Chi 6o&n 12 VAN trtfting THPT Chuy&n e n g hba h6i chu nghia V i a Nam ~tfong The" Vinh B@c lap - Tg do - Hpnh phk

BAI DU' THI I~TIM H&U GL& TRI LICH SO ~ h ? H ~ A DONG NAI"

HQ vii t6n: T& th~ BBo ~ k n

Ngay, thhng, ni3m sinh: 2610811 996

Giai tinh: Na

~ ~ h & nghiep: Hoc sinh

DLn t&: Kinh

Dun vi hoc t$p: Truhg Trung hoc ~ h 6 th6ng Chuy&n Luung ~ h k Vinh

Dia chi t h u h g tru: 741218, b u h g rib Minh Tri, phuhg Thanh Binh. Bi&n Hoa - ~ b n g Nai

SB d i b thoai: 0945967787

Dia chi email: tranthibaoyen2608@gmail.com

"T~M H&U LICH SO v&V HOA D ~ N G NAI" Ia mot cu$c thi dugc td chuc h b g n5m nh& tim kikm, bdi d u h g nhiing ''dm long" danh cho cac gib trj v h h6a truy&n th6ng cha tinh, tu do n h g cao tinh than hoc hbi cua n h k g ca nhln tham gia, y thuc mudn bikt nhi$u, bikt slu hun nOa v$ cac gia tri van hoa c6a tinh noi ridng va cua dht nudc noi chung. ~ u h t phat th nh$n thirc do, cu$c thi lubn duqc d8ng dB0 cac ban tr6, nhitng ngub~ trung nit%, nhimg cp gia Mc b;ic hay cA n h h g c8 c6u be con At nh6 tudi don nh& va tham gia nhiet ttnh (y kikn duqc d m the0 suy nghi va sp tim hiku cua ngubi vikt tr2n thpc tk).

Dly la lhn thu hai, em co cu hai duac tham gia cu@ thi nay, duac nhin v& vdn di tich v h hoa, lich su c6a ban t h h Mac du dang trong qua trinh c&g thing c h u b bi cho ki thi quan twng c6a dbi ngubi, song em v b mubn tham gia d& co th6 h o h thien nhimg k i n h g cilng nhu thu suc minh tnrdc n h h g gihi t huhg thikt thuc.

Trong bai vikt, em s& dung dgi tir "t8i" thay vi "em". Do hob toan kh8ng phhi la su bit kinh khi mat dua hpc sinh l&p 12 lai x ~ m g h8 co p h b "ngang hang" vai ngubi doc co kinh nghidm va 1 h tuBi han. Song, viec sir dung dai tir "tai" giup em c6 th6 k h h g djnh duac "suc mqnh" trong n h h g l&i noi ciing nhu thang tin sir dung trong bai vikt. Hun thk. em cing co th& c h b trhch nhiem v$ nhitng gi minh d% disn dBi trong bai dp thi nay. Vi thk, vdi thai do kinh trong, em hi vong ribg ban giam khho se kh8ng chhp nh$t lai nay trong bai vikt.

~ i & u cubi c h g em xin c h h thhh c h un Ban td chuc d% tqo ca hoi vA di&u kien cho nhung ngu&i b i t h h g co lE rkt 'dm dung" viri nhimg gia tri van hoa tdt dep quanh minh nhu em co th& nhin lai, du bbi khi chi mbt it kidn thuc nhung se d t slu, d t dai. ~ h d i bing ngon lira Q h b nai mot s6 ngubi t u h g nhu dB tat h i chua mat lh co d h duac hi& nhirng gia tri t6t dep cua tinh, cia qudc gia.

Hi vong r h g h6i thi s& cang ngay cang phat .tiin, cang ngay cang l h mpnh, cang ngay ciing hoiin thi$n hun nus,.. . d6 co th& Ipa chon duac nhirng bai vidt chht luqng t h ~ c su va @o sln chai bd ich cho c k ban, &c anh, chc chi, chc c8 chu, Bng ba, va thk he a n em tre.

Chuc hoi thi nam nay di&n ra tdt dqp.

