bİldİrİ tam metİn kİtabi -...
Post on 18-Oct-2018
334 Views
Preview:
TRANSCRIPT
-
R
Trklerin Dnyas Enstits (Institut fr die Welt der Trken)/Institute for the World of Turks
Gotse Delcev niversitesi/ Goce Delcev University Kiril ve Metodiy niversitesi / Cyril and Metodius University
Uluslararas Vizyon niversitesi/ International Vision University
II. ULUSLARARASI TRKLERN DNYASI SOSYAL BLMLER SEMPOZYUMU
BLDR TAM METN KTABI
Editrler/Editors Do.Dr. Osman Kubilay GL
Dr. Berker KURT Dr. Celal Can AKMAKCI
Kapak Tasarm/Cover Design Ceyda EREFLOLU
Do. Dr. Osman Kubilay GL Dr. Berker KURT Dr. Celal Can AKMAKCI
ISBN: 978-605-67570-3-7
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
i
Trklerin Dnyas Enstits (Institut fr die Welt der Trken) / Institute for the World of Turks
Gotse Delcev niversitesi / Goce Delcev University Kiril ve Metodiy niversitesi / Cyril and Metodius University
Uluslararas Vizyon niversitesi / International Vision University
II. ULUSLARARASI TRKLERN DNYASI SOSYAL BLMLER SEMPOZYUMU
TAM METN KTABI
Editrler/Editors Do.Dr. Osman Kubilay GL
Dr. Berker KURT Dr. Celal Can AKMAKCI
Kapak Tasarm/ Cover Design Ceyda EREFLOLU
Bu kitap, 20-22 Nisan 2018 tarihleri arasnda Trklerin Dnyas Enstits, tip Gotse Delcev niversitesi, Makedonya Uluslararas Vizyon niversitesi ile Kiril ve Metodiy niversitesi tarafndan ortaklaa dzenlenen II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu kapsamnda sunulan bildirilerin tam metinlerini kapsamaktadr. Metinlerin hukuki ve etik sorumluluu yazarlarna aittir.
ISBN: 978-605-67570-3-7 ANKARA 2018
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
ii
Kurullar
Sempozyum Bakan
Prof. Dr.Necati DEMR
Onur Kurulu
Prof. Dr. Blazo BOEV Gotse Delev niversitesi Rektr
Prof. Dr.Fadl HOCA Uluslararas Vizyon niversitesi Rektr
Prof. Dr. Aneta DUEVSKA Kiril ve Metodiy niversitesi Blaje Koneski Filoloji Fakltesi Dekan
Prof. Dr.Necati DEMR Trkleri Dnyas Enstits Bakan
Prof. Dr.Oktay Ahmed AYBERK Kiril ve Metodiy niversitesi Trk Dili ve Edebiyat Blm Bakan
Dzenleme Kurulu
Do. Dr. Osman Kubilay GL (Bakan)
Do. Dr. lker EN Do. Dr. Ebru BOZPOLAT Dr. Berker KURT Dr. Celal Can AKMAKCI
Dr. brahim ZBAKIR Dr. zkan AYDODU Dr. Seluk Krad KOCA
i
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
ii
Bilim Kurulu
Ad Soyad Grev Yeri
Prof. Dr. Ahmet BURAN Frat niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Ahmet GNEN Trakya niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Ali YAKICI Gazi niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Amina SLJAK Saraybosna niversitesi / Bosna Hersek
Prof. Dr. Aykut Emre BOZDOAN Gaziosmanpaa niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Behruz BEKBABAY Allameh Tabatabai niverstiesi / ran
Prof. Dr. Bilgehan Atsz GKDA Krkkale niversitesi/ Trkiye
Prof. Dr. Celal DEMR Afyon Kocatepe niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. aatay ZDEMR Gazi niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Ekrem CAUSEVC Zagrep niversitesi / Hrvatistan
Prof. Dr. Ercan ALKAYA Frat niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Erdal AIKSES Frat niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Erdoan ALTINKAYNAK Ardahan niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Fadl HOCA Vizyon niversitesi / Makedonya
Prof. Dr. Gadir GOLKARAN Yakn Dou niversitesi / KKTC
Prof. Dr. Galina MKNENE Vilnius niversitesi / Litvanya
Prof. Dr. Gyasettin AYTA Gazi niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Grsel UYANIK Atatrk niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. rfan MORNA Kosova niversitesi / Kosova
Prof. Dr. Kubatbek TABALDEV Manas niversitesi / Krgzistan
Prof. Dr. Mahmut ELK Gotse Delev niversitesi / Makedonya
Prof. Dr. Mammedov MAHARREM Bak Devlet niversitesi / Azerbaycan
Prof. Dr. Maria LEONTK Gotse Delev niversitesi / Makedonya
Prof. Dr. Mehmet Nuri GMLEKSZ Frat niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Muhsin HALS Sakarya niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Mustafa SEVER Gazi niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Mustafa TALAS mer Halisdemir niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Nazm BRAHM Kiril ve Metodiy niversitesi / Makedonya
Prof. Dr. Nazmi AVCI Sleyman Demirel niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Necati DEMR Gazi niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Oktay Ahmed AYBERK Kiril ve Metodiy niversitesi /Makedonya
Prof. Dr. Osman KUNDURACI Seluk niversitesi/ Trkiye
Prof. Dr. Rahmi DOANAY Frat niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Rdvan CANIM Trakya niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Rfat RSTEMOV Bak Devlet niversitesi / Azerbaycan
Prof. Dr. Salih BARIIK Gazi Osman Paa niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Seyfettin RZASOY Milli Elmler Akademiyas / Azerbaycan
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
iii
Prof. Dr. kr BALCI Seluk niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Tsendiin BATTULGA Moolistan Devlet niversitesi / Moolistan
Prof. Dr. Turgut GEBAKAN Atatrk niversitesi / Trkiye
Prof. Dr. Zeki BOYRAZ Frat niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Abdulhakim MEHMET Minzu niversitesi / in
Do. Dr. Adem GER Nevehir Hac Bekta niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Ali amil HSEYNOLU Milli Elmler Akademiyas / Azerbaycan
Do. Dr. Blent AKBABA Gazi niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Blent AKSOY Gazi niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Cabbar IANKUL zbekistan Bilimler Akademisi / zbekistan
Do. Dr. Cavit YELYURT Kafkas niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Ebru BOZPOLAT Cumhuriyet niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Edina SOLAK Zenica niversitesi / Bosna Hersek
Do. Dr. Enderhan KARAKO Seluk niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Erkan YELTA Cumhuriyet niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Fatih ZEK Frat niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Gl Banu DUMAN Blent Ecevit niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Glbehrem MOLOTOVA Suleymenov arkiyat Enstits / Kazakistan
Do. Dr. lhan UAR Sakarya niversitesi / Trkiye
Do. Dr. smail KIVRIM Gaziantep niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Kemalettin DENZ Gazi niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Krat NCL Osmangazi niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Luidmila FEDOTOVA Komrat Devlet niversitesi / Moldova
Do. Dr. Mutlu DEVEC Frat niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Oksana SOROKNA uva Devlet niversitesi / uvaistan
Do. Dr. Onur BEKROLU Ondokuz Mays niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Osman Kubilay GL Cumhuriyet niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Paki KKER Sakarya niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Qaliba HACYEVA Nahcivan Devlet niversitesi / Azerbaycan
Do. Dr. Sultan Murat TOPU Erciyes niversitesi / Trkiye
Do. Dr. Tudora ARNAUT Taras Shevchenko niversitesi / Ukrayna
Do. Dr. Trker KURT Gazi niversitesi / Trkiye
Do. Dr. lker EN Gazi niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Akn KONAK Cumhuriyet niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Aye lk KAN Frat niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Berker KURT Akdeniz niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Birsen SERHATLIOLU Frat niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Can AKMAKI Blent Ecevit niversitesi
Dr. r. yesi Cengiz KARATA Yldrm Bayezt niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Ergun ACAR Sinop niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Esra Nur TRYAK Mustafa Kemal niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Grkan Frat SAYLAN Giresun niversitesi / Trkiye
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
iv
Dr. r. yesi Hikmet YILMAZ Cumhuriyet niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi brahim ZBAKIR Cumhuriyet niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Levent DOAN Trakya niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Mehmet ZMENL Giresun niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Mustafa TATI Gazi niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Onur TAYDA Cumhuriyet niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi zkan AYDODU Cumhuriyet niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Remzi AYDIN Erciyes niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Seluk Krad KOCA Sakarya niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi Ufuk KARAKU Gazi niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi mit EKER anakkale Onsekiz Mart niversitesi / Trkiye
Dr. r. yesi mmhan NER Frat niversitesi / Trkiye
Dr. Ahmet AYTA Seluk niversitesi / Trkiye
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
v
NDEKLER
KURULLAR
NDEKLER v
