ancient persian royal modes

Upload: arastoo-mihan

Post on 07-Jul-2018

217 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    1/16

     

    نظا

     

    شيرين

     

    و

     

    خسرو

     

    از نظر نظو ه

     

    آن

     

    واهميت

     

    باربدي

     

    الحان

    برخ نابع

     

    و

     

    روايت نوچهري

     

    با

     

    آن

     

    و قايسه

     

     ثابت زا كتر منصور

     

     

    :5 /9 /9 0 :2 0 /1 1 /9 0 

      چكي

     

    سيقي در ادبيات و تأثيرات تقابل آن كه در اين قاله از نظرطالعه

    نظا ي بدان ي پردازيم در حيطه طالعات دو بني شيرين خسرنظ ه

    ترين اسناد سيقي و الحان باربدي استخسرو و شيرين از برجست.قرار دارد

    ان درون در بو اصطالحات سيق ،سازهها و الحا اسا ي آهنكه در آن

    لي به ناسبت بكار رفتهّ

    زغت هياظاحل نيدب ولاسر د خسا ياقتسرد 

    1. [email protected]

      -

      -

      /

      1

      2

      /

      1

      3

      9

      1

     

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    2/16

      -  - 1 2 / / 1 3 9 1  

     

     ذكصترين شخاز ه يك.سيقي  اين نظ ه  اهاي ساختار بخشي

     سي لحنشتمل ب ساسانياسيقي دويعنيازاسالقبدورهسيقايي 

    نظا ين چه است كباربدي ديگر به ذكر آنها پرداخته برخ ونيپيش از 

    اند

    به

     

    اين قاله

     

    ازالحادر

     

    گ ناگ ن

     

    هاي

     

    روايت

     

    پرداختهقايسه

     

    باربدي

     

     .شي

    كليدواژه

    :   شيرين ،سيقي ،سي لحن باربدي،نظ  و ي خسرو

    قايسه ،ن چهري 

    دق

    شا مـ يا هـ شور ، تاعو ضـوم ،  مـهافم زا يا هد يـنت م هـرد   ومطالعات دو ني شبك

    اهيم فـم

     كـ

     گيرد

     مي

     در ر

     را

     علم

     دو

     سازي

     يكسان

     يا

     مونودوكسي

     توصيفي

     ا زارهاي

     گزينش

    مشترك در شناخت توانايي هاي هر دو علم در توليد محصول مشترك و نو رادر پايان فعاليت 

     ارمغان مي آورد  .علمي

    ي ـا هدرتس گـ تا نـاكما  بـناج  مـه و مكحتسم يدنويپ رد يقيسوم و يسراپ رعشيار

    واره.انيكديگر فراهم آورده مـه يخيرا تـ راوشد طيارش رد يسراف   و رجست شاعران فرهيخت

     دهنده  ك پشتيبان موسيقي و اشاع وشو حافظ آن وده اند ،همانطوري  خـ نا نـاد يقي سـوم 

    ست جـر نارعا شـ راعشا زا يرايس و   استقبال اين فن شريف شتافت ذوق وآشنا ا موسيقي

    ردهرا در آثار خودآوردهونيز گمنام  كـ نادنچود نامدرم ناهذا رد ار يقيسوم و رعشريثأت و دنا

    است

     انجاميده

     موسيقي

     و

     پارسي

     ز ان

     غناي

     و

     گسترش

     دوسوي

     وكوشش

     تعامل

     اندواين

    كـ تسا يسانش يقيسوم نارعاش نآز ا يكي، يماظن  وـ هدو ه ـا گـآ يقي سـوم ريثا تـ

     نظامي.الحات موسيقي در آثارخود گرد آورده استاي گرانبها از لغات و اصطمجموع  پيشين

       تا كنون يقيشناسي نشان ميدهد ك سـوم ب تـك رد يد ر ـا نا حـلا يما سـا يخر ركذ زج

      لـاقم رد ها تـوك تارا شـا و راه ارعشلا كلم زا يسراپ بدا و راه ريظنرصاعمو ميدقي»ش قـن

      يـا يتن سـ يقي سـوم زا ييا هـ  سرووشيريننظامي در شناساندن گوش خـ  مـوظنم رد نار«زا

      ا«يا راهيم جديري سليمي و مقال تـ يما ظـن را ثـآ زا يد ر ـا ناحلا ياپ درو دورس يناورسخ

     طور اجمالي و)/1370كنگره زرگداشت نظامي(از ايرج گلسرخي»قي امروز ايرانموسي ك

     ذكر كلي موسيقي ار دي وتطبيق رخ  اا روشي ذوقي و دون طبق ندي ت ـاحالط صـا ي

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    3/16

     است  اند،تحقيق جامعي در اين خصوص انجام نگرفت  .موسيقي امروزي پرداخت

     در ده  ذكر است رخي ازفرهنگ هاي موسيقي ك يافت الزم اند نظيري هفتاد انتشار 

     واژه ـ مـان ــ م ز ران  ــ ي شگا ـ يـاتس يد ـ هـم زا )1376(وـ نـاريا يق ــ س مو گ  ــ ن ره روز اثـف ـ هـ

    داني جـو

    )1376( فارسـينيز ـ

     لغـت

     هـاي

     فرهنـگ

     از

     ل قـع اـنم

     و رخـي

     دا خـهد

     نظيـر

     الحان ار دي رادر ر مي گير)مشحو(موسيقي  .ا ياتي از نظامي شاهد مثال آورده اند ك

    ر ظـن زارعا شـ نياراع شـارياس ت فـا رد يقيسوم تيلك   خسرو و شيرين دون آنك منظوم

    ،دنام رودرد يقي سـوم ا يلّزغت نيماضم دنويپ ليلد گ نـهرف  ـ جوت درو مـ هراو مـه نار يـا