Y KHAI OUAT VE DI T ~ C H LICH SU - V ~ N HOA:

Dht mcdc Vitt Nam trai qua h a h i nghin ncim giri nu& vii dyng nu&. Trang su h60 h h g &y dugc ghi lgi bing nhiiu logi hinh su lieu khac nhau: di tich - di vGt, hinh anh, chi2 vidt, ngdn ngii buyin mieng. Trong sb nhnhg ngudn su lieu 4 thi di tich ljch su - vcin h6a d6ng vai trd nhu m6t nguBn su lieu vat chdt quan trgng. N6 cho chting ta m6t s6 thdng tin truc libp & nhnhg hogt d@ng ctia con n& trong qud khu mh nhiiu nguBn s& lieu khac khdng hoec khdng c6 divdu hen dvd c& tbi. B6ng tin tu n h h g ngu& su lieu ndy da" gizip cho cdc nha nghien cliu ljch su c6 nhling bhng'chling dd khdng djnh thlm su cd m4l cua nhom cong d6ng cu d6n di sbng vti tdn tgi trCn mdnh dat ncj.

Di tich ljch su - vrin hoa I& lai sun v6 giLi cua dat nuac. 0 66 cdn 6n chua rat nhiiu thdng tin ctia nhiiu h h ~c khdc nhau mi? cdc ngudn thdng tin trln ccic logi hinh su lieu khric khdng c6 va khdng Ak c6 dupe. V@c khai thac vvb su d ~ g triet d& ngudn thdng tin tu loai hinh su lieu ncj Id vitc Idm cda nhiiu nhir khoa hoc tr6n nhiiu Iinh w c khdc nhau, khdng riing gi chi la cdng viec nghiin cliu clia nganh Bao tang.

Di tich ljch su - vcin h6a la nhiing Rhdng gian vg t curt cu thb, khach quan, trong d6 c6 chua dyng cdc didn hinh lzch sii, do Gp th; ho4c ccci nhrin con nguiri trong lich su sang @o ra. Nhu vq, u met mlic d@ hep h a c6 thb t h 4 r&ng di ti'ch ljch su - viin h6a 16 n h k g ddu tich, dhu vbt hoat d@ng ctia con ngu&i trong qud trinh ljch su cdn sot lgi. Di tich la n h h g b&ng c h h g vdt chdi c6 ); nghih quan trong, minh chling v i ljch su ddu tranh dyng nu& vii giii nu& ctia dbn I&. Di tich giup cho con ngu&i bidt dugc c6i ngu6n cua dun t& minh, hi& vvd huyin thbng ljch su, dgc trung vcin hod ctia ddt nubc vd do 66 c6 tac d6ng ngvQc trd. lai td.i viec hinh thanh nhdn cdch con n@i Viet Nam hien dai. Di tich ljch su - van h6a 16 mot bopwn quan trong clia di sun viin h6a ddn t6c.

Di tich chua dyng nhiing giri trj kinh td to I&, nbu bz mht di khdng don thudn Id mat tai sun vat chdt, mu I& mdt di nhling gio trj tinh thin 16n lao khdng gi bk dhp ndi. Ddng thui, di tich c6n mang jr nghih. Id ngubn luc cho phat triin kinh 16 mot ngu6n luc rrfi 16n, s6n c6 ndu duuc khai thdc, su dvng tbt se" g6p ph$n khdng nho cho viec ph& trikn k i d td dht nubc vd n6 cang c6 ); nghih to ldn khi dhi nubc dung rat c h phat huy ibi da ngudn noi k c ddphrit tribn.

~ 8 n ~ Nai ciing tp hao duuc "cuu mang" met phhn nhmg gia tri van h6a - lich sir cua bit nuuc, gop phin phat huy va gi8 gin vbn di sfin ddl t*. Tinh bin nim 2010, thh &ng Nai co 40 di tich ljch su vIin hoa dugc xip hang qu8c gia va dp tinh vui d c loai h i h di tich kha phong phu. Tinh riCng di tich chp thh bi4 cb 16 di tich (kh6ng tinh danh lam thing canh). Cac di tich hy duqc th& hien trong 0 - b h g tom kt sau.

CAC DI T ~ C H LICH SU - VAN HOA C& T&H DONG NAI

~ T E N DI TICH S~QL~TFDINH -

1 BiruHungtu 62IQD.UBT 16/02/1979 P Quang Vmh, Tp. Bien ~ o a ( c h b ca

1 ~ b n ) 2 1 Tbabb B i b I 621QD.UBT Vinh, Tp. Bi& Hoa

Hba 3 DinhBinh 6527/QD.CTUB 21/12/2004 Xa Hi&p Hoa, Tp.

