chuong 3 sl

Phạm Kim ðăng - Bộ môn HS-SL 24/01/2008

Khoa CN&NTTS - ðHNN1 1

Ch−¬ng 3. Sinh lý néi tiÕt

§ §¹i c−¬ng vÒ néi tiÕt & hocmon

* TuyÕn néi tiÕt (Endocrine gland):

- Kh«ng èng dÉn (gland less duct)

- §æ trùc tiÕp vµo m¸u

- §Æc hiÖu ??

- Cã èng dÉn

- §æ vµo xoang

T’ néi tiÕt T’ ngo¹i tiÕt

TiÕt c¸c chÊt ho¹t tÝnh sinh häc, ®æ trùc tiÕp vµo m¸u, t¸c dông kÝch thÝch, ®iÒu hßa c¸c qu¸ tr×nh trong c¬ thÓ

* Hormone (harman = kÝch thÝch)ChÊt truyÒn tin ho¸ häc tuÇn theo m¸u, tõ n¬i sinh ®Õn nơi tiÕpnhËn (®Ých) ph¸t huy t/d sinh häc cao, ®−îc ®iÒu hoµ = feed-back

1. Nguån gèc

- TuyÕn néi tiÕt (Classical Hormone)

- HÖ TK: (Neuro Hormone): TB TK tiết

+ Hypothalamus, TK TV (Adrenalin, Noradrenalin, Axetylcholin)

- TB, t/c côc bé (Local Hormone): ®iÒu tiÕt c/n TB gÇn kÒ hoÆc ngay trong c¬ quan néi tiÕt (kh«ng cÇn m¸u v/c)

+ Somatostatin (tuyÕn tôy) � ø/c tiÕt insulin, glucagon

+ H¹ vÞ tiÕt Gastrin�tiÕt dÞch vÞ

+ T¸ trµng tiÕt Secretin �� dÞch tuþ

H. từ

nội tiết ñ

ược m

áu v/c ñ

ến TB

ñích

H. từ

theo sợi trục

vào syna

p kích thích T

B gần kề (ñích)

= chất d

ẫn truyền T

cetylcholin, A

drenaline, Nora

drenaline)

H. từ

theo vào m

áu ñến kích thích T

B ñích

naline, Nora

drenaline tuỷ thư

ợng thận thuộc nhóm

H. cổ ñiện)

H. từ

nội tiết và

o dịch ngoại bà

d- ñến kích thích TB ñích

e- kích thích bản thân TB tiết

C¸c tuyÕn néi tiÕt quan träng trong c¬ thÓ

Melatonin � ngñ, nhÞp sinh häc

Leptin

M« mì

§iÒu khiÓnThÌm ¨n

2. Phân loại hormone: Theo cấu tạo (4 nhãm), tính tan (2 loại)

2.1. DÉn xuÊt cña a.a: dÉn xuÊt tyrosine (T/h ñơn giản vànhanh hơn)

- C/yÕu d¹ng kÕt hîp, d¹ng tù do Ýt

H. tuû th−îng thËn(Adrenalin, Noradrenalin)

Hoà tan trong nước

T/d = H-màng

H. tuyÕn gi¸p (T4 -Thyroxine, T3 -Triiodothyronine )

Hoà tan trong lipidT/d = H-gen

2.2. Peptide vµ Protein (3�� 400 a.a) Hoà tan trong nước

- T/h ë l−íi néi chÊt nguyªn sinh d¹ng pro–hormone (peptid dµi h¬n)

- T/d = H - mµng

2.3. Steroid (tan trong lipid)

-Ngoµi ra cßn calcitriol (chÊt chuyÓn ho¸ VTM D3 ®−îc t/h ë thËn)

Nh©n: Cyclopentan–perhydro phenantren

- Trong m¸u ë d¹ng k/h protein v/c ñặc hiệu

- Khi t/d k/h receptor ®Æc hiÖu nh©n � t/d lªn ADN TB ®Ých

� adrenalin t/d ngay (phót), steroid ph¶i sau vµi giê

- PhÇn lín h/® trùc tiÕp (trừ testosteron� sp’ h/® dihydro-testosteron)

- T/h tõ cholesterol d−íi xúc tác hÖ enzyme

néi bµo (vá th−îng thËn, sinh dôc, nhau thai)

2.4. Eicosanoid (hîp chÊt cña a.xÝt bÐo):

• T¹o thµnh tõ arachidonic (axÝt bÐo kh«ng no 20 C, nhiÒu nèi ®«i)

• Prostaglandin (phÇn lín c¸c m«), Leukotriene (b¹ch cÇu), Thromboxane(b¹ch cÇu vµ c¸c m« kh¸c)

• T/d t¹i chç, c¸c tÕ bµo gÇn kÒ

Mét sè vÝ dô vÒ ph©n lo¹i theo cÊu t¹o ho¸ häc

Eicosanoid

Steroid

Dẫn xuất amin

Peptid

Nhãm hormone

PhÇn lín c¸c m«B¹ch cÇu

ProstaglandinLeucotrien, Tromboxan

Vá th−îng thËnBuång trøng Tinh hoµnThÓ vµng

Cortisol, Aldosteronββββ_estradiolTestosteronProgesteron

Tuû th−îng thËnTuyÕn gi¸p

Andrenalin, NoradrenalinThyroxin

HypothalamusTiÒn yªnTuyÕn tụyNh©n trªn thÞ, c¹nh n·o thÊt

TRH (Thyrotropin Releasing H)ACTH (Adreno Cortico Tropin H)Insulin, GlucagonVazopressin (Anti Diure H)

N¬i tiÕtHormone

3. Sự vận chuyển hormone

- H. hoà tan trong nước (catecholamine, peptide): tự do (trừ GH, IGF1)

