«องตอวน)8 นอกจากนการศกษา

พฤตกรรมสงเสรมสขภาพเพอป‡องกนโรคปอดจาก

สงแวดลอมในกลมของผประกอบอาชพขบมอเตอรไ«ด

รบจาง ในเขตกรงเทพมหานครพบวา อยในระดบ

ปานกลาง รอยละ 84.01 โดยผประกอบอาชพขบ

มอเตอรไ«ดรบจางใหความสำาคญนอยเกยวกบการ

ปฏบตการป‡องกนและการกลบเปน«ำาของโรคการลด

ปจจยเสยง และการตรวจคดกรองโรคในระยะแรก

ไดแกการพยายามละเวนการสบบหรการใชผาป�ดจมก

ทกครงขณะทำางานและการมาตรวจสขภาพประจำาน

มพฤตกรรมการสบบหรรอยละ38.2ไมออกกำาลงกาย

รอยละ38.5และมเพยงรอยละ7.3ทออกกำาลงกาย

81


สมำาเสมอ ไมสวมหนากากอนามยขณะทำางาน

รอยละ78ผลการตรวจระดบสมรรถภาพปอด(Lung

Function Tests) พบวา ผดปกตรอยละ 14.39

พบปญหาสขภาพสวนใหญของผขบมอเตอรไ«ดรบจาง

ไดแกไอจามบอยเปนหวดงาย10และหากปลอยไว

เปนเวลานานจะเกดการทำาลายโครงสรางและหนาท

ของระบบทางเดนหายใจจนนำาไปสการเสอมลงของ

สมรรถภาพปอดอยางถาวร3จะเหนไดวาพฤตกรรม

ป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอมทไมเหมาะสมอาจ

สงผลตอการเปลยนแปลงของสมรรถภาพปอดตามมา

การคดกรองภาวะสขภาพเปนบทบาทหนงของ

พยาบาล เพอคนหาภาวะเจบปวยในระยะเรมแรก

และหาแนวทางในการวางแผนป‡องกนโรคไดอยาง

เหมาะสมโดยการประเมนความผดปกตของสมรรถภาพ

ปอดสามารถทำาไดโดยตรวจสมรรถภาพปอดจะบอก

ถงความเสอมของการทำางานของปอดกอนทอาการ

แสดงทางคลนกจะเรมปรากฏ และชวยประเมนวา

ผปวยมการทำางานของระบบหายใจดขนหรอเลวลง

โดยเฉพาะในกรณทการ«กประวตและการตรวจ

รางกายไมสามารถประเมนได11 «งจากการทบทวน

วรรณกรรมสวนใหญศกษาเกยวกบป˜ญหาและ

พฤตกรรมสขภาพของผประกอบอาชพขบมอเตอรไ«ด

รบจางสำาหรบการศกษาสมรรถภาพปอดมการศกษา

ในบางกลม เชน การศกษาผลการสมผสควนตอ

สมรรถภาพปอดของประชาชนวยผใหญทอาศย

ในชมชน12สมรรถภาพปอดของกลมอาชพผลตไมอด

ทำาเฟอรนเจอรโรงสขาวเปนตน5,6,7แตยงไมครอบคลม

การตรวจสมรรถภาพปอดในกลมผประกอบอาชพ

ขบมอเตอรไ«ดรบจางดงนนการศกษาวจยในครงน

มวตถประสงคเพอศกษาสมรรถภาพปอดของผขบ

มอเตอรไ«ดรบจางในกรงเทพมหานครในพนทเขตชนใน

ชนกลางและชนนอกและศกษาอำานาจในการทำานาย

ของอาย พฤตกรรมการสบบหร การออกกำาลงกาย

ระยะเวลาในการทำางาน พฤตกรรมป‡องกนโรคปอด

จากสงแวดลอมตอสมรรถภาพปอดของผประกอบ

อาชพขบมอเตอรไ«ดรบจางเพอนำาไปสการป‡องกน

ความเสยงทมผลตอการเปลยนแปลงสมรรถภาพปอด

ในกลมผประกอบอาชพมอเตอรไ«ดรบจางทม

ความเสยง และเปนแนวทางใหพยาบาลในชมชน

นำาขอมลไปวางแผนป‡องกนและการจดการปญหาได

อยางเหมาะสมตอไป

กรอบแนวคดการวจย การวจยครงนใชแนวคดทฤษฎของNeuman13

«งมองบคคลเปนระบบเป�ดทมปฏสมพนธ กบ

สงแวดลอมตลอดเวลาโดยมระบบป‡องกน3แนว

เพอป‡องกนสงรบกวนภายนอกและภายใน(External

andInternalStressor)ไดแกแนวป‡องกนยดหยน

เปนแนวป‡องกนชนนอกสด เปลยนแปลงไดงาย

ภายในระยะเวลาอนสนเพอรกษาภาวะสมดล เชน

การปรบเปลยนแบบแผนการกนการนอนการขบถาย

เปนตนแนวป‡องกนระยะท2เปนแนวป‡องกนปกต

ทเกดขนตามธรรมชาตและมอยตลอดเวลา เชน

กลไกการป‡องกนของรางกายและแนวป‡องกนระยะ