T Quan--. ---- 4 ~ h a c b ~ h 3524QD- Tin Vw, Tp. Bien m a

Ngoc Du CT.UBND T h h h Bi&n R76/QD-UBND

129 Phan Chu Hda 21/3/2008 1 Tp. Bi&n Hba

Khu phb 5, P.Biru Long, Tp. Bi&n

10/10/2005 ( P . T h Van, Tp. Bien Hda

30/07/2007 UBND

1

12

Dinh Phu6c ~ h i b

Dinh Xuh Lac - Chua X u h Hba

36071Q9 - UBND

982IQD- UBND

I I

I

7/12/2009 XTI Phu6c ~ h i & n , ~ ~ . ~ h u n Trwh -+ 28/3/2008 1 P. Xu& in, TX. Long K h h h

Dja di&m thanh ltip Chi ba Gong s b Binh Phubc T&I ~ r i & u vA Tinh uy Lam th&i tinh Bi&n Hba

Din di&m C b cu tinh uy Bi&n Hba

Dlnh Hung Lac

V u h Cao su Dhu tien, S h di&m dan diin cao su D&U Gily - -

2241 QD. UBND

4070lQD- 1 X3 Hung Lot, Huyen ~ h d n g UBND

02/12/2008 1

T$n ~ r i i u , xB Tan 23/01'2007 1 Binh,H.Vinh Ciru, Dang Nai

I I

1566/QD- UBND

1 XB Thanh Binh, H.Trhng Born 21'04/2005 1 xa Bhh Sun, H.Long ThAnh

Mac dd chua dkn duuc vai tht cii c b di tich trdn nhung t6i ciing d l tim hidu duuc tr&n m q g nhiku th6ng tin h k ich vk c L di tich trong danh sach. ~ 6 i noi m6i canh, m6i noi met ve dep ridng, nhung noi n b ciing toat I6n mdt v6 h ip dgn d&n md nguui, du & mdt so nai nhu hoang s o den dang sa. T8i kh6ng bi&t vt3 dep hy la do thi&n nhign, do thbi gian hay bh thln nhimg noi i y ddB mang trong minh mdt trong tdich thidng li&ng la t6a ra thu mau sac ridng bigt nhu the. T6i the0 dao Thi&n Chua, nhung n h m g ng6i chua vai nhiku loi ki&n tnic d k &o, tinh xb, ki c8ng lu6n cC, m6t suc hut m m h mB dbi vui t8i. Qua nhting ng6i chua hy, t6i h ~ c duuc dt nhiku di&u. Tu cai cach con nguui ta d l duqc tao ra nhu the nio, v& cai c b h con ngubi ta thn @i nhu the nAo va cai cach nguui ta "sbng7' viri nhau nhu thk nao? Mu6n van clu h6i nhu duuc giai dap, con nguui sau kikp luan hbi co duuc tr6 t h h h mGt thpc thd khac hay bi met th& Iuc v6 hinh goi 121 quii bAo day doa vi nh8ng tei l6i trdn trh gian. Noi ra cb rht n h i h d i h giila Ph$t Giao va Thien Chua G i b co didm t u m g d6ng lai la n h h g t u m g dhng rht thli vi. T6i duqc h w v b hoa noi tnrbng hoc va ren luyen n h h cach qua n h h g l h duuc vao nh8 thb, vao chua, du chl d& nhin ngim th& giui v$t chat &iy th linh noi dly. Du

