DISSÈRTATIO INAUGURALIS MEDICA

DE

B Il a~ ILHI ~a\ !!1@)1!)6~1

QUHI

CONSENSU ET AUCTORITATE

MAGNIFICI AC ILLUSTRISSIMI DOMINI

lP filill1/&, li IDl! f3 il@ IDl! IDJJ:@~®illl! {3 )J

PERILLUSTRIS AC SPECT ABILIS DOMINI

DECANI, NEC NON

CLARISSIMORUM

D. D. PROFESSORUM IN ANTIQUISSJMA AC CELEBERRIMA

UNIVERSITATE VINDOBONENSl PRO RITE CONSEQUENDA

DOCTORIS M:tDICINAE LAUREA SUMMISQUE IN MEDICINA CAPESSENDIS HONORTBUS

PU8LICAE DJSQUISITIONl SUB:!IIITTIT

/Jmanttef Jftandeftaum 1 Bohemus Richno\'iensis.

In Theses adnexas disputabitur in Universitatis aedibus die 17. Decembris anni 1836.

VlNDOBONAE. TYPJS CONGREGATIONJS MECHITARJSTJCAE.

l!llie e~ bie ®d)ule ge!elJrt , !Ila~ mir bure!)'~ ~eben fo!l !Jdien ,' id) Nnfo,w unb fron1111 , 11 icr in bem ,Ueifigt!Jum auf.

15,qi llrr.

SERENISSIMO AC PRAENOBILISSIMO

DOMINO DOMINO

COMITI

CZERNJNnE CHUDENJTZ, CAES. REG. MAJESTATIS CA~iERARlO, CAES. REG. [SOCIETAT!S

OE CONOMICAE VIENNAE, SOCIETATISQUE PRAGENSIS AD CO­

LENDAS ARTES LIBERALES MEMBRO, NEC; NON SOCIETATIS

INDUSTRIAE PER BOHEMIAM PROMOYENDAE SODALI etc. etc,

INGENIO INTEGRITATE AEQUE

BUMANITATE INSIGNI

STUDIORUM SUORUM PRIM-ITIAS

DEBITAE OBSERVANTIAE

SUMMAEQUE VENERATIONIS TESSERAM

devinctissimus

Auclor.

Legi academicae satisfaciens hasce pagellas conscripsi objectumque pertràctandum ex vasto morborum cohorte, morbum haemor­r hoidalem elegi, morhum nempe longe la­teque supra populos diffusum, paucos in­venies hodierno tempore homines, qui hoc malum magis minusve non par-ticipent. Erat mihi occasio in Clinico medico Vindohonensi sub auspiciis Clariss. ac Celeb. D. D. Prof. Prancisci noh. ab Hildenbrand illum morhum sub variis formis ob_servandi, simul­que opera celeberrimorum virorum, qui de hac re insudarunt, perlegi et periculum feci opusculum hoc conscribendi.

Minime autem arrogo lector amice , me de re tam gravi et doctissimorum solummo­do ingenio et experientia digna , propria et nova in lucem edere ; finis quem persequu-

tus sum, erat, colligere c1uae immortales et summe venerandi Viri summo ingenio at­que diligentissimo studio de morbo hae­morrhoidali illustrarunt et haec hreviter lecturis offerro.

Daham Viennae die 17. Decemhris 1856.

Auclor .

..

Definiti o.

Morbus haemorrhoidalis ex vi vocis, haema nempe et rhoeo fluxum sanguineum denotat, angustiori aulem sensù est accumulatio et mutata crasìs sanguinis venosi cum simultanea congestione ad intestinum rectum, quae se manifestat cum tumore venarum et textus cellulosi illa vasa circumdantis et secretione aut sanguinis aut muci aut amhorum simul.

Di V i si o. Disting·unt medici adfectionem topicam sub morbo

haemorrhoidali, quomodo haec adfectio se habeat ad partes vicinas aut remotas et morbum universalem et hac ratione sequem divisio exorta est.

Respectu adfectionis localis: 1, Haemorrhoid~s coecae hae intumescunt nonnun-

quam, et adpellantur 2. tumentes, et si inflammantur 3. dolentes, inflammatae,

. 4. externae, si ad anum, 5 . internae, si altius in intestino recLP

locantur. Quoad formam:

6. Hacmorrhoides verrucosae

8

6. Haemorrhoides vesicales, 8. saccatae,

Si secretio contingit: 9. Haemorrhoides flu_entes

10. sanguineae aut 11. mucosae.

Si respicimus relationem adfectionis topicae ac\ par. tes viciniores aut remotiores sequens diversitas obvenit. Vario modo in intestinum rectum agunt, inflammantur nonnunquam adeo vehementer, ut phlogosis illa supra totum intestinum rectum exlendatur, nec desunt casus transitus illorum in gangraenarn, nonnunquam clebili,. tant illud organon relaxant sphincteres en Qccasionem ad pro la psum, desorganisationem, alias producunt ex­crescenlias condylomatosas rnariscas, cristas, et saepis• sirne ansam praebent ad formationem fìstularum.

Propagatur influxus illarum delleterius ad vesicarn urinariam et urethram nascuntur cysthaernorrhoides, causae quam saepe dysuriae et ischuriae, in ferninis et vaginam intrant en fontem leucorrhoea diuturnae. Nec parcent partes remotiores, sic tubum intestinalem irri• tant, producunt colicam sic dictam haemorrhoidalem, et spasticas adfec tiones hepatis lienis et ventriculi pe· dissequas habent, oh sanguinis congestionem ad illas partes, haec etiam est causa molestiarum respirii et fons uherrima haemoptoes, (Jhthiseos pulmonalis, cardio­palmi, asthmatis, Hae aèlfectiones partium remotarum autem dependent a decursu regulari aut annomalo lo· lius morbi haemorrhoidalis.

