atulya varso may (1)

økwshkíkLke yiríknkrMkf yLku MkktMf]ríkf ÄhkunhLku Wòøkh fhíkwt rºk{krMkfMk¤tøk ytf-9, ð»ko-3, {u Úke sw÷kE-2015 ®f{ík `. 50/-

ISSN: 2321-4880

rnMxkurhf÷ yuLz fÕ[h÷ rhMk[o MkuLxh, y{ËkðkË-14.

y{ËkðkËLke ðkðy{ËkðkËLke ðkðy{ËkðkËLke ðkðy{ËkðkËLke ðkðy{ËkðkËLke ðkðy{ËkðkËLke ðkð[k÷ku, òýeyu...[k÷ku, òýeyu...[k÷ku, òýeyu...

rðþu...rðþu...rðþu...

yLkw¢{rýfk

“„wshkŒ’’ yirŒnkr‚f …rh«uûÞ{kt

…nu÷e {u yux÷u „wshkŒ™ku MÚkk…™k

rËð‚. E.‚. 1960{kt yk rËð‚u „wshkŒ y™u

{nkhküÙ y÷„ ÚkÞk. „wshkŒ y÷„ hkßÞ fuðe

heŒu ƒLÞwt ŒÚkk Œu™wt ™k{ „wshkŒ fuðe heŒu …zâwt

òýku...

- zkì. rðþk÷ òuþe

4

„wshkŒ™ku yr¼r÷r¾Œ ðkh‚ku

„wshkŒ{kt {kuxk «{ký{kt yr¼÷u¾ku

ykðu÷k Au. „wshkŒ …k‚u …kuŒk™ku yr¼r÷r¾Œ

ðkh‚ku Au. su{kt «þÂMŒyku fu …Ae MÚkk…íÞ

ƒtÄkð™kh rðþu {krnŒe y…kÞ Au. òýku

„wshkŒ™k yr¼r÷r¾Œ ðkh‚k rðþu.

- zkì. ¼khŒeƒu™ þu÷Œ

11

‚ku÷tfefk÷e™ fuþ„qtV™ f÷k

yks™k Þw„{kt Vuþ™™wt ¾qƒ {n¥ð Au.

Mºkeyku y™u …wY»kk u y÷„ y÷„ «fkh™e

nuhMxkE÷ y…™kðu Au. Œk u yk «Úkk f tE

yksfk÷™e ™Úke. ErŒnk‚{kt ™sh fheyu Œku

‚ku÷tfe Þw„{kt …ý swËe swËe nuh MxkE÷ òuð {¤Œe

nŒe. òýku ‚ku÷tfe fk÷e™ nuh MxkE÷ rðþu....

- zkì. ÄhŒe …xu÷

13

hksfkux™e rðhk‚Œ

fuðe heŒu s¤ðkE hksfkux™e rðhk‚Œ

- ykrþ»k ºkktƒrzÞk,…q™{ ºkktƒrzÞk

15

y{ËkðkË™e ðkð : nk÷™e ÂMÚkrŒ

y{ËkðkË{kt ÷„¼„ 20 sux÷e ðkð

ykðu÷e Au. …ý Œu™k rðþu rðþu»k ò„]rŒ ™Úke.

òýku y{ËkðkË{kt õâkt õâkt y™u fE ðkð ykðu÷e

Au... y™u íkuLke nk÷ík fuðe Au ?

- fðh Mxkuhe

17

™]ðtþ –…ûkeþkMºk™ku ðirËf ‚tMf]rŒ{kt «rŒ½ku»k

yksu …ûke y™u {k™ð ‚tƒtÄ rð»ku ¾qƒ

÷¾kÞ Au y™u Œu yuf ™ðk þkMºk Œhefu ƒnkh ykÔÞwt

Au. su ‚tMf]rŒ™u ðÄw r™fxÚke ‚{sðk™ku {kufku yk…u

Au. Œu ™ðk þkMºk™wt ™k{ Au, ™]ðtþ-…ûkeþkMºk.

- W÷wr… …xu÷, {Þwh hkXkuz

23

„wshkŒe ™kxfku : ErŒnk‚ y™u rðfkMkhu¾k

yðko[e™ Þw„{kt „wshkŒe ™kxfku™ku

«kht¼ ÚkÞku, ƒkË{kt fÞk fÞk „wshkŒe ™kxfku

÷¾kÞk, fuðk «fkh™k ÷¾kÞk y™u fÞk ÷u¾fkuyu

Œu{kt Þku„Ëk™ ykÃÞwt òýku...

- zkì. rþðþtfh òuþe

25„w^Œ„w: zku. {kýuf …xu÷ ‚uŒw ‚kÚku

{w÷kfkík

29

nurhxus LÞqÍ31

ðkh‚k™wt rþûký ¼k„-2 - fr…÷ Xkfh

33Vkuxku Mxkuhe

32

LkkutÄýe Lktçkh :

MkkuMkkÞxe LkkutÄýe Lkt.: økws/14336/y’ðkË.

ònuh xÙMx LkkutÄýe Lkt.: yuV/141149/y’ðkË.

«fkþf : rnMxkuhef÷ yuLz fÕ[h÷ rhMk[o MkuLxh

íktºke yLku {uLkuStøk xÙMxe : frÃk÷ Xkfh

ÔÞðMÚkkLk xe{ : rfÒkhe þkn, øku{h¼kE hçkkhe

rÃkÞw»k økkurn÷, hk{ çkúñ¼è, fw{khÃkk¤ Ãkh{kh,

MktÃkkËf Mkr{rík : zkì. rðþk÷ òu»ke,

zkì. {wtò÷ ¼e{zkËfh, «k. hrVfk MkiÞË MkwÕíkkLkk

VkuxkuøkúkVh : LkhuLÿ ykuríkÞk, Lkwh hkXkuz

÷uykWx-rzÍkELk yuLz r«Lxªøk :

þkËqo÷ r«Lxªøk «uMk, ELf{ xuõMk, y{ËkðkË.

VkuLk : 079-27541306

rðíkhý yusLMke :

rðLkkuË yusLMke, y’ðkË (079-25510104)

rðrÄ LÞqÍ yusLMke, y’ðkË ( 079-25508664)

Lkðfkh {uøkurÍLk yusLMke, y’ðkË (9898281230)

÷ðks{ :

ykSðLk ÷ðks{ Y. 2500/-

Ãkkt[ ð»koLkwt ÷ðks{ Y. 900/-

yuf ð»koLkwt ÷ðks{ Y. 180/-

YçkY {w÷kfkík yLku ÃkºkÔÞðnkhLkwt MkhLkk{wt :

çke-1, ysLxk fku{ŠþÞ÷ MkuLxh, «Úk{ {k¤,

økqshkík rðãkÃkeXLke Mkk{u, ELf{xuõMk [kh hMíkk,

yk©{ hkuz, y{ËkðkË-14.

{ku.: 9825129703, 9328312363E-mail : [email protected]

ISSN: 2321-4880

‘yíkwÕÞ ðkhMkku’ xe{ :

¼økðkLk¼kE Ëuð¤eÞk (99744 77366)

rníku»k¼kE òu»ke (90998 58384)

çkeÃkeLk¼kE ykh. ËuMkýk (9979438303)

{Lke»k¼kE ðkýðe (99041 29141)

røkheþ¼kE ðk½u÷k (99746 84483)

Síkuþ¼kE ykrnh (98989 46947)

Äð÷¼kE ®Mkøk÷ (94085 05322)

rfhý¼kE nu{kýe (97278 99565)

íktºke÷u¾

yk ytf ‚kÚk u s „wshkŒ

hkßÞ™ku …t[kð™{kt ð»ko{kt y™u “yŒwÕÞ

ðkh‚ku” ™ku ºkeò ð»ko{kt {t„÷{Þ «ðuþ

ÚkE hÌkku Au. yk þw¼ «‚t„u Ëhuf „wshkŒe ¼kE-

ƒnu™ku™u þw¼fk{™kyku Œu{s yŒwÕÞ ðkh‚ku™k Œ{k{

ðk[fr{ºkku y™u ‚nÞku„e Ëhuf™ku y{u yk¼kh ÔÞõŒ

fheyu Aeyu.

yksu „wshkŒ Ëhuf ûkuºk{kt nhýVk¤ ¼he hÌšt

Au Œu{s „wshkŒeyku rðï™k ¾qýu ¾qýúu Vu÷kE™u yk…ýk

ðŒ™™wt ™k{ hkuþ™ fhe hÌkk Au. yksu rðï™k ½ýk

Ëuþku™k ‚tþkuÄfku™e ™sh yk…ýk yirŒnkr‚f y™u

‚ktMf]rŒf ðkh‚k …h Au. ‚{„ú Ëwr™Þk{ktÚke ‚tþkuÄfku

„wshkŒ ykðe hÌkk Au y™u swËk swËk ™ðe™ rð»kÞku …h

‚tþkuÄ™ku{kt yk„¤ ðÄe hÌkk Au. Ëwr™Þk{kt Ëhuf Ëuþ

…k‚u ði¼ðe rðhk‚Œ ™Úke, y{urhfk suðk Ëuþku 300

ð»koÚke ðÄkhu sq™k ™Úke …htŒw yk Ëuþku Œu{™e …k‚u su Au

Œu™u yktŒhhküÙeÞ MŒhu {níð y…kðu Au ßÞkhu yk…ýe

…k‚u Œku yirŒnkr‚f y™u ‚ktMf]rŒf Ähkunh™ku ¾ò™ku

Au Œu{ AŒkt yk…ýu Œu™wt òuEyu Œux÷wt {níð W…òðe

þfŒk ™Úke. ð¤e, yk…ýk s …zkuþ{kt ykðu÷

hksMÚkk™{kt nurhxus ƒkƒŒku™ku rðfk‚ fhe su heŒu

«ðk‚™ WÄku„ ðæÞku Au Œu ¾hu¾h rƒhËkððk ÷kÞf Au,

Œku yk rËþk{kt „wshkŒ ‚hfkh, «ðk‚™ ft…™eyku,

¾k™„e ‚tMÚkkyku yk„¤ ðÄu y™u Œu ‚tË¼uo MÚkkr™f

™k„rhfku Wò„h ƒ™u Œu ykð~Þf Au.

frÃk÷ Xkfh

{kLkð Mk]rüLkku sL{ yuðk rðï{kt ÚkÞku Au. su

{Lkw»Þu¥kh «kýesøkíkÚke fux÷ef heíku r¼Òk Au. yuLkwt rðï

ytíkøkhík MktMfkhLkwt Au. MktMf]ríkLkwt Au, ¼k»kk yuf {n¥ðLkwt

yr¼ÔÞõík WÃkfhý yLku {kæÞ{ Au suLku Wr[ík MktMfkh

yLku MktMf]rík ½zâk Au. Lkk{ku ÃkAe íku ÔÞÂõíkLkk, MÚk¤Lkk,

ÃkËkÚkoLkk fu «r¢ÞkLkk nkuÞ, Ãkhtíkw Lkk{ku ¼k»kkLkwt ytíkhtøk

ÓËÞ Au. çkeS heíku fneÞu íkku ¼k»kkLkk nkËoLku «MÚkkÃku Au

Lkk{. MktMf]ríkLkk ykht¼fk¤Úke {kýMkLku ÃkkuíkkLke

ykMkÃkkMkLke [esðMíkwyku ÃkËkÚkkou {kxu yLku ¾wËLku Ãký

Lkk{Lke sYh Ãkze. ‘økwshkík’ Lkk{Lkku RríknkMk Ãký ½ýku

hMk«Ë hÌkku Au. økwshkík yuf Lkk{ {kºk Lknª Ãkhtíkw ¼k»kk,

MktMfkh, MkÇÞíkkLkk Mk{wn Mk{kLk yrîíkeÞ, y¼qíkÃkqðo,

y{qÕÞ, y÷kirff yLku yiríknkrMkf MktMf]ríkf Mk{kLk Au.

økwshkíkLkk MktË¼o{kt ðkík fheyu íkku 1÷e {u,

1960Lkk hkus su hkßÞLke h[Lkk ÚkÞu÷e Au íkuLkk ÷kufku

Mk{økú rðïLkk ¾qýu¾qýu ©ucík{ heíku Vu÷kÞu÷k Au. {kxu s

“ßÞkt ðMku økwshkíke íÞkt ðMku MkËkfk¤ økwshkík” íku fnuðík

«rMkØ Úkðk Ãkk{e Au. rËÔÞ ¼qr{ økwshkíkLke h[Lkk fE heíku

ÚkE yLku íkuLkwt Lkk{ økwshkík þk {kxu hk¾ðk{kt ykÔÞwt íkuLkku

Ãký yuf RríknkMk Au. {u {rnLkkLke ºkýuÞ íkkhe¾ku 1÷e,

22{e yLku 26{e ¼khíkLkk EríknkMk{kt Mkwðýo yûkhu

ytfkÞu÷ Au. 1÷e {u Lkk hkus økwshkíke ¼k»kkðk¤k «ËuþLke

hkßÞ íkhefu h[Lkk ÚkE íkku 22{u yu økwshkík{kt «Úk{

{rn÷k {wÏÞ{tºke íkhefu ©e{íke ykLktËeçkuLk Ãkxu÷u þÃkÚk

økúný fÞko íkku 26{e {u Lkk hkus økwshkíkLkk ÃkLkkuíkk Ãkwºkyu

¼khíkLke Äwhk Mkt¼k¤e.

ðuËku{kt Ãký yk rËÔÞ ¼ÔÞ¼qr{Lkku WÕ÷u¾

ÚkÞu÷ku Au. Mkkihk»xÙ, fåA, ÷kx ðøkuhu «ËuþkuLkk Mk{qn{kt

nzÃÃkeÞ MktMf]ríkLkk yðþu»kku Ãký {¤e ykÔÞkt Au. yk

MktË¼o{kt økwshkíkLkk rþhku{rý RríknkMkfhkh zkì.

nrh«MkkË þk†eyu LkkutæÞwt Au, “økwshkík{kt {¤u÷k nzÃÃkeÞ

MktMf]ríkLkk yLkuf MÚk¤ku{kt ÷kuÚk÷ Lkøkhu ðÄw rLkrùík

«fkhLkk yðþu»kku Ãkqhk ÃkkzeLku økwshkíkLku ÃkwhkíkLkfk¤Lkk

Lkfþk{kt LkkutÄÃkkºk MÚkkLk ykÃÞwt Au.” yk{ yk ¼qr{

rðïLke «k[eLkík{ MktMf]ríkÚke «rMkØ Au. E.Mk. ÃkqðuoLke

3S MkËe{kt fkirxÕÞyu {kiÞoLku ykÄeLk hnu÷k «Ëuþ{kt

Mkkihk»xÙLkku WÕ÷u¾ fhu÷ku Au. yk{ íku Mk{Þ{kt økwshkík

«rMkØ Lk níkwt. Ãkhtíkw íku Mkkihk»xÙ «ËuþLkku yuf ¼køk økýkíkku

nþu.

{iºkfk¤Úke ÷E rçkúrxþ Þwøk MkwÄeLkk økk¤k

Ëhr{ÞkLk yk «ËuþLke h[LkkLkku EríknkMk hku[f hÌkku Au.

{kºk Ërûký økwshkík s {iºkfkuLke Mk¥kk Lke[u níkwt Lknª,

¼Y[ «Ëuþ Ãkh Ãký {iºkfkuLke Mk¥kk E.Mk. 648Lkk

yhMkk{kt «Mkhe níke, Ãkhtíkw yu Mk¥kk 28 ð»ko sux÷ku

yÕÃkfk÷ s xfe níke. yu yøkkW Mktøk{®Mkn Lkk{u hkòLke

yLku ÃkAe fxå[wrh ðtþLke Mk¥kk níke. ËhBÞkLk LkktËeÃkwh

(LkktËkuË) «Ëuþ{kt økwsohLk]ÃkríkðtþLke Mk¥kk MÚkÃkkE; ¼Y[-

«Ëuþ Ãkh Ãký ykøk¤ síkkt yu ðtþLke Mk¥kk «Mkhe.

økwsohLk]ÃkríkðtþLkwt hkßÞ ËkuZMkkuÚke ðÄw ð»ko (÷øk¼øk

E.Mk. 580 Úke 735) «ðíÞwO. E.Mk. 788{kt {iºkf

hkßÞLkku ytík ykðu Au yLku hk»xÙfwxkuyu Mk¥kk MÚkkÃke,

hksÄkLke ¾uzk{kt hk¾u÷e. yk fk¤ ËhBÞkLk LkktËeÃkwh

(LkktËkuË) «Ëuþ{kt økwsohLk]ÃkríkðtþLke Mk¥kk MÚkÃkkE, ¼Y[-

«ËuþL Ãkh Ãký ykøk¤ síkkt yu ðtþLke Mk¥kk «Mkhe.

økwsohLk]ÃkríkðtþLkwt hkßÞ ËkuZMkkuÚke ðÄw ð»ko (÷øk¼øk

E.Mk. 580 Úke 735) «ðíÞwo. yk fk¤ ËhBÞkLk ÷kx

(Ërûký økwshkík)Lkk W¥kh ¼køk Ãkh W¥khku¥kh [khuf

hkßÞkuLke yLku ÷kxLkk Ërûký ¼køk Ãkh çkeòt [khuf

hkßÞkuLke Mk¥kk «ðíkeo nkuðkLkwt {k÷q{ Ãkzu Au. økwshkík{kt

{økÄLkk økwó Mk{úkxkuLkk þkMkLkLkku ytík ykÔÞk çkkË

Mkkihk»xÙ, fåA, W¥kh, økwshkík y™u {æÞ økwshkík{kt {iºkf

ðtþLke Mk¥kk «ðíkeoLku yu Mk¥kk ºkýMkkuÚke ðÄw ð»koLkk ÷ktçkk

fk¤ ÷øke Mk¤tøk [k÷w hne, ykÚke økwshkíkLkk Eríknk{kt

yk fk¤Lku “{iºkffk¤” íkhefu yku¤¾ðk{kt ykÔÞku Au.

yuf økútÚk{kt “{iºkffk¤” Lku çkË÷u “{uºkf økwsohfk¤” Lkk{

«ÞkuòÞwt Au. Ãkhtíkw økwsohLk]ÃkríkðtþLkwt hkßÞ ÷kxLkk {kºk

W¥kh ¼køk WÃkh yLku {iºkffk¤Lkk yÄko ¼køk sux÷ku Mk{Þ

MkwÄe s Mk¥kk Ähkðíkwt, ykÚke Ërûký økwshkíkLkk Mk{økú

“økwshkík” yiríknkrMkf Ãkrh«uûÞ{kt

- zkì. rðþk÷ òuþe

(4) “yíkwÕÞ ðkhMkku” {u Úke sw÷kE 2015

«Ëuþ{kt yk fk¤ ËhBÞkLk çkMkku-ºkýMkku ð»ko MkwÄe fkuE yuf

ðtþLke hksMk¥kk «ðíke o Lk nkuðkÚke, yk fk¤Lku

“{iºkffk¤” íkhefu yku¤¾ðku yMÚkkLku LkÚke. yk{ yuf

ÿrüyu Mkkihk»xÙ, fåA fu ÷kx «Ëuþ{kt hks fhLkkh {iºkf

økwsohfk¤ íkhefu RríknkMk{kt yku¤¾ Ãkk{u÷.

{iºkf hkßÞLkk ytík ÃkAe ÷øk¼øk 150 ð»kuo

Mkku÷tfe hkßÞ MÚkÃkkÞwt. íku ðå[uLkk økk¤k{kt økwsoh «ríknkh

y™u hkßÞfwx ðtþu yk «Ëuþ Ãkh Mk¥kk MÚkkÃku÷e. íÞkhÚke

økwsoh «Ëuþ ðÄkhu «rMkrØ ÃkkBÞku nkuÞ íkuðwt {kLkðk{kt ykðu

Au. {iºkfku ðÕ÷¼eykuLkk þºkwyku nkuðkLkwt {Lkkíkwt. ðÕ÷¼e

hkòyku Ãkkuíku økwsoh òríkLkk nkuðkLkwt Äkhðk{kt ykðu÷wt.

ykLkíko-Mkkihk»xÙLku økwsoh Ëuþ fu økwshkíkLkwt Lkk{

õÞkhu {éÞwt yu økwshkíkLkk RríknkMkLkku nS yýQfuÕÞku

fkuÞzku Au. {ne-ykuhMktøkÚke {ªZku¤ku LkËe MkwÄeLkk

rðMíkkh{kt Mk¥kk Ähkðíkk økwsohLk]ÃkríkðtþeykuLkkt íkk{úÃkºk

{éÞkt Au yLku yu «{kýu Mkkík{k-ykX{k Mkifk{kt yuõMkkuÚke

ðÄw økwsoh hkßÞ ðzkuËhk, ¼Y[ yLku Mkwhík SÕ÷k{kt

Ëu¾kÞ Au. yk økwsoh hkßÞLke hksÄkLke Ãknu÷kt LkktËeÃkwhe

(™ktËkuË) y™u ÃkAe ¼ÁfåA (¼Y[) níke. çkeS çkksw

W¥kh{kt økwsoh Ëuþ níkku, suLke hksÄkLke r¼Õ÷{k÷

(©e{k÷) níke yu{ Ìkw yuLk Mktøk ÃkkuíkkLke «ðkMkLkkutÄ{kt

÷¾u÷wt Au. nk÷Lkk økwshkíkLkk ¼q¼køk{kt ÚkÞu÷kt íkífk÷eLk

fux÷ktf hksfw¤ økwsohòríkLkkt fu økwsohËuþLkkt nkuðkt Mkt¼ðu

Au. yu{ktÞ hkrsÃkwºk {q¤hks Mkku÷tfeLkwt hksfw¤ ¾kMk

LkkutÄÃkkºk Au. yk «ËuþLkwt Lkk{ ykøk¤ síkkt økwsohËuþ fu

økwshkík Ãkzâwt, Ãkhtíkw Mkkík{e MkËe{kt íkku ©e{k÷-

r¼Õ÷{k÷ (¼eLk{k÷)Lke ykMkÃkkMkLkku «Ëuþ økwsohËuþ

íkhefu yku¤¾kíkku níkku. yk «Ëuþ nk÷ ykçkwLke W¥kh

Ãkrù{u yksLkk hksMÚkkLkLkk Ërûký «rù{ ¼køk{kt

ykðu÷ku Au.

økwshkíkLke ½ýe Eíkh ðíko{kLk ¿kkríkyku Ãký

yu{Lkk yk[kh, rð[kh yLku Ä{o{kt ©e{k÷-r¼Õ÷{k÷

MkkÚku MktçktÄ Ähkðu Au yu ÃkhÚke yu{ fne þfkÞ fu økwshkíkLke

òríkyku-¿kkríkykuLkwt ½zíkh ©e{k÷Lkwt Au yLku yu ©e{k÷-

r¼Õ÷{k÷Lke økwsohíkk ykLkíko, Mkkihk»xÙ yLku ÷kx{kt

rðMíkhe Au yu rLk:þtf Au. yk yÚko{kt «k[eLk økwsohËuþLkwt

Ãknu÷wt hksfeÞ íkÚkk MkktMf]ríkf ÃkkxLkøkh ©e{k÷ fu

r¼Õ÷{k÷ økýkÞ.

Ãk¼kðf[rhíkLkk ÷u¾f «¼k[tÿMkqrh (rð.Mkt.

1334-E.Mk. 1278) yk ¼ÔÞ LkøkhLkwt ðýoLkk yk

«{kýu fhu Au. “økqsohËuþ fu økqsoh¼qr{ fu ©eÚke Mk{]Ø Au

íku{kt ©e{k÷ Lkk{u yuf þnuh Au, su yuf MkkitËÞoðíke yÃMkhk

Mk{kLk Au. íÞktLkk {trËhkuLkk fwt¼kuLke ©uýe òýu fu þnuhLkk

{wøkx WÃkhLkkt híLkku Au. yu ¼ÔÞ {nu÷ku MkwtËh {¥kðkhýkuÚke

þýøkkhkÞu÷k Au. yuLkku {wÏÞ {køko þÂõíkþk¤e nkÚkeykuLke

nksheÚke þku¼kÞ{kLk Au. yk þnuh{kt MkwtËh siLk {trËhku Au

yLku {nkLk MkkÄwyku ðMku Au. ¼eLk{k÷Lke ykMkÃkkMkLkk

«Ëuþ{kt økwsoh-«ríknkhkuLkwt hks níkwt. yk Mk{Þu Mk{Mík

«Ëuþ økwsoh Ëuþ íkhefu yku¤¾kíkwtt nkuðkLkwt sýkÞ Au.”

©e{k÷Lke yiríknkrMkfíkk yu nfefík{kt furLÿík

ÚkkÞ Au fu yu ÷ktçkku Mk{Þ W¥khLke {nkLk økwsoh «òLke

{wÏÞ þk¾kLke hksÄkLke níkwt. yr¼÷u¾ku yLku yiríknkrMkf

f]ríkyku{kt ykðíkk økwsohkuLkk yLku yu{Lkk «ËuþLkk yLkuf

WÕ÷u¾ yýrn÷ðkzLkk [ki÷wõÞ fu Mkku÷tfe hkßÞ (R.Mk.

961-1242)Lku yÚkðk íkku yuLkk yLkwÞkÞe ðk½u÷k hkßÞ

(E.Mk. 1219-1304)Lku ÷køkw Ãkzu Au. Ãký ËMk{e MkËe

fhíkkt ðÄkhu «k[eLk yuðkt y™uf ÷¾kýku{kt Ãký ‘økwsoh’

Lkk{ {¤u Au y™u yuLku ¾qçk swËe swËe heíku yLku yMktøkík

heík u Mk{òððk{kt ykÔÞw t Au. fux÷k tf yk Lkk{

yýrn÷ðkzLkk [kðzkyku (E.Mk. 746-942)Lku fux÷kf

¼Y[Lkk økwsohku (E.Mk. 580-808)Lku yLku çkeò

fux÷kf, su{ktLkk yuf zkì. ¼økðkLk÷k÷ #ÿS Au íkuyku,

ðÕ÷¼eyku (E.Mk. 509-706)Lku Ãký ÷køkw Ãkzíkwt {kLku

Au, Ãkhtíkw yk{ktLkwt yuf Ãký yr¼¿kkLk çkÄk rfMMkkykuLku

÷køkw Ãkkze þfkÞ yu{ LkÚke. ðÕ÷¼eyku økwsoh {q¤Lkk nkuÞ

íkku Ãký yu{ýu fËe ÃkkuíkkLku økwsoh fnuðzkÔÞk nkuðkLkwt fu

yu{Lkk ÃkzkuþeykuLku íkuyku yu Lkk{u òýeíkk nkuðkLkwt òýðk

{éÞwt LkÚke. Ãknu÷e Lkshu ¼Y[Lkk økwsohku MkkÚkuLkwt yr¼¿kkLk

ðÄkhu økúkÌk Au, fkhýfu Mkkík{e MkËeLkk {æÞ¼køk sux÷k

{kuzk Mk{Þu yu{ýu ÃkkuíkkLkwt økwsoh {q¤ fçkqÕÞwt Au, Ãkhtíkw

¼Y[Lke þk¾kLku økwsohkuLkk yøkúýe fw¤ íkhefu yku¤¾ðk

Mkk{u «çk¤ fkhýku Au. E.Mk. 634 (þf-556)Lkk yinku¤


yr¼÷u¾{kt Ãkw÷fuþe çkeòyu ÃkkuíkkLkk Mkk{ÚÞo ðzu ÷kxku,

{k÷ðku yLku økwsohkuLku ðþ fÞkoLkku Ëkðku fÞkou Au. yu Ëþkoðu

Au fu økwsohkuLkku «Ëuþ ¼Y[ su «kLkík{kt níkwt íku ÷kx «ËuþÚke

swËku níkku. yu s «{kýu, ÌkwyuLk íMktøk (÷øk¼øk E.Mk.