2084/QD- UBND

1 XB BAu HAm 2, huyen n b n g 24/7/2009 m*

co nhi&u nguai cho ribg t h b linh hay ma quy la mQt su m& tin, nhlrng theo t6i do la mot quan nitm sai I&. Vitc bgn tin vao mQt th& luc t h h linh t6t lam cho ban duac h o b thi$n b h t h h minh hun, cilng chinh ni&m tin hy sE giup m8i nguai chhng ta con co mat dijng lyc d& p h h dhu, ds tin tuimg. Elm nira n&u kh6ng co thd giui t&n linh hy, thi nh3ng nhi&u nha thb d l kh6ng duqc xiy dmg, n h h g ng6i chua vui 16i kidn trhc tinh x b va ti mi d2 kh6ng d& lgi cho dai. Long tin vao m6t th& Iuc t6t giup nguiri ta ra sirc lim n h k g diku tbt tr6 n8n tbt, nhihg diku xhu c h g tir d6 ma Ipi din. Cac di tich v h h6a - ljch sir cilng nhu thd giui vat chit i n chira nh3ng tinh cam v6 hinh c6a con nguai. Ngubi ta nhin, nghm di tich khdng chi b&i chhng dep ma do con la cti mot thbi dai, mat giai doan, m6t m k lich sir, mot c u b chidn hay la mot vi anh hung din tijc. Nguoi ta di tirn nh3ng chnh quan di tich d i tim lai cai thdi ve vang hay bi t r h g d5 qua gin vbi nh3ng dia danh hy, d& duqc sang lgi cai khohnh khic thi&ng liCng nhu m8i ngubi Kit6 hiiu dlng 18 m8i ngay. Trong qua trinh tim hi&u nh3ng di tich van h6a - lich sS Elang Nai, t6i d&c biet i n tugng vdi di tich Biru Hung Tu hay con gpi la Chua C6 ~ 8 n . Mat dja danh ma ngay ca cai ten cua no, cDng khi&m t6i rht to mo, mong mudn duuc tim hi& ki hun.

T6i & din @n nai va tim hi&, Biru Hung Ty la mijt ng6i chia n i b tr&n d u h g Phan Dinh Phung thu& dia ban phuhg Quang Vinh, thanh ph6 Bi&n Hoa. Di tich toa b trdn khu &t cao, v6n tmdc kia 18 mot ngon d8i thhp, xung quanh la khu d h cu d6ng duc. Nhu d l noi, diku dhu tien thu hut sy chu y cua t6i la 6 t&n ng6i chua, va qua q d trinh tirn hidu, t6i dB co th6 giai thich duac $i sao chua dugc dat tEn la "Chua C6 ~ 6 n " . CAi ten hy xuht phat .t mot sy ki$n ljch sir thuung Eim, it ngubi bi&t d&n nhung that hao hung, anh dilng.

NZim 1861, thvc d h Phap danh chi&m Bi&n Hoa va x&y d m chinh quykn thuoc dja. Tnrdc ciinh nu& mht nha tan, ngutri d h BiEn HHBa d2 lien tpc dirng day k h h g chidn. MQt td chuc hoi kin y&u nuuc vui ten g ~ i la L%m Trung trai duac thanh lap 6 B i b Hoa vao diu thd kjj XX. Mpc dich cua Hai kin LLm Trung trai la @p hop nh&n &, xiiy dgng iuc lugng ds chbng Phap. Trai co c h cu dong $i x l Thign Tan - Vinh C h , do nhiku n h b v8t yCu nuac, tinh th6ng vd nghg nhu : Tu Hy, Tu ~ d , Ba H ~ U , Hai Luc, Ba Van, Bay Den ... t6 chuc, ngay d&m luyen tap vd nghe, trang b~ vii khi d& muu chu dai su cho que humg. Vao thang 2 n&n 1916, trgi Lfim Trung t6 chirc t r b An c6ng vao chc c6ng s& cua chinh quy&n thuc din 6 Bien HHBa. Do vii khi th6 sa, lyc luqng mong n&n c u k thn c6ng kh6ng thanh c6ng. Sau su ki$n nay, quin Phap t6 chuc truy lung va tirn cach bht cac v/ chi huy cua L&n Trung trai. Chung dung nhiiu thu doan nhu bit ngudi t h h cua

cac ngubi chi huy va dua vao bon tay sai chi di&m da bit dugc nhi&u t v i viCn L h Trung. Thing 6 n5m 1916, thpc d h Phap xu b h 9 ngubi llnh dao trai Llm Trung Qi dja di&m D ~ C S6i (xom Binh ThAnh) tnrac su chirng ki&n cua ngubi d&n d/a phumg. N h h g trai viCn cua hai kin yCu nuac anh diing hi sinh.