    كا يت و تحرذلي ،ج توصيفات تغزاوجودزيباتري. واديبان و موسيقيدانان وده استشاعران

    درز و  نـا و يگداد لـد و قشع ناي رد يقيسوم ريثأت  داستاني،ذكر شواهد تاريخي و نيز توج

     ترين آحكمت   از رجست  اطالعات موسيقايي اين منظوم ك واراي ارتغزلي ادب فارسي است 

     .سرايي منظوم وجلوه آن در مكتب هنري نظامي را هترين وجهي رمي تا اندشيوه داستان

     و بيان موسيقا ل

    ّ

    زغت ه امنورد 

    وايدر فضايي مشحو خسرو و شيريترين موضوع منظومستايش عشق محوري نـ زا

     خودمرغان و ساز و آواز يا   در ا تداي منظومـ ميي موسيقايي اعررد ،چنانك شـس پـ 

    از سـ نا غـرم  كـل نا يـمدآ  نـ ار نـآ  كـ ي لـهدر ندي وك ا ربمايپ و دنوادخ شياتسودمحزا

     :،مي سرايانكرده

    ـ ـ ـ سـ ل ـ ـ ـ هـد ن ـ ـ ـ غـر د م ـ ـ ـ نـدروآرد ـ ـ ـ بـ ار ت ـ ـ ـ بـون حن ـ ـ ـ پـ هگرحـــساوآ

    شوده زباناالسرامخزسرودنهنگاشاعر گـ ظعو و زردنا و تمكح و تـحار صـ 

    ك مي نام گويد   شرم دارد از سرودن  گشرمي ك ا عذري موجاي غنايي وعاشقان نـر دوز ،

     وادي تغز خود ر و اوازمي واهشينل ناگزير مياز هوس پيمايي و روي نهادن خـ  و

     :سر مي دهدو مي سرايكهنساالن ايران لحني تازه 

    م ـ ـ هـار ن كيپر ـ ــ ـ ـ حـس رح ـ ـ سـ  ن ا ـ ـ مـ سر ـ ـ جـمه ـ ـ شـ ن ـ ـ تـور ه ن ـ ـ بـنج

    ـ غ  بـ ن  ـ يـرد ن ـ مـ مدو ـ بـ غر ـ مـ نيتس ـ خـن غا ر ـ ـ گـو ت ـ ـ يـنك ي ـ ـ نـك ل ـ ـ بـلب مر ـ ـ گـ

    گيز  ـ ـ نـا تر ـ كـف ل ـ يـخ يتش ـ مـ نيد ـ بـ زيررك ـ ـ شـ مدر ـ ـ كـ ار ه ـ ـ سـوب ط س ـ ـ بـ

    ك ازز اسپس ت وااليهاتفي دمسازاستدل  مـهووامـد سـانش د هـعد ك لـف زا

     كرده و مي گويد  دارد و نوآوري پيش  :انديش

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    4/16

      -  - 1 2 / / 1 3 9 1  

    و ـ ـ نـ ير ـ ـ هـ شب ـ ـ چـ  وبر آر ا ـ ـ نـ  و ـ ـ پـ رد ه ـ ـ تـ تب في  ــ سـ خن را د ـ ـ سـ

       عشق آنست ك ون مي پردازد تلطيف احساسات آدميهمواره چـ  در شريان منظوم

    كدر ذهن و ز ان نظامي گاه همچونمي يا د وجوشان جريانخوني گرم  لـف بارحم ت سـا

    نيست

     گريزي

     آن

     عبادت

     از

     را

     آدمي

     ك

    : ر ـ ـ حـم قش ـ عـ ز ـ جـ لك  ـ ـ ـ ـ ـ ـ فـراد ـ نـ يبا دراد ـ نـ ي ـ بـآ قش ـ عـ ك ـ ـ خ ي  ـ بـ ن ـ ـ ه ج

    ت  سـا ن يـا هش يـدن ك ،و شـ قشع مال ـ غـ ت ـ سـا ن ـ يـا هش ـ يـپ ار نالدبح ـ ـ ص ه  ـ مـه

    ر رق سـ ي  گـيد و ت سـا قش عـ ن هج بقش ـ عـ الا تس ـ يـ ـ ـ ـ بـ ه ـ ـ ـ ـ مـه

    ـ لم  ع ن ـ ج يدو ـ ـ بـ ق ـ ـ ـ شـ عـ ي بـ رگا مل ـ ـ عـ نارود رد هد ـ ـ نـ يدو ـ ـ بـ ه ـ ـ كـ

     دلدادگان راه جفو  رجيحپويند و هجران و جدايي را را ميهنگامي ك تـ د نـويپ و لاصو

     از پردهدهند نواي ار ديمي وش هاي مهر ،عواطف واال و عشق پاك انساني را ـ است ك گـ

     .شنونرساند تا غافالن و افسردگان نداي عشق را ار ديگمي

    ت سـ

     سرده فـ

     د شـ

     ـ لي خ

     عشق

     كز

     كسي

     ست

     مرده

     عشق

     بي

     ،دوب

     صدج ن

     گرش

    ت ن ر  سـاد ن يـا قش عـ ه بـ م تـسبر ـ ـ مـك ر ن ـ ـ ـ ـ هـج مداد رد ق ـ ـ شـ عـ يالص

     

     موسي  در منظومكاركرد اجتماع  شير خسرق  و

    ك  – موسيقايرا روايتيخسروشيرين ده اد ي است  شـ هد يـنت نآدوپورا تـ رد يقيسومو

    طالحات حفظ سياري از الحان و آهنگعالوه ر  صـاواهصا خـسـ عاو نـاركذو يگنو گـچ و اهزا

     .را شامل مي شويبهاگراو اجتماعياطالعات تاريخيآنها

     و منزلتايت درا د  مرتب ياستاني ايران زمينهنموسيقي منظوم مـ يپمير ـ.

