การอนุรักษ์และใช้ประโยชน์เปรี้ยวแดง...

การอนรกษและใชประโยชนเปรยวแดง

(Begonia alicida C. B. Clarke)

อยางยงยน

โดย นางสาว บณฑตา เพญสรยะ

สถานวจยลำตะคอง (สลค.)

บโกเนยเป�นไมดอกไมประดบทนยมปลกกน

อยางแพรหลาย มความเป�นเอกลกษณเฉพาะตว โดย

นยมปลกไวประดบตกแตงสวนหรอพนทภายใน

อาคาร รวมถงการเพาะเลยงเป�นงานอดเรกสำหรบ

นกสะสมพรรณไม ซงในป�จจบนมการพฒนาสาย

พนธบ โก เน ย เช งการค าในหลาย พน ท ท ว โลก

โดยเฉพาะในประเทศเขตหนาว ซงสายพนธการคาท

เป�นทนยม มทงชนดทมดอกขนาดใหญและชนดทม

ใบสวยงาม ไดแก พนธ Senetor, Ambassador,

Super Olympia, Volumia, Inferno, Nonstop,

Nonstop Mocca, Dragon Wings, Big,

BossaNova, Santa Cruz และ Gryphon(1) ราคา

ขายบโกเนยมตงแตหลกสบจนถงหลกหลายพนบาท

ขนกบความนยม โดยบโกเนยเป�นพชลมลกอายป�

เดยวจนถงอายหลายป� บางชนดมการพกตวในชวงฤดแลง ซงจะกลบมาแตกใบและออกดอกใหมในชวงฤดฝน

สำหรบเปรยวแดง (Begonia alicida C. B.

Clarke) เป�นพชลมลกทมลกษณะของใบทสวยงาม

และมศกยภาพในการพฒนาเป�นไมดอกไมประดบ

กระถาง ซงหองปฏบตการเพาะเลยงเนอเยอพช

สถานวจยลำตะคอง ไดทดลองเพาะเลยงเปรยวแดง

ในสภาพปลอดเชอ เพอการอนรกษและการวจยเพอ

การใชประโยชน เช งพาณชย โดยลกษณะทาง

พฤกษศาสตรของเปรยวแดง มดอกแบบแยกเพศรวม

ตน สง 15-28 ซม. หวใตดนทรงกลมหรอกงกลม

เสนผานศนยกลาง 5-10 มม. ลำตนคอนขางตงตรง

กลม เกลยง อวบนำ สเขยวหรอสแดงออน ใบ 2-3

ใบ ตดทโคนตน เรยงสลบ กานใบสเขยวออนหรอส

แดงออน ยาว 3-7 ซม. แผนใบอวบนำ รปราง

สมมาตร ผวใบดานบนเป�นมน สเขยวเขม เกลยง

หรอมจดประสเงน มจดโปรงแสงกระจายทวใบ มส

เหลอบ ผวใบดานลางเกลยง สเขยวแกมขาว ใบรปหวใจหรอรปหวใจเบยว กวาง 1-12 ซม. ยาว 4-11 ซม. โคนรป

หวใจ ขอบหยกซฟ�นถ ปลายมนหรอแหลม เสนใบเรยงแบบฝามอ 6-7 เสน ชดเจนทางดานลางใบ หใบตดทน รป

ใบหอก กวาง 2-2.5 มม. ยาว 3-4 มม. สเขยวออน ปลายแหลม ขอบเป�นหนาม ชอดอกแบบชอแยกแขนง ออก

ตามซอกใบหรอปลายยอด ยาว 5-20 ซม. ดอกเพศผอยโคนชอ ดอกเพศเมยอยปลายชอ เกสรเพศผแกกอนเกสร

เพศเมย กานชอดอก กลม เกลยง สแดงเขม เป�นมน ยาว 5-8 มม. ใบประดบ ตดทน เนอบาง รปไขหรอไขเบยว ส

นำตามแกมแดงหรอสเขยวออนเป�นมน ขอบเป�นหนามกวาง 3-5 มม. ยาว 4-5 มม. ปลายเป�น 2-3 พ ดอกเพศผ

กานดอกตงขน ยาว 2-5มม. กลบรวม 4 กลบ สขาวครมหรอชมพออน กลบรวมคนอกรปเกอบกลม กวาง 4-5 มม.

ยาว 4-5 มม. โคนกลม ขอบเรยบ ปลายมน ผวดานนอกปกคลมดวยขนตอมขนาดเลก ผวดานในเกลยง กลบรวมค

ในรปใบหอกกลบ กวางประมาณ 2 มม. ยาว 4-5 มม. โคนรปลม ขอบเรยบ ปลายมน ผวเกลยงทง 2 ดาน วงเกสร

เพศผสมมาตรตามรศม รปทรงกลม เกสรเพศผ 12-15 อน รปหวใจ สเหลอง กานชอบเรณ ยาวประมาณ 0.3 มม.