- H. hoà tan trong chất béo (steroid, thyroid): kết hợp protein v/c (ñặc hiệu hoặc không ñặc hiệu)

Albumin và prealbumin v/c steroid, thyroid

CBG (Cortisol - Binding Globulin)

SHBG (Sex Hormone Binding Globulin)

DBG (VTM D - Binding Globulin)

Protein v/c không ñặc hiệuProtein v/c ñặc hiệu

NhiÒu H. l−u th«ng trong m¸u b»ng 1 protein v/c ®Æc hiÖu

Mao qu¶n H-VËt t¶i

4. §Æc tÝnh sinh häc cña hormone

-Kh«ng ®Æc tr−ng loµi: HTNC, HCG

- §Æc hiÖu víi c¬ quan (do receptor)�� H. s.dôc ¶/h c¬quan s/d (¶/h c¬ quan kh¸c nh−ng kh«ng râ)

-Ho¹t tÝnh sinh häc cao (µmol, nmol, pico mol): 1g insulin g©y gi¶m ®−êng huyÕt 125.000 thá

-T/d qua l¹i, hiÖp ®ång hoÆc ®èi kh¸ng

-ðiÒu hoµ nhê TK – TD và feedback

Hµm l−îng rÊt thÊp: µµµµmol=10-6mol , nmol=10-9mol, picomol=10-12mol

� khã t¸ch chiÕt, ®Þnh tính, ®Þnh l−îng chÝnh x¸c

�MiÔn dÞch phãng x¹ RIA (Radio Immuno Assay) & 1 d¹ng cña RIA:

ELISA (Enzym Linked Immunosorbent Assay)

5. C¬ chÕ t¸c dông cña hormoneH – mµng, H-gen vµ H–Enzyme

�Receptor bản chất protein: thiếu hoặc cấu trúc bất thường ???

� Thiếu receptor GH (còi cọc), receptor VTM D (còi xương), receptor H. sinh dục ñực (rối loạn phát triển giới tính)

Peptide, amin

Steroid

H. tuyến giáp

5.1. C¬ chÕ H–Mµng: (H. cã träng l−îng ph©n tö lín)

•Hormone (The first messenger): mang tin TK ®Õn TB � thay

®æi tÝnh thÊm mµng � xóc t¸c v/c tÝch cùc vµo ho¹t ho¸ men xóc t¸c

hinh thµnh th«ng tin néi bµo (The second messenger)

•Cã Ýt nhÊt 5 lo¹i th«ng tin thø 2:

ATP � AMPvßng (Adenosine Mono Phosphate Cycle)

GTP (Guanosin Triphosphate) � GMP vßng

IP3 (Inositol Triphosphate)

PI (phosphatidyl inositol) � Diacylglycerol (hay Diglyceride)

Ion Ca2+

Adenylcyclaza

AMPvßngThe second messenger)

T¸c dông cña Adrenalin vµ glucagon

ATP AMPvßng (chÊt T.T 2)

H ChÊt T.T1

RMµng TB

ho¹t ho¸

KINAZA

Photphorylazab(v« ho¹t)

Photphorylaza a ( ho¹t ®éng)

Glycogen Glucose-1 P

Glucose-6 P GlucoseG.6.photphataza

�� ®−êng huyÕt

Vµo m¸u

ho¹t ho¸Adenylcyclaza

T¸c dông hormone lªn trao ®æi lipit qua AMPc(lipocain, tiroxin liÒu cao ….)

H ChÊt T.T1R

Mµng TB

ho¹t ho¸

triglyxerit-lipaza

ho¹t ho¸

ATP AMPvßng (chÊt T.T 2)

Adenylcyclaza

Glyxªrin + AxÝt bÐo

5.2. C¬ chÕ H–gen: (steroid )

� C¬ chÕ chung

HRE = H. Responsive Element �� khëi ®éng tæng hîp protein ë bµo t−¬ng

� C¬ chÕ t¸c ®éng lªn ADN

R-G P O ADN

RibxomProtein

chÊt øc chÕ

Hormon

- Gen t/h protein trªn ADN ∈ ®ãng më gen O (Operator -vËn hµnh, tiÒn khëi ®éng)

- Gen O ®−îc ®/khiÓn bëi R-G (Regular Gene) = sinh chÊtøc chÕ R ( 2 ®Çu: R & R’)

+ NÕu H b¸m vµo R’�� më gen O �� tæng hîp P

+ NÕu H b¸m vµo R�� ®ãng gen O→→→→ kh«ng më xo¾n kÐp

T/h protein: ADN ARN-polymeraza më xo¾n kÐp

5.3. C¬ chÕ H–men

- T/d Co-enzim: t¨ng hoÆc ø/c enzyme

VD: men NADF-transhydrogenaza xóc tiÕn sù v/c hydro tõNADFH2 ®Õn NAD d−íi ¶/h cña oestrogen ë m« s.dôc:

Oestrol + NADFH2 →→→→ Oestradiol + NADF

Oestradiol + NAD →→→→ Oestul + NADH2

NADH2 + NAD →→→→ hormon NADF + NADH2

- HiÖu qu¶ nµy xóc t¸c q/tr×nh chuyÓn ®iÖn tö vµ hydro trongh« hÊp, t¨ng chuyÓn ho¸ E, t¨ng h« hÊp m« bµo � gi¶i thÝchHF m¹nh khi ®éng dôc

6. Sù ®iÒu hoµ néi tiÕt vïng d−íi ®åi

- Trung t©m TK, cÇu nèi TK - néi tiÕt, c/n néi tiÕt

- TiÕt 2 nhãm hormone (®iÒu hoµ h/® néi tiÕt ®Æc biÖt tuyÕn yªn)

