berlinreports
DESCRIPTION
34 Άρθρα από 17 Μουσειολόγους για 13 ΜουσείαTRANSCRIPT
1
2 BERLIN 2013
3
4 BERLIN 2013
5
6 BERLIN 2013
7
8 BERLIN 2013
9
10 BERLIN 2013
εικ.3,4: Η βασίλισσα Νεφερτίτη, γυναίκα του Φαραώ Ακχενάτεν, προτομή του 1340 π.Χ..
11
12 BERLIN 2013
13
14 BERLIN 2013
15
16 BERLIN 2013
17
18 BERLIN 2013
19
20 BERLIN 2013
21
22 BERLIN 2013
23
24 BERLIN 2013
25
26 BERLIN 2013
27
5 .
29
30 BERLIN 2013
31
32 BERLIN 2013
Εικόνα 10.
Τμήμα έκθεσης που αναπαριστά
παρελθοντικές εκθεσιακές πρακτικές
Εικόνα 11. Προτομή Νεφερτίτης
Εικόνα 12.
Τμήμα έκθεσης για την πόλη Akhetaton
33
6 Απόσπασμα από κείμενο του μουσείου.
34 BERLIN 2013
35
36 BERLIN 2013
37
38 BERLIN 2013
39
40 BERLIN 2013
41
42 BERLIN 2013
*** τα κείμενα εντός των εισαγωγικών είναι από το επίσημο site του μουσείου καθώς και από συνοδευτικά φυλλάδια
43
44 BERLIN 2013
45
46 BERLIN 2013
47
48 BERLIN 2013
49
50 BERLIN 2013
51
52 BERLIN 2013
53
54 BERLIN 2013
55
56 BERLIN 2013
57
58 BERLIN 2013
59
60 BERLIN 2013
61
62 BERLIN 2013
Εικόνα 1. Το Sony Center στην Potsdamer Platz.
Το κεντρικό κτίριο στεγάζει το μουσείο.
63
Εικόνα 2. Η εισαγωγή στην έκθεση έχει
πολυπρισματικά κάτοπτρα και οθόνες
με προβολές.
64 BERLIN 2013
Εικόνα 3. Πλήθος από οθόνες και
διαδραστικά εκθέματα συναντάμε στις
πρώτες αίθουσες.
Εικόνα 4. Σκηνή από το film
Metropolis.
Εικόνα 5. Η αποδημία της Μ.
Ντίτριχ στο Hollywood.
65
66 BERLIN 2013
67
68 BERLIN 2013
69
7 http://www.smb.museum/en/museums-and-institutions/alte-nationalgalerie/home.html?tx_smb_pi1%5Benabled%5D=1 8 Αυτόθι. 9 http://www.smb.museum/en/museums-and-institutions/alte-nationalgalerie/about-the-collection.html
70 BERLIN 2013
71
72 BERLIN 2013
73
74 BERLIN 2013
75
76 BERLIN 2013
77
78 BERLIN 2013
79
80 BERLIN 2013
81
82 BERLIN 2013
83
84 BERLIN 2013
85
86 BERLIN 2013
87
88 BERLIN 2013
89
91
92 BERLIN 2013
93
94 BERLIN 2013
95
96 BERLIN 2013
97
98 BERLIN 2013
99
15
100 BERLIN 2013
16
17
101
ει
102 BERLIN 2013
103
18
104 BERLIN 2013
105
107
108 BERLIN 2013
109
110 BERLIN 2013
111
112 BERLIN 2013
113
114 BERLIN 2013
115
116 BERLIN 2013
117
118 BERLIN 2013
119
120 BERLIN 2013
121
122 BERLIN 2013
123
124 BERLIN 2013
125
126 BERLIN 2013
127
128 BERLIN 2013
129
130 BERLIN 2013
131
Εικόνα 4. Πανοραμική άποψη του Jüdisches Museum.
132 BERLIN 2013
Εικόνα 5. Όψη του μουσείου από το δρόμο.
Οι ακανόνιστες γραμμές είναι τα μόνα ανοίγματα στο
κτίριο.
Εικόνα 6. Οι άξονες εσωτερικά.
133
Εικόνα 8. Ο Πύργος του Ολοκαυτώματος. Η δέσμη φωτός διακρίνεται στο κέντρο.