Respectu morbi universalis distingunt haemorrhoi­des spontaneas alJ illis quae ahsque naturae molimini• bus intrant et symptomaticae imo artifìciales nuncu• pari solent.

9

Natura et suhstratum morbi.

Ahnormis exaltata venositas tamquam fons morbi haemorrhoidalis consideranda est sive sit haereditaria sive aquisita. Si nempe exalt<'.ta venositas praecipue a tliathesi haereditaria paulatim sese excolit i. c. si in sy­stemate venoso plus recipitur quam eodem tempore con­sumitur, non mirandum si opletio totius systematis ve­nosi oriretur, simulque sanguis' illa nota inquinaretur, nunc autem natura praesto est exaequationem perfìce­re, hinc haemorrhois tamquam morhus criticus consi­derandus venit, et symptomata enacta partim critica sunt partim ex perturbatione critica, aut ut ita dicam ex imperfectis moliminibus haemorrhoidalibus enacta, quid ultima attinet ansam praebebunt ad nevroses va­rios ad morbos mentis et animi, hypochondriam, hy­steriam, serius otiusve dyscrasia illa venosa sanguinis, cachexias malignas ponit.

Morbus haemorrhoidalis autem qui opletionem et dyscrasiam venosam qua basin agnoscit seriem phoeno­menorum offert quae ad unum eundemque fontem re­duci possunt cujus relatio ad therapiam summi mo­menti est, nam non omnis haemorrhagia ex ano mor­bum haemorrhoiclalem sistit, nisi cum dyscrasia veno­sa incedat. Mutationes et phoenomena quae morhum haemorrhoidalem nuntiant, prius pronunciatum ad amussim confìrmant hae rnutationes enim, sive e pro• clivitate morbi procedant sive jam molimina naturae sint exaequationem perfìciimdi Jnanìfestantur modo qua turbationes coenestheseos modo qua assimilatio vitiata et circulatio sanguinis a norma aberans, hae ultimae autem attentionem medici practici quam maxime ex­poscunt, mala nempe ex opletione et congestione san-1rninis enacta, mox exasperanlur et symptomata mole-

10

stissima producunt, dolores varii generis, halucinatio­nes sensuum , vertiginem , diflìcultatem respirii, phlo­goses varios, se- et excretiones abnormes etc. praecipue hic memorari oportet, colica haemorrhoidalis. Sed ne­quaquam credendum congestionem solam semper cau­sam esse harum mutalionum sed potest etiam systema nervosum a perturhatione illa critica, excitatum quam saepe inculpari. Si morhus regulariter decurrit obser­vabis plethoram venosam in organis abdominalibus se­~e lìgere denique descendit ad organa pelveos et natura curabit exaequationem producere per secretionem aut sanguineam aut mucosam,

Etsi ille morhus jam a vetustissimis temporibus no­tum fuit tamen medici de sede hujus mali diu pugna­runt et adhuc hodierno tempore lis illa perstat, sed comentiunt plurimi morbum universalem ex sanguinis et systematis venosi ahnormitate derivari; sed exstant adhuc sequentes quaestiones solvendae. Ubinam est se­des hujus exaequationis, et cujus indolis est sanguis exstilans an arteriosi an venosi ?

Sedes hujus exaequantis sanguineae aut mucosae secretionis membrana mucosa intestini recti est et qui­dem in ilio loco uhi extensiones varicosae venarum in­veniuntur. Origo autem hujus secretionis sunt vasa ar­teriosa hujus memhranae mucosae nam negari non possumus venosam opletionem per secretionem arterio­sam exaequari posse. Membrana enim mucosa magnam tenel copiam vasorum capillarium arteriosorum nec minorem numerum venosorum, ambae inter se pluri­mas anastomoses faciunt et haec ultima jam communi­cant oh continuitatem tunicae mucosae cum vasis veno• sis viscerum ·abdominalium hac membrana pervestito· rum, ex his facile explicatur quare sanguineis secretio­nilms, mucosa e antecedant, has illis sfqui, aut ab hii

11

etiam suhstitui posse, quod quivis facile perspiciet qui perpendit, per illum processum tariliorem memhra­nam mucosam sanguinem illum recipere et secretum formare naturae illius adcommodatum, nempe mucum; sed ne ohliviscaris sanguinis crasin talem esse ut secre• tionem illam perquam coadjuvet. Quum autem per il­lum fluxum haemorrhoidalem sanguineum dispropartio quantitativa i. e. plethora venosa solummodo exaequatur fluxus mucosus autem oh minuitatem nec memorari potest, non mirandum si per talem fluxum sangui­neum plethora solummodo venosa tollatur, nequaquam autem morbose exaltata venositas aut dyscrasia illa venosa.

Sed nec nohis fugit per plethoram venosam gra­vissimos morhos mentis animique nec non totius orgas nisationis poni, hinc contendimus dignitatem fluxus haemorrhoidalis regularis, et ah illo nonnisi quam 8aepe sanatio malorum supra memoratorum dependet.

e a u s a e.

Sicuti in plurimis morhis ita et hic dispositionem aliquam haereditariam assumere possumus, haec dispo• sitio autem in debilitate organorum abdominalium el vasorum illorum sanguiferorum quaerenda est. llla dis­positio autem plerumque aetate virili per causas varias occasionales in morhum verum erumpit.

Sed dantur etiam casus, uhi dispositio illa adqui­sita magis est et fìt hoc praecipue 'per causas nocentes, quae · org·ana et vasa ahdominalia aut directe aut indi­recte debilitant. Si organa illa magis indirecto modo dehilitantur quod saepissime fìt , deinde nascitur in individuis, rohustae vegetationis adhuc, in medio ae­tate illa opletio sanguinea organorum ahdominalium, quam medici antiquiores plethoram abdominaleìn nd-

pellarunt, et tamquam dispositio habitualis ad mor­bum consideranda, Ceterum obveniunt etiam casus uhi debilitas directa organorum et vasorum sanguife­rorum abdominalium paulatim sese efformat, sed illa qaa debilitas univarsalis imo cum Keneangeia incedit.