Nhãm gi¶i phãng

RF: Releasing Factor t¨ng c−êng h/® c¸c tuyÕn

Nhãm øc chÕ

IF: inhibiting Factor

øc chÕ h/® c¸c tuyÕn

[H] trong m¸u rÊt thÊp � thay ®æi � bÖnh (−u, nh−îc n¨ng)�

®iÒu hoµ (TK-TD, feed-back)

øc chÕ tiÕt MSH tuyÕn yªnPeptit (3 aa)

Melanotropin Inhibiting Factor

KÝch h¾c tèMelanocyte Stimulating

Hormone

G©y tăng tiÕt MSH tuyÕn yªnPeptit (5 aa)

Melanotropin Releasing Factor

H. h−íng thuúgiua

H chèng lîi niÖuChèng bµi niÖu (ADH-Antidiure

H.)Peptit (9 aa)

Vazopressin

oxytoxinTõ nh©n trªn thÞ & nh©n c¹nh n·o thÊt theo sîi trôc xuèng thuú sau tuyÕn yªn

G©y co bãp c¬ tr¬n tö cung, èng dÉn tuyÕn vó

Peptit (9 aa)

OxytoxinH. h−íng thuúsau

øc chÕ tiÕt Prolactin cña tiÒn yªnaminProlactin Inhibiting

Factor (PIF)

KÝch nhò tèProlactin

G©y tiÕt Prolactin tiÒn yªnPeptitProlactin Releasing

Factor (PRF)

øc chÕ tiÕt STH cña tiÒn yªnPeptit (14 aa)

Somatotropin Inhibiting Factor (SIF)

KÝch tè sinh tr−ëng (Growth H)

Somato Tropin Hormone

G©y tiÕt STH tiÒn yªnPeptit (44 aa)

Somatotropin Releasing Factor (SRF)

KÝch dôc tèGonado Stimulin Hormone

(FSH-LH)G©y tiÕt FSH vµ LH tiÒn yªn

Peptit (10 aa)

Gonadotropin Releasing Factor (GnRF)

KÝch vá th−îng thËn tè

Adeno Cortico Tropin Hormone

G©y tăng tiÕt ACTH tiÒn yªnPeptit (41 aa)

Cortico Releasing Factor (CRF)

KÝch gi¸p tr¹ng tèThyroid Stimulating

HormoneG©y tăng tiÕt TSH tiÒn yªnPeptit

(3 aa)Tirotropin Releasing

Factor (TRF)

H. h−íng thuútr−íc tuyÕn yªn

Tªn tiÕng viÖtTªn ®Çy ®ñ

Hormon tuyÕn yªn t−¬ng øngT¸c dông

CÊu tróc

Hormone Hypothalamus

C¸c hormone Hypothalamus cã t¸c dông ®iÒu hoµ néi tiÕt (RF, IF)

Hypothalamus

thuúsau

thuútr−íc

thuúgi÷a

(MiÒn vá TT, Gi¸p tr¹ng,, SD, Gan)

Hocmon

C¬ quan ®Ých

Feed-back vßngng¾n

Feed-back vßngdµi

Ngo¹i c¶nh(to, a/s, ®é Èm …)

KÝch thÝch tõbªn trong

(TuyÕn ®Ých)

Tham kh¶o

B. SInh lý c¸c tuyÕn néi tiÕt

I. CÊu t¹o (3 thuú)

- VÞ trÝ: hè yªn cña x−¬ng b−ím

Hypothalamus

thuúsau

(thuúTK)th

uútr−íc

(thuútuyÕn)

thuúgi÷a

• §/m vµo 2 lÇn mao qu¶n:

- HÖ thèng 1 nhËn chÊt tiÕthypothalamus vµo hÖ mao qu¶n thø cÊp

- HÖ mao qu¶n thø 2 ph©n bècho c¸c TB tiÕt

§ 1- TuyÕn yªn (Hypophyse)

Tham kh¶o

II. C¸c kÝch tè tuyÕn yªn

1. Hormone thuú tr−íc

C¸c hormone thuú tr−íc tuyÕn yªn vµ c¸c tuyÕn ®Ých cña chóng

1.1. H. sinh tr−ëng (STH -Somatotropin HormoneGH - Growth Hormone)

- Protein, 2 LK disulfur. Kh«ng c¬ quan ®Ých (duy nhÊt)

� Chøc n¨ng sinh lý “chuyÓn ho¸”

- Tæng hîp protid (GH t/® lµm a.a dÔ dµng vµo TB)

- KT gan t¹o Somatomedin kÝch thÝch sulfat ho¸ canxi (cèt ho¸)

- ↑ ®−êng huyÕt = KT tiÕt glucagon� ®¸i ®−êng s.lý

- Tho¸i ho¸ lipit cung cÊp E � ↑axÝt bÐo tù do huyÕt t−¬ng

KT biÖt ho¸ TB sôn

KT s¶n xuÊt IGF-1

KT tæng hîp Protein

KT ph©n gi¶i Lipit

Gi¶m s/d glucose

KT c¬ thÓ sinh tr−ëng

KT t¹o glucoseT¨ng ®−êng huyÕt

� KiÓm so¸t � Rèi lo¹n

� ThiÕu hôt (nh−îc)

Tr−íc dËy th× → chøngng−êi lïn, tÝ hon (trÝ tuÖ b×nh th−êng, bÊt th−êng gen tænghîp STH)

� Thõa GH (−u)

Tr−íc dËy th× → chøngkhæng lå

Sau dËy th×→ chøng to cùc

GH-RHGH-RH

1.2. KÝch gi¸p tè (TSH: Thyroid Stimulating H.)

glycoprotein, tuyÕn ®Ých: tuyÕn gi¸p

� Chøc n¨ng sinh lý

- Qua H. t’ gi¸p ↑ chuyÓn ho¸ c¬ b¶n (nhÞp tim, h« hÊp),↑chuyÓn ho¸ glucid vµ nit¬.