Εικόνα 7. Ο Κήπος της Εξορίας.
134 BERLIN 2013
Εικόνα 9. Στην αίθουσα για το Ολοκαύτωμα παρουσιάζεται το
τελευταίο πράγμα που πήραν οι άνθρωποι μαζί τους πριν τη
μεταγωγή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
135
Εικόνα 10. Η σήμανση μεταξύ των ενοτήτων είναι
διακριτή μέσω του διαφορετικού design.
Εικόνα 8. H παιδική γωνιά δείχνει μια πιο φιλική στάση του
μουσείου και εξυπηρετεί άψογα τη συγκεκριμένη ομάδα
κοινού.
136 BERLIN 2013
Εικόνα 9. Χρήση νέων τεχνολογιών για την
εξερεύνηση της αρχιτεκτονικής της Συναγωγής.
137
138 BERLIN 2013
139
140 BERLIN 2013
141
142 BERLIN 2013
143
144 BERLIN 2013
145
146 BERLIN 2013
147
148 BERLIN 2013
149
150 BERLIN 2013
151
152 BERLIN 2013
153
154 BERLIN 2013
155
156 BERLIN 2013
157
158 BERLIN 2013
159
160 BERLIN 2013
161
162 BERLIN 2013
163
164 BERLIN 2013
165
166 BERLIN 2013
167
168 BERLIN 2013
169
170 BERLIN 2013
171
172 BERLIN 2013
173
174 BERLIN 2013
175
176 BERLIN 2013
177
178 BERLIN 2013
179
180 BERLIN 2013
181
182 BERLIN 2013
183
184 BERLIN 2013
185
186 BERLIN 2013
187
188 BERLIN 2013
189
190 BERLIN 2013
191
192 BERLIN 2013
193
194 BERLIN 2013
195
196 BERLIN 2013
197
198 BERLIN 2013
199
200 BERLIN 2013
201
202 BERLIN 2013
203
204 BERLIN 2013
205
206 BERLIN 2013
207
208 BERLIN 2013
209
210 BERLIN 2013
211
212 BERLIN 2013
213
214 BERLIN 2013
215
216 BERLIN 2013
217
218 BERLIN 2013
219
220 BERLIN 2013
221
222 BERLIN 2013
223
224 BERLIN 2013
225
226 BERLIN 2013
227
228 BERLIN 2013
229
230 BERLIN 2013
231
232 BERLIN 2013
233
234 BERLIN 2013
235
236 BERLIN 2013
237
238 BERLIN 2013
Εικ. 9: Στην ουρά για την έξοδο
239
240 BERLIN 2013
241
242 BERLIN 2013
243
244 BERLIN 2013
245
246 BERLIN 2013
247
248 BERLIN 2013
249
250 BERLIN 2013
251
252 BERLIN 2013
253
254 BERLIN 2013
255
256 BERLIN 2013
Gemäldegalerie
Μια πινακοθήκη τέχνης στο Βερολίνο του 2014 Ηρακλής Γκουντάρας
Εισαγωγικά στοιχεία
H Gemäldegalerie είναι ένα μουσείο με πίνακες ζωγραφικής ενταγμένο στον οργανισμό δημόσιων μουσείων του
κρατιδίου του Βερολίνου. Διαθέτει μια από τις μεγαλύτερες συλλογές ευρωπαϊκής τέχνης που ξεκινάει από τα τέλη
του 13ού αιώνα και εκτείνεται χρονικά μέχρι τα μέσα του 19ού. Ο επισκέπτης του μουσείου μπορεί να έχει μια
αντιπροσωπευτική εποπτεία της εξέλιξης της ευρωπαϊκής τέχνης και των διαφόρων καλλιτεχνικών ρευμάτων που
εμφανίστηκαν στην πάροδο αυτών των χρόνων.