Hae causae disponentes per causas occasionales adjuvantur et tali modo morbUs enascitur. Cawae autem occasionales debilitantes iterum aut directae aut indirectae sunt. Cibi excitante~ aromatici, potus spirituosi aut tales, qui acido carbonico scateni, gas nempe carbonicum abnormitates systematis vasorum ponit et haemorrhagias facile producit, abusus vene­ris , abusus purgantium praecipue illorum quae aìoes et heleborum tenent et sulfur, experientia enim docuit, illas , vasa tubi intestinalis perquam excitare, diar• rhoeae diuturnae, obstipatio alvi pertinax in individuis laute viventibus, graviditas saepius recurrens, omni­bus illis causis memoratis et vita sedentaria accedit, sit illa cum otio aut animi pathematibus deprimentibus conjuncta quae ultima organa abdominalia praecipue debilitant.

Ex causis adlatis fac~le" liquet quare in nonnulfo plagis morbus haemorrhoidalis magis occurrit quam in aliis. Sic ditiores Poloni hoc morbo vexantur., quod autem nequaquam ex influxu climatis explicandum est, dantur etiam potentiae nocentes quae per se jam suffi. ciunt illum morbum producere, e. g. diuturna et vehe­mens equitatio, in feminis praecipue nobilioribus ah­usus clysterum, quos non saepe ad emendandum calo· rem cutis adplicant, aut si secretio quaedam vicaria hujus loci sese efformat.

Quid causam proximam attinet morbus localis ab universali ben~ distinguendus est, quid priorem respi­cit debilitas intè~tini recti pe1· causas supra memoratas

i3

producta jam suffìcit. Si autem morbus in systemate venoso abnormi in constitutione aegri fundatm· deinde debilitas vasorum et organorum abdominalium qua causa proxima consideranda venit, quacum plerumque debilitas universalis conjuncta incedit, in aegris quam plurimis debiliti/-s illa universalis ex habitu jam cogno­scitur, et raro solummodo ille morbus in individuis robustis bene nutritìs observa tur, et si observatur de­inde omnino statum activum assumas cum incitatione vasorum abdominalium , sed per breve tantum tempus ilio charactere notatur , experientia enim edocemur mox debilitatem universalem inchoare.

p r O g Il O S Ì S.

Quid prognosin attinet ante omnia eruendum est an morbus localis aut universalis adsit, qualis sit gra­dus debilitatis viscerum abdominalium, quomodo se habeant vires totius organismi, quaenam sit aetas aegro­tantis (aetas media prognosin faustiorem admittit quam juvenilis et senilis). In genere assumere possumus mor­bum haemorrhoidalem nequaquam esse praesidium sa­nitatis uti oiim crediderunt sed morbum revera consi­derabilem. Si morbi alii cum haemorrhoidihus com­plicantur tunc solummodo obsei·vatio attenta ostendit influxum illorum benignum aut malignum, a priori enim hic nihil stahiliendum e~t, nec constitutio aegri certum judicium admitti t.

Si fluxus haemorrhoiclum in alios morbos omnino benignus adparet, certe temporarius est, quia viscera nobiliora systemaque nervosum per; haemorrhagiam il­lam pro momento liherantur.

Si autem notabilis debilitas universalis exstat, si considerabilis defectus sanguinis aliorumque humorum

14

adest , certe fluxus haemorrhoidalis nocivus praeilican­dus et serius ociusve hydrops enascitur. Si in sene de­crepito largus fluxus haemorrhoidalis intrat persaepe mors subito sequitur.

T h e r a p a.

De therapia universali sequentia valent: Morhus haemorrhoidalis debet si possibile est curari, sed dan­tur uti experientia demonstravit exceptiones et casus uhi per curam immediatam damnum infertur et quidem:

a) Fundatur morbus in dispositione quadam haeredi­taria, per curam prophylacticam in juventute rationaliter imtitutam, morbus praecaveri potest, si autem cura iiìa neglecta fuit et morbus jam adparuit deinde vita aegri per suhlationem mali periclitaretur.

h) Idem etiam valet cle clispositione adquisita, quam­primum morbus per plures jam annos cluraverat et ha­bitualis eflactus est, imo sub tali rerum positione nec juvahit therapiam instituere, ubinam exstant remedia debilitatem illam inve'leratam organorum et vasorum abdominalium tollere?

e) Nocebit praeterea cura haemorrhoidum si cum aliis morhis majoris clignitatis uti haemoptoe, melan­cholia , mania complicantur , 'consultum erit ohserva~ tionem adsicluam instituere, µt eruamus qualemnam in­fluxum in illis morbis exerant, si fluxus haemorrhoi­dalis limitatur aut mitigatur vita aegri diu protrahi po• test, si autem subi to haemorrhagiam illam sistere velis mox lethalis enascitur morhus.

Probe distinguamus affectionem localern a morbo universali.

Quod affectionem topicam attinet, ante omnia re­spiciendum est, an recens enata aut jam inveterata sit,

15

in priori casu levamen facile praestandum in posteriori nullum. Semoveantur nocentiae quae malum illud sus­tentant, curandum ut alvus quotidie simulque Iiberior exoneretur ne intestinum rectum per excrementa dura irri taretur, hoc in fine non semper necesse est medi­camina porrigere, sed suffìcit non raro diaeta congrua, ordinatur potus certae quantitatis et qualitatis consti­tutioni individuali correspondens, sic nonnullis potus aquae fontanae ante cuhitum et mane ventriculo jejuno assumtus, alvum leniter movet, in aliis cerevisia idem praestabit, nonnullis vitellum ovi, aliis iterum me! al­vum aperit. Medicus hoc in casu individualitatem aesti­met necesse est. Levamen multum jam tullit adplicatio spongia e a qua frigida immersa e, mane et post quamli­

-bet alvi excretionem. Ad medicamina proprie sic dieta tum demum refu­

giendum est, si diaetetica non suffìciunt aut si ab initio statim neglecta fuere, seligatur rPspecta individualitate mox potus cum cremore tartari et saccharo, mox Iin­'ctus ctim oleo ricini, manna, vitello ovi, pulvere se­minum foeniculi. Si debilitas jam magna tubi intestina­lis perstat, tollitur obstipatio alvi cum pulvere alcoholi­sato chinae et cremore tartari mane et vesperi cochlear coffeanum exhibitum cum illis remediis medicus exper­tus nonnunquam multum praestat.