     دمت خـ

     در

     اه گـره

     كـ

     است

     گون

     منظوم دين

     اين

     در

     موسيقي

     هاي

     ازكاركرد

     ـيكي

    ّ

    ظت

     و

     م

    اناگر رايح شده تقبيگرفت زورگويي حاكمان قرار  مـدرم ينامدا شـيراز گـرچـ ر هـا ـ

    زودههاي مليها و جشنتر آئينشكوه فـا نآ جراو تمرحر تفرراك   و يان مهرودادوراستي

     شاعرخواهي در نگاهدا.شده است ي عدالت جويان مـ م هـرد ر نـه ا ن ـي نـچ ي ّـجت زد و  يـمآ

     :يا مي

    ست ـ يـن دا آ ر ـ نـه  ل ا ـ ـ ـ ـ ـ قـع ندر ـ گـ چي ـ ـ هـتس ـ ـ يـن داد  وبتر ا ـ ـ خـ ر ـ ـ نـه

    ك و  سوگندخسرادر تقا ل ا فرزندششاه رهرماز اين منظر است  ان دادك مـيپر

    وشساراي خودم زير دستانو تظديدتحقير مردمان رنجهايشكست  نـ و شيع 

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    5/16

     :كشخواهي ر ماينچنين فرياد دا قرار ميدهاسختسا

    ـ ـ تـ دو ـ ـ مـرف ك ـ ـ لـمـ ـ كـ ر ـ ـ جـنخ ند

    د  ـ نـداد هرو ـ غـ بح ـ صـ ه ـ بـ ار ش ـ مـالغ

    ـ  گـنچ نخ ـ نـ ه ـ گـنآ س ـ پـنتس ـ كـش 

    ه مـ بـسس كـ اد نـدرك پـ 

     ـ ـ ـ پـ ار شبكرمرو ــ ـ ـ كـ ـ بت ـ ـ ـ نـد

    ـ ـ بـالگـ بـآ ه ـ ـ بـ ار ـ ـ نـداد هرو ـ ـ شـ 

    نگش ابرو ـ ـ ـ چـ ـ ـ يـشنتس ـ ـ ـ سـگ 

    ـ بـ ه ـ نــ نـ گو ـ خـ ه ـ نـادرد  ـ بـ 

     شكوه مو از ي عدالتي  خويش ز ان  :گشايهاي زمان

    ش پرسـج تـآ  ـ ن همر گـ ن ـ نچ د شـ 

    سلم ن ـ ـ مــ ـ مـ ت ـ ـ سـا م ـ ـ نـ ر ـ ـ بـگوا

    ـ دا  بـ ه ـ كـيـ ملس ـ مـ رم  ـ شـ ار ـ تـ 

    ر گـيـر بـگ ملس مـ ت سـا ماد كـ 

     

     لحن باربدي به روا ت منظومه  شير و خسرس

     متجلي مي شودار ظهورجايگاه لند موسيقي اي.در منظوم يـن زيورپورس خـدو خـ 

    خواب

     در

     را

     ميانوشيروان

     ام نـ

     ا ر ـگاو نـ

     ساحري

     ازجمل

     و

     چيز

     چهار

     را

     او

     ك

     يند

    »د ر ـا

    «د.دهشارت مي  ر ـا تسا يقيسوم و بارش و راكش و نز   شيفت ت و رخسرو پرويز ك مـعن 

     سر نميداي.آورشمار مي قداي گرانطليع دريي يكديگر روزگار قـ  ـردند و

    ش ك عودندوا ستهم تـآ  ا ـر شزا سـ د ر ـا ،ورسخ گرم زا دي مـشناتش گـنا و دش كـ

     ساز نبردراي كسيرد تا ديگرمرا دحكايـاي. دست يـامن ي مـ  سان فـا  كـتد شـ زا

    دد و نوازش هاي خسروپرويزد تأثير رپرويز خسرو دلبستگي ار د  ر ـا ق حـت يـاكح

     .سودهز ان شاعران و اديبانقرن ها نقلدارد و

     در آنمهم درج الحان ار دي استشيرين يكي از اسنادو خسرومنظوم د از ك ر ـا

    را رمي

     لحن

     سي

     ،ناتسد

     صد

     ازميان

     يكي

     روز

     هر

     و

     رآنهگزيند

     خسرو ا ر ط

     نوازمراي

     :سرايمو

    ست ـ مـ لـبلب نو ـ چـ دبر ـ ـــب دـــــمآرد

      ــ س رد دو ـ بـ ار وا ه ـ كـ ن تسدد ـ ــ ـ ـ صـ

    وشبي لحني نـ نو چـ ن حـل ي سـ نادب

    ر خمه درآورد  ـ سـ نو ـ ـ ـ چـ طبر ـ ـ ـ ـ بـ ه ـ بـ

    ت  ـ سـد رد بآ نو ـ چـ ي ـ طـبرب ه ـ تـفرگ

      وش آوا ـ خـ ن ـ حـل ي ـ سـ در ـ كـ هد ـ يـزگ

    وش  ـ هـ يدتس ـ بـ ه ـ گـ و يداد لد ي ـ هـگ

    ر درآورد  ـ ـ تـ گن ـ ــ ـ ـ ـ بـ كش ـ ـ خـ دور

     خوش الحان  تاني ازار د هايها و ساختترين آهنگسي لحن ار دي ك سـددص 

     :انمي چني نظقونا ،اوست

    1-با آو 

     گنج

     