Μεταξύ άλλων εκτίθενται έργα ζωγραφικής που θεωρούνται αριστουργήματα της ιστορίας της τέχνης με
βαρύνουσα αισθητική, ιστορική και οικονομική αξία. Η συλλογή του μουσείου αριθμεί συνολικά 3000 έργα που
εκτείνονται γεωγραφικά και χρονολογικά από την πρώιμη Αναγέννηση στην Ιταλία (Giotto, Fra Angelico,Botticelli),
την καλλιτεχνική παραγωγή των Κάτω Χωρών και της Γερμανίας (Jan van Eyck, Hans Holbein, Albrecht Dϋrer) μέχρι
μεμονωμένα δείγματα της ζωγραφικής του Μπαρόκ (Caravaggio,Velázquez, Rubens) αλλά και σημαντικούς
ανεξάρτητους δημιουργούς, που δεν εντάσσονται σε κάποιο καλλιτεχνικό ρεύμα. Η Gemäldegalerie άνοιξε για
πρώτη φορά τη συλλογή της στο κοινό το 1830 και σήμερα στεγάζεται σε ένα κτίριο σύγχρονης κατασκευής και
αισθητικής στο πολιτιστικό φόρουμ που αναπτύσσεται στην συνοικία Potsdamer Platz, η οποία τα τελευταία χρόνια
έχει αναδειχθεί σε δημοφιλή πολιτιστικό προορισμό της πόλης.
Η συγκρότηση της συλλογής
Το σύνολο των έργων που ανήκουν στη Gemäldegalerie, σε αντίθεση με τις περισσότερες συλλογές των
ευρωπαϊκών μουσείων, δεν προέρχεται απευθείας από κάποια βασιλική συλλογή. Η διαδικασία συγκρότησής της
ξεκίνησε με πρωτοβουλία της πρωσικής κυβέρνησης το 1815, σε μια συστηματική προσπάθεια του κράτους να
αποκτήσει αξιόλογες συλλογές τέχνης που θα συγκροτούσαν ένα πανόραμα της ευρωπαϊκής καλλιτεχνικής
δημιουργίας. Τα πρώτα έργα που
257
αποκτηθήκαν, αποτέλεσαν και τον πυρήνα της έκθεσης, που άνοιξε για το κοινό το 1830 και η οποία στεγάστηκε
στο περίφημο Altes Museum. Το συγκεκριμένο μουσείο χτίστηκε από τον αρχιτέκτονα K.F.Schinkel προκείμενου να
στεγάσει τη συλλογή αρχαιοτήτων στο ένα επίπεδο και τη Gemäldegalerie στον επάνω όροφο. Στη διάρκεια του
19ου αιώνα και ιδιαίτερα με την ανακήρυξη του Βερολίνου σε νέα πρωτεύουσα του γερμανικού κράτους (1871),
δίνεται έμφαση στον εμπλουτισμό των κρατικών συλλογών.
Αποτέλεσμα της συγκεκριμένης τακτικής, που εμπεριείχε μέσα της πολιτικά κίνητρα και σκοπιμότητες, ήταν τα
γερμανικά μουσεία να αποκτήσουν τεράστιες –από άποψη μεγέθους και αξίας- συλλογές έργων τέχνης και
αρχαιοτήτων. Η Gemäldegalerie αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του είδους επεκτατικής πολιτικής,
καθώς την περίοδο αυτή συγκεντρώνει μία από τις μεγαλύτερες και πληρέστερες συλλογές βορειοευρωπαϊκής
ζωγραφικής. Σημαντικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση έπαιξε ο ιστορικός τέχνης Wilhelm von Bode (εικ. 1), που
ήταν υπεύθυνος των συλλογών γλυπτικής και ζωγραφικής, για να αναδειχθεί στη συνέχεια σε γενικό διευθυντή των
μουσείων του Βερολίνου. Ο Bode, με τομέα εξειδίκευσης τον Rembrandt και την Ολλανδική ζωγραφική, διατέλεσε
μεταξύ άλλων διευθυντής της Gemäldegalerie. Στη διάρκεια της θητείας του θα προβεί σε συστηματικές
προσπάθειες για την ανασυγκρότηση της συλλογής με την αγορά νέων έργων προσδίδοντας της με αυτό τον τρόπο
διεθνή ακτινοβολία.
