anarsistfelsefesozlugu

7/30/2019 anarsistfelsefesozlugu

1/950


2/950


3/950

Proudhondan Deleuzee


4/950

Anarist Felsefe Szl


5/950


6/950

Daniel Colson


7/950


8/950

eviri: Ik Ergden


9/950


10/950


11/950


12/950


13/950


14/950


15/950

Versus Kitap (125)Proudhondan DeleuzeeAnarist Felsefe SzlDaniel Colsonzgn Knye:Petit lexique philosophique de lanarchisme.De Proudhon Deleuzeeviri:Ik ErgdenKapak Tasarmlknur Kavlak Sayfa Dzenilknur Kavlak Her hakk mahfuzdur.Albay Faik Szdener Sk.Benson Merkezi No:21/2Kadky/stanbul 34710Tel: 0 216 418 27 02 (pbx) Faks: 0 216 414 34 [email protected]


16/950

Uyar

Anarizm, tarihinin hareketli ve kimi zaman acmasz niteliiyle, ar talepleriyle, nahsiyetlerinin marjinallii ya da popler boyutuyla, ayn zamanda da en teorik metinlerinin natnn felsefi ve politik dncesinde asla gerek bir kabul grmemitir. Bunun iin zyln ikinci yarsn beklemek gerekmitir. O dnemde de anarizme referans yapmak yavina ve mulak bir merak konusu haline gelmiti. Marjinal ve az ok sempatik bu referansn e teorik ierimlerinin radikallii, tutarll ve dolayszl nihayet grlebilsin umuduyl

aman zaman kendini feda etmek zorunda kalmt. Anarizm, dolaysz ve zmni bir denegnn zerine eklenen yeni ve belki de ilk okunma olasln kendine deil, borisyenlerinin sk sk belirttikleri gibi ncelikle darya borludur: anghaydan

Washingtondan Berlin ya da Tokyoya dek altml ve yetmili yllar boyunca dnyann ouatetmi ve sarsm olaylarn dars; ayn zamanda da, tarihsel anarizmle grnteroudhondan ok Nietzscheye, Bakunin ya da Stirnerden ok Spinozaya gndermede bulueyin taycs olduunu daha ifade edemeden unutulmu politik ve felsefi bir projeye anlameraltndan da olsa gerekliin gcyle katkda bulunan ada bir dncenin dars. Bn azndan unu amalamaktadr: Foucault ya da Deleuzen Nietzscheciliinin, bunun imkpinoza ya da Leibniz yeniden-okumasnn, ayn zamanda Gabriel Tarden, Gilbert Simoatta Alfred North Whiteheadn gnmzde yeniden kefinin nasl olup da kelimenin gerek berter dnceye, mesela Proudhon ya da Bakuninin metinlerine anlam vermekle kendilerinin de aydnlattklar ve yeniledikleri bu dncenin iinde anlam bulduklarn ve bu ansl buluma sayesinde, yirmi birinci yzylda anarizmi mmkn klmaya katkda bulustermek.

Liberter hareketlerin bak asyla, deneyimlerinin ve sonularnn zenginliiyle kyaslandzlk hedefleri bakmndan snrldr. Tarihsel hibir yan yoktur; bireyler, akmlar, rgtler

bir bilgi salamaz. zellikle (1848 Avrupa isyanlarndan 1936 yaz ve sonbaharndaki evrimine)[1] yaklak bir yzyl boyunca anarizmin en canl gerekliini oluturmu olaylare hibir bilgi yoktur. rnein James Guillaumeun Enternasyonal i ya da VolineinMehulevrimi, Abel Pazn Durrutisi, Alexandre Skirdann Nestor Makhnosu gibi bu gerekliinlamn kavratmaya en msait anlat ve tanklklarn okunma zorunluluundan da muaf tutm[2] Bzlk de kendine koyduu snrlar iinde eretidir, ok sayda ekleme ve dzeltmeye milinli soyutluu iinde tek bir hedefi vardr ve drt noktada zetlenebilir: 1) Anariye ballnararl bir ekilde belirten bir hareketin olas (ve paradoksal) teorik tutarllnn anlaalamak; 2) uzunca bir sre ortadan silindikten sonra yirminci yzyln ikinci yarsnda bu

orik canlanmasnn kkenleriyle nasl ba kurduunu gstermek; 3) bu hareketin bak apinoza, Leibniz, Stirner, Proudhon, Bakunin, Tarde, Nietzsche, Bergson, Foucault, Simeleuze gibi, grnte olduka farkl filozof ve teorisyenleri birletiren gizli yaknlklarefettirmek; 4) liberter pratik ve deneylerebenzer bir dnya ve gereklik algsnn, bunlarn geliin zorunlu olan ama kimi zaman da eksikliini amanszca hissettiren bir algnn getirilmesine katkda bulunmak.

Pratik birka okuma nerisi. Her gerek szlk, ne kadar snrl olsa da, ok sayda olas muan bir labirenttir. Bu maddelerden hibiri liberter dncede ayrcalkl bir yer igal etm

ir rol oynama ya da birincil ilke olarak hizmet etme iddiasnda deildir. Bununla birlikte, eyfi dzenine bal kalarak ilgisizlikten ya da alkanlktan okumaya A harfiyle balameildir. Tersine herkes ya herhangi bir kelime veya fikirle arasnda zel ve sezgisel bir ssettiinden ya da bu kelime ve fikirlerden bazlar kiinin dnme, hissetme ve alglamm denk dtnden kendine en uygun maddeleri kendisi seebilir. Sondaki dizin bu tercihildndan bu dizinle balamak ve gerektiinde ona geri dnmek arzu edilir. Ancak szlkte


17/950

avramlarn, kendi aralarnda srdrdkleri iliki dolaysyla, birbirleriyle yaknlk ve denkardr; ve yaknln ne szlk sralamasna ne de tmdengelimin mantksal buyruklarna uzerghta bu tedrici bir okumaya imkn tanmaktadr. Bu szl alttan alta destekleyenoasna ve yapm tarzlarna sk skya bal iki etki de buradan kaynaklanr. 1) Her tanmeterlidir ve kendi bana okunabilir. Her tanm iin, az ok uzun aklamalarla birlikte,krarlamaktan ekinmeden, bu tanmlar aydnlatan ve dorulayan referans ve alntlar tekullanlr. 2) Her kelime ou zaman ok sayda baka maddeye gnderme yapmaktadretinde italik olarak belirtilmitir). Bunlara ynelmek mmkndr, hatta baklmas neril

unlar bu szln yazarna zg yollar olup bu szln dzenlenmesine katkda bulunmulaka tanm ve aklamalara belli belirsiz dahil edilen ya da onlara gnderme yapan pklamalar beklerken, genellikle yalnzca izlenen yol belirtilmitir. Bylelikle dier muhtemelen glgeden ekip karma, onlarn nemine uygun farkl bir aklamada bulunma, d

klamalar ne karma, taycs olduklar olaslklar aklamaya kalkma ve yeni yol ayeni zincirleme balantlar dorulayan tanmlar bulma abas okura braklmtr. Dolaykur henz yazlmam baka blmler kefedebilir ya da hayal edebilir; nerilen imlerarakterine sinirlenebilir ve bunlar izlemeyi reddedebilir; dahas, onun gznde olas ya dok sayda baka maddenin yokluuna arabilir. Bu durumda, bu liberter sylemler semesin

olunu aabilmekte ya da buna paralel veya bambaka topraklar kefeden, olas baka aratmaya muktedir bir szl kendisi ina etmekte serbesttir.

Bir ncekinden kaynaklanan ve nemli sonuncu saptama. Burada benimsenen kesin ve pslup, yani szlklerin ve ders kitaplarnn slubu elbette bir parodidir (Nietzsche ve Lgramer gerei derlerdi) ve aslnda buna meydan okumay hedeflemektedir. Anarizkademisi ne doktora snav ne papas ne kilise babalar ne merkez komitesi olduundan

narizm adna konuabilir. Ama bu szlkte ileri srlenmutlak znelcilik asla bir tr greciliinorulanmas deildir; bu szlkteolumlamakavramna atfedilen nem bu greciliiinkr eder. Buznelcilik , deyim yerindeyse, Gilles Deleuze ile Felix Guattarinin nerdikleri anari tanmisel e znel kouludur yalnzca: Kendini okluk olarak gren u tuhaf birlik.[3]


18/950

Adalet(bkz.eitlik, zerklik, tiksinmev e gler dengesi.) Kolektif varlklarn kkten zerkliinin,zerkliin ve bunun gerektirdii dengenin gerektirdii saygnnikin algsdr. Kendi zerkliindenar olan her eye kendi iinde sahip olmaktan (bkz.zne) yola kan her varlk dierlerinin denge bylelikle, kendisini oluturan eyinolumlanmasylave bakalaryla serbestibirliiyoluyla,inden geleni sonuna kadar yapmaolanana sahip olur.


19/950

Aletler/Silahlar(bkz.nesne, jest, emek ve sava) Her nesne kendine zg bir kuvvete sahiptir. Bu kuvvet, masit anlam ve kullanmlarnn berisinde, bir yandan, kolektif dzenlenme, biim ve iernlam ve glerinin ikili doasna (bkz.kolektif akl ), dier yandan olu ve tarihlerine, onlar rean veolaslk olarak kendi ilerinde tamaya devam ettikleri kuvvete baldr.

Taoculuuniki bin canlsnn kayna olan anlam ve olasln bu kkensel gcne, nedklar gc bulduklar ve bir tezahr olduklar yer olan iaretlerin ve szcklerin nrszln bu gcne liberter hareketler daima geri dnme ve buradan yola karak yeniden dias tamlardr. Bunu da iki biimde yaparlar:

ncelikle mcadele ve pratik yoluyla. rneinolgusal propagandave dorudan eylemyoluyla;angisi olursa olsun, belli bir an ve belli bir noktada insan varlnn olduu halin ve muktedtn kuvvet ve anlam bulma iddiasndaki bir eylemin ar younlat yerde edime goluyla. Bu eylem hi durmadan tekrarlanan bir hareketle olur; burada, kkensel kuvvetenle, hem iaretlerin ve bunlarn imkn tand mutlaklklarn baskc zerklemesininonusudur, hem de yeni bir dnya ina etmek, varlklarn kendi ilerinde tadklar kuvveti b

eniden sergilemek. Bu eylem ou zaman iddetli bir kopu ve ykm hareketiyle meydankensel gce bu geri dnn, vaktiyle domasna katkda bulunduu ve srekli retmeytii anlam ve olaslklar btnn kendisiyle birlikte neden tad anlalmazsa insani b

nlalmaz kalr (bkz. sonsuz geri dn); ikinci olarak, teori yoluyla. Liberter dnce, Proudhoeleuzee, nesnelerle iaretler arasndaki, ierik ile biim, anlam ve g arasndaki ilikinin

nlam ve kuvvetini soyktksel ve analojik biimde (Simondon) kavramaya alr.

aretlerin ve glerin akt kkenin gncellik kazanmasn Proudhon ncelikleemekteveletlerdearar. Bunlar sayesinde ilkel insan nihayet doal halden kabilmi; keeitebilecek, adm adm ynlendirecek, edimlerinin balangta gayet kt, sezgisednlmemi imgeler biiminde ifade ettii ilikilerin her bir terimi zerindurduracak nesnel ve dsal koda sahip olabilmitir.[1] Proudhona gre, ilkel insanendiliindenliininedimleri iinde itaat ettii i bak, onun iindeki bu d, insan sezgesnel karln, tine hitap etmeyi baaran diziyi sanayinin alet ve enstrmanlaulur.[2]Bu anlamda, Proudhona gre tm alma aygtlar analitik aygtlardr.[3]

Zorlayc, engelleyici, destek olucu, nleyici, kapatc aygtlar;

kavrayc aygt;

vurucu aygt;

delme eitimi ( sic);[4]

blc ya da kesici aygt;

devindirici aygt;

yn verici aygt, vs.[5]

Kken itibaryla ne kadar kaba ve ilkel olsa da, insan endstrisinin bu aygtlar Prre yalnzca dilbilimsel ya da matematiksel iaretlerin belirgin soyutlamasnn alm ve kamakla kalmaz;[6] bunlar, iki misli artrdklar edimler gibi, ierdikleri ilikiyi nesnelesann potansiyellerinin almnda ve var olann yasalarn kesin olarak kavrama kapasitkili olurlar. Alttan alta ima edilen bu temel rol Proudhon teorik olarak gncellemeyi ve ge

narizmineylemegeri dnyle kyaslanabilir bir hareket iinde emein ve emekilerin zg


20/950

cadelesini ve iradesini dorulamay nermektedir. Tinsel felsefeyi tepeden trnaame; uygarln dkn serfi olan emekinin dncenin yaratcs ve egemeni, felsolojinin hakemi olaca felsefenin yeni biiminin domasn salama iddiasndadr.[7] nsanoayla srdrd pratik ilikilerin ve dolaysyla her eyin ilkesindeki denge ve dengikisinin anlaml ifadesi olan emek aygtlar, tpk edebiyatn harfleri gibi, matakamlar ya da mziin gamlar gibi, alternatif ve devrimci bir alfabe oluturoudhonun, alldk gzpekliiyle, emeki alfabesi biiminde olas bir formlanermekten geri kalmad endstriyel alfabedir.[8]

Proudhon, dneminin ii ve liberter mcadele ve pratiklerine, emek alannn iinde ermaye karsnda ve giderek yaknlaarak,analoji yoluyla, btn mutlak gler (devlet, kilise, varsnda Emein olumlanmasn, tamamen zgrlemi bir dnyann olumlanmasnsterebilen, iaretlerden oluan bir teori ve soyktk salama iddiasndadr. Fakat iaretlerial bu teorisi ve soykt liberter kurtulu asndan fazlasyla dar deil midir? Emedevatlarnn, dier rnlerinin ierdikleri dnyayla ve gayet kendine zg semboliklikle ilicadelesinde kendini dayatan pratik ve zlemleri gerekte ne lde aklayabilir? Emektearetlerin soykt -rnein insan tininin arivlerinde bilginin arac ve aleti olan

roudhon-[9]

rneinolgusal propagandannve dorudan eyleminolgu ve edimlerine geri dnasl aklar; liberter projenin kendi gcn ve yeniliini iinde bulduu kkensel bir gn nasl ifade eder? (bkz. plastik g). in kts, iaretlerin ve emein analitik gc, bemek istedii dilin yannda, ii isyanlarnn, tehir etme iddiasyla ykseldii kleliin keseil midir? nsan faaliyetinin nesnelemi dier retimleri, baka nesneler, bu faaliyeti ikilerin ifadesi, baka gereklik planlar, insanlarn zgrletirici gcn aletlerden ve emeaha iyi ifade edemez mi? Bunlar nce Proudhonun, sonra da Deleuze ile Guattarinin cevaltklar sorulardr ve bu sorular insan faaliyetinin tarihsel olarak nemli iki dzleminiarak emek ile sava, aletler ile silahlar zellikle kar karya getirirler.