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    6/16

      -  - 1 2 / / 1 3 9 1  

    دي ـ ـ نـار دروآ د ـ ـ ـ نج ب ـ ـ گـ  ـ د ا ـ ـ و ب ـ ـ چـ يدن ش ـ فـ ي ـ جـنگ شب ـ لـ يد ـ بـ ر ـ هـ

     .گان ار دي ،لحن شانزدهم استدر الحان سي»ادآورد«گنج  د ـ ر ـا ار گ  نـهآ ن يـا

    ود  ت ـفاي تسد نايمور  مناسبت پيروزي ايرانيان و راي شهر راز سردار ساساني ك رگنجين

    ر

     مصر

     كرو

     فتح

     ساخها

     اس

     .  پسر قيصر راي آن ي ـردنك سـا ره  صـاحم زا س پـ  ورك طـارپما جن گـ ،نا يـناريا  يل سـو

    نج  گـ ن يـا قا فـتا بسحر ك داتسرف ايرد نايم  دست ايرانيان نيفتد آنرا دركشتي نهاد و

    مارا شدهاين رو اد آورده خواندها ودست سپاهيان خسرو پرويز افتاد  شـ جن گـ تش هـ 

     . اسخسرو پرويز

     گنج گا–2

    ـ سـ او ـ نـ يدر ـ كـ ار و ـ گـ جن ـ گـ و ـ چـ بگـ م هـ و و ـ گ م هـ نيم يدن شفا

     )جمشيد كاروس  ،شادورد  ،گاو ميش(گنج گاو  كـ ت  سـا يجنگ مانما نـمگ يزرواش كـ 

    مزرع آن

     زدن

     شخم

     هنگام

     مارا

     كاو

     كندو

     از

     پرويز عد

     خسرو

     و

     يافت

     صدكوزه

     يافتن

     و

     رع

     خزينـو نقره ،يكي از كوزهطال ا ـر يقا و داد زرواشك  پردها را سـ را ر ـد .  مـوظنم در 

    گو شيرينخسرو  نـهرف  ا آن اين لحن دومين آهنگي است ك ار د سروده ،در حالي ك هـار

    دانست   .انهفدمين لحن ار دي 

    3–سوخت

     گنج

     

    ـ ختي راه ـ سـ نو ـ ـ چـ هتخو ـ ـ سـ جن ـ ـ گـ ر جن ـ ـ گـ د ـ ـ صـ يتخو ـ ـ سـ ي ـ ـ مـرگآ 

     در   دوره ساسانيان متداول ودهگنج پنجم خسرو پرويز و لحن هجدهم الحان ار دي ك

     .است

     شا و ان مروا ي–4

    ي ـ ـ ـ تـفگ د ـ ـ ـ يـراورم نارود ـ ـ ـ شـ و ـ ـ ـ چـ تفــس د ـ يـراورم هــك يــتفگ شبــل

     خسرو»شادورا« يشادوران. شيرين چهارمين لحن ار دي است ودر منظوم نـعم  ـ

     در سراپرده خسرو پرويز و استخيم  ،فرش ،سراپرده نرسر ميار د هنگامي ك حـل نيا

     استرا ي)جهانگير. ( ساخت مـ يد ر ـا د ـ يـراورم زا ي فـرظ هاش نآ يار و د هـد.رها ظـ

     قالي زر افت و جواهر نشان نگارستان  گ رااسشادروان اشاره نـهآ ن يـا د را لامتحا   و

     .اشدر توصيف اين فرش نگارين سروده

    5-

    طاقدي

     

    تخت

     

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    7/16

     كــردي ـ سـ يس ـ يـدق ط تــخت وــچ يدرك ـ ـ ـ بـ رد  ـ ـ ـ هـق ط  شت ا ـ ـ ـ هـب

    يتختخسرو پرويز ر.لحن پنجم از الحان ار دي است  مـ سيدقاط مان اكـ تس شـن

    ول آن. از ساج و عاج و طال و نقره و جواهر ودمتشكل طـ180ش ضـرع و 130نآ عا فـترا و 

    15ذرع ود

     .پل 

     چوبدر

     آن

     وهاي

     روج و ـ

     ب كـاوك

     و

     فلكي

     صور

     و

     رفت ود

     آ نوس كار

     سياه

      و صورت شاهان و مناظر شكار و زم ر روي آن حك شده ود البي(اقاليم سبع عـث  اهنام شـ

    /337(كـ  ت شـاد رارق يتلآ نآ يور و هديسر زيورپ ورسخ   اين تخت از فريدون گفتند ك

    تگاهوسيقي امروزي تخت طاقديس گوشدر .كردند ساعات روز را معين ميا آن  سـد رد يا

     گاه است  :شيرين چنين آمدهو خسرودر توصيف تخت طاقديس در منظوم.نوا و س

    رتخت ـ ـ ـ ـ سـرب ي ور تس ـ شـنب ي ـ مـ ه ـ بـ

    سش  ــ يدق ـ ـ ـ ـ ـ ـ طـ ت ـ خـت در ـ گـادرگ ه ـ بـ

      ـ ـ ـ ـ مـسآ ي هل ـ ــ ـ ـ ـ ـ ه تمث ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ مـه

    ت  ـ خـب  ــ ب در ـ كـ ي ـ فـيرح ت ـ فـرح نيد ـ بـ

    داران  ـ جـ ت ن ـ ــ ـ ـ ـ ـ سشده ـ يـل ك ـ خـ  

    رآن تخـــت ـ ـ ـ بـ هتس ـ ـ بـ د ـ ـ ـ ـ ـ ـ صـر

      كيا

     