Εικόνα 17 Μέσα από το έργο και την προσωπικότητα του Wilhelm von Bode, η ιστορία της τέχνης θα μπορέσει να επιβάλλει τον επιστημολογικό της λόγο στις γερμανόφωνες χώρες
Κατά τον 20ο αιώνα, η τύχη της συλλογής και της ίδιας της Gemäldegalerie θα εξαρτηθεί από τις ιστορικές και
πολιτικές συνθήκες, στον πυρήνα των οποίων βρέθηκε η πόλη του Βερολίνου. Το 1904 το μουσείο μεταφέρεται στο
258 BERLIN 2013
σημερινό Bode Museum. Οι δυο Παγκόσμιοι Πόλεμοι θα σηματοδοτήσουν το τέλος της μακράς περιόδου
επέκτασης και ανάπτυξης της συλλογής. Πάνω από 400 έργα χάθηκαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου, ενώ ο
κύριος κορμός των έργων διασώθηκε λόγω της φύλαξης τους σε διάφορα σημεία της Γερμανίας. Ο Ψυχρός Πόλεμος
και η διαίρεση της χώρας σε δύο ζώνες επιρροής οδήγησε στον κατακερματισμό της συλλογής και στην έκθεσή της
σε διαφορετικούς χώρους στο Ανατολικό και Δυτικό Βερολίνο.
Η ενοποίηση της συλλογής της Gemäldegalerie θα ξεκινήσει μετά την πτώση του Τείχους και την ένωση της
Γερμανίας και θα αποτελέσει μια μακροχρόνια διαδικασία, η οποία εντάσσεται στη πρόθεση της γερμανικής
κυβέρνησης να αποκαταστήσει τις κατακερματισμένες κρατικές συλλογές. Το 1998 το μουσείο θα στεγαστεί στη
σημερινή του έδρα, με ένα μικρό τμήμα της συλλογής να εκτίθεται διάσπαρτα σε άλλους εκθεσιακούς χώρους. Το
2012, με αφορμή τα σχέδια επέκτασης της Neue Nationalgalerie, ξεκίνησαν συζητήσεις για πιθανή επιστροφή του
μουσείου στην ιστορική του έδρα στο Museumsinsel, με κύριο επιχείρημα την παρουσίαση των έργων ζωγραφικής
σε μια ενότητα με τις συλλογές γλυπτικής που εκτίθενται εκεί.
Μουσειολογική σύλληψη
Η συλλογή του μουσείου διακρίνεται για τον συστηματικό και μεθοδολογικό τρόπο συγκρότησης και έκθεσης των
έργων, όπως ακριβώς ορίζει η επιστήμη της ιστορίας της τέχνης. Η ενδελεχής έρευνα και μελέτη της ευρωπαϊκής
τέχνης από την Πρώιμη Αναγέννηση μέχρι και τους νεότερους χρόνους είναι η βάση πάνω στην οποία
συγκροτήθηκε η συλλογή, μέθοδος που εξασφάλισε τον αντιπροσωπευτικό της χαρακτήρα και το διεθνές της
προφίλ.
Όσον άφορα την παρουσίαση της συλλογής αυτή αναπτύσσεται σε 72 εκθεσιακούς χώρους/πτέρυγες. Κάθε τέτοιος
χώρος αντιμετωπίζεται σαν αυτόνομη εκθεσιακή ενότητα, που παρουσιάζει μια ομάδα καλλιτεχνών μιας
συγκεκριμένης χρονικής περιόδου ή καλλιτεχνικού στυλ. Σε ορισμένες από αυτές τις ενότητες της έκθεσης, γίνονται
ιστορικές συνδέσεις και συσχετισμοί ανάμεσα στα έργα, ενώ ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες είναι αφιερωμένες
στο έργο ενός
καλλιτέχνη, όπως η οκταγωνική αίθουσα με πίνακες του Rembrandt ή ο χώρος όπου παρουσιάζονται μια σειρά από
Παναγίες του Raphael. Η επιλογή της τοποθέτησης των έργων στις 72 εκθεσιακές πτέρυγες συμβολίζει –σύμφωνα
με όσα αναφέρονται στον διαδικτυακό τόπο του μουσείου- πως οι χώροι αυτοί αντιμετωπίζονται σαν «παράθυρα»
θέασης στη -γεμάτη ασυνέχειες και ρήξεις- ευρωπαϊκή τέχνη.