- KT trùc tiÕp qu¸ tr×nh tho¸i ho¸ lipit ë m« mì

- T¨ng c−êng hÊp thu I2 m¸u t/h tiroxin vµ thóc ®Èy ho¹t tÝnh men ph©n gi¶i tireoglobulin t¹o tiroxin

� KiÓm so¸t

- TRH (d−íi ®åi) � tiÕt TSH

- øc chÕ b»ng feed-back tõ c¸c H. tuyÕn gi¸p (T3, T4)

1.3. KÝch vá th−îng thËn tè (ACTH: Adenocorticotropin H.)

- Polypeptid 39 a.a, vÞ trÝ 25�39 thay ®æi ∈∈∈∈ loµi

- TuyÕn ®Ých: vá th−îng thËn

� T¸c dông

- §iÒu tiÕt trao ®æi ®−êng qua KT tiÕt glucocorticoid vµtrao ®æi kho¸ng qua Mineralocorticoid

�KiÓm so¸t: CRH: Corticotropin R.H (d−íi ®åi) vµ c¸c H. váth−îng thËn qua feed-back

- Stress g©y t¨ng tiÕt ACTH → t¨ng tiÕt H. vá th−îng thËn

� −u n¨ng: héi chøng Cushing (t¨ng c−êng tiÕt H. chuyÓn ho¸ ®−êng)

- GÇn ®©y ph¸t hiÖn ACTH ¶/h ®Õn n·o, trÝ nhí, hµnh vi

1.4. KÝch dôc tè (GSH: Gonado Stimulin Hormone)

FSH: Folliculo Stimulin H.(kÝch no·n tè)

LH: Luteino Stimulin H.(kÝch hoµng thÓ tè)

§Òu lµ glycoprotein

C¸i: KT bao no·n ph¸t triÓn →tiÕt oestrogen → t/d lªn ®−êng sinh dôc

§ùc:KT èng dÉn tinh, sinh tinhph¸t triÓn → KT t¹o tinh

C¸i: KT chÝn & rông trøng� thÓvµng � tiÕt progesteron

§ùc: KT s¶n xuÊt testosteroncña tÕ bµo kÏ (Leydig)

� KiÓm so¸t: do GnRH (Gonadotropin RH.) & H. sinh dôc

1.5. KÝch nhò tè (prolactin): protein, 3 cÇu disulfur

� T¸c dông

- Cã thai tiÕt liªn tôc, KT thÓ vµng tiÕt progesteron tr−íc khi

tiÕt ë nhau thai vµ KT tiÕt s÷a ngay sau ®Î

- øc chÕ tiÕt FSH, LH � −/c ®éng dôc

- G©y b¶n n¨ng lµm mÑ. Gµ l¬go kh«ng Êp do [prolactin] thÊp.

Tiªm prolactin→→→→ Êp

- Thµnh thôc vÒ tÝnh, bao no·n tiÕt oestrogen � tuyÕn vó

ph¸t dôc (®Öm, èng dÉn). Trøng rông → thÓ vµng tiÕt

progesteron → KT bao tuyÕn ↑, s÷a ®−îc tiÕt khi cã prolactin

� KiÓm so¸t: PRH vµ PIH (dopamine) d−íi ®åi

- TRH (d−íi ®åi), oestrogen, stress, c¸c chÊt KT (thuèc phiÖn, nicotin & mét sè thuèc an thÇn)

T¨ng c¶m gi¸c TK

3. C¸c hormon hËu yªn: Oxytoxin & Vazopressin

- Peptit (9 a.a), tõ TB TK nh©n trªn thÞ & nh©n c¹nh n·o thÊt

- §V cã vó: ADH cã a.a8: Arg (lîn, hµ m·: Lys), a.a3: Phe

- Oxytoxin ≠ ADH ë 2 a.a (sè 8: Leu, sè 3: Isoleu)

- Tõ peptit dµi c¾t ng¾n t¹o 2 neurophysin ®Æc hiÖu

(neurophysinI cho oxytoxin, neurophysinII cho ADH). Phøc

oxytoxin-neurophysinI & vazopressin-neurophysinII theo

sîi trôc vµo hËu yªn.

2. Hormon thuú gi÷a (MSH: Melanocyte Stimulating H.)

- KÝch h¾c tè→ thay ®æi mµu da , ®iÒu hoµ: MIF vµ MRF

2.1. T¸c dông

� ADH: chèng lîi niÖu, ↑t¸i hÊp thu H2O ë thËn. Co m¹ch→↑Pa- C¬ chÕ: ho¹t ho¸ hyaluronidaza ph©n gi¶i hyaluronic th−îng b×èng thËn → hÊp thu n−íc ë èng thËn

- Khi thiÕu (tæn th−¬ng d−íi ®åi) → ®¸i th¸o nh¹t (®¸i nhiÒu, kh¸t n−íc→ uèng nhiÒu). Sù t¨ng tiÕt → ø n−íc, t¨ng Pa nh−ng nhanhchãng nhÊt thêi

� Oxytoxin:

- Co c¬ tr¬n tö cung, ®−êng sinh dôc c¸i nãi chung → thóc ®Î

- KT co bãp c¬ tr¬n tuyÕn vó → KT tiÕt s÷a

- ø/d: Thô tinh nh©n t¹o→→→→ KT nhu ®éng t/c ®−a nhanh tinh trïnggÆp trøng →→→→ t¨ng tû lÖ thô thai. Thóc ®Î

2.2. KiÓm so¸t- §iÒu hoµ ADH th«ng qua ASTT m¸u: (↑↑↑↑ASTT→→→→ tiÕt nhiÒu, ASTT↓→↓→↓→↓→ ↓↓↓↓ tiÕt) �� khi mÊt n−íc�� m¸u ®Æc�� ↑↑↑↑ tiÕt