อบเรณยาวประมาณ 0.5 มม. แตกเป�นชองเป�ดยาวบรเวณปลายอบเรณ สวนโคนเชอมตดกน ดอกเพศเมย กาน

ดอกสแดงเขม ยาว 6-10 มม. กลบรวม 5 กลบ ขนาดไมเทากน รปไขกลบ กวาง 2-5 มม. ยาว 10-12 มม. สขาว

หรอสชมพออนสะทอนแสง ปลายมน ขอบเรยบ โคนมน ผวดานนอกปกคลมดวยขนตอมขนาดเลก ผวดานใน

เกลยง กานยอดเกสรเพศเมย 3 อน เชอมกนทโคน ปลายแยกคลายรปสอม สเหลอง ยอดเกสรเพศเมยเป�นแถบรป

ไต รงไขม 3 ป�ก สเขยวออนหรอสชมพออน ม 3 ชอง ผลแบบแคปซล เป�นมน สเขยวหรอสขาวอมชมพ ผลหอยลง

กวาง 11-12 มม. ยาวประมาณ 5 มม. ป�กผลขนาดเทา ๆ กน 3 ป�ก รปเกอบสามเหลยมยาว 4-6 มม. เมลด

จำนวนมาก สนำตาล รปไข(2) ลกษณะการเจรญเตบโตและรปรางใบของเปรยวแดงมความแปลกตาและมศกยภาพ

ในการพฒนาเป�นไมประดบกระถางได

อยางไรกตาม การทพชเจรญเตบโตในพนททจำกดในระบบเพาะเลยงเนอเยอ ทำใหพชมตนขนาดเลกและ

ไมสามารถเจรญเตบโตจนสามารถออกดอกได อกทง การเพาะเลยงเนอเยอพชจะประสบความสำเรจได ดงนน

ทางหองปฏบตการเพาะเลยงเนอเยอพช จะตองมการศกษาวธทเหมาะสมตอการอนบาลพชในสภาพโรงเรอนเพอ

นำไปใชปลกตอไป ซงจากการทดลองวธการอนบาลเปรยวแดงในสภาพโรงเรอน พบวา เปรยวแดงเป�นบโกเนยทม

ลกษณะทรงตนเป�นพมเลก และเพยง 3 สปดาหกมชอดอกใหเหนเหมาะทจะเป�นไมดอกไมประดบกระถางเพอ

ตกแตงภายในอาคารหรอภายในหองนอนได

วธการนำตนบโกเนยทเพาะเลยงในสภาพปลอดเชอจาก

หองเพาะเลยงเนอเยอพชออกปลกในสภาพโรงเรอน ขนตอนแรก

จะตองคดเลอกบโกเนยในขวดเพาะเลยงเนอเยอพชทเหมาะสมตอ

การออกปลกเลอกตนทมระบบรากทสมบรณ นำขวดเพาะเลยง

เนอเยอพชออกจากหองปลอดเชอมาไวในอณหภมหองปกตเพอให

ตนพชคอย ๆ ปรบตว จากนนนำตนพชออกจากขวดเพอลางวน

อาหารใหสะอาดเพอไมใหตนพชเกดการปนเป��อนจากแบคทเรยหรอ

เชอรา โดยลางรากในนำสะอาดทใสนำยาฆาเชอ หรอเบตาดน 1-2

หยด แชประมาณ 3-5 นาท นำตนเปรยวแดงปลกเลยงลงบนถาด

เพาะทใชวสดปลกคอพทมอส จากนนนำถาดเพาะใสกลองพลาสตก

ใสเพอใหคงความชนไวใหคลายกบตอนทเลยงในขวดเพาะเลยง

เนอเยอและนำไปเลยงในต growth chamber ทวางโปรแกรมไวให

ใกลเคยงหองเพาะเลยงเนอเยอพชและใกลเคยงสภาพโรงเรอน ท

อณหภม 25-26 องศาเซลเซยส ปลกเลยง 1-2 สปดาหใหแนใจวา

พชมการเจรญเตบโตขนนนหมายความวาพชมระบบรากทดเหมาะแกการออกปลกเลยงในสภาพโรงเรอนจรง

จากนนนำกลองทใสถาดเพาะออกไปทโรงเรอนและคอย ๆ เป�ดฝาออกเพอใหตนพชไดปรบตวสสภาพโรงเรอนจรง

เป�นเวลา 1 สปดาหจากนนนำตนออกจากถาดเพาะปลกเลยงรองกนกระถางดวยกากมะพราวในกระถางทมวสด

ปลกคอดนปลกพชทมสวนผสมไดแก ดนปลก ขยมะพราว รดนำใหชมและปลกเลยงในททมแสงแดดพอเพยงและม

ความชนสงตอไป

ขนตอนการอนบาลพชทไดจากการเพาะเลยงเนอเยอ

ขนตอนการอนบาลเปรยวแดงทไดจากการเพาะเลยงเนอเยอ

เพอการพฒนาเป�นไมดอกไมปะดบกระถาง ในสภาพโรงเรอน

ขอมลอางอง ( 1) บ โ ก เ น ย ( Begonia) . homeandgardens. [ อ อ น ไ ล น ] . ส บ ค น จ า ก :

https://www.homeandgardens.in.th/category/62/สวนสวยดวย-ดอกไม/บโกเนย-begonia (2)มานพ ผพฒน และ นยนา เทศนา.พรรณไมเขาหนปน ในกลมปาภเขยว-นำหนาว.พมพครงท 2.

กรงเทพฯ : สำนกงานหอพรรณไมกรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2561. 157