Warande informatief

arkadi zaidis archive

© Jean Couturier

2

© Jean Couturier

Bezeten door de Bezettinghet lichaam in conflict in Arkadi Zaides’ Archive

In één van zijn vele romans laat Nobelprijswinnaar José Saramago een personage de ietwat oneerbiedig vergelijking maken tussen een archief en ‘a rusty anchor chained to the past with no purpose in life’. Zo’n omschrijvingen doen denken aan dozen die onder een dikke vacht stof staan te verslensen, met in hun kartonnen buiken Het Overbodigs van Eeuwen Geleden. Klasseer dit idee alvast, want met de dansvoorstelling van vanavond heeft het weinig van doen. Waar in Saramago’s archief hoogstens een suffe ambtenaar over je schouder kon komen loeren, kijken wij in Archive mee over de schouders van - ja, zelfs door de ogen van - Palestijnse vrijwilligers die met hun camera’s de mensonterende omstandigheden in de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever capteren. De beelden uit dit levende archief flitsen langs, maar komen ook akelig dichtbij: choreograaf Arkadi Zaides geeft gestalte aan de conflicten op het scherm door de bewegingen van stenengooiers, bommenwerpers en gewonden voor onze neuzen uit te dansen. Zaides gelooft sterk dat kunst kijkers kan uitdagen en inspireren, en mensen uit verschillende gemeenschappen kan samenbrengen - een geloof dat misschien nooit eerder zo belangrijk was als nu. Wordt u ook geraakt?

3

© Danny Willems© Jean Couturier

4

in de archieven van zaides

Om het leven van Arkadi Zaides op de wereldkaart vast te leggen, zouden we een heleboel gekleurde vlaggetjes paraat moeten houden. De danser en choreograaf werd in 1979 geboren in Wit-Rusland (waar hij de enige jood in zijn klas was), verhuisde naar Israël op zijn 11de (om daar dan de enige immigrant van de klas te worden) en toerde tijdens zijn volwassen leven al uitgebreid in Canada, Brazilië, China, Japan en een heleboel Europese landen.

Zaides draagt het idee uit dat kunst mensen kan verenigen, en ondervond dit ook zelf toen hij op zijn dertiende, op zoek naar aansluiting in zijn nieuwe thuisland, lid werd van een Israëlische volksdansgroep. Later verschoof zijn interesse naar hedendaagse dans, en in 1999 trad hij toe tot de Batsheva Dance Company uit Tel Aviv. In 2004 debuteerde Zaides als onafhankelijk choreograaf, waarna het prijzen regende (o.a. van de stad Tel Aviv (de prestigieuze Rosenblum Award) en The Emile Zola Chair for Human Rights).

al dansend in dialoog

Het verlangen naar een dialoog met andere mensen (maar ook: met mensen die ‘anders’ zijn) loopt als een rode draad door Zaides’ werk, en resulteert vaak in opvallende samenwerkingen over de verschillende disciplines heen. Zo was er voor een solodanseres en een sculptuur een even belangrijke plaats weggelegd in Solo Colores; zo introduceerden Solo Siento en Meeting Brian Wash - net als Archive - videokunst als een belangrijke speler; en zo steunde Land Research sterk op fotografische elementen. Land Research, met zowel Joodse als Arabische dansers, verkende hun verhouding tot de landsgrenzen - en de grenzen van hun eigen lichaam. Net daarvoor was er Quiet, waarin Arabische en Joodse dansers met verschillende achtergronden (van rap tot capoeira) uitzochten waarom het soms zo moeilijk is om met elkaar te communiceren.

Hoewel het politieke nu duidelijk niet meer weg te denken is uit Zaides’ oeuvre, sloop dat er maar in dankzij zijn werk in de Golan Hoogvlakte (op de grens tussen Libanon, Syrië, Jordanië en Israël). Daar zag hij hoe zwaar het politieke getouwtrek en de conflicten tussen de verschillende bevolkingsgroepen wogen op de mensen die dit gebied hun thuis noemen.

5

het lichaam als levend archief

Zaides’ maatschappelijke betrokkenheid spreekt ook nu weer uit Archive, dat zich ontvouwt tegen een achtergrond van archiefbeelden van B’Tselem. Deze mensenrechtenorganisatie deelt camera’s uit aan Palestijnse locals, onder meer in Hebron, waar zo’n 850 Joodse kolonisten tussen een kwart miljoen Palestijnen leven, onder zware Israëlisch-militaire controle. B’Tselem wil de dagelijkse wantoestanden in de bezette gebieden vastleggen en zo bewustwording creëren bij het Israëlische en internationale publiek.