Ouid curam attinet morbi haemorrhoidalis tam­quam· morbi totius systematis venosi ille gradus memo­randus est, uhi incitatio quaedam perstat cum pletho­ra abdominali, hujus loci methodus antiphlogistica cauta manu instituta indicata erit, erethismus vaso­rum raro ad illum gradum ascendit, ut vena secanda esset, his sub circumstantiis varices multum sanguine tument et hirudines adplicatae levamen ferunt et stil­lìcidium sanguinis cum spongia aqua tepida immena

16

sustineatur, ceterum ordinatur dia eta magis refrigr.­rans usus frequens fructuum horeorum , praecipue uvarum , praescribantur sales mitiores, cremor tar­tari, fructus tamarindorum sed hac solummodo dosi ut alvum lemter movent, deinde ordinantur solventia le­niora uti extract. taraxaci cardui ben~dicti. Individua mediae aetatis utantur aestatis tempore balneis Caroli­nensibus, vis purgans illarum aquarum liberiorem re­dit circulationem in vasis abdominalibus et producunt regularem fluxum haemorrhoidum si ceterum disposi­tio certa manifestatur. Morbus haemorrhoidalis cha­racteris asthenici variam requirit therapiam quae a gradu debilitatis dependet et est mox excitans mox: roborans. Si debilitas nondum majorem gradum ade­pta est, suffìciet continuatus usus extractorum ama­rorum uti centaurei minoris, trifolii fibrini, serius adhibetur quassia et millefolium, aestatis tempore con• ducunt hillnea tepida praecipue martialia. Si autem debilitas considerabilis adest sive in organis abdomi­nalibus sive in toto organismo, tunc diaeta nutriens simulque roborans commendanda et eodem tempore remedia porriguntur quae tubum intestinalem to­tumque organismum roborant, sic pillulae Stalzlii, pillulae ex ferro, myrrha, aloe, mane et vesperi hac tamen dosi ne alvum laxent sed magis intestina fir­ment, in toto organismo deinde agimus cum cortice peruviano , ferro , tinctura ferri, aquis martialibus huc praecipue memorandae sunt fontes Egeranae. Do• sis medicaminum roborantium individualitati adcom•

modata sit oportet. Nonnunquam status ille morbosus cum adfectio­

nibus spasticis conjunctus incedit hujus loci medica· mina sic dieta ferulacea levamen adferrunt uti essent: Galbanum, opoponax saga pan, assa foetida ~ forma

t7

pilhilarum , suh insultu· spastico porrigitur aether, vi­num generosum , et alvus sustineatur aperta, partim per pillulas ante ineinoratas, partim cum china in conubio cum cremore tartari. In genere sulfur hoc in morho tamquam specifìcum consideratur; sed produ­cit et ipse haemorrhoides, bine hene perpendendum quid boni aut mali ex .hac aplicatione scaturire po. test, ad propelendum haemorrhoides omnino remedium egregium est; uhi autem ille scopus non desideratur ab usu illius abstinendum ' est, aut solummodo ' per breve tempus usurpandus ut symptomata molestiora organorum praecipue abdominalium semoveantur, ex­hibitur lac sulfuris pro dosi 5- 10 ,grana,

Nunc evolvenda venit cura morborum ex morbo haemorrhoidali positorum uti sunt haemorrhagia, hle­norrhoea haemorrhoidalis, cysthaemorrhoides et hae­morrhoides coeccae.

a) Haemorrhoides fluentes sanguineae, In individuis uhi morbus sese jam excoluit haec forma aptissima est praecipue si illa haemorrhagia regulariter et pe• rio dice adparet, hoc in casu charactere plerumque activo notata est et aeger se ceterum bene sentit. Ad­paret benigna illa haemorrhagia praecipue in indivi­duis dispositione haereditaria donatis in aetate virili, et erruptioni, molestiae variae antecedunt, et quidem affectiones hypochondriorum anxietates , cephalaea, cardialgia, vertigo, colica, dolor peculiaris rheumati­co non absimilis in osse sacro, phoenomena illa mo· limina ad haemorrhoides etiam dyshaemorrhoides ad­pellantur, durant per brevius longiusve tempus et fìniunt intrante haemorrhagia breve tempus ante eruptionem autem · aegrum pruritus ad anum molestat et _ sensatio si aliquid peregrini intestino recto adhaereret. ~ 2

18

Postquam haemorrhagia intraverat aeger se hene sentit et multum interest an haemorrhagia aliquam regularitatem adipiscatur, in individuis sat rohùsti~ vitam ordinatam viventibus id plerumque contingit et aetate virili illam semel hisve per annum recidivare videbis, in provectiore autem aetate saepius redit, pe­riodicitatem quandam observans, quamdiu naturae vi­res nondum <leficiunt, Sub tali rerum positione me­dici erit decursum morbi naturae immittere et solum­modo diaetam congruam ordinare, Suadelur abstinen­tia a potu et cibo incitante aut calefaciente praecipue vini calidi rubri , ciborumque qui alvum firmiorem red<lunt , ne obstipatio oriretur, Si haemorrhagiam sistere veli& mox morbi summi <lignitati:i a<lparebunt uti haematemesis , haemoptoe , imo apoplexia san­guinea.