640) ¼Y[Lkk hkßÞLkku (¼Y[) LkøkhLkk Lkk{Úke rLkËuoþ

fhu Au, Lkrn fu økwsoh fu økwsoh «Ëuþ íkhefu. ÃkAeLke MkËe{kt,

yhçk yk¢{ýkuLkk EríknkMkfkhkuyu çkY[ (¼Y[)Lku swÍo

yÚkðk økwsohÚke swËwt LkkutæÞwt Au yLku ð»ko 490 yux÷u fu

E.Mk.738-739Lk w t [k÷wõÞ ËkLkÃkºk [kðk uxfk u

([kðzkyku) yLku {kuÞkou (r[¥kkuzLkk) ÃkAe økwsohkuLkku, yhçk

÷~fh ðzu AuÕ÷k yk¢ktík ÚkÞu÷k hkßÞ íkhefu rLkËuoþ fhu Au.

÷kx yLku økwsoh ðå[uLkku ¼uË Ëþkoðíkk ÃkAeLkk Ëk¾÷k {¤u

Au. Ãký WËkÓík fhðk yLkkð~Þf ÷køku Au, fkhý fu

¼Y[Lkwt økwsoh hkßÞ hk»xÙfqxkuLke Ërûký økwshkíkLke Sík

(E.Mk. 750-760) ÃkAe çkåÞwt LkÚke.

økwsoh Lkk{ [kðzkyku Ãkqhíkwt {ÞkorËík Lk níkwt yuðwt

Ëþkoðíkk Ãkwhkðk «{ký{kt ykuAk LkÚke. yýrn÷ðkzLke

MÚkkÃkLkk (E.Mk. 746)Úke Ãkqðofk÷eLk Mk{ÞLkk WÕ÷u¾

[kðzk hkßÞLku ÷køkw Ãkkze þfu Lkne yu rðþu fkuE rððkË

hnuþu Lkne, y™u ð¤e, ykÃkýLku E.Mk. 738-739Lkwt

[k÷wõÞ ËkLkÃkºk [kðzkyku y™u økwsohkuLku MÃkü heíku swËk

Ãkkzíkw t yLku [kðzkykuLkku WÕ÷u¾ yu{Lkk òríkLkk{

‘[kðkuxf’Úke fhíkwt {¤u Au. yuðwt Äkhe þfkÞ Au fu su{

[kðzkykuLke Mk¥kk ðÄe ík u{ ík uyk u øk ws ohË uþLkk

hkßÞfíkkoyku íkhefu òýeíkk ÚkÞk; yLku yu fçkw÷ fhðwt

òuEyu fu hk»xÙfqxkuLkkt ËkLkÃkºkku{ktLkk økwsohkuLku ÷økíkk

fux÷kf WÕ÷u¾ [kðzkykuLku ÷køkw Ãkze þfu íkux÷k yMÃkü

Au. Aíkkt, òu yu{ çkíkkðe þfkÞ fu, çkkfeLkk WÕ÷u¾

[kðzkykuLku Mkt¼ðík: ÷køkw Ãkkze þfkÞ yu{ LkÚke yLku

ykÃkýu Äkhe ÷uðwt òuEyu íku{ Äkhe ÷Eyu fu ‘økwsoh’ Lkk{

ykuAk{kt ykuAe [kuõMkkEÚke ðÃkhkÞwt níkwt, íkku yu Vr÷ík Úkþu

fu økwsohkuLku ÷økíkk Lkð{e yLku ËMk{e MkËeLkk rLkËuoþ

yýrn÷ðkzLkk [kðzk hkßÞLku ÷køkw Ãkzíkk LkÚke.

LkktËeÃkwh-¼ÁfåALkku økwsohLk]Ãkrík ðtþ yk «{kýu níkku.

Ëá 1 ÷ku (E.Mk. 570 Úke 595)â

sÞ¼x 1 ÷ku - ðeíkhkøk (E.Mk. 959-620)

âËá 2 òuâ

sÞ¼x 2 òu (E.Mk. 645 Úke 665)â

Ëá 3 òu (çkknwþnkÞ) (E.Mk. 665 Úke 690)â

sÞ¼x 3 òu (E.Mk. 690 Úke 715)â

yrnhku÷ (E.Mk. 715 Úke 720)â

sÞ¼x 4 Úkku (E.Mk. 720 Úke 745)

økwsohkuLke ®MkÄw y™u s{Lkk ÃkhLke yuf fwþký

þk¾kyu yLku hk{Lkku Ãkwºk fwþ yu{Lkku MÚkkÃkf níkku yu økwsoh

ËtíkfÚkk ÃkhÚke fwþkýkuLkk Ãkhk¼ð ÃkAe íkuykuLkk yuf

rð¼køku økwsohkuLkk yk©Þ Lke[u þhýwt þkuæÞwt yuLkkÚke fktE

rðþu»k Mkqr[ík Úkíkwt LkÚke.

yuf {ík «{kýu ‘r{rnh’ yu økwsoh {kxuLkwt

{kLkðk[f Lkk{ Au. økwsohkuLkk yu Lkk{ Lke[uLkku MknwÚke

«k[eLk ¿kkík rLkËuoþ {økÄLkk {nkLk ©e n»ko (E.Mk. 606-

641)Lkk rÃkíkk «¼kfhðÄoLk ðzu ÚkÞu÷k íkuykuLkk

ÃkhksÞLkku Au. «¼khðÄoLkLkk rðsÞkuLke ÞkËe{kt økwsohkuLku

®Mk½Lkk hkò y™u ÷kxkuLke yÚkkoíkT {neLke Ërûkýu ykðu÷k

ykn÷Lkk økwshkíkLkk hkòykuLke ðå[u ykÃku÷e ÂMÚkrík

Mkq[ðu Au fu yu Mk{Þu økwsoh ðzwt {Úkf Ërûký {khðkz{kt níkwt.

[eLke Þkrºkf ÌkwyuLk íM[tøku E.Mk. 640{kt fhu÷k, økwsohku

(fw-[u-÷ku) su{Lkwt ÃkkxLkøkh ¼eLk{k÷ (rÃk-÷ku-{ku-÷ku) Au

íkuyku Mk{]Ø yLku ðMíkeðk¤k Ëuþ Ãkh hkßÞ fhíkk níkk Lku

yu{Lkku hkò swðkLk ûkrºkÞ níkku yu ðýoLk ÃkhÚke yk MÃkü

ÚkkÞ Au. yr¼÷u¾ku yuftËhu ykX{e MkËe ËhBÞkLk

¼eLk{k÷Lkk økwsohLke Mk¥kk{kt ð]rØ Ëþkoðu Au. Aêe MkËeÚke

ykX{e MkËe MkwÄe ¼Y[ Ãkh hks fhLkkh økwsoh ðtþ níkku.

yk Ëhr{ÞkLk íkuLkwt ÃkkxLkøkh ¼eLk{k÷ hÌkwt nkuÞ.

økwsohku MktçktÄe yuf hMk«Ë {wÏÞ {wÆku yu Au fu

ykçkw Ãkðoík ÃkhLkk yÂøLkfwtz{kt ÃkwLk¼oð ðzu hksÃkqík íkhefu

ô[w MÚkkLk Ãkk{u÷e yÂøLkVq÷ òríkyku íku fkt íkku økwsohku níke

yÚkðk {nkLk Mk{qnLkk MkÇÞ níke fu suLkwt økwsohku yuf ík¥ð

níkk. ¼Y[Lkk Ëá 3 òLkku Ëk¾÷ku, ð÷¼eðtþLkwt ÿüktík


yLku su{ýu ÃkkuíkkLkk {q¤ økwsoh fçke÷k Lkk{Lku ‘[kÃkkuífx’

yÚkkoíkT þqhk ÄLkwÄohku{kt MktMf]ríkf]ík fÞwO Lku [kÃkku [kðzk fu

[kuhkLke þkMkf hksÃkqík òrík{kt rðfMÞk yu rfMMkku

yÂøLkfw¤ hksÃkqíkku økwsoh Mk{qnLkk Au yu Mkq[Lk{ktÚke ík{k{

{w~fu÷e Ëqh ÚkkÞ Au.

økwshkíkLkk EríknkMk{kt Mkku÷tfe fk¤ yLkuf

ÿrüyu Mkwðýo fk¤ økýkÞ Au. Mkku÷tfe hkßÞ yu yk Mk{ÞLkwt

MkkiÚke «çk¤ hkßÞ níkwt. íkuLkwt hks nk÷Lkk økwshkík hkßÞ

fhíkkt ðÄw rðþk¤ «Ëuþ Ãkh rðMíkhu÷wt níkwt. ¼k»kk,

MkkrníÞ, Ä{o, f÷k EíÞkrË rðrðÄ MkktMf]ríkf ûkuºku økwshkíku

yk Mk{Þ ËhBÞkLk økýLkkÃkkºk «økrík fhu÷e. Wãkuøk, ÄtÄk

yLku ðuÃkkh{kt økwshkík VqÕÞwt VkÕÞwt Au. yk «ËuþLku økwsoh

Ëuþ yu økwshkík Lkk{ yk s Mk{Þ ËhBÞkLk {¤u÷wt.

«ríknkhku yuf økwsoh òríkLkk nkuðkLkwt yuf {ík

«{kýu sýkE ykðu Au. yðko[eLk EríknkMk{kt MktþkuÄfku

[ki÷wõÞ økwsoh òríkLkk nkuðkLkwt Mkq[ðu Au. økwsoh Ëuþ yu

økwshkík suðwt Lkk{ yk «ËuþLku [ki÷wõÞ fk¤{kt ÷køkq Ãkzu÷wt.

økwshkíkLkk [ki÷wõÞ ðtþLkk MÚkkÃkf {w¤hksLkku rÃkíkk hkS

fÕÞkýfxf yÚkkoíkT fLkkusLkku nkuE. økwsoh hkßÞLke

hksÄkLke MkkÚku Mktf¤kÞu÷ku níkku.

«ríknkhku yLku ykøk¤ síkkt [ki÷wõÞku {kxu

«ÞkuòÞu÷ku økwsoh þçË íkuykuLke òrík Lknª Ãký íkuykuLkk

«ËuþLkku fu {q¤ ðíkLkLkku Mktfuík fhíkk nkuÞ íkuðwt Mkt¼rðík Au.

{iºkffk¤ ËhBÞkLk ¼e÷{k÷Lke ykMkÃkkMkLkku «Ëuþ økwsoh

Ëuþ íkhefu yku¤¾kíkku. Ãkhtíkw ykøk¤ síkkt yu økwsoh ËuþLkk

Ërûký ¼køk{kt Mk¥kk ÄhkðLkkh [ki÷wõÞ hkòykuLkw t

Ërûký{k «¼w¥ð ðÄíkwt økÞwt. ykÚke ykçkwLke W¥khu ykðu÷k

yuLkk {q¤ «Ëuþ {kxu yu Lkk{ ÷wó ÚkE økÞwt nkuÞ yu{ ÷køku

Au. ©e{k¤e, «øðkx ðøkuhu çkeS su òríkyku ¼e÷{k÷Lke

ykMkÃkkMkLkk økwsoh Ëuþ{ktÚke ykðe yk «Ëuþ{kt ðMke íku Ãký

íkuykuLkk {q¤ ðíkLk ÃkhÚke økwsoh íkhefu yku¤¾kíkk yk

«ËuþLku økwsoh Lkk{ ÷køkw Ãkzâwt nkuÞ íkuðwt Mkt¼rðík Au. yk{kt

økwsoh ¾uzqíkku, ÃkþwÃkk÷fku, fkheøkhkuLkku rðÃkw÷ ðøko

Mk{krðü Úkíkku níkku. yk{ yk «ËuþLku økwsoh Ëuþ Lkk{

[ki÷wõÞ Mk{Þ{kt ÷køkw Ãkzâwt. íkuÚke s [ki÷wõÞ hkòyku

økwsoh fu økwsoh hks íkhefu «rMkrØ ÃkkBÞk.

1881Lke ðMíke økýíkhe «{kýu økwsohkuLke fw÷

ðMíke 14, 16, 837 Au. rðøkíkku Au : Ãktòçk

6,27,304 hksÃkqíkkLkk 4,02,709, {æÞ®nË

3,37,466, ðkÞÔÞ «ktík 3,08,909, {w tçkE

64,609, {æÞ«ktík 4,289, ys{uh 32,690,

ðhkz 967, niËhkçkkË 562, çktøkk¤ 41.

hksMÚkkLk{kt Aêe MkËe{kt «ríknkh hksðtþLkk

hkòyku hks fhíkk níkk. íkuykuyu ¼e÷{k÷ «Ëuþ Ãkh

ÃkkuíkkLkwt ð[oMð MÚkkrÃkík fÞwO. ¼e÷{k÷Lke ykMkÃkkMkLkku

«Ëuþ økwsoh Lkk{u yku¤¾kíkku. ykÚke íÞkt Ãký «ríknkhkuLkwt

hks níkwt. økwsoh Ëuþ{kt «ríknkh ðtþLke Mk¥kk ûkeý ÚkÞk

ÃkAe ¼Y[ «Ëuþ{kt «ríknkh þk¾kLke søÞkyu

[kn{kLkðtþ Mk¥kk YÃk ÚkÞu÷ku. økwsoh ËuþLkk «ríknkh hkò

f¬u Ërûký Mkkihk»xÙLkk [k÷wõÞ çkknwfÄÔ÷u yLku {uðkzLkk

økwrn÷kuík hkò þtfhøkýu Lkkøk¼èLku økkiz hks Mkk{uLkk

ÞþMðe Ãkhk¢{{kt {ËË fhu÷e. yk{ «ríknkh hkßÞLkku

«íkkÃk økwsoh Ëuþ rMkðkÞ Ãký ½ýku rðMíkhu÷ku níkku. ð»kkou

ÃkAe økwsoh ËuþLkku «ríknkh hkò MðíktºkíkkÚke þkMkLk fhíkku

níkku. çkkË{kt ¼kusLkk Mk{Þ{kt hksÄkLke fLkkus çkLkíkk.

¼kusu ÷øk¼øk 49 ð»ko sux÷ku ÷ktçkku Mk{Þ hks fhu÷wt. íkuLkk

W¥khkrÄfkhe {nuLÿÃkk÷Lkwt MkkÁt yuðwt þkMkLk níkwt.

Aêe MkËeLkk W¥khkÄo{kt ¼Y[ rsÕ÷kLkk

rðMíkkh{kt yuf Lkðk hksðtþLke hksMk¥kk MÚkÃkkE. yk

ðtþLkkt 3 ËkLkþkMkLk {éÞkt Au. yu (f÷[wrh) Mktðík 380

Úke 486Lkkt, yÚkkoíkT E.Mk. 629 Úke 736Lkkt Au. yu{kt

þYykíkLkkt ËkLkþkMkLk ËÆ, «þktíkhkøkLkkt Au. yu{kt yuLkk

ÃkqðkorÄfkheyku íkhefu yuLkk rÃkíkk{n Mkk{tík ËáLke íkÚkk

rÃkíkk sÞ¼x ðeíkhkøkLke «þÂMík ykÃku÷e Au.

Ëá «þktíkhkøkLkkt Ãknu÷kt çku ËkLkþkMkLkku{kt yk

hksðtþLku ‘økwsohLk]Ãkríkðtþ’ íkhefu yuLku Lkk{u ÃkkA¤Úke

½zkÞu÷kt çkLkkðxe ËkLkþkMkLkku{kt ‘økwsohLk]ÃkkLðÞ’ íkhefu

yku¤¾ðk{kt ykÔÞku Au, ßÞkhu yk ðtþLkk W¥khfk÷eLk

hksykuLkkt hksþkMkLkku{kt yLku ‘{nkhksfÛýkoLðÞ’

fnuðk{kt ykÔÞku Au. yk{kt økwsohhksðtþLkku WÕ÷u¾

ðkMíkrðf ÷køku Au, ßÞkhu {nkhks fýoLkk ðtþLkku rLkËuoþ

ÃkkA¤Úke WÃkòðu÷e Ãkkihkrýf W¥Ãkr¥kLke {kLÞíkk Mkq[ðu


Au.

ynª ‘økwsohLk]Ãkríkðtþ’ Lkk yÚko ytøku {ík¼uËku

Au. ½ýk yuLkku yÚko ‘økwsoh òríkLkku hksðtþ’ yuðku fhu Au,

ßÞkhu fux÷ktf yuLkku yÚko ‘økwsoh ËuþLkku hksðtþ’ fu ‘økwsoh

ËuþLkk hkòLkku ðtþ’ yuðku fhu Au. ynª ‘økwsohðtþ’Lku çkË÷u

‘økwsoLk]Ãkríkðtþ’ yuðku ÷ktçkku þçË«Þkuøk ÚkÞku nkuE çkeòu

yÚko ðÄw Mkt¼rðík Au. ð¤e Aêe MkËe{kt r¼Õ÷{k÷Lke

ykMkÃkkMkLkku «Ëuþ ‘økwsohËuþ’ íkhefu yku¤¾kíkku Lku íÞktLkk

hksðtþLkk MÚkkÃkf nrh[tÿLku ËáT Lkk{u yuf Ãkwºk níkku. yu

ÃkhÚke Ãký yk Mkt¼ðLku Mk{ÚkoLk {¤u Au. økwsoh ËuþLkku yu

hksðtþ íÞkhu «íkenkh ðtþ íkhefu yku¤¾kíkku. yk ÃkhÚke

¼Y[ SÕ÷kLkku yk hksðtþ Ãký økwsohËuþ{Lkk «íkenkh

ðtþ{ktÚke WËT¼ÔÞku nkuðkLkwt Vr÷ík ÚkkÞ Au. ‘økwsoh-

«íkenkhðtþ’{kt Ãký ‘økwsoh’ þçË Ëuþðk[f ÷køku Au. yu

heíku ynª Ãký yu þçË òríkðk[f Lkrn, Ãký Ëuþðk[f

yÚko{kt «ÞkuòÞku økýkÞ.

hksðþkuLke WíkÃkrík Mk{Þ síkkt hk{kÞý-

{nk¼khíkLkkt «rMkØ Ãkkºkku{ktÚke ÚkE nkuðkLke {kLÞíkk

«[r÷ík Úkíkkt økwsoh ËuþLkk nrh[tÿLkk ðtþòu ykøk¤ síkkt

ÃkkuíkkLku hk{Lkwt «ríknkhíð fhíkk yu{Lkk ¼kE ÷û{ýLkk

ðtþs {Lkkðíkk ÚkÞk. Mkkihk»xÙLkk MkIÄðku ÃkkuíkkLku ÃkktzðkuLkk

Mk{fk÷eLk ®MkÄwhks sÞÿÚkLkk ðtþs økýkðíkk níkk. íkku

¼Y[ rsÕ÷kLkk yk ðtþLkk hkòyku ykøk¤ síkkt ÃkkuíkkLku

ÃkktzðkuLkk Mk{fk÷eLk {nkhks fýoLkk ðtþs {Lkkðíkk níkk.

sÞÿÚkLkwt Lkk{ íkku ®MkÄw Ëuþ MkkÚku Mktf¤kÞu÷w Au, ßÞkhu fýo

íkku Ãkqðo ¼khík{kt ykðu÷k ytøk ËuþLkku hkò økýkíkku.

Mkk{tík ËáÚke ÷E sÞ¼x-4 MkwÄeLkk Mk{Þ{kt

økwsoLk]Ãkríkðtþu E.Mk. 570Úke E.Mk. 745 MkwÄe hks fÞwO

nkuðkLkwt {LkkÞ Au. økwsoh ËuþLkk «ríknkh hkòykuLkwt þkMkLk

{iºkf hkßÞLkk ytík ÃkAe økwshkíkLkk fkuE ¼køk{kt Vu÷kÞwt

nkuðkLkwt sýkíkwt LkÚke. Ãkhtíkw yðtríkLkk «ríknkh hkòykuLkwt

ykrÄÃkíÞ yk «Ëuþ{kt «Mkhu÷wt.

siLk «çktÄkuLke yLkw©wrík «{kýu ðLkhks

[kðzkLkk sL{ MkÞ{u øk ws oh¼qr{ fkLÞf wçsLkk

ykrÄÃkíÞ{kt níkwt. yu ÃkhÚke Mkkihk»xÙ{kt Ãký fLkkusLkk

LkhuþkuLkwt ð[oMð E.Mk. 914 MkwÄe hÌkkLkwt {LkkÞ Au.

Mkku÷tfe þkMkLk çkkË økwshkík{kt ykþhu 450 ð»ko

MkwÄe {wÂM÷{ þkMkLk hÌkwt níkwt. yÕ÷kWÆeLk r¾÷SLkk

Mk{Þ{kt E.Mk. 1297-1298{kt økwshkík{kt {wÂM÷{

Mk¥kkLke MÚkkÃkLkk ÚkE íÞkhÚke {kuøk÷ Mkwçkk {ku{eLk¾kLkLku

E.Mk. 1758{kt {hkXkykuyu ÃkhkSík fhe y{ËkðkË Ãkh

fçkòu fÞkou íÞkt MkwÄe økwshkík{kt {wÂM÷{ þkMkLk hÌkwt níkwt.

yk þkMkLkLkku {wÏÞ ºký rð¼køkku{kt EríknkMkfkhkuyu

ðnUåÞwt Au. (1) rËÕne MkÕíkLkíkLkku Þwøk E.Mk. 1297 Úke

1403 (2) økwshkík MkÕíkLkíkLkku Þwøk E.Mk. 1403 Úke

1573 yLku (3) {kuøk÷ Þwøk E.Mk. 1573 Úke 1760.

yk rð¼køkku ËhBÞkLk hkßÞLke MkhnËku çkË÷kíke hne Au.

rËÕne MkÕíkLkík Þwøk ËhBÞkLk Ík÷kuhÚke {wtçkELke LkSf

MkwÄe yLku {k¤ðk íkÚkk ¾kLkËuþLke MkhnËÚke Ãkrù{

rfLkkhkLkk Auzk MkwÄeLkk «ËuþkuLkku økwshkík hkßÞ{kt

Mk{kðuþ Úkíkku níkku. økwshkík MkÕíkLkík Þwøk ËhBÞkLk

Mkw÷íkkLkkuyu hkßÞLke MkhnË ðÄkhðk{kt ðÄw hMk ÷eÄku

Lknª. yuLku çkË÷u yu s «Ëuþ{kt ykðu÷kt Mðíktºk hkßÞku Ãkh

ÃkkuíkkLkku ytfwþ yLku Mk¥kk ðÄkhðk{ktt «ÞkMkku fÞko níkk.

Mkw÷íkkLk {un{qË çkuøkzkLkk Mk{ÞÚke «kËurþf rðMíkkh

ðÄkhðkLke þYykík ÚkE íku Auf E.Mk. 1530 MkwÄe [k÷e.

yu ËhBÞkLk økwshkík hkßÞ{kt {k¤ðk, {uðkz y™u

ËrûkýLkk çkn{Lke hkßÞLkk fux÷kf ¼køkkuLkku Mk{kðuþ

ÚkÞku. Mkw÷íkkLk çknkËwh þknLkk Mk{Þ{kt yk «ð]r¥k íkuLkk

Wå[ rþ¾hu Ãknkut[e Ãký íkuLke MkkÚku s çknkËwhþkn ÃkAe

ÃkzíkeLke þYykík Ãký ÚkE s. nw{kÞwyu çknkËwhþknLku

nhkÔÞku íkuÚke {uðkz Mðíktºk çkLÞwt yLku {k¤ðk {kuøk÷

Mkk{úkßÞLkku yuf ¼køk çkLke økÞwt. yu ÃkAeLke ÷øk¼øk

[k÷eMk ð»kkouLke yÔÞðMÚkk yLku yhksfíkkLkku ÷k¼ ÷E

Ãkrù{ ¾kLkËuþ y™u W¥kh fkutfýLkk «Ëuþku økwshkík

hkßÞ{ktÚke Aqxk Ãkzâk. {kuøk÷Þwøk ËhBÞkLk {k¤ðk

íkhVLkk økwshkík «Ëuþku {k¤ðkLkk hkßÞ{kt rð÷eLk

fhðk{kt ykÔÞk. yk heíku økwshkíkLke MkhnË rËLk«ríkrËLk

½xíke [k÷e.økwshkík hkßÞLke h[Lkk :

1947Lke ÃktËh{e ykìøkMxu ¼khíkLku ‘{Ähkíku

ykÍkËe’ {¤e íÞkhu çkeò «ËuþkuLke su{ økwshkík Ãký

{kLkrMkf heíku MðkíktºÞLkku yLkw¼ð fhíkwt ÚkÞw, Ãký yuf (8) “yíkwÕÞ ðkhMkku” {u Úke sw÷kE 2015

«Ëuþ íkhefuLke ¼kiøkkur÷f hksfeÞ yLku «þkMkfeÞ

yku¤¾ký ykÃke þfkÞ íkuðe fkuE ÂMÚkrík Lknkuíke. yk{ íkku

Auf Mkku÷tfefk÷íke ‘økwsohËuþ’ fu ‘økwsoh¼qr{’, Lkð{e

MkËeLkwt ‘økwso†k’ fu ‘økwßsh¥kk’, {q÷hks yLku çkeò

økwsohËuþkuLkk þkMkLk nuX¤ ‘økwsoh{tz÷’ yLku ¢{þ:

ykçkwLke W¥khLku çkË÷u ËrûkýLkk rðMíkkhLku {kxu «ÞkuòÞu÷wt

‘økwso†k’ - yu çkÄkt Lkk{kuLku yPíku Auðxu ‘økwshkík’ Lkk{Lkku,

MkktMf]ríkf ÷ûkýku yr¼ÔÞõík fhíkku ®Ãkz çktÄkÞku.

Mðíktºkíkk Ãknu÷kt økwshkík MktMf]rík, MkkrníÞ,

MktMfkh yLku MkÇÞíkkÚke yuf níkku. Ãkhtíkw hksfeÞ òøk]rík

Ãký íkuLkk{kt 1884Úke òuðk {¤u÷e. y{ËkðkË ¾kíku

1884{kt økwshkík Mk¼kLke MÚkkÃkLkk ÚkÞu÷e. økwshkíke

«òLke hksfeÞ òøk]rík yLku hk»xÙðkËLke ¼kðLkkLkwt yk

Wíf]ü Ãkrhýk{ níkwt. yk MktMÚkk {khVíku økwshkík{kt yuf

«fkhLkwt Mkçk¤ hksfeÞ ðkíkkðhý W¼wt Úkðk ÃkkBÞwt.