Sau khi xu tir 9 pham n h h bi khep tai cudp cua gi&t ngubi, dam linh Phap 1Cn xe ra v&. Ho b6 lai 9 cai xac dang @c rii trCn n h h g CQC g6. Dam linh quen va cac tai n h h khac & lai d& thu d ~ n t m h g bin. Chimg ki&n su hi sinh anh diing cua nhihg anh h h g mijt dbi the0 1y t u h g c h nuac, ngubi din Dbc S6i quy gbi ti& biet ho. Sau it phut c h u b bi, dam tai nhln duuc l$nh thao dly troi cho 9 anh hung Llm Trung Trai va ti&n hinh c6ng vi& mai thng.

Cac bB Po sang quanh chia CB ~ 8 n ( g b khu w c Dbc S6i) cho bikt: "Cha dng chzing tdi kd lai ring, sau khi chling kiLn lii g@c bhn nhiing nghb sc np&i drin dG lao ra d6i khiPng xac cac hao han v; rnai tang nhung khdng duvc. T d c su hung hring nia dam linh, n@i drin ciing khdng dim lam cring. H9 sq. bf khip t@i tdng pham vhi hi. tzi nPn dbnh dling nhin g@c khiPng xcic cac anh hung di chdn".

Tim hi&u @i chua CB ~ b n (phuhg Quang Vinh, TP. Bidn Hoa, Dang Nai), tBi dugc bi&t, khu w c chua khBng phBi la nui chBn cht cac anh hung Llm Trung Tmi. Duuc bikt, chua CB Hbn dugc xly d m g kha llu sau h h h quy&t cac hao han ngay nao. N h h g b6 180 I h c6ng qua tqi c h h k h h g dbh: Vi thumg ti&c va cBm phuc tinh t h h dhu tranh cua nhihg anh h h g nghia ST, ngubi d h d c S6i d8 d\mg mijt am la d6 humg hoa cho ho.

Tuy nhiCn, vi tri chinh xac nui chBn cht 9 anh hung gib rht kho xac dbh. B&i dht dai va phong c h h & &y d l d6i thay nhi&u so viri tmhc dly. Tuy nhi&n, ngudi xua ciing nhu cac giai thoai k& lai ribg, 9 hao hin bi xu bin rhi duuc chBn chung Qi gbc cly G6 "cut" thuijc khu w c s h bay BiCn Hoa. Trong cubn Bidn Hoa luuc sir &, thc gih Luang Van L w ciing b i n g d@ cly G6 "cut" chinh la nui an nghi cua 9 vi anh hung. Ciing the0 tAi lieu trCn, phia t&y cua DBC Sdi co mat cly G6 cd thu vi bi set danh &y ngon nbn duuc ngubi d h trong ning gpi la cly G6 "cut". Ciing tir sy sbng sot kj. la sau khi bj set phat ngang, ngubi dln cho r h g , dly lii loai cly thi&ng. Vi coi la no linh thiCng nCn thubng ngay it ai dim ben mBng d&n ghn gbc cly c6 thu nay. Chinh nui dly duuc cac tai nhln co nhiem vu lo h & ~ su chon lam nha chung cho cac anh hung Lim Trung T r i .

CBm thumg truirc su ra di cua n h h g anh hung thht th&, nguui dln dB gop tiCn mua cho ho 9 manh chi& mai nhu 9 d m ao bao ti& dua n h h g vj vua h h g v& v6i dit Me. Du bi c h lui d&n khu vuc nay d6 humg khbi cho cac anh hung nhung sau khi khoc ti& dua hp v& vui dht me, nua dCm, d h dia phumg bi m8t s h R chng d6n tham vikng. Dugc bikt, cac vi anh hung ciing dugc ngubi d h va cac thinh viCn khac cua trai bi mat d& tang trong mat thai gian dai sau do.