Rondsurfend op YouTube, stootte Zaides eerder toevallig op de beelden van B’Tselem. Geïntrigeerd en gechoqueerd door wat hij zag, contacteerde hij de organisatie, die hem prompt toegang gaf tot het volledige archief (dat meer dan 4.500 uur video bevat). In de daaropvolgende weken baande Zaides zich een weg door een paar honderd uren aan beeldmateriaal, speurend naar clips waarin hij sterke bewegingen zag. Uiteindelijk bundelde hij zijn vondsten tot een fragment van een uur, en ging hij daarmee in dialoog voor Archive.

zonder kant te kiezen

Zonder oordelen toont Zaides de beelden van het Israëlisch-Palestijnse conflict. Hij laat simpelweg de bewegingen van de kolonisten en de militairen spreken - op het scherm en op het podium, waar hij hen als een bezetene probeert te belichamen. De Palestijnen blijven achter hun camera’s, hoewel ze wel centraal aanwezig zijn: ze bepalen onze blik en voorzien de beelden van (soms paniekerige) commentaarstemmen. De Arabische en Hebreeuwse stemmen in de videofragmenten zijn met opzet onvertaald gelaten, stelt Zaides: ‘Iedereen in het publiek reageert op zijn eigen manier op die beelden, volgens zijn eigen achtergrond, referentiekader en positie. We hebben dus allemaal onze eigen interpretatie van de situatie. Ik was bang dat deze reacties zouden afvlakken als ik de gesprekken zou vertalen, omdat dan iedereen er hetzelfde in zou zien. Ik denk dat het interessanter is om de intensiteit van een schreeuw te begrijpen, het geweld en de spanning in een stem, dan om te weten wat er exact gezegd wordt.’

Zaides wil zijn publiek zo een spiegel voorhouden, maar ook zijn eigen aandeel in de situatie niet minimaliseren: ‘Ik maak deel uit van deze gemeenschap. Ik betaal belastingen. Ik draag ook verantwoordelijkheid voor

6

wat er gebeurt. Ik stel me de vraag hoe deze aanhoudende bezetting in ons collectieve lichaam aan het infiltreren is.’

een spiraal van geweld verteld

Hoewel Zaides er bewust voor koos om al te brutaal geweld niet te tonen, laat zijn choreografie van agressie, ontmenselijking en vervreemding onvermijdelijk een diepe indruk na. Zo slaagt hij erin om ons vanuit heel specifiek en lokaal beeldmateriaal te doen nadenken over vragen rond betrokkenheid en gedeelde verantwoordelijkheid in oorlogssituaties in het algemeen - en zo onze apathie en verslagenheid in de nasleep van aanhoudende conflicten te doorbreken. Zelfs kinderen worden geïnfecteerd door de spiraal van geweld - in Archive zien we hen Palestijnen bedreigen en bekogelen met stenen. Zaides: ‘het is natuurlijk choquerend om zo’n gewelddadig gedrag te zien bij kinderen, die we normaal gezien als onschuldig beschouwen. Wat ik het belangrijkst vind, is dat hun aanwezigheid de absurditeit van de hele situatie onderlijnt. Bovendien blijft deze kant van het conflict, dat kinderen al op zeer jonge leeftijd lichamelijk en mentaal in haar greep krijgt, vaak onderbelicht in de traditionele media. Het zijn nochtans net deze beelden die een sterke reactie teweegbrengen, en waarbij we ons als gemeenschap ernstige vragen moeten stellen.’

in de Ban van archive

Dat Zaides als één van de weinige Israëlische choreografen de lokale politieke realiteit in zijn oeuvre verwerkt, wordt hem niet bepaald in dank afgenomen. Zijn vorige creaties veroorzaakten nog relatief weinig ophef, maar sinds Archive in première ging, wordt Zaides geboycot en is hij regelmatig het doelwit van extreemrechtse activisten. Tegenstanders die hem van antisemitisme beschuldigen, zijn er zelfs in geslaagd de subsidiekraan te laten dichtdraaien, zodat Zaides het voor Archive verder zonder financiële overheidssteun moet stellen.

De geviseerde kunstenaar vindt dat andere Israëlische choreografen en dansers niet voldoende politiek geëngageerd zijn, terwijl dans zich juist uitstekend leent voor zo’n analyses: ‘Israëlische dans is heel krachtig: het vraagt om een bijzonder soort fysieke toewijding, en controle speelt er een grote rol in. Ik vraag me af waar die specifieke kracht vandaan komt en wat ze betekent. Soms lijkt het alsof het voortdurende geweld in onze samenleving onze gebaren en onze bewegingen besmet heeft, en Israëlische dans zo gewoon een middel wordt om de bezetting voort te laten duren. Ik probeer deze relatie tussen de politieke context waarin we leven en de unieke vorm van dans

7

die we produceren in vraag te stellen. In mijn toekomstig werk zou ik dit graag volledig loslaten, me bevrijden van alle gewelddadige gebaren.’ In Archive missen dit soort gebaren hun effect alvast niet. Brace yourself.