259
Συνολικά εκτίθενται 850 έργα στο βασικό επίπεδο και 400 έργα στο κάτω επίπεδο του μουσείου, σε μια γκαλερί
εκπαιδευτικού χαρακτήρα (studiengalerie). Η συλλογή εκτίθεται με κατάταξη ανά καλλιτεχνικό ρεύμα ξεκινώντας
από τον χώρο δίπλα από την κυκλική αίθουσα εισόδου και συνεχίζοντας στις επόμενες πτέρυγες. Πορτραίτα,
σκηνές εσωτερικού χώρου, τοπία και νεκρές φύσεις εικονογραφούν τις καλλιτεχνικές εξελίξεις και τα ενδιαφέροντα
που εκδηλώθηκαν σε μια σειρά από περιοχές της Ευρώπης και αντιπροσωπεύουν σημαντικές στιγμές στην ιστορία
της τέχνης. Η αρίθμηση των εκθεσιακών ενοτήτων γίνεται με λατινικά γράμματα και αριθμούς υποβοηθώντας τον
επισκέπτη στην περιήγησή του στους διάφορους εκθεσιακούς χώρους.
Ο θεατής μπορεί να επιλέξει την πορεία επίσκεψης που θα ακολουθήσει, μιας και ο εκθεσιακός χώρος σχηματίζει
στην κάτοψη του ένα Π, όπου στο ένα του άκρο (αίθουσες I-VIΙΙ) παρουσιάζεται η Γερμανική και στη συνέχεια η
Φλαμανδική ζωγραφική και στο άλλο του άκρο η τέχνη της Ιταλίας και της Νότιας Ευρώπης (αίθουσες XII-XVII). Στην
κορυφή αυτού του νοητού Π (αίθουσα Χ) κυριαρχεί η οκταγωνική αίθουσα με 16 πίνακες του Rembrandt
συγκροτώντας μια από τις πιο ολοκληρωμένες και υψηλής καλλιτεχνικής αξίας συλλογή έργων του συγκεκριμένου
καλλιτέχνη (εικ. 2).
Η κεντρική μουσειολογική ιδέα επικεντρώνεται στην παρουσίαση αντιπροσωπευτικών τάσεων και ρευμάτων της
ευρωπαϊκής τέχνης μέσα από την έκθεση έργων ζωγραφικής που προέρχονται από όλο τον ευρωπαϊκό χώρο. Με
αυτό τον τρόπο ο επισκέπτης καλείται να αντιληφθεί την εξέλιξη της δυτικής ιστορίας της τέχνης, όπως αυτή
διαμορφώθηκε από διάφορες σχολές και ανεξάρτητους δημιουργούς στο πέρασμα από τον ύστερο Μεσαίωνα στην
νεότερη εποχή. Τα έργα προβάλλονται ως μοναδικά καλλιτεχνικά και αισθητικά τεκμήρια, ενώ η συλλογή διαθέτει
ορισμένους πίνακες που αποτελούν σημεία καμπής –από πολλές απόψεις- για την ιστορία της τέχνης, π.χ το έργο
του Caravaggio «Amor as conqueror», πίνακες του Raphael,Vermeer και Rembrandt αντίστοιχα.
260 BERLIN 2013
Εικόνα 18 Πλάνο της κάτοψης του εκθεσιακού χώρου, όπου με διαφορετικό χρώμα επισημαίνονται οι διάφορες εκθεσιακές ενότητες και
διαδρομές
Αρχιτεκτονική παρουσίαση
Η Gemäldegalerie στεγάζεται σε ένα κτίριο μοντερνιστικού ύφους, το οποίο σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες
Heinz Hilmer και Christoph Sattler. Το κτίριο διακρίνεται για την αυστηρότητα της εξωτερικής του όψης, η οποία
261
δεσπόζει στην πλατεία που οδηγεί στο μουσείο. Η λιτότητα των χειρισμών στις όψεις του κτιρίου αποτελεί σημείο
αναφοράς και απόπειρα διαλόγου με την ιστορική έδρα της Gemäldegalerie, το Altes Museum. Ο διάλογος αυτός
συνεχίζεται και στο εσωτερικό, όπου στους εκθεσιακούς χώρους επικρατεί μια κλασική αίσθηση των αναλογιών.