Proudhonun gstergebilimi[10] asndan silahlarla aletlerin ortak bir yan vardr: D ayginde nesnelemek. Bunlar anlamlar kendi ilerinde somutlatran ve listelere, kataloglara vflarna yerletirilebilecek sabit ve tek tek ele alnabilir nesnelerdir. Fakat, Proudhonun

e Deleuze ile Guattarinin gsterdii gibi, bu nesneletirme ile izin verdii sembolik zekrkl dnya ilikilerine ve hareketlere dahil olur. Bunun da drt biimi vardr:

Emek, direnilerle karlaan devindirici bir nedendir, dars zerinde ilem grr, barasallam ve nesnelemitir; Proudhonun terimleriyle, insan zeksn ynlendirir ve e-doru alglayc ve ie-doru nesneletirici olan alet, insann, emei yoluyla

etirmeye, sahiplenmeye alt d bir maddeye gre kendini belirler.[11] Farkl younluklarylpasif ve hareketsiz olan bu madde direnir ve her seferinde zel, ayr, blnm, bal, birbirine gemi, budanm, dvlm, berkitilmi bu diren kvam, ketlerin anlamn, biimini ve direniini belirler. Silah bambaka bir harekete dahildir. Saliyetinde, dsal maddelere sahip olmak iin onlar kendinin klmak, direnilerini k

yklamak, blmek, balarn koparmak, ayrmak, sonra da amaca ve ilikiye uygun aletlerle aka trl birletirmek, balamak sz konusu deildir. Savata, tpk avda olduu gibi, -en aki faaliyetin uzun sredir uyguland haliyle- dsal olan cansz ve pasif bir madde deildirter insan olsun ister hayvan, anlam bulduu bu gereklik dzleminde, kendinin bakasdr;ade ve arzuya sahip benzer bir bileiktir, bir baka devingendir; Proudhonun La Guerre et laaixde[12] [Sava ve Bar] tasvir ettii gibi Girit boasn ya da Menale maraln yenenisali alt edilebilecek ya da (ldrlmediinde) ehliletirilebilecek bir aktiftir. Sald

avunmada da yanstc olan, tek bana hareket eden silah, kendi eyleminin anlamn tanmarl tamamen isel ya da ayn niteliktedir; ya onu yneten ve onun sergiledii itkinin ta


21/950

a da ayn trde hareketler ve ifadeler iinde onun karsna kanmisilleme ve rafndadr.[13]

Dars zerinde ilem grdnden, elle ilenebilir nesneler olarak kabul ettii direnilerlem grdnden, emek, devindirici bir nedendir (..) etkide bulunduka tkenir ya da hareen an yenilenmek zorundadr.[14] Proudhonun yazd gibi, tpk bir buhar makinesinin, pranma sonucunda ne hizmet grebilir ne tamir kabul edebilir olarak hurda demir m

recei gne dek beslenmeye, bakma ve tamire ihtiyac olmas gibi, her gn harcanan ins

e, kullanm d kalm emekinin hastaneye ya da mezar ukuruna girecei gne dek gakm gerektirir.[15] Bu anlamda, tiksinti verici ve zahmetli alma, kleliiersemletirmenin ilkesi[16] olarak kabul edilebilir. Devindirici faaliyetin srekli olarak stlamalarla kar karya gelmek ve yine dsal kaynaklarca beslenmek zorunda kald

nmasnn karsna savan zgr eylemi kartlr. Bu, ayn zamanda, devindirici nedeenecei bir direni yoktur, yalnzca kendi iindeki devingen gvde zerinde ilemde bulunduka tkenmez ve an be an srer.[17] Emein kstlamalarnn ve kullanmnn karcadelenin oyunu, insanst g, Proudhonun tarif ettii Herkln cesaret ve mkar: Drt nala giden iki atn ektii bir arabay durdurmak, bir boay boynuzlarndan tutupurarak yere devirmek onun iin bir oyundu. Elleri kerpeten gibiydi, uzun ve gl baldrlarilmezdi. On sekiz saatte krk be fersah yol alabilirdi ve ayn ii bir hafta aralksz yapabilir[18]

Sava ile emek arasndaki, silahlarla aletler arasndaki nc farkllk: Her ikisinin de taznellik, zek, arzu ve duygu tr.[19] Proudhonun gsterdii gibi, emein mmkn kld ir rak znelliine gnderme yapar.[20] Dnmsel ve analitikdir, emein ve aralaelirgin blm ve iaretlere ayrd sezginin her bir terimi zerinde adm adm duktedirdir.[21] Bu zahmetli znellie zg arzu ya da heyecan Deleuze ve Guattari arak niteler. Duygu, maddeyi ve direnilerini deerlendirir, biimin ve geliimlerinin d

tn bir arl ierir. Duygu, daima yerinden edilmi, geri kalm, direnli bir heyeca[22]urada da sava bambaka bir arzuyu, bambaka bir znellii harekete geirir. Emein vertaya kndaki rolnn tesinde, edimlerin ve olgularn birinci itkisiyle ba kurarakkendiliindenliine, her analiz, yapskm, dnm anlaynn dnda ya da nceyaratc bir gn dolayszlna ar yapar.[23] Savalk faaliyetine zg bkendiliindenliiProudhon tanrsal diye adlandrr. Sava, tanrsal bir olgudur: Daratc gten dolayszca kaynaklanan, insanda tinin ya da bilincinkendiliindenliindeaynaklanan her eyi tanrsal olarak adlandryorum. Baka deyile, dizinin dnda meydana da dizinin balang terimi olarak hizmet ederek, felsefi adan ne soru ne kuku kabul nrsal diye adlandryorum. Tanrsal olan, gl bir ekilde kendini dayatr: Kendisine y

orulara hi cevap vermez, kantlamayla uramaz.[24] Savaya zg bu tinin ya da bilinendiliindenliini Deleuze ve Guattari duygulanm olarak adlandrrlar: Duygulanm hzoalmasdr, misillemedir (...). Duygulanmlar silah gibi mermidir, duygular ise aletednktr.[25]

Sava ile emek arasndaki, silahlarla aletler arasndaki drdnc ve son farkllk. nsan vnun harekete geme g ve kapasitesinin en yaknnda bulunan sava ve silahlar kelimennlamyla sembolletirme gcnden yoksun deildir. Bu nedenle onlar insanlara tarihsel olarmenin baka bir imknn sunarlar. zerklemi iaretin vcuda dahil olmaktan kt ve hir nesnel maddeye dahil olduu, insan maddeyle birletiren aletlerin iinde nesnelemstergebiliminin yerine, sava, ilkel insan gvdesinin ya da gcnn kesin tezahr ovdenin en yaknndaki silahlarnn zerine kaytl ifadeci ve hareketli bir baka gsteeirir. Kukusuz ki, bedenin ve silahlarn sslemeleri olan mcevherler, kuyumlar


22/950

uturmaz. Yine de, hibir bakmdan teslim olmayan bir soyutlama gleri[26] vardr. Bu tokalartn ve gm plaketler, bu mcevherler (...) kendileri de hareketli ve devingen olan zerinde saf hzn ifadesi olan zellikler olutururlar. (...) Onlar atn koumlarna, klcnava giysisine, silahn kabzasna aittirler; bir okun ucu gibi tek bir kez kullanlacak slerler.[27] Bu kez de Proudhonun kaleminden: Sava ba yukarda yrr, miferi sorgurh prl prldr (...) Btn arzusu uzaktan tannmak ve tanrlarn sevgili kulu olarak (...) yk bir rakiple (...) iki ordu arasnda, gnein altnda boy lmektir.[28]


23/950

Alnganlk (bkz.duyarllk ). Kolektif bir varln saldrya kar duyarll, bir yandan bu varl olikilerin eitliliine ve inceliine srekli bir dikkat salar, dier yandan birlikte olduuaygsn ve zerklii garanti eder.


24/950

Ama/Aralar(bkz.entelekhia). Anarizm ama ile aralar arasndaki yararc ve Makyavelist ayrm (ma en iren ve en zorlayc aralar hakl gsterir) reddeder ve zellikle de bu ayrmn vamana hakimiyet tarzn reddeder (ksa ve orta vadeli bir dizi maniplasyon ve manevra arleyen uzun vadeli strateji). Liberter dnce ve pratik asndan ama ister istemez indedir. Nihai hedef btnyle imdiki zamann iindedir. Bu tavr, tarihsel olarak, yalnzevletin, kleliklerin en kts pahasna halkn gelecekteki mutluluunu hazrlama iddiasn

zde proletarya diktatrlnn anarist reddini gerektirmekle kalmaz; en dolayszygulamalar da ierir (azledilebilir vekillik, buyurgan vekillik, bkz.dorudan demokrasi). Uzun sreoyunca Marksizmin stratejisini oluturan eyin reddini bu dolaysz uygulamalar araclyla


25/950

Anarko-Sendikalizm(bkz.dorudan eylem, eyleyen aznlk, hareket, byk akamve genel grev).


26/950

Anari(bkz.darnn gc). Liberter hareketin bu kurucu kavram provokatr, ykc ve teorik anaman ierisinde yitirerek, yava yava, balangta ilk yaratclarnn -Djacque, Croudhon, Bakunin, vs.- kaleminde anari teriminin ifade ettii eyin taban tabana zddrgtlenmeler btn olan anarizme dnmtr. Genellikle inanlann tersine, anari,onuna itilmi, topik bir politik modele -ynetim yokluu- indirgenemez. En kmseyicnlamnn hakl olarak hissettirdii ve bilgiye dayal kkeninin gsterdii gibi (an-arkhekelimesini

unanca anlam) anari ncelikle her trl ilk ilke, ilk neden ve ilk fikrin, varlklarn (sonamanTanryla zdeleen) biricik bir kken karsndaki her trl bamllnn reddidir.[29]Anari,ken olarak, hedef olarak veara olarak (bkz.entelekhia), okluun, varlklarn snrsz eitlilie hiyerarisiz, tahakkmsz, kkten zgr ve zerk glerin zgr birliinden baka bamad bir dnya yaratma kapasitesininolumlanmasdr (bkz.okluk ). Bu anlay iinde, anar

avram, mmkn olabilenin aasnda ve yukarsnda iki varlk durumuna gnderme yapukarda, anari szc glerin ve kuvvetlerin kr kaosuna, tesadfi bulumalara gnderbkz.ortak kavramlar ve kolektif akl ). Aada ise, bu ayrmn hl bir anlam olduunu varsaynariyi yeni znelliklerin iradi yapm olarak dndmzde, varlklarn kendi ilerinde t

e Proudhonun 1848 olaylarndan bir sre sonra pozitif anariad altnda belirttii eye gndermapar; zerk ve eliik ya da kartlamal gler biimi altnda, bunlar kar karya getirenzmlemek iin deil, kendini kabul ettirmek ve birlemek iin mcadele eden eye gndereliik anlamdaki terimleri birletirmeye ve bir elektrik pilinin iki kutbu eklinde[30] kutuplamayaalrken, deyim yerindeyse bolluklarn diziletirmekle, Bakuninin szn ettii yaamefetmeye ve ina etmeye almakla yetinen glerin ve savlarn tam anlamyla anarik nmeye abalanan gleri ifade etme kapasitesine gnderme yapar.