- Khi KT nóm vó, c¬ quan s.dôc ��t¨ng tiÕt oxytoxin

§iÒu hoµ tiÕt ADH

-TB nhËn c¶m thÈm thÊu ë Hypothalamus

- TB nhËn c¶m ASTT trong hÖ tuÇn hoµn

- MÆt ngoµi khÝ qu¶n : 2 thuú 2 bªn + mét eo ë gi÷a

§ 2. tuyÕn gi¸p tr¹ng (Thyroid gland)

Bao tuyÕn

TB tiÕt (TB nang tuyÕn)

TiÕt T3 vµ T4

TB c¹nh nang(canxitonin ��↓↓↓↓Ca

++ huyÕt

ChÊt keo

T4Thyroxine

T3Triiodothyronine

1. Sinh tæng hîp T3& T4

- DÉn xuÊt cña a.a tyrosine.

- T3, T4 + globulin� Tireoglobulin dù tr÷ ë xoang baotuyÕn. D−íi t/d cña TSH tiÒn yªn → thyroxine

- Tæng hîp cÇn 2 yÕu tè: Iod (ngo¹i sinh, néi sinh) & protein

tuyÕn gi¸p thyroglobulin. Qua 4 b−íc:

B2: Oxy ho¸ iod: 2I- peroxydaza 2e- + I2

B1: TB tuyÕn gi¸p thu nhËn, c« ®Æc Iodur

Iod (T.¨n, n−íc) hÊp thu ë ruét d¹ng (I-) ®Õn tuyÕn gi¸p gi÷ l¹i

B3: G¾n Iod lªn a.a tirozin t¹o MIT vµ DIT

B4: T¹o T3 vµ T4

IHO CH

I 2 +MITTyrosine

Iodinaza

O CHCH2

IO CHCH2

IHO CH

NH2I DIT

* MIT + DIT �� T3

* DIT + DIT �� T4

2. T¸c dông cña Thyroxine

TB ®Ých: c¸c TB c¬ thÓ, ®/b c¬, TK, gan, phæi, thËn

� ChuyÓn ho¸

- T¨ng dÞ ho¸ (oxy ho¸) sinh nhiÖt (nh−îc n¨ng→→→→ chèng rÐtkÐm, th©n nhiÖt gi¶m)

- ↑↑↑↑ ph©n gi¶i gluxit, lipit, protein�� n¨ng l−îng(−u n¨ng →→→→ con vËt gÇy, ↓↓↓↓ thÓ träng)

+ Gluxit: →→→→ ↑↑↑↑ hÊp thu glucose ë ruét

→→→→ ↑↑↑↑ chuyÓn glycogen →→→→ glucose ë gan

+ Protein: →→→→ ↑↑↑↑ dÞ ho¸, bµi xuÊt nit¬, c©n b»ng protein

+ Lipit: →→→→ ↑↑↑↑ huy ®éng axÝt bÐo tù do

+ N−íc: ø/c t¸i hÊp thu n−íc èng thËn →→→→ n−íc tiÓu nhiÒu

� Sinh tr−ëng ph¸t dôc

- ¶/h dinh d−ìng da, l«ng. KT sôn liªn hîp � sinh x−¬ng

- G©y biÕn th¸i nßng näc

- KT sinh tr−ëng, ph¸t dôc bµo thai, hÖ TK, x−¬ng bµo thai(thiÕu ë thêi kú bµo thai → ®Çn ®én, kÐm ph¸t triÓn)

- Gia cÇm: ↑ tû lÖ Êp në → bæ sung KI cho gµ ®Î

- KT biÓu m« tuyÕn vó, ↑t/h protein, mì s÷a � ↑s¶n l−îng s÷a

- Khi thiÕu → ngõng ®éng dôc

- ¶/h TKTW & thùc vËt (c¾t tuyÕn gi¸p → kh«ng lËp ®−îc PXC§K)

3. Khi rèi lo¹n

* −u n¨ng: Basedow

- ↑ H. gi¸p tr¹ng → thiªu ®èt hÕt dinh d−ìng → cung cÊp E → gÇy gß → m¾t låi, dÔ xóc c¶m, ↑ th©n nhiÖt

* Nh−îc n¨ng

- B−íu cæ (thiÕu I→ nhu cÇu lín→↑gian chÊt tuyÕn gi¸p→ b−íu)

- ThÇn kinh kÐm ph¸t triÓn → ®Çn ®én

- ↓ nhÞp tim, ↓ Pa

4. T¸c dông cña canxitonin

- ↓ caxi huyÕt. C¬ quan ®Ých: x−¬ng, thËn

↓ gi¶i phãng Ca x−¬ng, ↑ bµi xuÊt Ca++ ë thËn

- §iÒu hoµ: qua sù ↑[Ca++] huyÕt

§ 3. tuyÕn cËn gi¸p (Parathyroid gland)

- C¹nh tuyÕn gi¸p, tiÕt Parathyroid (PTH) cïng canxitonin vµVTM D tham gia vµo chuyÓn ho¸ Ca, P

-B/chÊt: protein

1. T¸c dông cña PTH: ®iÒu hoµ canxi, photpho

ThËnèng thËn xa: ↑↑↑↑t¸i hÊp thu Ca++

èng thËn gÇn: ↓↓↓↓ hÊp thu PO4---

X−¬ngHuy ®éng Ca++ tõ x−¬ng

T¨ng Ca++ huyÕt

2. Rèi lo¹n

� −u n¨ng

• ↑ PTH �mÊt Ca x−¬ng, th−êng g©y sái thËn (ø ®ängphotphat Ca c¸c m« mÒm)