Το βασικό εκθεσιακό επίπεδο συγκροτείται από τους 72 εκθεσιακές πτέρυγες/ δωμάτια, τα οποία διακρίνονται για
το μεγάλο τους ύψος και τη συμμετρική τους παράταξη με βάση ένα κάνναβο σε σχήμα Π (εικ. 3) Ολόκληρη αυτή η
διαδρομή είναι συνολικού μήκους 2 χιλιομέτρων. Στο εσωτερικό της έχει διαμορφωθεί ένας επιβλητικός επιμήκης
χώρος, που ονομάζεται «mediation hall» (εικ. 4) Εδώ εκτίθενται γλυπτά, αλλά τις περισσότερες φορές παραμένει
άδειος επιτρέποντας την εύκολη μετάβαση ανάμεσα στις εκθεσιακές πτέρυγες και τη δυνατότητα ανάπαυσης για
τους επισκέπτες. Η πρόσβαση στον συγκεκριμένο χώρο γίνεται από την κυκλική αίθουσα, η οποία λειτουργεί
συγχρόνως και ως αίθουσα εισόδου στις εκθεσιακές πτέρυγες. Η έκθεση συνεχίζεται στο κάτω επίπεδο του κτιρίου,
όπου αναπτύσσονται και οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες του μουσείου.
Εικόνα 19, 4 Λεπτομέρεια από τις εκθεσιακές πτέρυγες και τον επιμήκη χώρο «ανάπαυσης» στο κέντρο του μουσείου
Η μουσειολογική πορεία είναι στη σύλληψη της γραμμική, με δυνατότητα πλεγματικών διαδρομών στο εσωτερικό
επιμέρους ενοτήτων. Ο εκθεσιακός σχεδιασμός περιλαμβάνει και ακολουθεί τις ειδικές προδιαγραφές για την
παρουσίαση και προστασία πληθώρας έργων τέχνης με ποικιλία διαστάσεων, υλικών και προδιαγραφών
συντήρησης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην έκθεση των έργων, τα οποία παρουσιάζονται απαλλαγμένα από
εκθεσιακό πανό και βιτρίνες. Αυτά χρησιμοποιούνται μόνο, όπου κρίνεται απολύτως απαραίτητο για λόγους
262 BERLIN 2013
ασφαλείας και συντήρησης. Η γενική ατμόσφαιρα δημιουργεί ένα κλίμα απόλυτης ηρεμίας και στοχασμού, η οποία
κρίνεται ως απαραίτητη συνθήκη για την πρόσληψη τέτοιου είδους εκθεμάτων από τον επισκέπτη(εικ. 5).
Εικόνα 5 Η απαραίτητη αίσθηση ηρεμίας για την «απόλαυση» των έργων τέχνης από τον θεατή
Όσον αφορά τον χειρισμό των χρωμάτων, ακολουθείται η επιλογή μιας γκάμας χρωμάτων που φαίνεται να
αναδεικνύουν –έστω και υπαινικτικά- τα ειδολογικά χαρακτηριστικά των έργων. Σε όλες τις αίθουσες υπάρχει
τεχνητός, διάχυτος φωτισμός, που προέρχεται από την οροφή των χώρων δίνοντας την αίσθηση φυσικού
φωτισμού. Η συγκεκριμένη επιλογή λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με το εκθεσιακό υλικό. Σε
ορισμένους πίνακες, που έχουν γίνει με λάδι, παρατηρούνται έντονα προβλήματα θάμβωσης ενώ αντίθετα σε
πίνακες με την τεχνική της νωπογραφίας, δεν δημιουργείται το ίδιο πρόβλημα (εικ. 6).
263
Εικόνα 6 Η θάμβωση που δημιουργείται σε ορισμένες ελαιογραφίες που εκτίθενται στο μουσείο
Εκπαιδευτική πολιτική
Η Gemäldegalerie προσφέρει μια σειρά από υπηρεσίες για την υποδοχή και εξυπηρέτηση του κοινού. Το μουσείο
διαθέτει πωλητήριο και καφέ, ενώ είναι πλήρως προσβάσιμο για άτομα με κινητικές δυσκολίες. Στα θετικά στοιχεία
της εκπαιδευτικής του πολιτικής είναι η δωρεάν είσοδος, που παρέχεται σε παιδιά, νέους έως 18 ετών και σε
φοιτητές που προέρχονται από σχετικά επιστημονικά πεδία. Σε μια προσπάθεια γνωριμίας της συλλογής με το ευρύ
κοινό, διοργανώνονται μια σειρά από δραστηριότητες για διαφορετικές ομάδες κοινού (ενήλικες, παιδιά και
οικογένειες, σχολικές ομάδες και ειδικές ομάδες ενδιαφέροντος).