SEMPOZYUM PROGRAMI viii
BLDR METNLER 1
Necati DEMR Gazi niversitesi -Trkiye
Topkap Saray Mzesinde Bulunan Ouzlar Destan ve Bu Destann Trk Kltr Tarihi Asndan nemi
2
Zeki GREL Gazi niversitesi Trkiye Mahmut ELK Gotse Delev niversitesi -Makedonya
Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisinde Makedonyal Yazar ve airler
14
Attila JOMRA Turku niversitesi Finlandiya
lhami Emin ve shak Raidovun Romanlarna Yansyan Yrk Kimlii
26
Ahmet AYTA Seluk niversitesi Trkiye
zmir Tirede Hasrclk ve Bir Usta: Aye Narin 37
ala ATMACA Pamukkale niversitesi -Trkiye
Error Analysis of Turkish Learners 43
Reza Hosseini BAGHANAM, Chidam CHTAKOGLU, Tebriz slam Azad niversitesi -ran
randa evirinin Beii: Tebriz 49
Derya ACA Bak Mzik Akademisi Azerbaycan
Trk Dnyasnda lk Profesyonel Operann Oluumu ve Estetik Prensipleri
Abdullah DURAKOLU, Hamit COKUN, Abant zzet Baysal niversitesi -Trkiye
Varolu Felsefesinin Psikolojik Temas: lm 62
Erol ZTRK Abant zzet Baysal niversitesi -Trkiye
Bolu li Azlarnda Kullanlan Pekitirici Morfemler 67
Fulya SOYLU BAEC Nide mer Halisdemir niversitesi -Trkiye Oya LEVENDOLU NER Erciyes niversitesi -Trkiye
Mevlevlik Geleneinde Mzik ve Kozmoloji likisi 71
Hatice GLER Ahi Evran niversitesi Trkiye
Kutadgu Biligde Cesaret: Memlk Sultan Baybars rnei
77
Berker KURT Akdeniz niversitesi Trkiye
Eski ve Yeni Trke Ders Kitaplarnn ekil, Tr, erik ve Okunabilirlik Dzeyleri zerine Bir Karlatrma
83
Mustafa ULUTA Uak niversitesi Trkiye Mehmet KARA Gazi niversitesi -Trkiye
Dokuzuncu Snf rencilerinin Yazl Anlatmlarnn Metinleraraslk Balamnda ncelenmesi: Gazi niversitesi Vakf zel Fen Lisesi rnei
95
Mariya LEONTK Gotse Delev niversitesi -Makedonya
Osmanl Divan iirinde Gazeller 108
Levent DOAN, Ceyda ERDN Trakya niversitesi Trkiye
Trakya Azlarnda Giysi Adlarzerine Bir nceleme 116
Muharrem ZDEN Trakya niversitesi -Trkiye
Kaybolmaya Yz Tutan Geleneksel ocuk Oyunlar zerine Bir nceleme
137
Mustafa NDER Cumhuriyet niversitesi -Trkiye
Taassubun Snrlarn Ykan Dnr: bn-i Sina 150
Nesrin KARACA Uluda niversitesi -Trkiye
Dnemin Hatrat Yazarlarnn Tanklnda Yahya Kemal Beyatl Profilinin Grnleri
163
Halide ERDAK SOHRAB Atatrk niversitesi Trkiye
rann Marand ehri ve Yakn evresindeki Evlilik Merasimleri
178
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
vi
Songl ERDOAN Ahi Evran niversitesi -Trkiye
Ara ve U Szcklerinin Anlam ve Trkedeki Ara ve U Adlar
195
Celal Can AKMAKCI Blent Ecevit niversitesi -Trkiye
Trkiye ve Almanyada Ana Dili retmeni Yetitirme Srecinde Verilen Okul Deneyimi ve retmenlik Uygulamas Derslerinin Karlatrlmas
203
lker EN Gazi niversitesi -Trkiye
Trkiye ve Almanya'da ki Dilli Trk ocuklarna Trke retimi in Hazrlanan Ders Kitaplarnn Deerlendirilmesi
214
lker EN Gazi niversitesi -Trkiye
Mill Kltr ralar ve Trke Eitimi 224
Salim PLAV Krkkale niversitesi Trkiye Bilge Bac AYRANCI Yozgat Bozok niversitesi- Trkiye
Yahya Kemal Beyatlnn Kaybolan ehri: skp 231
mit EKER . Onsekiz Mart niversitesi Trkiye
aatay Trkesi ile Yazlm Bir Risale: Drt mam (Dil ncelemesi-evriyaz)
239
mmhan NER Frat niversitesi Trkiye
Sosyal Bilgiler retmen Adaylarnn Corafya Okuryazarlna likin Grleri
256
Erhan VATANSEVER, Sabri Can SANNAV Trakya niversitesi Trkiye
I. Dnya Savanda Bulgaristan Trkleri 265
Salih ZTRK, Emine ORAL, Mustafa Latif EMEK Namk Kemal niversitesi -Trkiye
Ksa Vadeli Sermaye Hareketlerinin Para Politikasna Etkisi 2000 Sonras Dnem: Trkiye rnei
286
Ramazan ERYILMAZ Mill Eitim Bakanl -Trkiye
Derin ve Yzey Yaplar Balamnda Trke Dilbilgisi Kategorlerinin Analizi
295
Onur TAYDA Cumhuriyet niversitesi Trkiye
Altn iein Laneti Filminin ktidar ve Sylem Analizi Balamnda ncelenmesi
306
Ebru BOZPOLAT Cumhuriyet niversitesi -Trkiye
Yksek Lisans Eitimi Alan rencilerin Yksek Lisans Eitimine likin Grleri
312
Ebru BOZPOLAT Cumhuriyet niversitesi -Trkiye
Yksek Lisans Eitimi Alan rencilerin Tez Aamasnda Karlatklar Sorunlara likin Grleri
329
Onur TAYDA Cumhuriyet niversitesi Trkiye Enderhan KARAKO Seluk niversitesi -Trkiye
deoloji, Dil ve Sylemin Sinemada tekiletirme Balamnda Kullanm: Gran Torino rnei
350
Osman Kubilay GL Cumhuriyet niversitesi Trkiye
Osmanldan Cumhuriyete Aydn Bir Kadn Portresi: Rebia Tevfik Baoku
355
Osman Kubilay GL Cumhuriyet niversitesi Trkiye
1317 (1899-1900) Maarif Salnamesine Gre Kosovada Eitim
362
zkan AYDODU Cumhuriyet niversitesi -Trkiye
ecere-i Terkime (St. Petersburg Nshas)nin Dil zellikleri
380
K.S. KALYBAEVA, A.O. TYMBOLOVA, D. Zh.RYSKULBEK Kazak Devlet Kadn Pedagoji niversitesi- Kazakistan
Units of Numerative Phraseologists in Turkic Languages 398
Berker KURT Akdeniz niversitesi Trkiye Celal Can AKMAKCI Blent Ecevit niversitesi- Trkiye
Trke renen Yabanc rencilerin Trkeye Maruz Kalma Durumlar
405
lk YANCI Cumhuriyet niversitesi -Trkiye
60 Numaral Sivas er'iye Siciline Gre (H. 13121314 /M. 1895-1897) Kadnn Toplumsal Hayattaki Yeri
415
lk YANCI Cumhuriyet niversitesi -Trkiye
Osmanl Tarih Aratrmalarnda Tarik Defterlerinin nemi
423
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
vii
Firoz FAOZ Kabil niversitesi- Afganistan
Afganistan'da Yaayan Ouz Trklerinin Boyu zerine Bir Aratrma
432
Selcen ZYURT ULUTA Uak niversitesi Trkiye
Maniheizmin Uygur Toplum ve Devlet Yapsna Etkileri 433
Kemal SAYLAN, Yldrm OKATAN Gmhane niversitesi -Trkiye
Cemal Paann lmnn Tiflis Basnna Yansmalar 443
Gl Banu DUMAN, Oksana SOROKNA Blent Ecevit niversitesi- Trkiye
Konstantin Vasilyevi vanovun Narspi Manzum Hikyesindeki Folklorik Unsurlar
449
Mustafa Said KIYMAZ Adyaman niversitesi Trkiye
ocuk Edebiyatnda Destan Tr ve Bilgin Adalnn anakkale Destan Adl Eserinde ne kan Temalar
459
Seluk Krad KOCA Sakarya niversitesi Trkiye Yldz are ktisat Meslek Lisesi -Makedonya
Sesler Dergisinde Trklerle lgili Yaplan almalar ve Bu
almalara Dnemsel Bir Bak 468
Seluk Krad KOCA Sakarya niversitesi Trkiye
Makedonya Yrk Trklerinin Giyim Kuamlarna Sosyo-
Kltrel Bir Bak 478
SEMPOZYUM FOTORAFLARI 485
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
viii
SEMPOZYUM PROGRAMI
II. ULUSLARARASI TRKLERN DNYASI
SOSYAL BLMLER SEMPOZYUMU
(20-22 NSAN 2018)
II. INTERNATIONAL WORLD OF TURKS
SYMPOSIUM OF SOCIAL SCIENCES
(APRL 20-22, 2018)
AILI VE KONUMALAR
20 NSAN 2018 CUMA
09:00-10:30
Prof. Dr. Necati DEMR (Trklerin Dnyas Enstits Bakan)
Prof. Dr. Fadl HOCA (Vizyon niversitesi Rektr)
Prof. Kiril BABREEV (Goche Delcev niversitesi Rektr Yardmcs)
Prof. Dr. Aneta DUEVSKA (Kiril ve Metodiy niversitesi )
Prof. Dr. Oktay Ahmed AYBERK (Kiril ve Metodiy niversitesi )
Prof. Dr. Mahmut ELK (Goche Delcev niversitesi)
Prof. Dr. Gyasettin AYTA (Gazi niversitesi)
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
ix
OTURUMLAR
20.04.2018 Cuma
SALON 1
OTURUM 1
Oturum Bakan Prof. Dr. Mahmut ELK
SAAT 10.45-12.15
10.45-11.00 Dr. r. yesi Seluk Krad Koca Makedonya Yrk Trklerinin Giyim Kuamlarna Sosyo-Kltrel Bak
11.00-11.15 Dr. r. yesi Seluk Krad Koca Edebiyat rt. Yldz are
Sesler Dergisinde Trklerle lgili Yaplan almalar ve Bu almalara Dnemsel Bir Bak
11.15-11.30 Dr. r. yesi Zeki Grel Prof. Dr. Mahmut elik
Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisinde Makedonyal Yazar ve airler
11.30-11.45 Dr. r. yesi erife Seher Erol alkan Ar. Gr. Mzeyyen Salam
zbek Halk iirinde ekil ve Trler
11.45-12.00 Dr. r. yesi Songl Erdoan
Ara ve U Szcklerinin Anlam ve Trkedeki Ara ve U Adlar
12.00-12.15 Deerlendirme - Tartma
OTURUM 2
Oturum Bakan Oturum Bakan Prof. Dr. Erol ZTRK
SAAT 14.00-15.30
14.00-14.15 Prof. Dr. Erol ztrk Bolu li Azlarnda Kullanlan Pekitirici Morfemler
14.15-14.30 Do.Dr. Nesrin Gnay Eski Ouz Trkesinde Bir Kiplik aretleyicisi Olarak {-A} Biimbirimi
14.30-14.45 Dr. r. yesi R. Hosseini Baghanam Dr. r. yesi Chidam Chitakoglu
ran`da evirinin Beii: Tebriz
14.45-15.00 Dr. r. yesi G. Ospanova Yabanclara Trke retiminde rtmece: Yunus Emre Enstits Trke retim Seti rnei
15.00-15.15 Dr. Baak Uysal Peyami Safa ve Sezai Karakoun topyas zerine Karlatrmal Bir Deerlendirme
15.15-15.30 Deerlendirme - Tartma
OTURUM 3
Oturum Bakan Do. Dr. Gl Banu DUMAN
SAAT 15.45-17.15
15.45-16.00 Do. Dr. Gl Banu Duman Do. Dr. Oksana Sorokina
Konstantin Vasilyevi vanovun Narspi Manzum Hikyesindeki Folklorik Unsurlar
16.00-16.15 Dr. r. yesi Eda Tok Divan iirinde Sv Etme Geleneinin zleri
16.15-16.30 Dr. r. yesi Halide Erdak Sohrabi rann Marand ehri ve Yakn evresindeki Evlilik Merasimleri
16.30-16.45 Okt. Furkan Kurt Gvercin Kz Efsanesinde Trk Mitolojik Unsur Olarak Don Deitirme zerine
16.45-17.00 Okt. Dr. Hatice Gler Kutadgu Biligde Cesaret: Memlk Sultan Baybars rnei
17.00-17.15 Deerlendirme - Tartma
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
x
SALON 2
OTURUM 1
Oturum Bakan Prof. Dr. Gyasettin AYTA
SAAT 10.45-12.15
10.45-11.00 Prof. Dr. Gyasettin AYTA Trklerde rdek
11.00-11.15 Dr. r. yesi Muharrem zden Kaybolmaya Yz Tutan Geleneksel ocuk Oyunlar zerine Bir nceleme
11.15-11.30 Dr. r. yesi Levent Doan Yksek Lis. r. Ceyda Erdin
Trakya Azlarnda Giysi Adlar zerine Bir nceleme