27/950

Anarist Kimya(bkz.olgusal propaganda, eyleme gei, odak ). 1880-1890l yllarn suikast ve bombalar, anayleme kesin biimde iddete dayal, aznlk ve umutsuz bir grnt verir. Yine de bu suiberter bak asndan kabul edilemez iki harekete ksmen tabi olmadklar kesin denyann dzeninin temelleri ya da dayanaklar olduklarn sananlara -krallar ve devlet bafkelenerek dnyann dzenini deitirebilme ynndeki yararc ve mekanik yanlsama; 2)hn; szonusu durumda yoksullarn ve zayflarn zenginlere ve kudretlilere kar hnc,isyanyerine Bonno

etesi denen grubun alak cinayetleri iinde serpilip gelien hn (bkz.kinizm). On dokuzuncu yzyonu suikastlarnn bu olumsuz grnm yine de liberter dnce asndan onlarn nnarist hareketin onlarn teknik uygulamalarn ve bilimini ele geirme tarzn gizlemnemin anarist hareketinin belibal liderlerinin (Kropotkin, Reclus, Malatesta, vs.) und eylem tarzlarn benimsemi ve genel bir devrimdneminin uzak olmadn kabderek teknii ve kimyasal bilimleri incelemeye ve bomba yapmna koyulmaya karar vermiongresi, Temmuz 1881) Birinci Enternasyonale bal delegelerin geni bir uluslararas garl dikkat ekicidir. Etkileri byk lde olumsuz olan (yaratclar ve kurbanlar narist bombalarn patlama zellii, yarm yzyl boyunca, bu kez sembolik olarak, libert

e dnyay alglama tarzna anlam vermeye devam edecektir. Gerekten de, etkileri bakmndtn umutlar aresiz ve kesin bir eylemde ifade etmekle grevli, yaamla ve lmle karelen bireysel bir istencin btn kayg ve umutlarn ifade etmekle grevli anarist bomba, dzenini havaya uurma fikrini, dnyay oluturan elerin radikal yeniden-oluturulmaendi maddilii iinde bile olsa dorudan tamaktadr. Bilimin ve politikann modern anlaabanc olan anarist kimya, bylelikle, metaforun ve pratik eylemin ikili dzeninde anlam tembolik hem gerek niteliiyle sonsuz bir anlam edinir; yerel (bkz. yerelcilik ), bireysel ve dorudaoruya deneysel olan ey burada devrim fikir ve arzusuna belirgin karl salar. Burada,oplum, Teknik ve Toplumsal Dnm, Patlama ve Devrim, Taoculiujialar tarznda, bir sreliin

elip her bombacnn deneykabn mesken tutar.[31]

Birinci Enternasyonalin meslek birliklerielecekteki sendikalizmin dorudan eylemi gibi, anarist kimya da kltr ile doa arasndzgrlk ile maddi zorunluluk arasndaki ayrma uymaya son verir. nsan ve doa, fikir ve mararc nitelikteki saf anlamda teknik ilem ile radikal bir dnya deiimi ynndeki miseklinde ayrlm olan simyasal olarak birletirmeye ynelir. Simya gibi, uzam ve zaman bolaysz bir eylem iinde younlatrmaya ynelir: nitrogliserin ile cva flminat karmnlemi iinde yaylma yoluyla dnyann ve toplumun dzenini tepeden trnaa deitirerek areketin dneminin tarihine denk dt, Devrimin yakn olduu, Byk Gecevaktinin geldi

Mesihi kesinlii iinde zaman younlatrr.


28/950

AnarizmEgemen dzen kategorilerinin snflandrmas ve kimlik kayd (Hristiyanlk, Marksizm, li

endikaclk, feminizm, vs.) temelinde, anariye ballklarn belirten pratik, fikir, hargtlenmelerin ad. Anarizmin iki vehesi vardr: ifade etmeye alt eye uygun olarakye adlandrldndan, kendi hissettikleri eyi, yaadklarn ve arzuladklarn en iyi

narizmde bulan herkes kullanabilir. Bu anlamda, herkese ait olduundan, anarizm ouruma, sonsuz biimde hissetme, alglama ve davranma tarzna ortak bir projeyi dile getir

eerli bir olasla sahiptir. Deleuzen szn ettii, kendini okluk olarak gren birlii[32] ifade etmenin en iyi yoludur (bkz.okluk ve yerelcilik).

Snflandrc kategori olarak birok baka kategoriyle karlatrlabilen anarizm, egemaydnda onlarla rekabet ederek, teorik ve rgtsel ifadesi olduunu ileri srd anariykr etme riski tar. Dinsel ve politik rakipleri gibi anarizm de, bu durumda, kendi kabul

ogmalar, polisleri ve rahipleri olan, dlamalar, blnmeleri, aforozlar ve toplumdnaan, bir ie ve bir da sahip, kendi kimlikleri iinde kapal kurumlarn domasna y

ilimindedir.okluve farklglerindorudanve dolaysz ifadesi olan anarizm da dnkmlie, mcadele ettii iddiasnda olduu btn byk tahakkmlere (kilise, sermaye, devl

embolik bir iktidara (Proudhon) kendi apnda dnr. Bu durumda, kkenindeki okluk, huan bir ksaltmaya, bir bayraa ya da bir ticari fona indirgenmi (bkz.ideomani) btnsel bir

rojenin tmne hepsi de sahip olma iddiasnda olduklarndan birbirlerine kar mcadele a da bireylerin yan yanalna dnme eilimindedir.


29/950

Anlamlandrma(bkz. sembol/iaret, zneve kolektif akl )


30/950

Antiotoriter/ktidarAnarizm, balangcnda da znde de, (ok nispi olan) zgnl (ar-liberallerin evlete kar koymaktan ya da devlette, yasada ya da bir snfndieri zerindeki tahakkmnsimleen esrarengiz ve temel kendilik olarak ktidar tehir etmekten ibaret politik bimamtr. Liberter mcadele, var olan oluturan ilikiler btnlnn -bunlar ne kadar

ck olsa da-iindeiler. Antiotoriter nitelemesi, bu anarist mcadele ve projenin dalmelirtmeye yarar. Bu nedenle, liberter hareket, sabit pratiiyle, (ksmen) Michel Foucaultnuiktidar

klama tarzn benimser. Burada bunu neredeyse kelimesi kelimesine aktaryoruz:ktidar, ncelikle, devletin, yasann, bir tahakkmn ya da global birliin hkmrzdeletirilemez.

ktidar, edinilen, kopartlan ya da paylalan bir ey deildir, korunan ya da kamasna iziir ey de deildir; iktidar saysz noktadan yola karak, eitsiz ve hareketli ilikilerin oyuygulanr. [...]

ktidar ilikileri, dier iliki trleri (ekonomik sreler, bilgi ilikileri, cinsel ilikiler) ksal bir konumda deildir. [...] Bu ilikiler onlara ikindir. Burada meydana gelen payla

itsizlik ve dengesizliklerin dolaysz sonucudurlar ve karlkl olarak, bu farkllklaoullardrlar.

ktidar aadan gelir. ktidar egemenlerle egemenlik altndakiler arasndaki ikili ve gartla bal deildir; yukardan aaya, toplumsal gvdenin derinliklerine kadar yankkilik deildir (bkz. sistemve determinizm). Tersine, byk egemenlik ilikilerine dayanak ve karak hizmet eden; bu ilikilerin hizaya dizilme, homojenleme, dizileme ve yneme so

ounluklaryla mmkn klandolaysz ilikilerdir, alma yaamndaki, ailedeki oklu ikileridir.

ktidar ilikileri hem ynelimseldir hem de znel-deildir. [...] Bu ilikilerin iinden, bekine, hesap geer. Ama yine de bu ilikiler bireysel bir znenin, gizli bir genelkurma

neten kastn ya da devlet aygtlarn denetleyen veya en nemli ekonomik kararlar alan rcih ya da kararndan da kaynaklanmaz.[33] ktidarn rasyonellii taktiklerin rasyonelliidirktikler dahil olduklar snrl dzeyde genellikle ok belirgindirler ve birbirlerine zi

klenerek, birbirlerini ararak ve yaylarak, desteklerini ve koullarn baka yerde bularaktnsel dzenekleri belirtirler: Burada mantk son derece aktr, hedefler deifre edilebilie bunlar tasarlayacak kimse yoktur, formle edecek ise daha az kii vardr: Yaratclar

orumlularn genellikle ikiyzl olmad ve alene taktikleri koordine ettikleri, anonim, nessiz, byk stratejilerin zmni karakteri.[34]


31/950

Apeiron(bkz.darnn gc). Hem cehalet hem sonsuz anlamna gelen Yunanca kavram. Anaksimandarlklarn sonsuzluunun srekli domaya devam ettii tanmsz ve belirsiz z dnmekte e modern dncede -zellikle Gilbert Simondon tarafndan- yeniden ele alnan apeiron nmesine katkda bulunduu anari kavramna ok yakndr.[35]


32/950

Art Dnya(bkz.kaamak )


33/950

Arzu(bkz.irade, kolektif g, kuvvet, itah, eksiklik ve yabanclama). Kendi iine bir ey isteyen gcznel ve isel tanm; Nietzschecierk istencinin dengi.[36]


34/950

Ar Bolluk (bkz.kuvvet ) . Doannkuvvetini nitelemek iin Bergsonun ve William Jamesin yararlavram. Tasarruf alkanl tayan zekmz, sonularla nedenleri kesinlikle orantl gssrif olan doa nedenin iine sonucu meydana getirmek iin gerekenden fazlasn koyaoganmztam gerektii kadar ken, doannki gereinden fazladr -undan biraz daha, bundan biaha, hepsinden biraz daha fazla. Gereklik, Jamesin grd gibi, gereksiz ve ar bolluk[37]ltn izen Bergson).


35/950

Aknlk (bkz.ikinlik ). Liberter dnce her trl aknla, dierlerinin dnda olduunu ya da oaka nitelikte olduunu iddia eden her varlk ya da gereklie kardr. Tanr, daima bir taorulayan aknln varlk iindeki en tamamlanm ifadesidir.


36/950


37/950

Avangard(bkz.eyleyen aznlk )


38/950

Ayaklanma(bkz. sava ve genel ve isyanc grev). 19. yzyldan (kronolojik olarak atipik) 1936 spaevrimine, Makhnovist denen nemli harekete uzanan kolektif deneyimlerin ve liberter

mgelem ve deneyimlerinin askeri yan ya da (daha dorusu) sava boyutu. Erkeksi (bkz.erkeklik )ananlamlar nedeniyle ve kendini iddet-kartniteleyen kimi akmlarn giderek byyen tartegemonyas nedeniyle kimi zaman eletirilen ayaklanma, liberter dncenin temel bir keilse de, en azndanisyann, ayn zamanda, daha temel bir biimde, liberter boyutlu pro

areketlerin okbiimli karakterinin en dolaysz ve en doru ifadesidir. Byk kolektareketlerinde krletirici ve gsterili olan ayaklanma ile ayaklanmann sava ya da telii, halk bakaldrlarndan almann, ak ilikisinin, en mahrem bireysel yaamn gemi zaman fark edilmeyen isyana dek, en bynden en kne, varolan oluturan ilikiinde etkili olur.


39/950

Ayklama(bkz. sonsuz geri dn). Baka birok kelime gibi ayklamann da liberter bak asndnlam vardr. Gnmzde baskn kan hiyerarik ve dsal dzende ayklama, baz varlkasamaktan dierine gemesine,hiyerariiinde ykselmesine imkn tanyan prosedrleri beakat bu gei dolaysyla, bu dzenin -ayklama kelimesinin belirttii gibi- hem gerekliilaslklarnsonsuzluunu bastrp uzaklatrabileceini hem de bu gerekliin iinde yremeye ve tahakkmnn genilemesine yararl veya zorunlu btn eleri seebilecei

bkz.d/i). Liberter anlay iinde ayklama hem isel, ufkidir hem de artksz. Kolektif vaendi ilikilerini oluturma tarzlarn, herhangi bir bulumay seilerini, herhangi bir dierinurularn (bkz. yaknlk ) ve bylecekuvvetinv e zgrlntaycs bir dnyay, var olanuvvetinin btnn serbest brakmaya muktedir kolektif glerindzenlenmesinikendi iinde veakalaryla birlikte oluturmay baarma tarzlarn belirtir (bkz.ikinlik plan).


40/950

Ayrt Edilemeyenler(bkz.tekil, monad, eitlik, federalizm, farkllk, entelekhiave kimlik ). Leibnizin felsefi ilkesi. Bkeye gre, iki gerek varlk zaman ve mekn iindeki konumlarna gre (bkz. yerelcilik ) deil,endilerini oluturan isel karakterleri bakmndan her zaman farkldr. Leibnizle birliktence bir yandan varlklarn kimliklerini basit bir saysal farkllk (maddeyi oluturan atoalabalktaki ya da kitle iindeki bireyler, politik bir rgtlenmenin hcre ya da seksieya organik bir farkllk (ba, uzuvlar ve farkl organlaryla vcut; farkl ark ve dier d

aat) zerinde temellendirmeyi reddeder, dier yandan da tamamen farkl nitelikteki insan kkiisel dzende olduunu, insan varlnn kendine dair bilincine bal olduunu (bkz.ben) kabulmeyi reddeder. Pierre Guenanciann vurgulad gibi, Leibnizin kimlik zerine tm dmliin, evrendeki her eye kendivarlk nedeniniveren, yani bakasndan ziyade kendi olma

alayan farkll onarma kaygsnn ynetiminde olduu[38] fikrine dayanr. Bu bak asndansan varlnn kimlii zel bir durumdur, bireysel tzlerin kimliinin karmaklarlklarn dizilii iinde daha yksek derecededir, her bir eyin birliinin bir tr genilemesidir; eylerin her biri bir species infimaoluturur, her birey kendi bana bir trdr.[39] Bu tutumaroudhonda da rastlarz. yle der Proudhon: Canl insan, tpk bitki gibi, kristal gibi bir

ma bunlardan daha yksek derecededir, daha canldr, organlarndan daha fazla hisseder venr; tali gruplar oluturan bu organlar kendi aralarnda daha kusursuz bir uyum iindaha geni bir bileim meydana getirirler.[40] Bu anlamda, herhangi bir eyin kimlii onu tm deylerden ayran ve farkllatran snrlarn srekliliine bal deildir: Bireysel tzardan alglanr, tpk basite bir yerde bulunan, igal ettii yerin kiracs olan bir e

Kimlii belirlemek bir eyin yerini saptamak, bulunduu yeri bilmek, onu mimleyebilmektir[41] (bkz.erelcilik ). Kimlik, eylere ikindir.[42] Bu tutumu Bakunin yle aklar: Her ey,kendiyasasn,ani geliiminin, varoluunun ve ksmi eyleminin tarzn kendi iinde tar[43](altn izen Bakunin).