Οι δραστηριότητες αυτές, που περιλαμβάνουν οργανωμένες ξεναγήσεις, εργαστήρια-workshop, ψηφιακές
εφαρμογές, είναι ειδικά σχεδιασμένες ανάλογα με τις ανάγκες και το προφίλ της κάθε ομάδας και διακρίνονται για
την ευελιξία ως προς τις μεθόδους και τις δραστηριότητες που κάθε φορά περιλαμβάνουν. Όσον αφορά τις
ξεναγήσεις, αυτές αποτελούν το βασικό εκπαιδευτικό εργαλείο του μουσείου. Υλοποιούνται από ειδικούς
επιστήμονες σε πολλές γλώσσες και έχουν ως στόχο να κατατοπίσουν τον επισκέπτη δίνοντας του το ιστορικό και
κοινωνικό context για επιλεγμένα έργα τέχνης. Μέσα από την ξενάγηση το κοινό θα είναι σε θέση να
αποκωδικοποιήσει την καλλιτεχνική γλώσσα του κάθε δημιουργού, το ρεύμα και το πνεύμα της εποχής μέσα στο
264 BERLIN 2013
οποίο έζησε, κάνοντας τέλος συσχετισμούς και συνδέσεις μεταξύ τέχνης και άλλων επιστημονικών πεδίων
(βιολογία, θεολογία, ποίηση).
Ένα άλλο κομμάτι των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται απευθύνεται σε σχολικές ομάδες και οικογένειες. Οι
στόχοι στην περίπτωση αυτή περιλαμβάνουν τη συνεργασία ανάμεσα στο σχολείο και το μουσείο, με ειδικά
σχεδιασμένες ξεναγήσεις για τα παιδιά και δυνατότητα ομαδικής απασχόλησης μέσω ειδικών project. Το μουσείο
προσφέρει υλικό προετοιμασίας για τη σχολική τάξη και προβλέπεται η ενημέρωση των εκπαιδευτικών πριν από
την επίσκεψη, προκείμενου να εξοικειωθούν με τη συλλογή και τους στόχους του κάθε προγράμματος. Μια
ιδιαίτερη μουσειοπαιδαγωγική δραστηριότητα που αναπτύσσεται είναι το παιχνίδι προσομοίωσης «Kinder-Reich»,
στη διάρκεια του οποίου τα παιδιά με κατάλληλα κοστούμια εποχής προχωρούν στην ανασύσταση του
εργαστηρίου ενός ζωγράφου και στην αναπαράσταση πινάκων ζωγραφικής (σε στυλ tableau vivant).
Οι επισκέπτες έχουν ακόμη πρόσβαση σε μια on-line γκαλερί με ψηφιακές εφαρμογές και πολυμέσα, που δίνουν
πληροφορίες –σε 3 γλώσσες- για το ιστορικό της συλλογής, το περιεχόμενό της και τις δραστηριότητες του
Μουσείου. Σε γενικές γραμμές, η εκπαιδευτική πολιτική του μουσείου υπαγορεύεται από τη φιλοσοφία και τον
χαρακτήρα του ως μουσείου τέχνης και συμβαδίζει με την κεντρική μουσειολογική ιδέα, όπως αναπτύχθηκε
παραπάνω. Σε κάθε περίπτωση, όλες οι δράσεις επιχειρούν να αναπληρώσουν την έλλειψη πλαισίου/ context, όσον
αφορά την παρουσίαση των εκθεμάτων.
Μια συνολική αποτίμηση
Η Gemäldegalerie αποτελεί ένα τυπικό παράδειγμα της κυρίαρχης αντίληψης για τον τρόπο έκθεσης έργων τέχνης.