E.Mk.1948{kt ßÞkhu Mkkihk»xÙLkk hkßÞkuLkwt

rð÷eLkefhý ÚkÞwt íÞkhu MkhËkh Ãkxu÷u Mktfuík ykÃÞku níkku fu

Mkkihk»xÙ, økwshkík, fåA {¤eLku yuf økwshkík hkßÞ ÚkE þfu

Au. fLkiÞk÷k÷ {wLþeyu MkktMf]ríkf økwshkíkLke fÕÃkLkk

EríknkMkLkk ykÄkhu fheLku ‘økwshkíkLke yÂM{íkk’ þçË yLku

¼kðLkkLku ÔÞõík fÞkO. 1948{kt Ëkh fr{þLk h[kÞwt. su{ýu

¼k»kkðkh «ktík h[Lkk ÞkuøÞ LkÚke íkuðwt Mkq[Lk fÞwO. 10{e

òLÞwykhe, 1955Lkk hkus hkßÞ ÃkwLk:h[Lkk Ãkt[Lkku

ynuðk÷ «økx ÚkÞku. su{kt {wtçkE hkßÞ{ktÚke fýkoxfLkku ¼køk

fkZe {hkXkðkz, Mkkihk»xÙ y™u fåALkk rðMíkkhLku ¼u¤ðe

{wtçkE hkßÞLke h[LkkLke ònuhkík fhðk{kt ykðe.

økwshkík{kt yk ynuðk÷Lke íkeðú «ríkr¢Þkyku Q¼e ÚkE.

økwshkík «Ëuþ fkìtøkúuMk Mkr{ríkyu yuðku yr¼«kÞ ykÃÞku fu

{wtçkE hkßÞLke søÞkyu {nkhk»xÙ, {wtçkE yLku økwshkík yu{

ºký hkßÞLke h[Lkk ÚkkÞ.

E.Mk.1947Lke 15{e ykìøküu ¼khíkLku

ykÍkËe {¤íkkt Mkkihk»xÙLkk Ëuþe hkßÞ Ãký Mðíktºk çkLÞkt.

íÞktLke «òyu sðkçkËkh hkßÞíktºkLke {køk Wøkú çkLkkðe.

Mkðo-«Úk{ ¼kðLkøkh hkßÞu yk {køkýeLkku Mðefkh fhe

íkkhe¾ 15{e òLÞwykhe, 1948Lkk hkus hkßÞLkku

ðneðx ©e çk¤ðtíkhkÞ {nuíkkLke ykøkuðkLke Lke[u «òLku

MkkutÃÞku yLku òu Mkkihk»xÙLkwt yuf{ h[kíkwt nkuÞ íkku yu{kt

¼¤ðkLke íkkiÞhe çkíkkðe. ò{Lkøkh{kt íkk. 15{e

Vuçkúwykhe, 1948Lkk hkus fkrXÞkðkzLkk MktÞwõík hkßÞ

(United State of Kathiawar)Lk w t MkhËkh

ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷Lkk nMíku WËT½kxLk ÚkÞwt. íkk. 15{e

yur«÷, 1948Lkk hkus Lkðk hkßÞLke þYykík fhðk{kt

ykðe. yk Mk{Þu yuLkwt Lkk{ ‘fkrXÞkðkzLkwt MktÞwõík hkßÞ’Lku

çkË÷u MkwÄkheLku ‘Mkkihk»xÙLkwt MktÞwõík hkßÞ’ (United

State of Saurashtra) hk¾ðk{kt ykÔÞwt. 1947{kt

¼khík Ëuþu Mðíktºkíkk «kó fÞko ÃkAe rçkúrxþ ðneðxeíktºkLkwt

{k¤¾wt ¼khíkLku ðkhMkk{kt {éÞwt. 1947 Ãknu÷kt hksfeÞ

ÿrüyu ®nËLkk çku rð¼køk níkk : rçkúrxþ ®nË yLku Ëuþe

hkßÞku.

1 ÷e LkðuBçkh, 1950Lkk hkus ¼khíkLke

Ãkk÷ko{uLxu ¼k»kkfeÞ Äkuhýu hkßÞkuLke ÃkwLk:h[Lkk fhe,

{wtçkE yLku rðË¼oLkkt çku hkßÞkuLku yuf fheLku ‘Mxux ykuV

çkkuBçku’ yÂMíkíð{kt ykÛÞwt.

1947 ÃkAe ÷kuf÷køkýe Ãkh ykÄkrhík

{nkøkwshkík {kxuLkwt yktËku÷Lk þY Úkðk ÃkkBÞwt. íkuLku

1956{kt Mkkhku yuðku ðuøk {éÞku. yk {kxu 1948{kt

fLkiÞk÷k÷ {wLkþeLkk «{w¾ÃkËu {¤u÷wt Mkt{u÷Lk {n¥ðLke

¼qr{fk ¼sðe òÞ Au. 1956{kt {kuhkhS¼kEyu ºký

hkßÞkuLke ÞkusLkk fuLÿ Mk{ûk {qfe níke. Ãkhtíkw {nkhk»xÙ{kt

íkuLkku rðhkuÄ ÚkÞku níkku.

MkÃxuBçkh {rnLkk{kt {nkøkwshkík sLkíkk

Ãkrh»kËLke h[Lkk ÚkE níke, {nkøkwshkík {kxuLkwt yktËku÷Lk

[k÷w níkwt. 1÷e LkðuBçkh, 1956Lkk hkus {wtçkELkk rî¼k»ke

hkßÞLke þYykík ÚkE íku{kt ½ýu ytþu {hkXe y™u

økwshkíke¼k»ke «ËuþkuLkwt yufefhý MkÄkÞwt, nðu Mkkihk»xÙ

yLku fåALku Ãký {wtçkE hkßÞ{kt ¼u¤ðe ËuðkÞkt. Mkkihk»xÙ{kt

¼kðLkøkh, sqLkkøkZ,ò{Lkøkh, MkwhuLÿLkøkh, hksfkux

yLku y{hu÷e SÕ÷k h[kÞkLku fåALkku SÕ÷ku y÷øk

fhkÞku.

1957{kt Ëuþ{kt çkeS Mkk{kLÞ [qtxýe ÚkE.

yuLke WÃkh sLkíkk Ãkrh»kËLkk yktËku÷LkLke Úkkuze yMkh Ãkze.

1958{kt sLkíkk Ãkrh»kËu fkutøkúuMk ¼ðLk ÃkkMku þneË M{khf


{qfðk fkurþþ fhe. Mkhfkhu yu M{khf hkíku WXkðe ÷eÄwt

yux÷u Vhe Wøkú yktËku÷Lk ÚkÞwt. {nkhk»xÙ{kt {wtçkE Mkrník

y÷øk {nkhk»xÙ hkßÞ {kxuLke Íwtçkuþ ðÄw òuhËkh níke.

1959{kt {wtçkE hkßÞLkk {wÏÞ{tºke©e ÞþðtíkhkÞ [ðkýu

fkutøkúuMkLkk {kuðze-{tz¤Lku sýkÔÞwt fu økwshkík yLku {nkhk»xÙ

ðå[u ¼kðkí{f yufíkk MÚkÃkkE LkÚke, Ãkrhýk{u {kuðze

{tz¤u yk «&™ Ãkh ÃkwLkŠð[khýk þY fhe. yk¾hu {wtçkE

hkßÞLkk rð¼køkefhýLke {ktøkýeLke Mkt{rík yÃkkE.

rð¼ksLkLke rðøkíkku {kxu Mkr{rík Lke{kE. zktøk yLku

W{høkk{ økwshkík{kt {wfkÞktLku ÃkkxLkøkh íkÚkk ¾kã ytøku

òuøkðkE fhðk{kt ykðe.

1960Lkk {k[o{kt {wtçkE hkßÞLkk rð¼ksLkLkku

¾hzku fuLÿ Mkhfkhu «rMkØ fÞkouLku yuLku {twçkE hkßÞLkk

rðÄkLk{tz¤{kt íkÚkk ÷kufMk¼k{kt ÃkMkkh fhðk{kt ykÔÞku.

yu{kt sýkÔÞk {wsçk {wtçkE hkßÞLkwt rî¼køkefhý fhkÞwt Lku

1÷e {u, 1960Lkk hkus {nkhk»xÙ y™u økwshkíkLkkt y÷øk

çku hkßÞkuLke h[Lkk ÚkE. økwshkík hkßÞ{kt zktøkLkku y÷øk

SÕ÷ku h¾kÞkuLku økwshkíkLkk ÃkkxLkøkh íkhefu økktÄeLkøkhLkk

MÚk¤Lke ÃkMktËøke Úkíkkt yuLke ykMkÃkkMkLkkt økk{kuLkk yuf

íkk÷wfkLkku çkLku÷ku ‘økktÄeLkøkh SÕ÷ku’ Ãký h[kÞku. yk{ 1

÷e {u, 1960Lkk hkus økwshkík hkßÞLke MÚkkÃkLkk ÚkE.

økk tÄeLkøkh Úkíkk t Mk wÄe yuLk w t fk{[÷kW ÃkkxLkøkh

y{ËkðkË{kt h¾kÞwt.

28{e {k[,o 1960Lkk hksu ÷kfu Mk¼k{k t yk rçk÷

hs q fhðk{k t ykÔÞ tw yLk u 31{e {k[,o 1960Lkk hksu MkMt kËLkk

çkLt k u økn] kLu ke MkÞt õw ík Mkr{ríkykLu k u MkkÃtu kðk{k t ykÔÞ,tw s{u k t 1 ÷e

{,u 1960Úke øksw hkíkLkk Lkðk hkßÞLke h[Lkk {kxLu ke rðøkíkk u

níke. y u Mk{ÞLkk {çtw kE hkßÞLkk 17 rzrMxõÙ x, sðu k t f u

y{ËkðkË, ¼Y[, zkøt k, ò{Lkøkh, sLq kkøkZ, fåA, ¾zu k,

{nuMkkýk, Ãkt[{nk÷, hksfkux, y{hu÷e, ¼kðLkøkh,

çkLkkMkfkXt k, ðzkËu hk, Mkkçkhfkxt k, Mkhw ík yLk u Mkhw Lu ÿLkøkh,

Úkkýk rzrMxõÙ xLkk W{høkkðt Lkk 50 økk{k,u Ãkrù{ ¾kLkËþu Lkk

íkk÷fw k-LkðkÃkhw LkËt hçkkh y¬÷fðq k yLk u ík÷kzu kLkk t 156

økk{kLu k u Lkðk øksw hkík hkßÞ{k t Vhu ððkLkk t níkk.t yk{, 1÷e {,u

1960Lkk hksu ‘{nkhk»x’Ù yLk u ‘øksw hkík’ y{u çk u hkßÞ

yÂMíkíð{k tykÔÞk.

Mkku÷tfeÞwøk ËhBÞkLk økwshkík ‘økwsohËuþ’ fu

‘økwshkík’ íkhefu òýeíkku ÚkÞku, yux÷wt s Lk®n økwshkíkLke

«òLkkt fux÷ktf rðrþü ÷ûkýku Ãký yk Þwøk ËhBÞkLk ðÄkhu

MÃkü heíku ¾eÕÞkt. {n¥ðkfktûkk yLku MkknrMkfíkk, ðuÃkkh-

ðkrýßÞ yLku ðnkýðxkLke r¾÷ðýe, f÷n¼eÁíkk y™u

Mk{kÄkLkð]r¥k, þheh fu þk†Lkk çk¤ fhíkkt çkwrØ yLku

{wíMkËeøkeheLke f¤ Ãkh {u¤ðkíke ðÄw rMkrØ, Úkkuze {nuLkíku

½ýwt h¤ðkLke fwLkun íkÚkk ©Øk, ¼Âõík yLku Mk¾kðíkLke

¼kðLkk-yk{ktLkk ½ýkt ¾hkt ÷ûkýku Mkku÷tfeÞwøk ËhBÞkLk

½zkÞu÷kt Ëu¾kÞ Au.

yk{ Mkku÷tfe-þkMkfku íkÚkk íku{Lke økkihððtíke

«òLkk Mkk[k MknfkhÚke «k[eLk yLku {æÞfk÷eLk ÞwøkLku

rºk¼uxu økwshkíku Ãkh{kýwt ÔÞkó «økrík fhe. Mkku÷tfeykuLke

yk¼kyu økwshkíkLku þýøkkhe ËeÄwt. íku{Lkk þkMkLk nuX¤

økwshkíkLke Mke{kykuLkku yÃkqðo rðfkMk ÚkÞku. yksu Ãký

íku{ýu MÚkkÃku÷k ðneðxe íktºkLkk ÃkzAkÞk Mk{ksðkËe

Þwøk{kt Ëu¾kÞ Au. íku{ýu Ãkkzu÷k ðneðxe yuf{ku yLku íkuLkkt

Lkk{ku økwshkíkLke økúkBÞ «ò yksu Ãký nkutþu nkutþu Wå[khu

Au. økwshkíkLkk ÷øk¼øk «íÞuf økk{{kt Mkku÷tfe þkMkfkuLke

ykMkÃkkMk økwtÚkkELku Ãkzu÷e ËtíkfÚkkyku íku{Lke {nkLkíkkLku

yts÷eYÃk Au. íku{ýu ykÃku÷ ðuÃkkhe hûkýLke “ði~Þ

økwshkík”Lkku ÃkkÞku yux÷ku {sçkqík Lkt¾kÞku fu yksu

¼khík{kt ykÃkýk ðuÃkkheÃkýkLku fkuE Ãkzfkhe þfíkwt LkÚke.

íku{ýu Mkòoðu÷ E{khíkLke yuf yuf #x yLku ÃkÚÚkh{kt

økwshkíkLke yÂM{íkk Mk{kÞu÷e Au. yu Þwøk{kt h[kÞu÷k

MkkrníÞu íkku ykÃkýLku y{qÕÞ ¿kkLk¼tzkhku ykÃÞk Au.

Mk{økú rðï Ãkh hks fhLkkh rçkúrxþhkuLkk

fçò{ktÚke ¼khíkLku {wõík fhkðLkkh Ãký çktLku økwshkíke

{nkí{kyku s níkk. yksu Ãký økwshkík s Lknª Ãkhtíkw Mk{økú

¼khíkLku rðï V÷f Ãkh ÷E sLkkh ÷kuf÷kze÷k ðzk«ÄkLk

{kLkLkeÞ ©e LkhuLÿ {kuËe Ãký økwshkíke s Au. «k[eLk,

{æÞfk÷eLk fu yðko[eLk Þwøk{kt økwshkíkeykuyu rðïLku

ftEf Lku ftEf yLk{ku÷ ¼ux ykÃke Au. suLkwt økkihð Mk{økú

{kLkð Mk{ks ÷E þfu íku{ Au.

>> sÞ sÞ økhðe økwshkík >>

(÷u¾f ¼uUMkký fkì÷us{kt r«ÂLMkÃkk÷ Au.)(10) “yíkwÕÞ ðkhMkku” {u Úke sw÷kE 2015

fux÷kf M{khf yr¼÷u¾ku™u ŒÚkk …qðo r™{koý™k

÷u¾ku™u «þÂMŒ fnu Au. yk ÷u¾ku{kt …hk¢{ fu …h{kÚko™e ½x™k

r™r{¥k nkuÞ Au, ™u yu r™r{¥ku yu™k ™kÞf™e ÷ktƒe Yr[h

«þÂMŒ yk…ðk{kt ykðu Au. fux÷kf yr¼÷u¾ku þwØ «þÂMŒY…

nkuÞ Au. su{ fu ‚{wÿ„wó™ku y÷knkçkkË rþ÷kMŒt¼÷u¾,

ÞþkuÄ{ko™ku rþ÷kMŒt¼ ÷u¾, ßÞkhu ƒeò ÷u¾ku …qŒor™{koý

r™r{¥ku ÷¾kÞu÷k nkuÞ Au. yk «þÂMŒyku „ã{kt, …ã{kt fu

ƒt™u{kt h[u÷e ‚wtËh ‚krnÂíÞf h[™kyku Au. ‚krnÂíÞf

«þÂMŒyku «kÞ: ÔÞÂõŒ™k ‚{„ú Sð™™u ykðhe ÷u Au, ßÞkhu

yr¼r÷r¾Œ «þÂMŒyku ½ýwt fhe™u …qŒor™{koý fkÞo™k yuf s

«‚t„™u y™w÷ûke™u h[kÞu÷e nkuÞ Au.

� ynª „wshkŒ™e yr¼r÷r¾Œ «þÂMŒyku™e

‚{eûkk fheyu. yk ‚ðo «þÂMŒyku …qðo r™{koý fkÞo™u ÷„Œe

Au. yu swËk swËk fk÷¾tz{kt h[kÞu÷e nkuðk AŒkt ‚tMf]Œ

¼k»kk{kt „ã y™u …ã ƒuW{kt ÷¾kE Au.

� ûkºk…fk÷™k hkò {nkûkºk… YÿËk{k …nu÷k™ku

sq™k„Z™ku þi÷÷uf (þf ð»ko 72-E.‚.150-151) Wå[

„ãþi÷e{kt h[kÞu÷ ‚tMf]Œ «þÂMŒ™ku W¥k{ ™{q™ku Au. ÷u¾™k

h[rÞŒk™wt ™k{ y¿kkŒ Au. ÷u¾™k ykht¼{kt s¤kþÞ™e

ðŒo{k™ ‚khe ÂMÚkrŒ ™eY…e Au. íÞkh ƒkË yrŒð]Âü™k

…rhýk{u ™Ëeyku{kt ykðu÷k …qh™u ÷eÄu yu™ku ‚uŒw Œqxe sŒk su

ŒkhkS ÚkE y™u Œ¤kð™e nk÷Œ ¾hkƒ ÚkE „E nŒe, yu

fYý ½x™k™wt Œkÿþ r™Y…ý fhu÷wt Au. ytŒu hkßÞ…k÷

‚wrðþk¾™e «þÂMŒ fhðk{kt ykðe Au. Ëe½o ‚{k‚ðk¤e ŒÚkk

þçËk÷ tfkhk u y™u yÚkk o÷ tfkhk u Ú k e ¼h… qh ‚ wËe½ o

ðkõâh[™kðk¤e Wå[ „ãþi÷e ‚tMf]Œ ‚krníÞ{kt Ëtze, ƒký

y™u ‚wƒwtÄw™e „ãþi÷e™e ÞkË y…kðu Au.

� r„rh™„h™k ‚wËþo™ Œ¤kð™k …w™:‚tMfhý™u

÷økŒku ƒeòu ÷u¾ MftË„wó™ku sq™k„Z þi÷÷u¾ (E.‚.

455-58) Au. yu™ku h[rÞŒk y¿kkŒ Au. rð»ýw™e MŒwrŒ

ŒÚkk hkßÞfŒkoyku™e «þt‚k™k …kt[ ykhtr¼f &÷kuf …Ae

MftË„wóu ‚whküÙ «Ëuþ …h hkßÞ fhðk …ýoË¥k™u ™eBÞku Œu™wt

ðýo™ Au. …ýoË¥ku yk ÷u¾ðk÷k þnuh{kt hkßÞ fhðk …kuŒk™k

…wºk [õ…kr÷Œ™u ™eBÞku Œuýu yrŒð]Âü™u fkhýu ‚wËþo™

Œ¤kð™k Œqxe „Þu÷k ¼k„™u Vhe ƒtÄkÔÞku. ÷u¾™k ƒeò

¼k„{kt [¢…kr÷Œu [¢Äh(rð»ýw) Ëuð™wt {trËh ƒtÄkÔÞk™ku

WÕ÷u¾ Au. yk ÷u¾ „wófk÷e™ ðiË¼eo þi÷e™k ‚tMf]Œ …ã{kt

h[kÞku Au.

� {iºkffk¤ Œu{s y™w{iºkffk¤ Ëhr{Þk™

Ëk™þkMk™ku{kt Ëk™ Ëu™kh hkò™e ŒÚkk Œu™k …whku„k{eyku™e

«þÂMŒ Wå[ þi÷e™k fkÔÞ{Þ „ã{kt fhðk{kt ykðŒe.

‚ku÷tfefk¤ Ëhr{Þk™ rþ÷k÷u¾ku{kt ½ýe Ár[h «þÂMŒyku

òuðk {¤u Au, su{kt ½ýwt fhe™u yu™k h[rÞŒk™ku ™k{r™Ëuoþ {¤u

Au. ‚ÕŒ™Œ fk¤{kt fux÷ef «þÂMŒyku h[kE Au. yk

«þÂMŒyku{kt fkÔÞŒ¥ð™wt «{ký ‚ku÷tfe fk¤{kt h[kÞu÷e

«þÂMŒyku sux÷wt òuðk {¤Œwt ™Úke.

Äk{¤us (rs. sq™k„Z)™k rð»ýwÞ„Þk fwtz™u ÷„Œe

«þÂMŒ(rð.‚t.1437-E.‚. 1380) yk™tË…wh™k ¼k™w™k

…wºk ðk‚wËuð ™k{™k ™k„h frðyu 11 &÷kufku{kt h[e Au. yu{kt

…køðkx ¿kkrŒ™k f{o®‚nu fwtz y™u {q÷„Þk (Äk{¤us)™k

‚qÞo{trËh™ku ‚{hkÔÞk™ku WÕ÷u¾ Au.

{ n w ð k ™ e ‚ w Ë k ð k ð ™ u ÷ „ Œ e « þ Â M Œ

(rð.‚t.1437-E.‚.1380-81) …trzŒ rðïuïhu 26

&÷kufku{kt h[e Au. yu{kt {t„÷k[hý{kt „ýuþ™e MŒwrŒ ƒkË

ðtþkð÷e y™u …qðor™{koý™e ‚eÄe hsqykŒ fhu÷e Au. ¼hîks

„kuºk™k ™khkÞý ™k{u ƒúkñý™k ºký …wºkku{kt™k ‚whkrËíÞ™k

…wºk ™kÞf, Œu™k …wºk ™tË™ y™u Œu™k …wºk ‚qË™e …Je

‚ns÷Ëuðeyu ÷kufku™k W…Þku„ {kxu ðkð fhkðe. ynª

‚whkrËíÞ„ktÄðoðuË, ™kxâþkMºk y™u yïrðãk{kt r™»ýkŒ

nkuðk™ku WÕ÷u¾ (&÷kuf 9) ™kutÄ…kºk Au.

¾k uh k‚k(rs. s q™k„Z)™k ‚ qÞ o{ t rËh{k t

rsýkuoØkh™u ÷„Œe «þÂMŒ(rð.‚t.1445-E.‚. 1389)

ºkðkze ðkåAk ™k{™k frðyu 21 &÷kufku{kt h[e Au. ÷u¾™k

ykht¼{kt ‚qÞo™e MŒwrŒ fhðk{kt ykðe Au. {fðkýk hkò

hks®‚n™ku {kuxku …wºk {Õ÷ ¾kuhkMkk™ku ðneðx fhŒku nŒku.

yuýu ¾kuhk‚k{kt yuf …whku„k{eyu ƒtÄkðu÷k ‚qÞo{trËh™u

‚{hkÔÞk™ku WÕ÷u¾ Au.

ÄtÄw‚h™e ðkð™e «þÂMŒ (rð.‚t.1445-

E.‚.1389) íðkze ©ehk{u 14 &÷kufku{kt h[e Au. «þÂMŒ™ku

ykht¼ s÷þkÞe rð»ýw ¼„ðk™™e MŒwrŒÚke ÚkkÞ Au. íÞkhƒkË

[qzk‚{k hkòyku™e ðtþkð¤e yk…ðk{kt ykðe Au.[qzk‚{k

hkò {kuf÷®‚n™k {tºke „ËkÄh™k …wºk ðißÞ™kÚk™e …Je

„wshkŒ™ku yr¼r÷r¾Œ ðkh‚ku

- zkì. ¼khŒeƒu™ þu÷Œ


nk™eyu ÄtÄw‚h{kt ðkð fhkÔÞk™ku WÕ÷u¾ «þÂMŒ{kt Au.

fft k‚k™e ðkð™ u ÷„Œe «þÂMŒ (rð.‚.t 1456-

E.‚.1399) ‚k{u ™kÚk …kxý™k ‚k{u …hw k ¿kkŒk Þkr¿kf fxyw kf u

27 &÷kfu k{u k t h[e A.u ÷¾u ™k u ykh¼t rþð™e MŒrw ŒÚke ÚkkÞ A.u

íÞkh ƒkË {„t ÷…hw ({k„t hk¤u )™ tw ðý™o ykð u A.u ðí‚ „kºu k™k

¾÷u k ™k{ u ƒkú ñý, y™u k …ºw k [kr[„ u y™ u y™u k f¤w {k t sL{÷u k

™k„Ëðu u ðkð fhkÔÞk™k u WÕ÷¾u ykð u A.u «þÂMŒ{k t frð™e

«‚krËf þ÷i e òðu k {¤ uA.u

fwt¼uïh (hks…e…¤k) «þÂMŒ (rð.‚t.1463-

E.‚.1406)™e h[™k yuf ™k„h ƒúkñý su „ku®ðË™ku …wºk

nŒku Œuýu 31 &÷kufku{kt fhe Au. yk «þÂMŒ hkò WËÞ®‚n™k

{tºke y™u sÞ®‚n™k …wºk „kuðÄo™u fhkðu÷k ™{oËk …h™k

fwt¼uïh (rþð) {trËh™k SýkuoØkh™e nfefŒ ™kutÄu Au.

ykht¼{kt ™tËe…ÿ ™„h™wt ðýo™ ykðu Au. «þÂMŒ™k fux÷kf

yûkh M…ü ðkt[e þfkŒk ™Úke. sq™k„Z™k huðŒefwtz …k‚u

ykðu÷ {nk«¼wS ƒuXf Œhefu yku¤¾kŒk MÚkk™f™e Ëeðk÷{kt

fkuŒhu÷ «þÂMŒ (rð.‚t. 1473-E.‚.1417) ™k„h

¿kkrŒ™k ÄktÄ÷™k …kiºk y™u {tºke®‚n™k …wºk ~Þk{÷u 9

&÷kufku{kt h[e Au. ÷u¾™ku ykht¼ rð™kÞf Ëuð™e MŒwrŒÚke ÚkkÞ

Au. …Ae [qzk‚{k hkòyku™e ðtþkð¤e yk…ðk{kt ykðe Au.

íÞkhƒkË ‚u™k…rŒ Ëk{kuËhu Þkrºkfku {kxu {X fhkÔÞk™ku WÕ÷u¾

ykðu Au(&÷kuf 8) frðyu Ëk{kuËh™e MŒwrŒ{kt ©ef]»ý™e

ƒk¤÷e÷k™wt Œkÿþ ðýo™ fÞwO Au.

„wýuxk (Œk.™k tËk uË, rs. ¼Y[) «þÂMŒ

(rð.‚t.1474-E.‚.1417-18) ©kt„Äh ™k{u ™k„h

ƒúkñý 25 &÷kufku{kt h[e Au. Œu{kt Äwýuxk ™k{Lkk MÚk¤u ðesu

ƒtÄkðu÷ Ëuðk÷Þ™k r™{koý™e nfefŒ yk…e Au. «þÂMŒ Œqxf

nkuðkÚke …kX ƒhkƒh ðkt[e þfkŒku ™Úke.�

™rzÞkË™e y{ËkðkËe ¼k„ku¤™e ðkð™e ‚tMf]Œ

„ã…ã r{r©Œ «þÂMŒ (rð.‚t.1572-E.‚.1437-

38){kt WËeåÞ ƒúkñý nrhËk‚™k …wºk hk{[tÿu 21 &÷kufku{kt

h[e Au. ðkð ƒtÄkð™kh ðuýeËk‚™wt fwxwtƒ ËkËk™k ð¾ŒÚke

MŒt¼ŒeÚkoÚke ™x…ºk(™rzÞkË) ykðe™u ð‚u÷wt nŒwt. yk

«þÂMŒ{kt ðuýeËk‚u Œu™k fwxwtƒ™e y™u ðkð™e MŒwrŒ fhu÷e

Au.Œu{kt ðtþkð¤e ŒÚkk …qŒofkÞo™e ‚kËe‚eÄe hsqykŒ fhu÷e Au.