    وان ـ ـ يـك ه گر ـ ـ ـ خـ  تـ ه ـ ـ ـ ـ ـ ـ مـ خي مـ

    ي ـ سـ ه  ـ بـ  ـ ـ تـ ـ بت  ــ ـ ـ  ث واكب را ـ ـ ـ ـ كـ

    رو  ـ فـا ب ـ شـ ـ ي  ــ هـرهگ رتيب  ـ ـ ـ ـ تـ ه ـ بـ

    ه انجــــم را رصـــد رانـد كـ يي ـ س نش

    ت  شـاد ر ظـن رد ورس خـ ت خـت و كـ يسك

    وا  ـ ـ ـ يـارب ناو ـ ـ ـ ـ ـ يـا هتخادر ـ ـ ـ ـ ـ پـ ورد

      ـ ـ يـپ جرد  ـ بـ ق ـ ـ ـ يـ ـ قـداد ـ قـم هدوم ـ

    ـ ع ت شـــب و رو  ـ سـ  رداده ـ ـ ـ ـ بـخ

     آن دا ـ نـاوخرب ه ـ تـخت ار ن م ــ س ت آ ـ خـت

    ت  ـ شـادرب ورس ـ خـيك م ـ ـ ـ ـ جـ ناراز ـ هـ

    ايق  قـد راد قـم ي نـعي ت سـا  جـرد عمج ،جرد  اتدر توضيح يت پنجم آمده ك جـرد

    سرو.ديآن تخت ميدكواكب ر  خـيك يا مـن نا هـج ما جـ لثم  كـ الم  عـ رار سـا ما مـت رزا

     )/274وحيد دستگرد(ر،داشت 

     ناقوسي و او نگ–7–6

    ـ ـ سـ يد ي ـ ـ گـنروا و ي ــ سـ و ن قو ـ ـ چـ اوآ  ـ قوس ا نـ نو ـ چـ گ ـ نـروا يد ـ شـ

    سرواني ازيعني آن  خـ تخت و گنروا ،درك بيكرت يگنروا ا ار يسوقان گنهآ د را ك هاگ

     آوازد ناقوسشدت وج  ي آواز وي در اورديگر معني .آمدر موار تـقو ي مـ گ نـ،د يـچيپ

     )/191دستگردوحي(كردانگ ،ناقوس مي

     ه كاو حق–8

    و ـ ـ ـ چــ ـ ـ

    ّ

    قح  د ا ـ ـ ـ نـق داد سو ــ ـ ـ وس دادي ه ك ـ ـ ـ بـ ار وا يال ـ ـ ـ كـ رك ـ ـ ـ شـ

    »كاوسحق

     «ر

     گ نـهرف

     هـو

     شم شـ

     ن حـل

     امي ظـنيد ر ـا نا حـلا

     از

     ن حـل

     شتمين هـ

     

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    8/16

      -  - 1 2 / / 1 3 9 1  

     .اندانست 

     ماه بركوها-9

    ش دي ــ ـ ـ ن گ ـ هـوكر ــ ه ب ـ م ن  ـ ـ حـل و ـ ـ چـ ـــهوكرب ه ـ ــم شن ـ ــبد ـ ــهن ن

     منظوم

     خسرودر

     و

     درفرهنگ

     و

     نهم

     لحن

     شيرين

     دي ر ـا نا حـلا

     از

     ويكم

     سي

     لحن

     ها

     در   خرداد  م)ماذرسپا(را مقام ماذرستان آناللهووالمالهاست ك ك اهداند  مـ تروص

     .نيز ضبط شده اس)ماه االي كو(ا ركوهان 

     مشك ان-10

    ه ـ ـ نـاد كش ـ ـ مـ ياو ـ ـ نـ ي ـ ـ تـفگرب و ـ ـ چـ ت ـ خـه ـ نـ خ كش ـ مـ يو ـ بـ يتش ـ گـ 

     .شيرين لحن دهم اسو خسروازالحان ار دي و در منظوملحن يست و دوم

     آ ايش خو شي-11

    ي ـ ـ هـار دي ـ ـ شـروخ ش ـ ـ يـارآ  و د ـ ـ چـ يه ـ ـ مـ دي ـ ـ شـروخ يد ـ ـ بـ ش ـ ـ يـارآرد

     فرهنگ

     ودر

     لحن

     هفدهمين

     نيز

     و

     لحن

     نخستين

     نها حـل

     يرين شـ

     و

     سرو خـ

     مـوظنم

     در

     .استيازدهم از الحان ار دي 

     نيمرو-12

    رو ـ ـ فـا س ـ ـ لـجم  رو ـ ـ مـين ي ـ ـ تـفگ و ـ ـ چـ ور ه ـ ـ مـين  ـ ـ تـ يد ـ ـ بـ دو ـ ـ خـيب در ـ ـ خـ

    ي)هفرهن(لحن يست و نهم  سـ نا حـلا زاد ر ـا نـاگو زور فـا س لـجم هزور مـا ما نـ 

     .اي در دستگاه شور اسگوش

     سب سب-13

    نيدي ـ شـ شزب ـ سـ رد زب ـ سـ ك ـ نـ ب و ـ چـ هزب ـ ـ سـ كش ـ ـ خـ در غ ـ ـ بـد ـ ـ يـمد