• BÖnh Reckling-Hausen: mÊt Ca++ x−¬ng, t¹o hèc, dÔ g·y

� Nh−îc n¨ng: ↓↓↓↓ canxi huyÕt→ co giËt → chÕt

3. §iÒu hoµ: ∈[Ca++] huyÕt, khi [Ca++]↑→ gi¶m tiÕtPTH vµ ng−îc l¹i

§ 4. TuyÕn tuþ (panereas)

- Ngoµi ra, TB F (PP) tiÕt 1 polypeptid (36 aa) t/d lªn ®−êng ruét

Ngo¹i tiÕt Néi tiÕt

DÞch tuþ(tiªu ho¸)

TB αααα (A)(Glucagon)

Hocmon (3TB tiÓu ®¶o Langerhans)

TB ββββ (B) (Insulin)

TB δδδδ (D)(Somatostatin)

↑↑↑↑®−êng huyÕt ↓↓↓↓®−êng huyÕt

F (PP)

Glucagon Insulin

Somatostatin

Polypeptide Pancreatic (PP)

(-)(-)

Nguồn gốc và sự ñiều tiết lẫn nhau giữa các hormone tuyến tuỵ

1. C¸c hormon tuyÕn tôy1.1. Insulin

• Polypeptid

M¹ch αααα 21 a.a

M¹ch ββββ 30 a.a

↑↑↑↑ ph©n gi¶i & sö dông glucose

↓↓↓↓ t¹o ®−êng

↑↑↑↑ V/c glucose vµo c¬, m«

↑↑↑↑o.x.h glucose m«bµo

↑↑↑↑T/h glycogen ë gan

↑↑↑↑Ch.ho¸glucose�� mì+ a.bÐo

↓↓↓↓T¹o glucose míi

↓↓↓↓ qu¸ tr×nhglycogen�� glucose

= Ho¹t ho¸ photpho-diesteraza chuyÓn AMP→→→→ATP

Hexokinaza Insulin Hexokinaza*

Glucose Hexokinaza* Glycogen

• T¸c dông: ↓↓↓↓ ®−êng huyÕt (2 h−íng)

•↑↑↑↑ hÊp thu glucose ë nhiÒu TB•↑↑↑↑ tæng hîp glycogen ë gan• Gi¶m t¹o glucose

↑tæng hîp triglyceride

•↑↑↑↑ hÊp thu a.a ë nhiÒu TB•↑↑↑↑ tæng hîp protein

• Gi¶m glucose huyÕt

•↑↑↑↑ dù tr÷ glycogen ë TB

•↑↑↑↑ dù tr÷ triglyceride TB• ↓↓↓↓ [axÝt bÐo tù do] huyÕt t−¬ng

↓↓↓↓ [a.a] huyÕt t−¬ng

C¸c t¸c dông chÝnh cña Insulin

Insulin

1.2. Glucagon- Polypeptit (29 a.a) do TB αααα , l−u th«ng d¹ng tù do

- T/d:↑↑↑↑ [glucose] huyÕt (cïng chiÒu Adrenalin)

↑↑↑↑glycogen→→→→ glucose

ø/c t/h lipit ëganChuyÓn

a.a→→→→glucoseKT tuûth/thËn tiÕtadrenalin

tho¸i ho¸protein

1.3. Somatostatin

- Peptit (14 a.a), do TB D tuþ (ngoµi ra cßn do hypothalamus)

- ø/c gi¶i phãng c¸c H: insulin, glucagon vµ GH (STH)

• STH tuyÕn yªn, [a.a]↑ m¸u � tiÕt c¶ hai

3. Rèi lo¹n

• ¦u n¨ng: (u) thõa insulin�↓↓↓↓®−êng huyÕt ¸c tÝnh�må h«i, ↓↓↓↓ Pa

Lipit oxy ho¸ a.axetic→→→→ Axetyl CoA�� axªto axÝt→→→→ axªton→→→→ thÓ xªton

- C¬ thÓ mÊt n−íc → ph¸ ho¹i tuÇn hoµn n·o, h«n mª, chÕt

§ 5: TuyÕn th−îng thËn (Adrenal gland)

- N¹o bá miÒn tuû → con vËt sèngC¾t bá 2 tuyÕn → con vËt chÕtMiÒn nµo quan träng h¬n?

VáTuû

Líp l−íi

Líp bã Líp cÇu

Sîi tr−íc h¹ch giao c¶m

TB s¶n xuÊtcatecholanin

TB TuyÕn

Nhãm glucocoticoid(oxycocticoid)

• ChuyÓn ho¸ gluxit, protein vµ sinh ®−êng míi

(Cocticosteron, Coctisol)

Nhãm minera cocticoid(Deoxycocticoid)

Aldosteron

Nhãm H. sinh dôc

Androgen, Oestrogen, Progesteron.

I. Vá th−îng thËn

®Òu lµ steroid (3 nhãm)

Chøc n¨ng c¸c nhãm (xem s¬ ®å)

GLUXIT• ↑↑↑↑®ång ho¸ (glycogen ë gan)• ↓↓↓↓ sö dông glucose ngo¹i vi� KT t¹o ®−êng tõ a.a→→→→ ®iÒu trÞ

� ↑↑↑↑ hÊp thu glucose ë ruét →→→→ ↑↑↑↑®−êng huyÕt

c¬, hÖ lympho →→→→ ↑↑↑↑ nit¬ n−íc tiÓu� ø/c vËn chuyÓn a.a qua mµng

� ë gan cã t/d ®ång ho¸, t¨ng thu

nhËn a.a, t¹o nhiÒu men cho sinh

®−êng míi & chuyÓn ho¸ a.a

LIPIT- ø/c tæng hîp lipit

Trao ®æi Na+, K+-T¸i hÊp thu Na+ ë èng thËn

& th¶i K+ ra n−íc tiÓu

+Do gi÷ Na+→→→→ gi÷ n−íc,

→→→→nÕu c¾t→→→→ chÕt (mÊt n−íc)