11.30-11.45 Dr. r. yesi Mehmet Gedizli Trke Gramerde Adlandrlmam Szck Trleri
11.45-12.00 Doktorant K.S.Kalybaeva, Doktorant A.O.Tymbolova, Doktorant D.Zh.Ryskulbek
Unts Of Numeratve Phraseologsts in Turkc Languages
12.00-12.15 Deerlendirme - Tartma
OTURUM 2
Oturum Bakan Dr. r. yesi brahim ZBAKIR
SAAT 14.00-15.45
14.00-14.15 Dr. r. yesi brahim zbakr Yade Karann Selam Berlin Adl Romannda Hibrit Kltrel Kimlikler
14.15-14.30 Dr. r. yesi Atilla Jorma lhami Emin ve shak Raidovun Romanlarna Yansyan Yrk Kimlii
14.30-14.45 Dr. Limko Beyzarovski Yugoslavya-Trk Hesaplarnda Trk Kltrl Mslmanlar
14.45-15.00 Dr. r. yesi Mustafa nder Taassubun Snrlarn Ykan Dnr: bn-i Sina
15.00-15.15 Ar. Gr. Kayhan nan Kazakistanda Yaayan Ahska Trklerinde Trke Dil Ballnn ncelenmesi
15.15-15.30 Ar. Gr. Dr. Smeyye Konuk Genlerin Okuma ve Yazma Alkanlklarndaki Deiimlerin ncelenmesi
15.30-15.45 Deerlendirme - Tartma
OTURUM 3
Oturum Bakan Prof. Dr. Hamit COKUN
SAAT 15.45-17.15
15.45-16.00 Do. Dr. Abdullah Durakolu Prof. Dr. Hamit Cokun
Varolu Felsefesinin Psikolojik Temas: lm
16.00-16.15 Do. Dr. Abdullah Durakolu Prof. Dr. Hamit Cokun
Oda yks Balamnda Sartre Etiine Eletirel Bir Bak
16.15-16.30 Dr. r. yesi Salim Pilav Dr. r. yesi Bilge Bac Ayranc
Yahya Kemal Beyatlnn Kaybolan ehri: skp
16.30-16.45 Ar. Gr. Erhan Vatansever Dr. r. yesi Sabri Can Sannav
I. Dnya Savanda Bulgaristan Trkleri
16.45-17.00 Dr. ala Atmaca Trke renenlerin Hata Analizi
17.00-17.15 Deerlendirme - Tartma
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
xi
OTURUM 4
Oturum Bakan Prof. Dr. Nesrin KARACA
SAAT 19.00-20.00
19.00-19.15 Prof. Dr. Nesrin Karaca Dneminin Hatrat Yazarlarnn Tanklnda Yahya Kemal Beyatl Profilinin Grnleri
19.15-19.30 Prof. Dr. Mariya Leontik Osmanl Divan iirindeki Gazeller
19.30-19.45 Dr. r. yesi Mehmet Ertu Yavuz Birmanya ve Orwell
19.45-20.00 Deerlendirme - Tartma
SALON 3 OTURUM 1
Oturum Bakan Prof. Dr. Oya LEVENDOLU NER
SAAT 10.45-12.15
10.45-11.00 Prof. Dr. Oya Levendolu ner Makam Kavram zerine Karlatrmal Bir nceleme: Trkiye ve Azerbaycan rnei
11.00-11.15 Dr. r. yesi Fulya Soylu Baeci Prof. Dr. Oya Levendolu ner
Mevlevlik Geleneinde Mzik ve Kozmoloji likisi
11.15-11.30 Dr. Derya Aca Trk Dnyasnda lk Profesyonel Operann Oluumu ve Estetik Prensipleri
11.30-11.45 Okt. Emre Erdoan Kanun craclnda Hasan Ferit Alnar: Hseyni Taksim rnei
11.45-12.00 Ar. Gr. Ahmet Tolga zdemir Mevlevi Devrinde Edvar- Sad
12.00-12.15 Deerlendirme - Tartma
OTURUM 2
Oturum Bakan r. Gr. Dr. lker EN
SAAT 14.00-15.45
14.00-14.15 r. Gr. Dr. lker en
Yurt Dnda Yaayan Trk ocuklarna Trke retimi in Almanya ve Trkiyede Hazrlanan Ders Kitaplarnn Deerlendirilmesi
14.15-14.30 r. Gr. Dr. lker en Mill Kltr uralar ve Trke Eitimi
14.30-14.45 Dr. r. yesi Kemal Saylan Yksek Lis. r. Yldrm Okatan
Bir Kafkas ehidi Cemal Paann ldrlmesinin Tiflis Basnna Yansmalar
14.45-15.00 Doktorant Ramazan Erylmaz Derin ve Yzey Yaplar Balamnda Trke Dilbilgisi Kategorilerinin Analizi
15.00-15.15 Ar. Gr. Murat Sarba sviredeki Milli Eitim Bakanlna Bal Trk Okullarnda Grev Yapan retmenlerin Yaad Sorunlar ve zm nerileri
15.15-15.30 Ar. Gr.Seyhan Murtezan BRAHM Zorunlu G (Srgn) Kavram Balamnda Tarih ile Roman likisi
15.30-15.45 Deerlendirme - Tartma
OTURUM 3
Oturum Bakan Do. Dr. Mehmet KARA
SAAT 15.30-17.15
15.45-16.00 Ar. Gr. Dr. Mustafa Uluta Do. Dr. Mehmet Kara
Dokuzuncu Snf rencilerinin Yazl Anlatmlarnn Metinleraraslk Balamnda ncelenmesi: Gazi niversitesi Vakf zel Fen Lisesi rnei
16.00-16.15 Dr. r. yesi Selcen zyurt Uluta Maniheizm nancnn Uygur Toplum ve Devlet Yapsna Etkileri
16.15-16.30 Ar. Gr. Derya Ycel etin Trke retiminde kilemeler
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
xii
16.30-16.45 Dr. r. yesi Mustafa Said Kymaz Dinlemeye Etki Eden Unsurlar ve Bu Unsurlarn Trke retimine Etkileri: Uluslararas Balkan niversitesi rnei
16.45-17.00 Dr. r. yesi Mustafa Said Kymaz ocuk Edebiyatnda Destan Tr ve Bilgin Adalnn anakkale Destan Adl Eserinde ne kan Temalar
17.00-17.15 Deerlendirme - Tartma
SALON 4 OTURUM 1
Oturum Bakan Prof. Dr. Mehmet Nuri GMLEKSZ
SAAT 10.45-12.15
10.45-11.00 Prof. Dr. Mehmet Nuri Gmleksiz Ortaokul rencilerinin renme Anlaylarna likin Grleri
11.00-11.15 Prof. Dr. Mehmet Nuri Gmleksiz Ortaokul rencilerinin Okula Ballk Durumlarna likin Grleri
11.15-11.30 Dr. r. yesi Birsen Serhatlolu Okul ncesi retmen Adaylarnn Yaplandrmac Yaklama likin Alglar
11.30-11.45 Dr. r. yesi Birsen Serhatlolu Dr. r. yesi hsan Serhatlolu
Tp Fakltesi rencilerinin Akademik Motivasyon Alglarnn Belirlenmesi
11.45-12.00 Dr. r. yesi mmhan ner Sosyal Bilgiler retmen Adaylarnn Corafya Okuryazarlna likin Grleri
12.00-12.15 Deerlendirme - Tartma
OTURUM 2
Oturum Bakan Dr. r. yesi mit EKER
SAAT 14.00-15.30
14.00-14.15 Dr. r. yesi. Salih Glerer r. Gr Nimet Glerer
Szl Kltrden Yazl Kltre Saltknme
14.15-14.30 Dr. r. yesi Salih Glerer Doktorant Alpay Orman ahin
Yabanc Dil Olarak Trke retiminde Karlalan Sorunlar-skp rnei
14.30-14.45 Dr. r. yesi mit Eker aatay Trkesiyle Yazlm Bir Risale: Drt mam (Dil ncelemesi- evriyaz-Trkiye Trkesine Aktarm)
14.45-15.00 Doktorant Mustafa Latif Emek Trkiyedeki eker Fabrikalarnn ktisadi Kalknmaya Etkileri
15.00-15.15 Do. Dr. Osman Emin Phd Cant. Havva aban
ok Kltrl Toplum ve Kltrel Psikoloji
15.15-15.30 Deerlendirme - Tartma
OTURUM 3
Oturum Bakan Do. Dr. Osman Kubilay GL
SAAT 15.45-17.15
15.45-16.00 Dr. r. yesi zkan Aydodu Trkenin slamiyet ncesi Dnemlerinde Yabanclara Trke retimi
16.00-16.15 Dr. r. yesi zkan Aydodu ecere-i Terkime (St. Petersburg Nshas)'nin Dil zellikleri
16.15-16.30 Dr. r. yesi Ebru Bozpolat Yksek Lisans Eitimi Alan rencilerin Tez Aamasnda Karlatklar Sorunlara likin Grleri
16.30-16.45 Do. Dr. Osman Kubilay Gl Maarif Salnamelerine Gre 19. Yzyl Sonunda skpte Eitim
16.45-17.00 r. Gr. Dr. lk Yanc 60 Numaral Sivas eriye Sicilene Gre (H. 1312-1314 /M. 1895-1897) Kadnn Toplumsal Hayattaki Yeri
17.00-17.15 Deerlendirme - Tartma
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
xiii
SALON 5
OTURUM 1
Oturum Bakan Prof. Dr. Necati DEMR
SAAT 10.45-12.15
10.45-11.00 Prof. Dr. Necati Demir Topkap Saray Mzesinde Bulunan Ouzlar Destan ve Bu Destann Trk Kltr Tarihi Asndan nemi
11.00-11.15 Dr. r. yesi Berker Kurt Eski ve Yeni Trke Ders Kitaplarnn ekil, Tr ve Okunabilirlik Dzeyleri zerine Bir Karlatrma
11.15-11.30 Dr. r. yesi Ebru Bozpolat Yksek Lisans Eitimi Alan rencilerin Yksek Lisans Eitimine likin Grleri
11.30-11.45 Dr. r. yesi Celal Can akmakc Trkiye ve Almanyada Ana Dili retmeni Yetitirme Srecinde Verilen Okul Deneyimi ve retmenlik Uygulamas Derslerinin Karlatrlmas
11.45-12.00 Dr. r. yesi Esra Nur Tiryaki stanbul Yabanclara Trke Ders Kitab (B1-B2 Seviyesi) Yazma Etkinlikleri zerine Bir Deerlendirme
12.00-12.15 Deerlendirme - Tartma
OTURUM 2
Oturum Bakan Do. Dr. Osman Kubilay GL
SAAT 14.00-15.30
14.00-14.15 Do. Dr. Osman Kubilay Gl Osmanldan Cumhuriyete Aydn Bir Kadn Portresi: Rebia Baoku
14.15-14.30 Doktorant Firoz Faozi Afganistan'da Yaayan Ouz Trklerinin Boyu zerine Bir Aratrma
14.30-14.45 r. Gr. Dr. lk Yanc Osmanl Tarih Aratrmalarnda Tarik Defterlerinin nemi
14.45-15.00 Dr. r. yesi Berker Kurt Dr. r. yesi Celal Can akmakc
Trke renen Yabanc rencilerin Trkeye Maruz Kalma Durumlar
15.00-15.15 r. Gr. Ahmet Ayta zmir Tirede Hasrclk ve Bir Usta: Aye Narin
15.15-15.30 Deerlendirme - Tartma
OTURUM 3
Oturum Bakan Dr. r. yesi Onur TAYDA
SAAT 15.30-16.30
15.30-15.45 Dr. r. yesi Onur Tayda Do. Dr. Enderhan Karako
deoloji, Dil ve Sylemin Sinemada tekiletirme Balamnda Kullanm: Gran Torino rnei
15.45-16.00 Dr. r. yesi Onur Tayda
Altn iein Laneti Filminin ktidar ve Sylem Analizi Balamnda ncelenmesi
16.00-16.15 Doktorant K.S.Kalybaeva, Doktorant A.O.Tymbolova, Doktorant D.Zh.Ryskulbek
Unts of Numeratve Phraseologsts in Turkc Languages
16.15-16.30 Dr. r. yesi Esra Nur Tiryaki Suriyeli rencilerin Bilgilendirici Metinlerinde Badaklk geleri
16.30-16.45 Deerlendirme - Tartma
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
1
II. ULUSLARARASI TRKLERN DNYASI
SOSYAL BLMLER SEMPOZYUMU
(20-22 NSAN 2018)
II. INTERNATIONAL WORLD OF TURKS
SYMPOSIUM OF SOCIAL SCIENCES
(APRL 20-22, 2018)
BLDR METNLER
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
2
Topkap Saray Mzesinde Bulunan Ouzlar
Destan ve Bu Destann Trk Kltr Tarihi
Asndan nemi The Oghuz Epic in Topkap Palace Museum and Importance of This Epic With
Regards to Turkish Culture History
Necati DEMR1
Gazi niversitesi -Trkiye
zet:
Ouzlar Destanndan kastedilen eser, Topkap Saray Revan 1391 numarada kaytl bir Tevr-i l-i Selu
adl el yazma eserin kapandan sonra yer alan bo sayfalara yazlm sayfalk manzum mensur kark bir
metindir. Tek nshas tespit edilmitir. Yazar ve yazl tarihi belli deildir. Belli olmayan ve bilinmeyen
konularn banda ise bu metnin kayna gelmektedir. Metin Dede Korkut Destanndaki manzumelere
benzemekte, Dede Korkut Destannda ad geen kahramanlardan bahsetmektedir. Fakat oradan alnm deildir.