41/950

Ayrlma(bkz.birleme, kopma, isyanve efendi-kle)


42/950

Azledilebilirlik (bkz.dorudan demokrasi). Dorudan demokrasinin prosedr olan delegelerin azledilebberter hareketin ok daha genel bir tutumunu ifade eder: Ann iinde ve verili bir durumuolektif bir eyleminya da bir dzenlemenin belirlenimi. Liberterler, herhangi bir tavr almaerhangi bir kopuu belirlemeden nce beklemeyi tercih edebilirler; yrrlkteki bir eylemiuyruk adna tehlikeye atmadklarndan emin olmay bekleyebilirler, fakat liberter bak asurumu ve her balanmay, bunlarn baskc bir manta dahil olduunu ya da tahakkm

zeninin etkilerine fazlasyla maruz kaldklarn dndklerinde tartma konusu etme imkarak (uygulamaya koyduklar bu ok zel hak) daima vardr. u koulla ki, bir eylemden yaortair projeden bu kopuun sonularn, bu eylem ya da projeyle oluturulan kolektiften gealc ayrl stlenirler.


43/950

Bamllk (bkz. ynetimve tahakkm). Bir kolektif varln,yapabilirliklerinden koparan veznellik gcn

akatlayan d bir gce tabi olmas.


44/950

Bak AsYaygn anlamnn tersine, bak as, sahip olunabilecek dil ve anlamdan yola karak ifair kanaat (mulak ya da kesin, geni ya da dar; bkz. sentezve platform) deildir. Kelimenin kkenine ifade ettii gibi (kkene daima dnmek gerekir) bak as daima dnya ve gereklik iionuma gnderme yapar; buradan kaynaklanmtr (yola klan bir nokta, a noktasakn kaynakland yer). En ideal ya da en soyut olduunu ileri sren bir fikir bile nceliverilir anda,gereklii oluturan maddi gler btn ierisinde zel bir konum igal eden

addi dzenleniinin rndr. Nitelii ve kapsam, onu reten dzenlemeye sk skya babak as ksmi ve yanldr; bak alarn, ideolojik bilekeleri iinde deil, mantkyetten ve gereksiz akl oyunlarndan baka bir eyin iin iinde olmad yerde deil, bak

endii gibi,temelde,yani bu bak alarn reten glerin kolektif dzenlenmeleri dzeyiesinde, bu dzenlemeleri oluturan gler dzeyinde, baka glerden oluan gler d

oaltma ve bunlarn birleme tarzn hi durmadan ifade etme zorunluluu buradan kaynari, tamamen farkl bir dzen ve gereklii yeniden ina etme iddiasnn nedenlerini vezeni ve gereklii sonsuzca zme kapasitesinde bulur. (bkz. soyktk ve deerlendirme).


45/950

BaskKolektif glerin baka kolektif glerin tahakkmne tabi olduklar, onlar tara

ekillendirildikleri, sakatlandklar ya da inkr edildikleri genel bir dzeninmahremve znel algs.znel olan bask duygusu ncelikle olumsuzdur, nk byk lde baskc dzen tanmlanm ve retilmilerdir (bkz.eliki) . Hn biimi altnda bu dzenin iinde kesin ola

abitlenme riski srekli vardr. Bask altnda olduklarn hisseden gler kendilerini sakatendi iradesine tabi klan dzenden ancak isyanyoluyla kaabilirler, bu dzenin dnda baka g

rtaya kartabilirler, dzeni ykabilir ve sras geldiinde yeni bir dnya kurma idulunabilirler (bkz.analoji).


46/950

Beden (nsan Bedeni)(bkz.kii, zne, beyinv e darnn gc). u ana dek kimse Bedenin gcnn ne olduelirlemedi, yani yalnzca bedensel olarak ele alnan Bedenin yalnzca Doann yasalar e yapabilir olduunu u ana dek deneyim kimseye retmedi (...) Bedenin gcnn nilinmemektedir, keza yalnzca doasnn dikkate alnmasndan ne karsamann mmkn oilinmemektedir.[44] Liberter dncede vekolektif gleridn tarznda beden kavram, hanursa olsun,kendiliindenlik dereceleri ve etkilenme ya da etkileme gleri ne olursa olsun

arlklara uygulanr. Ama zellikle insan varlklar, etkilenme ve bakalarn etkileme yolaysyla kendi faaliyetleriyle her zaman daha geni, daha karmak ve daha gl kolektif[45]aratma ynnde byk bir kapasiteye sahip olduklarndan, birlikte srkledikleridoann (bkz.arnn gc) btn gcne ar yapan bir zgrleme sreci iinde kendi bedenleri zel b

dinir.

Btn kolektif gler gibi kuvvetlerden oluan,[46] kendiliklerdenoluan[47] insan bedeniouldur. Yine Proudhonunkiikonusunda aklad gibi: Gerekten de bizimkiidediimiz nedir?a bu kii Ben dediinde ne anlamaktadr? Bu onun kolu, ba, bedeni midir, yoksa tutkusu

etenei, bellei, erdemi, bilinci midir? Yetilerinden hibiri midir? (...) (altn izen Proud[48]

a da Nietzschenin dedii gibi: Sanldndan daha zenginiz, bedende birden ok kii oluey var, yalnzcakiinin, maskelerimizdenbirinin paras olan eykarakter olarak kabul edilir. (..ir insan tek tek edimleriyle deerlendirirsek yanlrz: Tek tek eylemler hibir genellemeynmaz (altn izen Nietzsche).[49] Tinlerin, glerin, canlarn ve g istenlerin[50]

okluu olarak insan bedeni, zellikle de bilincinin varsaymsal yeri olanbeyniaraclyla bir (bez Tardenin deyiiyle) gler dmdr ve ok uzaktan gelip ok uzaa gitmeye tkiler aktarr.[51]Bu nedenle, insan varl taycs olduu kuvveti serbest brakmak iin keurtulmaldr; egemen dzenin kendi yeniden-retiminin en iyi aracn bulduu yerdebilinciyleveeniyleilgili yanlsamalardan kurtulmaldr (bkz.zdisiplin, sorumluluk, ben). Kendi iinde tadekine, bedeninin tadapeirona, darnn kuvvetine alan insan varl kendibenini paralar,ma bu daha byk bir berraklk ve yeni tutarllk adnadr.[52]Bu andan itibaren iin iinde olenin mlk olarak beden deil, itkilerin, bulumalarnn yeri olarak bedendir.[53] Beni istimladen, teki olan insan varl, ibirlii iindeki glere (itkilere) dnceyi geri verir; lerin, deerlendirmelerin tek yeerebilecei yer olan, Nietzschenin szn ettiibenlie,bedeniinde, kaosun uzayan ucu olan benlie geri verir.[54]

Yeni bir beden nasl yaratlr? nsan bedeni kendine nasl yeni bir badaklk verebilir, kurirlik nasl verebilir? Bak alar ve edimleri araclyla, kendisini evreleyen ve nyann kuvvetini nasl serbest brakabilir? Liberter zgrlemenin ortaya att soru buduaadmz dnyada bedenin bu birlemesi uzun sre boyunca dinin balaryla, Tanrymeleriyle, Tanrya ve Tanr figrnn garanti ettii ok zel dzene itaat ve boyun

alanmtr. Kukusuz ki Hristiyanlk, Aziz Pavlus tarafndan dnld ve uygulandbedenlerin dirilmesi kavram dolaysyla, insan bedenini imana tabi klarak, insan beitli iradelerini tek bir iradeye, ona yeni bir beden veren Tanrnn iradesine tabi klaraedeninin yapabileceklerini en salam ekilde tekletirdi ve kstekledi. Bizi oluturan narisininkarsna , teoloji, her gcn, her iradenin farkl bir ey istedii ve tm dier gar koymazlk etmedii yerde, bedenin (...) zellikle ben olmakla kalmad, ayn zamaduum ve bal olduum ey de olduu (bkz. sahiplenme) yerde, Tanrnn dzenleyici ilkesirkl insan iradelerinin Tanrya ve farkl otorite figrlerinin temsil ve araclk ettii dsal

ortak itaatleri iinde birliini kartma iddiasndayd.[55] (Bakuninin deyiiyle) Tanrdurtulmak ve onun kurup garanti ettii kstlayc ve zel dzenden kurtulmak nasl mmk


47/950

nsan varlklarna yeni bir beden, taycs olduu btn kuvvetleri serbest brakan bir beerilebilir? Glerin ve iradelerin mmkn olann sonuna kadar gitmelerini mmkn klan b gler e iradeler dengesive ibirlii tarz nasl yaratlabilir? Anarizmin cevap verme iddiasnda orular bunlardr.


48/950

Belirlenim(bkz.isten) Liberter hareket tarafndanistenceyakn anlamda kullanlan kavram (rnein akknda kararl, belirlenim gsteriyor denebilir). Sanlann aksine, liberter beelirlenimsizliintersi deil,belirlenimcilik kavramnn tersidir. Bu belirlenimciliin tersine, libelirlenim, belirlenim gsteren varla tamamenikindir; tpk verili bir durum ve momenttearl oluturankuvvet ve istendeyimleri gibi. Bu anlamda Proudhon belirlenim gcndeder.[56]


49/950

Belirlenimcilik Varlklar, onlarnznelliklerini belirleyen eyindndakineden ve durumlara tamamen bamlan tahakkme bal kavram. Belirlenimciliin karsna liberter dncebelirlenimikartr.


50/950

Belirlenimsizlik (bkz.durak, zne, anari, apeironve snr iinde snrsz). Kurulu dzen, kiinin elinden gelapabilme glerini mmkn olduunca ve srekli dntrmeye abaladndan, dzen olmeyi inkr ederek, belirlenimsizlii eksiklik ya da varolmama, mulaklk ve belirsiz eklindeder: Toplumun sunduu roller, meslekler, ilevler ya da sfatlar karsnda ergen ya da olguninin belirsizlii; toplumsal makinenin her trl deer ve gereklii inkr ettii bir olasay hibir ey yapmadan bekleyen, yararl olamayan tembellerin ve hayalperestlerin bol

urma). Liberter anlay ierisinde ise belirlenimsizlik baka bir anlam edinir. Belirlenimciliesinlikle kar olsa da,belirleniminzdd deildir. Gerekten de, belirlenim kolektif varlkcn ifade ederken, belirlenimsizlik bunun kaynan ya da koulunu oluturur. Ama bu rimin ilk anlamnda belirlenimsizlik sz konusudur: Dsal dzenin henz belirlemedii berili bir dzenin sultasna ve snrlarna henz tabi olmayan,olaslk v e apeiron anlamnda birelirlenimsizlik; Gilbert Simondon ve Gabriel Tarde gibi filozoflarn bu kelimelere verebnlam iinde olasln gerekliinin, her kolektif gcn,her zneninkendi iinde tad, onlarendi snrlarnn tesinegitmelerine ve tamamen yeni ya da farkl bir dnya oluturmalarneren bu varlk gc.[57]


51/950

Bellek Grevi(bkz.ezeli geri dn)


52/950

Ben(bkz.bedenve kii). Bizi oluturan g ve olaslklarn byk eitliliini maskeleyen ve bizlve dolaysyla dahazgr bakaznellik biimleri dourmamz engelleyen znel yanlsam

Benlik kaygs

(bkz.ierim)