Tir ngay djnh mgnh trdn, ngubi dln tubng nhd cac vdj anh hung Llm Trung Trai mijt cach bi m$t. Ban dhu, vigc nhang khoi, t u h g niem, cung bai chi duuc ti&n hhnh vio ban ddm. V& sau, nhijn thhy thuc dln Phap dZi qu&n di cac anh hung timg khikn chung didn d b , din dia phuung quy&t djnh cBng khai huung khoi. Theo do, d h d ~ a phuung cho d m g mijt am nhd tgi g6c cly da l h I3 dhu ~ i k Sdi d& thb Phgt va chu si&u cho n h h g ngubi d l khuht. Vi muc dich xly d m g d& huung kh6i n h h g ngubi d l khuht, am co trdn duqc din dja phuung quen goi la chha CB H8n. Tir do, nui &y duqc xem la nui thb m, luu dhu h8n thidng cua 9 vi anh hung L h Trung Trgi nbi ti&ng vdi pha Khim Bidn Hoa ghn mot th& ky trudc. Nhu viy, cai tdn CB H8n I3 dly khBng phai d& noi dkn viec chua chuydn Iuu giO n h h g linh h8n lam vigc xhu hay chm hoa nhung cai ac nui n h h g nguui d l khuht, CB ~ 8 n dly la mijt nui doc i$p, duy nhht c h h g ki&n su hi sinh va luu giii h b khi cua n h h g anh hung thht th&. Du co xac ddjnh duqc p h h mij chinh xac cc6 9 vv/ anh h ~ g hay khBng nhung Chua CB H8n mli duuc xem la ngBi nha chung cua su diing cam hi sinh va ch long kinh trong, la nui luu dhu khbng chi mGt ma rht nhi&u chiin tich.

Sv ra di cua 9 anh hung L h Trung Trai khBng chi k h b g d b h su kidn dinh trong tinh thhn quy&t chi&n ch8ng Phap ma con noi idn tinh chn ding trin trong cua n h h g ngubi din thuimg d8i vdi n h h g ngubi co cBng vdi dht nudc. h~ khBng duuc tham gia truc tikp nhung sire manh h~ truy&n d&n cho cuijc khing chi& d nui ho sinh s6ng noi ridng va ch cho din tijc noi chung nhu mijt ngu6n h h sing, ngai choi, Ian t6a v i h ap. Do la suc mqmh bht diet duqc ghi dhu va Iuu truy&n cho d&n mli ngay nay.

Mot di tich duuc tao ndn khBng phhi chi ngay mot ngay hai nhung suc mmh c h no duqc k h h g djnh qua n8m thhg . Co nhiing nui chi mot chi&n tich nhung liun vang d$y ch lich sir, d& r8i qua 10 n h , 20 n m , 50 n h hay them chi la nhi&u tubi hun niia, ngubi ta v h nhic d&n nhu vira mdi xhy ra khBng ilu. Ciing co n h h g di tich, M i qua At nhi&u giai doan, c h h g ki&n rht nhi&u su bi&n chuy&n cua ljch sir nhung v h hidn ngang, dep dE. B h Hung Tu la mot ngBi chim nhu th&, du thinh l$p kh6ng ilu, song 124 trhi qua nhi&u cat m8c dang ghi nhd:

D& co duqc mot ng6i chua khang trang nhu hien nay, kh6ng phki d$ do la ch met qua trinh vht vFi li&n vdi nhung cot m8c ding nhd. N h 1918, mot I&u am tranh duqc a n chung trong xom d ~ g Idn $i gbc cly da l h nai dhu D6c sdi d& thb phgt va ciu si&u cho cac oan h8n ubng tir, p h h g phht trdn vhng dht thidng nay.

N h 1920, do nhu chu chn co ng6i Tam B b hhu mong ti&n m6 lbi kinh sE xua di c h u h g khi cua wing dht con nhi&u u tich, sidu dij n h h g vong h8n chua duuc sidu thoit, nguygn chu cuijc s8ng an binh, ngubi din trong vhng d l thuysn gop ti&n cc6, c8ng suc d m g Idn chha B h Hung. Tu ngiy xly d m g d&n nay, B h Hung Tp t d i qua nhi&u dbi su tr(l tri. Vj su dhu tidn kh6ng r6 phip danh, duqc

thinh v& chua kh6ng bao iiu thi vien t/ch. Biru Hung Tu ving su mijt thai gian dii. Sir h6a xa d@t d u h g rhy dd& chir da nui Lb gach ( ~ o n ~ - A n ) nen am duqc dbi qua h u h g Tiy, cht lai bibg ngoi t h h h mat ng6i chua do mijt tu ST trong than d&n tru tri d&t thi&n - hi$u la "Biru Hung Tu". Thang 6-1945, duai su chu tri cua dbng chi Hoang Minh Chiu, Hiji nghj &n @ Dang Bien Hoa dB duqc trieu @p @i chua. Hai nghi d8 quy&t dbh nhiing v h d& quan trong v& chu trumg c h u h bi cho n h h d h Bien Hoa nbi day gianh chinh quy&n trong Cich w n g t h h g T h . Niim 1955, kh6ng q u h Phhp nit di, hai "~bai bkp" giai tiin, chua duqc giao lai cho Humg chuc hp Binh Hoa q u h tri va do mat su ba tru tri. Nfim 1958, cu s i Thich Thien Humg tg Thien Tanh duac thinh v& lo vi$c humg dgng. Ngm 1963, chua duqc chi hai Phat giao ~ h b n ~ ~ h h t tgm mugn lam nai phung tg trong khi tru s a chinh thuc chua xiy cht xong. Tu n h 1965 d&n nay, chua trai qua cac dbi k& nhiem td tri nhu: thhy Thich Vien Duc ( 1965), Thuqng toa Thich Thien Nguyet ( 1966), thhy Thich Q u h g Chiu ( 1967 ) va tir 1970 d&n nay chua do su c6 Dieu Minh l h td tri.