ท3เปนแนวป‡องกนภายในรางกายจะถกกระตนให

ทำางานเมอมสงรบกวนเชนระบบภมคมกนของรางกาย

ถาแนวป‡องกนนมประสทธภาพระบบจะสามารถฟ„œนฟ

กลบสสมดลหากแนวป‡องกนนไมสามารถป‡องกนได

บคคลจะไดรบอนตรายหรอถงแกชวต12 โดยผวจย

นำาแนวคดทฤษฎมาประยกตในการคนหาผปวย

ในระยะแรกไดแกการคดกรองผทมความผดปกตของ

สมรรถภาพปอดโดยเมอ½นละอองมลพษในอากาศ

เมอเขาสรางกาย«งเปนสงรบกวนภายนอกถาผาน

เขาสแนวป‡องกนยดหยน «งรางกายของบคคล

82


สามารถป‡องกนไดไมเกดอนตรายแตหาก½นละออง

มลพษในอากาศผานเขาแนวป‡องกนปกต จะทำาให

รางกายสรางกลไกมาป‡องกนเชนการไอจามแตถา

ปรมาณ½นละอองผานเขาสแนวป‡องกนชนในสด

จะทำาใหเกดความผดปกตของรางกายทำาลายระบบ

ทางเดนหายใจหรอเกดโรคระบบทางเดนหายใจตามมา

นอกจากนสงรบกวนภายในไดแกอายพฤตกรรม

การสบบหรรวมกบสงรบกวนภายนอกจะสงผลตอ

ความผดปกตของระบบทางเดนหายใจเพมขน«งงาน

วจยครงนเปนการศกษาสมรรถภาพปอดเกดจาก

สงรบกวนทงภายนอกและภายใน จะทำาใหสามารถ

วางแผนป‡องกนการเปลยนแปลงของสมรรถภาพปอด

และโรคระบบทางเดนหายใจตามมา

วตถประสงคการวจยเพอศกษา 1.สมรรถภาพปอดของผประกอบอาชพขบ

มอเตอรไ«ดรบจางในกรงเทพมหานคร ในพนทเขต

ปกครองชนในชนกลางและชนนอก

2.อำานาจในการทำานายของอายพฤตกรรม

การสบบหร การออกกำาลงกาย ระยะเวลาในการ

ทำางานและพฤตกรรมป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอม

ตอสมรรถภาพปอดของผประกอบอาชพขบมอเตอรไ«ด

รบจาง

สมมต°านการวจย

อายพฤตกรรมการสบบหรการออกกำาลงกาย

ระยะเวลาในการทำางานและพฤตกรรมป‡องกนโรคปอด

จากสงแวดลอมสามารถทำานายสมรรถภาพปอดของ

ผประกอบอาชพขบมอเตอรไ«ดรบจางได

วธการดำาเนนการวจย การวจยครงน มรปแบบเปน Correlational

PredictiveDesign

ประชากรและกลมตวอยาง

ศกษาโดยใชSecondaryDataจากPrimary

Research เรอง ปจจยทำานายพฤตกรรมสงเสรม

สขภาพเพอป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอมของ

ผประกอบอาชพมอเตอรไ«ดรบจางในเขตกรงเทพ-

มหานคร(พรรณภาสบสขและคณะ)9โดยใชขอมล

เรองอายพฤตกรรมการสบบหรการออกกำาลงกาย

ระยะเวลาในการทำางาน พฤตกรรมป‡องกนโรคปอด

จากสงแวดลอมและสมรรถภาพปอดของผประกอบ

อาชพขบมอเตอรไ«ดรบจาง และไดรบการอนมต

จากคณะกรรมการกลนกรองจรยธรรมวจยฯ

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล เลขท

IRB-NS2013/07.0502«งประชากรจากการศกษา

ดงกลาวเปนผประกอบอาชพขบมอเตอรไ«ดรบจาง

ในกรงเทพมหานครการคำานวณกลมตวอยางใชสตร

กรณไมทราบจำานวนประชากร14คอn=P(1-P)Z2/d2

ระดบความเชอมน 95% คำานวณไดกลมตวอยาง

ทงหมด369คน

เลอกกลมตวอยางแบบหลายขนตอนจากเขต

การปกครองกรงเทพมหานครทงสน 50 เขตการ

ปกครอง โดยแบงพนทการปกครองเปนเขตชนใน

ชนกลางชนนอกทำาการสมเขตการปกครองโดยวธ

การจบสลากจากรายชอมาชนละ2เขตรวมทงสน

6เขตการปกครองไดแกเขตดสตเขตบางกอกนอย

เขตทงครเขตภาษเจรญเขตบางขนเทยนและเขต

ตลงชนในแตละเขตสมมา1ชมชนและในแตละ

ชมชนสมวนมอเตอรไ«ดมา1วนหลงจากนนเลอก

ลมตวอยางแบบสะดวก(ConvenienceSampling)