53/950

Benzeim (Trdelik)(ayrca bkz. yaknlk v e eylerin ortas). Sermayenin, devletin ve kilisenin ortak nitelinrken Proudhonun kulland kavram. Sermayenin -ki politika dzeyinde ynetimanlamls din dzeyinde Katolikliktir... Sermayenin emek zerinde yapt eyi, devletin zerinde yapt eyi, kilise de zek zerinde yapar.[58] Benzeim, liberter zgrlemenin mante doasn dnmede nemli bir kavramdr. Anarizmde liberter devrim ncelikle dzeevcut sistem elikilerinin rn deil, bunlarn inkrdr (bkz.darnn gc). Liberter devrim, b

stemin darsndan, bu sistemin iine almay baaramad eyden, gnmzde egemen buzard ettii, talan ettii, bastrd ve inkr ettii olaslklarn sonsuzluundan, baka olaonsuzluu arasnda bir olaslktan baka bir ey olmadn srekli hatrlatan potansiyel goar (bkz.anari).[59] Liberter hareket -eliik bile olsa- reddettii dzenden domaz, bu abanc ya da bu sistemin egemenlik kurarak sakatlad g ve olaslklarn anarik boloar. Glerin bu bolluundan yola karak bir baka dzenleme oluturmak, olas btasndan bakalarnn serbeste geliimine imkn tanyanlar semek, bu gleri hibierininelinden geleni sonuna dek yapmasnengellemeyecei ekilde dzenlemek ya da dizi h

etirmek: Liberter projenin nitelii ve hedefi budur.Yaknlk,liberter glerin kendi aralarn

irlemesinin deneysel ve znel tarzn tanmlasa da, benzeim, hem bu glerin btnne oem de ilerinden her birine zg olan ve birleme nedenlerinin haklln ve bu birlie den yaknln akla yatknln, sezgive teorik aklk yoluyla dorulamay salayan manmeyi salar. Yaknlk her zaman ileyebilir ve ou zaman da kt deerlendirmelerdanl nedenlerden yola karak aldatc grnler zerinde ilem grr (bkz.ortak kavramlar ):rnein liberter bak asndan sama olan, dmanlarmzn dmanlar bizim dostla

eklindeki ilkeye gre, rnein ortak bir dmana kar birlemek. Benzeim, liberter harekermeye muktedir glerin seimi zerinde dndrtr. Ama her zaman bu glerinduundan, fazlasyla incelik ve pratik duyu gerektirir. Gncel dzende en yakn gler, bi

zdelik bakmndan en benzer olanlar, liberter bak asndan her zaman iin birlemenduu gler deildir. Tersine, kimi zaman, verili bir durumda,zdelik ve grnmler asndanenzemez ve en uzak olanlarla, zgrlk ve zerklik mant ve arzusu zerinde temellenen birlik, en arzu edilir ve en fazla zgrleme taycsdr; kimi durumlarda, polis bizimleunu ifade eder; tarihsel olarak bakldnda, Barselonadaki anarko-sendikalistleriemmuzunun isyan gnlerinde saldr muhafzlaryla birlii de bunu gstermektedir. Proenzeim, bu anlamda, Spinozayla birlikte, belli bir gereklik dzlemizerinde, niin bir ifti atyir yar at arasnda iftinin atyla kz arasndaki benzeimden daha az ortak nokta bunlamamz salar.[60]


54/950

Beyin(bkz.bedenve monad ). Gabriel Tarde canl bedenler makinedir der, ama elerden olumukarbon, azot, oksijen, hidrojen, vs.). Bunlar gizli ruhsal eler ierirler.[61] Bu nedenle, zearak insan varlnda beden ve zellikle de beyni, ok uzaktan gelen ve ok uzaa

nelik ruhsal itkileri aktaran mekanizmalardr.[62] Olduka tuhaf ve sezgilere vcut verecek bmknlara sahip olmayan, ama bilisel denen bilimlerdeki baz gelimelerin geni perspektiir anlay.[63]


55/950

BileenlerDaha geni kolektif bir gcn ya da varln iinde birliktelik ilikileriyle varolan varlolektif gleri belirtir.


56/950

Bileim(bkz.birleme, gler dengesiv e dizisel diyalektik ). Proudhonun liberter nitelikteki gleirleme ve ibirlii yapma tarzlarn aklamak iin (fiziksel kavram olandengeve fizik-kimya teriml a n gerilimle birlikte) kimyadan dn ald kavram. Bu ibirlii, szlemenin yazenlemenin hukuksal biimini elbette alabilir (bkz.hukuk ); nk bir bilekedir ve bir arayaetirdiikolektif varlklardakikuku gtrmez kaynaklara ar yapar, bu varlklarn doerinden deitirir ve kendisi de yepyeni bir varlktr. Gerekten de, hukuksal bir dnya g

kard sonucun tersine, varlklar arasndaki iliki ve birlikler (tpk atmalar gibi) onlareyin dnda deildir. Bunlar tamamen ierirler ve bir baka dnyann taycs, mevcupeden trnaa deitirebilecek, gerekten devrimci birlik ihtimali, bunlarn en dendilerinin de fazlasnda belirlenir (bkz.mahrem, yaknlk, benzeim, sezgi).


57/950

Bileke(bkz.kolektif g, birleme/ayrmav e bireyleme). Bergson, William James hakknda, tlsefeye ilgisiz olunabilecei ve genel kanyla yetinilebilecei gibi, hem maneviyat, ateryalist ve panteist olmann nasl mmkn olduunu aklar: Daima bir ya da birok

unulabilir, bunlar sayesinde maddi ve manevi eylerin btn aklanabilir.[64] Bileke kavramnroudhon, Leibnizin[65] izinden giderek,kolektif gcnnceliini, ama ayn zamanda her tkensel ilkenin anarist reddini ve dolaysyla okluun tek zerindeki nceliini dn

uturmutur. Her kolektif g (kolektif varlk, birey) bir bilekedir; birleerek ve kendini ona yaam veren oklu glerin bilekesidir. Bizi oluturan gerekliin iinde hibir ilkebir balang yoktur, hibir ilk varlk yoktur, yalnzca bilekeler vardr. Sermaye, Devlori, ulus, snf, cinsiyet bilekedirler. Tanr bir bilekedir. nsan varlnn kendisi, kendbenine,ilincine ve zgrlne dair yanlsamalaryla birlikte bir bilekedir, bir kuvvetler bileiroudhon.[66] Baka deyile, insanda, btn her eyde olduu gibi, prensibe, balangca ait ger ey sonradan gelir, bir bileimetkisidir; tpk zgrlk gibi ruh da, tpk yetiler gibi eler ba da insan bileiinin grnteki zleri de, tpk yaratnn birlii gibi benin birlii de. syla Bakuninde karlalr. O, her insann yaad srece onu retmeye devam edenplumsal saysz durumun, saysz eylem ve koulun bilekesinden baka bir ey olmade bu da var olann btnlyle ayn sfatla byledir: Evrensel dayanma (...) mutlak ve b

eden nitelii tayamaz; tersine, bir bilekeden[altn izen Bakunin] baka bir ey deildir, soaydazel nedenin ezamanl eylemiyle daima retilir ve yeniden retilir; bunun btn vrensel nedensellii, bileik birliioluturur, var olan her eyin bitmek bilmez dnmlenmsz btn tarafndan daima yeniden retilir [altn biz izdik] (...).[67]


58/950

Bilginler(bkz.bilimve uzmanlar )


59/950

Bilim(bkz.kol/kafa, sembol/iaret, hareket, oluve yaam). Bergson ve onun ardndan Deleuze, bilidirgemeci ve tahakkm kurucu karakterini gsterdiler. Basit bir maniple edici pratik ya

al olarak varlklar zerinde tahakkm kurmak ve onlar arasallatrmak iin bilim eylearetlerigeirir, hareketleri ya da olular iinde onlar durdurur ve bylelikle onlar yapabi

eyden kopartarak ne olduklarna dair hakikati syleme iddiasnda bulunur.[68] Deleuzen yazdbi: Bilime ve de felsefeye zg gzken ey, gerek gilikilerinin yerine, btn bunlar bir

arak ifade etme iddiasnda olan soyut bir ilikiyi ikme etme zevkidir; yaama tabi basian bilgi sonunda yargla, yce bir merciye ykselmitir.[69] Fakat yzyldr olutuu haliyilimin anarist eletirisini yapan kukusuz Bakunindir. Bilimin indirgemeci ve baskc rolekilde tehir eden odur.[70] Bakunine gre, bilimin ve bilim insanlarnn ynetimi (...) gln, insanlkd, acmasz, baskc, smrc, kt niyetli ise, bunun nedeni, bilimin, aslanrken ve eylerin hakikatini ya da zn syleme iddiasndayken, yaam ve hareketiuvvetinin ortaya kt yerde, var olann hemmahremhemkaamak niteliini kavramakta baarsalmasdr. Bakunine gre, tpk daha ilerde Nietzschenin de belirtecei gibi, en mahreerek olan ey, ayn zamanda en kaak, en dolaysz ve en grnr olandr ve yalnzca nyayladorudanve dolaysz bir iliki ierdiklerinden bunu kavrayabilir: Gerekten de hersla eriilmez olmayan fakat bilim iin kavranlmaz olan bir yan, daha dorusu, bir tr mahrardr. Bu, btn metafizikilerle birlikte Bay Littrnin szn ettii ve onlara gre kendindeliini oluturan mahrem varlk ve fenomenlerin niini hi deildir; tersine, earlklarn en az temel, en az isel, en fazla dsal ve ayn zamanda en gerek ve en geici, enrafdr: Bu onlarn dolaysz maddiyat, yalnzca bizim duyularmza kendini gsterdii ve tinmnn kavrayamayaca, keza hibir szn ifade edemeyecei haliyle ireyselliidir.[71] Nietzschede bulunan bir anlay: Grnr dnya tektir. Hakiki dnyklenen bir yalandr. (...) Gnmzde duyularmzn tankln kabul etmeye karar verdiimilime sahip oluruz (...). Geri kalan her ey dk yapmtr, daha dorusu bilimsellik-ncesetafiziktir, teolojidir, psikolojidir, epistemolojidir; daha dorusu, tamamen biimsel bir aretlerin teorisidir: tpk mantk gibi ve matematik denen bu uygulamal mantk gibiereklik asla mevcut deildir (..)[72] Bakuninin yazd gibi, eylerin zn bildiine inbilimin ii glgelerledir (...). Yaayan gereklii kavrayamaz ve bu gereklik kendini aama verir; yaam ise, kendisi de kaamak ve geici olduundan, yaayan her eyi, yani gea da kaan her eyi kavrayabilir ve gerekten de daima kavrar.[73]


60/950

Bilimsel Yasalar (Nedenler)(bkz.hukuk, bilim, maddeve belirlenimcilik ) . Bilimin,Bakuninin belirttii gibi, glgelerleoktur[74] ama yine de teorik ve mantksal kendi aygtlar ayn lde hayaletimsidir. Bu oa bilimlerinin ballklarn belirttikleri yasalar ve nedenler iin dorudur. Bakunird gibi, liberter dnce iin dnyay yneten doal yasalar, hukuksal ve politik teilimin alannda balam deitirmesinden baka bir ey deildir, dolaysyla bunlar da taynaklanr.[75] Genellik iddias iindeki bu yasa ve nedenlerin gerek varoluu yoktur.

eylerin dnda hitirler, (...)bu eylerden baka bir ey deillerdir. Btnlkleri iinde elndnda bile eyler bu yasalaraboyun emezler,nk bu yasalar dnda onlara buyruk verea da dayatacak ne bir kimse ne de bir ey vardr. Her eykendiyasasn tar, yani kendi gelimarolu ve ksmi eylem tarzn kendi iinde tar[76](altn izen Bakunin) (bkz.monad, entelekhiavelelik/zgrlk ).


61/950

Bilin(bkz.kimse, benve beden)


62/950

Bilind(bkz.zne)


63/950

Bir (Birlik)(bkz.okluk ve anari). Antonin Artaudnun ardndan, Deleuze ve Guattari anari ve birlik tek veyn eydir, Birin birlii deil, ancak oklukla ifade edilebilen daha tuhaf bir b[77]emektedirler. Liberter dnce bir kavramn ve fikrini reddetmez; sadece byk harfle ifaerine, bambaka bir anlam vermekle yetinir. Whiteheada yakn bir yntemle, anarizm birir varlntekilliini belirttiini kabul eder (bkz. ey); tpk tanml ve tanmsz tanmlklar, ifat ve zamirleri, ilgi adllar gibi. Baka deyile -keza Whiteheadn dedii gibi: oulluk terimi

ir terimini varsayar, bir terimioulluk terimini varsayar.[78]

Bu nedenle anarist proje, rneroudhon tarafndan dnld haliyle, Whiteheadn u son saptamasna dorudan katletafizik ilke, ayr ayr grlen varlklardan baka yeni bir varlk yaratarak, ayrlktan yol

irlemeye doru ilerlemedir.[79](bkz.bilekeve gerilim)


64/950

Bir Araya Gelme/Ayrlma(bkz.kolektif ). Simondonun ve Proudhonun analizlerinin gsterdii gibi (bkz. zelliklekolektif ),ir araya gelme ve buna denk den kolektif g, asla birleen bireylerin, bu birlemarolduklar haliyle basite toplam deildir. Bunlar daima bu bireylerde henz bireylememreyleme) olan eyden yola karak;kendinden fazladanya da kendi ilerinde tadklar

akalaryla birleme, yeni bir varlk yaratma ve bylelikleverili bir andavarolduklar haliyle, kenireysel snrlarn amaistenlerinidorulayanbelirlenimsizdenyola karak ilerler. Bu anlamd

enz bireylememi gleri seferber ettiinden, yeni bir varln, iyi ya da kt, ne olilinmez ve her bir araya gelme daha nceden ok fazla bir araya gelme deneyimi ve fazerektirir, ama ayn zamanda sezgisel incelik ve her bir araya gelmenin bizde yeni g ve potarak seferber ettii eye dikkat gerektirir.

Liberter ya da zgrletirici bak asndankolektif gler arasnda bir araya gelme gelmemrznda rnek vaka dikkate alnabilir. Bunlarn karakteristii her zaman olumlu olmalar,umlamadzeninde yer almalardr.