{w½÷fk¤™k yr¼÷u¾ku{kt fux÷ef «þÂMŒyku {¤u

Au, su™wt «{ký ½ýwt ykuAw Au.

¾t¼kŒ{kt ðrsÞk-hkrsÞkyu ƒtÄkðu÷ Ëuhk‚h™e

«þÂMŒ (rð.‚t.1644-E.‚.1587-88) f{÷rðsÞ™k

rþ»Þ nu{rðsÞu 62 M÷kufku{kt h[e Au. «þÂMŒ ®[Œk{rý

…kïo™kÚk [iíÞ™u ÷„Œe Au. ykht¼{kt …kïo™kÚk y™u

{nkðeh™e MŒwrŒ ƒkË nehrðsÞ‚qrh™k …whku„k{e ‚wrhyku™e

ðtþkð¤e yk…e Au. íÞkhƒkË nehrðsÞ‚wrh™k …wÛÞfkÞkuo™wt

Œu{s Œu{™k …èÄh rðsÞ‚u™‚qrh™k „wýrðþu»kku™wt Ár[h

ðýo™ fÞwO Au. íÞkhƒkË Ëuhk‚h ƒtÄkð™kh ðrsyk-hkrsyk

y™u [iíÞ™e «þÂMŒ fhe Au.

fkðe{kt ƒu Ëuhk‚h Au su{k™wt yuf ‘‚k‚w™w t

Ëhu k‚h’,‘ðn™w tw Ëhu k‚h’™k ™k{ u yk¤u ¾kÞ A.u s™u u nk÷ ‚k‚™w tw

Ëhu k‚h fn u A u Œ u ‚ðro sŒ-T «k‚kË A,u s u ƒzyw ky u ƒÄt kÔÞk u nŒk.u

yu™e «þÂMŒ (rð.‚t.1649-E.‚.1592-93){kt 32

&÷kfu k{u k t h[kE A.u Œ™u k h[rÞŒk™ tw™k{ {¤Œ tw™Úke.

þºš tsÞ …h™e «þÂMŒ (rð.‚ t.1683-

E.‚.1627) Ëuð‚k„h„rýyu h[e Au. Œu{kt ykht¼ y™u

ytŒ™ku ¼k„ „ã{kt y™u ðå[u 13 &÷kuf Au. ykht¼™k …kt[

&÷kuf{kt swËk swËk ŒeÚkOfhku™e MŒwrŒ Au. …Ae™k &÷kuf{kt

yt[÷„åA™e …èkð÷e yk…e Au. íÞkhƒkË „ã{kt

rs™{trËh™k rsýkuoØkh™ku ð]¥kktŒ ykÃÞku Au. ©e{k÷¿kkrŒ™e

nehƒkEyu {trËh™ku SýkuoØkh fhkÔÞku nŒku.

yk{, {w½÷fk¤ Ëhr{Þk™ …ý fux÷kf ‚wrhyku

îkhk {™kunh «þÂMŒyku h[kE Au. òu fu yk «þÂMŒyku™e

‚tÏÞk «{ký{kt yrŒyÕ… Au. {hkXkfk¤ Ëhr{Þk™ …ý

fux÷ef «þÂMŒyku™e h[™k ÚkE Au. yk fk¤™e

«þÂMŒyku{kt …ý fkÔÞŒíð ykuAwt òuðk {¤u Au.

rƒrú xþfk¤ Ëhr{Þk™ {rt Ëh™k r™{kýo ™ u ÷„Œe

«þÂMŒ sðÕ÷ u s òðu k {¤ u A.u y{u k t y{ËkðkË{k t nXe®‚n u

ƒtÄkðu÷ Ëuhk‚h™e ‚tMf]Œ «þÂMŒ(rð.‚t.1903-

E.‚.1847) ™kÄtu …kºk A.u y™u e h[™k ƒn] í¾hŒh„åA™k ….t

‚Y… u 34 &÷kfu k{u k t fhe A.u «þÂMŒ Ä{™o kÚk ŒeÚkfO h™k [íi Þ™k

r™{kýo rðþ u A.u ykh¼t {k t ©cu e nXe®‚n™k fxw ƒtw ™ tw ðý™o fhe

„sw ho Ëþu ™ twŒÚkk y{ËkðkË™ twðý™o fhðk{k tykÔÞ twA.u

ðe‚{e ‚Ëe™k yr¼÷u¾ku ‚tMf]Œ, „wshkŒe,

yt„úuS, ®nËe suðe ¼k»kkyku{kt ÷¾kÞk Au. y™u yu{kt

«‚t„™e ‚eÄe‚kËe hsqykŒ fhu÷e Au. yu{kt Ár[h

«þÂMŒyku òuðk {¤Œe ™Úke.

(÷ur¾fk òýeíkk EríknkMkfkh Au.)(12) “yíkwÕÞ ðkhMkku” {u Úke sw÷kE 2015

‚ku÷tfefk÷e™ fuþ„qtV™ f÷k

� ‚ku÷tfe Þw„™k «ƒtÄku {wsƒ yu ‚{Þu fuþ¼q»kk

ŒhV ½ýwt æÞk™ yk…ðk{kt ykðŒwt nŒwt. Œu ‚{Þ{kt †eyku

ytƒkuzk ðk¤ðk™u ƒË÷u {kuxk ¼k„u ðk¤™u …„™e …k™e

‚wÄe™k ÷ktƒk hk¾Œe nŒe. yk yrŒ‚k{kLÞ þ]t„kh nŒku.

ðirËf Þw„{kt fuþrðLÞk‚ {kxu MŒwfk, fwheh, fwBƒ, yku…‚

ŒÚkk f…Ëo (fkuýkfkh) ™k{ «[r÷Œ nŒk. hk{kÞý y™u

{nk¼khŒ{kt Mºkeyku™k fuþ yu™k ‚kutËÞo y™u ‚ki¼køÞ™k

s ™nª …htŒw Mºke™k ‚L{k™ y™u …rðºkŒk™k «Œef

{k™ðk{kt ykðŒk nŒk. {kuÞofk¤{kt fuþ «‚kÄ™

MðkMÚÞ™e ÿÂüyu ykð~Þf {k™ðk{kt ykðŒwt nŒwt.

� ®‚Äwðk{e …kuŒk™k fuþ™u ‚wtËh heŒu ‚tðkhŒk

nŒk. …wY»kku {kÚkkLkk fuþ {kuxk hk¾Œk nŒk. fuþ™u ðå[uÚke

ƒu ¼k„ fhe …kA¤™e ƒksw VeŒkÚke ƒktÄðk{kt ykðŒk

nŒk, yÚkðk Œku {kÚkk W…h sxk fu ytƒkuzku ƒ™kððk{kt

ykðŒku nŒku. yk VeŒk ‚ku™k, [ktËe fu Œktƒk™k ƒ™Œk

nŒk.Œu ‚{Þ™e fux÷ef {qŠŒyku{kt ™k™e fk…u÷e ËkZe …ý

òuðk {¤u Au. su W…h™k nkuX ‚wÄe òÞ Au. y™u yk ‚{Þu

…wY»kku {qAku …ý hk¾Œk nŒk. Mºkeyku ðå[uÚke …ktÚke …kze™u

[kux÷ku ƒ™kðŒe. …nu÷k™k ‚{ÞLkk Ë…oý y™u fkt‚fe™k

{¤e ykðu÷k yðþu»kku Œu ‚{Þu fuþf÷k™wt {n¥ð fux÷wt nþu

Œu Ëþkoðu Au.

� ™kxâ þkMºk{kt ¼khŒ™k swËk swËk ûkuºkku{kt

«[r÷Œ fuþ„qtV™™e {krnŒe {¤u Au.

� {MŒf …h fuþf÷k…™u ‚òððk fu „qtÚkðk™e

r¢Þk™u ‘f[ÄkÞo-¼q»ký’ fnuðkÞ Au. sÚÚkkËkh fuþf÷k…™u

‘fi~Þ’ fu ‘fkirþf’ fnu Au. õxx™e{Œ{, rfhkŒkswor™Þ{,

fkËtƒhe …w÷fhef ðýo™{kt fuþf÷k…™e Œw÷™k {kuh™k

…ªAk ‚kÚku fhðk{kt ykðe Au. ðMŒwŒ:fuþ™e ‚wtËhŒk yu™e

f]»ýŒk(fk¤k…ýk)Úke Au.

� y{hfkuþ{kt r[fwh, fwtŒ÷, y÷f (÷xðk¤k)

[qƒofwtŒ÷, fk÷…ûk, [wxeÞk ([kux÷e), [qzk([kux÷ku) sxk

suðe fuþ …ht…hk òuðk {¤u Au. fkr÷Ëk‚™k „útÚkku{kt

fuþƒtÄ™, fuþ…kþ suðk þçËku fuþ ‚òðx {kxu òuðk {¤u

Au.� {u½ËqŒ, h½wðtþ ŒÚkk fw{kh‚t¼ð{kt Mºkeyku

fuþ™u ‚wtËh ƒ™kððk {kxu Vq÷ ŒÚkk ½huýk™ku W…Þku„ fhŒe

nkuðk™e {krnŒe {¤u Au.

� ‚ku÷tfefk¤{kt fuþ„qtV™™k ÄÂB{÷, fwtx÷,

ËrûkýkðŒeo, Œht„, ®‚nfu‚, ðh½h, sxk y™u fuþƒtÄ

suðk «fkh òuðk {¤u Au.

Mºkeyku™e fuþ„qtV™ f÷k

� ÄÂB{÷- ÄÂB{÷ yuf «fkh™ku fuþƒtÄ Au. su{kt

ðk¤™ku ™e[u™ku ¼k„ {kÚkk™k ½uhkðk¤e 3/5 sux÷ku hk¾e

W…h™ku ¼k„ ™e[u™e …nku¤kE™k 1/3 sux÷ku …nku¤ku

hk¾e ƒ™kðkÞ Au. Œu{kt ºký ƒtÄku swËk swËk Xufkýu fÕ…e

Œu™wt ƒtÄ™ ‚wðýo fu hJ…è ðzu ƒktÄðk{kt ykðu Au.

Ëuðeyku™k rþÕ…ku{kt ¾k‚ fhe™u {ktzr÷f™e …Je™e

fuþh[™k {wÏÞíðu ÄÂB{÷ nkuÞ Au.

� fwtŒ÷- ‚k{kLÞ heŒu yku¤u÷k ðk¤™u fwtŒ÷

fnuðk{kt ykðu Au. su rþÕ…ku{kt ‚k{kLÞ heŒu òuE þfkÞ Au.

÷û{eS y™u ‚hMðŒe Ëuðe™k fuþf÷k…™u fwtŒ÷ Œhefu

yku¤¾ðk{kt ykðu Au. hkòyku y™u ™huþ™e Mºkeyku™e

fuþh[™k fwtŒ÷ «fkh™e nkuÞ Au.

� Œht„- Œht„ yux÷u nðk{kt ÷nuhkŒk ðk¤.

{rn‚k‚wh {ŠË™e y™u fkr÷fk {kŒk™k ðk¤ Œht„

«fkh™k nkuÞ Au. {rn‚k‚wh {ŠË™e™k ðk¤ ÷k÷ y™u Awèk

nkuÞ Au.

� y÷f[qzku-yk fuþƒtÄ ÄÂB{÷™u {¤Œku ykðu Au.

VõŒ ‚wðýo…è™k ƒË÷u hJ…è ƒktÄðk™e ¾k‚ rðrþüŒk

Œu{kt y÷„ Œhe ykðu Au. {ÿk‚ y™u fuh÷ «ktŒ{kt

ÄÂB{÷™e {kVf fuþƒtÄ™ku yíÞkhu …ý Mºkeyku fhu Au.

� ÷ktƒk ðk¤- Ëuðeyku{kt yk «fkh™e fuþ„qtV™ f÷k

òuðk {¤u Au. …kxý™e hkýfe ðkð{kt ykðu÷™wt ‚ãM™kŒk™wt

rþÕ… ÷ktƒk y™u ‚wtËh ðk¤™wt W¥k{

WËknhý Au. yk rþÕ… …hÚke ÷ktƒk

ðk¤™e fuþf÷k™wt {níð ‚{òÞ Au.

� f uþƒtÄ - f uþƒtÄ yuf

«fkh™k fuþf÷k…™wt ™k{ Au. su{kt

{kÚkk™k ðk¤ rfrhxe{fw xw f u sxk sðu k

- zkì. Ähíke Ãkxu÷


„Útq kðk{k t ykð u A.u fþu ƒÄt ™™e {æÞ{k t ‚ðw ý o f u hJk™u k …èƒÄt

ƒkÄt ðk{k tykðŒk nŒk. ðå[ u‚ðw ý oy™ u hJ™k y÷ft hýk u …»w …

ð„hu u ÷„kððk{k t ykðŒk nŒk. Ëðu e ‚hMðŒe™e fþu f÷k

fþu ƒÄt A.u

ytƒkuzku-«k[e™ rþÕ…ku{kt ‚kiÚke ðÄw «[r÷Œ

fuþ„qtV™ f÷k òu fkuE nkuÞ Œku Œu ytƒkuzku Au. ðk¤™u …kA¤

fu …Ae ƒksw{kt hk¾e ÔÞðÂMÚkŒ „ku¤ Ëzk™e su{ „ktX

{khðk™e f¤k™u ytƒkuzku fnu Au. ytƒkuzk ½ýk «fkhu ÷uðk{kt

ykðŒk nŒk. su{ fu s{ýeƒksw, zkƒe ƒksw, ðå[u ð„uhu.

s{ýe fu zkƒe ƒksw ÷uðkŒk ytƒkuzk Úkkuzk Ze÷k hk¾ðk{kt

ykðŒk nŒk.…wY»kku™e fuþ„qtV™ f÷k

Mºkeyku™e su{ …wY»kku …ý …kuŒk™k {kÚkk™k

W…hktŒ ËkZe, {qA™k ðk¤ y÷„ y÷„ heŒu hk¾Œk nŒk

sxk- sxk™ku ‚k{kLÞ yÚko rþhku«Ëuþ …h™k

ðk¤ yuðku ÚkkÞ Au. …htŒw sxk{wfwx yux÷u {kÚkk™k ðk¤

yuðe heŒu ƒktÄðk{kt ykðu Au fu su™k ‚tMfhý{ktÚke {wfwx™ku

¼kð ÔÞõŒ ÚkkÞ. ðk¤™k „wåAk™u xku…e™e su{ W…h

ƒktÄðk{kt ykðu Au. yk fuþ f÷k… ƒúñk y™u rþð™k

rþÕ…ku{kt òuðk {¤u Au. rþðS™e sxk ‚kËe nkuÞ Au. ßÞkhu

ƒúñk™e sxk y÷tfkhkuÚke þku¼u Au. Œu{™k {MŒf W…h™e

sxk™ku ðýo ÷k÷ nkuÞ Au.yk…ýk Ér»k{wr™yku …ý sxk

hk¾Œk nŒk. rþð™k sxk{wfwx{kt {æÞ{kt [tÿ òuðk {¤u Au.

ðktfrzÞkðk¤ - yk «fkh™wt fuþ„qtV™ {wÏÞ¥ðu

…wY»kku{kt òuðk {¤Œwt nŒwt. hkýfeðkð™k rþÕ…ku{kt,

¼„ðk™ ƒwØ™k rþÕ…ku{kt, {kuZuhk™k ht„{tz…™k MŒt¼ku

…h™k ©e f]»ý™k rþÕ…ku{kt ðktfrzÞk ðk¤ òuðk {¤u Au.

� si™‚qrh nu{[tÿk[kÞo y™u Œu{™k rþ»Þku, {kÚku

{wtz™ hk¾Œk y™u ËkZe, {qA™k fuþ hk¾Œk ™ nŒk. yk

W…hktŒ {trËhku{kt rËf…k÷™k {MŒf …h …ý fuþ òuðk

{¤Œk ™Úke. yk fk¤{kt fuþrðLÞk‚ ŒhV ½ýwt ÷ûk

yk…ðk{kt ykðŒw nŒwt. hksËhƒkhku{kt y™u {nks™

{tz¤ku{kt fuþ¼q»kk r™»ýkŒ yuðe Ëk‚eyku™wt ‚L{k™eÞ

M Ú k k ™ n Œ w t . ‚ t M f ] Œ

‚ k r n í Þ { k t s u {

hkýeðk‚{kt f uþ„q tV™

ŒhV y…kŒk ÷û k™e

r[ºkkí{f ðkŒ ykðu Au

Œ u { ‚ k u ÷ t f e Þ w „ ™ k

«ƒ tÄ k u{ k t …ý ykðk

ðýo™ku ykðu Au.

� Mºkeyku rðrðÄ

«kfhu fuþƒtÄ fhe Œu{kt

‚wtËh y÷tfkhku „qtÚkŒe, W¥khfkr{Xk„{{kt Œu™e ÔÞðÂMÚkŒ

rð[khýk hsq fhŒk sýkÔÞwt Au fu sxk {wfwx{kt …ºkfqx,

hJfqx, …whe‚ ð„uhu ¼k„ku fÕ…e Œu{kt [kuÚkk MÚkk™u …ºkku,

hJku, {fhku™k hu¾ktf™ku „qtÚkŒk.

{MŒf™k y÷tfkhku{kt swËk swËk {wfwx nkuÞ Au,

su{ fu sxk {wfqx, rfhex {wfqx y™u fhtz {wfqx. yk W…hktŒ

ƒeò „kiý «fkhku{kt rþh[¢, fwtŒ÷, fuþƒtÄ, ÄÂB{÷ y™u

y÷f[qzk W…hktŒ …ºkÃkè, …w»……è y™u hJ …è™ku

‚{kðuþ ÚkkÞ Au.

sxk{wfqx{kt ðk¤™k „wåAk Ÿ[k xku…e™e su{

yufºk fhe™u ƒktÄu÷k nkuÞ Au. rfhex{wfwx{kt Ÿ[ku þtfw

ykfkh™ku {wfwx nkuÞ Au, su hJ srzŒ nkuÞ Au. Ëuðk{kt

™khkÞý y™u ‚qÞo™e fuþf÷k rfhex{wfqx™e nkuÞ Au.

yk W…hktŒ {™w»Þku{kt ‚kðo¼ku{ [¢ðŒeo hkò yu

rfhex {wfqx Äkhý fhŒk nŒk. Œku ‚kðo¼ki{ [¢ðŒeo hkò-

{nkhks™e hkýeyku fwtŒ÷{wfqx, yrÄhks {tz÷ku y™u

…èýeyku™e Mºkeyku ÄÂB{÷ Œu{s yMŒhþkrn™™e

…Jeyku y÷f[qzku …nuhŒk nŒk.

{wfwx yu Ëuð yÚkðk {™w»Þ™wt «rŒ¼kþk¤e r[ö

Au. ÄÂB{÷ y™u y÷f[qzk rðþu»kŒ: Mºkeyku{kt «[r÷Œ

Au. hkò™e Mºkeyku y÷f[qzk „ktX ðk¤Œe nŒe.

(÷ur¾fk y{ËkðkË ÂMÚkík Au yLku MktþkuÄLk fkÞo{kt òuzkÞu÷ Au.)(14) “yíkwÕÞ ðkhMkku” {u Úke sw÷kE 2015

hksfkux™e rðhk‚Œ

¼khŒ ¼qr{ …h Vu÷kŒk Äw{kzk™k ðkË¤ suðwt

rƒúrxþ þk‚™ Xuh Xuh …nkut[e ðéÞwt nŒwt. …rù{{kt

frXÞkðkz™k ™k™k ™k™k hsðkzkyku su ‚ËeykuÚke …h„ýk

Y … u … k t „ h e h Ì k k n Œ k Œ u Ë h B Þ k ™ r ƒ ú r x þ

‘fku÷ku™eÞ÷kÍuþ™’ nuX¤ hkò y™u «ò ðå[u yuf ™ðe

‚tMÚkk “yusL‚e” yu …kuŒk™w ð[oMð MÚkkr…Œ fhe ËeÄw nŒwt.

¼÷u yk ðkŒ ‚tMf]rŒ™k ¾ku¤u ¼ÔÞ ¼qŒfk¤ òuR [qfu÷k

Ëhuf ¼khŒeÞ™u zt¾Œe nkuÞ …htŒw rƒúrxþ yusL‚eyu

[k u¬‚…ýu yk…ýe ‚tM¢ w rŒ{k t ‘ø÷k uƒr÷Íuþ™’

(ðirïfefhý)™k {q¤ ™k¾e ËeÄk nŒk.

xtf y™u «nh{kt ‚{Þ {k…Œk ‚kihküðk‚eyku

{kxu yu ð¾Œu ‘rË’ ‚whs WøÞuÚke y™u hkŒ ‚qhs ykÚkBÞuÚke

þÁ ÚkŒe …Ae Ëk’zk ¼÷u rþÞk¤k{k xqtfk y™u W™k¤k{k

÷ktƒk ÚkŒk òÞ. ðuÄþk¤kyku™k „qt[ðý ¼hu÷k „rýŒ

y™u …¤u…¤™e {rnŒe yk…ýk rðîk™ …trzŒku …k‚u sYh

nŒe, …htŒw s™‚k{kLÞ {kxu Œu W…÷çÄ ™nkuŒe. ykðk

‚tòu„ku ËhBÞk™ ‚kihküÙ{kt ykS ™Ëe fktXu ™k™k

™ u‚z k{k t Ú k e WË¼ð …k{ u÷ w t h ksfk u x(÷„¼„

R.‚.1600-1610) yu ‚hÄkh hkßÞ™wt yuf „k{ nŒwt.

þk‚fu „k{ yk‚…k‚ fkux [ýkðu÷ku nþu(R.‚.1722)

fu{fu ™Ëe™k fktXu y™u Ëhkƒkh„Z yk„¤ fkux nkuðk™k

…whkðk nsw {¤e hnu Œu{ Au. Œu ‚{Þu fkux{kt Ëhðkò

h¾kŒk y™u ykðk Ëhðkò …k‚u …w»õ¤ ‚whûkk ÔÞðMÚkk

y™u ƒktÄfk{™e {sƒqŒe ð¤e ƒ{ýe y„íÞ™e nŒe.

÷kufku yk Ëhðkòyku™u su Œu rËþk{kt ykðu÷ MÚk¤ «{kýu

™k{ yk…Œk, su{fu ƒuze „k{ ŒhV “ƒuze Ëhðkòu” y™u

hiÞk ŒhV™k hMŒk …h “hiÞk Ëhðkòu”. Ëhðkò™k ƒt™u

…z¾k yk‚…k‚™e rËðk÷Úke Ãký …nku¤kt y™u {sƒqŒ

…ÚÚkh™k [ýu÷k hnuŒk, ßÞkhu …‚kh Úkðk {kxu hMŒku

f{k™ku ðzu ‚òðkŒku. f{k™™k ƒt™u ŒhV {kuxk {kuxk f{kz

ƒ™kðkŒk, su{kt …w»f¤ ÄkŒw™kt ¾e÷kyku, ™sw{ku ŒÚkk

…kxkyku ÷„kzðk{kt ykðŒk.

‚{Þ ƒË÷kÞku y™u fkux{kt ‚tfzk{ý Úkðk

÷k„e, ‚kihküÙ™k niÞk{kt ð‚u÷w ™k™fzw „k{ hksfkux

«„rŒ™k …tÚku yk„¤ ðæÞwt y™u Äe{u Äe{u fkux ƒnkh …ý

rðfk‚ …k{ðk ÷køÞw. fkux™e þnuh ŒhV™e rËðk÷ku fktŒku

™kþ …k{e yÚkðk ™ðk ƒtÄkŒk yk÷eþk™ {fk™ku{k ‚tŒkR

„R. 19{e ‚Ëe{k …nkut[Œk …nkut[Œk Ëhðkò VõŒ

‘™kfk’ ƒ™e™u hne „Þk. Sýo ƒ™u÷k Ëhðkò {kºk ‚kûke

Y…u ‚{khfk{™e hkn òuR hÌkk nŒk.

rƒúrxþ yusL‚e™u hksfkux{kt ƒnw h‚ …zâku,

ðu…khe™erŒÚke hks fhŒe rƒúrxþ yusL‚e yu hksfkux

ƒnkh ƒktÄfk{ku þY fÞko y™u yu ‚kÚku ‚kihküÙ™e yk„ðe

RLzkì-rƒúrxþ ykŠfxuõ[h f¤k™ku WË¼ð ÚkÞku. ¼khŒ™e

fwþ¤ fkhe„he y™u rƒúrxþ Rs™uhe™k ‚{LðÞ Úkðk™u

{kuf¤wt {uËk™ ŒiÞkh nŒwt. R.‚. 1892{kt ƒuze ™kfk y™u

hiÞk ™kfk ƒt™u Sýo ÚkÞu÷k Ëhðkòyku™u ™ðwt MðY…

yk…ðk™e Þkus™k rƒúrxþ Rs™uh hkuƒxo ƒu÷ ƒqÚk îkhk

ŒiÞkh fhkE. ƒuze™kfk™k ‚{khfk{ {kxu ŒiÞkh Y…hu¾k

yk{ Œku M…ur™þ (fk‚÷) rfÕ÷k suðe nŒe. su{kt W…h™k

- ykrþ»k ºkktçkrzÞk, ÃkqLk{ ºkktçkrzÞk


‘xuhux’ (fkt„hk) ð„uhu ykƒunqƒ ‘¢u™u÷uþ™’ òýu Þwhku…Úke

÷kðe™u {wõâk nkuÞ Œuðk ƒ™ðkÞk. Ëhðkò™e ô[kR

ðÄkhe ‘xkðh’™wt MðY… y…kÞwt. ºký

{k¤™k yu xkðh™k W…÷k{k¤u Þktrºkf

½rzÞk¤ …ý {qfðk{kt ykðe.

‚{kLÞ s™Œk™u ‚ufLz, r{rLkx

y™u yðh (f÷kf)™k ‚tË¼o{k ‚{Þ™u

‚{sðk™ku ÷nkðku …nu÷e ðkh s {éÞku.