Danlur casus, uhi haemorrhagiam illam mo dice sustentaré debemus, uti praesenle plethora ab<lominali, quod fit per vapores aquosos tepidos ano adlicitos, aut per adplicationem spongiae aquae calidae immersae, per pediluvia vespere adhibita, ·aut praesc1·ihitur sul­fur praecipitatum dosi minori mane et vespere sum­mendus, individuis vino adsuetis, porrigitur vinum generosum rubrum praecipue illud de Burgund cui peculiaris inest virtus fluxum haemorrhoidalem su­stentare.

Fluxus cruentus largus longiusve produrans coer­eeri omnino debet, quo scopo inservit infusum mille­folii ter quaterve de die vasculum colfeanum hiben­dum, quies animi corporisque. Si autem in aetate provectiore aut in individuis debilibus haemorrhagia characterem adynamicum adquisita est, si illa hac de causa saepius recurrit simulque major quantitas san" guinis diffunditur aeg-rum orci faucibus obviam ducen.ç

19

tunc nequaqtiarii cunctandum , remediis fortiorihus hostem dehellandum: Hujus loci sunt medica mina, quae modice excitant simulque rohorant uti essent po• tus cum elixirio acido Halleri, infusum millefolii, flavedo corticum aurantioruni cum saccharo forma pulveris, decoctum chinae cum cortice aurantiorum aut calamo aromatico; inunctiones spirituosae abdo­minis quihus etiani opiuni conjungitur, illa remedia plerumque sufficiunt nisi dehilitas intestini recti ma­jorem enacta est gradum, topice adplicahtùr adsttin­gentia, cito agit introductio spong·iae aceto plumbi humectatae. Si haemorrhagia jam silet rohoramus in­testinum reètum cum injèctionihus decocti aut infusi millefolii, lichertis islandici, radìcis tormentillae, si vasa haemorrhoidalia interna sanguinem plorant inji­ciuntur solutiones saturatae gummi arabici, ichtioco­lae, ut autem injectiones illae diutius retineantur ad­duntur quinque aut octo guttae tincturae opii, hae­morrhagia silentè methodus roborans per aliquod tem­pus continuari debet ne malum recidivet.

Hic memorari debent quaedam cautelae ad remo­vendas causas haemorrhagiam sustentantes uti v. g. al­vus dura in intestino recto haerchs hoc . in casti re me­dia adhiberi debent quae alvum leniter movent nec haemorrhagiam exasperant, in individuis robustis ele­cluarium ex manna, tamarindis, in debilìbus tnç1gis, linctus ex oleo Ricini. Si spasmus ofganorum ahdo­minalium haemorrhagiam sustentat, per subministra­tionem medicaminum antiapasticorum levamen suppedi:. tatur, porriguntur doses minores tincturae opii sitnul­que fricatur ahdomen cum aetheribus in hypochon­driacis spasmi illi tolluntur cum pillulis ex assa foeti­da cum castoreo. Sic sistitur illa haemorrhagia quae e vasis minorihus .scaturit, si autem v-enae nimis ex-

2 ..

20

tensae · cum textu celluloso jarn confluunt deìnde fluxus saepius recurrit et adeo vehemens fìt, lit aegrum ex­hauriat. Sub tali rerum positione saccae illae venosae exstipare debent quod neoterici sequenti parant modoi apperim1t saccos cum cultro aut exscindunt illos cum forfìce et vulnus sanatur juxta regulas Chirurgiae, quin obliviscatur aurea illa regula ab Hippocrale jam data, ne omnes simul èxstirpentur sed unùs alterve relin­quatur quia haemorrhagia subito sublata, sanguis prae­cipue in individuis plethoricis aliam sibi pandit viam, plerumque pulmones corripiuntur.

b) Haemorrhoides mucosae fluentes. Cognoscitur illa species ex seccessu materìae ·m·ucosae saepe alburnino• 8ae per anurn nonnunquam etiam materia adparet puri­formis. Non solummodo ex ano sed aliì~ etiam partibus secessus ille observatur ut ex urethra et nascitur phal­lorrhoea haemorrhoidalis, ex cystide urinali, cystor­rhoea haemorrhoidalis, ex vagina et utero leucorrhoe·a haemorrhoidalis.

Quod fluxum illum mucosum attinet ve! externe magis secernitur vel profluit ex interna superficie inte­stini recti, priori in casu secretio considerabilis est et est coloris fusci, puriformis, secretio autem interna larga plerumque est, tenaci or, albuminosa, sanguine nonnunquam tincta, ftuxus ille mucosus ab initio non raro regularitet adparet, serius autem longius perclu­rat, usque dum habitualis et valde molestus evadit. Hae• morrhoides mucosae fluentes provectiore aetate plerum• que adparent, et frequentius in viris quam in feminis et sunt quamplurimurn signum chàracteristicum consti­tutionis debilis, nonnunquem fluxui sanguineo antece• dit alias illum scquitur et eo largior intrat quo magis secretio cruenta remittit, hinc facile intelligendum de­hilita:tem et huic gradui subesse et rarìus quain hae.•

~1

morrhagìa, charactere activo donatum esse, molestiae 1uae illum concomitantur uti pruritus continuus, te­nesmus, magis corpus debilitant quam phoenomena hae­morrhagiam concomitantia, sed et huic secretioni boni aliquid denegari non potest, praecipue in individuis chronicis hlenorrhois, catarrhis pulmonum imo phthisi pituitosa, lahorantihus. Persaepe haemorrhoides muco­ttae affectionem repraesentant mere localem.