Trong chuy&n di tim hi& chua, t6i may min duqc gap su c6 v i su thhy, cB hai At t h h thi$n va phlic h$u, ho k& dB ir diy tir rht s h . Tuy mat sb ngubi kh6ng c h h g ki&n trgc tikp qua trinh t h h h lap chua tir ban dhu nhung h6i v& su tich n h h g nguiri anh hung ciing nhu cac mbc su kien quan trpng vai chua, ho d&u bikt. Su phuc h b t6a ra tir ngubi n h h g con ngubi hy khikn nguai khic c h thhy mi , cir mubn luu lai chua mBi, cu m d n tim hi& mili. D&c biet, t6i con duqc su c6 DiCo Ninh , mat "nhin c h h g sang" dil c h h g ki&n su chuyin bikn c b chha ngay "& n h h g c m trir da dhu tien". Ngubi ta noi, sang tren dht Phat l i u ngay ciing co tinh Phat. L& dhu nhin thhy su, bht chgt long t6i chan ran n h h g n6i ni&m kho ta, mat cam giac thin quen nhu dB gap tir truac. Su c6 dB ngoai 70 nhung v& nhanh nhen va "tr6 nh6" d&n la, "nh6" dtiy khkng co nghia la tr6 con hay v6 tu nhung do la cai tr6 cua mat suc sang t r h diy, tga ha nhu Ian rang nai ngutri noi chuyen. Cai chm giac hy khi vira buac c h h vao chua, t6i ciing bht g i L bit gap.

Biru Hung Tu la mat ng6i chua nh6, ciing mai duac thanh i$p kh6ng l i u (so vai n h h g ng6i chua co ti&ng), lbi ki&n truc kh6ng co n h h g cham khic tinh t& hay liu dbi nhung hut d m mht ngutri doc chinh la s(r d m g i h nhung trang nghiem, dai t h u h g nhung kh6ng b i h thuhg .

Chua Biru Hung ki&n ~c hinh chit nhj (=) &m: chanh dien, nha g i h g nhi ti&p nhau. Ta, h i h cua nha giang la l&p ~ Q C , nha bkp, lieu phong Tikg nhi vA Su td tri. Tmdc chua d ciy bba d& cao, th reng ph" bong mat t6 di&m c h h chua them v6 cb kinh, trang nghiem. Giita sin, d8i dien cang chinh la tugng phat Di Lac, hen trai tugng Quan Th& h ngr to8 sen. Phia sau tuqng tugng Quan Thd

kn la mi&u Bi, ben phai 18 mi&u C8 ~ b n thb vong linh chc nghya si trai L h Trung bi giac Ph$ xu b b n5im 19 16.

C h b h bien cc6 dien tich 53,91112 (7,7 x 7 m) xiiy the0 kiiu t3 tp truy&n thang. CGt E tbng, b6n mki lgp ngoi m6c, giira n6c gb ch8 duqc thi&t kk& dqng vbng trbn tuqng tnrng cho vong l a h6i c6a giao 19 nha Phat. Tren cua c h h h bien co &I h o b h phi sun son khic e n chua b h g ch8 H h . Chc tuqng Ph$t an vi tr6n b$ thb b h g xi m b g g6m tuqng Phat Di Lac, Dia Tmg B& Tat, Quan ~ h & h, Ph$t Thich Ca va Ph$t D h Sanh. Ta h i h @it tugng Ho Phip, tuqng 6ng Ti&, gia treo chu6ng va tr6ng. Sau c h h h bien la nh8 thb TB thb TB su Dat Ma va ho8 thuqng Thich Q u h g Dirc cung v&i vong linh nhUng ngubi & khuht. H$u cung ( nha giing) th& phi& c h u b D& va linh vi cac su thAy & vi6n tjch.Nhhg n h g~ &y, cung v6i cac phet hi, Ban tp tri nha chua & kh8ng n g h g phit huy c6ng tAc x l hiji h6a di tich, t dng tu v8 sua ch8a mQt sb hmg myc quan trpng nhu: nha thb t6, nha gihg; mot s6 cot g6, 16t mui n&n nh.4, thay ng6i ...