1) Bir g dierlerini nleyebilir, kt karlamalar,zntyeyol aan, dolaysylakuvveti

umuatan karlamalar nleyebilir. G, kendi iinde her eye sahip olduundan (bkzmonad,zerklik ve potansiyel ) yalnzca kendi zne, tad olaslklara gvenerek, en byk yalnzlazok kalc bir ekilde daima seebilir; (bu olaslklar tek gerekletirebilecek olan) amanlar, baka karlamalar, bakadurumlar, bakaolaylar bekler; bu k uykusu biimindatta daha imgesel ifadeyle erketede ya da uyuklayan virs biiminde olabilir. Gereine, elinden gelene kapanm, daryla ilikileri asgari lye indirgemi ya da kimi gereklizlemlerindeiradi olarak veya zorunluluk sonucu snrlandrm, ama sonsuziyi ve ktolaslklaolu sonsuz sayda g de ierir. Spinozann, bir bedenin ne yapabileceini, her bir gcuktedir olduunu, bir durumdaya da verili bir dzenlemeiinde, her birimizin muktedir olduu

mse bilemez demesine imkn tanyan ey budur (bkz.beden).[80]2) Bir g ayn zamanda tahakkm ve bamllk ilikileri iine de kapatlm olabilir ve lere balayan ilikilere, onun tarafndanbaskilikileri olarak alglanan balaraisyanedereurtulmay tercih edebilir (bkz.dorudan eylem).Her isyan (grev, ayaklanma, ergenin evden kaa Melvillein Bartlebysinin yanl biimde olumsuz kulland I would prefer not toifadesi),

Michelle Perrotnun deyiiyle, gzel katr,[81] olay rgsnde ve zamanda bir atlaktr (burak ), her eyin fiilen mmkn olduu bir andr.

3) Daimi kaak olan bu atlak ya da bu zgrletirici ayrlk bylece yeni glerin ortayaleri arasndaki ilikilerin yeniden oluumunun, bir araya gelip gelmemenin ncoullarn yaratabilir. Kleletirici balardan, kendilerinin taycs olduklarnn dnzeni onlara dayatan snrlardan kurtulan isyanc gler, baka glerle zgrce belebilirler, bu bir araya gelme sayesinde, ellerinden geleni sonuna dek yaparak, o zamayatlm snrlarn tesine dek gidebilirler; bu bir araya gelme yoluyla, daha gl kourabilirler; bu bir araya gelme araclyla,olumlamann, kuvvetin,dolaysylazgrlniaretitna btnyle yerlemi baka bir dnya oluturabilirler (bkz. ayrca gler dengesi).


65/950

Bir ey Yanls(bkz.bir ey kartve halkn hizmetkrlar). 1970li yllarda kendini halkn hizmetinde ilan r solcu politik bir akm vard -in yanls. Gnmzde baka militanlar, erkekler, keeminizm-yanls ilan ediyorlar ve kadnlara hizmet etmeyi deilse de en azndan onlarntna yerlemeyi iddia ediyorlar (bkz.hesap verme). Hizmet edilecek siyahlar, kadnla

hayvanlar, halklar, ktszlar, evre, nc dnya, doa, engelliler vdavalar... Byle bir listenin rknl militan pratikleri gzden drmeye yeterlidir ve

alnzca net bir ekilde stlenilmi bir mazoizm bunu aklayabilir. Anarizm, tabiyet ile tahaululuk duygusuilehncnher trl gerek zgrleme arzusuna kar durduu, kendini bakaerine, bakalarnn hizmetine koyma ynndeki bu ikiyzl eilimi iddetle vetiksintiylereddeder.iberter dnce asndan her kolektif varlk kendi banadr ve -Coeurderoynn ifadesiyavas vardr [82] ve herkes yalnzca kendinden ve kendi znden (bkz.monad ) yola karak, kendzgrlemeleri iin mcadele eden baka varlklarla ibirlii etme nedenlerini bulur. Libak asndan, bu anlamda ve yalnzca bu anlamda, her g kendi yapabilirliini ifade ein baka glere ihtiya duyar. Anarist karlkllk veeitlik burada yatmaktadr: Varlklarutlak zerklii, yalnzca bu zekliin garanti ettii ayn lde mutlak eitlik ve bu zerk

itliin izin verdii ok saydaki birleme ve ayrmalarn zgrletirici (ya da deil) karaktt olarak deneyim.


66/950

Bir eye Kar( b k z .bir ey yanls). Anti-kapitalizm, anti-ruhbanclk, devlet-kartl, anti-milit

mrgecilik-kartl, nkleer enerji kartl, anti-faizm, rklk kartl, anti-emperyalemitizm, retimcilik-kartl, anti-otoritarizm, cinsiyetilik-kartl, trsel ayrmclk alanmakartl-kartl, ccelikkartl-kartl, etillik-kartl, vs. zetleyici olzun listeye bakp sanlacan aksine, anarizm ne ideolojik bir programdr, ne de genelliklaman ierisinde yeni konu balklaryla, ahlaki ve davransal yasaklarla zenginleen

ataloudur. Anarizm,tahakkmnzincirlerini, bir bakaolasl, bir baka dnyabileiminidahaiolumlamak iin bu kopuun hareketi iindeisyanyoluyla paralayanolumsal bir gtr.


67/950

Birey(bkz.kolektif g, bireyleme, okluk ve zne). Liberter hareketin dndaki temsillerde anarou zaman bireycilikle zdeletirilir. Sosyalizm (otoriter ve komnist versiyonu) koanayken, anarizm bireyden yanadr. Bu pratik ama basite indirgeyici kartlk, hemeneyimler btn tarafndan (spanyol devrimi, Makhnovitchina, anarko-sendikalizm, vb.narist teorinin kendini tarafndan inkr edilmitir. Anarizm birey ile kolektif arasndaki sahddeder. Bu gereklik anlay ve dnm olaslklar asndan her birey (bu ke

imolojisinin tersine) bir kolektiftir; her kolektif, ne kadar geici olsa da, bizzat bir olaysyla, sonsuz bireyler ya da olasznellikler vardr.


68/950

Bireyleme(bkz.zne) Gabriel Tardeyle birlikte, anarizm varlklar tzselletirmeyi,bireyleriilk kaynaarak, mutlak anlamda ilk veriler olarak kabul etmeyi reddeder. Tersine, onlar zuhur [83]arak ya da -bu kez Proudhonun szdaarnda ifade edersek-bilekeler (bkz.anari) olarak elemay gerektirir. Ama varlnoluumhalinde tezahr ettii ynndeki anlayn en gelimi teo

alayan Gilbert Simondondur. Buna gre, bireyler daima olduklarndan daha fazladoyoluumve snr iinde snrsz), nk sreen bir bireylemesrecinin bilekesidirler. Her ver

irey retimi (bireyleme), aracsz ya da ara evre olmakszn, ilerinden her birinde btsavi bir dzeye gelen snrsz bir zeminden yola karak gerekleir. Evrimin tarihine, gerakldnda, belirli evreler saptanabilir; rneinkolektif ya datoplumsal bireyleme, fizikseireylemenin rn olan bireysel bireylemenin rn olan psiik bireylemenin rn tn bu bireylemeler rahatlkla birbirinin iine geebilir; varln tm gc her seferinderi dnerek, Simondonun deyiiyle yeniden balayarak,[84] seferber edilir ve bylelikle yeni ireyleme doabilir. Kkten yeni bu bireyleme ne ncekilerin sonucudur ne de (ikme yoncekilerin imhasndan kaynaklanr: Gerein tad ve nceki her bireylemenin ne tketee zmleyebildii gce ve gerilimlere kkensel bir geri dnle gerekleen kkten

ireylemedir bu (bkz. sonsuz geri dn).


69/950

Birey-tesi(bkz.zne, znellik, yalnzlk ve eylerin ortas). Gilbert Simondonun bulduu ve toplum ile basndaki sahte kartln tesinde, zgrletirici znelliklerin oluum tarzn dnmeyi

avram.


70/950

Birleik Birlik Bakuninin varln tmln dnmek iin (evrensel nedensellik, doavbyle birlikte) kullandavram.


71/950

Bombalar(bkz.anarist kimya)


72/950

Bozgunculuk (bkz.durak ). Bu eski polisiye terim, okbiimli ve artc bir tehdit karsnda, dmanlkiplerini tam da iktidar alanna yerletirmeye, onlar net bir ekilde snrlar izi

amgalanm bir kurumun iine, bir partiye, bir topraa, bir niformaya yerletirmeye (bkz yer/alane yerelcilik ) alkn bir iktidar takntsn gayet iyi ifade eder. Btn bunlarla mcadele edma ayn zamanda uzlalabilir, anlamalar ve (askeri, ekonomik, evlilik, vb.)ittifaklar da (bkz.ostlarmzn dostlar) yaplabilir. Otoritenin hayalgcnn, keza sreklilik salayan ok sayd

e kelimenin etimolojisinin tersine, bozgunculuk dzenin aksi, gizli ve eytans yz, hattst edilii deildir. Bozgunculuun ou zaman iktidarn gzne grnmemesi ve iktidaraelmesi, ncelikle, iktidardan tamamen baka bir dnyada ve tamamen baka bir lekte, kodasalarnn dnda kalmasndan, keza onun dzenini oluturan en kk ilikilerin btnlrekli olarak dinamitlemekle ve bir baka olasl yeniden oluturmakla tehdit ettiercilerinin ve yneticilerin bedeninin ve ruhunun merkezine varana dek- ilemesindendir.


73/950

Bulumalar(bkz.ibirlikleri, olaylar ve durumlar )


74/950

Buyurgan Vekillik (bkz.dorudan demokrasi)


75/950

Btnsel Pasifizm(bkz. sava) zellikletiksinti verici ideomanirnei. Birinci Dnya Savann dehetinetepkilarak baz liberterler 1938 Nazizmi karsnda CGT[85] pasifistlerinin slogann benimsedilSavatansa klelik yedir! Bu klelik, ilerinden ounu Fransa devletinin ve Nazizminzmetkr olmaya yneltmitir.


76/950

Byk Gece(bkz. genel grevve devrim). Sokakta en ufak bir grlt duyduklarnda devrimin patlak ve

anarak pencereye koan 1914 ncesi militan iilerin hikyesinden yola karsak Byk Geccn kavrayabiliriz.[86] Michael Lwy yzyl bandaki liberter ii hareketinin mesihi boayet iyi tarif etmektedir.[87]Onlarca yl boyunca, ii hareketinin geni kesimleri grevlerin ve datmalarn (isyanlar, ayaklanmalar ve eitli ihlaller) mevcut dnyay kkten dntmdular; o zamana dek baskya, yalana ve tahakkme tabi kalm bir dnyann kalntlar

dalet ile zgrln kendi glerini ortaya koyarak eylerin dzenini tamamen deieklediler. Varolann kkten dnmne dair bu mesihi bak, o dnemde AvrupadaYahudi ve Hristiyan) dinsel referanslardan tamamen bamsz, mesihsiz bir mesihiliktkten dntrm olduudevrimfikriyle ne de genel grevslogan ve projesiyle kartrlmaldatta bunun devrimci sendikalist ve anarko-sendikalist ifadesiyle de kartrlmamaldr. Amece kavramnn en uzak olduu ey, klasik devrim fikridir. adan bu byledir: 1) Tonm Fransz Devrimi ve onun cumhuriyeti, Blanquist ve Marksist-Leninist uodelindeki basit bir politik deiime, devletin tepesinde meydana gelecek bir deiime bddeder; 2) devrimci almann, bir yanda eski devlet dzenini alaa etmekle grevli halk

anda yeni bir kamusal meruiyeti, yeni bir devleti diktatrlk biiminde ina etmekleydnlanm ve bilgili politik nc arasnda paylatrlmasn reddeder; 3) dnm hareketizun vadeli bir stratejiye, basklayc ve arasallatrlm rgtsel eklemlenmelere endikalar ve yaamn herhangi bir yannda uzmanlam, partinin taktik ve stratejik ynetikya tabi dier kitlesel rgtlenmelere) tabi klmay reddeder. Byk Gece,belirli bir andaadesi olduu liberter projenin btn gibi, uzam ve zamanla zel bir iliki iindedir.

nce, zaman. Popler ama mistik ve dinsel biimiyle[88] Byk Gece,zaman alannda, gerekliuktedir olduu dnmlerin kkl ve genel niteliini ifade eder. Gerekten de, Devrimin tersine -

e sanlann tersine-, Byk Gecenin zamansal kktencilii, gelecee, gvencesi ktidareirilmesi olan ve gelecekte, gnn birinde, daha ilerde bir gereklik kazanma (komnizmok olmas, vs.) grevini iktidara devreden, u an iin ancak topik vaat olarak kalan acak deiimlere bal deildir. Byk Gecenin zamansal kktencilii her zaman bir evveliya

irikmi bir gce baldr: imdiki zamanla karan bir evveliyata ya da bir gemie(bkz.tekrar veonsuz geri dn) baldr, nk eylerin mevcut durumunu niteler, nihai tezahr Byk Geceolanm fiili klabilecek zgrletirici bir gce gnderme yapar. Devrim, bir k iiminde, gelecekteki bir dnmn k noktas olarak dnlmken, Byk Gece bir vararak, nceden gereklemi bir dnmn var olarak dnlr.

kinci olarak, uzam. Varolann btnn, en kkten en genie kadar kapsadndan ve berine yararc eklemlenmesi ya da herhangi bir hiyerari anlamna gelmediinden, Bykrinin ifade ettii dnm, her durumun, her nn bu devrim anlaynn ar yapt dntnn taycs olduudolayszbir dnmdr (bkz.odak, eyleyen aznlk ). Her mcadele, herk, her atlak, gerekliin iindeki her sapa adm nihai patlamann bir tekrarve ifadesidir . Emileougetnin aklad gibi, gndelik mcadele ve gelecee hazrlk almas, nlm bir plan ya da stratejiyle ne eliiktir ne de bunlara bamldr. Her gecadeleve isyanolarak grldnden, imdiki zaman gelecee, gelecek imdiki zamana[89] aslada edilmez (bkz.amalar-aralar ). Byk Gece sabah geldiinde! eklindeki esprili ifa

nlald gibi, byk gece hem gecedir hem sabah, alacakaranlk ve afaktr, olas bnyann atlaklarndan fark edilen ve eylerin karnnda imdiden var olan, mevcut dzenin oruya dnmdr.