Causae remotae haemorrhoidum mucosarum eae­dem sunt totius morbi haemorrhoidalis, sed in majore debilitate fundari vicletur et haec jacturam nimiam alhu­minis qua hasin agnoscit, hinc vides aegros illos serius ociusve cachecticos hydropicosque evadere, et in inte­stino recto haemorrhoides mucosae hostilius agunt et ansam praehent ad ulcera et fìstulas hujus org·ani.

Sub cura haemorrhoidum mucosarum ad originem eorum respiciendum est. Quae sanguineis antecedunt sanantur adparentibus his hinc proderit fluxum cruen­tum provocare, praecipue commendari possunt reme­clia tonica amara et amara mera, extractum taraxaci, trifolii fìhrini, millefolii, inserviunt etiam doses mino­res rhei cum lacte sulfuris, fomentationes denique tepidae secretionem illam topicam accelerabunt, si vasa turgescentia sese offerunt consultum erit per adplicatio­nem hiruclinum fluxum cruentum provocare.

Si autem persuasi sumus secretioni mucosae nihil activi subesse nec prodromum secretionis sanguineae facere deinde methodus roborans universalis et localis indicata erit, propinantur quotidie clysteres pan°ae ex infusis aut dec_octis millefolii, lichenis Islandici com­hinantur ascendendo dosi cum alcohole et commendatur a egro summa mundities, praecautiones memoratae sum-

- mi momenti sunt, quia intestinum rectum per secretio­nem illam mucosam debilitatum mox prolabitur. Hac

22

ratione fluxus haemorrhoidalis mucosus passivus certe coercetur nisi nimis inveteratus sit, in individuis pro­vectiore jam aetate sanatio vix exspectanda et solum­modo curandum erit vires sustentare et mala localia uti exulcerationes fìstulasque praecaveri.

Nonnunquam necesse erit secretionem illam muco­sam leni modo sustentare quo scopo inserviunt remedia Iocalia et universali a uti clysteres, fomentationes, in­terne sulfur praecipitatum, illa cura eo magis exposci­tur si aegri simul adfectione pectoris laborant, fìdeli plerumque comites haemorrhoidum mucosarum, Aetate provecto hlenorrhoea illa valdopere debilitat hoc in casu sistere debet cum injectionibus ex infusis et dococtis millefolii, lichenis Islandici praecipue consideranda venit diarrhClea per secretionem talem mucosam susten, tata quae mirabili modo corpus debilitat, · haec amoveri debet et optime hqjus loci conducit ingestio radicis an~ gusturae verae, praescribitur ve\ forma decocti et qui­dem uncia dimidia cum decem unciis aquae ad colai. une. sex cum drachma una tincturae cynamomi.

e) Haemorrhoides ad vesicam, Dantur quoque cruentae et mucosae priores adparent sub forma hae­maturiae haemorrhoidalis, fn cysthaemorrhoidibus mo­Jimina formationis haemorrhoidum in collo vesicae a formatis bene distinguantur, priores tamquam coecae consideranda~ sunt et e phoenomenis s?l~mmodo susri· cantur.

Cysthaemorrhoides cruenta e et mucosa e raro stricte separatae adparent, plerumque hae illas sequuntur, mucus ipse mox est copiosus mox parcus, tenax aut liqui­dus, excretio semper cum dolore vesic<1e et region.is perinaei conjuncta est et plerumque dysuria, stranguria imo et ischuria adsociatur, phoenomena illa in mucosis haemorrhoidihus -oh rnajorem dehilitatem rnolestior~

25

sunt quam in sanguineis, hae etiam in individuis con­stitutione bona donatis ad viam norrnalem reduci pos­sunt quod in mucosis raro aut nunquam possibile fìt, amba e periodicitatem quamdam observant, cruenta e tamen plus regularitatis ostendunt, nec tam facile ischu­riam lethalem producunt, quod in rnucosis saepis;ime occurrit oh inflammationem vesicae aut aliam laesio­nem organisationis hujus visceris, debilitant universim mag·is et statum mox producunt hedicum.

Therapia alia etiam erit in cruentis, alia in rnu­oosis, priores exposcunt praecipue ab initio, adplicaa tionem hirudinum ad anum et eo mag·is si tamquam molimina adhuc adparer,t aut haerr;torrhagia e vesica minima fuit, sed intrat non raro rnorbus cumcharactere mere adynamico hic solummodo remedia juvabu1,.t in­citantia praer,ipue antispastica cum magisterio sulfuris, injiciuntur intestino recto clysteres_ irritantes, aut etiam vapores adliciuntur ano', cataplasmata ad perinaeum, et si sub felici eventu haemorrhoides intestini recti ad­parent simulque fluunt, tum adhibentur remedia quae tonum ves~cae restituunt, lavetur perinaeum cum aqua frigilla aut adponantur fomentationes ex aqua saturnina cum spiritu aromatico v. g. spiritu serpilli commixtae. Si ischuria enacta· est sive ex inflammatione colli vesi­cae ,;ive per evagu!um sanguini~ ihi haer·ens, deinde consultum eritin priori casu hirudines adplicare, in po­~teriori autem ju1'abunt injectiones tepidulae mucila­ginosae.

Cysthaemorrhoides mucosa.e cum dolorosa dyschu­ria 11-ut ischuria nonnunquam incedunt et multuin leva­minis fertur cum clysterihus, inunctionihus abdominis, regionis hypogastricae, et ante omnia laudandum semi­cupium, interne eodem tempore porriguntur potus oleo­sae s~mulque . parvae doses opii, quibus blenorrhoea

24

.icceleratur, experientia enim docuit illam speciem ple­rumque cum spasmis copulare, . si itaque spasmus solvi• tur mucus facile secedit, adjuvatur autem adhuc cum pulveribus ex sulfure et sapone, in individuis valdesens silibus juvabit li_quor terrae foliatae tartari cum magi~ sterio sulfuris , individua aetate jam provecta perferrunt pillulas cum sulfure, sapone et rheo, bono quoquecmn successu suadentur aquae acido carbonico scatentes uti Selteranae, si denique blenorrhoea illa paullatim recedi! turic inserviunt remedia tonica interne externe­que ordinata, interne praecipue commendari possunt folia uvae ursi , aestatis tempore conducunt balnea mar­tialià et si occasio perstat etiam marina.