(Tugog PMt Di Lac)

- 8 -

(Tuqng Quan Th6 h ngu toa sen)

(Mi& Bfi vfi Mi6u CCb ~ 8 n )

(Tuqng "Ph$t & dhi dien dien chinh cixi chba)

(Ben trong dien chinh cixi chixi)

- 10-

D* bitt, Biru Hung d l tru thanh ngbi nha quen thuijc cda nhimg manh diri bht h e nhung tran dhy tinh nhin hi trong vbng tay yCu thuung v$ che chb cila nhiing dm lbng tir bi, nguysn h u h g d&n ciii chin - thitn - mi trong cuijc sang thuhg nhst ccha con nguiri. Nhu vcy khkhg chi la mot di tich ljch sir - v h h6a chp tinh (1979), khbng chi la nui luu &u n h h g chiin tich hao h h g c ia thiri dqi, nui &iy con la ngbi nha chung cila d t ccB moi nguiri, c6a tbi - n h h g nguiri khbng the0 Phet g i b , cua bqn - n h h g ngu&i c6 h o b canh kho k h h , cda chdng ta - moi cbng d h tren dht nuirc. Chda luu giO n h h g gia tat dep c6a ljch sir va ti&p n6i n h h g tinh c h hp ap cua con nguiri. &I t u q g cila tbi d&n v&i chila c h g tir do ma s h &I, binh yen va thoai mii. Ngu&i ta d&n v&i chua khbng phii chi d6 ki&m mi&ng cam, mi&ng chao ma d6 tim trong minh mat p h h nh6 trong t&n hhn d2 bj cuac s6ng chen lhp. Qua tim hi&, tbi bi&t dugc cir m8i tub ba l h v8o thir hai, thir tu vh thir s h dku co phat cum, c h b tir thisn. N h h g "mon qua vat chht hy" c h g dbng thui chira &ng gi6 trj tinh t h h l h lao !in chira trong mgi con nguiri. Nhung p h h qua dun so hy 118 do su Ditu Minh tich cop dugc p h h l h vB tir dm lbng cua mijt s6 m e t h u h g quin gidp ddB them, tir mat lon sea, mijt hii gao, su &i dmg nen ca mot "di tich".

(Pk t cam ti^ thi@ bong c h h )

- 1 1 -

(Nhhg m h h dbi bht bquh d6n v6i B h Hung Tu d6 tim mibg cum vd ch6t "thu Mi" trong t&m h6n)

--

(Trb chuyen c h g ni su Dieu M i )

Biru Hung Tv la ni&m hao ma Nai mang kong minh, ciing la mat ni&m @ hi0 di$ thh ta gbp cho A t nuuc. ~ h t cir mQt di tich nio ciing mang trong minh nh@ng net ti&m hn mbi goi k h h phi. Th6ng qua chuy&n di tim hi& c h di tich nay, t6i d2 bi&t ra th5t nhi&u di&u. T6i duqc di d&n nhi&u nai, gap go nhiing con ngubi b y & v&i nhht, nhiing nguiri kh6ng lim nen thirnh Bi6n H6a nhung bi&t mmpi di&u & n6, n h h g ngubi kh6ng bikt tht dm tat nhitng giai d o ~ lich sir cua dinh Binh Quan nhung d2 gib b6, gi3 gin va truyhn cho t6i mat ni&m say m& di tich dy d&n "phit cu6ng", n h h g nguiri xa la chua mat lib quen bi&t, bhh thuhg, b i di nhung mbi chung t6i t b g bit chk, bit b h n&Ta tinh r6i k& cho

ANH MINH HOA THAM QUAN DI T ~ C H DANH THANG ~h T ~ N H DONG NAI