“the best way to make new friends is to be a friend ... · en buigingen, soms wat overdreven aan....
TRANSCRIPT
�8 nritmagazine
“the best way to maKe new friends is to be a friend.remember: we all smile in the same language!” (globee, unwto world peace passport, 2007)
Begin juli onthulden de kranten de
volgende resultaten van een en-
quête van TNS Infratest, gehouden
bij 40.000 hotels over de hele wereld: “Fran-
sen zijn de ergste en Japanners de beste
toeristen ter wereld”. Criteria hiervoor waren
met name beleefdheid en houding. Kort
gezegd: hotels hebben liever Japanse dan
Franse toeristen, want de eerste zijn veel
beleefder dan de laatste. Maar wat houdt
beleefdheid eigenlijk in? Wanneer is gedrag
beleefd en wanneer onbeleefd, en wie be-
paalt dat? Is niet beleefdheid bij uitstek een
kwaliteit die cultureel bepaald wordt? En
heeft beleefdheid niet alles te maken met
waarden en normen? En wat zijn waarden
en normen eigenlijk?
Waarden zijn meestal een gemeenschap-
pelijk kenmerk van de beschaving van een
samenleving of groep en een persoonlijk
kenmerk van een individu. Normen zijn
de regels of principes hoe die waarden tot
uitdrukking worden gebracht. Waarden en
normen worden niet beschouwd als “eeu-
wige monumenten” van een cultuur, want zij
kunnen variëren tussen groepen binnen één
cultuur en tussen verschillende periodes.
Beleefdheid of respect kan omschreven wor-
den als een waarde, waarbij bijvoorbeeld de
manier waarop men iemand aanspreekt of
begroet een van de normen is die aangeeft
hoe beleefdheid tot uitdrukking gebracht
kan worden. Zo is het in sommige landen,
bijvoorbeeld Frankrijk en Duitsland, veel
minder gebruikelijk dan in Nederland om ie-
mand te tutoyeren. Zomaar iemand met jij of
jou aanspreken wordt daar beschouwd als
een uiting van onbeleefdheid, van gebrek
aan respect.
Verschillende normen kunnen binnen een
bepaalde cultuur of groep als verplicht, geac-
cepteerd of ongewenst worden beschouwd.
Een cultuurconflict kan ontstaan als bepaal-
de regels die verplicht gedrag voorschrijven
in de ene cultuur botsen met gedragsregels
die in een andere cultuur strikt verboden
zijn. Een goed voorbeeld van cultuurgebon-
den gedragsnormen die met elkaar in con-
flict kunnen komen, is de gewoonte waarop
mensen elkaar begroeten. In veel culturen
begroet men elkaar met een handdruk, hoe-
wel jongeren vaak alleen maar “hi” zeggen of
elkaar begroeten met een “high five”. In veel
Westerse landen is een vluchtige kus op de
wang – of op beide wangen – gebruikelijk.
Anderen raken elkaars neus of kin, of steken
hun tong uit als begroeting – wat Westerlin-
DOOR: SIETSKE GRAS-DIJKSTRA
Binnenwerk_NRITmagazineNr3_06.in28 28 14-8-2009 17:01:58
��nritmagazine
gen vaak beledigend of juist lachwekkend
vinden. In weer andere culturen echter, zoals
bij orthodoxe Joden, Hindoes en Moslims, is
iedere vorm van lichamelijk contact tussen
mannen en vrouwen ten strengste verboden
en zelfs beledigend. In plaats van een hand-
druk begroet men elkaar vaak met buiging of
een zogenaamde “wai”, dit is een teken van
respect waarbij men de handen gevouwen
tegen de borst houdt, met of zonder knik van
het hoofd of buiging. Een eventuele buiging
is des te dieper naarmate men meer achting
heeft voor de ander.
Ook in de hospitality sector zijn er verschil-
lende waarden en normen, die meestal
cultuurafhankelijk zijn. Een voorbeeld is de
Hindoestaanse dharma of plicht tot gastvrij-
heid (“athiti-jayna”), waarbij als regel geldt:
“De gast is God”. In de praktijk betekent dit
dat bijvoorbeeld in veel hotels in India, waar
80% van de bevolking hindoeïstisch is, het
hotelpersoneel de gast als een god behan-
delt. Voor Westerlingen doet die hoffelijke
houding, die gepaard gaat met veel egards
en buigingen, soms wat overdreven aan.