In feminis haec spe.cies haemorrhoidum mox in vagina, mox in utero adparent, cruentae orifìcium vagi­nae aut labia majora occ~pant et abscessus persaepe po• nunt, rnucosae autem leucorrhoearn repraesentant. Ex­poscunt in genere eandem therapiam, si denique in va­gina haerent cum injectionibus succurrere possumus et adstringentia certius juvabunt, quia in feminis per g-ra­viditatem saepius reiteratam naturam magis adynami­cam induunt.

d) Haemorrhoides coecae. Adparent modo ad anum modo altius in intestino recto locatae, quantitate mox majori mox minori repraesentant nonnunquam vesicu­las parvas alias ad magnitudinem nucis avelanae imo ovi gallinacei extenduntur, sui1t recens enatae molles, inveterata e aulem durae, turgent nonnunquam san­guine, sed et vacuae reperiuntur, secernunt saepe ma­terfam puriformem, tenuem foetidam. Habebantur olim haemorrhoides coecae pro èxtensioriibus varicosis ve­narum intestini recti in- 'et externarum .eflin nonnullis id òmnino negari non po test, sed plurimis in casib,is deformationes memb1:anae externae venarum , mem•

25

hranae intìmae intestini recti, · nec non textus' cellu­losi 1nembranam mucosam cum partibus vicinis con­jungentis repraesentat.

· Quid therapiam attinet , distinguantur haemor­rhoides coecae tumentes indolentesque, sic dictae tu­mores haem@rrhoidales a dolentihus et inflammatis. Pro vario sede et numero illarum etiam ·varie intestinum rectum molesta1unt, si in inferiore hujus intestini paro te locantur, intumescit illa pars et prolopsum simulat, si regionem sphincteris occupant per continuam irrita­tionem tenesmum causabunt, in intestino sitae easdem molestias producunt, angustant, illum, expelluntur suh alvi depositione et cum diffìcultate solummodo repel­fontur, sub adversis circumstantiis a sphinctere incar. cerantur, inflammantur, sphacelescunt tandem.

Ha_emorrhoides inflammatae a dolore vehemente, urente , et non raro febre notabili concomitantur, inflammatio topica si non cito dissipatur in suppura-. tionem vel gangraenam transit, et hac ratione persaepe fìstulae intestini recti oriuntur. Sub transitù in gan• graenam pars intestini prius ~memorali et sphincter de­struitur et incontinentia alvi nascitur, sub suppuratione pus in viris per vesicam urinalem, in feminis per vagi­nam · non raro viam sihi pandit, en causam devasta­tionum lethalium.

Haernorrhoides tumentes non inflammatae a san• guine deliberare debent, hinc ve! r esorptio promo­-venda vel per aperturam sanguinem evacuari debe, mus, remanet autem saccus vacuus indolens-qui non­_nunquam ansam dabit ad haemorrhagias 'largas. Obve• niunt et haemorrhoides coecae in individuis debilitate universali praecipue organorum abdominalium labo­rantihus, antecedunt non raro fluentihus et disparent ;intrante fluxu haemorrhoidali activo, necesse itaque sub

2G

hi8 circumstantiis erit,, cura remediis jam memu­ratis, flux,um haemorrhoidalem provocare et hac !'il·

tione coecae dìsparebunt, si autem frustrum tenlatur haemorrhoides fluentes propellere, deinde morbus •qua localis considerari potest, et etiam cura hac ratione dirigitur, debent nempe coecae illae haemorrhoidea ex­stirpare, cum illa tamen praecautionè ne omnes simul annihilentur et tunc tantum, si mala graviora pro or­ganismo timenda non sunt.

Si haemorrhoides inflammantur sine m-ora succur­rendum est , in individuis robustis juvenilibus venae­sectio indicata erit ut inflammatio dissipetur. Sub mi­nori inflammationis gradu aut individuo quidquam debilitato . imponantur cucurhitae . cruentae femoribus aut hirudines ano, nunquam autem loco infiammato sed in vicini o tan tum ne malum exasperaretur, san­guine evacuato inserviuntcataplasmata et fomentationes emollientes ex althaea, verbasco, vitentur remedia pin­guia et oleosa et admisceatur emollientibus hyoscia­mus, injiciantur decocta mucilaginosa intestino recto , oleosa tunc demum inserviunt si aeger dolorem urentem accu~at et adplicatur quidem clyster ex una aut duabus unciis olei lini recenter pressi. Jnflammatione miti­gata fomentationibus paulatim acetum lythargyri admi, sceatur et hac ratione saccae illae dilatatae contrahun­tur, quod autem in individuis aetate provectis aut uhi malum jam diu perdurat non contingit, hoc in casu debilitatem localem summam, praesentem esse scias et inflammatio characterem asthenicum praesefert, adhi­hentur itaque remedia localia incitantia magis, fomen­tationibus supra memoratis opium additur, ante omnia autem excellit lìnimentum saponato • terebinthinatum, solvitur nempe dimidia circ_iter uncia in sex unciis aquae chamomillae et fomentatur, mox pruritus dispurebit e.t saccae contrahuntur.

27

Quamdiu inflammatio adhuc perstat vehemens, per­vestigandum erit an una alterave haemorrhois incarce­rata sit per hanc irritationem enim symptomata enteri­tidis medicum fallunt et pars incarcerata facillime sphacelescit , consul,tum itaque erit varices illas repo­nere quod in tumentihus lune demum possibile sii .si contentum antea lanceolis ope evacuatur, si per cun­ctationem quamlihet sphacelus jam intravit illum coer­ceri dehemus, proderunt cataplasmata et fomentationcs aromaticae cum cortice pruviano aut etiam vino nuptae, levamen tamen promptissimum :adfert tinctura galhani spirituosa, quae paniculi ope parti adfectae imponitur el supra, fomentationes prius memoratae, imponantur.