Bu haliyle bu metin, Dede Korkut Destannn da kaynaklar arasnda saylmaktadr.
Metin, Ouza (Ouz Trklne) dua ve vg ile balamaktadr. Bir blm ise Osmanloullarna vg
ve duadr. Sonraki blmde Dede Korkuta ve ozanlara vg ve dua bulunmaktadr. Yazar daha sonra Salur Kazan,
Kara Gne, Afrasiyap olu Alp Uruz Beg, Yar olu Yazr Kondan, Ucan olu Emen Beg, Etlere olu Atil
Alp, Urulmu Han, Bay Bora ogl Beg Beyrek Yigit, Kanl Koca Olu Kan Tural Bey, Toku Koca olu Turul
Sultan, Kyan Seluk ol Deli Dndar Bey, Alp Rstem, Ensi Koca Olu Ok Kozan Bey iin ayr ayr vg
ve dua sylemitir.
Bu eserde Dede Korkut Destannda ve Ouznamede geen isimlere de rastlanmaktadr: Selim olu
Karaman, Uralm Han, Etlere olu Atil Alp, Yarn olu Yazr, Yazr, Ensi ol Ok Kozan bunlardan
bazlardr.
Dede Korkut Destannda Kazan olu Uruz Bey, bu manzumede Afrasiyap olu Alp Uruz Bey olarak
gemektedir. Her iki manuzmede Uruz Beyin zellikleri anlatlmaktadr ve zellikler birbirine ok
benzemektedir.
Dede Korkut Destannda Yarn olu lalm adl bir kiiden bahsedilmektedir. Bu manzumeden geen
Yarn olu Yazr, lalmn kardei olmaldr.
Dede Korkut Destannda ad geen Bgdz Emen, bu manzumede Ucan olu Emen Beg olarak gemektedir.
Anahtar Kelimeler: Trk kltr, Trk destanlar, Ouz Kaan destan.
Abstract:
The Oghuz Epic refers to the 3-page text consisting of poetic and prosaic written in the empty pages of
handwritten work Tevarih-i Al-i Selcuk. This work is registered in Topkapi Palace Revan number 1391. Only one
copy has been determined. Writer and date is not definite. The source, which is one of the most important thing
about this, is undefined. The text is similar to Dada Gorgud Epic and mentions about heros whose names are
mentioned in Dada Gorgud. As it is, the text is counted as one of the sources of Dada Gorgud.
The text starts with prayer to Oghuz (Ghuzz Turks). One chapter is praise and prayer to Sons of Ottoman.
In the next chapter, praises and prayers to Dada Gorgud and bards. Afterwards, writer said praises and prayers
seperately for Salur Kazan, Kara Gone, Alp Uruz Beg (son of Afrasiyap), Yazr Kondan (son of Yagrici), Emen
Beg (son of Ucan), Atil Alp (son of Etlerse), Urulmus Khan, Beg Berek Yigit (son of Bay Bora), Kan Tural Beg
(son of Kanl Koca), Tugrul Sultan (son of Tokus Koca), Deli Dundar Beg (son of Kiyan Selcuk), Alp Rustem and
Okici Kozan Beg (son of Ensi Koca).
1Prof. Dr.,necatidemir522@gmail.com
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
3
In this work, some names which are mentioned in Dada Gorgud Epic and Oghuzname can be seen; Karaman
son of Selim, Uralmis Khan, Atil Alp son of Etlerse, Yazr son of Yagirinci and Okci Kozan son of Ensi are some
of them.
Uruz Beg, son of Kazan, who is mentioned in Dada Gorgud Epic, mentioned as Alp Uruz Beg, son of
Afrasiyap, in this work. Both poems tell characteristics of Uruz Beg and these characteristics are very similar.
In Dada Gorgud Epic, a person whose name is Ilalmis, son of Yagirinci, is mentioned. Yazir, son of
Yagirinci, that is mentioned in this work, must be the brother of Ilalmis.
Bugduz Emen, who is mentioned in Dada Gorgud Epic, mentioned as Emen Beg, son of Ucan, in this poem.
Key Words: Turkish culture, Turkish epics, Oghuz Khan epic.
Giri
Ouzlar Destanndan kastedilen eser, Topkap Saray Revan 1391 numarada kaytl bir Tevarih-i
l-i Selu adl el yazma eserin kapandan sonra yer alan bo sayfalara yazlm sayfalk manzum
mensur bir metindir1. Tek nshas tespit edilmitir. Yazar ve yazl tarihi belli deildir. Belli olmayan
ve bilinmeyen konularn banda ise bu metnin kayna gelmektedir. Metin Dede Korkut Destanndaki
manzumelere benzemekte ve Dede Korkut Destannda ad geen kahramanlardan bahsetmektedir.
Fakat oradan alnm deildir. Bu hliyle bu metin, Dede Korkut Destannn da kaynaklar arasnda
saylmaktadr.
Metin, Ouza (Ouz Trklne) dua ve vg ile balamaktadr. Bir blm ise Osmanloullarna
vg ve duadr. Sonraki blmde Dede Korkuta ve ozanlara vg ve dua bulunmaktadr. Yazar daha
sonra Salur Kazan, Kara Gne, Afrasiyap olu Alp Uruz Beg, Yar olu Yazr Kondan, Ucan olu
Emen Bey, , Etlere olu Atil Alp, Urulmu Han, Bay Bora olu Beg Beyrek Yigit, Kanl Koca Olu Kan
Tural Bey, Toku Koca olu Turul Sultan, Kyan Selukolu Deli Dndar Beg, Alp Rstem, Ensi Koca
Olu Ok Kozan Beg iin ayr ayr vg ve dua sylemitir.
Bu eserde Dede Korkut Destannda ve Ouznamede geen isimlere de rastlanmaktadr: Selim olu
Karaman, Uralm Han, Etlere olu Atil Alp, Yarn olu Yazr, Yazr, Ensi ol Ok Kozan
bunlardan bazlardr.
Dede Korkut Destannda Kazan olu Uruz Bey, bu manzumede Afrasiyap olu Alp Uruz Bey olarak
gemektedir. Her iki manzumede Uruz Beyin zellikleri anlatlmaktadr ve zellikler birbirine ok
benzemektedir.
Dede Korkut Destannda Yarn olu lalm adl bir kiiden bahsedilmektedir. Bu manzumede ad
geen Yarn olu Yazr, lalmn kardei olmaldr.
Dede Korkut Destannda ad geen Bgdz Emen, bu manzumede Ucan olu Emen Bey olarak
gemektedir.
Adn doru okuyup okuyamadmzdan emin olmadmz tlere ol Etil Alp,Dede Korkut
Destannda gememektedir. Ancak bu kiiyi tantmak zere sylenen szlerin benzeri Dede Korkut
Destannda Eylk Koca olu Alp Eren ve Eylk Koca olu Dlek Evren iin sylenmitir2.
Dede Korkut Destannda Tepegz ldren Basattr. Bu manzumede ise Tepegz ldren kii yle
tantlmaktr: Yedi yl Elburza sefer lan, aydb dnen, yan Busat arda ann alan, t Tepegzi
ldrp aln Ouzda ad koyan Urlm n.
Manzumede anl oca ol an uralu yle tantlmtr: aln Ouz ellerinden kalkup dirilen, r
yigidin yanna alan, anlu kfir ellerine aan, aynar aar al rmalarn geen, arbl ellere fil
den, Arslan-la boasn burasn greisin ldren, Otuz ouz yigidn ann alan, Adlu Ouzda ad
koyan, Saru donlu Selcen adn alan anl oca ol an uralu Buradaki bilgilerin Dede Korkut
Destannda yer alan bilgilerle benzerlik gsterdii hemen dikkat ekmektedir.
Eserde Dumrul ad yerine Turulun gemesi Dumrul adn tartmal hle getirmitir: Selim ol
araman sevp Tar yaradan, Ulu suln buda, Altun kpr yapan, Azril-ile sava lan, alum
1 Fahrettin Krzol, bu yazmay Topkap Ouznamesi bal ile incelemitir (Krzol M. Fahrettin, Dede - Korkut Ouznameleri, Ankara
2000). Tufan Gndz Ouz Kaan Destan adl almasnn sonunda ek olarak metnin Trkiye Trkesine aktarlm biimini vermitir (Tufan
Gndz, OuzKaan Destan, stanbul 2016, s. 157-166).
2Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 113, 201.
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
4
salum don giyen, aar atn oynadan, oku oca ol orul Suln. oku oca ol orul
Sulnn kpr yapan ve Azrail ile sava yapan kii olmas aslnda btn tereddtleri ortadan
kaldrmaktadr.
