115

ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ ÍÎÌ

ÕÀÐÜÃÀÐÈÃÈÉÍÕÀÍÍÀÌÀÉÃ ÃÀÐÈÃ

ÄÝÝÐÝÝÀÂÀÀ×ÑÀÍ ÍÜ

116

ÎÐØÈË

ÝÍÝÕ¯¯ õî¸ð äàõü íîìûã ýõëýí áè÷èõèéí ºìíº 1973 îíû 12 äóãààðñàðûí 13-íèé ãàéõàìøèãò ó÷ðàëààñ ºìíº ìèíèé àìüäðàë ÿìàðáàéñíûã öóõàñ äóðäàõûã õ¿ññýí þì. Ýíý íü íýãä, òýð öàã ìº÷ººñºìíº íàìàéã þó õèéæ ÿâñàí òóõàé, õî¸ðò èðýýä¿éí õóâü çàÿàã ìèíüçºãíºñºí áàéæ áîëîõóéö ÿìàðâàà åð áóñûí ç¿éë õ¿¿õýä íàñàíä ìèíüòîõèîëäîæ áàéñàí ýñýõ òàëààð ñîíèðõñîí îëîí õ¿íèé àñóóëòàäõàðèóëò áîëîõ ó÷èðòàé.

Õýäèéãýýð àìüäðàëûí ìààíü ýõýí ¿åä ÿìàð ÷ ñîíèí ñîäîíþì òîõèîëäîîã¿é ãýæ àíõàíäàà áè áîäîæ áàéñàí áîëîâ÷ ºíãºðñíººýðãýí ñàíàæ, ýíý á¿õ äóðñàìæ á¿õýëäýý íýãäýí íèéëæ ýöýñòýý íýãýíöîãö ä¿ð çóðàã áîëîí õóâèðàõûí öàãò ¿íýõýýð íàìàéã õýí áîëîõîäòºäèéã¿é 1973 îíû 12 äóãààð ñàðûí 13-íä ººðèé㺺 îëæ ìýäýõ õ¿ðòýëìèíèé àìüäðàë áóñäàä õºòëºãäºæ ÿâñíûã ¿çýýä áè ººðºº ÷ ãàéõàíàëìàéð÷ áèëýý.

Õî¸ð äàõü ó÷ðàë áîëîõ ¿åä áè ýíý òàëààð áàðàã áè÷èæäóóñààä áàéëàà. Õîæèì íü çàõèàñûíõàà õî¸ð äàõü õýñýãò àëü áîëîõèõ çàé ¿ëäýýæ, ýíýõ¿¿ ýõíèéõýýñýý ÷ èë¿¿ ãàéõàëòàé õî¸ð äàõüóóëçàëòûíõàà òàëààð á¿ðýí òîëüäóóëàõ ¿¿äíýýñ óðüäûí äóðñàìæààòîâ÷ëîí îðóóëàâ.

117

1

ÀÍÕÍÛ ÑÀÍÀÀÍÄÃ¯É Ó×ÐÀËÕ¯ÐÒÝËÕ ÌÈÍÈÉ ÀÌÜÄÐÀË

Õî¸ð æèë ºíãºð÷ýý

ÕΨРÆÈË! Íàäàä äýíä¿¿ àõàäñàí àãóó ãýìýýð ýíý ¿íýíèéã ÿìàðíýã áàéäëààð ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ ãýæ áàðàã õî¸ð æèëèéí òóðø áèîðîëäæýý. Öàã õóãàöàà óëèðàí ºíãºðñººð, áè þóíä ÷ õ¿ðýýã¿éáàéãààãàà ìýäýð÷ áàéíà. Ãýõäýý ìèíèé ýðãýí òîéðîíä ¯íýíèéãªã¿¿ëýã÷ Íîì ìààíü ¿íýõýýð ¿íýíèéã õýëýýä áàéãààã îéëãîñîíõ¿ì¿¿ñèéí áàò ñóóðü áàãà áàãààð á¿ðýëäñýýð ë.