77/950

Cinsellik

(bkz.beden, kiive kuvvet ). nsan bir gruptur, kuvvetler bileiidir.[90] Bu nedenle sayszarzue itki tar, mevcut dzen ve dil bunlar kendi aralarnda hiyerarik ok sayda alanda (beevinim, cinsellik, tinsellik, vb.) snflar ve sabitler. Cinsellik bu alanlardan biridir, gstlaycdr;liberter dncede, dier alanlar gibi bu alan da insan faaliyeti asndan az a da birincil kabul edilen kurucu bir ilkeye ya da ilk devindiriciye (Eros, libido) indirgeneeygibi cinsellik ya da cinsel arzu da bir bilekedir , etkilendii dzenin dzene koyduu glerin

ir dzenlemesinin bilekesidir. Bu bilekeyi normlara tabi klmak, sonucun neden olduultrn,iyilik ile ktlnhem aresizce bal hem de kart olduu, birincil, iyicil ya da teir ilkeye rahatlkla dntrebilmek iin sapmalarn (rnein sapknlk ad altnda) damgalamate, toplumsal dzenin byk bir enerji ve ihtimamla grev bildii ey budur. Anarizm vtnn yeniden oluturma iddiasnda olduundan, ayn zamanda, cinsellii oluturan elezenlemeler ierisinde yeniden oluturmak ister. Anarizm, baka zorunluluklara boyun eirlikler ve yeni arzular dourma iddiasndadr. Spinozaya birlikte anarizm, Bedenin gilinmez, doann mlahazasndan neyi karsayabileceini de bilemeyiz[91] dediinden,ristiyanla ve ok sayda baka tektipletirici biimlendirmeye kar, cinsellik

dlandrlmas uygun olan eyi oluturan glerin, bakadzenlemeler ve bakabirlikler iinde anlae nitelik deitirdii, sonunda ellerinden geleni sonuna kadar yapabildikleri yeni bedenler diasndadr.


78/950

Cmertlik (bkz. ierim). Elinden gelenden fazlasn yapmayamuktedir kolektif bir gcnolumlanmasiberter dncede, sululuk duygusu ve dsal ahlak zerinde temellenmeyen bir bakal vkl temellendirebilecek tek ey yalnzca cmertliktir, yani dsal ya da isel ssteklemedii bir g erkidir (bkz. gler dengesi).


79/950

Cz-i rade(bkz.zgrlk ) Soyut bir zgrln soyut glerini bireysel kurguya indirgeyerek, kolektitnn yapabileceklerinden koparan mevcut dzenin karna yanlsama. Bu yanlsamayarma ve deiken gleri (ahlak, eitim, hukuk ve dil yoluyla) kendi iinde inkra mecbendini yeniden oluturmasna ve kkten farkl bir dnya yaratmasna imkn tanyankendindenzlasninkr etmek zorundaki (bkz.bireyleme, tercih, zneve gler dengesi) insan bireyselli

em kendinden, yapabilirliinden dlanm olur, hem de yalnzca varsaymlarndan yola [92]

nu ekillendirme, onu btnyle buyruklarna ve gereklerine tabi klma iddiasndaki bikten tabi olur. Cz-i irade yoluyla insan varl (Tanr, yasa, toplum karsnda) kendi edorumlususaylr ve dolaysyla onu gerektenzneklan g ve arzular btnnden dolay suluabul edilir ve tek zgrleme yolunu oluturmasna ramen reddetmesi ve kabul etmemeshlikeli, eytans gereklikleri srekli olarak bastrmak, kendi dndaki gereklikler olarak

orundadr. lk gnahtan Sartrec bilincin hiliine, Descartesn cogitosundan, Kantuyruundan ve szleme yapma ve pazarlardan geen cz-i irade despotizmin temel kaynairidir. Anarist teorisyenlerin ounun paylat bir tutumu en net olarak Bakunin ifade etCz-i irade diye bir ey yoktur (...). Cz-i irade bir imknszlktr, bir anlamszlktr, teol

etafiziin icaddr, bizi dorudan doruya tanrsal despotizme, gksel despotizmden yetn otoritelerine ve btn tiranlklarna gtrr (...);[93] materyalizm cz-i irradeyi inkr edezgrln oluumuna varr; idealizm, insan haysiyeti adna, cz-i iradeyi ilan eder ve arabeleri zerinde despotizmi ina eder.[94]


80/950

ekirdek Monatten veVie ouvriredergisi grubunun, kitap zevkleri ve cokular sayesinde sendierden dinamizm katabilme yetisine sahip kk militan gruplar nitelemekte kullandevrimci sendikalist ekirdek, devrimci sendikacln yaygnlaaneyleyen aznlylave dahazgn olarak da Bakunincimahremevrelerle (daha lml bir dzende ve geri ekilme balamreklilik iindedir.


81/950

eliki, eliik (bkz. iddet, gler dengesi, diyalektik ve dizisel diyalektik ) . Anarive varlklarn ya da kolektlerin oulluu, bu glerin farkll nedeniyle ve yalnzca var olduklar ey iinremeleriyle deil kendi kuvvetlerini bytme iradeleri nedeniyle de ister istemez arp

atmaya ynelmesini ierir. Yalnzca pratik duyu,deneyim,isyan,kt bulumalardan kanma ilerini tevik etme sanat, bir gcn bakas zerindekitahakkmndenya da glerin kendalarndaki intiharvari mcadelesinden kanmay retmekle kalmaz, zellikle dekolektif varlklar

uturan glerin bu zgr birliinden daha fazla kuvvet alan bu varlklarn geliimini teve retir. Ama bu durumda bile elikiler salt kanlmaz olmakla kalmaz, arzu edilir de oluem birleik glerin zgrlk iaretidir, hem de bu birliin, gerein belirlenimlerinin bapsama ve dzenleme kapasitelerinin sonucu olan varlklarn g ve dirimsellik garantisidirelikinin Marksist (ya da Hegelci) elikiyle alakas yoktur. Doann ve insanln dieliimi eklindeki anlay liberter dnceye yabancdr. Anarizme gre, iyi elikiler elikiler vardr; yaama gcn ldren ve azaltan elikiler ile bu gc artranlar vardr. Brtadan kaldrmak, oalmalarn engellemek ve ikincileri ise, zmleme iddiasnulunmadan, titizlikle beslemek gerekir. (bkz. gler dengesi)


82/950

eliki Anlay(bkz.kolektif akl ve gler dengesi); Liberter harekete, balln belirttii anarinin genellikrnte olumsuz, rgtszletirici etkilerini (bkz.durak ) gsteren bitmek bilmez tartmalznden sklkla sulama getirilir. Liberter hareketin farklla ve tartmaya olan bu eilimde projelerinin byklnden ve buna denk den pratikleri ve akllar uygulamay

lnden kaynaklanr (bkz.ama/ara). eliki anlay hem bu gszle hem de bu idvra baldr. Gndelik yaamda olduu kadar en politik tartmalarda da genellikle do

rnen eliki anlay, yalnzca her trl birlii ve her kolektif varloluturan glerizerkliinin az ok niteliksel olumlamas olmakla kalmaz, dahas anarizmin ortak bir pruumunu (bkz.kolektif akl ve ortak kavramlar ) ve gler dengesiyle ban dnme tarznn zahrdr. Kolektif eyleme dair liberter anlayta her bak asdaima bir gcn ifadesidir; iddie tekillii iinde, zt bak alarnn ve glerin olumlanmasna derhal ve ister istemez yocn sylemsel yzdr. Liberter hareket bu kartlk ve farkllk oyunu ierisinde, gleri v dzenlemelerinin niteliini el yordamyla srekli deerlendirerek, gerein tad berbest brakabilen, tahakkmsz bir dnya ina etmeye abalar.


83/950

evre (Liberter evre)rgtlenmelerindilinde ve kaleminde genellikle kmseyici ya da deersizletirici bu ifrgtlenmelerin tuzaklarn ve snrlarn reddeden liberter karakterli btn birey ya daelirtmeye yarar. evre, kimi zaman besinle ya da sindirilmesi g bir kapla, az ok tkir kaynakla karlatrlr. Bylelikle, devrimci balklarn kendi tarihsel misyonlarna ulmak, gsterici toplamak, kaynaklar vergilendirmek, vs.) gereken kaynaklar bulduklar sua kavanoz imgesiyle karlatrlabilir; kar-devrimci kurumlarn temel grevi ise bu k

urutmak ya da urunda ekimektir. Liberter dnce ve projede ise evre (bkz. eylerin ortas),rsine, bu zgrleme iin gerekli g ve kayg btnn kendinden yola karak gelitirendine rgtlenen, eyin zgrletirici yeniden-bileiminin doabilecei tek gerekliktir.


84/950

oulculuk (Liberter oulculuk)Proudhonun zerklikler demeti olarak tanmlad federe gler btn olarak kabul berter hareket dzlemindeokluuneanlamls.


85/950

oulluk (bkz.anari, okluk ve bir )


86/950

ok (bkz.kimlik, znellikler ve gereklik dzlemleri). Bir varlnverili bir anda(iyi ve ktanda)ycs olduu,olaylarn, durumlarn, karlamalarnve ibirliklerininaklayp aklamamakkml olduklar olaslklarn okluunda da sresinde de neye muktedir olduu asla bilinngrlemezlik yalnzca bu varln geleceine ynelik deildir, hatta sylendii gibi -ve ena da dostluk deneyiminin de gsterdii gibi- her eyin sreklilik gsterdii imdiki zamana deildir.[95]Ayn zamanda varln gemiine de yneliktir. Bu gemi ok biimde ve hatta b

ok olduunda bile, eylerin oluumu iinde brakt izler ya da emareler dolaysyla her zelecee sahiptir (bkz.mahrem varlk, ezeliyet v e sonsuz geri dn). Bu nedenle, bir varlnmllk yanlsamasyla, verili bir dzenin kaba kaytlarnn ve snflandrmalarnnverdiimlikten yola karak ya da bak as darlyla veyaideomaniyle,iinde tad olaslklarn v

nlamlarn sonsuzluuna almay ihmal eden, kendi snrlarnn tesine gitmeyi engelleyen kak asndan yola karak, asla dardan deerlendirmemek gerekir (bkz.menkbe yazlar, gler engesi, sorumluluk ). Bu anlamda, kadn dman Proudhon, ayn zamanda, bir buuk yzyalnzca zgrlk hareketlerin doasn ve deerini deil, fakat bu hareketlerin iinde, eminist hareketlerin savlarn ve anlamn da dnmeyi ve alglamay salar; tpk on

endikalizminin ve grevleri radikal biimde mahkm ediinin, en kesin devrimci sendinarko-sendikalist akmlarn dnce ve eylemine esin kayna olmasn (iyi ve kt sayszngellememesi gibi (bkz.teori/pratik ).


87/950

okluk (bkz.bir ). Birin zdd olarak, ilk ve kurucu ilke anlamnda anlalr. Anarist hareketin zgn nemli zgnl burada yatmaktadr: Yalnzca okluktan yola karak biri, farkldan yolyny dnmek deil, ayn zamanda var olan dnmenin bu tarzna gnderme yapmaalnzca gerekliin btn bir boyutuna deil, ayn zamanda azami glime ve olaslk kouenk dtn sylemek; ve sonu olarak bu okluk zerinde temellenen, onu oluturanutlak tekillii vezerkliizerinde temellenen genel bir zgrleme hareketini dourma iddi

ulunmak. Proudhondan sonra ve Antonin Artaudnun ardndan, anarist projenin en iyi tanmukusuz Deleuzedr: anari ve birlik tek ve ayn eydir, Birin birlii deil, kendinin yaokluk olduunu syleyen daha tuhaf bir birlik.[96]


88/950

Daraacna!(bkz. sorumlu)


89/950

Dayanma(bkz.monad ). Liberter sz daarnn bu nemli kavram, zgrletirici kolektif gleri birtelii ierden ifade etmeye yarar. Fakat Bakunin bunu ayn zamanda yansz ve genelevrenseledensellik anlamnda, daha dorusu yaamv e doaanlamnda da kullanr. Bu anlam ierisinayanma, var olann btnn, gerein tad btn varlklar arasndaki olas ilikilerelenein szn ettii on bin canlnn btnn ifade eder. Varlklarn anarisi kolektiuturan ilikilerin bu snrsz niteliine ve dolaysyla kendi aralarnda kurabilecekleri

aldr. Bu anlamda dayanma -bu kelimenin liberter sylemde pratik olarak ya da znel bullanld haliyle- kolektif glerin kendi aralarnda kurduklar ilikilerin, genellikle lasknn taycs ok sayda baka olas ilikiden yola karak mcadele ve ayklama yoluikilerin bir tr zgrletirici niteliini belirtmeye yarar.


90/950

DengeProudhonun dneminin muhasebesinden ald terim. Bkz.Gler dengesi.