Lies Xhonneux

vrijwilligers van het Camera Project of B’Tselem: Iman Sufan, Mu’az Sufan, Bilal Tamimi, Udai‘Aqel, Awani D’ana, Bassam J’abri, Abu‘Ayesha, Qassem Saleh, Mustafa Elkam, Raed Abu Ermeileh, Abd al-Karim J’abri, Issa‘Amro, Ahmad Jundiyeh, Nasser Harizat, Abu Sa’ifan, Oren Yakobovich en Nayel Najar concept en choreografie Arkadi Zaidesadvies video Effi Weiss en Amir Borensteingeluid en stemmen Tom Tlalimartistiek advies Katerina Bakatsakifoto Jean Couturier

8

Bronnen

RENAN, B. “Archive. An interview with Arkadi Zaides.” Festival-avignon.com, 2014.

MINNS, N. “Arkadi Zaides: Archive.” Writing about dance, 1 februari 2015.

NAVEH, G. “Culture Ministry Removes Sponsorship of Dance Show over Video Clips

from B’Tselem.” Haaretz, 4 juni 2015.

WEISS, T. “Land Research: aangrijpend dansspektakel van Arkadi Zaides.”

Dansmagazine.nl, mei 2012.

ZEVELOFF, N. “The Occupations and Preoccupations of Arkadi Zaides.” Forward, 27

februari 2015.

www.arkadizaides.comwww.warande.be

9

solidaire tickets – alle kinderen rijk!GEEF KINDERARMOEDE GEEN KANS

Je hoorde het misschien al op het nieuws: 1 op de 5 kinderen in Vlaanderen wordt geboren in een bestaansonzeker gezin en hun aantal stijgt jaar na jaar. Ook in de Kempen stijgt het aantal kinderen in armoede angstaanjagend. Tijd om solidair de strijd aan te gaan en een kind in armoede een gratis ticket te schenken. Wat kan jij doen? Koop één (of meerdere) tickets aan 6 euro voor een kind in armoede. Je kan tickets bestellen via de website of aan de ticketbalie. We verwerken je betaling, maar versturen geen tickets. In samenspraak met vzw T’ANtWOORD, het OCMW en de dienst Welzijn van de Stad Turnhout zorgen we ervoor dat jouw ticket terechtkomt bij de juiste kinderen.

Wat doen de Warande, de stad en T’ANtWOORD? Waar nodig leggen wij een ticket voor een kinderactiviteit op: voor een mama, papa, voogd, broer, zus… Waar wenselijk voorzien wij een begeleidingstraject: nieuwe bezoekers krijgen op een speelse manier uitleg over wat een theaterbezoek of een bezoek aan een tentoonstelling inhoudt en kunnen achteraf nakaarten over de activiteit. Twee keer per jaar verneem je wat er met de inkomsten van de tickets is gebeurd.

meer info:an.joseph@warande.be

i.s.m. vzw T’ANtWOORD, het OCMW en de dienst Gelijke Kansen van de Stad Turnhout

10

meer theater, dans en circus

10-13/12: Anabel Schellekens & Natasja Pire - Marcella12/1: Ballet van de Staatsopera van Tatarstan - Het Zwanenmeer14/1: Bloet/Jan Decorte/Kaaitheater & De Roovers - Geboeid/Prometheus21/1: Remah Jabr - Palestina23/1: Akram Khan Company - Kaash27/1: Ferdnnd - Transkamer3/2: Bára Sigfúsdóttir/Alexander Vantournhout - he lover/Aneckxander6/2: NTGent - Dit zijn de namen23/2: Het Banket - Aarzel nooit25/2: KVS,Les Ballets C de la B & A.M. Qattan Foundation - Badke25/2: Naast de Buren en ’t Arsenaal - Kreutzersonate1/3: Laika & Michhai Geyzen - Über-ich8/3: Berlin - Jerusalem10/3 & 26/4: Theater Stap & Koen de Preter - To belong24/3: Tg Stan - Wat/Nu13/4: L-E-V, Sharon Eyal & Gai Behar - Sara & Killer Pig14/4: De Speelman - Hechten22/4: Het Kip - Achter ‘t eten27/4: ’t Arsenaal - Dood van een handelsreiziger4/5: Halory Goerger en Antoine Defoort - Germinal19/5-28/5: Compagnie Marius - Figaro22/6-25/6: Suzanne Grotenhuis - Ark on iceJuni: Michai Geyzen - Sterren op het Warandedak

11

cafe

Voor en na de voorstelling kan jeterecht in het café Barzoen om iets te eten of te drinken.

parkeren

Je kan een korting krijgen op je parkeertarief als je je parkingticket van Vinci laat valideren aan de ticketbalie.

O