Dede Korkut Destannda ad gemeyen ve yeni tandmz kiilerden birisi Esi oca ol O
ozandr.Onunla ilgili metinde Ucan olu Emen Beyin adnn gemesi, ilgi ekicidir.ManzumedeEsi
oca ol O ozan yle tantlmaktadr: Beili bede ann alan, al Ouzda ad oyan, ara
bana olanlunda yan, Ucan ol Emen Begden cin alan Esi oca ol O ozan.
Bu metin daha nce Zeki Velid Togan tarafndan tespit edilmi, Trk Tarih, Arkelogiya ve Etnografya
Dergisinin 2. saysnda yaymlanmtr1. Daha sonra Bahaeddin gel metni ksaca deerlendirmitir2.
Abdullah BakrYazczade Ali, Tevr-i l-i Selu [Seluklu Tarihi]adl eserini hazrlarken bu metni
eserinin son ksmna ek metin olarak vermitir3 Tufan Gndz ise Ouz Kaan Destan adl almasnn
sonunda ek olarak metnin Trkiye Trkesine aktarlm biimini vermitir4.
OUZLAR DESTANI5
METN
(1) Gn ous ge yirden opan Ouz,
Gmi gkl ban evl brghlu Ouz,
Ar suya yayaduda bdestl Ouz,
Aln yer oyduda namzlu Ouz, (2)
Bir Tary bilp urunc ar dn serveri
Muammedn-Neb dilde ydlu Ouz,
Ala al, orun dekl Ouz,
abas altnlu, kerdikl Ouz,
zlar ymatlu, (3) yigitleri mrvvetl Ouz,
ocalar atl rmetl Ouz,
Ggslce ara talar yayalu Ouz,
utluca ag sallaru lalu Ouz, (4)
anlu kfir ellerinden arc alan Ouz,
arc vermeyeni ran Ouz,
Ggslce grkl yaylalar aa ylda bulup sren Ouz,
Evin barn oda uran Ouz, (5)
Aa oyun yanlu Ouz,
A uzun, al erdgi bintl Ouz,
Aa adr analu uzun, ulu begler ynalu, devletl Ouz,
Bayndur n ilenl (6) Ouz,
Ula Salur azan beglerbegil Ouz,
Emr Sleymn uurlu, Ouzlu Dede orkut bilgl Ouz,
Ucan (7) Da Ouz, beglerbegil Ouz; (8) Yarcu Allh olsun, Yalavacu Muammed olsun.
oar gn oac,
avuu gn yatus,
1 Zeki Velidi Togan, Trk Tarih, Arkelogiya ve Etnografya Dergisi, S. 2.
2 Bahaeddin gel, Dede Korku Kitabnn Eski ve Yazl Kaynaklar Hakknda (Topkap Sarayndaki Ouz Destan Paralar ile
Karlatrma), TDAY Belleten 1988, s. 113-128. 3 Abdullah Bakr, Yazczade Ali, Tevr-i l-i Selu [Seluklu Tarihi] , (Hz. Abdullah Bakr), stanbul 2009, s. 93-98.
4 Tufan Gndz, OuzKaan Destan, stanbul 2016, s. 157-166.
5 Tevr-i l-i Selu (stanbul Topkap nshas, Revan 1391, (n kapaktan, asl metnin balad yere kadar sonradan eklenen/ yazlan
metin).
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
5
Grkl ev aydn,
oaldan devletl,
Ulaludan sadetl, (9)
Ulu suln buda,
z nu orun,
ara bulut rkni,
ara Tau aplan,
ara ahin yavrus,
ar Sazu arslan, (10)
aytabnu buras,
Dede orkut biligl
Salr KazanSadetl,
Emr Sleymn uurlu,
Bayndur n devletl,
Ya grse yardmlu,
dmen (11) grse durumlu,
Trkistnu diregi,
Tl uu yavrus,
Ulu begler yna,
Aa adr anal,
Ala al orunl,
Aa oyun yanl, (12)
Yalu gelse onatan,
Acn gelse oyuran,
An basup dizin kren,
Dvn durduran,
Glnn gcin sran, (13)
Gsze mdn viren,
anlu kfir ellerine an aanduran,
arabalarn bulu iden,
Olanclarn aladan,
avularn kaldadan, (14)
Olanclarn alatmayan,
avularn balatmayan,
Nkslarn alurmayan,
Osmn ol, (15)
Altuda a boz atu bdremesn,
olamalu bekit donu sklmesn,
Aln bata und au yorulmasun, (16)
aya keser gk lcu kedilmesn,
siirl at yayu yaslmasun,
yelekl ayn ou dmene or varsun, (17)
Yazlu gelen ofralaru drilmesn,
aynadlan azanlaru soulmasn,
Ay altnda yriyen dman Allh ursun,
Gn altnda (18) yryen dman gn yandursun,
Sanduul balanma a ergrsn,
Ava varan yigitler avlu gelsn,
Ana varan (19) ullaru orunlu gelsn,
Aayld a bulun srp bsl gelsn,
Alum alayn olsun,
Dutduun iler olay (20) gelsn,
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
6
Yarcu Allh, Yalavacu Muammed olsun,
Dede orut biligl, yidi bilsin versn,
Emr Sleymn ulurlu, yidi uurn versn, (21)
Salr azan sadetl yidi sadetin versn,
Bayndur n devletl, y,di devletin versn,
Alp Uruz -yidi (22) virsn,
By anlu Bgdz Emen heybetl, yidi heybetin versn, (23)
Ucu ulalsun, yanu yaylsun,
Saa yaman nanlar ot gibi zlsn, Toprak gibi savrulsun,
Dmen baak, (24) baan eek yesn,
Eegin da urd yesn,
Dursun dnsn buu kile aru degirmene iletsn,
Degirmeni bozu olsun, (25)
gemi bulsun,
Etmegin oynna oyup yola gitsn,
yolda eletp dmi bulsun1. [2] (1)
Yir inden yimegin ylan bilr,
Brl yonca dadn borsu bilr,
Yidi dere osn dilk bilr,
uvldz ymetin nevgeri bilr,
Ar (2) yk hengini atr bilr,
Yidi yollar ayrmn deve bilr,
Er arn er yiynisin eren bilr,
ara baa ar gelse beyni bilr,
Ge yirler (3) otlan giyik bilr,
Datl suyu dadn ulan bilr,
Er nkesin er cmerdin ozan bilr2.
aru yatan albi seri (4) ara alar aup gelen ozan olsun,
ayna aan al rmalar gep gelen ozan olsun,
azl atuza binp (5) aftan donuuz geyen ozan olsun,
Ar a altun a aauz alan ozan olsun. (6)
Sarp ir duma donlu salum solum don geyen,
our atn oynaldan,
Ya grse yardmlu, dmn grse durumlu, Trkistanu (7) diregi, tl uu yavrus, anlu kfir
illerinden ulu orsna ad ardan,
Aairn eglik alup alan, grkl yzl gzel (8) zlarn olanlarn buluduran,
anlu kfir illerine an kaanduran,
ara balarn bulu iden,
Olancklarn aladuran,
1 Manzumenin Dede Korkut Destannda benzeri: Yirl kara talarun yklmasun. Klgele kaba aacun kesilmesn kamn akan grkl
suyun kurmasun, kanatlarun ular krlmasun, apar-iken a boz atun bdrimesn, alanda kara polat z klcun gedilmesn, drtir-
iken ala gndern ufanmasun, a perekl anan yiri behit olsun, a sakallu baban yiri uma olsun, Hak yanduran raun yana tursun,
kadir Tanr seni namerde muhtac eylemesn hanum hey. (Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 93-94).
2 Manzumenin Dede Korkut Destannda benzeri: Dede Korkut bir dah oylam, grelmhanum ne oylam: Gitdkde yirn otlaklarn
geyik bilr.Ggez yirler emenlerin kullan bilr. Ayru ayru yollar izin deve bilr.Yidi dere kohularn dilk bilr. Dn-ile karvan kdgin
turgaybilr. Oul kimden oldun ana bilr. Ern arn yiynisin at bilr. At ykler zahmetin katr bilr. Ne yirde szlar var-ise eken bilr.
Gafil baun arsn beyni bilr. Kola kopuz gtrp ilden ile bigden bige ozan gezer. Er cmerdin er nkesin ozan bilr. leynzde alup
aydan ozan olsun. Azupgelen kazay Tanr avsun hanum hey. (Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 75).
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
7
tlerin (9) uluduran,
Tavularn ldaduran
Ula ol Salur azan Beg1
ara a armaduda kl eyleyen,
aa (10) aa buusndan duman ken,
ara dere aznda Kadir viren,
ara yiri kertp beik lan,
ara bura derisinden bartla (11) dzen,
Alt ay nerkid irnda dutsa olan
azan Beg arda ara Gne Beg2.
osan deriden krk olsa (12) opun rtmeyen,
ouz deriden ebklh olsa tlgin rtmeyen,
osan oyun dovaluk on koyun ynlk yitmeyen, (13)
ouz yaar congn silkp atan,
ynanda ggde tutan,
At ban yalamayup bir kez yudan
Afrsiyb ol(14)Alp Uruz Beg3.
ol deve getrmezdi anu yayn,
oa burda eglenmezdi anu o
Yarn ol Yazr(15)ondan4.
Byn esesinde kez dgen,
aduda armna an aanduran,
ara gzi ann dnen (16) yer evreni ylan,
demler evreni
Ucan ol EmenBeg5.
Demrapu derbendin depp yan,
osan ouz kalanu (17) kilidin alan,
aru Sandal zna nik lan,
Alnmadu ierlerden arc alan,
Yaslmadu demeni yasan,
Kr kfir (18) ellerin basan
tlere olEtil Alp6
1 Bu manzumenin Dede Korkut Destannda benzeri: tl kuun yavruso, Beze mskin umudAmt suynn arslan, Karaugun kaplan
Konur atun iyesi, Han Uruzun aas Bayndr Hanun gyegsi, Kaln Ouzun devleti, Kalm yigit arkas Salur Kazan(Muharrem
Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 95).
2 Bu manzumenin Dede Korkut Destannda benzeri: Kara Dere aznda Kadir viren Kara bua derisinden biignn yapu olan, Ac
tutanda kara ta kl eyleyen, Kara bygn yidi yirden ensesinde den, Kazan karda Kara Gne (Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab
I, Ankara 1989, s. 174).
3 Dede Korkut Destannda Kazan olu Uruz Bey. Bu manzumenin Dede Korkut Destannda benzeri: Altm e dersinden krk
eylesetopuklarn rtmeyen, Alt ge derisinden klah itse kulalarn rmeyen, Kol bud harana uzun baldrlr ince Kazan Bgn tays at
azlu Uruz Koca . (Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 113).
4 Bu manzumenin Dede Korkut Destannda benzeri: Koa burta kayn okn elenmeyenYarn ol l-Am(Muharrem Ergin, Dede
Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 201).
5 Bu manzumenin Dede Korkut Destannda benzeri: Varuban Peygambern yzini gren, Gelbeni Ouzda sahabesi olan Ac tutanda
byklarndan kan kan, By kanlu Bgdz emen (Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 113).