ÄkŒw™k ƒ™u÷k Þktrºkf [¢ y™u Œu™k ðzu

[k÷Œe ½rzÞk¤ xkðh™k ƒu ƒkswyu

‚k{‚k{u yuf ‚kÚku [k÷Œe, Ëhuf ytŒhk¤

…h ‚{Þ™wt M{hý fhkððk {kxu xkðh™ku

z tfk u …ý rðþk¤ fË™k u $ø÷uLz{k t

ƒ™kðu÷ku nŒku.

nk÷ Vhe yuf ðkh BÞwr™r‚…÷

fr{þ™h y™u hksfkux {nk™„h…kr÷fk™k {ku¼eyku îkhk

yk Ëhðkòyku™wt ‚thûký fkÞo ykht¼kÞwt nŒw su™e yuf xwtfe

Y…hu¾k …ý yk…ðe ½xu:

xkðh ƒLÞk …Ae ftR fux÷kÞ ykt[fk,

yfM{kŒ, ÄhŒe ft…ku{kt yze¾{ W¼u÷k xkðh{kt XuhXuh

rŒhkzku …ze [qfe nŒe sq™k ÷kfzk™k Äkƒk ‚zðk ÷køÞk

nŒk y™u W…h™k {k¤u ¾wýk™ku xuhux Œku ÷„¼„ [kh

‚u{e sux÷ku Íwfe „Þku nŒku. ð»kkuo sq™e …ØrŒ îkhk

VheÚke [q™ku,huŒe, „ku¤ {uÚke y™u fux÷kf yLÞ ÿÔÞku

{u¤ðe™u {kuxoh ƒ™kðkÞku y™u sq™k nŒk Œuðk s

«fkh™k …ÚÚkhku ÷kðe™u ‚{khfk{ þY fhkÞwt. Íwfe

„Þu÷k xuhux™u n¤ðu Úke yuf yuf …íÚkh …h ytrfŒ fhe™u

WŒkhe ÷uðkÞk y™u Œwxu÷k …ÚÚkh ƒË÷kðe Vhe

«MÚkkrÃkŒ fhkðkÞk

sq™wt nŒwt Œuðw s ‚k„™wt ÷fzwt ðk…he™u AŒ™k

…erZÞk y™u …krxÞk sq™e …ØrŒÚke Vhe ÷„kðkÞk ßÞkhu

sux÷k ‚khe ÂMÚkrŒ{kt nŒk Œux÷k VheÚke «uÍðuorxð ÷„kðe

yu™k yu s MÚkk™u ÷„kðkÞk. Œr¤Þu zk{h™k Úkh nxkðe

…íÚkh™wt Œr¤Þw ƒ™kðkÞwt. hksfkux™k yk rðhk‚Œ ‚{k

Ëhðkòyku™w ‚thûký fkÞo ykuõxkuƒh 2014{kt …qýo ÚkÞwt.

‚kihküÙ{kt ykðe y™uf rðhk‚Œku™ku ¾ò™ku ‚[ðkÞu÷ku Au.

Œuyku …kuŒk™k RrŒnk‚™e fze suðk ‚t¼khýk SðtŒ hk¾u

Au. ¼rð»Þ{kt ‚ŒŒ y™u Íz…e rðfk‚™e Ëkuz{kt yk

rðhk‚Œ rð‚hkE ™ òÞ Œu {kxu ÞkuøÞ y™u …ØrŒ‚h

‚thûký ÚkkÞ Œu sYhe Au. � � � �(÷u¾f yLku ÷ur¾fk fLÍoðurxð ykŠfxuõxMk Au.)


� y{ËkðkË 604 ð»ko™wt ÚkÞwt. yk ‚{Þ„k¤k{kt

y{ËkðkË rðþu ½ýe ðkŒku ÚkE. ‚{k[kh …ºkku,

{u„urÍL‚{kt y{ËkðkË rðþu ½ýe yòýe ðkŒku òýðk

{¤e. …htŒw nS …ý «§ yu Au fu yuf ‚k{kLÞ y{ËkðkËe

y{ËkðkË™k ðkh‚k rðþu þwt òýu Au. y{ËkðkË …k‚u

…ku¤ku, ðkð, {trËhku, f÷k ð„uhu™ku yŒwÕÞ ðkh‚ku Au. …ý

yk ðkh‚k rðþu fux÷k ÷kufku òýu Au Œu y„íÞ™wt Au..

y{ËkðkË™u nurhxus r‚xe ònuh fhðk {kxu

‚{ÞktŒhu {k„ WXŒe hnu Au. y™u

{k„ ÚkkÞ …ý fu{ ™nª y{ËkðkË

… k‚ u M Ú k k … íÞ , f÷ k y™ u

‚tMf]rŒ™ku yŒwÕÞ ðkh‚ku Au. …ý

{w~fu÷e yu Au fu yk ðkh‚k rðþu

÷kufku™u {krnŒe ™Úke, y™u Œtºk™e

WËk‚e™Œk™u fkhýu ykðku ðkh‚ku

õâkhuf s¤ðkŒku ™Úke. yk…ýu

VõŒ y{ËkðkË™e ðkð rðþu s ðkŒ fheyu Œku yk þnuh{kt

÷„¼„ 20 sux÷e ðkð ykðu÷e Au. …htŒw fux÷kf

fkhýku‚h yk ðkð™wt MÚkk…íÞ s¤ðkŒwt ™Úke. y™u ÞkuøÞ

«Þk‚ku™k y¼kðu ÷kufku yk™k rðþu òýŒk …ý ™Úke.

y{ËkðkË{kt ykðu÷e fux÷ef ðkð™e ykswƒksw{kt ½h

Œu{s Ëwfk™ku Q¼e ÚkE Au, Œku {kuxk¼k„™e ðkð™e ytËh

{trËhku ƒ™e „Þk Au. y‚khðk{kt ykðu÷e ¾kurzÞkh

{kŒk™e ðkð Œku ðkð hne s ™Úke. Œu™wt ‚t…qýo…ýu

ykÄwr™fefhý fhe™u {trËh{kt Vuhðe ™k¾ðk{kt ykðe Au.

Œku yLÞ fux÷ef ðkð™u …qhe Ëuðk{kt ykðe Au. y™u ykðk

MÚkk…íÞ …h ÷kufkuyu fƒòu s{kðe ËeÄku Au. Œku ynª ËkËk

nrh™e ðkð suðe ‚wtËh ðkð …ý ykðu÷e Au. su™wt fkuŒhýe

fk{ òu™kh™u ykùÞo[rfŒ fhe Ëu Œuðwt Au. y{ËkðkË

BÞwrLkr‚…÷ fku…kuohuþ™™k «Þk‚ku™e {ËËÚke yk ðkð

yíÞkhu ¾qƒ s ‚khe nk÷Œ{kt ‚[ðkÞu÷e Au.

y{ËkðkË{kt ÷„¼„ ðe‚uf ðkð Au, fux÷ef ðkð òýeŒe

Au Œku fux÷ef yòýe. yk…ýu Œu{ktÚke fux÷ef ðkð rðþu

yk…ýu {krnŒe {u¤ðeyu {kŒk ¼ðk™e™e ðkð

� ™tËk «fkh™e yk ðkð

y{ËkðkË™k y‚khðk rðMŒkh{kt

ykðu÷e Au. {kŒk ¼ðk™e™e ðkð

‚ku÷tfe fk¤{kt ƒtÄkE nkuðk™wt

{™kÞ A u. ðkð™e ytËh™k

¼k„{kt {kŒk ¼ðk™e™e {qŠŒ

nkuðkÚke yk ðkð™wt ™k{ {kŒk

¼ðk™e™e ðkð …zâwt nkuðk™wt

{™kÞ Au. yíÞkhu …ý ðkð™e ytËh {kŒk ¼ðk™e™e {qŠŒ

òuðk {¤u Au. ðkð™k fqðk™ku …rh½ 4.80 {exh™ku Au.

ðkð™k fqðk ‚wÄe …nkut[ðk {kxu sŒk …„rÚkÞk{kt ðå[u

ykhk{ fhðk {kxu ƒuXfku ƒ™kðu÷e Au. ðkð™k Úkkt¼÷k™ku

™e[u™ku ¼k„ [kuh‚, ðå[uÚke yüfkuý y™u W…h sŒk

„ku¤kfkh Au.

� {kŒk ¼ðk™e™e ðkð nk÷ {trËh{kt Y…ktŒrhŒ

ÚkE „E Au. y™u Œu™k fqðk{kt {kŒkS™u rƒhks{k™ fhe

ðkð™u {trËh s ƒ™kðe Ëuðk{kt ykðe Au. yk W…hktŒ yk

ðkð™e ykswƒksw hnuýktf rðMŒkh nkuðkÚke Íz…Úke ðkð

nkuðk™ku ÏÞk÷ ykðŒku ™Úke.

y{ËkðkË™e ðkð : nk÷Lke ÂMÚkrík

ðkð yux÷u þwt?

ðkð yux÷u ‚k{kLÞ ¼k»kk{kt ‚{Syu Œku …„rÚkÞktðk¤ku fqðku, su{kt yuf Auzu …„rÚkÞk nkuÞ su fqðk ‚wÄe …nkut[kzu Œu™u ðkð fnu Au. ykðe ðkð ƒ™kððk™e …ØrŒ ¼khŒ{kt s «[r÷Œ Au. hksMÚkk™ y™u „wshkŒ{kt {kuxe ‚tÏÞk{kt ðkð òuðk {¤u Au. su{kt „wshkŒ{kt …kxý™e hkýe™e ðkð y™u yzk÷s™e ðkð ¾qƒ s «ÏÞkŒ Au.

- ¼krðLk hkð÷, frÃk÷ Xkfh

y{ËkðkË™e ðkð rðþu s ðkŒ fheyu Œku yk þnuh{kt ÷„¼„ 20 sux÷e ðkð ykðu÷e Au. …htŒw fux÷kf fkhýku‚h yk ðkð™wt MÚkk…íÞ s¤ðkŒwt ™Úke. y™u ÞkuøÞ «Þk‚ku™k y¼kðu ÷kufku yk™k rðþu òýŒk …ý ™Úke. y{ËkðkË{kt ykðu÷e fux÷ef ðkð™e ykswƒksw{kt ½h Œu{s Ëwfk™ku Q¼e ÚkE Au, Œku {kuxk¼k„™e ðkð™e ytËh {trËhku ƒ™e „Þk Au.


¾kurzÞkh {kŒk™e ðkð

� yk ðkð y{ËkðkË™k ƒk…w™„h rðMŒkh{kt

yr™÷ Mxk[o …k‚u ykðu÷e Au. ðkð™e ytËh ¾kurzÞkh

{kŒkS™wt MÚkk™f y™u {qŠŒ

nkuðkÚke ðkð™wt ™k{ ¾kurzÞkh

{kŒk™e ðkð …zâwt Au. yk

ðkð™ku ErŒnk‚ Œ…k‚eyu Œku

Œ u EM÷ k r{f þ k‚™{k t

ƒk tÄðk{k t ykðe nk uðk™w t

{™kÞ Au. ðkð ‚kËe Au, y™u

Zk¤ ykuAku h¾kÞku Au. yk

ðkð 40.50 {exh ÷ktƒe

y™u 8.10 {exh …nku¤e Au.

ðkð{kt ykðu÷ fqðku 12 {exh

ôzku Au. ðkð™u yu nËu

{trËh{kt Y…kŒ®hŒ fhe Ëuðk{kt ykðe Au fu …nu÷e ™shu

òu™kh™u yk ðkð Au Œuðku rðïk‚ s ™ ykðu. òu fu ðkð™ku

fqðku nS ‚[ðkÞu÷ku Au …htŒw Œu{kt …ý f[hk™k Z„ òuðk

{¤u Au. ykþk…whk™e ðkð

� ykþk…whk™e ðkð y{ËkðkË™k ƒk…w™„h

rðMŒkh{kt yr™÷ Mxk[o …k‚u ykðu÷e Au. yk ðkð{ktÚke

ykþk…whk {kŒk™e ykt„e {¤e nkuðkÚke ykþk…whk {kŒk™e

ðkð Œhefu yku¤¾kÞ Au. yk ðkð rðrþü Au fkhý fu yk

ðkð{kt ƒu fqðk Au. y™u yk ðkð™e W…h™wt ƒktÄfk{ …ý

[kuh‚ ykfkh{kt fhðk{kt ykÔÞwt Au. ykþk…whk™e ðkð™k

r™{koý {kxu swËe swËe {kLÞŒk «ðŒuo Au. yuf {Œ {wsƒ

ykþk¼e÷u yk ðkð ƒ™kðzkðe nkuðk™wt {™kÞ Au. Œku

fux÷kf ÷kufku {k™u Au fu rð.‚t. 1216{kt ðýÍkhk fku{u yk

ðkð ƒ™kðe nŒe. ðkð™e ytËh MÚkk…íÞ™e þi÷e ®nËw

…ØrŒ™e Au. ðkð{kt ¼kur{rŒf ykfkh™k Œu{s ðu÷™e

ykf]rŒyku™k ‚wþku¼™ku …ý òuðk {¤u Au. Œu{kt ™e[u

WŒhðk {kxu „ku¤ …„rÚkÞk™e ÔÞðMÚkk Au. nk÷ yne

hnuýktf rðMŒkh nkuðkÚke ðkð

nkuðkLkku sÕËe ÏÞk÷ ykðŒku

™Úke. W…hktŒ yLÞ fux÷ef

ðkð™e su{ ynª …ý {trËh

ƒ™e [wõâw Au. ËkËk nrh™e ðkð

�y{ËkðkË™k y‚khðk

rðMŒkh{k t ykð u÷e yk

ðkð™ku ‚{kðuþ „wshkŒ™k

Wå[ fkurx™k „ýkŒk «k[e™

MÚkk…íÞku{kt ‚{kðuþ ÚkkÞ Au.

yk ðkð{kt nS …ý õâkhuf

…kýe ™ef¤u Au. nk÷ Œku yk ðkð™e yk‚…k‚ Ëwfk™ku ƒ™e

„E Au. fnuðkÞ Au fu {nt{Ë ƒu„zk™k ‚{Þ{kt Œu™k

ytŒ:…wh{kt ÷k„ð„ ÄhkðŒe fkuE ƒkEyu yk ðkð ƒtÄkðe

nŒe. ËkËk nrh™e ðkð 15 rz‚uBƒh, 1499(‚tðŒ

1556){kt ƒtÄkE nkuðk™ku WÕ÷u¾ Au. Œu ‚{Þu [k÷Œk

{nt{Ëe ™kýk{kt yk ðkð ƒ™kððk {kxu Y. 3,29,000

™ku ¾[o ÚkÞku nŒku. ðkð™e …kA¤ s ðkð ƒtÄkð™kh ƒkE

nrh™e {ÂMsË y™u hkuòu Au.

ðkðLkk «fkh (™tËk, ¼ÿk, sÞk y™u rðsÞk)

yuf {w¾ðk¤e ðkð™u ™tËk «fkh™e ðkð

fnu Au. ykðe ðkð{kt ÷tƒ[kuh‚ ƒtÄkÞu÷ {tz…™u Vqx

fnu Au. y{ËkðkË{kt {kuxk¼k„™e ðkð yk «fkh™e

Au. Œku ¼ÿk yux÷u ƒu {w¾ðk¤e ðkð Œu{kt ykux÷k

suðk A ÷tƒ[kuh‚ {tz… nkuÞ Au. Œu™u ƒu{w¾e ðkð

Œhefu …ý yku¤¾kÞ Au. ºký «ðuþîkh({w¾)

ÄhkðŒe ðkð™u sÞk «fkh™e ðkð fnu Au. [kh

{w¾ðk¤e ðkð™u rðsÞk «fkh™e ðkð fnu Au. Œu{kt

12 Vqx nkuÞ Au.


� ËkËk nrh™e ðkð™e fw÷ ÷tƒkE 72.45 ‚u.{e.

Au. ðkð™k fqðk™e …kA¤™e …k¤u òuEyu Œku ƒu {k¤™wt

‚wtËh ÍY¾kƒtÄ Aºkeðk¤wt ƒktÄfk{ Au. ËkËk nrh™e

ðkð™k „ku¾ y™u Úkkt¼÷k Œu™e fkuŒhýe™e f÷k™wt MŒh

fux÷wt Ÿ[w Au Œu Ëþkoðu Au. ðkð™e ytËh™e rËðk÷ku …h™wt

fkuŒhýefk{ ¾qƒ s ‚wtËh Au. W…hktŒ yk ðkð{kt ‚tMf]Œ

y™u Vkh‚e ¼k»kk{kt ƒu yr¼÷u¾ …ý ykðu÷k Au.

y{ËkðkË™e ðkð{ktÚke nk÷ W¥k{ yðMÚkk{kt ‚[ðkÞu÷e

fkuE ðkð nkuÞ Œku Œu ËkËk nrh™e ðkð Au. yk ðkð

«ðk‚eyku™u …ý ykf»k u o Au. ðneðxe Œtºk y™u

yk‚…k‚™k ÷kufku™e {ËËÚke nk÷ yk ðkð ¾qƒ ‚khe

nk÷Œ{kt ‚[ðkÞu÷e Au.y{]Œ ðŠ»kýe™e ðkð

� y{]ŒðŠ»kýe™e ðkð y{ËkðkË™k …kt[fqðk

rðMŒkh{kt ykðu÷e Au.ðkð™e VhŒu Ëwfk™ku ykðu÷e

nkuðkÚke ðkð nkuðk™ku

ÏÞk÷ ykðŒku ™Úke. yk

ðkð rð.‚t. 1779{kt

ðkð {k u„÷ ‚{Þ™k

‚ wƒ uËkh h½ w™kÚkËk‚ u

ƒtÄkðe nkuðk™e {kLÞŒk

Au. yuf «ðuþîkhðk¤e yk ðkð™e ‚k{‚k{u™e rËðk÷ku{kt

‚tMf]Œ y™u Vkh‚e ¼k»kk{kt ÷u¾ Au. ðkð fkx¾qýu ð¤u Au,

ŒuÚke Œu™u fkx¾qýe ðkð …ý fnu Au. ðkð™e W…h ™e[u™k

{k¤™e ô[kE y™u «{ký ò¤ðŒe ƒu swËk «fkh™e

f{k™ku æÞk™kf»kof Au. yk ðkð …rù{k¼e{w¾e Au. …ý

Œu™ku fqðku W¥kh rËþk{kt ykðu÷ku Au. ðkð™ku fqðku 11 Vqx™ku

ÔÞk‚ Ähkðu Au. „wshkŒ™k W¥k{ MÚkk…íÞku{kt™e yuf

„ýkŒe yk ðkð ¾tzuh nk÷Œ{kt nŒe …htŒw E.‚.

2004{kt Œu™wt ‚{khfk{ fhe™u ‚k[ððk{kt ykðe Au. òu

fu nk÷ …ý ðkð™k fqðk{kt f[hk™k Úkh òuðk {¤u Au.ðkzs™e ðkð

� ðkzs ‚fo÷ ŒhVÚke

¼e{S…whk rðMŒkh ŒhV sŒk

zkƒk nkÚku yk ðkð ykðu÷e Au. òu

fu yk ðkð rðþu fkuE {krnŒe ™

nkuðkÚke Œu™u ðkzs™e ðkð Œhefu

yku¤¾ðk{kt ykðu Au. yk ðkð™e

ƒktÄýe ‚kËe Au, y™u Œu{kt ¾k‚

ftE fkuŒhýefk{ fhðk{kt ykÔÞwt ™Úke. nk÷ yk ðkð™wt

yuyu{‚e îkhk ‚{khfk{ fhðk{kt ykðe hÌšt Au. su yuf

‚hkn™eÞ «ÞJ Au.{nkfk¤e {kŒk™e ðkð

� ƒk…w™„h [kh hMŒk …k‚u …xu÷ ‚{ks™e ðkze

‚k{u yk ðkð ykðu÷e Au. ynª …ý {nkfk¤e {kŒk™e

{qŠŒ {¤e ykðe nkuðkÚke Œu™u {nkfk¤e {kŒk™e ðkð Œhefu

yku¤¾ðk{kt ykðu Au. nk÷ yk ðkð™e yk‚…k‚ yux÷wt

ƒÄwt ƒktÄfk{ fhe ËuðkÞwt Au fu ðkð þkuÄðk {kxu …ý ¾qƒ s

{nu™Œ fhðe …zu. W…hktŒ yk ðkð yuf ‚{Þu yuf s

ÔÞÂõŒ sE þfu Œux÷e ‚ktfze y™u ™k™e Au. yk ðkð™wt

‚t…qýo…ýu ‚{khfk{ fhe Œu™u ykÄwr™f ƒ™kðe Ëuðk{kt

ykðe Au. su™k fkhýu ðkð™wt {q¤ MðY… òuE þfkŒwt ™Úke.

yk™u ðkð fnuðe fu ™nª Œu {kxu …ý r™»ýkŒku{kt {Œ¼uË

Au.hr¾Þk÷™e ðkð

� hr¾Þk÷ rðMŒkh{kt

ykðu÷e nkuðkÚke yk ðkð™u

hr¾Þk÷™e ðkð Œhefu yku¤¾kÞ

Au. yk ðkð rðþu ¾k‚ fkuE

{krnŒe «kó ÚkŒe ™Úke. Œu™u

… k i h k rýf ðkð Œhef u …ý


nXe®MkøkLkwt ËuhkMkhnXe®MkøkLkwt ËuhkMkhnXe®MkøkLkwt ËuhkMkhnXe®MkøkLkwt ËuhkMkhnXe®MkøkLkwt ËuhkMkhnXe®MkøkLkwt ËuhkMkh

ðkh‚k™wt ‚thûký Úkðwt sYhe Au s. ðkh‚ku ¼q÷kŒku òÞ Au y™u òu Œu™u ÔÞðÂMÚkŒ heŒu ‚k[ððk{kt ™nª ykðu Œku

ykð™kh ‚{Þ{kt yk ðkh‚ku ™kþ …k{þu. yk {kxu ðneðxe Œtºk y™u ™k„rhfku Ëhufu ‚ò„ Úkðwt sYhe Au. y{ËkðkË{kt

yr¼÷u¾ku ÄhkðŒe rðrðÄ ðkð ykðu÷e Au …htŒw fux÷kf fkhýku‚h Œu{kt™k fux÷kf yr¼÷u¾ ‚[ðkŒk ™Úke. yk {kxu

{erzÞk™e ¼qr{fk …ý yr™ðkÞo Au. yk ðkh‚k rðþu òu ÷kuf¼kuøÞ ¼k»kk{kt ÷¾kÞ Œku Œu ðÄw ÷kufku ‚wÄe …nkut[e þfu y™u

÷kufku yk ðkh‚k rðþu ‚ò„ ÚkkÞ Œu sYhe Au. fkhý fu MÚkk…íÞ™u òu ò¤ððwt nþu Œku ÷kufku™e ò„]ŒŒk …ý òuEþu. ¼khŒeƒu™ þu÷Œ

ErŒnk‚fkh

r™»ýktŒku™k {Œu

yku¤¾ðk{kt ykðu Au. ‚Ë™‚eƒu yk ðkð {trËh

ƒ™ðk{ktÚke ƒ[e „E Au. y™u nk÷ yk ðkð™wt yuyu{‚e

îkhk ‚{khfk{ fhðk{kt ykðe hÌšt Au. „ktÄðo ðkð

� „ktÄðo ðkð ‚h‚…wh rðMŒkh{kt Vq÷[tË™e [k÷e

…k‚u ykðu÷e Au. fnuðkÞ Au fu yk ðkð™ku yuf Ëhðkòu Auf

…kxý{kt ™ef¤u Au. òufu nk÷ Œku yk ðkð™ku fqðku …qhe

Ëuðk{kt ykÔÞku Au. y™u yk ðkð {trËh{kt Y…ktŒrhŒ

Úkðk{ktÚke ƒ[e ™Úke. yk ðkð™e ytËh ƒr¤ÞkËuð™wt {trËh

ƒ™kðe Ëuðk{kt ykÔÞwt Au

MÚkk…íÞ y™u ‚tMf]rŒ™k yk ðkh‚k™u ‚k[ððku

frX™ Œku Au s. y{ËkðkË™e {kuxk¼k„™e ðkð™e nk÷Œ

yíÞkhu ¾qƒ s ¾hkƒ Au. Œku fux÷ef ðkð™u ðneðxe Œtºk

y™u yk rËþk{kt fk{ fhŒk ÷kufku y™u ‚tMÚkkyku îkhk ò¤ðe

hk¾ðk™k «ÞJku fhðk{kt ykðu Au. …ý ykðk yuf÷-Ëkuf÷

«Þk‚ yÄqhk Au. yk {kxu ™„hs™ku, ‚hfkh y™u fku…kuohuþ™

yu{ ºkýuÞ™k ‚kÚk ‚nfkh™e sYh Au. òu yk «fkh™k

ðkh‚k™u ò¤ðe hk¾ðk{kt ykðu Œku y{ËkðkË{kt nurhxus

xwrhÍ{™k rƒÍ™u‚™u rðõ‚kðe þfkÞ Œu{ Au.

ðkð yu yk…ýe ‚k{krsf ÔÞðMÚkk™wt Ws¤wt …k‚wt Au. …nu÷k™k ‚{Þ{kt …kýe ‚h¤ŒkÚke {¤e hnu Œu {kxu ðkð

ƒ™kððk{kt ykðŒe nŒe, …ý yíÞkh™k ‚{Þ{kt …kýe {u¤ððk™k ²kkuŒ ðÄe „Þk Au, ŒuÚke ðkð, fqðk, Œ¤kðku™ku W…Þku„

½xâku Au. y™u Œu ¼q÷kÞk Au. ðkð™u ‚Sð™ fhe Vhe W…Þku„{kt ÷E þfkÞ Œku ðkð s¤ðkE þfu. ðkuxh nkðuoÂMxt„Úke

ðkð™u Vhe ‚Sð™ fhe þfkÞ. yu W…hktŒ ðkð™e yk‚…k‚™k MÚk¤™u …ý rðõ‚kðe™u ÷kufku™u Œu™e «íÞu ò„]Œ fhðk{kt

ykðu Œku ðkð ò¤ðe þfkÞ ykrþ»k ºkktƒrzÞk

fLÍðuorxð ykŠfxuõx

Ërûký ¼khŒ{kt …ý …„rÚkÞkðk¤k fqðk òuðk {¤u

Au …ý Œu „wshkŒ™e ðkð fhŒk ŒÆ™ swËk «fkh™k

nkuÞ Au. Œu™u fÕÞkýðk…e fnu Au. Œu{kt fwtz suðku

{kuxku fqðku nkuÞ Au. su{kt yuf ƒksw Œku ½ýeðkh

[khuÞ ƒksw …„rÚkÞk nkuÞ Au. yk fqðk W…hÚke

…nku¤k y™u ™e[u sŒk ‚ktfzk ÚkŒk òÞ Au …ý

W…hÚke ¾wÕ÷k nkuðkÚke Œu{kt …kýe™u ŒzfkÚke hûký

{¤Œw t ™Úke. fÕÞkýðk…e™e ‚h¾k{ýeyu

„wshkŒ™e ðkðku ©uc Au.

fÕÞkýðk…e

(22)“yíkwÕÞ ðkhMkku” {u Úke sw÷kE 2015

‚kƒhfktXk SÕ÷k™k …ku¤ku™k st„÷{kt 10{e

‚ËeÚke þY fhe 16{e ‚Ëe ‚wÄe™k rþÕ… y™u MÚkk…íÞ

«f]rŒ™u ¾ku¤u ‚[ðkÞu÷kt Au. yuf ð¾Œ «f]rŒ rþrƒh

ËhBÞk™ y{u st„÷{kt rþrƒhkÚkeoyku ‚kÚku «f]rŒ …rh[Þ

{kxu ð™fuze …h …ûke r™heûký fhe™u …ku¤ku™k si™

{trËh{kt ykÔÞk. yne nwt «f]rŒ y™u ‚tMf]rŒ rð»ku

‚{òðŒku. …ku¤ku™k si™ {trËhku ™k ‚¼k{tz…{kt

…ûke(ƒŒf)™k rþÕ… rðþu nwt rþrƒhkÚkeoyku™u ‚{òðŒku

nŒku íÞkhu ¾uzƒúñk ßÞkurŒ nkRMfq÷™k rþûkf r{ºk

þktrŒ¼kE …xu÷u «§ …qAâku fu, rþÕ…{kt yk …ûkeyku y™u

«kýeyku™u ftzkhu÷k Au Œku Œu Œu™wt {n¥ð þwt? rþÕ…eyku þwt

…ûkeyku™wt yð÷kuf™ fhŒk nþu?