    بزي ك لحن نهم از الحان ار دي  سـ رد هزبس و هزبس رد زبس و هزبس رد هزبس تروص

     .نيز در فرهنگ ها ثبت شده است 

     قفل وم-14

    گ ـ ـ نـهآ رد يدروآ ي ـ ـ مـور ل ـ ـ فـق و ـ ـ چـ گ ـ نـ او مور  نج ا ـ گـ ل ـ فـق يد ش ــ گ

    تگان ار از الحان سي)رها(لحن پانزدهم»قفل رومي« سـا ن يـا  ز ـ يـن يرص نـع ،

     :آهنگ اشاره كرده است

    د ــ بـر ب نو ـ ـ چـ ديار ـ ـ سـ ي ـ ـ مـه ل ـ ـ بـلب ونيل ـ جـ و ي ـ مـور لــفق و سول ـ قـ

    15-سروستا

     

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    9/16

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    10/16

      -  - 1 2 / / 1 3 9 1  

     مهرگان-21

    ـ ني گـرهم ياو ـ ـ ـ ـ نـ يدركو ـ ـ ـ ـ نـ و ـ چـ رهم  ق ا ـ ـ لـخ شو ـ ـ هـ يدر ـ ـ بـبن ـ ـ ـ ب

    دياز الحان سي)هفرهن(لحن يست و پنجم  ر ـا ناگنآ ي ارا فـزا مهدزا يـ ما قـم ار

    دوازدهآهنگ

     ميهاي

     صفيگان

     و

     آنداند

     رالدين

     يا مـ

     نـاگ

     وهشت

     چهل

     ماردادوار شـ

    .ن يـا

     شدهلحن راي  تگاهي جشن زرگداشت مهرگان ساخت سـد يقيسوم رد هزورما ير كـذ نآزا

    سمنيست،اما مه  قـ ت سـا نكمم هدروآدوخ رعشرد يرهچونم  ايي ازرگان زرگ و خردك ك هـ

     .شو اجرا م دستگاه شورديف ساززرگ و كوچك دامروزه گوش.ها اشمهرگاني

     مرواي ني-22

    ـ ل ـف يتخاد ـ نـا كــين ياور ـ مـرب وــچ نآ ياور ـ مـ يد ـ مـآ ك ـ يـن ه ـ مـه ـ ـ س

    منظوم »مرواي نيك« دي و فرهنگ نظاميلحن يست و دوم در  ر ـا نا حـلازا  كـ اه

    .نيس از آننامموسيقي دستگاهي داست و امروز

    23-شبدي

     

    ب برگ ـ ـ شـ رد و ـ ـ چـزيدب ـ ـ شـ هار ي ـ ـ تـف ز ـ ـ يـخ ب ـ ـ شـ ق ـ ـ ـ آف ه  ـ ـ لـمج يدند ـ ـ شـ

    د »دي« و»ش«مركب از  ر ـا و تسا هدو زيورپ ورسخ بسا مان  معني رنگ سياه ك

    عالق را در توصيف اين اسب ك سيار موردآن رود  سـ دو ز ـيورپ ورسخ .د لـاخضا يـف ن ـ

     :در توصيف اسب خسرو پرويز سرود)شاعر عرب قرن اول و دوم هجري(

    دال ـ ـ جـنم زيدبش ـ ـ لـا حب ـ ـ صـا اذا ي ـ ـ تـح

    ه  ـ ـ عـبرا ر ـ ـ تـو ن ا ـ ـ مـ هي ـ ـ ـ ـ لـع ت ــ حـ ن

    ي  ـ فـ ه ـ لـثم م ن ـ كـ وبو ـ كـرم س ـ نـلا

    ب  ـ ـ يـرطت ه ـ ـ يـف  ـ ـ حـون ـ رسيه  ــ ـ ـ فـ ب ل

     شبديز   سرايي كردار ه شدپير و از كار افتادآنگاه ك راي او نوح ز ـاس ميس راهچ ا

    فارسينوح

     را كاهگفتاي

     شبديز

     دادن

     دست

     از

     غم

     تا

     كسي را ياراياگونخبر مرگ شبديز راي خسرو پرويز سيار دهشتناك ود  اينك

     شاه نبود اهآن داشتند تا ا ساز خود ايگويند نكيسا يا ار د را رو ميخبر شـ  ا ـر ر بـخ 

     .دهد

     شب فر-24

    شيدي ـ كـ خرــف بــش ن تــسدرب وــچ دـيدن س كـ ب شـ ر تـ هدـمخرف نآ  ا

    ران)هفرهن(لحن چهاردهم»شب فرخ« يـا زور مـا يقي سـوم رد  كـ يد ر ـا ناحلا زا

     .موجود نيست

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    11/16

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    12/16

      -  - 1 2 / / 1 3 9 1  

    اره(كريم ين مهديقلي تبريزي جـاق هاش دمحم و هاش يلعحتف رصع (  كـ ت  سـا ا تـ يـاور

    وان شيرين ودر خسرونظامي يـد سپس وراع شـايرهچونم  مـتاخ  در  چـنآ وي طـخ  سخ نـ

     عبدالرحمان ن سيف  برسال تـاك يناهف صـا شورس بقانملا سمش  الدين غزنوي در مجموع

    )مشتري

    (قرا

     دارد ،دين

     هايي

     تفاوت

    ك فرهنگ جامعدر تم رال نظاميآمده  فـه و تسيكذهدر كـن حـل  كـ يلا حـرد

     :و نظامي اين لحن راآوردنام دارديست وهفتم نيمروز 

    رو ـ ـ فـا س ـ ـ لـجم  رو ـ ـ مـين ي ـ ـ تـفگ و ـ ـ چـ ور ه ـ ـ مـين  ـ ـ تـ يد ـ ـ بـ دو ـ ـ خـيب دو ـ ـ خـ