6 Adn doru okuyup okuyamadmzdan emin olmadmz tlere olEtilAlp,Dede Korkut Destannda gememektedir. Ancak bu kiiyi
tantmak zere sylenen szlerin benzeri Dede Korkut Destannda Eylk Koca olu Alp Eren ve Eylk Koca olu Dlek Evren in sylenmitir:
Bu manzumenin Dede Korkut Destannda (Eylk Koca olu Alp Eren iin sylenen) benzeri: Kafirleri it ardnda bragup horlayan, lden
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
8
Yedi yl Elburza sefer lan,
aydb dnen,
yan Busat arda ann alan, (19)
t Depegzi ldrp aln Ouzda ad koyan
Urlm n.
Ban irndan parlayup uan,
Alt batman (20) som demri ayanda ran,
Apl apl yriyende boayn,
Zevil zevil zevleyende ylanlayn,
On alt yl Bayburt (21) irnda dutsalu eken,
Baldr uzun Baldraddan an alan,
Yce yirden alak yire gz gzeden
BayBora ol(22) Beg Beriy [Beyrek(?)] Yigit1.
aln Ouz ellerinden kalkup dirilen,
r yigidin yanna alan,
anlu kfir ellerine aan, (23)
aynar aar al rmalarn geen,
arbl ellere fil den,
Arslan-la boasn burasn greisin ldren,
Otuz (24) ouz yigidn ann alan,
Adlu Ouzda ad koyan,
Saru donlu Selcen adn alan
anl oca ol an uralu. [3] (1)
Selim ol araman sevp Tar yaradan,
Ulu suln buda, altun kpr yapan,
Azril-ile sava lan,
alum salum don giyen,
aar atn oynadan (2)
oku oca ol orul Suln.
Dum edigi duma donlu,
Drt bi er serveri,
azan Beg arbluda yolda
yan Selik ol Del Dundar Beg2. (3)
ara au urd,
ara aya aplan,
ara ahin yavrus,
arau donl atn erinden Alp Rstem3.
kup Aygr Gzler Suyndan at yzdren Elli yidi kalanun kildin alan, A Melik eme kzna nikah iden Sof Sandal Melike kan kusduran
Krk cbbe brinp otuz yidi kala biginn mahbub kzlarn alup bir bir boynn kuan yzinde,, tutagnda pen Eylk Koca olu Alp Eren
(Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 113). Bu manzumenin Dede Korkut Destannda (Eylk Koca olu Dlek Evren iin
sylenen) benzeri:Aygr Gzler Suyndan at yzdiren, Elli yidi kalanun kilidin alan Eylik Koca ogl Dlek Evren (Muharrem Ergin, Dede
Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 201).
1 Bu manzumenin Dede Korkut Destanndaki benzeri: Parasarun Bayburd Hisarndan parlayp uan, Ap alaca gerdeine kar gelen,
Yedi kn umud, Kaln Ouz imrencesi Kanzn Begn inag Boz aygrlu Beyrek (Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s.
113).
2 Bu manzumenin Dede Korkut Destanndaki benzeri: Demr Kapu Dervendindeki Demr Kapuy depp geen, Altm tutam ala
gnderinn unda er bgrden Kyan Selk ol Deli Dndar .. (Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 112). 3 Bu manzumenin Dede Korkut Destanndaki benzeri: Kalkubeni yirinden tur gelen, ki karde bebein ldrp zelil gezenDzen ol
Alp Rstem(Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 242).
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
9
Beili bede ann alan,
al Ouzda ad oyan (4)
ara bana olanlunda yan,
Ucan ol Emen Begden cin alan
Esi oca ol O ozan1.
Sar Sazda ulalan2,
ar arslan sdin emen, (5)
azda bymi saz delsi,
Gn gnden yeg olsun,
Dn dnden yeg olsun,
Dem demden yeg olsun,
Nefes gekn olsun,
lcu keskin (6) olsun,
r yoldau olsun.
uba uba tulaladum,
Er bualdurudum, pukunumda ben azan3,
aynar akar deizdm,
Er bualdurdum, cngmde ben azan, (7)
aytbanu barasydum,
Er bualdurdum, Kkredkde kat kapan abrar arslan-dum ben azan,
avdan er bualdur-dum,
Araduda Saru azda arslan (8) er bualdur-dum,
oraduda ara bulud rkni-y-idn,
aradeizden su alup yere brn atar-dum ben azan,
aracuu Clban andan kfir ta uursa (9)
aba uylun dutan ben azan-dum.
arau donlu tarn ya erse,
anlu suya lavuzlu eden ben azan-dum,
alb seri ara dau alnda aplnu (10) ara Derbendde kr dmen gelse yine aydup ol dmene
den giren ben azan-dum,
at yaylar ndurup elde kaba oyan ben azan-dum,
ayn (11) olar atup yelek oyan elde ben azan-dum4,
1 Ok ozan, Dede Korkut Destannda ad gemeyen bu ahsn bilinen ad O ozandr. Ad Yetim Kozan, Ana-Koca olu Oku Kozan
olarak da gemektedir. Bkdiz Aman okuyla vurduu iin ad oku kozan olarak kalmtr (Geni bilgi iin Krzolu M. Fahrettin, Dede
Korkut Ouznameleri, Ankara 2000, s.10).
2 Bu manzume, metnin sonuna kadar Salur Kazan iin yazlm bir destan parasdr.
3 Bu manzumenin Dede Korkut Destanndaki benzeri: Ak kayann kaplannn erkeinde bir kkm var, Ak sazn arslannda bir kkm var.
(Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 238).
4 Manzumenin Dede Korkut Destanndaki benzeri: Yksek yksek kara tadan ta yuvarlansa, Kaba kem uyluum karu tutan Kazan
er-idm, Firavun iler ykleyp yirden ksa,Kaba kem-ile perinklan Kazan er-idm, Kaba kaba bigler ogl gavga klsa, Kamalup
tindren Kazan er-idim, Yce talar tumantursa, Kara pusark del kopsa, Kara koumun kulagrinmez olsa, Kayr eren kulauzsuz yol
yanlsa, Kulauzsuzyol baaran Kazan er-idm. (Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 236).
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
10
Bi eren grdgmde ben azan, by burdum,
De bi eren grdgmde ben azan; (12) busanmadum,
On bi eren grdgmde oyunum demedm,
Yigirmi bi eren grdgmde yernmedm,
Otuz bi eren grdgmde utanmadum,
r bi eren (13) grdgmde pnmadum,
Elli bi eren grdgmde el vermedn,
Altm bi eren grdgmde alpm demedm,
Yetmi bi eren grdgmde yelemedm,
Seksen bi (14) eren grdgmde seksenmedm,
osan bi eren grdgmde olanmadum,
Yz bi eren grdgmde ben azan yz dndrmedm1.
ara o our (15) atu olann at ekdm,
adan girdm soldan dum,
oldan girdm sadan dum,
Ar dnl grkl Muammedi yda getrdm, (16)
Allhu inyeti Muammedin muciztndan ol yay anda basdum,
Alpm begim demedm.
Bu dnde gnme, gnmez a beglerm, gnrse yer gnsn2
1 Manzumenin Dede Korkut Destanndaki benzeri: Bin bin erden ya grdm-ise ynm didm, Yigirmi bin er ya grdm-ise
yylamadm,Otuz bin er yag grdm-ise ona saydum, Krk bin er yag grdm-ise kya bakdum, Ellibin er grdm-ise el virmedm,Altm bin
er grdm-ise aytmadm, Seksen bin er grdm-ise segsenmedm, Toksan bin ya grdm-ise tonatmadum, Yz bin er grdm-ise yzm
dnmedm, (Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 236).
2 Son manzumenin Dede Korkut Destanndaki benzeri: Yzi dnmez klcum ele aldum, Muhammedn dini kna kl urdum, A meydanda
yumr ba topa kesdm, gnen erleri ho grmezdm, Men yer yznde adam gmezin, Bir adam getrn bineyim, sizi geyim
(Muharrem Ergin, Dede Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 236, 276). Yzi dnmez klcum ele aldum, Muhammedn dini ikna kl urdum,
A meydanda yumr ba topa kedm, Anda dah erem bigem diy ginmedm, ginen erenleri ho grmedm, Elne girmi iken mere kafir
ldr meni, Kara klcun sal boynuma kes baum, Klucundan aparum yok, Kendi aum kendi kkm smaum yok. (Muharrem Ergin, Dede
Korkut Kitab I, Ankara 1989, s. 236).
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
11
OUZLAR DESTANI [TIPKIBASIM]
1
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
12
2
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
13
3
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
14
Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisinde
Makedonyal Yazar ve airler
Macedonian Writers and Poets in Encyclopedia Of Turkish Literateurs
Zeki GREL1
Gazi niversitesi -Trkiye
Mahmut ELK2
Gotse Delev niversitesi -Makedonya
zet:
Makedonya, 1991de bamszln ilan etmi gen bir cumhuriyettir. Makedonyada Trk varl M..
700l yllardan beri tarih belgelerle takip edilebilmektedir. Makedonyada Trk dili ve edebiyat dendiinde
Osmanl asrlar ve sonras daha ok akla gelmektedir.
Trk Dnyas kavram, siyas, iktisad, edeb ve felsef boyutlar olan bir adlandrma hlinde dnyann
gndemine yerlemitir. Trk Dnyas ncelikle ve zellikle, kltr ortakl, kltrel birlik demektir. Trk
Dnyasnda var olan, ancak yeterince deerlendirilmemi bulunan kltr ortaklnn en salam delilleri edebiyat
hayatna ait rnlerdir. Makedonya Trk Edebiyat da Trk Dnyas edebiyatlarnn ayrlmaz bir parasdr. T.C.
Babakanlk Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu Atatrk Kltr Merkezi tarafndan Trk Dnyas Ortak
Edebiyat Projesi kapsamnda hazrlanan Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisinde Makedonyal yazar
ve airler konusu nemli bir alma alandr.
Biz bu bildirimizde Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisinde yer alan Makedonyal air ve yazarlar
tek tek tespit ettik. Grdk ki, bu yazar ve airlerden bir ksm Makedonya doumlu olmalarna ramen; yaanan
elim olaylar sebebiyle doduklar yerde lmeleri onlara nasip olmam, onlar Trkiyede vefat etmilerdir. Yahya
Kemal Beyatl, evket Rado, gibi.
Bu proje Makedonya Trk Edebiyat iin de ok nemlidir. Sz konusu Ansiklopedide alanmzla ilgili
aratrmay yaparken tespit ettiimiz eksiklikler ve farkl yorumlar da dikkatlerinize sunacaz.
Anahtar Kelimeler: Trk dnyas, Trk dnyas edebiyatlar Ansiklopedisi, Makedonya, Makedonyal air
ve yazarlar.
Abstract:
Macedonia is a young republic that declared its independence in 1991. Turkish presence in Macedonia could
be followed back to 700 B.C. according to historical documents. In Macedonia when its referred to Turkish
language and literature the period of Ottoman Empire and afterwards inevitably come to mind.