ƒ‚ yk s ðkŒ™u

÷R™u y{khu yuf ™ðk

«fkh™k rð»kÞ{kt zqƒfe

{khðk™wt ÚkÞwt.

…ûk e r™heûký

y™u ‚tMf]rŒ™k ‚{LðÞ™u

yuf Œkhu ƒktÄðk™wt fk{ Œku

ð » k k u o …n u÷ k yk…ýk

Ér»k{wr™ y™u …qðoòu îkhk

ÚkÞwt. yksu …ûke y™u {k™ð ‚tƒtÄ rð»ku ¾qƒ ÷¾kÞ Au

y™u Œu yuf ™ðk þkMºk Œhefu ƒnkh ykÔÞwt Au. su

‚tMf]rŒ™u ðÄw r™fxÚke ‚{sðk™ku {kufku yk…u Au. Œu ™ðk

þkMºk™wt ™k{ Au, ™]ðtþ-…ûkeþkMºk.

yk…ýk MÚkk…íÞ{kt …ûkeyku y™u …ªAkyku™e

¼kŒðk¤k ½ýk rþÕ… {¤u Au. ‚kƒhfktXk SÕ÷k™kt

hkÞ‚ª„…wh „k{ …k‚u™k hkuzk „k{{kt 10{e ‚Ëe™k

MÚkk…íÞku òuðk {¤u Au, ¼khŒ™wt yuf {kºk …ûke{trËh íÞkt

ykðu÷wt Au.

«k[e™ ¼khŒeÞ ‚ÇÞŒk «f]rŒ «íÞu™e

‚tðuË™k ŒÚkk ¼kð™kí{f yr¼„{ {kxu «[r÷Œ Au.

«f]rŒ™k ¼kð ŒÚkk Œu{kt hnu÷k VuhVkhku™wt yÚko½x™ ¾qƒ

s ‚knrsf…ýu yk ‚tMf]rŒ{kt «rŒ®ƒrƒŒ ÚkkÞ Au.

rðï{kt ¼køÞu s yLÞ fkuE ‚tMf]rŒ fu ‚ÇÞŒk nþu su{kt

«f]rŒ™u ytŒ„oŒ {qÕÞku …h ¼kh {wfðk{kt ykÔÞku nkuÞ.

yk…ýk „útÚkku suðk fu {nk¼khŒ, hk{kÞý, ðuË,

W…r™»kË, ¼„ðËT „eŒk, …whký ŒÚkk M{]rŒyu ‚ðuo

«f]rŒ™k ‚thûký ŒÚkk sirðf ‚tŒw÷™™wt ‚{Úko™ fhu Au.

«f]rŒ ynª nt{uþk {kŒkŒwÕÞ …qs™eÞ hne Au. ðuËku ŒÚkk

…whkýku fwËhŒ ‚kÚku ‚kÞwßÞ ‚kÄe Œu™e …rðºkŒk™ku

ykËh fhŒk þe¾ðu Au.

yhÛÞku ŒÚkk ð]ûkku™u yk…ýu nt{uþk …rðºk

{kLÞk Au, {kºk ð]ûkku s ™rn …htŒw «kýeyku y™u …ûkeyku

…ý rðrðÄ Ëuðe-ËuðŒkyku ‚kÚku «Œef Œhefu òuzkE

y¼Þ …kBÞk Au. sÞkhu

yk…ýu {k ytƒkS rðþu

rð[kheyu íÞkhu ŒwhtŒ ®‚n

fu ðk½™e ykf]rŒ W…‚u Œu s

h eŒ u rð»ý w™e fÕ…™k

þu»kþiÞk ‚kÚku s ÚkkÞ. þwt

yk «Œefku {kºk Ëuðe-

ËuðŒk™k ðkn™ …qhŒk s

Au? ™k, ynª ykzfŒhe

heŒu ‚thûký™ku ‚tËuþ {¤u Au. «kýeyku™e {kVf rðrðÄ

…ûkeyku …ý Ëuðe-ËuðŒkyku™k «erŒ-…kºk ƒLÞk Au.

…ûkeyku «íÞu™ku yk…ýku y™whk„ y™u

y™wft…k nðu yk…ýe ‚{sý{kt ¼¤e [wfe Au. ÄkŠ{f

ðkŒkoyku fu …t[Œtºk™e ƒkuÄfÚkkyku y™kÞk‚ s

ht„ƒuht„e …t¾k¤k Sðku™k rðï{kt Ëkuhe òÞ Au.

fkŠŒfuÞ™e ðkŒ nkuÞ fu ‚hMðŒe {kŒk™e {kuh ŒhŒ s

ykt¾ku ‚k{u Œká~Þ ÚkkÞ Au. yu s heŒu ƒúñkS™e {qŠŒ

‚kÚku nt‚ «„x ÚkkÞ. „Áz yu rð»ýw™wt ðkn™ Au. sÞkhu

sxkÞw ŒÚkk ‚t…krŒ („eÄ) ¼„ðk™ hk{ ‚kÚku òuzkÞu÷k

Au.

÷u¾™wt nkËo yu {kfOzuÞ …whký ŒÚkk „Áz

™]ðtþ –…ûkeþkMºk™ku ðirËf ‚tMf]rŒ{kt «rŒ½ku»k�- W÷wr… …xu÷, {Þwh hkXkuz

…ûke r™heûký y™u ‚tMf]rŒ™k ‚{LðÞ™u

yuf Œkhu ƒktÄðk™wt fk{ Œku ð»kkuo …nu÷k yk…ýk

Ér»k{wr™ y™u …qðoòu îkhk ÚkÞwt. yksu …ûke y™u {k™ð

‚tƒtÄ rð»ku ¾qƒ ÷¾kÞ Au y™u Œu yuf ™ðk þkMºk Œhefu

ƒnkh ykÔÞwt Au. su ‚tMf]rŒ™u ðÄw r™fxÚke ‚{sðk™ku

{kufku yk…u Au. Œu ™ðk þkMºk™wt ™k{ Au, ™]ðtþ-

…ûkeþkMºk.


…whký{kt hnu÷k …ûkeyku™wt ðýo™ ŒÚkk ¼qr{fk Au.

fƒwŒh, „Áz, nku÷k, {kuh ŒÚkk fkuÞ÷ suðk …ûkeyku yk

…whkýku{kt õâkhuf fwËhŒ™k ËqŒ Œhefu Œku õâkhuf

…rhÂMÚkrŒ™u y™w÷ûke™u …kuŒu s …kºk ¼sðu Au.

þYykŒ yk…ýu {kfOzuÞ …whkýÚke fheyu.

sir{™e ÔÞk‚ {wr™™k rþ»Þ Au. …kuŒk™k „wY …k‚uÚke

{nk¼khŒ ‚kt¼k¤ðk y™u ‚{sðk AŒkt …ý Œuyku™k

{™{kt {nk¼khŒ™e y{wf ½x™kyku™k ‚tË¼o{kt ‚tËun

Wí…Òk ÚkkÞ Au. ÔÞk‚{wr™™e y™w…ÂMÚkrŒ{kt Œuyku

sir{™e {kfOzuÞ Ér»k™ku ‚t…fo fhu Au. Œu ‚{Þu {kfOzuÞ

Ér»k …ý Þkºkkyu sðk ™ef¤Œk nkuÞ Au. Œuyku sir{™e™u

®ðæÞ …ðoŒ{kt hnu™khk [kh …ûkeyku – …eL„kûk,

rððkuÄk, ‚w…wºkk y™u ‚w{w¾ …k‚u sðk™wt fnu Au. {kfOzuÞ

{wr™ ‚q[ðu Au fu Œu [kh …ûkeyku ÄkŠ{f „útÚkkuÚke

‚w{krnŒ„kh Au y™u sir{™e™e ƒÄe s þtfkyku™wt

‚{kÄk™ fhþu. ynª, yk …ûkeyku {kºk {™w»Þ ¼k»kk™k

s òýfkh ™Úke …htŒw rðrðÄ

„útÚkku™k ¿kkŒk …ý Au.

{kf Oz uÞ … whký{k t

sýkÔÞk {wsƒ ftfk y™u ftÄkhk

yu ƒu „Áz™k ðtþòu Au. ƒt™u

¼kEyku ¾wƒ «u{Úke hnu Au.

yuf ð¾Œ ftfk™ku ‚t½»ko rðãwŒ

™k{™k hkûk‚ ‚kÚku ÚkkÞ Au y™u ftfk {hkÞ Au. ftÄkhk

…kuŒk™k ¼kE™ku ƒË÷ku ÷u Au y™u rðãwŒ™u {khe Œu™e

rðÄðk {Ër™fk ‚kÚku ÷ø™ fhu Au. …rhýk{ MðY…

{Ër™fk nt{uþ {kxu …ûke™wt Y… Äkhý fhu Au ŒÚkk Œkhûke

™k{™e …wºke™u sL{ yk…u Au. yk Œkhûke yu fkuE ‚k{kLÞ

fLÞk ™Úke …htŒw ð…w ™k{™e yÃ‚hk nŒe. ð…w™u Ëwðko‚k

{wr™yu ©k… ykÃÞku nŒku y™u …rhýk{ MðY… Œu Œkhûke

Œhefu sL{e nŒe. sÞkhu fwÁûkuºk™wt ÞwØ ÷zkŒwt nkuÞ Au

íÞkhu Œkhûke íÞkt sE …nku[u Au. yswo™™k yuf ƒkýÚke Œu

®ðÄkÞ Au. yk{ ð…w™ku {kuûk ÚkkÞ Au. yk{ {kfOzuÞ

…whký yu …ûkeyku{kt hnu÷e ‚{sý ŒÚkk rðî¥kk™e ðkŒ

™wt ‚{Úko™ fhu Au.

„Áz…whký yu ®nËw Ä{o„útÚk M{]rŒ™ku s yuf

¼k„ Au. ynª „Áz ‚w…ýko ™k{ Äkhý fhu Au, su™wt yzÄwt

þheh {™w»Þ™wt Au y™u yzÄwt „Yz™wt Au. „Áz…whký™k

ykX{k ‚„o{kt ‚ku{fktŒ ™k{™k hkò™k …qðosL{™e ðkŒ

ykðu Au. su{kt åÞð™Ér»k ‚ku{fktŒ™k Ëw¼koøÞ™e òý

¼]„wÉr»k™u fhu Au. «íÞw¥kh{kt ¼]„wÉr»k sýkðu Au fu

‚ku{fktŒu …qðosL{{kt [kuhe, ¾q™ ŒÚkk ÔÞr¼[kh suðk

¾qƒ …k… fÞko Au. Œuýu st„÷{kt sE {kA÷eyku, fwts,

nt‚, fwfzk, ðÁ, nhý, ðktËhk, fkuÞ÷, „Uzku, ‚‚÷k

y™u fk[ªzk™ku ðÄ fÞkuo Au su™k …rhýk{MðY… Œu

hõŒr…¥k suðk hku„™e ‚ò ¼ku„ðe hÌkku Au.

¼]„wÉr»k™k ykËuþÚke ¼Þk™f Ëu¾kŒk

…ûkeyku ‚ku{fktŒ™e hõŒr…¥kðk¤e íð[k y™u Œu{k™k

stŒw fkZe ™k¾u Au. íÞkhu ¾qƒ ‚knrsf heŒu ‚ku{fktŒ

Ér»k™u …qAu Au fu, ‘yk…™k yhÛÞ{kt yk ƒÄk s

«kýeyku fuðe heŒu ‚t…e™u hnu Au ? yk Œku ¾qƒ ¼Þk™f

…ûkeyku Au Œu{ýu {™u {khe fu{

™k ™kÏÞku?’ ¼]„wÉr»k ¾qƒ

þktrŒÚke «íÞw¥kh yk…u Au fu

fwËhŒ{kt hnu÷k Sðku yk…ýe

{ËË fhu Au. Œuyku™ku nuŒw

y k … ý ™ u ™ w f ‚ k ™

…nkut[kzðk™ku ™Úke nkuŒku.

fuðk þÂõŒþk¤e y™u ‚{sw Au

yk…ýk …ûke …kºkku? «f]rŒ ‚kÚku™wt yk…ýwt ‚kÞwßÞ yu

yuf ‚{]Ø ‚tMf]rŒ™e Ähkunh Au. ‚wrðrËŒ Au fu ‚kt«Œ

…ÞkoðhýeÞ ÂMÚkrŒ ¾qƒ rðfx Au. yk…ýe ‚tMf]rŒyu

yk…u÷wt þký…ý yk…ýu ¼q÷e [qõâk Aeyu. yk „útÚkku™wt

ðkt[™ ŒÚkk yÚko„úný fËk[ yk…ý™u …w™:ò„]rŒ ŒhV

÷R òÞ. {kºk W™k¤k{kt …ûkeyku {kxu …kýe {qfe ‚tŒku»k

™k {k™eyu …htŒw yk…ýk «f]rŒ sŒ™™k ðkh‚k™u ðÄw

ð]ûkku ðkðe y™u ‚k[ðeyu fkhý fu …ûkeyku™k ½h s ™rn

nkuÞ Œku yk…ýk yk [ý y™u …kýe™wt fheþw þwt? nðu Œku

‚{Þ …kfe „Þku Au sÞkhu rË÷Úke yk…ýu ‚{Syu y™u

y™w‚heyu.

yk…ýk MÚkk…íÞ{k t …ûkeyk u y™u

…ªAkyku™e ¼kŒðk¤k ½ýk rþÕ… {¤u Au.

‚kƒhfktXk SÕ÷k™kt hkÞ‚ª„…wh „k{ …k‚u™k

hkuzk „k{{kt 10{e ‚Ëe™k MÚkk…íÞku òuðk {¤u Au,

¼khŒ™wt yuf {kºk …ûke{trËh íÞkt ykðu÷wt Au.

(÷u¾f «f]ríkrðËT yLku Ãkwhkík¥ðLkk yÇÞkMkw Au. ÷ur¾fk «kæÞkrÃkfk Au.)


„wshkŒe ™kxfku: ErŒnk‚ y™u rðfk‚hu¾k

¼khŒ™k rðrðÄ «ktŒku{kt ÷kuf™kxâ MðY…

yÂMŒíð{kt ykÔÞk Œu …nu÷k ƒÄk s «Ëuþ{kt ‚tMf]Œ-«kf]Œ

™kxfku ÷¾kÞk ¼sðkÞk™ku WÕ÷u¾ Au. yks™e ÿÂüyu

«k[e™ ‚tMf]Œ ™kxf™wt ðMŒw sq™wt ÷k„u …htŒw ykðk ‚tMf]Œ

™kxfku{kt ¾k‚ fhe™u ¼k‚ hr[Œ `Ërhÿ [kÁË¥k,

`WÁ¼t„, `fýoƒkh’, `Mð¡ðk‚ðË¥kk’, fkr÷Ëk‚ hr[Œ

`þkfwLŒ÷’, `rð¢{kuðþeoÞ’, `{k÷rðfkÂø™r{ºk’,

`r«ÞËŠþfk’™ku rðþu»k Vk¤ku hÌkku Au. ykðk ‚tMf]Œ

™kxfkuyu yðko[e™ ™kxâ ‚krníÞ …h …ý «¼kð …kzâku

A u. Œk u «kf ]Œ ¼k»kk{k t ‚èf «fkh™k ™kxfk u

(™krxfk)yku™e h[™k ÚkE Au. Œu{kt hksþu¾h f]Œ

`f…qoh{tshe’, {kfOzuÞf]Œ `rð÷k‚ðŒe’, YÿËk‚ f]Œ

`[tË÷un’, ½™~Þk{ f]Œ `yk™tË‚wtËhe’

rðïuïhf]Œ `®‚„kh{tshe’ ð„uhu ÷kufr«Þ

ƒ™e nŒe. yk{, ™kxf™k {q¤{kt s

{™w»Þ™e ‚tMfkrhŒk y™u yk™tË hnu÷k Au.

„wshkŒe ‚krníÞ™u ƒu ¼k„{kt

ðnU[ðk{kt ykÔÞw t Au. {æÞfk¤ y™u

yðko[e™fk¤. „wshkŒe ™kxfku™ku «kht¼

yðko[e™ Þw„{kt ÚkÞku Au. „wshkŒe ™kxf

y™u «khtr¼f ht„¼qr{™u ‚tMfkhðk{kt y™u

Œu™u rðõ‚kððk{kt …kh‚eyku™ku {n¥ð™ku

V k ¤ k u A u . … k h ‚ e ‚ { k s u ð e ‚ u f

™kxâ{tz¤eyku MÚkk…e nŒe. yk ̀ …kh‚e ™kxf {tz¤e’ îkhk

„wshkŒe{kt ‚ðo «Úk{ ™kxf `ÁMŒ{ y™u ‚kuhkƒ’

¼sðkÞwt. yk{, „wshkŒe ht„¼qr{™ku …kÞku ™t¾kÞku,

„wshkŒe ht„¼qr{™u ™ðe rËþk [ªÄðk{kt yLÞ …kh‚e

{tz¤eykuyu …ý {n¥ð™ku Vk¤ku ykÃÞku nŒku. su{kt

`rðõxkurhÞk ™kxf {tz¤e’,`ykÕ£uz ™kxf {tz¤e’(E.‚.

1871)™ku Vk¤k u {n¥ð™ku Au. E.‚.1870Úke

E.‚.1875™ku ‚{Þ„k¤ku …kh‚e ht„¼qr{ {kxu

{níð™ku nŒku. yk {tz¤e îkhk `sunktƒûk’ y™u

`„w÷Á¾‚kh’ suðk ™kxfku ¼sðkÞk nŒk. …kh‚e

ht„¼qr{™k {nk™ f÷kfkh `y{]Œ fuþð ™kÞf’

þYykŒ{kt ̀ ykÕ£uz ™kxf {tz¤e’{kt 40 Yr…Þk™k {kr‚f

…„khÚke fk{ fhŒk nŒk. ‘y{]Œ fuþð ™kÞfu’ yk {tz¤e

îkhk ‘¾q™u ™knf’, ‘{whkËuhkf’, ‘ðs{uVk™e’ W…hktŒ

y™uf W¥k{ ™kxfku ykÃÞkt nŒkt. yk W…hktŒ ËkËk¼kE

Xwtzeyu ‘rnLËe ™kxf {tz¤e’™e h[™k fhe nŒe y™u

‘„wshkŒe ™kxf {tz¤e’yu …ý ‘nrhùtÿ’, ‘™¤ Ë{ÞtŒe’

suðkt ™kxfku yk…e Þku„Ëk™ ykÃÞwt nŒwt. yk{, ðe‚uf

sux÷e …kh‚e {tz¤e îkhk „wshkŒe ht„¼qr{™u ‚tMfkhðk{kt

ykðe Au.‚wÄkhf Þw„™kt „wshkŒe ™kxfku

„wshkŒe ht„¼qr{™u ™ðe rËþk [ªÄ™kh

ykã™kxTÞfkh hýAkuz¼kE WËÞhk{™u ‘„wshkŒe

ht„¼qr{™k r…Œk’™wt rƒÁË y…kÞwt Au. Œu{ýu ‘÷r÷Œk

Ëw:¾Ëþof’, ‘sÞfw{khe rðsÞ’ suðkt ™kutÄ…kºk ™kxfku

ykÃÞkt Au. ‘÷r÷Œk Ëw:¾Ëþof’ (1866)

„wshkŒe ‚krníÞ™wt «Úk{ fÁý-Ëw¾kLŒ

™kxf Au. yk W…hktŒ Œu{™wt ƒeswt ™kxf

‘sÞfw{khe rðsÞ’ (1864)™e «Úk{

ykð]r¥k{kt ¼ðkE™e Aktx òuðk {¤u Au.

…htŒw ºkeS ykð]r¥k{kt ‚wÄkhk-ðÄkhk fhe

Œu{ktÚke ¼ðkE™e ƒkËƒkfe fhe …kùkíÞ

Zƒu Œu{ýu ™kxf™e „qtÚkýe fhe Au.

„wshkŒe ¼k»kk™e «Úk{ ™kxTÞf]rŒ

‘÷û{e’ Ë÷…Œhk{u ÷¾e Au. ‘÷û{e’ ™kxf

„úef ™kxTÞfkh yuhuMxkuVur™‚™k ‘Ã÷wx‚’ ™k{™k «n‚™™k

yt„úuS y™wðkË …hÚke fhkÞu÷ Y…ktŒh Au. yk{, „wshkŒe

™kxTÞ ‚krníÞ™ku «kht¼ „úef ‚krníÞf]rŒ™k Y…ktŒhÚke ÚkkÞ

Au. yk ™kxf «Úk{ ™ „ýkŒkt „wshkŒe ‚krníÞ™wt {kir÷f

™kxf ©e ™„e™Ëk‚ {khVrŒÞk îkhk h[kÞ u÷

‘„w÷kƒ’(186h) „ýkÞ Au. ‘„w÷kƒ’ {kir÷f, „t¼eh,

nuŒw÷ûke þuõ‚r…ÞhþkE ™kxf™k ƒkÌk MðY…™u y™w‚hŒwt

‚whŒe ƒku÷e{kt ÷¾kÞu÷wt Au.

„wshkŒe ™kxTÞ ‚krníÞ™e «Úk{ «n‚™ f]rŒ

Œhefu™wt {k™ Ë÷…Œhk{™k ‘r{ÚÞkr¼{k™’ ™kxf™u Vk¤u

òÞ Au. r{ÚÞkr¼{k™ ™kxf rðrþü heŒu fnuðkŒwt «n‚™

Au, su …kùkíÞ ™kxf™wt f÷uðh Ähkðu Au.

- zkì. rþðþtfh òuþe


Ë ÷ … Œ h k { … A e

‚wÄkhkðkËe ð÷ý Ähkð™kh ™{oËu

ykŠÚkf W…kso™ {kx u «Úk{

ÔÞð‚kÞe ™kxfku™e þYykŒ fhe.

™{oËu ‘f]»ýkfw{khe’, ‘hk{ò™fe

Ë þ o ™ ’ , ‘ ÿ k i … Ë e Ë þ o ™ ’ ,

‘‚eŒknhý’, ‘ƒk¤f]»ý rðsÞ’,

s u ð k t ™ k x f k u y k Ã Þ k t .

‘f]»ýkfw{khe’(1869) ™{oË™wt «Úk{ ™kxf Au. yk ™kxf

ht„¼qr{ …h Äkhe ‚V¤Œk {u¤ðe þõâwt ™nkuŒwt. ™{oË™wt

ƒeswt ™kxf ‘hk{ò™fe Ëþo™’(1876) Œífk÷e™

ÔÞð‚kÞe ht„¼qr{™u æÞk™{kt hk¾e™u ykSrðfk {kxu

÷¾kÞu÷wt …kihkrýf ÄkŠ{f ™kxf Au. ™{oË™wt ƒeswt …kihkrýf

™kxf ‘ÿki…Ëe Ëþo™’(1878) {nk¼khŒ™k «‚t„ …h

ykÄkrhŒ ™kxf Au. yk ™kxf ‘ykÞo™erŒ ™kxf {tz¤e’

îkhk y™ufðkh ¼sðkÞwt nŒwt.

™{oË …Ae ™ð÷hk{ ÷û{ehk{ …tzâk ŒhVÚke

‘¼x™wt ¼ku…k¤wt’ (1867) y™u ‘ðeh{Œe’ (1869) yu{ ƒu

™kxfku {¤u Au. `¼x™wt ¼ku…k¤wt’ £uL[ ™kxTÞfkh {kur÷Þuh™k

«n‚™™wt „wshkŒe Y…ktŒh Au. Ërûký „wshkŒ™k …rhðuþ{kt

{wfkÞu÷ ™kxf™wt ðMŒw, …kºk, fkÞo, ‚tðkË yk Œu{™wt ƒeswt

™kxf ‘ðeh{Œe’ „t¼eh yirŒnkr‚f ™kxf Au.

‚wÄkhfÞw„{kt Ë÷…Œhk{, ™{oË, ™ð÷hk{,

hýAkuz¼kE WËÞhk{ suðk ‚krníÞfkhku îkhk ™kxTÞ

‚krníÞ™ku «kht¼ ÚkÞku. íÞkhƒkË yt„úuS fu¤ðýe™ku «¼kð

…zŒkt „wshkŒe ™kxTÞ ‚krníÞ{kt …trzŒ Þw„™ku WËÞ ÚkÞku Au.

…trzŒ Þw„{kt „wshkŒe ™kxTÞ «ð]r¥kyu ðu„ …fzâku.

…trzŒÞw„™ku ‚{Þ„k¤ku ykþhu E.‚.188… Úke

E.‚.191… ‚wÄe™ku {™kÞ Au. yk Þw„{kt Þwr™ðŠ‚xe

fu¤ðýe™ku ÷k¼ {¤ðkÚke …rù{™e ‚tMf]rŒ™kt þw¼

Œ¥ðku™ku Mðefkh ÚkÞku. yku„ýe‚{e ‚Ëe™k ytŒ ¼k„{kt

÷¾kÞu÷e {rý÷k÷™e f]rŒ ‘fkLŒk’ (188h)™e ‚nwÚke

ðÄkhu WÕ÷u¾™eÞ ™kxTÞf]rŒ{kt „ý™k ÚkkÞ Au. „wshkŒe

™kxâ ‚krníÞ™u {rý÷k÷ ™¼w¼kE rîðuËeyu ‘fkLŒk’

y™u ‘™]®‚nðŒkh’ yu{ ƒu ™kxfku ykÃÞkt Au. ðe‚{e

‚Ëe™k ykht¼u {¤u÷ „wshkŒe ™kxTÞ‚krníÞ™wt ‘{ku½wt hJ’

yux÷u h{ý¼kE ™e÷ftX™wt ‘hkE™ku …ðoŒ’ (1914)

„wshkŒe ‚krníÞ{kt f÷kr‚f÷

f]rŒ „ýkE Au. h{ý¼kE …Ae

frð fkLŒ …ý ƒu ™kxfku yk…u Au.

su{kt ‘hku{™ MðhksÞ’ y™u ‘„wÁ

„ku®ðË®‚n’™ku ‚{kðuþ ÚkkÞ Au.

frð fkLŒ …Ae „wshkŒe

™kxTÞ ‚krníÞ™k rðfk‚{kt yuf

™ðku y™u swËku [e÷ku [kŒhðk™wt

fkÞo Lnk™k÷k÷™k ¼kð™k«Äk™ ™kxfkuÚke ÚkkÞ Au. Œu{™k

™kxfku{kt ‘ELËwf{kh’(1909), ‘sÞk sÞtŒ’(1914),

‘ « u { f w s ’ ( 1 9 h h ) , ‘ „ k u r … f k ’ ( 1 9 3 … ) ,

‘…wÛÞfÚkk’(1937), ‘s„í«uhýk’(1943) ‘ySŒ

y™u ySŒk’(19…h), ŒÚkk ‘y{hŒðu÷’(19…4) suðkt

ðkMŒrðõŒk ykÄkrhŒ ™kxfku Au Œku ‘¼hŒ’(19hh),

‘rðï„eŒk’(19h7) suðkt …kihkrýf ™kxfku …ý Au.