    امعدر حالي ك متذكر شدهموس قتاريخ درهمين قول را مشحون  جـ گنهرفن يـارد 

     .اره دچار سهو شده است

     مچنينه نظامي،اورنگي  ميذكرشدههمراه ناقوسجاي اورنگدر رخي نسخ  وانك تـ

     . ملحوظ كر آن ر اشعار نظامضمدر

    اول

     روايت

    ـ سـ يد ـ مـآ گ ـ نـروارب ي ـ سـوق ن و ـ چـ اوآ سوق ــ ـ ون ن ـ ـ چـ گ ـ ـ نـروا يد ـ ـ شـ

     :روايت دوم از آنندراج

    ـ ـ سـ يد ي ــ سـوق ن و ي ـ ـ گـنروا و ـ ـ چـ اوآ سوق ــ ـ ون ن ـ ـ چـ گ ـ ـ نـروا يد ـ ـ شـ

    كريستن سن(موس قي و شعر در كتابا ر ركوهانآرايش خورشيد دو لحنكديگر آن 

     سرود آرايش خورشيد اشاره نكردهشدذكر)142  نظامي ان و ،درحالي ك هـوكر هام دورس

     .رمي شمررا

     ذكر ا دورهالحان ار ديهر چند نخست منوچهري يـ ينا سـاس دهع ياه گنهآ رگيدو 

    پرداخت ،ام

     خسروخود

     ومنظوم

     نظامي

     وشيرين

     ت سـا

     آورده

     را

     ا هـنآ

     كامل

     طور

     ك

     است

     

    مقّدان نظامي وده اند اشعار شاعران ديگرپس از آن در  .روايت مي شودك يشتر  ـ جوت ل اق 

    كمنوچهري است ك يـ چي هـ زا يناگرهم و ناتسورس و زورون و واگ جنگ و دروآدا جنگ زج

       زال.آوريان نمياز الحان ار دي ذكري  منوچهري ا نام موي ودشايد آنچ خـ راع شـا رد

     :مي آورد

    سر ـ خـ  مـخ و يـنيچ و ي ــ س پ ر لفـظ   ه بـ يز ـ غـل هديص ـ قـ و لا ه ـ يـوم ن ـ حـل ه ـ بـ

       موي نوح گراز جمل  نظامي ها و  و گويد كين ايرج و سياوش مي آنههايي اشد ك

     شد احتمال در سوگ اين دو چهره اسطوره اي   .اندساخت

    ي ووش ــ س ني ـ كـ  دي ا ـ نـار ه ـ مـخ و ـ چـ شو ـ گـ يد ـ شـ ن ـ ـ شو سي و ون  ـ خـ  را ـ پـ

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    13/16

      رآغ ـ ـ ـ ـ سـ ار جر ـ يـا ني ـ كـ يدر ـ كـ و ـ چـ ـ ـ ب دي  ـ شـون جر ـ يـا ني ـ كـ ار ن ـ ــ ـ ـ مـ

     داني ميالحااخشها را اينسكريستن بـنج   كـ د نـراد يخيرا تـ .)نوحش مـ،

    ربهاي سوگ امروزه فقط در ين سرو)13751:63 غـ رد ينا يـم سر گـاز رد  قوامي ك

     و

     ان گـدرم

     وم مـع

     مر وط

     ك رخي

     دارد

     رواج

     و ختياري

     لرستان

     لرهاي

     ،اهدرك

     يعني

     ايران

    شت پاره كـ ود  خـ رابت و ليا تشادساپ و عفانم رطاخ  اي مختص زرگان و دالوران است ك

     روايت حوادث تاريخي ميشده  صورت اند و اين نوع ك راپردازد جـا زاد گـ و زوس ا و زاو

     )1384:2ثا ت زاد.(شومي

    ش ري درك جز سي لحن ار دي عخسرو و  بـت  دهآن نظامي و مـآ ر گـيد را ثـآ رد

    ن(تمدن ساسان كتابديوان منوچهري ونيزالحان ديگري در  سـ نيتسيرك1371:45(ر كـذ

     در آثار كمتر شاعريشده   شايد اين الحان مشاهده مي شودك كـل يرعا شـ  سنت  ـ ن

     :دين قرارنكاشن آورده شدهموسيقرساالاز كتنقل

    1-انگبين

    2-خر

     ا

    3-نور

     اد

     )ديوگن( تيف گنج- 6پيك كر- 5پرده خرم-4

     ا رامش خ- 9درغم- 8جو ران-7

     سرانداز- 12سرو ستا- 11شاد ا-10

     ن زير زرگ- 15زنگان- 14زا-13

     شباب- 18شاور- 17سايگا-16

     مادروسن- 21گنج وا- 20گنج كاروان-19

    مشكوي -22  نازنورو- 24مي رسر ها-23 

     نيم راس-25

     الحان مذكوراز مشكوي  وتيف گنج يا ديوگنج صورت  رخش ديف صورتمشكدان

     :در اشعار منوچهري اين چنين ذكر شده

    نج ـه نواي هفت نج ي ـاون ه ه نـجرا ياو نـ ه شخر فيد ياون ه

     

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    14/16

      -  - 1 2 / / 1 3 9 1  

     

    نتايج

     خسرو و شيرين  ،ا ذكر اسامي آهنگ-1 يقي ،منظوم سـوم تاحالط صـا و نا حـلا و ا هـ

       يكي از مهمخود رسال ص اي است مستقل در موسيقي و سندي مكتوب ك خـشم رين  تـيا هـ

     ي. از اسالم درآن استآن ذكر ساختار موسيقايي قبل  كـ ني سي لحن ار دي عهد ساسانيان 

    ب  تـك زا ي خـر رد و هدرك هراشا اهنآ زا يخر دوخ راعشا رد يماظن زا شيپ زين ،يرهچونم