91/950

Deerlendirme(bkz.bak asv e soyktk ). Liberter projeyi temellendiren varlklarn ve bak aleitlilii, kimi zaman, kt niyetli ya da anarist dnceyi bilmeyen baklar tarafndanirbirinin dengi olduundan her eyin eit olduu (bkz.eitlik ) basit bir grececilik ya da liberaliarak alglanmtr. En kn, elinden geleni yapabildii durumda, en byn eiti ol[97]

oktada, varlklarn farkll ve tekillii zerinde temellenen anaristeitlik ve bunun imkn tandbirlii tarzlar, tersine, eylemlerin, bak alarnn ve tutumlarn zgrletirici ya da

teliini srekli deerlendirmeyi gerektirir. okluktan tmdengelimle elde edildiine rkszln tersine, liberter sav varlklarn ve onlarn ibirliinin niteliinin srekli yarglanmaszerinde temellenir; mahkemesiz, medeni hukukun ya da ceza hukukunun olmad bu yargberter hukuk ) her g,verili bir andaevrensel bir tze ilmi[98]dolaysyla onu oluturan eye gaka kuvvetlerin niteliini, zgrleme asndan bunlarn sunduklar ibirlii immknszlklarn srekli deerlendirir.


92/950

Deney(bkz. sezgiv e pratik duyu) Kelimenin en yaygn kullanmnn kavramaya imkn tand heneyin iki anlam vardr. Bilgiye dayal en yakn anlamnda deney ok zel bir bilimseelirtir. Bu ilem, laboratuvar denen o ok zel filtre yardmyla ayklayp indirgeyip arpatp yeniden retilebilen, ve bilginlerin sesiyle bizim yaammz ynetme ve ddiasndaki mmkn olduunca en genel ve snrl saydaki yasaya tabi olan, nesnel ve belaylar saptamay ve sabitlemeyi hedefler.[99] Sradan anlamyla deney, tersine, her zaman zne

kildir, nk kolektif bir varln kendini hissetme, duyumsama, kendini u veya buaayabilme tarzn belirtir.[100] Mutlak bir znelciliebal olan anarizm ancak bu ikinci anlabul eder ve birinci anlamn kullanclarnn, onlar harekete geiren ve bilimsezenlemelerinrettii znel kuvvetlerin tekil niteliini kendi gzlerinde olduu kadar bakznde de aklamalarn gerektirir (bkz.uzmanlar ).


93/950

DevletDevletin en iyi iki anarist tanmn Nietzsche verir. lki genel olarak bilinmektedir: Btanavarlarn en souuna devlet denir; ayn souklukla yalan syler ve azndan u yalanevlet olan benhalkm. Ama ikincisi kukusuz daha belirgindir: Devlet ikiyzl bir kumanlar ve brtler ierisinde konumay sever: Bylelikle sesinin nesnelerin karnndanandrmak ister.[101]


94/950

Devrim19. yzyln eski kavram, dnyann dnmnn bir hkmet darbesi ya da halk iiminde tasarland ve bu sayede bir anayasa ya da rejim deiiminin devletin ban (cu

mparatorluk, mutlak monari, meruti monari) etkiledii Fransz Devriminden kaynaklzyln ortasnda dnem devrim kavramnn yeriniToplumsal Devrimfikri almtr; toplumsanm tahayyl etmenin bambaka bir tarzdr bu. Eski politik devrim bir yzyl sonra e Merksizm-Leninizm erevesinde tm gncelliini yeniden bulmutur. Devlet sorunu

eiimin anahtar problemi oluyordu ve proletarya devrimi, faizmin ve Nazizmin yannda, dhakkmlerini srdrmek iin srekli icat ettikleri biim deiikliklerinin uzun dizine eklenikri, 19. yzyl sonu ile 20. yzyl banda liberter ii hareketlerinin icat ettiibyk akamveyanc genel grevfikirleriyle kartrlmamaldr.


95/950

Devrimci Sendikaclk (bkz.dorudan eylem, hareket ve genel grev)


96/950

Dar/eri(bkz. gereklik planlar, ayklamave darnn gc). Anarizm her trl dsallk ban -bu bater bamllk biimini alsn ister inkrn ve diyalektik ilikinin grnte ters biimini- iberter zgrleme varlklarn btnyle iindeki bir zorunlulua, onlar ellerinden geleniadar, yani snrlarnn tesineve dolaysyla ikin erki serbest brakan ve bu erkin mmkn kok zelibirliitarzlarna dek gitmeye iten bu erke boyun eer. Bununla birlikte, ierisi ile asndaki ayrm tahakkm ile zgrleme arasndaki farkll kapsamaktan uzaktr.

zgrleme varlklarn iinden, onlarn yapabileceklerininolumlanmas biiminden kaynaklansa du ierisi, Deleuzen deyiiyle, yalnzca ayklanm darsdr;[102]darnn bir kvrmdr ve bar, kendisiyle birlikte, belli bir bak asndan, belli bir g niteliiyle birlikte, v

tnn de srkler, varln erkini,darnn erkini, yani darsz bir erki de srkler (bonad ). Tahakkme zg balarn dsallnn, bu tahakkm dzeniyle ilgili dsalln kmamen baka bir dsallk kar; varolan her eyi kapsad iin kendinin iinde

ylenebilecek bir dsallk: zgrletirici gler var olan her eyin btnn kapsayan bnyann mmkn olduunu, varolann btnnn yeniden bileiminin mmkn oldurdnde ortaya kan zgrlemenin mutlak dsall, kendi iinde tad erkin dyann, reddin, kopmannve bakaldrmannykc dsall (bkz.durma, analoji).Tersine, tahakkmn, alar iine ald varlklarn dnda olduunu dnmek yanltahakkmn dayatt balarn dsall, deyim yerindeyse, onun iin, gereklie dayatt zel dzen iin, gleri muktedir olduklar eyden koparma ve varolann erkini kendi dna iastrma zorunluluuna baldr. Ama fiilen dsal olan bu snrlara, kolektif varlklarn iindir alma denk der ki dzen kendini yeniden retebilmek iin buna ihtiya duymakalma, varlklarn isel nitelii zerinde yrtlen bir almadr; verili bir anda onlar uvvet, arzu ve iradeleri ayklama almasdr (bkz. gereklik planlar). Etienne de la Botie boula, varlklarn belli bir g ve arzu niteliine bu isel bamllna gnll emektedir;[103] egemen dzenler kendilerini zel bir dzen olarak dayatma, kleletirdikleriuktedir olduklar eyden koparma yeteneklerini buna borludurlar.


97/950

Dars/erisi(bkz.dar/ieri, darnn kuvveti). Anarizmin grnr paradoksu yle ifade edilebahakkm koullar altna zorunlu olarak yerletirilmi her trl dsallk ilikisini reddarlklarn zerkliinin nceliini, onlar oluturan eyin iinde iliki kurma kapasitelerinin bkz.mahrem, yaknlk, sezgi) srekli ileri sren anarizm, onlarn kendilerine yeterli dialarn da ayn enerjiyle reddeder. ster istemez tahakkm edici olan ve onlar, (biro

ahtszlk ve bask pahasna) rgtlenmelerinin, sylemlerinin, uygulamalarnn, serpilip g

ereklik planlarnnve dolaysyla kendi bireyselliklerinin ister istemez snrl biimlerininan eyin btnne hakim olma isteine kanlmaz olarak yneltenkendi kendine yeterliliddeder (bkz.bireyselleme, tmlk/totaliter, ideomani). Savaa, herkesin herkese kar d

atmasna ve tahakkme ynelten bu kendine yeterlilikten farkl olarak, anaristzerklik ve bunarekete geireniradeya dabelirlenim btnyle darya doru, tekine doru ynelmitir; belak asndan ve tikel ortaklk tarzlar dolaysyla, kuvvetlerini dardan deil, glerin oluyla deil, ierden, her bir kiinin kendi iinde tad kuvveti vetekiniortaya kartaratrmaya tek muktedir olan budur (bkz.monad, gler dengesi, kendinden fazlas), nk,eleuzen ifadesiyle, ierisi darnn bir kvrmndan baka bir ey deildir, nk

tnyle varlklarn ii olduundan, hem dardr hem ieri veverili bir andavar olann iindeuvvetini sergilemeye her zaman hazrdr, yeter ki varlklar kendilerinden, mevcut bireyselnrl karakterinden kurtulsunlar, bakalaryla ibirliine girerek, onlar z n eolarak oluturaelirsizliealsnlar ve bylelikle daha kuvvetli ve daha zgr bireysellikler olutursunlar.


98/950

Darnn Kuvveti(bkz.anari ve esnek g). Kltr ile doa arasndaki, insan ile insan-olmayan arasndaki kaddederek, mevcut dzenin hem byl hem de ksr dngsnden, hmanizma hapishakmaya en net bir ekilde, ayn zamanda da en olumlu bir ekilde abalayan ada filozoflukusuz ki Gilbert Simondondur; zellikle deapeiron, n-bireysellik ya dabelirlenimsizavramlaryla bunu yapar. Bu yzden onun antropolojiyi[104] reddi -tamamen haksz olmasa da-ok sert bir ekilde eletirilmitir: Analizlerinin, tekilliklerinmutlak anarisineve dnceni

.) ciddi bir ekilde balayamayacakopmalaravarmasndan, monadlarave anlara blnm bnlam, paralanm, muhteem ve korkun, ilkesiz ve inansz bir evreni ya da ilkanlarn sonsuzluunu, hibir eyin imknsz olmad, sonsuz olaslklar evrenini[105] ileri

rmesinden endie edilmitir . Simondona gre, tpk liberter dnce iin olduu gibi -ve egmanizmann tersine-, insan varlnn zglln ileri srmek gerekir; bu zgllk tamekine, kendisi olmayana ve dolaysyla insan olmayana alma kapasitesinde, iindearya, doann ya da varln okbiimli kuvvetine alma ve byleliklebireylemeninya da

znelliklerinyeni biimlerini srekli yaratabilme kapasitesinde yatmaktadr. Bu nedenle Simsanln bir kalenin ya da -Kantn deyiini alrsak-[106] bir adann deimez snrlar i

apatld ve insan varlnn zgllnn onu evreleyen ve kendi iinde taddoayakar,san-olmayana (ya da vahiye) kar ve ona hakim olmak iin srdrlen mcadele mellendiren klasik antropojiyi reddetmektedir. Simondona gre Doa insann kart dei[107]

nk insan varlnn zgll tam da doaya, btnln iindeki varla geri dn, lerinin tmn,varln yedeiolarak, snr iindeki snrszolarak varln glerini (Gilbottois korkun gler derdi)[108]yeniden seferber etme imknnda yatmaktadr.

Simondonun felsefi projesi, bylece, Nietzschenin yaklak yetmi yl nce stlendiorudan doruya bir yanksdr: Benim grevim: Doann insanszlamas; ve ardndan dadoa

avram bir kez edinildiinde, insann doalamasdr.[109] Aslnda iimizde tarken dmzduunu sandmz doadr bu.[110] Simondon Nietzschenin insan kendi hapishanesinden kuradesini yanklar. nsan bu hapishanenin iine, en ufak artk[111] olmadan dnyay da kapadanr, bunu da kendi kodlarnn tuza ve kabal iinde esir alr. Simondon gibi Nietzsche erspektifler uydurma iddiasndadr; gayet belirli bir insan trnn perspektifleri deil, ayet belirli bir igd, sr igds (altn izen Nietzsche). Buradan yola karak iahakkme varmaya alr.[112] Fakat daha byk bir varln(...) perspektifleri (alt iz

ge.);[113]belirsizinkuvvetini,kaosunkuvvetini kendi iinde bulan bir varln perspektifleri:

ylyorum: Dans eden bir yldz yaratabilmeniz iin kendi iinizde kendi kaosunuzun olmaize sylyorum: Sizin iinizde hl kaos var. Heyhat! nsann artk yldz yaratmayaca zameildir.[114]

Hepiniz ayaa kalkn, byk yldz avclar, diye haykryordu Louise Michel. Amdndan ekliyordu: Devrimlerin denizi kabarrken hepimizi de iinde tayacak.[115] Adna ister

aos, belirsiz, apeiron, anariya da baka bir ey densin,[116] darnn kuvveti kukusuz ki libernce ve arzunun, baka bir dnya dourma, yeni yldzlar yaratma iradesinin merkezindyn zamanda birok kuku ya da kaygya yol aan bir bahis ya da meydan okumadr. Ger

ounlukla izilen klienin tersine -iyi vahi, toplumun hileleriyle yozlam, doallndaousseaucu iyimser, Doann arzularna ve baka buyruklarna safa ya da byk bir mendini brakma iradesi- anarizm bir doalclk deildir (bkz.dirimsel/dirimcilik ) ve darnlerine arsnn bu kadar sklkla umutsuzlua ve hilie, Coeurderoyun szn ettii orkun ufuklara,[117] bayrann renginin ak bir ekilde sembolize ettii kaosa ve lme gapmasna ilgisiz deildir (bkz. sava/sava). Anarizmin ar yapt dar, onun gznde f


99/950

onsuz sayda baka olasnn, kurtarc kolektif dzenlemelerin ve zgrletirici znycsdr, ama ayn zamanda baskc ve lmcl glerin ve kimliklerin, dahas -Guy Himondonda bulmaktan ekindii gibi- kr ve ykc, muhteem ve korkun, ilkesiz ve uvvetlerinin etkilerine ilgisiz glerin de taycsdr.[118]Anarizm, hibir durumda -ve bu szltnnden anlayabileceimiz gibi- doallnda iyi bir kkensel kuvvete, dirimsel bidiyalektik de olsa) tarihin bir anlamna, (Marxla birlikte retici glere indirgenen) yaraelirleyici bir kuvvete ar yapmaz. Byle bir kuvvet, tersine, liberter dnce asndiimleriyle, ilahi inayetin eski aldatc mitiyle, birinci ve tanrsal

anarsistfelsefesozlugu

Documents