มาเขตละ 61-62 คน โดยมเกณฑการคดเขาดงน

1)มอายตงแต20ปบรบรณ2)มประสบการณทำางาน

อาชพมอเตอรไ«ครบจางตงแต1ปขนไป3)อาน

และเขยนภาษาไทยได

83


เครองมอทใชในการวจยเครองมอทใชในการวจยแบงออกเปน3สวน

ไดแกแบบสอบถามขอมลสวนบคคลแบบสอบถาม

พฤตกรรมป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอมและแบบวด

สมรรถภาพปอดประกอบดวย

สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล

ประกอบดวยแบบสอบถามขอมลสวนตวไดแกเพศ

อายรายไดจำานวนบตรวฒการศกษาระยะเวลา

ในขบมอเตอรไ«ดรบจางจำานวน10ขอและแบบสอบ

ภาวะสขภาพจำานวน6ขอไดแก โรคประจำาตว

สทธการรกษาประวตการสบบรดมสราและเครองดม

แอลกอฮอลการออกกำาลงกายป˜ญหาสขภาพอนๆ

โดยมลกษณะขอคำาถามใหเลอกตอบและเตมขอความ

ลงในชองวางรวมจำานวน16ขอ

สวนท2เปนแบบสอบถามพฤตกรรมป‡องกน

โรคปอดจากสงแวดลอม«งผวจยสรางเองจำานวน

8ขอมคาความเชอมนเทากบ0.76มคาCVIเทากบ

0.80ขอคำาถามเชงบวก«งใหตอบลกษณะประมาณคา

4ระดบคอไมปฏบตปฏบตบางครงปฏบตบอยครง

และปฏบตสมำาเสมอคาคะแนนอยในชวง8-32คะแนน

การแปลผลชวงคะแนน8-15.5คะแนนหมายถง

มพฤตกรรมป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอมนอย

16-23.5 คะแนน มพฤตกรรมป‡องกนโรคปอดจาก

สงแวดลอมปานกลางและ24-32คะแนนมพฤตกรรม

ป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอมมาก

สวนท 3 แบบวดสมรรถภาพปอด โดยใช

เครองมอวดสมรรถภาพปอดชนดสไปโรมเตอร

แบบFlowSensingSpirometerใชในการตรวจวด

สมรรถภาพปอด โดยตรวจวดปรมาตรของอากาศท

หายใจเรวและออกจากปอดมการCalibrateทกครง

กอนใชงาน คาทไดแปลผลโดยการเปรยบเทยบกบ

คาเปอรเ«นตคาดคะเนของคนปกตทมความสง(«ม.)

อาย เพศ และเชอชาตเดยวกน แลวแปลผลตาม

เกณฑของสมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย11โดยผล

สมรรถภาพปอดทไมอยในเกณฑปกตคอFVC<80%

ของคาคาดคะเน และ FEV1/FVC < 70% ของ

คาคาดคะเน ทงนกอนการตรวจสมรรถภาพปอด

ผเขารวมวจยแตละคนไดรบการอธบายขนตอน

พรอมทงสาธตขนตอนการตรวจวดปรมาตรของ

อากาศทหายใจเรวและออกจากปอด(FlowSensing

Spirometer)โดยผวจยอยางละเอยด

การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

ประสทธภาพของเครองมอทนำามาใช ไดรบการ

ทดสอบความตรงตามเนอหาของเครองมอโดยคณะ

ผทรงคณวฒ3ทานไดคาCVIเทากบ0.80และ

ผานการนำาไปทดสอบความเชอมน โดยการทดสอบ

ความสอดคลองภายใน (Internal Consistency

Reliability)โดยคาCronbach’sAlphaมากกวา

0.70 ในผประกอบอาชพมอเตอรไ«ดรบจางจำานวน

30คน

การพทกษสทธìกลมตวอยาง

เนองจากเปนการศกษาทใชSecondaryData

จากPrimaryResearchจงมวธการปกป‡องความลบ

ของขอมลสวนตวของผเขารวมการวจยโดยนำาขอมล

ทไดรบการใสรหสจากงานวจยPrimaryResearch

ทบนทกในโปรแกรมสำาเรจรปมาทำาการวเคราะหขอมล

ทำาใหขอมลดงกลาว (ตงเปนรหสเรยบรอยแลว)