ßã îäîî ýíý ìºðèéã ¿çýãëýæ ñóóõ ìº÷èä òýäíèé òîî 700 õ¿ðýýäáàéãàà áºãººä íýã òàëààñ ÿìàð öººõºí, áàñ ÿìàð îëîí áîëîõûã áèîéëãîæ áàéíà. Äýëõèé äýýð äºðâºí òýðáóì õ¿í îðøèí ñóóäàã ãýæáîäîõîîð öººõºí þì øèã ìºðò뺺 õî¸ð ìÿíãàí æèëèéí ºìíº ìºí àäèë¿íýíä ãýãýýð÷, ººðèéí öàã ¿åèéí õ¿ì¿¿ñèéã óõóóëàí òàíèóëæ, àðààñààäàãóóëàõ õ¿íä à÷ààã ¿¿ð÷ ÿâñàí òýð õ¿íèéã õî¸ð æèëèéí äàðàà ãýõýäÿìàð öººõºí õ¿í äàãàæ áàéñàí áèëýý ãýæ áîäîõîîð áàñ ÷ îëîí þìøèã.

Ýíý äîëîîí çóóí õ¿í õýí áý? Òýä áîë þóíä ÷ òîëãîéãîîìýä¿¿ëýõýýñ áóöàõã¿é æèðèéí ãýíýí òýíýã õ¿ì¿¿ñ ¿¿? Îãòõîí ÷ ¿ã¿é.Òýäíèé äóíä èõ äýýä ñóðãóóëü òºãññºí, ã¿í óõààí, ñýòãýë ç¿é, òåîëîãè,ñîöèîëîãè, àíàãààõ óõààí, ôèçèê, õèìèéí óõààíû äîêòîðûí çýðýãòýéõ¿ì¿¿ñ ÷ áàéäàã þì.

118

Ìèíèé õóâüä ìàãàäã¿é ýðäìèéí çýðýã öîëã¿é õ¿ì¿¿ñèéã èë¿¿õ¿íäýòãýí ¿íýëäýã þì. Ó÷èð íü, òýä õýäèéãýýð áèäýí øèã àìüä ìàòåð,õ¿ì¿¿ñèéã øèíæëýõ óõààíû àðãààð á¿òýýæ áîëíî ãýäãèéãóõàìñàðëàäàã áîëòëîî íîì ñóð÷, ìýäëýã õóðèìòëóóëààã¿é ÷ ãýñýíõ¿ì¿¿ñ ìàòåðèéã óäèðäàí æîëîîäîæ, ººðñäèé㺺 îãòîðãóé åðòºíöòýéýâ íàéðòàé çîõèöîëäóóëàí àìüäðóóëàõ ÷àäâàðòàé ãýäãèéã çºí㺺ðººìýäýð÷ ÷àäñààð áàéãààä îðøèíî.

Åðºíõèé人 ººäðºã áàéãààãàà ýíä áè õýëýõ ¸ñòîé áºãººäíàäàä çºâ çàìûã çààí ÷èãë¿¿ëæ, äààëãàæ ºãñºí òýð ¿¿ðýã äààëãàâðûãºíººã õ¿ðòýë áèåë¿¿ëæ óäèðäñààð ÿâíà ãýäýãòýý èòãýëòýéáàéäàã.Íàäàä þó ÷ òîõèîëäëîî ãýñýí MADECH õºë äýýðýý áîñ÷,¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëñààð áàéõ áîëíî, ò¿¿íèéã õýçýý ÷ þó ÷çîãñîîæ ÷àäàõã¿é.

Õî¸ð æèëä áè áàðàã äº÷ îð÷èì óäàà ëåêö óíøñàí áºãººäíýãýíò òîäîðõîé àñóóëòóóä áàéíãà óðãàí ãàðäàã ó÷ðààñ çàõèàñûíõààçàðèì õýñãèéã òîäðóóëàõ øààðäëàãàòàé áàéíà ãýæ áîäñîí þì. Èéìýýñýíý õýñýãò áè ¿¿íèéã ã¿éöýëä¿¿ëýõèéã õè÷ýýõ áîëíî.

Þóíû ºìíº, 1973 îíû 12 äóãààð ñàðûí 13-íû àíõíû ó÷ðàëààñºìíº ìèíèé àìüäðàë ÿìàð áàéâàà?