W…hktŒ ‘snkt„eh-™qhsnkt (19h8) ‘þkn™þkn

yfƒhþkn’ (1930), ‘‚t½r{ºkk’ (1931) ŒÚkk ‘©e

n»koËuð’ (19…h) suðkt yirŒnkr‚f ™kxfku …ý ykÃÞkt Au.

„wshkŒe ht„¼qr{™k «Úk{ Œƒffk ‚kÚku

hýAkuz¼kE WËÞhk{™wt ™k{, Œku ƒeò Œƒ¬k ‚kÚku

zkÌkk¼kE Äku¤þkS™wt ™k{ òuzkÞu÷wt Au. „wshkŒe

rÚkÞuxh™u {ktzðk{ktÚke ƒnkh fkZe …kfk rÚkÞuxh{kt ÷E

sðk™ku Þþ zkÌkk¼kE™u Vk¤u òÞ Au. zkÌkk¼kE™kt

™kxfku{kt ‘y©w{Œe’, ‘ðeýkðu÷e’, ‘W{kËuðze’ suðkt

™kxfku Œu{™e ‘Ëuþe ™kxf ft…™e’ îkhk ¼sððk{kt ykÔÞk

nŒkt. Œu{™k ‘ðeýkðu÷e’ (1899) ™kxf{kt ¼h…qh

nkMÞh‚ hnu÷ku Au. Œu{™wt ƒeswt ™kxf ‘y©w{Œe’

(189…) Œífk÷e™ ht„¼qr{™e y…uûkk …qhe fhŒwt y™wðkË

…hÚke h[kÞu÷wt ™kxf Au.

…trzŒÞw„{kt {rý÷k÷ rîðuËe, h{ý¼kE

™e÷ftX, fkLŒ, Lnk™k÷k÷ y™u zkÌkk¼kE suðk ‚{Úko

™kxTÞfkhkuyu „wshkŒe ™kxTÞ‚krníÞ™k rðfk‚{kt

™kutÄ…kºk «Ëk™ fÞwO. „ktÄeÞw„™kt „wshkŒe ™kxfku

„ktÄeÞw„{kt Auf Auðkzk™ku {ký‚ …ý ‚{S þfu

Œuðe ‚kËe ¼k»kk{kt ÷¾ðk™wt þY ÚkÞwt. „ktÄeÞw„™ku

‚{Þ„k¤ku ÷„¼„ E.‚.191… Úke 1947 ‚wÄe™ku


Lkkxf yfqÃkkhLkwt á~Þ

{™kÞ Au. „ktÄeÞw„{kt ‚{Úko ‚krníÞfkhku ‚kt…zu Au. su{ýu

™kxf W…hktŒ yLÞ ‚krníÞ MðÁ…ku{kt …ý ‚khk «{ký{kt

¾uzký fÞwO Au.

ðe‚{e ‚Ëe™k ºkeò ËkÞfk{kt „wshkŒe ™kxf

Eç‚™ suðk …rù{™k ™kxTÞfkhku™k «¼kð™k fkhýu

ðkMŒrðõŒk™e rËþk …fzu Au. {w™þeyu „wshkŒe ™kxf™u

™ðku ykfkh ykÃÞku. {w™þeyu …kihkrýf, ‚k{krsf y™u

yirŒnkr‚f ™kxfku ykÃÞkt Au. ‚k{krsf ™kxfku{kt ‘ðkðk

þuX™wt MðkŒtºÞ’(19h1) ‘ƒu ¾hkƒ sý’(19h4)

‘yk¿kktrfŒk’ (19h7) y™u ‘fkfk™e þþe’ {wÏÞ Au. Œku

yirŒnkr‚f ™kxfku{kt ‘ÄúwðMðkr{™e Ëuðe’ ð½w ‚V¤ ™kxf

Au. {w™þe™kt ™kxfku{kt f]rŒ™e ™kxTÞkí{fŒk, ‚wtËh,

…kºkk÷u¾™, «‚t„÷u¾™herŒ Œu{s fxkûkfkiþ÷ ‚wtËh heŒu

yk÷u¾kÞkt Au. {w™þe™kt ‚k{rsf ™kxfku{kt ‚rðþu»k

™kutÄ…kºk ™kxf `fkfk™e þþe’(19h9) Au. yk W…hktŒ

Œu{ýu ‘…ezk„úMŒ «kuVu‚h’, ‘Aeyu Œu s Xef’ suðkt ‚wtËh

‚k{krsf ™kxfku ykÃÞkt Au. f.{k.{w™þe ƒkË ht„¼qr{

y™u ‚krnÂíÞf ™kxfku ðå[u™wt ytŒh Ëqh fhðk™k «Þk‚ Y…u

h.ð.Ëu‚kE ‘‚tÞwõŒk’, ‘þÂõŒÓËÞ’(19h…) y™u

‘yts™e’(1938) yu{ ºký ™kxfk u yk… u A u.

h.ð.Ëu‚kE™e ‚so™Þkºkk™ku ykht¼ s ™kxTÞ÷u¾™Úke

ÚkÞku Au.

h . ð . Ë u ‚ k E … A e ‚ { Ú k o ™ k x f f k h

[t.[e.{nuŒkyu ÔÞð‚krÞf ht„¼qr{™u …zfkhe yðuŒ™

ht„¼qr{™ku …kÞku ™k¾e ‚¥ðþe÷ ™kxfku ykÃÞkt Au. Œu{™kt

™kxfku{kt ‘‚eŒk’(1943), ‘þfwŒt÷k’(1949) suðkt

… k i h k r ý f ™ k x f k u ‘ { u ™ k … k u … x ’ ( 1 9 … 1 ) ,

‘yk„„kz e ’ (1933) ‘… k tsh k… k u¤ ’(1947)

‘‚Œe’(1960) ‘rþ¾rhýe’(1946) suðkt ‚k{krsf

™kxfk u {¤ u A u . Œ k u ‘‚k u™ kðkxfz e ’(19……)

‘Ähk„qsohe’(1968) suðkt yirŒnkr‚f ™kxfku {¤u Au. yk

W…hktŒ ‘™{oË’, ‘y¾ku’ suðkt [rhºk™kxfku y™u

‘nkunkur÷fk’ suðwt ¼ðkE þi÷e™wt ™kxf …ý {¤u Au.

„k tÄeÞw„{k t f.{k.{w™þe, h.ð.Ëu‚kE,

[t.[e.{nuŒk W…hktŒ ƒxw¼kE W{hðkrzÞk, «kýSð™

…kXf, ÞþðtŒ …tzâk, ¾wþk÷ þkn, ÷e÷kðŒe {w™þe,

f ] »ý÷k÷ ©eÄhkýe y™u ELË w÷k÷ „k tÄe s uðk

‚krníÞfkhku™ku …ý ™kxâ rðfk‚{kt ®‚n Vk¤ku hÌkku Au.

„ktÄeÞw„ …Ae y™w„ktÄeÞw„{kt …ý „úk{eý …rhðuþ{ktÚke

ykðŒk ‚{Úko ‚krníÞfkhku ™kxâ ‚krníÞ™u ðu„ðtŒw hk¾u

Au. ™ðk-™ðk áÂüfkuý ‚kÚku y™w„ktÄeÞw„{kt ‚wtËh ™kxfku

«kó ÚkkÞ Au.

y™w„ktÄeÞw„{kt ‚kiÚke {ku¾hu Ëþof ykðu Au.

Œu{ýu‘sr÷Þkðk÷k’ (1934) ‘yZkh‚ku‚¥kkð™’

(193…) y™u ‘…rhºkký’(1967) ™kxfku ykÃÞkt Au.

Ëþof …Ae „wshkŒe ‚krníÞ™k W¥k{ ™ð÷fÚkkfkh

…Òkk÷k÷ …xu÷u …ý ‘Zkur÷Þk ‚k„ ‚e‚{™k’(1963)

™kxâf]rŒ yk…e Au. yk W…hktŒ …Òkk÷k÷u ‘s{kEhks’

Œu{s ‘ftfý’ y™u ‘yÕ÷z Akuhe’ suðkt „úkBÞ ‚tMf]rŒðk¤k

™kxfku …ý ykÃÞkt Au.

…Òkk÷k÷ …xu÷ …Ae [w™e÷k÷ {rzÞk ‘nwt ™u {khe

ðnw’ (1949) y™u ‘hk{÷ku hkurƒ™nwz’ (196h) suðkt

Ëe½o ™kxfku yk…u Au. ‘Ëk{w ‚kt„kýe f]Œ ‘ykÔÞk yuðk

„Þk’ (196h),Œkhf {nuŒk f]Œ ‘Ëwr™Þk™u ŸÄk [~{k’

(196…), y™tŒ yk[kÞof]Œ ‘ŒkuÞ y{u ™kxfeÞk’

(1961), ykrË÷ ‚whŒe f]Œ ‘s÷Ëe fh sqr÷Þx’

(197h), ‚kht„ ƒkhkux f]Œ ‘yuf zk¤™kt …t¾e’ (1979)

sÞtŒe …xu÷ …k‚uÚke ‘™uŒk-yr¼™uŒk’÷ (1961) suðkt

W¥k{ «n‚™ ™kxfku {¤u Au.

yk yh‚k{kt ht„¼qr{™ku rðfk‚ ‚khk «{ký{kt

ÚkÞku nŒku. ™kxâ÷u¾fkuyu …ý …kuŒk™wt Þku„Ëk™ ykÃÞwt Au.

su{kt «k„S zku‚k ({t„÷ {trËh), Ëw„uoþ þwf÷ (Wðoþe),

ßÞkurŒLÿ Ëðu (ðz y™u xuxk), sþðtŒ Xkfh (hrÍÞk

ƒu„{), ÄeÁƒnu™ …xu÷ (™{ýe ™k„hðu÷) ð„uhu

™kxÞfkhkuyu yk ™kxâ …ht…hk™u yk„¤ ðÄkhe Au.

y™wykÄwr™f Þw„{kt [t.[e.{unŒk …Ae ‚kiÚke ðÄw ÷ktƒk

™kxfku ÷¾ðk™wt ©uÞ rþðfw{kh òu»ke™u òÞ Au. rþðfw{kh

òu»keyu ™k™k-{kuxk ÚkE™u ÷„¼„ …tåÞk‚e sux÷kt ™kxfku

ykÃÞkt Au.

ykÄwr™f Þw„™kt „wshkŒe ™kxfku

„wshkŒe ™kxâ ‚krníÞ{kt E.‚.1966 …Ae

™ðku ð¤ktf ykðu Au. yk ‚{Þ{kt ‘yuç‚zo’ y™u

ykÄwr™fŒk’™e rð[khÄkhk «„xu Au. E.‚.1966{kt

÷k¼þtfh Xkfh y™u ‚w¼k»k þknu ‚uBÞwy÷ ƒufux™k (27) “yíkwÕÞ ðkhMkku” {u Úke sw÷kE 2015

‘ðuExª„ Vkuh „kuËku’ (19…h) ™kxf{ktÚke «uhýk ÷E ‘yuf

ôËh y™u sËw™kÚk’ (1967) ™kxf ÷ÏÞwt. Œu{s ‘hu{X’

îkhk ‘yuç‚zo’ herŒ™kt ™kxfku™ku ‚t„ún ‘{uEf rƒ÷eð’

(1967) {kt «fkrþŒ ÚkÞku. su{kt r[™w {kuËe, ykrË÷

{L‚whe, {wfwLË …he¾, ÷k¼þtfh Xkfh y™u ‚w¼k»k

þkn™k …kt[ yufktfe ™kxfku «fkrþŒ ÚkÞk. ykÄwr™f ™kxâ

‚krníÞ™e «Úk{ f]rŒ ÷k¼þtfh Xkfh™e ‘…e¤wt „w÷kƒ

y™u nwt’ (198…) Au. su™u ™{oË [tÿfÚke ‚L{k™ðk{kt

ykðe Au. Œu{ýu ‘{™‚w¾÷k÷ {SrXÞk’, ‘fknu fkuÞ÷

þkuh {[kÞu hu’ suðkt Ëe½o ™kxfku …ý ykÃÞkt Au.

÷k¼þtfh Xkfh …Ae™k {n¥ð™k ™kxâ ‚sof{kt

r[™w {kuËe ykÄwr™f ‚{Þ™k «rŒ¼kðtŒ ™kxâfkh Au

‘™ð÷þk nehS’ ®fðËtŒe™u ykÄkhu ÷¾kÞu÷ Œu{™wt …nu÷wt

™kxf nk uðk AŒk t yk ™kxf{k t r[™ w {k uË e™e

™kxÞ«rŒ¼k™k Ëþo™ ÚkkÞ Au. Œu{™wt E.‚.198…{kt

«fkrþŒ ÚkÞu÷wt ‘ò÷fk’, ht„¼qr{™wt W¥k{ ™shkýwt Au. Œku

‘yï{u½’ …ý Œu{™wt òýeŒwt ™kxf Au. yk W…hktŒ Œu{ýu

‘ykiht„Íuƒ’, ‘™i»kÄhkÞ’, ‘þwfËk™’ suðkt ‚wtËh ™kxfku

„wshkŒe ™kxâ‚krníÞ™u ykÃÞkt Au.

y{ËkðkË{k t ™ kxf y™ u h t„¼ q r{™k

ykÄwr™fefhý {kxu su «Þk‚ku y™u «Þku„ku ÚkÞk Au. Œu{kt

‚w¼k»k þkn™wt ™k{ y[qf ÞkË ykðu. Œu{ýu ‘‚w{™÷k÷

xe.Ëðu’(198h) …kºk«Äk™ rîytfe ™kxf ykÃÞwt Au. yk

W…hk tŒŒ u{ý u ‘«… t[’, ‘«…kŒ’, ‘h t„kËkËk ’,

‘…h¾’,‘¢kE{ yuLz …r™þ{Ux’,‘yt„eh‚’ {¤e™u fw÷

[kiË sux÷kt ™kxfku ykÃÞk Au.

‚w¼k»k þkn™e nhku¤{kt ƒu‚e þfu Œuðk ™kxâfkh

©efktŒ þknu …ý ‘rŒhkz’ rºkytfe ™kxf ykÃÞwt Au. yk

W…hktŒ Œu{ýu ‘™u„uxeð’ ™k{™wt ™kxf …ý ykÃÞwt Au. Œku

[tÿfktŒ ƒûkeyu ‘sÞwrÚkfk’ y™u h½wðeh [kiÄhe yu

‘yþk ufð™’, ‘Í q÷Œk r{™khk’, ‘™Sf’ y™ u

‘®‚fËh‚k™e’ suðkt W¥k{ ™kxfku ykÃÞkt Au.

ÔÞð‚kÞe y™u ðifÂÕ…f ht„¼qr{™e ‚qÍ

Ähkð™kh r‚Œktþw Þþùtÿ{kt ™kxf y™u yu™k {kæÞ{™e

‚¼k™Œk …qh…qhe òuðk {¤u Au. Œu{ýu ‘ðiþk¾e fkuÞ÷’

y™u ‘Œk u¾kh’ s uðk t ¼sðýe™e áÂüyu ‚V¤

™kxâY…ktŒhku ykÃÞkt Au. Œku ‘yk {ký‚ {ÿk‚e ÷k„u Au.’,

‘fu{ {f™S fÞkt [kÕÞk ?’ y™u ‘„úný’ ™k{u {kir÷f

™kxfku ykÃÞkt Au. íÞkhƒkË ÄeÁ¼kE Xkfh {rý÷k÷™k

Sð™ W…h ykÄkrhŒ ‘Ÿ[ku …ðoŒ, Ÿze ¾eý’ [rhºk

™kxf yk…u Au.

ykÄwr™f Þw„{kt E.‚.1974Úke yíÞkh ‚wÄe

„wshkŒe ™kxf y™u ht„¼qr{™u ‚tMfkhðk{kt {n¥ð™ku

Vk¤ku ™kxâ÷u¾f y™u ™kxTÞ rËøËþo™ n‚{w¾ ƒkhkze™ku

Au. Œu{ýu ‘fk¤k u fk{¤ku’(1974), ‘sþw{Œe-

ftfwðŒe’(1978), ‘…Ae hkuƒkS ƒkur÷Þk’(1979),

‘s™kËo™ òu‚uV’(198h), ‘yuf÷wt ykfkþ y™u ƒeòt

™kxfku’(198…), ‘hkE™ku Ë…oýhkÞ’ (1986), ‘yk¾wt

ykÞ¾wt VheÚke’ (1991) suðkt ‚wtËh ™kxfku ykÃÞkt Au. su

Œ{k{ ™kxfku ¼sðkÞkt Au.

ðe‚{e ‚Ëe™k ytrŒ{ ð»ko ŒÚkk yufðe‚{e

‚Ëe™k «khtr¼f ð»ko{kt «fkrþŒ ÚkÞu÷kt ™kutÄ…kºk ™kxfku{kt

‚Œeþ ÔÞk‚ f]Œ rîytfe ™kxf ‘…þw…rŒ’(h000), h{uþ

…khu¾ f]Œ ‘‚qhs™u …zAkÞku nkuÞ’(h000) y™u

yufðe‚{e ‚Ëe™k ykht¼{kt ðeÁ …whkurnŒ …k‚uÚke ‘…wÁ

y™u …kiüe’ (h001) ™kxf {¤u Au. yk W…hktŒ ™ðkurËŒ

÷u¾fku ‚kiBÞ òuþe, æðr™÷ …khu¾u …ý ‚wtËh ™kxÞf]rŒyku

yk…e Au. yíÞkhu „wshkŒe ™kxfku y™u ht„¼qr{™u ‚ŒŒ

ÄƒfŒe hk¾ðk{kt r™{u»k Ëu‚kE, yrËrŒ Ëu‚kE, y[o™

rºkðuËe, n‚{w¾ ƒkhkze, ‚kiBÞ òuþe, r™‚„o rºkðuËe,

hksw ƒkhkux, þtfh „w{k™u suðk ™kxâ rËøËþofku nt{uþk

yð™ðk «Þku„ku fhŒk hnu Au. „wshkŒe ™kxf y™u

ht„¼qr{™u SðtŒ hk¾ðk{kt rËøËþofku y™u ™kxâ÷u¾fku™ku

sux÷ku Vk¤ku Au. Œux÷ku s Vk¤ku ™kxâ‚tMÚkkyku™ku Au. su{kt

ykE.yu™.xe (EÂLzÞ™ ™uþ™÷ rÚkÞuxh), EÃxk

(EÂLzÞ™ …e…Õ‚ rÚkÞuxh yu‚ku‚eyuþ™), ‘ht„¼qr{’,

ht„{tz¤, xe.yu{.‚e. (rÚkÞuxh r{zeÞk ‚uLxh) ‘Y…‚t½’,

‘sðr™fk’ y™u ‘Ë…oý’ {wÏÞ Au.

yk{, ‚Äw khfÞ„w Úke ‚Mt fkhkÞ÷u tw „sw hkŒe ™kxâ

‚krníÞ y™ u h„t ¼rq { yks u…ý yxu ÷e s «MŒŒw y™ u«¼kðf

A.u yks u ™ðe-™ðe xfu ™k÷u kSu ™k u rðfk‚ ÚkŒk t ™ðe xfu ™T ef

ÄhkðŒk t ™kxfk u …ý ÷¾kðk™k t þY ÚkÞk t A.u yk{ ‚{ÞkŒt h u

rðf‚Œ tw„sw hkŒe ™kxf yks u…ý yxu ÷ tws «MŒŒw A.u

(÷u¾f òýeíkk Lkkxâfkh y™u rþûkf Au.)(28)“yíkwÕÞ ðkhMkku” {u Úke sw÷kE 2015

økw^íkøkw : {kýuf …xu÷ ‘‚uŒw’ ‚kÚku

� zku. {kýuf …xu÷ ‘‚uŒw’. Œuyku ¾hu¾h s

y{ËkðkË þnuh y™u y{ËkðkËeyku ŒÚkk yk þnuh™e

{w÷kfkŒu ykð™kh ÷kufku {kxu ‚uŒw ƒ™e hÌkkt Au. ÔÞð‚kÞu

zkuõxh yuðk {kýuf …xu÷u y{ËkðkË rðþu ‘y{ËkðkË

fÚkk’, ‘ðu÷f{ xw y{ËkðkË’ y™u ‘yk Au y{ËkðkË’

ð„uhu …wMŒfku ÷ÏÞk Au Œku ‘ðu÷f{ xw y{ËkðkË’ ™k{u s

„wshkŒe y™u yt„úuS ¼k»kk{kt rVÕ{ …ý ƒ™kðe Au.

su™u y{ËkðkË BÞwr™r‚…÷ fku…kuohuþ™ îkhk …ý

‚hknðk{kt ykðe Au. Œku [k÷ku ykðk ƒnw{w¾e «rŒ¼k

ÄhkðŒk zku. {kýuf …xu÷ ‚kÚku Úkkuze „w^Œ„w fheyu.«§ 1 Œ{kÁt {q¤ ðŒ™ õâwt?

{kÁt {q¤ ðŒ™ „kuÍkrhÞk« § 2 Œ { k h k u { q ¤ ÔÞð‚kÞ zkuõxh™ku Œku … A e y { Ë k ð k Ë ™ k ErŒnk‚{kt fuðe heŒu h‚ …zâku?

1 9 9 3 { k t

y{ËkðkË{k t ™ uþ™÷

zuLx÷ fkuLVhL‚ ÞkuòE

nŒe. Œu™ku nwt [uh{u™

nŒku. yk fkuLVhL‚{kt

¼k„ ÷uðk Ëuþ-rðËuþÚke

zur÷„uxT‚ ykÔÞk nŒk, Œu{™u y{ËkðkË rðþu {krnŒe

yk…ðk r™»ýkŒ …k‚u {U y{ËkðkË™e {krnŒe rðþu

ƒwf÷ux ƒ™kðzkðe. ƒwf÷ux ƒ™kðe ËeÄk …Ae yuðwt ÷køÞwt

fu yk{kt nS ½ýe {krnŒe ¾qxu Au. y™u fux÷ef {krnŒe

rƒ™sYhe Au. fkuLVhL‚ …qhe ÚkÞk …Ae {U …wMŒfk÷Þku™e

{w÷kfkŒ ÷E y{ËkðkË rðþu ðkt[ðk™wt þY fÞwO. yk heŒu

ðkt[ðk™wt þY fÞko ƒkË nwt y{ËkðkË™k ErŒnk‚{kt

ðÄw™u ðÄw Ÿzku WŒhŒku „Þku. «§ 3 Œ{kYt {q¤ ðŒ™ „kuÍkrhÞk Œku yu™k ƒË÷u y{ËkðkË rðþu s fu{ ÷ÏÞwt?

{khku sL{ 15 Vuƒúwykhe, 1945{kt W¥kh

„wshkŒ™k „kuÍkrhÞk{kt ÚkÞku, ŒuÚke {kÁt {q¤ ðŒ™

„k uÍkrhÞk. …ý {U {kÁt {k uxk ¼k„™w t Sð™

y{ËkðkË{kt „kéÞwt. ŒuÚke y{ËkðkË ‚kÚku ÷k„ýe™ku

™kŒku òuzkÞku. y™u yk„¤ fÌšt Œu{ y{ËkðkË rðþu

{krnŒe ¼u„e fhe Úkkuzwt ½ýwt Œku ÷ÏÞwt s nŒw. su{ktÚke

„wshkŒ ‚{k[kh{kt y{ËkðkË fÚkk ™k{u fku÷{ ÷¾ðe

þY fhe. su ‚ŒŒ 55 yXðkrzÞk ‚wÄe [k÷e. yk ‚eheÍ

…qhe ÚkÞk ƒkË 1996{kt yk s ™k{u …wMŒf …ý «„x

ÚkÞwt. «§ 4 y{ËkðkË fÚkk, yk Au y{ËkðkË …wMŒfku ÷ÏÞk, y¾ƒkhku{kt fku÷{ ÷¾e Œku …Ae rVÕ{ fu{?

ErŒnk‚ ðkt[™khku ð„o ™k™ku Au. ÷kufku

yks™k VkMx s{k™k{kt

…wMŒfku ykuAk ðkt[u Au

…ý òu yk{ ‚eze {qfe™u

ƒŒkðeyu ™u Œku òuðk{kt

h‚ …z u. Œ uÚke rVÕ{

ƒ™kððk™wt ™¬e fÞwO.

y™u yk heŒu ‘yk Au

y{ËkðkË’ rVÕ{ ƒ™e.

su{kt y{ËkðkË rðþu

¾qƒ s zexuE÷{kt {krnŒe

yk…ðk{kt ykðe Au. y™u ðÄw ÷kufku ‚wÄe …nkut[e þfu

yu™ykhykE ÷kufku …ý òuðu Œu {kxu yk rVÕ{ yt„úuS{kt

…ý ƒ™kðe yk …Ae nðu „ktÄeS y{ËkðkË{kt yk

rð»kÞ …h rVÕ{ ƒ™kððk™wt fk{ [k÷w Au. «§ 5 AuÕ÷k ½ýkt ð»kkuoÚke y{ËkðkË rðþu ÷¾ku Aku Œku yuðe fkuE ðkŒ su ‚k{kLÞ y{ËkðkËe™u ¾ƒh ™ nkuÞ y™u yuýu Œku òýðe s òuEyu ?

y{ËkðkË rðþu y{ËkðkËe™u ™ ¾ƒh nkuÞ

Œuðe ½ýe ðkŒku Au. …u÷wt „eŒ Au ‘yu fu ÷k÷ Ëhðksu Œtƒw

ŒkurýÞk hu ÷ku÷, fu ðnw Œ{u ™k sþku òuðk™u íÞkt ƒkËþkun

ƒzku r{òS’ Œku yk „eŒ fu{ ÷¾kÞwt Œu™e …kA¤ …ý


zkì. {kýuf Ãkxu÷ ‘Mkuíkw’

fÚk k A u. ykÍ{¾k™ ™k{™k u

ƒkËþkn ™k[„k™™ku þku¾e™ nŒku.

yuf ð¾Œ Œuýu Þkusu÷e {nurV÷{kt

™k[™kheyku ™ ykðe. Œku ƒkËþknu

yk ™k[™kheyku™k „¤k f…kðe

™kÏÞk. nðu yk ðkŒ {Uz÷þku ™k{™k

s{o™ {w‚kVh fu su ykÍ{¾k™™e

{nurV÷{kt nksh nŒku Œuýu ™kutÄu÷e Au.

yk yuf ¾qƒ s y™ÞwÍwy÷ ðkŒ Au..«§ 6 y{ËkðkË{kt ðkh‚ku ò¤ððk þwt fhðwt òuEyu?

y{ËkðkË{kt òuðk,òýðk,‚{sðk y™u

{kýðk suðk ½ýk MÚk¤ku Au. …ý yk {kxu ¾k‚ Œku ‚hfkh

ò„]Œ nkuðe sYhe Au, Œku ‚kÚku ‚kÚku ™k„rhfkuyu …ý …kuŒu

…ý ‚{S™u yu{kt h‚ ÷uðku òuEyu, y™u Œu™k rðþu òýðwt

òuEyu. VõŒ ‚hfkh fu ðneðxe Œtºk fþwt ™ fhe þfu.