ไมสามารถระบถงตวบคคลของผปวยได

การเกบรวบรวมขอมลผวจยนำาขอมลจากงานวจยของพรรณภาสบสข

และคณะ9มาวเคราะหภายหลงจากไดรบการอนมต

จากคณะกรรมการกลนกรองจรยธรรมวจยฯ

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล เลขท

84


IRB-NS2013/07.0502 โดยงานวจยเดมมการเกบ

ขอมลภายหลงไดรบการอนมตการเกบขอมลจาก

คณะกรรมการกลนกรองจรยธรรมในการวจยฯ

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล มการ

ประสานงานกบหวหนาวนมอเตอรไ«ดหรอตวแทน

มอเตอรไ«ดทง6เขตเพอขออนญาตและขอความ

อนเคราะหในการเกบขอมลโดยอธบายถงวตถประสงค

ขนตอนการดำาเนนการใหไดรบทราบเมอไดรบอนญาต

แลวจงดำาเนนการเขาพบกลมตวอยางพรอมใหขอมล

เกยวกบการวจยโดยชแจงวตถประสงคดำาเนนการแจก

แบบสอบถามดวยตนเองและตรวจวดสมรรถภาพปอด

การวเคราะหขอมลขอมลทวไปและตวแปรทงหมดจากขอมลทตยภม

โดยใชโปรแกรมสำาเรจรป ใชคาสถตเชงพรรณนา

ไดแก การแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย และ

สวนเบยงเบนมาตรฐานในการวเคราะหขอมลสวน

บคคลพฤตกรรมการสบบหรการออกกำาลงกายและ

พฤตกรรมป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอม คาสถต

ไควสแควรในการทดสอบความสมพนธของชวงอาย

ระยะเวลาทำางานจำานวนชวโมงทำางานพฤตกรรม

การสบบหรพฤตกรรมการออกกำาลงกายและพฤตกรรม

ป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอมกบสมรรถภาพปอด

ทปกตและผดปกต และวเคราะหการถดถอยพห

แบบลอจสตก(LogisticRegression)ในการทำานาย

ปจจยเสยงในการลดลงของระดบสมรรถภาพปอด

โดยกำาหนดระดบนยสำาคญทางสถตท0.05

ผลการวจย ลกษณะทวไปของกลมตวอยาง

กลมตวอยางจำานวน 369 คน มอายเฉลย

39.13ป(SD=8.42)สวนใหญจบการศกษาสงสด

คอระดบประถมศกษารอยละ56.8ประกอบอาชพ

ขบมอเตอรไ«ดรบจางนานเฉลย7.70ป(SD=5.74)

ใชเวลาทำางานโดยเฉลย10.41ชวโมงตอวน(SD=

2.98)มพฤตกรรมเสยงคอเคยสบบหรรอยละ60.7

โดยปจจบนยงคงสบบหรอยรอยละ40.4ระยะเวลา

ทสบนอยกวา 5 ป คดเปนรอยละ 49.9 สำาหรบ

พฤตกรรมการออกกำาลงกายสวนใหญออกกำาลงกาย

นอยกวา3ครงตอสปดาหรอยละ43.9รองลงมา

คอไมออกกำาลงกาย รอยละ 38.5 ระยะเวลา

ออกกำาลงกายในแตละครงนอยกวา30นาทคดเปน

รอยละ 50.7 ดานพฤตกรรมการป‡องกนโรคปอด

จากสงแวดลอมกลมตวอยางมพฤตกรรมอยในระดบ

ปานกลางรอยละ 48.5 โดยพฤตกรรมทปฏบตนอย

ไดแกการใชผาป�ดปากจมกทกครงขณะทำางานและ

การตรวจสขภาพประจำาปดงตารางท1

85


Table 1 Characteristic of Samples.

Characteristic Number Percentage

Age(year)(X=39.13,SD=8.42,Range20-65)

20-34

35-49

50-64

Lengthofwork(year)(X=7.70,SD=5.74,Range1-40)

<5

5-9

10-14

15-19

20-24

Hour of work per day(hour)(X=10.41,SD=2.98,Range4-19)

<5

5-10

11-15

16-20

Smoking Behavior

None

Ever

-Quitsmoking

-Currentsmoking

Lengthofsmoking(year)

<5

5-10

11-15

16-20

21-25

26-30

>30

123

202

44

155

66

91

38

19

4

204

144

17

145

224

75

149

184

57

39

73

8

7

1

33.3

54.7

11.9

42.0

17.9

24.7

10.3

5.1

1.1

55.3

39.0

4.6

39.3

60.7

20.3

40.4

49.9

15.4

10.6

19.8

2.2

1.9

0.3

86


Table 1 CharacteristicofSamples(cont.).