T¸c dông sinh lý hormone vá th−îng thËn

TRAO ðỔI CHẤTChuyÓn ho¸ Gluxit, Lipit, protein &

trao ®æi muèi kho¸ngC¸c t¸c dông kh¸c

SINH DỤCnhãm H. sinh dôc

Androgen, oestrogen, progesteron

B×nh th−êng kh«ng biÓu hiÖn, khi cã u →→→→ nam ho¸ ë con g¸i

(androgen)& dËy th× sím ë con trai* Corticoid:

ghÐp (do ↓↓↓↓ b/c eosin & b/c lympho)

- Chèng viªm: −/c h/® colagen →chèng viªm ë 1 sè bÖnh thÊp khíp

* Chèng stress:

C¬ chÕ: stress →→→→ vá n·o →→→→ CRF

(vïng d’ ®åi) →→→→ ACTH (tiÒn yªn)

→→→→ coctisol, aldosteron (vá th.thËn)→→→→t¨ng ®Ò kh¸ng

* Chèng viªm, chèng dÞ øng:

Cortisol KT TB ®Ých t¹o

Macrococtin (chèng viªm rÊt m¹nh).

- ↑↑↑↑ tÝnh thÊm mao qu¶n�� b/c xuyªn m¹ch vµ di chuyÓn vÒ phÝa

tæn th−¬ng (MD Ko ®Æc hiÖu)

Aldosteron

Glucoc

Androstenedione

Testosteron

Dehydroepiandrosterone

Androgen (líp l−íi) Glucocorticoids (líp bã)

Pregnenolone

Cholesteron

CCH3CH3

Enzyme P-450scc

Ho¹t ho¸ bëiACTH

Cortisol

Corticosterone

Tæng hîpAndrogen & Glucocorticoidë miÒn vá

II. Tuû th−îng thËn

- B/chÊt: Catecholamin tæng hîp tõ a.a tyrosine

- CÊu t¹o, c¬ chÕ t/d biÕt râ� m« h×nh n/c c¸c H. kh¸c

HO CH2CH

Noradrenalin (Nor –No radical)

CH3HO CH2CH NH

Adrenalin

M« ®Ých: gan, c¬ tr¬n, tim, m¹ch

• T/d nh− TKg/c & cã t/d ch/ho¸ (noradrenalin kh«ng râ)

• Mµng TB ®Ých cã 2 receptor α, β (khi k/h t/d ng−îc nhau)

- Adrenalin + α ë TB da →→→→ co m¹ch (sî h·i lµm mÆt t¸i nhît)

- Adrenalin + β →→→→ ↑ nhÞp tim, ↑huyÕt ¸p, ë gan ↑ glycogen �↑glucose m¸u,

Tim, m¹ch: ↑ h/® tim, co m¹ch (trõ m¹ch vµnh)

→→→→ can thiÖp truþ tim m¹ch

C¬ tr¬n: gi·n c¬ tr¬n d¹ dµy, ruét, tói mËt, bµng quang,

phÕ qu¶n, co c¬ vßng p/x¹ → gi·n ®ång tö

ThËn: ↑ t¹o renin (cÇu thËn)→ ↑ Pa → phï nÒ (viªm thËn→tuÇn hoµn cÇu thËn trë ng¹i, TB §M cÇu thËn tiÕt renin)

•↑trao ®æi ®−êng: KT p/gi¶i glycogen ë gan, ø/c s/d glucose

•TKTW: ↑ c−êng HF

•Vá th−îng thËn: ↑tiÕt ACTH (Adre & Nor chèngstress th«ng qua sù tiÕt c¸c H. miÒn vá →↑ ®Ò kh¸ng)

•TuyÕn må h«i: ↑ tiÕt

§ 6: TuyÕn sinh dôc

A. TuyÕn sinh dôc ®ùc (tinh hoµn)

Do TB kÏ n»m gi÷a c¸c èng sinh tinh(leydig)

1. H. sinh dôc ®ùc (Androgen - tÝnh ®ùc)

•C/yÕu Testosteron ngoµi ra Androsteron, dehydroepiandrosteron

•Steroid 19C, cã nhãm OH ë C17

TB kÏ tiÕt 95% Vá th/thËn: 5%

Testosteron

2. T¸c dông sinh lý

• §Æc tÝnh s/d s¬ cÊp: duy tr×, KT c¬ quan s/d & tuyÕn s/d phô

• ↑ Melanin dù tr÷ → da dµy ®en h¬n

• KT chøc n¨ng ngo¹i tiÕt c¬ quan s/d ♂

• KT sinh c¸c feromon → mïi hÊp dÉn

→→→→ Khi thiÕn (mÊt k/n t/h testosteron):

+ C¬ quan s/d vµ tuyÕn s/d phô teo

+ MÊt p/x¹ s/d

+ Gi¶m h/® TK (HF, ø/c ®Òu yÕu) → g/s thiÕn → hiÒn

+ T¨ng tæng hîp lipit → bÐo (vç bÐo)

3. §iÒu hoµ bµi tiÕt

- Thµnh thôc vÒ tÝnh, c¸c KT ngo¹i c¶nh (mïi, con c¸i, To, as,

thøc ¨n…)→ hÖ TK→ vá ®¹i n·o→ hypothalamus→ RF →tuyÕn yªn→ FSH, LH. LH kÝch tinh hoµn tiÕt testosteron.