Η επιλογή, η οποία υιοθετείται, είναι συμβατή με την κεντρική μουσειολογική ιδέα. Την προβολή δηλαδή των
εκθεμάτων με βάση την αισθητική τους αξία- που ούτως η άλλως είναι αυταπόδεικτη- προκειμένου ο επισκέπτης
του μουσείου να αποκτήσει μια συνεκτική εικόνα αντιπροσωπευτικών τάσεων και ρευμάτων της ευρωπαϊκής
τέχνης. Η συλλογή εκτίθεται με καθαρά ταξινομική προσέγγιση, η οποία επιτρέπει την οργάνωση του υλικού ανά
ρεύματα ή σχολές, όμως συγχρόνως αποκλείει τη δυνατότητα οποιασδήποτε ερμηνείας. Δεν εξηγεί το πλαίσιο που
συνοδεύει τα έργα ζωγραφικής, τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες μέσα στις οποίες αυτά
παρήχθησαν.
Αντίθετα, αυτό που κυρίως ενδιαφέρει, είναι η προσέγγιση των εκθεμάτων ως προϊόντων υψηλής τέχνης στα
πλαίσια ενός ρεύματος αισθητισμού, που ειδικά στις γερμανόφωνες χώρες έχει μεγάλη παράδοση. Έτσι τα έργα
ζωγραφικής τοποθετούνται σε ένα αποστειρωμένο περιβάλλον, που κρίνεται κατάλληλο για την έκθεση και
265
πρόσληψή τους. Το πρόβλημα που προκύπτει εδώ είναι πολύπλοκο καθώς αυτή η κατηγορία εκθεμάτων έχει ένα
πολιτισμικό φορτίο πολύ ισχυρό, που ωστόσο με τον κατάλληλο νοηματικό σχεδιασμό και τις αντίστοιχες χωρικές
λύσεις, θα μπορούσε να προσεγγιστεί με διαφορετικό τρόπο.
Αυτό όμως δεν γίνεται για μια σειρά από λόγους, που έχουν να κάνουν με την πολιτική των γερμανικών μουσείων,
την πλήρη επικράτηση ενός μονοδιάστατου αισθητικισμού σε αυτή την κατηγορία μουσείων και την απουσία ενός
εναλλακτικού, συγκροτημένου θεωρητικού μοντέλου για τον τρόπο έκθεσης έργων τέχνης. Έτσι και στη
Gemäldegalerie, η τέχνη προβάλλεται ως κάτι αυτούσιο, αυθύπαρκτο που δεν χωράει ερμηνεία και πλαίσιο
ανάγνωσης. Γι΄ αυτό και πρέπει τα αριστουργήματα που προβάλλονται να αποτελούν αντικείμενο θαυμασμού από
το ευρύ κοινό. Για ακόμη μια φορά λοιπόν η ευθύνη μετατίθεται στον θεατή, ο οποίος καλείται να
αποκωδικοποιήσει το νόημα πίσω από την έκθεση. Το κατά πόσο αυτό επιτυγχάνεται και σε πιο βαθμό, είναι ένα
ζήτημα που πρέπει να μας απασχολήσει.
266 BERLIN 2013
267
268 BERLIN 2013
269
270 BERLIN 2013
271
272 BERLIN 2013
273
274 BERLIN 2013
275
276 BERLIN 2013
277
278 BERLIN 2013
279
280 BERLIN 2013
281
282 BERLIN 2013
283
284 BERLIN 2013
285
286 BERLIN 2013
287
288 BERLIN 2013
289
290 BERLIN 2013
291
292 BERLIN 2013
293
294 BERLIN 2013
295
296 BERLIN 2013
297
298 BERLIN 2013
299
300 BERLIN 2013
301
302 BERLIN 2013
303
304 BERLIN 2013
305
306 BERLIN 2013
307
308 BERLIN 2013
309
310 BERLIN 2013
311
312 BERLIN 2013
313
314 BERLIN 2013
315
316 BERLIN 2013
317
318 BERLIN 2013
*** τα κείμενα εντός των εισαγωγικών είναι από το επίσημο site του μουσείου καθώς και από συνοδευτικά φυλλάδια
319
320 BERLIN 2013
BERLIN 2013