Characteristic Number Percentage

Number of cigarette smoking per day(cigaretteperday)1-910-1920-2930-39

Exercise behaviorsNone<3timeperweek≥3timeperweekDaily

Duration of exercise per time(n=236)<30minutes30minutes-1hour>1hour

Preventive behavior of environmental lung DiseasesLow(8-15.5scores)Moderate(16-23.5scores)High(24-32scores)

92111129

142162569

1873217

15617934

24.930.13.32.4

38.543.915.22.4

50.78.74.6

42.348.59.2

สมรรถภาพปอดการแปลผลสมรรถภาพปอด ใชเกณฑของ

สมาคมอรเวชชแหงประเทศไทย11 และใชคาคาดคะเน

จากสมการศรราช«งเปนมาตรฐานสมรรถภาพปอด

ในคนไทย โดยผลการตรวจสมรรถภาพปอดทอยใน

เกณฑปกต คอ FVC > 80% ของคาคาดคะแน

หรอคาFEV1/FVC>70%ของคาคาดคะแน

หรอคาFEV1>80%ของคาคาดคะเน จากการ

ศกษาพบวาระดบสมรรถภาพปอดของผประกอบอาชพ

ขบมอเตอรไ«ดรบจางในกรงเทพมหานคร ในพนท

เขตปกครองชนในชนกลางและชนนอก อยในเกณฑ

ปกตจำานวน316คน(รอยละ85.63)และผดปกต

53คน(รอยละ14.37)ตารางท2

Table 2ResultsofLungFunction.

Lungfunction Inner area Middle area Outer area

NormalAbnormal

102(82.93)21(17.08)

104(84.55)19(15.45)

113(91.87)13(8.13)

87


ปจจยทสมพนธกบสมรรถภาพปอดกลมตวอยางทมสมรรถภาพปอดปกตและผดปกต

มปจจยเสยงทแตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถต

ทงดานอายพฤตกรรมการสบบหร ระยะเวลาทสบ

จำานวนทสบและพฤตกรรมการป‡องกนโรคปอดจาก

สงแวดลอมดงตารางท3

การวเคราะหถดถอยลอจสตก พบวา ระยะ

เวลาการสบบหร พฤตกรรมป‡องกนโรคปอดจาก

สงแวดลอม เปนปจจยทมนยสำาคญทางสถตในการ

ทำานายสมรรถภาพปอด ผทสบบหรเปนระยะเวลา

ตงแต21-30ปมคาสมรรถภาพปอดผดปกตสงกวา

เปน3เทาของผทไมสบบหรดงตารางท4

Table3FactorRelatedtoLungFunction.

FactorNormalLungFunction AbnormalLungFunction

X2 pNumber Percentage Number Percentage

Age(year)20-3435-4950-64

Smoking behaviorNone Ever

Lengthofsmoking(year)None<1011-2021-30>30

Number of cigarette smoking per day(cigaretteperday)(n=224)

1-910-1920-2930-39

Preventive behavior environmental lung Diseases

LowModerateHigh

10618129

145174

146798551

927900

4114332

90.689.665.9

10076.7

1008075.933.3100

10071.200

73.279.994.1

172115

053

01627100

032129

15362

9.410.434.1

023.3

02024.166.70

028.8100100

26.820.15.9

16.536

38.162

67.136

97.911

9.497

.000*

.000*

.000*

.000*

.005

*p<0.001

88


Table4FactorsPredictingLungFunction.

Factor B S.E. Wald df p adjusted OR 95% C.I.

Lengthofsmoking(year)