The concept of the Turkish World has been placed on the agenda of the world in the terms of political,
economic, literary and philosophical dimensions. The Turkish World primarily refers to cultural partnership and
cultural unity. The most vigorous proofs of the cultural partnership that exists in the Turkish World, but not
sufficiently evaluated, are the literary works. Macedonian Turkish Literature is an integral part of Turkish World
literature. Macedonian writers and poets are an important field of study in the "Encyclopedia of Turkish
Literateurs" which was prepared under the project "Turkish World Common Literature Project" by Turkish Prime
Ministry Atatrk Culture, Language and History High Authority Cultural Center.
1 Dr.r. yesi, zekigurel@ahoo.com 2 Prof Dr., mahmut.celik@ugd.edu.mk
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
15
In this work we have identified Macedonian poets and authors who are involved in the "Encyclopedia of
Turkish Literateurs". We see that although some of these Macedonian-born writers and poets due to the tragic
events have died in Turkey: Yahya Kemal Beyatli, evket Rado.
Therefore, the project is important for Macedonian Turkish Literature. In this work we intend to present
shortcomings and different interpretation of the problems related to our field of research.
Key Words: Turkish world, Encyclopedia of Turkish world literature, Macedonia, Macedonian poets and
writers.
Giri
Trk Dnyas kavram, siyas, iktisad, edeb ve felsef boyutlar olan bir adlandrma hlinde,
dnyann gndemine yerlemektedir. Trk Dnyas kavramnn, siyas birlik veya asker birleme veya
iktisad btnleme anlamna gelen bir terim olmadn her zaman sylyoruz; Trk Dnyas ncelikle
ve zellikle, kltr ortakl, kltrel birlik demektir. Trk Dnyasnda var olan, ancak yeterince
deerlendirilmemi bulunan kltr ortaklnn en salam delilleri edebiyat hayatna ait rnlerdir.
Trk soylu halklar, tarihin her devrinde, sosyo-kltrel tabakalarn dourduu farkllklarn ve
corafyann stnde, bir iletiim dnyas kurarak, edebiyat eserleri verdi. Edebiyat, duyuun,
dnn, hayl ediin ve davrann, msra veya satr hline dnerek karmza kt, bir deerler
atmosferinde, bizi yeniden sarst, bir zel dnyadr. Bu edeb eserlerin yaratt ortaklklar, bazen
rejimlerin, ynetimlerin ve bazen s akll mahall kimlikilik (rejyonalist) tavrlarn paralamaya
alt grlr.
Trk Dnyasnda, din, mezhep, tarikat farkllamas; komu kltrlerin etkisi; rejim ve ynetim
basklar, dokuz ayr alfabe kullanlm olmas sebepleri sonucunda, edeb metinlerde de farkllama
meydana gelmitir. Bu farkllklarn zerine kan, benzetirici ve btnletirici zellik tayan ve
zgnlk ifade eden eserlerin derlenip incelenmesi suretiyle, Trk Atann ocuklarnn dili zevki
kullanmnn kklerinin, gvdesinin ve dallarnn gsterilmesi edebiyat tarihinin sahasdr. Gerek
Trkiyede, gerekse Trk Dnyasnda, biyografi veya bibliyografyaya boulmam, edebiyat tarihi ile
kltr ve medeniyet tarihi ayrmn yeterince yapm olmak artyla, edeb eserleri esas alan bilgi,
zihniyet, iman, zevk tabakalarna ait rnlerin tarihi henz yazlmamtr (Tural, 2002:VII-IX).
Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu Atatrk Kltr Merkezi Bakan Prof. Dr. Sadk
Kemal, Trk Dnyas edebiyat tarihinin ve edebiyat terimleri ve kavramlar ansiklopedik szlnn
hazrlanmas ile Trk soylu halklara ait edebiyatlarn edeb ahsiyetlerinin biyografilerini ve bunlarn
eserlerini Trk Dnyasnda tantmak ve yaygnlatrmak amacyla 1996 ylnda TC Babakanlk-Devlet
Planlama Tekilat Mstearlna bir Proje vermitir.
Bizim bildirimizde esas aldmz Trk Dnyas Ortak Edebiyat Trk Dnyas Edebiyatlar
Ansiklopedisi adl sekiz ciltlik alma da ite bu proje kapsamnda hazrlanp yaymlanm olan
Ansiklopedidir.
Trk Dnyas Ortak Edebiyat Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisinde Makedonyal
air ve Yazarlar:
Biyografi, hibir bilim daln, edebiyatta olduu kadar dorudan ilgilendirmez. Edebiyat
aratrmacs; edeb eser veren, edeb eser ve okuyucu ls arasnda, edebiyat bilinin ihmal
edemeyecei ayr alana ait malzeme toplamak ve deerlendirmek zorundadr. Biyografi, gerek
edebiyat eserini, gerekse edebiyat bilimiyle ilgili aratrmay aydnlatan, aklayan, destekleyen
gerekelerin bir ksmn oluturur. Hayat hikyesi, terceme-i hl, mr bayandamas adlar tayan bu
trden kitaplarn, 19. Yzyl ncesinde tezkire adyla oka yazld bilinmektedir. Bu tezkirelerin
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
16
kalplam ifadeleri dnda, biyografik bilgiyi yeterince verdiini sylemek kolay deildir. Trk
Dnyasnda gerek edebiyat eseri verenin, gerekse o eserleri deerlendirenlerin resm ve husus
hayatlarn ihtiva eden bir ansiklopedik kitap bulunmamaktayd; geni bilgiden vazgetik; bir
envanterden de yoksunduk (Tural, 2002:X). Trk Dnyas Ortak Edebiyat Trk Dnyas
Edebiyatlar Ansiklopedisi imdilik bu eksiklii gidermi grnyor.
Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisi Alt Grup Bakan ve Redaksiyon Kurulu yesi Dr.
Mjgn Cunbur, Ansiklopedinin nsznde; Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisine giren
maddelerde, zamam olarak tarihin ok derinlerine inildii grlecektir. D kaynaklarndan da
yardmyla altnc hatt drdnc yzyldan balayan bu zaman kesiti 1960lara kadar uzanmaktadr.
Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisinin tarih snrlar gibi, coraf zemini de ok gemi
bir alana yaylmaktadr. Gnmz corafyasna gre; douda in ilerinden, hatt Avusturalyadan,
batda Avrupa ortalarna kadar, kuzeyde Yakutistandan, gneyde Hindistana, Cezayire kadar uzanan
ok geni bir blgede eser vermi olan air ve yazarlar; bu ansiklopedik sicilde ad, soyad, nispet, lkap
veya mahlaslarna gre alfabetik dzende yer aldlar. (Cunbur, 2002:XII-XIV)
Bu bilgiler nda sz konusu Ansiklopediyi taradmzda; Makedonya Trk Edebiyat air ve
yazarlar ile ilgili yle bir liste karmza kmaktadr. Bu listede baz isimlerin nne (*) iareti
koyduk. Bu iareti koyduumuz biyografiler; ya tarih, ya yer ya da soyad asndan eksik veya yanl
bilgiler iermektedir. Bu hususlardaki tamamlamalarmz da dikkatlere sunmaya altk.
TRK DNYASI EDEBYATILAR ASKLOPEDSNDE MAKEDONYALI AR
VE YAZARLAR
Soyad, Ad Tarih Yer Cilt,Sayfa
Abdullah, Avni 3.5.1948- skp 1,45
Abdurrahman, Fehmi ?-1904 Manastr 1,67
Abdlfettah, Rauf 1910-1963 skp 1,72
Abdrrahim Kadir ?-1865 skp 1,83
Adl ?-1617 tip 1,117
Aka Gndz 1886-7.11.1958 Manastr 1,219-220
Akozan, Mehmet Stk 1889-1948 Kesriye 1, 274
Ali, Fahri 1948- skp 1, 323-324
Aruci, Kemal 1927-1977 Vrapite 1,456
k elebi 1520-1572 skp 1,489-490
*At ?-1552 skp 1, 511
Ayn, Mehmet Ali 1869-30.11.1949 Manastr 2, 75-76
Bl ?-1553 Usturumca 2, 172
Bekem, V. Karin 1947 skp 2, 208
Bellr, rfan 1954 skp 2, 225
Beyatl, Yahya Kemal 2.12.1884-1.11.1958 skp 2, 253-256
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
17
Bilger, Osman lhami 1910-1969 Cumayibl 2, 281
* Bugari, Recep Murat 10.1934- skp 2, 337
Bulut, Recep 1923- tip 2, 337
Cell 1517-1571 Manastr 2, 411-412
*Cenab, ahabeddin 1870-1934 Manastr 2, 438-441
Dni ?-1898 Manastr 3, 109
Dvd Esad Paa 19.yy Manastr 3, 116-117
Durr ?-1494 skp 3, 225
Edip, Yusuf 1949- skp 3, 254
Eldeniz, Naci 1875-19.31948 Manastr 3, 295-296
* Emin, lhami 1931- Radovi 3, 322-323
Emin ?-1680 skp 3, 324-325
Engll, Avni 7.9.1947- skp 3, 345
Engll, Melahat 1950- skp 3, 345-346
Engll, Suat 25.7.1950- skp 3, 346
Ergne, Hseyin emsi 1872-1968 Kprl 3, 387
*Fahri Ali 1948- skp 4, 7
Fik 1825-1899/1990 Manastr 4, 10
Fakr 15. Yy.-16. Yy. Kalkandelen 4, 16
Fenn ?-1666/67 skp 4, 41
Ferd ?-1516 skp 4, 48
Feyz 16. yy. Manastr 4, 62
Girdinsoy, Naci 1924-26.6.1982 Manastr 4, 170
Gker, Haluk Hilmi 1921- skp 4, 188
Gzler, Fethi 4.1.199-1.12.1996 skp 4, 210-211
Hfz Hakk Paa 1879-195 Manastr 4, 334-335
Hk 15/16. Yy. skp 4, 341
Hamzaolu, Yusuf 1945 Raptitah 4, 391
Hasan 17. Yy. Manastr 4, 404
Hver-i Kadim ?-1564/65 Manastr 4, 427-428
Hemdem ?-1679 skp 5, 11
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
18
Heves 16. Yy. skp 5, 20
Huls ?-1763/64 Usturumca 5, 67
Hsrev Bey 19. Yy. Radovi 5, 73
Husl 16. Yy. skp 5, 74
brahim Temo 1865-1939 Struga 5, 136-137
*lhami Emin 1931- Radovi 5, 168