C¬ chÕ ®iÒu hoµ tiÕt H. sinh dôc ®ùc

B. TuyÕn sinh dôc c¸i

ThÓ vµngProgesteron

Buång trøngOestrogen

Nhau thai Progesteron, oestrogen, prolan (A, B), Relaxin

1. Hormone buồng trứng

a. Oestrogen: TB h¹t biÓu m« buång trøng

Oestrone

Oestradiol

OestriolOH

� T¸c dông

+ §Æc tÝnh s/d s¬ cÊp: KT c¬ quan s/d ♀: èng dÉn trøng, töcung, ↑kÝch th−íc tuyÕn vó

+ §Æc tÝnh SD thø cÊp (mµo, l«ng, tiÕng kªu…)

+ KT x−¬ng ↑, ®Æc biÖt x−¬ng chËu

+ ↑t/h protein (< H. s/d ♂)

+ ↑ m¹ch m¸u d−íi da→ Êm h¬n

+ TÝch n−íc, muèi kho¸ng→ da c¨ng, ®Çy ®Æn

+ ↑ ®é mÉn c¶m c¬ tr¬n tö cung víi oxytoxin khi ®Î

b. Progesteron: (streroid 21 C)

• Trøng rông → thÓ vµng → progesteron

- Chöa → tån t¹i gÇn hÕt thêi gian chöa

- NÕu kh«ng→ 1 thêi gian → teo (bß:16-18 ngµy) → chöa gi¶?

• C¬ quan s/d ♀ ↑, ®.b mÆt trong èng dÉn (t¹o sãng) →chuÈn bÞ ®ãn thai (néi m¹c t¨ng sinh, ↑ tiÕt dinh d−ìng)

• §Æc tÝnh s/d thø cÊp: b¶n n¨ng lµm mÑ, ®i ®øng cÈn thËn

• KT tuyÕn vó (bao tuyÕn)

• ¦/c co bãp t/cung, ®−êng s/d ♀ → an thai (ø/c oxytoxin)

• ¦/c tiÕt GSH → ngõng ®éng dôc → tr¸nh thai

2 . Hormon nhau thai

�tiÕt cuèi kú chöa (t/d nh− H. buång trøng)• Oestrogen

• Progesteron�� c¾t t/vµng kú chöa ®Çu→ sÈy thai

�� Oestrogen kú cuèi nhiÒu→↑ mÉn c¶m T/C víi oxytoxin

• Prolan A, Prolan B: t−¬ng tù FSH, LH

� Thµnh thôc vÒ tÝnh: H. B.trøng + t/vµng� ph¸t triÓn s/d c¸i.

� Chöa: Trøng ngõng, t/vµng vÉn tiÕt→ an thai

� Sù ph¸t triÓn ®−êng s/d c¸i vÉn cÇn→ nhau thai tiÕt thay thÕ.

�Cuèi kú chöa, T/vµng teo→ hÕt progesteron→ ph¶n x¹ ®Î

� KÝch dôc tè (c¸c H. tiÕt trong kú chöa)

• HTNC (PMS-Pregnant Mare Serum): prolan A, prolan B.

Ngµy 40-45 (HT)→ ®Ønh 70-75→ gi¶m & mÊt h¼n ngµy 150

• HCG (Human Chorionic Gonadotropin)→ prolan A, prolan

B. Ngµy thø 8 (n−íc tiÓu)→ ®Ønh (50-60) → gi¶m ®Õn ngµy

80 vµ duy tr× ®Õn khi ®Î

• T/d: KT ®éng dôc, rông trøng, siªu bµi no·n (nu«i cÊy ph«i)

• Khi chöa trøng, ung th− nhau→ [HCG] rÊt cao

C¬ chÕ ®iÒu hoµ tiÕt H. sinh dôc c¸iNgo¹i c¶nh: T0,

as, d2, mïi vÞ …

Hypothalamus

Progesteron

Feed-back

TÝn hiÖu tõ vá n·o

(+)GnRH

Trøng chÝn vµ rông

ThÓvµng

Inhibin

Oestrogen

3. øng dông

• Vç bÐo: dïng slilboestrol tæng hîp: cho ¨n, tiªm hoÆc ghÐpd−íi da (dõng tr−íc giÕt thÞt) ???

• Sinh ®Î KH: progesteron (−/c rông trøng)� phèi ®ång lo¹t

• Sö dông FSH, LH, GnRH kÝch thÝch rông trøng

• Prostaglandin → phá thÓ vµng

• �� cã thaiMD ®Þnh tÝnh

VSVH→→→→Õch ®ùc (tiªm d−íi da ®ïi, dÞch lç huyÖt soi)

§Þnh l−îng progesteron

mét sè hormone kh¸c

1. Melatonin (tuyÕn tïng): tõ a.a tryptophan � serotonin

� Melatonin. T¸c dông ®iÒu hoµ giÊc ngñ vµ nhÞp sinh häc

2. Leptin (m« mì), peptit, cã t−¬ng quan d−¬ng víi dù tr÷ mì

cña c¬ thÓ , kÝch thÝch tÝnh thÌm ¨n ....

3. H. ®−êng tiªu ho¸: (d¹ dµy, ruét): gastrin, secretin, ...

nhÜ, liªn quan ®Õn bµi tiÕt Na+ ë thËn ./.

chuong 3 sl

Science

chuong 1_in

chuong 6ca-prof..pdf

chuong 12_norestriction

ci supraloft panel filters loft sl-1a, sl-2a, sl-3a, sl-3...

chuong 5- cswasampleexam2010

microsoft powerpoint - chuong 2

chuong 3.pdf - hcmut - project management...

chuong 2 new

chuong 2 basic c#

chuong 8 diction

chuong 6 (bao cao)

uml chuong 5 bieudolopbieudodoituong

chuong 3 - bai tap ve dap nguoi

chuong 7 - thatnghiepvalamphat

chuong trinh pic

chuong 10 part 3 - cstmqt bookbooming

chuong 3 alkyd+polyester vn n

chuong 5 - cstmqt_bookbooming

chuong i - nnjava

chuong 3 (cnst)dt - hcmuaf.edu.vn 3 (cnst)dt.pdfchÖÔng 3...