21-30ป

1.366 .216 40.127 1 .05 3.918 2.57-5.98

Preventive behavior

environmental lung

Diseases

Low

-1.030 .348 8.786 1 .05 .357 .181-.705

* p<0.05

การอภปรายผล ผลการตรวจระดบสมรรถภาพปอดของกลม

ตวอยางพบวารอยละ14.3มสมรรถภาพปอดผดปกต

โดยในเขตกรงเทพมหานครชนในกลมตวอยางมความ

ผดปกตของสมรรถภาพปอดมากทสดรอยละ17.08

รองลงมาคอเขตชนกลาง รอยละ 15.45 และเขต

ชนนอกรอยละ8.13ตามลำาดบสอดคลองกบการ

ศกษาของ วาสเทพ บญช2 ทศกษาเปรยบเทยบ

สมรรถภาพปอดของคนกวาดถนนในกรงเทพมหานคร

ระหวางเขตชนในและชนนอก พบสมรรถภาพปอด

ผดปกตรอยละ29.74และ15.9ตามลำาดบโดยผท

มสมรรถภาพปอดผดปกตมการสะสมของ½นละออง

จำานวนมาก โดยในระยะแรกรางกายมกลไกป‡องกน

สงแปลกปลอมทเขาสระบบทางเดนหายใจ เชน

การไอจามเปนตนหาก½นละอองจำานวนเพมมากขน

จะเกดการสะสมและการหนาตวของชนเยอเมอก

เปนสาเหตของการเกดพงผด ทำาใหการทำางานของ

Ciliaลดลงและเกดการอกเสบทเปนไปอยางตอเนอง

ทำาใหกลไกการป‡องกนโรคลดลง จนสงผลตอการ

เปลยนแปลงของสมรรถภาพปอดอยางตอเนอง4

และเกดอาการของโรคระบบทางเดนหายใจตามมา

สอดคลองกบการศกษาของ ณหทย เลศการคาสข

และคณะ15 ททำาการศกษาความสมพนธระหวาง

คณภาพอากาศภายในอาคารโดยสารสาธารณะกบ

กลมอาการอาคารปวยในพนกงานจำาหนายตëวโดยสาร

เขตจตจกรกรงเทพมหานครพบวาผทสมผส½นละออง

มอาการระคายเคองตา คดจมก และปวดศรษะ

«งอาการดงกลาวมความสมพนธกบความเขมขนของ

คารบอนไดออกไ«ด จากกลไกการเปลยนแปลงของ

สมรรถภาพปอดทตองใชเวลานานจงเกดความผดปกต

จงอาจทำาใหพบความผดปกตของสมรรถภาพปอด

จำานวนนอยในการศกษาครงน

ความสมพนธของปจจยดานอายพฤตกรรมการ

สบบหรการออกกำาลงกายระยะเวลาในการทำางาน

และพฤตกรรมการป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอม

ตอสมรรถภาพปอดของกลมตวอยางพบวา อายท

เพมขนของกลมตวอยาง มสมรรถภาพปอดผดปกต

เพมขนจากผลการการวจยพบวากลมตวอยางอาย

ระหวาง 20-34 ป 35-49 ป และ 50-64 ป

มสมรรถภาพปอดผดปกตรอยละ9.410.4และ34.1

ตามลำาดบโดยชวงอายทแตกตางกนพบวามความ

แตกตางกนของสมรรถภาพปอดอยางมนยสำาคญ

ทางสถต «งการเปลยนแปลงของสมรรถภาพปอด

จะลดลงเมออายเพมขน2 ทงนกลมตวอยางมอาย

89


เฉลย 39 ป ประกอบอาชพขบมอเตอรไ«ดรบจาง

ตองสมผสกบ½นละอองในอากาศ เปนเวลาอยาง

ตอเนองและเกดการสะสมของมลพษตอระบบทางเดน

หายใจ«งอาจจะไมแสดงอาการออกมาและเมออาย

ทเพมขน ระยะเวลาของการไดรบสารพษ ระบบท

เกยวของกบการหายใจมการเสอมสภาพมากขน12

จงพบความผดปกตของสมรรถภาพปอดในชวงอาย

50-64ปมากทสดสอดคลองกบการศกษาทพบวา

อายทเพมขนมผลตอสมรรถภาพปอด5,12พฤตกรรม

การสบบหร การศกษาครงนพบวากลมตวอยางทไม

สบบหรมสมรรถภาพปอดปกตรอยละ100สำาหรบ

กลมตวอยางทเคยสบบหรและปจจบนยงสบบหรอย

พบสมรรถภาพปอดผดปกตรอยละ23.3โดยพบวา

การสบบหรเปนเวลาตงแต21-30ปพบสมรรถภาพ

ปอดผดปกตมากทสดรอยละ66.7จำานวนบหรทสบ

ตงแต20-39มวน/วนพบวาสมรรถภาพปอดผดปกต

รอยละ100สำาหรบจำานวนบหรทแตกตางกนพบวา

มความแตกตางของสมรรถภาพปอดอยางมนยสำาคญ

ทางสถตสอดคลองกบการวจยทพบวาการสบบหรมผล

ทำาใหสมรรถภาพปอดผดปกต7นอกจากนพฤตกรรม

ป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอมพบวากลมตวอยาง

ทมพฤตกรรมป‡องกนโรคอยในระดบนอย ตรวจพบ

สมรรถภาพปอดผดปกตรอยละ26.8«งพฤตกรรม

ป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอมทแตกตางกนพบวา

มความแตกตางของสมรรถภาพปอดอยางมนยสำาคญ

ทางสถต ทงนอาจเนองมาจากกลมตวอยางทปฏบต

พฤตกรรมป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอมอยในระดบ

นอย อาจไมเหนความสำาคญของการป‡องกนโรค

โดยคดวาตนเองมสขภาพทแขงแรง สอดคลองกบ

การศกษาในกลมผประกอบอาชพขบมอเตอรไ«ดรบจาง