Maar omgekeerd ervaren veel Aziaten het
gebrek aan dergelijke egards in Europa en
Amerika als nogal onbeleefd. Ook gewoon-
ten en tradities op het gebied van eten en
drinken tonen duidelijke cultuurverschillen.
Sommigen beweren zelfs dat eten cultuur
is. Elk land en volk presenteert zich immers
in zijn culinaire specialiteiten en dranken en
eetgewoonten. Zo is Italië vooral bekend
vanwege de pasta en pizza, Spanje vanwe-
ge de paella en tapas, Noord-Afrika is be-
kend om zijn couscous, in Azië wordt vooral
rijst gegeten, enz. Ook de manier waarop
men eet kan sterk cultuurgebonden zijn.
Denk bijvoorbeeld aan het eten met stokjes
in bijvoorbeeld China en Japan!
Cultuurverschillen kunnen zowel voor de
toerist (gast) als voor lokale bevolking en
werknemers in de toeristenindustrie (host)
oorzaak zijn van vervelende misverstanden.
Die misverstanden zouden voor een groot
deel voorkomen kunnen worden als beide
partijen zich van tevoren op de hoogte ge-
steld zouden hebben van de karakteristieke
verschillende eigenaardigheden van elkaar.
De gast die zich voor zijn reis goed heeft
voorbereid en zich verdiept heeft in zijn va-
kantiebestemming, zal nog meer van zijn
reis kunnen genieten, omdat hij beter voor-
bereid zal zijn op eventuele cultuurverschil-
len. En omgekeerd kan de gastheer/vrouw
het de gast beter naar de zin maken, als hij/
zij is voorbereid op bepaalde karakteristieke
gewoonten van een gast.
Waarden en normen zijn kernbegrippen uit
de ethiek. Bij ethiek denken veel mensen al
snel aan moraalridders die met opgeheven
vinger vertellen hoe mensen zich behoren
te gedragen. Dat is gedeeltelijk juist, maar
het is de vraag of dit zo verkeerd is. Blijk-
baar heeft de moderne mens behoefte aan
dergelijke richtlijnen. Dat is niet zo moeilijk te
verklaren. In de loop van de twintigste eeuw
heeft de een ontwikkeling doorgemaakt,
waarbij diverse instituties, zoals de kerk en
zijn regels, hun invloed op de individuele
mens langzamerhand zijn gaan verliezen.
Sociale controle is sterk verminderd. Uit
angst om zelf slachtoffer te worden, durven
nog maar weinig mensen het nog aan om
openlijk kritiek te geven op andere mensen
die zich misdragen of vernielingen aanrich-
ten. Al snel wordt een beroep gedaan op
wetshandhaving. Maar niet alle gedrag is in
wetten te vangen. En daaruit ontstaan dan
een behoefte aan andere soorten gedrags-
regels die de mens houvast kunnen bieden.
Ethiek, met name toegepaste ethiek, kan
gedefinieerd worden als de wetenschap die
zich bezighoudt met het morele gedrag van
mensen in de samenleving in alledaagse
situaties. Een bekend voorbeeld toegepaste
ethiek is medische ethiek. Medische ethiek
ontstond in de vorige eeuw vooral omdat
de medische beroepsgroep geconfronteerd
werd met lastige morele dilemma’s (o.a.
abortus, euthanasie). Hieruit ontstond de
behoefte aan een gedragscode of ethische
code. Iets dergelijks geldt voor media-ethiek,
milieuethiek, dierethiek, bedrijfsethiek, enz.
Sinds kort zijn ook de eerste stappen gezet
voor toerisme-ethiek. In de afgelopen vijftig
jaar heeft het toerisme wereldwijd een ra-
zendsnelle groei doorgemaakt. Deze ontwik-
keling gaat steeds meer gepaard met vaak
onbedoelde en ongewenste neveneffecten.
Daarom heeft de World Tourism Organiza-
tion 10 jaar geleden een mondiale ethische
code voor toerisme ontworpen. Deze Glo-
bal Code of Ethics voor Tourism vormt een
referentiekader voor een meer duurzame
en moreel verantwoorde ontwikkeling van
toerisme in de wereld (zie www.unwto.org/
ethics/index.php).
Sietske Gras-Dijkstra is verbonden aan de Academie voor Toerisme van de NHTV. Zij is auteur van het onlangs verschenen boek “Values in Tourism : An Itinerary to Tourism Ethics.” Dit boek is een uitgave van Edu Actief.
Binnenwerk_NRITmagazineNr3_06.in29 29 14-8-2009 17:01:59