Cura haemorrhoidum tumentium non inflamma­tarum varia erit pro varia';mag·nitudine tumoris, sub leviori gradu suffìciet adplicatio spong·iae aquae fri­s·idae immersae, in hac aqua etiam solvi potesi horax, acetum plumhi. Tumores majores serius ociusve dolere incipiunt et ad inflammationem inclinantur, haec autem praecaveri debet per mucilaginem cydoniorum aut pulpam dauci carotae, ve! infuso herhae hyosciami do­lor aufertur. Si tumores incalescunt inflammatio eo plus timenda, congestio mitiganda erit simulque alvus liherior si.t, quia autem clysteres injicere non possunt, purgantia fortiora plus mali c;rnsarent, hinc ordinan­tur doses modicae cremoris tartari cum magislerio sul­furìs , aut si sensibilitas nimia adess~t solutio acetatis lixivae cum lacte sulfuris, hac ralione varices conci­dunt simulque praecavetur inflammatio.

Rumpuntur nonnunquam tumores illae haemorhoi­dales et haemorrhagia nascitur larga, quod non raro etiam fìt quin varices rumpantur, ultimo in casu ex­pessum fluxus haemonhoidalis indicant et activi aliquid

26

supponunt, cul'a eadem erit liti jam prìus de haemorr­hagia monuimus.

Rumpuntur mox externae mox internae haemor­rhoides prìores facile dignoscuntur , posteriores autem lubenter fallunt, coagulatur nonnunquam sanguis et oblitera! intestinum rectum et sangius altius accumula­tur, haemorrhagia externa tali in casu inconsiderabilis erit et solummodo ex exhaustione aegri hoslis suspica. tur, post injectionem clysteris, sanguis profluit coagu, latus et status elucescit, sed semper supponasastheniam majorem si tale quid occurrit. Adhibentur interne aci: dum sulfuricum dilutum, elixirium acidi Halleri, in­fusa millefolii, calai;ni aromatici, majori in gradu in, fusum radicis Zingiberis . Videtur Z ingiber easclem exere virtutes sub haemorrhagia haemorhoidali adyna­mica uti cynamomum sub metrorhagia passiva, conjun­gitur cum tonicis uti decocto quassiae, radicis chinae1

et ang·usturae verae, si periculum de hoc fluxu timen­dum per remedia externe adplicita sistere debet, fo. mentationes ani cum aqua et spiritu vini, injectiones solutionis ichtiocolae aut adponantur paniculi solutione l)]uminis humectati. Si haemorrhagia tandem silet me­dicoque innotuit illam enactarn esse ex haemorrhoidi­hm ruptis, sacca e istae exstirpandae erunt, si minoris sunt voluminis inserviunt injectiones aut cataplasmata decocti radicis chinae cum vino ruhro, aut additur aliquid aluminis, si saccae corrugantur vix haemorrha• già redihit, majores denique, requirunt ligaturam aut excisionem, sed sernper individualitas aegri bene aes ti­manda nec saccae ornnes simul exstirpentur, ne per talem suhitanea1h suhlationem excretionis hahitualis, vita

aegri periclitaretur.

L i t e r a tu r a •

.Ani. de Haen , thes. patholigic. de haemorrhoidib. Viennae 1759.

® t a 9 l 1 2fb9anbfung oon · ber golbenen 2fber . ..\_:)aUe 1732, Richter, censura nimiae laudis haemorrhoidum. ~ r. m. ID? a~, bie -Qiimorr9oiben, ~reunben bauer9after

@efunb9eit geroibmet. ID?ann9eim 1775. TmAa de Rrz.owitz. , historia haemorrhoidum omnis

aevi ohservat. med. cont. Ed. Schraud. Viennae 1794. S. Si:. ® tu n A e r, il ber bie go!bene ìfber. 1ffiien 1788. Menz., de varice interno morhorum quorumd. causa. i 9 o m. ~ape la n b, ll3emerfongen il ber bie ooqilglidjen

Si:ranf9eiten be5 ID?a~barmeti unb be~ ìffterti. Ueberf. oon ~riebreid,i . ..\_3aUe 1819.

[. ìf. fil3. ll3 ere n b ti, \Uorlefung ilber praHifd,ie 2frAeneÌ< n,iffenfd,iaft. 4. R?anb. ll3erlin 1828.

I. Sanguis sub fluxu haemorrhoidali, nisi varices rum­

puntur, semper arteriosus.

II.

Hornonymia non praetervidenda inter procesmm in­fectionis et illum conccptionis.

III.

In sene decrepito largum fluxum haemorrhoidalem persaepe mors hreviter sequitur.

i IV.

Medicus instictum aegri ae~timet.

V.

Vinurn calefacit ,. stirnulat, pulsum accelerat: Vinum refrigerat, sopit, pulsum retardat,

VI. In pneumonitide gravi optimum hechicum venaese­

ctio est. VII.

Haemorrhoidum fluxus statum quidem morhosum, re• lati ve autem saepe salutarem _sistit.

vm. Phantasia multorum morhorum mater et medela .

IX. Magnam Ophthalmoiatrices dignitatem jam unica cata­

ractae operatio suffìcienler vindìcat.

X. Sectio corneae, sub extractione cataractae deorsum illi

sursum praestat.

XI. Simpliciora remedia in curandis morhis, compositi,

praeferenda sunt.

XII. Tempore graviditatis vita centrica, tempore puerperii

peripherica praevalet.

XIII. Docimasia pulmonum hydrostatica sola, factam post

partum respìrationem, ideoque vitam neo_nati non evincit.