ไมสามารถหลกเลยงการไดรบสารพษจากการจราจร

บนทองถนนไดโดยใหความเหนวาจำาเปนตองประกอบ

อาชพเพอเลยงปากทองและครอบครว16

การศกษาครงนแสดงใหเหนวาแนวคดทฤษฎ

ของNeumanสามารถนำามาประยกตใชในการคนหา

โดยการคนหาและคดกรองภาวะสขภาพในระยะ

เรมแรก«งจากการวจยครงนคอการตรวจคดกรองผท

มความผดปกตของสมรรถภาพปอด โดย½นละออง

มลพษตางๆ ในอากาศเมอผานเขาในแนวป‡องกน

ความยดหยนและแนวป‡องกนปกต ทำาใหมอาการ

ผดปกตในระยะแรกสำาหรบกลมทมสมรรถภาพปอด

ปกต แสดงวาแนวการตอตานสามารถป‡องกนได

จงไมพบความผดปกตเกดขนดงนนพยาบาลจงมบทบาท

สำาคญในการเ½‡าระวงกลมเสยงโดยการคดกรองโรค

เพอลดการเกดแนวป‡องกนภายในและประสานงาน

กบหนวยงานทเกยวของเพอจดกจกรรมตรวจสขภาพ

เพอลดป˜จจยเสยงทเปนสาเหตของปญหาสขภาพ

ตอไป

ขอเสนอแนะ พยาบาลและพยาบาลชมชนควรมการวางแผน

ในการสงเสรมสขภาพเพอป‡องกนโรคปอดจาก

สงแวดลอมโดยเนนการงดสบบหรสรางความตระหนก

ถงความเสยงตอการเกดโรคระบบทางเดนหายใจ

และประสานงานกบหนวยงานทเกยวของเชนองคกร

ปกครองสวนทองถนองคกรชมชนเพอวางแผนในการ

ดแลสขภาพ เชน ตรวจสขภาพประจำาป ตรวจ

สมรรถภาพปอดตรวจปรมาณ½นละอองมลพษใน

อากาศเพอคดกรองภาวะเสยงของโรคระบบทางเดน

หายใจรวมทงจดกจกรรมในการฟ„œนฟสมรรถภาพปอด

ในกลมทพบความผดปกตของสมรรถภาพปอด

การสงตอไปทำาการรกษาในโรงพยาบาล และเ½‡า

ตดตามภาวะสขภาพของบคคลอยางตอเนอง

90


ขอเสนอแนะดานการวจย ควรมการศกษาวจยเพอตดตามการเปลยนแปลง

ของสมรรถภาพปอดในระยะยาวศกษาวจยคณภาพ

อากาศปรมาณ½นละอองมลพษในอากาศในพนท

ทเสยงตอการเกดมลพษตางๆ ทมผลตอสมรรถภาพ

ปอด

กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบคณ พย.สสส. ผใหการ

สนบสนนทนวจย

เอกสารอางอง1.กรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย.ขอมลสถต

ความหนาแนนของประชากรในกรงเทพ-

มหานคร.2555.เขาถงไดทhttp://www.

dopa.go.th/. เมอวนท 16 พฤษภาคม

พ.ศ.2556.

2.วาสเทพบญช.การศกษาเปรยบเทยบสมรรถภาพ

การทำางานของปอดของคนกวาดถนนระหวาง

เขตชนในและเขตชนนอกของกรงเทพ-

มหานคร[วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตร

มหาบณฑต (สขศาสตรอตสาหกรรมและ

ความปลอดภย)].กรงเทพฯ:บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล:2548.

3.OlivieriD,ScodittiE.Impactofenviron-

mentalfactorsonlungdefences.Eur

RespirRev.2005;95(14):51-5

4.สมเกยรต วงษทม. โรคปอดจากสงแวดลอม

ใน:นธพฒนเจยรกล,บรรณาธการ.ตำารา

โรคระบบทางเดนหายใจ. พมพครงท 1.

กรงเทพ:หางหนสวนจำากดภาพพมพ;2550.

243-54.

5.สวทยนำาภาว.การศกษาปจจยทมผลตอการเสอม

สมรรถภาพปอดของคนงานทปฏบตงาน

ในโรงงานผลตไมอด [วทยานพนธปรญญา

วทยาศาสตรมหาบณฑต] (สขศาสตร

อตสาหกรรมและความปลอดภย)กรงเทพฯ:

บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยมหดล:2545.

6.สมปรารถนา สขเกษม. การศกษาความชกและ

ปจจยทสมพนธกบอาการและความผดปกต

ของสมรรถภาพปอดในคนงานผล ต

เฟอรนเจอร.[วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตร

มหาบณฑต] (สขศาสตรอตสาหกรรมและ

ความปลอดภย)กรงเทพฯ:บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหดล:2548.

7.กลยาหาญพชาญชย.ป˜จจยทมผลกระทบตอการ

เสอมสมรรถภาพปอดของคนงานในโรงสขาว.

[วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต]

(สขศาสตรอตสาหกรรมและความปลอดภย)

กรงเทพฯ: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

มหดล:2548.

8.พชร ดวงจนทร, นภดล ทองนพเนอ, สมหญง

พมทอง, อษยา สขารมณ, กญจนญาดา

นลวาศ. ป˜ญหาและพฤตกรรมสขภาพของ

ผประกอบอาชพมอเตอรไ«ดรบจางในจงหวด

นครนายก. วารสารไทยเภสชศาสตรและ

วทยาการสขภาพ2005;10(2):184-90.