     است  تاريخي ذكرآن ها رفت

     .ي خسرو و شيرين ارز اس پيوند ارگانيك ين افت تغزّلي ا موسيقي در منظوم-2

    ادرالحان ار دي امروزه در ز ان فارسي-3 نـ دراو مـرد ا هـ نآ زا ي خـر ،دنرادن يدر راك 

    اخر فـم ر كـذ يار ر ـ ثـن و رع شـ رد ينات سـا ر كـذ و كيئاكرا تروص  مثل نام ار د و نكيسا

      مگذشت

     رونكار

    گ فرهنگ-4 نـهآو تاحالط صـا و ناحلا ركذ رد فلتخم بتك و اهناينا سـاس هرود يا هـ

     يكيهمانندي  اي ك  گون قهايي دارند ّـوم  و از نخستين و   وام گرفت - از ديگري آنها را

    منظوم   .ي خسرو و شيرين نظامي استرين اين منا ع 

    روا نما ه  الحان باربدي به چند 

    1 خورشيد

     آرايش

    )جه 

    (خورشيد

     آرايش

    -خورشي

     آرايش

    يآيين جم--آئين جمشي2

    اورنگ-اورناورنگ3

    ب غ نسري-ب غ شيريب غ شيري4

    تخت اردشيتخت اردشيتخت ط قديتخت ط قدي5

    --حقه ك ووسحقه ك وس6

    راح روح--راح روح7

    ج  ) (8 رامش ج ن-رامش 

    سبزه درسبز-)(سبزدرسبسبز در سب9

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    15/16

    ش دروان-ش دوران مرواريران مرواريش د10

    شبديز-شبديزشبدي11

    شب فرخ-شب فر)فرخ ش(شب فرخ12

    قفل رومي-قفل روميقفل رومي13

    گنج ب دآورگنج ب دآورگنج ب دآوردگنج ب دآورد14

     ك وو(گنج گ و15 گ )ي گ گنج  گ گنج  گنج 

    گنج سوخته-گنج سوخت)خت(كين سوخته16

    كين ايرج-كين ايرجكين ايرج17

    كين سي وش-كين سي ووش نكين سي ووش ن18

    م ه بركوه ن-م ه بركوه نم ه بركوه ن19

    مشكدانه-مشكدانهمشكدانه20

    --مرواي نيكمرواريد نيك21

    22مشكم ليمشكم لي

    --مهرگ نمهرگ نيمهرگ 23

    ن قوسن قوسن قوسن قوس24

    نوبه ر--نوبه ر25

    ب -نوشين ب د)ب ده نوشي(نوشين ب د26 نوشين 

    نيمرو-نيمرونيمرو27

    --نخيرگ جيرگ نن28

     بزرنورو بزرنورو29 نورو

     كبك دركبك دركبك در30

    31رو

     فرخ

    --

    --كيخسرو32

    سروست سروست سروست 33

    پ ليزب پ ليزب -34

    شهري 35 سي وش ب غ  ب غ 

    نوش لبيننوش لبين36

    بند شهري37

    روشن چرا38

    غنچه كب39

  • 8/18/2019 Ancient Persian Royal Modes

    16/16

      -  - 1 2 / / 1 3 9 1    

    مهرانگي40

     در نورو41 س

     كتابنامه

    1-ايرافشار

    ).1356.(فارس

     

    مقاالت

     

    فهرست

    .جيب

     كتا هاي

     انتشارات

    . اگري).) .1371جورجورج فارمرمريويس-2 ن ـخ هرابردراتفگود.ي شـا دازه مـجرت.

     .انتشارات آگاه

     ماهو.تهرا.چاپ او.موس قي تاج كستا). ).1388ثا ت زاده ،منصور-3  .مؤسس

     .حوزه هنر.تهرا.چاپ او.موس قي بخت ار).1384. (--------4

     .انتشارات توتي. چاپ او.ايرافرهنگنامه موس ق)) .1376نصرت الحدادي-5

     .دانشگاه تهرا.تهرا.لغت نام).) .1375علي اكبدهخدا-6

    عار).).1373ا وعبدال رودكي سمرقندي-7 شـا ناو يـد.يس يـفن ديع سـ حيحص تـ.لوا پا چـ

    .نگا

     انتشارات

    زم  .)).1375مهد ستايشگر-8  .انتشارات اطالعا.چاپ او.واژه نامه موس قي ايران 

     .انتشارات زوا. فرهنگ لغات و تعب رات ديوان خاقان). ) .1374سجادي ،ضياءالدي-9

    مي.ايران ان در زمان ساسان ان).).1351آرتو كريستن سن-10 سـاي دي شـر  مـجرت.پا چـ

     .ارات ا ن سينانت.تهرا.اول

     انتشارات سيمر.تهرا.چاپ او.ايراتاريخ موس ق).) .1373حس مشحون-11

    اپمنوچهري دامغاني و موسـ قي). ).1363مالح،حسينعلي-12 چـلوا .نار هـت.تاراش تـنا

     .فرهنگ و هنر

    رار).) .1374اليا نظامي-13 سـالا 

    مخزن

     

    آثاروشرح

     

    و

     

    اپ اول.احوال چـ.نار هـت.اتاراش تـ

     .دانشگاه تهران

     .انتشارات قطر.تصحيح وحيددستگرد.خسرو و ش ري).).1376اليا نظامي-14

     .سازمان ميراث فرهنگ.چاپ او.فرهنگ موس قي ايران).) .1376هرو. وجدان-15