lyaz, Enver 1955 skp 5, 178
* nan, Afet Aye 1908-1985 Doyran 5, 192-193
shak 1473-1537 skp 5, 211-212
zr ?-1522 skp 5, 249
*Kad At 16. Yy. skp 5, 278
*Karahasan, Mustafa 1920-? skp 5, 361
*Kartal, Numan 1936- Kocack 5, 389
Kaya, Fahri 1930- Kumanova 5, 408-409
*Kzm Paa 1821-1890 Konice 5, 428
*Kenz 1796-1839 Kalkandelen 5, 450
Kef 17. Yy. Manastr 5, 472
Kratl, Mahmut 1929-1988 skp 6, 9
Konyar, Hasan Basri 1891-28.12.1952 Manastr 6, 53-54
Koryrek, Enis Behi 12.3.1892-18.10.1949 skp 6, 65-67
Kltr, sm 1898-5.9.1960 Kratova 6, 148
Kltr, smet 1908-1977 Kratova 6, 149
Liln, Zeynep 1940- skp 6, 168
*Ltf Seyfullah 1926- skp 6, 177-178
Mantk ?-1828 Manastr 6, 221
Mehmed ?-1590 Manastr 6, 252
Mehmed ?-1623 skp 6, 253
Mehmed Rifat 1851-1907 Manastr 6, 274
*Mehmed Tahir Bey 22.11.1861-28.10.1925 Manastr 6, 282-283
Merd 16. Yy. Manastr 6, 326
Meriboylu, Abdlkadir 1917-1985 Manastr 6, 330
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
19
Mr 16. Yy. skp 6, 365
Mud ?-1585/86 Kalkandelen 6, 423
Mun ?-1820 Manastr 6, 423
*Mustafa Karahasan 1920- skp 6, 449-450
*Muzbeg, skender 1947- Prizren 6, 459
Nil 1823-1876 Manastr 6, 500
*Naim aban 1935-8.4.1961 skp 6, 503
Nalkesen, Yusuf ?-1.1.2003 tip 6, 513
Nayr, Yaar Nabi 25.12.908-15.3.1981 skp 6, 545-546
Niyz ?-1537 skp 6, 634-635
Ohri, skender Nafiz 1909-? Manastr 7, 13
devin, Halil Recai 1871-1955 Manastr 7, 87
mer Naci 1878-1916 Manastr 7, 99-100
tken, Adnan Cahit 1911-Mart 1992 Manastr 7, 126
zalp, Kzm 1880-1968 skp 7, 133-134
zay, Mahmut 1908-1981 Manastr 7, 135
Pakaln, Mehmet Zeki 1886-1972 Ohri 7, 207-208
Perr 1864-1937 Manastr 7, 237
Pura, dris Ahmet 1910-1975 skp 7, 257
Rado, evket 1913-4.1988 Radovi 7, 264-265
Ramo, kr 1918-18.11.1988 tip 7, 288-289
*Rauf, Abdlfettah 1910-1963 skp 7, 301
Reid kif Paa 1862-1920 Kalkandelen 7, 532
Rifat ?-1877 Manastr 7, 353
Rind ?-1565 skp 7, 357
Riyz ?-1546/7 skp 7, 358-359
Sab 16. Yy. Manastr 7, 389
Sabr 1862-9.4.1943 Kalkandelen 7,397-398
Sadr ?-1585 tip 7, 417
Sadr 18. Yy. tip 7, 418
Sf ?-1763 Manastr 7,428-429
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
20
*Sf ?-1616 Hoprite 7, 428
Sid ?-1533 Kalkandelen 7, 45
*Sait, Burhan 1967- skp 7, 455
Slih ?-1908 tip 7, 470
Sm 16. Yy. Manastr 7, 482
*Sebk, Mehmet Ali 1906-1991 Yugoslavya 7, 532-534
Sertel, Zekeriya 1890-11.3.1980 Usturumca 7, 569
*Sertolu, Murat 1910-1989 Kazoma 7, 570-571
Seyd 16. Yy. skp 7, 581
*Seyfullah, Ltfi 1926- skp 7, 585
Sinan 16. Yy. Manstr 7, 613
*Serdem,H. Fehmi 1891-? skp 7, 654
*Sleyman, Hseyin 1900-1963 Kumanova 7, 661
*aban, Naim 1935-8.4.1961 Pritine 8, 2
eyd ?-1552 skp 8, 99
Tab 16. Yy. tip 8,136
*Tahir, Alaettin 1949- skp 8, 143
Tlib ?-1717 tip 8, 168-169
Tansu, Samih Nafiz 1905-1976 Kprl 8,189
Tulu 16. Yy. Kalkandelen 8, 326
Tuzcu, Enver 1916-1958 skp 8, 366
* lker, Hda 20. Yy. Makedonya 8, 455
lk, Nusret Dio 1938- skp 8,456-457
Vahdet ?-1722 skp 8, 484
Valih ?-1599 skp 8,497
*Vardar, Hmaah(Valandova) ( - ) Valandova 8, 501
Vesim 1703-1759 skp 8,531
Veysi 1561-1628 skp 8,532
Vusl ?-1591 skp 8,540-541
*Yaln, Hseyin Cahit 7.12.1875-18.10.1957 Manastr 8, 562-566
Yalkut, Sabri Cemil 1882-1957 skp 8, 573
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
21
*Yeim, Ragp evki 1910-12.2.1971 tip 8, 617
*Yusuf, Sabit 7.4.1957- Gostivar 8, 663-664
*Yusuf, Sreyya 1923-1977 Kprl 8,664
Yusuf, Edip 1949- skp 8, 665
Zr 15/16. Yy. skp 8, 705
Zekeriya, Necati 11.11.1928-10.6.1988 skp 8, 715-716
Bu air ve yazarlarn iinde doduu yerde lemeyenlerin says bir hayli fazladr. zellikle
Balkan Harbinden sonra (1912) Osmanl Devletinin Trkiye corafyasna g edenleri daha sonra
1950den sonra g edenler takip etmitir.
Makedonya Trk Edebiyat ile ilgili almalarn neredeyse tamamnda Makedonyada Trk
Edebiyat genellikle 1944de Yugoslavyann kuruluuyla balatlmaktadr. Balkanlarda Osmanl
asrlar ve daha ncesi her ne hikmetse hep yok saylmtr. Makedonya Trk Edebiyatlar arasna
Makedonyada domu ama zaman iinde Trkiyeye g etmek/hiret etmek zorunda kalanlar
alnmamtr. 1884de skpte doan, 18 yana kadar skpte yaayan; eserlerinde Makedonyay
ve Trkiyeyi yaatan, 1958de Trkiyede vefat eden Yahya Kemal Beyatl bile Makedonya Trk
Edebiyatnn air ve yazarlar arasnda saylmam/saylamamtr. Biz burada ilm ve mill olmayan bu
gidiatn sebepleri zerinde durmayacaz.
Makedonya Trk Edebiyat, Trkiye bata olmak zere Trk Dnyas edebiyatlarnn ayrlmaz
bir paras olduu gerei galiba ilk defa Trkiye D Trk Edebiyatlar Antolojisi almalarnda ve
bugn burada incelediimiz Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisinde gndeme getirilmitir.
Makedonyada yaplan almalarda ise Makedonya Trk Edebiyat, Trkiye bata olmak zere
Trk Dnyas edebiyatlarnn ayrlmaz bir paras olduu gerei; tarih olarak derinliine, coraf
olarak geniliine ilk defa Yrd. Do. Dr. Zeki Grelin Namik Efendi Eitim, Kltr, Sanat ve Spor
Dernenin yayn olarak hazrlayp 2017de kitap olarak baslan kitapla urgulanmtr.
Trk Dnyas Edebiyatlar Ansiklopedisi zerinde Makedonya Trk Edebiyat air ve
Yazarlar Asndan Baz Tespit, Yorum ve lavelerimiz:
Soyadlaryla ilgili problemler: Trkiye Cumhuriyetinde Soyad Kanunu 1934de km ve
ayn yl yrrle girmitir. Bu tarihten nce vefat etmi olanlarn soyadlar olmad iin ansiklopedide
onlara yer verilirken bu hususun dikkate alnmas gerekirdi. Mesela: Cenab, ahabeddin yazlrken
Cenab soyad olarak kabul edilmitir (C.2, s.438). Mustafa sen-Abdkladir Hayberin birlikte
yazdklar maddede Emin, lhami iken (C.3, s.322-323)**** Fahri Ali (C.4, s.7) ansiklopedide
soyad dikkate alnmadan yer alm, dorusu Ali, Fahri olacak. Emin, lhami (C.3,s. 322-323) daha
sonraki ciltlerde lhami Emin eklinde tekrar yazlm (C. 5, s. 168). Hoca Ahmed Yesev soyundan
olduunu bildiimiz At, ansiklopedide iki farkl isim gibi alnm; At (C.1, 511de ?-1552), Kad
At (C.5, s.278). lk biyografiyi yazm, ikinci biyografiyi ise Ansiklopedinin Yaz Kurulu yazm.
Ltf Seyfullah (C.6, s.177-178), soyad dikkate alnmadan veya kartrlarak bu ekilde
Ansiklopedide yer almtr. Dorusu Seyfullah, Ltf olmal ve ilgili ciltte/8. ciltte yer almalyd. yle
de olmu 8. Ciltte s.585de Seyfullah, Ltfi adyla biyografisine yer verilmitir. Naim abann
biyografisi verilirken (C.6, s.503) soyadna gre verilmemitir. Dorusu aban, Naim olmas
gerekirdi ve ilgili ciltte/8.ciltte yer almalyd. 1. Ciltte Abdlfettah, Rauf olarak yazlan biyografi
(C.1, 72), 7. Ciltte Rauf, Abdlfettah olarak yer almtr (C.7, s. 301). ah, Makedonyada
-
II. Uluslararas Trklerin Dnyas Sosyal Bilimler Sempozyumu
II. International World of Turks Symposium of Social Sciences
22
Abdlfettah Rauf Efendi olarak tannp anlmaktadr. 8.Ciltte Vardar, Hmaah (Valandova)n adnn
yanna (Valandova) yazlmasna bir anlam veremedik. Valandova , yazarn doduu yerin addr.
Yer adlaryla ilgili problemler: Radovi ehri farkl yazllarla karmza kyor: Radavie
(C. 5, s. 168), Radovita (C.5, s. 73), Radovite (C. 7, s.264). evket Radonun doum yeri iin
Yugoslavyann skbe bal Radovite kasabasnda dodu denmesi ise biyografi yazarnn
Makedonya idari taksimat hakknda gncel bilgilerden haberdar olmadn gstermektedir. fet
nann doum yeri iin Selanik Vlayetinin Doyran ilesi bilgisi verilmi (C.5, s.192). Bugk siyas
taksimatta Doyran, Yunanistan snrlar iinde deil Makedonya snrlar ierisinde yer almaktadr. 1936
doumlu Numan Kartal (C. 5, s.389), Kocaeli doumludur ama ailesi Makedonya Kocacktan
Trkiyeye hicret etmitir. Numan Kartal, Atatrkn soyunun Makedonyann Kocack kynden
olduuyla ilgili ilk yayn yapan kii olarak da nemlidir. Kzm Paann doum yeri olarak Konice
belirtilmitir (C.5, s. 428). Balkanlarda birka yerde Konie/Konce vardr. Bu Konice acaba hangisidir.
Biz buray Makedonyann Radovi iline bal Konce Kasabas/Belediyesi olarak dndk. Kenz,
1796da Kbrsn Lefkoe ehrinde domutur ama hayatnn bir ksmn Makedonyada
Kalkandelende geirmi ve buralarla ilgili olarak da pek ok iir kaleme almtr. skender Muzbe,
biyografisinde Trk asll Makedonya air ve yazar. Prizrende dodu (C. 6, s. 459) bilgisi verilmitir.
Prizren Yugoslavya zamannda Kosova zerk blgesinde idi bugn de Kosova devleti snrlar
top related