÷kufku{kt yðuh™u‚ ykððe

ò u E y u . M Ú k k … í Þ k u ™ e

yks wƒ ks w™ e søÞ k™ w t

f{Šþ÷kEÍ™ ™ ÚkkÞ Œu™wt

æÞk™ hk¾ðwt òuEyu. y™u

™k„rhfku y™u {w÷kfkŒeyku

r™Š¼f heŒu yk søÞk ‚wÄe

…nkut[e þfu Œu {kxu ÞkuøÞ

ÔÞðMÚkk fhðe yu ðneðxe

Œ tº k™e Vhs A u. nk÷

y{ËkðkË{kt nurhxus ðkìf,

™kEx ðkìf suðk fkÞo¢{ku

ÚkkÞ Au Œu ‚hkn™eÞ Au. …ý yk heŒu ÷kufku™u ykf»koðk y™u

÷kufku ðÄwt òýu Œu {kxu™k «ÞJku fhðk òuEyu. ykðe ‚khe

su søÞkyku Au Œu søÞkykuyu Œu™k rðþu {krnŒe yk…ðe

sYhe Au. This is my city I should love this yk ðkŒ

™ ykðu íÞkt ‚wÄe ƒÄwt ™fk{wt. «§ 7 nk÷ yk… „ktÄeS y{ËkðkË{kt rð»kÞ …h fk{ fhe hÌkk Aku Œku yu™k rðþu Úkkuze ðkŒ fhþku

nk÷{kt Œku nwt {khk …wMŒfku™u rhðkEÍ fhe hÌkku

Awt. y™u ‚kÚku „ktÄeS y{ËkðkË{kt

rð»kÞ …h …ý fk{ fhe hÌkku Awt. {khu yk

rð»kÞ …h rVÕ{ ƒ™kððe Au. suÚke

™k„rhfku™u „ktÄeS{kt h‚ …zu y™u

„ktÄeS y™u y{ËkðkË™k f™uõþ™ rðþu

òýe þf u. yk rVÕ{{k t „k tÄeS

y{ËkðkË õâkhu ykÔÞk, y{ËkðkË{kt

þwt fÞwO, õâkt hÌkkt y™u fE fE ‚tMÚkkyku

MÚkk…e Œu rðþu ƒÄe s {krnŒe h‚«Ë heŒu

{¤u Œuðku «ÞJ Au. zku. {kýuf …xu÷™e yLÞ ‚k{krsf

«ð]r¥kyku

70 ð»ko™e ðÞu …ý zku. {kýuf …xu÷ nS

fkÞohŒ Au. Œuyku „kuÍkrhÞk fu¤ðýe {tz¤™k ðkE‚

«ur‚zuLx Au. yk {tz¤ îkhk „kuÍkrhÞk{kt þk¤k-fku÷us

[÷kððk{kt ykðu Au. yu s™fÕÞký ™k{u yuf xÙMx™e

…ý h[™k fhe A u s u

sYrhÞkŒ{tË ËËe oyk u™ u

{ËË fhu Au. zku. {kýuf

… x u ÷ n k ÷ z u L x ÷

yu‚k u r‚yuþLk™k Œ uyk u

[uh{u™ Au. yk W…hktŒ

™ ð „ w s h k Œ ‚ { Þ

y ¾ ƒ k h { k t Œ u y k u

‘ y { Ë k ð k Ë ™ e y k u ™ w t

y{ËkðkË’ ™k{u r™Þr{Œ

fku÷{ ÷¾u Au. yk r‚ðkÞ

Œ u{™e Ëk tŒ™k z k u õxh

Œhefu™u «uÂõx‚ Œku [k÷w s Au.

zku. {kýuf …xu÷™u ƒuMx r‚xeÍ™ ykuV EÂLzÞk

y™u IDA-GSB ŒhVÚke ÷kEVxkE{ yr[ð{uLx

yuðkuzo ‚rnŒ yLÞ fux÷kf yuðkuzo …ý {¤e [qõâk Au. òu

fu Œu{™k {kxu ÷kufku™k «u{ fhŒk yk yuðkuzo™wt {n¥ð

‚nus …ý ðÄkhu ™Úke. ykx÷k yuðkuzo {éÞk AŒkt Œuyku

nk÷ zkW™ xw yÚko hne™u …kuŒk™wt fk{ yk„¤ Ä…kðe hÌkkt

Au.

Œuyku ¾hu¾h s y{ËkðkË þnuh y™u

y{ËkðkËeyku ŒÚkk yk þnuh™e {w÷kfkŒu ykð™kh

÷kufku {kxu ‚uŒw ƒ™e hÌkkt Au. ÔÞð‚kÞu zkuõxh yuðk

{kýuf …xu÷u y{ËkðkË rðþu ‘y{ËkðkË fÚkk’,

‘ðu÷f{ xw y{ËkðkË’ y™u ‘yk Au y{ËkðkË’

ð„uhu …wMŒfku ÷ÏÞk Au Œku ‘ðu÷f{ xw y{ËkðkË’

™k{u s „wshkŒe y™u yt„úuS ¼k»kk{kt rVÕ{ …ý

ƒ™kðe Au. su™u y{ËkðkË BÞwr™r‚…÷ fku…kuohuþ™

îkhk …ý ‚hknðk{kt ykðe Au.

(VkuxkuøkúkVh «ký÷k÷ Ãkxu÷ MkkÚku)


nurhxus LÞwÍ

18 yur«÷ yux÷u ‘rðï ðkh‚k rË™’. ‘rðï

ðkh‚k rË™’ r™r{¥ku rnMxkurhf÷ y™u fÕ[h÷ rh‚[o

‚uLxh, y{ËkðkË îkhk ‚ku{™kÚk ¾kŒu ykðu÷ «k[e™

si™ {trËh y™u «k[e™ „wVkyku™e ‚VkE fk{„ehe™ku

fkÞo¢{ ‚ku{™kÚk xÙMx

y™u rnMxkurhf÷ yuLz

f Õ [ h ÷ r h [ ‚ o

‚ u L x h ™ k ‚ t Þ w õ Œ

W…¢{u nkÚk ÄÞko u.

E.‚ 13{e ‚Ë e

yk‚…k‚™wt «k[e™

{ t rËh y™u E.‚.

ƒeS-ºkeS ‚Ëe™e

„ w V k y k u y n ª

ykð™kh Þkºkk¤wyku

òuE þfu Œu {kxu yk «fkh™k fkÞo¢{™wt ykÞkus™ fhkÞwt

nŒwt. yk ƒt™u M{khfku hkßÞ …whkŒíð rð¼k„ îkhk hrûkŒ

M{khf ònuh fhðk{kt ykÔÞk Au y™u …whkŒíð rð¼k„

îkhk yk ƒt™u M{khfku™e ‚kV‚VkE y™u Ëu¾hu¾™e

fk{„ehe ð»ko 2015-16 {kxu rnMxkurhf÷ y™u

fÕ[h÷ rh‚[o ‚uLxh, y{ËkðkË™u ‚kut…ðk{kt ykðe

Au. yk fkÞo¢{ Ëhr{Þk™ yu[‚eykh‚e™k {u™u®s„

xÙMxe ©e fr…÷ Xkfhu sýkÔÞwt nŒwt fu,`y{khe ‚tMÚkk ©e

‚ku{™kÚk xÙMx y™u hkßÞ …whkŒíð rð¼k„ ‚kÚku {¤e™u

yk «Ëuþ{kt ykðu÷k yirŒnkr‚f M{khfku™u Wò„h

fhŒe hnuþu’.

Œkhe¾ A yur«÷ 2015™k hkus ðzk«Äk™

{kuËe™k nMŒu ‘Pre-modern Kutchi Navigation:

Techniques and Voyages’ …wMŒf™wt rð{ku[™

fhðk{kt ykÔÞwt. yk …wMŒf™k ÷u¾f zku. yþkuf ƒe.

hksrþhfu Au. …wMŒf ™uþ™÷ BÞwrÍ{Þ

™ðe rËÕne y™u Ëþof ErŒnk‚

r™rÄ™k ‚tÞwõŒ W…¢{u «fkrþŒ fhkÞwt

Au. …wMŒf{kt ELxursƒ÷ nurhxus

rð»kÞ rðþu ðkŒ fhðk{kt ykðe Au.

…qðo ykÄwr™f fåAe™wt ðnkýðxwt fhðk

{ k x u ™ e r ð õ ‚ k ð u ÷ e x u Â õ ™ f

{wÆu,‚{wÿ{kt yk…r¥k ‚{Þu fuðe heŒu

xfe hnuðwt ð„uhu rð»kÞ rðþu yk

… w MŒf{k t ôz ký… qð o f { k rnŒe

yk…ðk™ku «ÞJ ÚkÞku Au.


ËknkuË rsÕ÷k™k „hƒkzk{kt ƒu‚Œk ð»ko™k

rËð‚u yux÷u fu fkhŒf ‚wË yuf{™k rËð‚u `…þwËkuz’™wt

ykÞkus™ fhðk{kt ykðu Au. yk Ëkuz {kxu ynª™k ÷kufku

…kuŒk™k …þw™u ht„e™u Œu™u {kuh™k …ªAk ‚rnŒ yLÞ

ðMŒwykuÚke þý„khe™u ŒiÞkh fhu Au. íÞkh ƒkË [ku¬‚

‚{Þu …kuŒk™k ŒiÞkh fhu÷k …þwyku™u ÷E™u ¾wÕ÷k

{uËk™{kt ¼u„k ÚkkÞ Au. ßÞkt {uËk™{kt ÷kufku s{e™ …h

‚wE òÞ Au, y™u Œu{™e …hÚke …þwyku™u Ëkuzkððk{kt ykðu

Au.. yuðe {kLÞŒk Au fu ËkuzŒk …þwyku™k …„ ™e[u ‚qŒu÷k

÷kufku …h …zu Œku Œuyku™e {k™Œk …qhe ÚkkÞ. yk heŒu {k™Œk

…qhe fhðk{kt …þwËkuz™wt ykÞkus™ fhðk{kt ykðu Au. òufu

yk{kt õÞkhuf Eò Ãknkut[ðkLke Ãký þõÞíkk hnu Au.

Vkuxku Mxkuhe


y„kW ™k yft {k t yk…ý u ðkh‚k™k u yÚk,o Œ™u k «fkhk,u ðkh‚k™k rþûký™e sYrhÞkŒ, ðkh‚k u yk…ý™ u þ tw þe¾ð u A u Œ u rðþ™u e [[k o fh÷u e Œ™u k y™‚w Ät k™ u yk„¤ ðÄŒk yk yft {k t yk…ý uðkh‚k™ ufE heŒ u r™nk¤ðk uŒ uy„t ™u e [[k ofhðk{k tykðe A.u ð]ûk™wt r™heûký

1.� ð]ûk™w MÚkkr™f ™k{ þwt Au ?

2.� ði¿kkr™f ™k{ þwt Au?

3.� ô{h fux÷e ?

4.� ½xkËkh Aºk™ku ykfkh ?

5.� {wÏÞ W…Þku„ ?

6.� Vw÷ õÞkt y™u õâkhu ÚkkÞ Au ?

7.� Vw÷ku™ku ht„ fÞku Au ?

8.� yne õâk …ûkeyku {k¤k ƒ™kðu Au?

9.� õâk V¤ku y™u fE {ku‚{{kt ykðu Au?

10.�Úk™kh V¤Lkwt ði¿kkr™f ™k{ þwt Au?

11.�…kýe™e sYheÞkŒ ykuAe fu ðÄkhu?

12.�MÚkkr™f MŒhu fux÷wt W…Þku„e? s¤kþÞ™wt r™heûký

13.�s¤kþÞ™ku «fkh ?

14.�s¤kþÞ™wt ™k{?

15.�…kýe™wt {q¤ ðnuý õâkt™wt ?

16.�s¤kþÞ™w ™k{ fE heŒu …zâwt ?

17.�÷kufSð™{kt s¤kþÞ™e ¼qr{fk ?

18.�‚ktMf]rŒf {n¥ð ?

19.�sirðf {n¥ð y™u ¾k‚ „wýku ?

20.�«Ëq»ký , ½xkzku, rð™kþ™k fkhýku ?

21.�s¤kþÞ{kt Sðku fÞk Au ? …þw-…t¾e, Sð stŒw™wt r™heûký

1.� fÞwt «kýe/…þw/…tûke/stŒw Au ?

2.� Œu™ku ykfkh fuðku Au ?

3.� Œu yLÞ fÞk Sð™u {¤Œku ykðu Au ?

4.� Œu fÞk ¾kuhkf …h ykÄkh hk¾u Au ?

5.� Œu™w ykÞw»Þ fux÷wt Au ?

6.� Œu {wÏÞíðu fÞk rðMŒkh{kt y™u fuðk ¼ki„kur÷f MÚk¤

…h {¤e ykðu Au ?

M{khf™wt r™heûký

1.� E{khŒ þw Au ? {trËh/ {fƒhku/ {MSË/ rfÕ÷ku/

s¤kþÞ ð„uhu

2.� fux÷e sq™e Au ?

3.� r™{koý{kt fuðk þu™ku W…Þku„ fhu÷ Au ? …ÚÚkh/ #x fu

yLÞ ?

4.� ¼ki„kur÷f rðMŒkh ?

5.� …kA¤™e fkuE ËtŒfÚkk ?

6.� nk÷™ku ð…hkþ ?

7.� {kr÷fe fku™e ?

8.� Vhe W…Þku„{kt ÷E þfkÞ ?

9.� yk‚…k‚ Ëƒký ÚkÞu÷ Au fu yLÞ yuðe fkuE ÔÞðMÚkk

su™k fkhýu M{khf™u ™wfþk™ ÚkkÞ ? ‚t„únk÷Þ™wt r™heûký

1.� ‚t„únk÷ÞLkwt ™k{ þwt Au ? {w¤ y™u nk÷™wt !

2.� ‚t„únk÷Þ™k {fk™™wt r™heûký ? ™ðwt {fk™ Au fu

…u÷u‚ Au fu yLÞ ?

3.� ‚t„únk÷Þ {wÏÞ fÞk rð»kÞ …h Au ? f÷k, ErŒnk‚,

…whkŒíð, ÷kuf ‚tMf]rŒ ð„uhu • ‚t„únk÷Þ{kt ðMŒwyku òuŒe ð¾Œu æÞk™{kt hk¾ðk™e

ƒkƒŒku

1.� yk…™k {k™ðk {wsƒ yk ðMŒw þwt Au ?

2.� þwt Œ{u y™w{k™ fhe þfku Aku fu yk [es fE ðMŒw™e

ƒ™u÷e Au ?

3.� Œu™ku þwt ð…hkþ nkuE þfu ?

4.� {wÏÞíðu fÞk rðMŒkh{ktÚke {¤e ykðu ?

5.� nk÷ Œu™u ÷„Œk [esðMŒwyku ƒ™u Au fu fu{ ? • “WËknhý”ƒkswLkwt rþÕ… òuE «§ku rð[khku

1.� yk yuf ®þ„zkðk¤w «kýe þwt Au ?

2.� Œu õâktÚke {¤e ykÔÞw ?

3.� þwt yk r[ºk{kt ƒŒkðu÷ ò™ðh ¾hu¾h yuf ®þ„zk

ðk¤w Au ?

4.� þwt …nu÷k yu «fkh™k …þwyku yÂMŒíð ÄhkðŒk nŒk?

5.� ®‚Äw ‚ÇÞŒk™k ÷kufkuyu …kuŒk™e {wÿk …h yuf

ðkhMkkLkwt rþûký ¼køk - 2- frÃk÷ Xkfh


®þ„zkðk¤k …þw™wt r[ö þk {kxu hkÏÞw nþu?

6.� þõâ Au fu su{ nk÷{kt ðk½™k yÂMŒíð {kxu òu¾{

Au Œu{ «k[e™ ‚{Þ{kt yk «fkh™w fkuE «kýe nþu?

7.� þw yk… ƒeò fkuE ‚tfx„úMŒ Sð-«kýe rðþu òýku

Aku ? • SðtŒ rðhk‚Œ™wt r™heûký

SðtŒ rðhk‚Œ{kt nMŒf÷k fkhe„he/ «ËŠþŒ fhe

þfkÞ Œuðe f÷kyku/ ‚{wËkÞ ð„uhu™ku ‚{kðuþ ÚkkÞ

Au.

1.� yk f÷k þw Au y™u fkhe„h fux÷k ‚{ÞÚke Œu™e ‚kÚku

òuzkÞu÷ Au ?

2.� nMŒf÷k ŒiÞkh fhðk™e «r¢Þk ? f÷k ‚kÚku fkuE

ËtŒfÚkk ?

3.� þwt f÷kfkh yLÞ „]… fu f÷kfkh ‚kÚku {¤e™u fk{ fhu

Au fu MðŒtºk ?

4.� þwt f÷kfkh EåAk hk¾u Au fu Œu™k ‚tŒk™ku …ý yk f÷k

þe¾u ? • òýðk suðwt

-� Ëh ð»kuo sw÷kE {k‚™k …nu÷k yXðkrzÞk{kt Œkhe¾

1 Úke 7 ‚wÄe{kt ð™ {nkuí‚ð WsðkÞ Au.

-� ‚{úkx yþkuf™k ‚{Þ{kt yux÷u fu E.‚. Ãkqðuo ™e

ºkeS ‚Ëe ËhBÞk™ ‚zf™e ƒksw{kt y™u ƒk„-

ƒ„e[kyku{kt ð]ûkku ðkððk{kt ykÔÞk nŒk. rþfkh

…h «rŒƒtÄ ÷„kÔÞku nŒku y™u st„÷™k ð]ûkku y™u

ðLÞ Sðku™u hûký yk…ðk{kt ykÔÞw nŒwt.

-� rðï ykhkuøÞ ‚tMÚkk(WHO) «{kýu rðï{kt 80 %

÷kufku MðkMÚÞ {kxu yki»krÄyku™ku W…Þku„ fhu Au su{kt

[e™ y™u ¼khŒ ƒt™u Ëuþ ½ýk s yk„¤ Au.

¼khŒ{kt ÷„¼„ 7000 Akuzðkyku™ku W…Þku„

yki»krÄyku {kxu ÚkkÞ Au.

-� rðï s¤ rË™™e Wsðýe 22 {k[o™k hkus fhðk{kt

ykðu Au.

-� rðï ðkh‚k rË™ 18 yur«÷ y™u rðï ðkh‚k

‚ókn 19 Úke 25 ™ðuBƒhu WsðkÞ Au.

-� ðh‚kË{kt yuf hk„ «ÏÞkŒ Au – {Õnkh, su ðh‚kË

ƒku÷kððk {kxu „kðk{kt ykðu Au.

-� ðe‚{e ‚Ëe™k ytrŒ{ ð»kkuo{kt sw™k„Z™k ™ðkƒu

®‚nku™k rþfkh …h «rŒƒtÄ ÷„kðu÷ku su™k fkhýu

nk÷{kt 400Úke ðÄkhu ®‚nku „wshkŒ{kt òuðk {¤u

Au.

-� 1875{kt ƒ™u÷ f÷f¥kk{kt ykðu÷ ELzeÞ™

‚t„únk÷Þ ¼khŒ™w ‚kiÚke «k[e™ ‚t„únk÷Þ Au.

-� ¼khŒ{kt ykuAk{kt ykuAe 100 ð»ko sw™e E{khŒ™u

…whkðMŒw Œhefu ònuh fhðk{kt ykðu Au.

-� yt„úuS{kt {kuLÞw{uLx, „wshkŒe{kt M{khf. M{khfyu

£uL[ þçË {ku™uh{ktÚke WŒhe ykðu÷ þçË Au su™ku

yÚko ÞkË Ëuðzkððw yuðku ÚkkÞ Au.

-� {™w»Þ™e E{khŒ ƒ™kððk™k …ËkÚkkuo{kt …ÚÚkh ‚kiÚke

…whkýku …ËkÚko Au.

-� {u¤ku þçË rnLËe þçË {u÷k{ktÚke WŒhe ykÔÞku Au

y™u {u÷k þçË {e÷{ktÚke Wí…Òk ÚkÞu÷ Au. {u¤ku

f÷kfkhku, nMŒf÷kfkhku, ™]íÞfkhku, ™Œofeyku y™u

‚t„eŒfkhku ð„uhu™u yufƒeò™u {u¤ðe yk…u Au y™u

‚{ks y™u sYheÞkŒkuÚke òuze hk¾u Au.

-� ™Œof y™u ™Œofe Œu{™k þheh y™u [nuhk™k

{kæÞ{Úke {™w»Þ™k {q¤ h‚ ¼kð ÔÞõŒ fhu Au su{fu

¢kuÄ, ËÞk, þkiÞo, ™VhŒ, ¼Þ, ¾wþe, þktrŒ, Ëw¾

ð„uhu

-� {nkhküÙ, ykurhM‚k, fýkoxf, yktÄú «Ëuþ y™u

fuh÷{kt AkÞk fX…wŒ¤eyku yksu …ý {™kuhts™™w

÷kufr«Þ ‚kÄ™ Au.

-� Vkh‚e ¼k»kk{kt [ku¾k™u rƒ®hs fnu Au yux÷u ŒuÚkes

Œu{ktÚke rƒhÞk™e þçË WÆ¼ÔÞku Au.

-� ……iÞw ¼khŒ{kt Ëhuf s„kyu {¤u Au …ý Œu™w WÆ¼ð

MÚkk™ y{urhfk Au.

-� xk{uxk™wt WÆ„{MÚkk™ Ërûký y{urhfk Au y™u

yt„úuòu Œu™u ¼khŒ{kt ÷kÔÞk nŒk.

-� ò{V¤ WVuo y{]Œ þçË M…ur™þ þçË Au Œu™w

WÆ„{MÚkk™ Ërûký y{urhfk Au.

‚tË¼o : ELxkf, ™ðe rËÕne


økwshkíkLkk yiríknkrMkf yLku MkktMf]ríkf ÄhkunhLku Wòøkh fhíkwt rºk{krMkf {uøkurÍLk

Name : Mr. / Ms. ..................................................................................... Period : .........................

Address : ...........................................................................................................................

...................................................................... City : ............................................................

Pin : ........................... Ph : (O.) .................................... (R.) ...........................................

Mobile ........................................................ E-mail : ...........................................................

Please find enclosed Cheque/ DD No. : ...................... Date ...................For Rs. ..........................

Favouring

Historical and Cultural Research Center

Date : ......../......./........... Receipt No. ......................... Signature .................................

B-1, Ajanta Commercial Center, First Floor, Opp. Gujarat Vidyapith, Ashram Road, Ahmedabad-14. Cell : 098251 29703, E-mail : [email protected]

Historical and Cultural Research Center

Subscription Form

÷ðks{ ykSðLk ÷ðks{ Y. 2500/-Ãkkt[ ð»koLkwt ÷ðks{ Y. 900/-yuf ð»koLkwt ÷ðks{ Y. 180/-

""

r«Þ ðk[f r{ºkku, “yŒwÕÞ ðkh‚ku” {u„urÍ™ yk…™k {kxu yuf ™ðe Œf ÷E™u ykÔÞwt Au. nðu yk…™k r«Þ {u„urÍ™{kt Œ{u ¾U[u÷ku Vkuxku„úkV …ý A…kE þfu Au. yk {kxu Œ{u fkuE MÚkk…íÞ, f÷k, …nuhðuþ, ðkEÕz ÷kEV suðk Vkuxku„úkV y{™u ™e[u yk…u÷ yuzÙu‚ …h E{uE÷ fhe þfku Aku. Œku WXkðku fu{uhku y™u ÚkE òð ŒiÞkh..™kutÄ: - “yŒwÕÞ ðkh‚ku” {u„urÍ™ {kxu {kuf÷u÷ Vkuxku ðk[fu …kuŒu …kzu÷ nkuðku sYhe Au.- ðk[fu Vkuxk ‚kÚku …kuŒk™ku …k‚…kuxo ‚kEÍ™ku Vkuxku y™u …kuŒk™k rðþu™e {krnŒe {kuf÷ðe sYhe Au.- ðk[fu {kuf÷u÷ Vkuxk nkErhÍkuÕÞwþ™ðk¤k nkuðk sYhe Au.yk… yk…™k Vkuxk ynª {kuf÷e þfku AkuE{uE÷- [email protected]

ðk[f r{ºkku,

� nðu Œ{u y{™u sýkðe þfku Aku fu, yk…™u y{khku yk ytf fuðku ÷køÞku. yŒwÕÞ ðkh‚ku {u„urÍ™ yk…™u

fuðwt ÷k„u Au Œu rðþu yk… y{™u Œ{kÁt y{qÕÞ {tŒÔÞ yk…e þfku Aku. Œku yk ytf{kt Œ{™u þwt „BÞwt yLkuu Œ{khk

yLÞ yr¼«kÞ y{™u Íz…Úke {kuf÷e yk…ku.

yk… y{™u ynª E-{uE÷ fhe þfku [email protected]� � � �

yk… y{™u Vu‚ƒwf …h …ý ÷kEf fhe þfku Aku.https://www.facebook.com/AtulyaVaraso?fref=ts

yk…™u y{khku yk ytf fuðku ÷køÞku?

™kutÄ :• þk¤k-fku÷us Œu{s „]…™u ¾k‚ rzMfkWLx yk…ðk{kt ykðþu. • W…hkuõŒ MÚk¤ku W…hktŒ ðÄkhk™wt MÚk¤ Ãký W{uhe þfkþu.

‚t…fo :“yŒwÕÞ ðkh‚ku” nurhxus ‚Vh

Know about heritage sites of North Gujarat

„wshkŒ™ku W¥khe ¼k„ yk™Œo «Ëuþ Œhefu ErŒnk‚{kt òýeŒku Au y™u ‚ku÷tfe þk‚fku™k

‚{Þu yk «Ëuþ ½ýku s ‚{]Ø nŒku. “yŒwÕÞ ðkh‚ku” îkhk ™k{u yuf rËð‚eÞ «ðk‚™wt y™uhku yk™Œo

ykÞkus™ fhðk{kt ykðu Au. su Úkfe yk…ýe yirŒnkr‚f ‚tMf]rŒ™u òýðk y™u {kýðk {kt„Œk Ëhuf

‚tþkuÄfku, hr‚fku, rðÄkÚkeoyku, rƒ™r™ðk‚e „wshkŒeyku y™u rðËuþe …Þoxfku™u y™w÷ûke™u ‚ókn{kt

yuf rËð‚ yk MÚk¤ku™e {w÷kfkŒ ÷uðk {kxu™e ÔÞðMÚkk fhðk{kt ykðe Au.

yzk÷s™e ðkð yzk÷s™e ðkð yzk÷s™e ðkð

{kuZuhk{kuZuhk(‚qÞo{trËh y™u fwtz)(‚qÞo{trËh y™u fwtz)

{kuZuhk(‚qÞo{trËh y™u fwtz)

…kxý…kxý(hkýfe ðkð, ðÕzo nurhxus ‚kEx)(hkýfe ðkð, ðÕzo nurhxus ‚kEx)

…kxý(hkýfe ðkð, ðÕzo nurhxus ‚kEx)

«ðk‚™k MÚk¤ku :






yk™Œo Ëþo™ : ði¼ðe ðkh‚ku

rnMxkurhf÷ yuLz fÕ[h÷ rhMk[o MkuLxh, y{ËkðkË-14.çke-1, ysLxk fku{ŠþÞ÷ MkuLxh, «Úk{ {k¤, økqshkík rðãkÃkeXLke Mkk{u, ELf{xuõMk [kh hMíkk, yk©{ hkuz, y{ËkðkË-14.

{ku.: 9825129703, 9328312363 • E-mail : [email protected]

Contact us :

atulya varso may (1)

Documents