9.พรรณภาสบสข,อจฉรยาพงษนมกล,เพญจนทร

เสรววฒนา.ปจจยทำานายพฤตกรรมสงเสรม

สขภาพเพอป‡องกนโรคปอดจากสงแวดลอม

ของผประกอบอาชพขบมอเตอรไ«ครบจาง

ในเขตกรงเทพมหานคร.วารสารพยาบาล-

ศาสตร.2556;31(1):48-58.

91


10.กรงเทพมหานคร สถาบนทรพยากรมนษย

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.รายงานการศกษา

เพอพฒนาคณภาพชวตการทำางานของ

แรงงานนอกระบบ:ศกษาเฉพาะกรณผขบข

มอเตอรไ«ดรบจาง และผคาขายตลาดนด

ในเขตกรงเทพมหานคร.2550.

11.ThoracicSocietyofThailandunderRoyal

Patronage.Guideline for pulmonary

functiontest2010.Availableathttp://

www.thaichest.org/atat3/pdf/guideline/

GuidelinePFT.pdf.,accessedAug20,

2012.

12.ศรอรสนธ,อมาภรณกำาลงด,รวมพรคงกำาเนด.

ผลของการสมผสควนตอสมรรถภาพปอด

ของประชาชนวยผใหญทอาศยในชมชน.

วารสารสภาการพยาบาล. 2554; 26(3):

93-106.

13.NeumanB.theNeumansystemmodelin

researchandpractice.NursSciQ

1996;9:67-70.

14.JohnT.Fundamentalresearchstatistics

forthebehavioralsciences.2nd ed.

NewYork:Holt,Rinehart&Winston;

1975:183.

15.ณหทย เลศการคาสข, นพนนท นานคงแนบ,

พพฒนลกษมจรลกล,วชระสงหคเชนทร.

ความสมพนธระหวางคณภาพอากาศภายใน

อาคารโดยสารสาธารณะกบกลมอาการ

อาคารปวยในพนกงานจำาหนายตëวโดยสาร

เขตจตจกร กรงเทพมหานคร. วารสาร

สาธารณสขศาสตร.2554; ฉบบพเศษ :

87-98.

16.นนทพรภทรพทธ.ผประกอบอาชพรถจกรยานยนต

รบจางกบความเสยงสมผสสารเบน«น

ในจงหวดชลบร . วารสารสาธารณสข

มหาวทยาลยบรพา.2549;1(1):75-78.

92


Predicting Factors of Lung Function Among Motorcycle Taxi Drivers

in the Bangkok Metropolitan Area

Pannipa Suebsuk* Autchariya Pongnumkul*

Darunee Leartsudkanung** Penchun Sareewiwatthana*

ABSTRACT Thepurposeofthisdescriptiveresearch

was toexamine the factorsaffecting lung

functionamongmotorcycletaxidriversinthe

BangkokMetropolitanArea.Thesubjectwere

369motorcycletaxidriversaged20yearsand

over.Datawerecollectedusinginstruments:

spirometer,questionnaireofgeneraldataand

healthpreventivebehaviorofenvironmental

lung diseases. Data were analyzed using

frequency,percentage,chi-squareandlogistics

regression.Theresultsshowed14.3%ofthe

subjectspresentedabnormallungfunction.

Thefactorsaffectinglungfunctionincluded

oldage,lengthofsmoking,numberofcigarettes

andpreventivebehaviorofenvironmentallung

disease.(p<0.001).Thelungfunctionofboth

normalandabnormallungfunctionamong

motorcycletaxidriversshouldbepredicted

by length of smoking (odd ratio = 3.918,

95%CI=2.57-5.98,P=0.05)andpreventive

behaviorofenvironmentallungdisease(odd

ratio=0.357,95%CI=0.181-0.705,P=0.05).

Suggestion from the research are that

motorcycletaxidriversshouldreceiveannual

lungfunctiontest,preventivebehaviorplanning

shouldincludefactorsrelatedtolungfunction,

riskfactorsofrespiratorydiseaseshouldbe

emphasized, declining pulmonary function

preventionshouldbepracticed.Inaddition,

monitoring the health status of individuals

should be considered.

Keywords :lungfunction,preventivebehavior

ofenvironmental lungdiseases,

motorcycletaxidrivers

J Public Health 2013; 44(1): 79-92

Correspondence:PannipaSuebsuk.DepartmentofMedicalNursing,FacultyofNursing,MahidolUniversity,

Bangkok10700,Thailand.Email:[email protected]* DepartmentofMedicalNursing,FacultyofNursing,MahidolUniversity.**DepartmentofNursing,FacultyofMedicineSirirajHospital,MahidolUniversity.

book วารสารสาธารณสุขศาสตร์ ปี 44 ...เส ยงต...

Documents