Áè ñàÿõíààñ ë ººðèéí àìüäðàëûã ýðãýí õàðæ òýð ¿åèéí îþóíñàíàà, ñýòãýë ç¿é, ñýòãýë ñàíààíû ò¿âøèíä õ¿ðòýë áýëòãýãäýæ, áýëýíáîëîõîä ìèíü þó èíãýæ õºòëºâ õýìýýí áîäîæ ýõýëñíýý ýíä õ¿ëýýíçºâøººðºõ øààðäëàãàòàé. Õ¿¿õýä íàñàíä ìèíü òîõèîëäñîí òîäîðõîé¿éë ÿâäëóóäûã òóñ òóñä íü áîäîæ ¿çýõýä º÷¿¿õýí ÷ óòãà ó÷èðòàéìýò ñàíàãäàæ áàéãààã¿é ÷, õàìòàä íü àâ÷ ¿çâýë ¿íýõýý𠺺ð áàéëàà.

Îäîî áîë íàäàä á¿õ ç¿éë òîäîðõîé ìýò ñàíàãäàæ, òóõàéíòîõèîëäîë äýýð à÷ õîëáîãäîëã¿é ìýò ¿çýæ áàéñàí çàðèì ç¿éëèéãýðãýí ñàíàõ á¿ð óëàì öààøëàí ã¿íçãèéð÷ áàéíà. Òóóëñàí àìüäðàëäìèíü òîõèîëäñîí á¿õèé ë ¿éë ÿâäàë ãîö ãîéä îíöëîãòîé áàéñàíìýòýýð íàìòðàà ÿðèõàä íàäàä õýö¿¿ áàéñàí ÷ îëîí õ¿í ìèíèéàìüäðàëä óðüä ºìíº íü þó òîõèîëäîæ áàéñíûã èë¿¿ èõ ìýäýõèéãõ¿ñ÷ áàéõ øèã ñàíàãääàã þì. Ò¿¿í÷ëýí, àì äàìæñàí öóó ÿðèà áîëãîíîðõèõîîñîî èë¿¿ á¿ãäèéã ººðèéí áèåýð ÿðüñàí ìààíü äýýð áèç.

119

Õ¿¿õýä íàñ: Àìáåðò õîòûí äýýã¿¿ðõ ¿ë òàíèõ íèñäýã áèåò

Ýöãèéãýý õýí áîëîõûã ìýäýõã¿é ºññºí õ¿¿ãèéí õóâüä ìèíèé õ¿¿õýäíàñ ýãýë æèðèéí ºíãºðñºí ãýæ áè õýëæ ÷àäàõã¿é. Õýðýâ áóñàä á¿õõ¿¿õäèéã “õèéìýë” ãýæ ¿çýõ þì áîë áè õàðèí “òºðºëõèéí” ãýæ õýëæáîëîõîîð õ¿¿õýä áàéëàà.

Ìèíèé òºðºëò ñàíàìñàðã¿é ÿâäàë áàéñàí áºãººä äîð õàÿæ ë“êàòîëèê ìºðãºë÷äèéí äýëõèéí íèéñëýë” ãýäãýýðýý àëäàðòàé, ¿íýí÷Êàòîëèêóóäûí õîò áîëîõ Àìáåðò õýìýýõ æèæèã õîòûí õóâüä ãýíýòèéíÿâäàë áàéëàà. Öààøèëáàë ¿ë òàíèõ ýöãèéí ìààíü õóâüä îãò ¿ë òàíèõõ¿í áàéñàí òºäèéã¿é Åâðåé ä¿ðâýã÷ áàéñàí ë þì øèã áàéãàà þì.ßìàð èõ çîëèîñ âý!

Ìèíèé òºðºëòèéã àëü áîëîõ ë íóóöëàæ áàéëàà-ãýõäýý àãóéäáóñ Âè÷èãèéí îéðîëöîîõ íýãýí ýìíýëýãò. Ýíý ¿éë ÿâäàë 1946 îíû 9ä¿ãýýð ñàðûí 30-íû õî¸ð öàãèéí îð÷èìä áîëñîí áºãººä ìàø õ¿íäòºðºëò áàéëàà. Ãýõäýý íýã ÷óõàë ç¿éë íü áè 1945 îíû 12 äóãààðñàðûí 25-íä îëäñîí áàéãàà þì. Ýõèéíõýý ãýäñýíä ¿ð áîëîíæèíõýíýýð îðøèí áèé áîëæ, ºñºëò õºãæèë íü ýõýëæ áàéãàà ýíýõ¿¿àãøèí áóþó îëäîëò ãýäýã áîë õ¿í á¿ðèéí æèíõýíý òºðñºí ºäºð áàéäàãáèëýý. 12 äóãààð ñàðûí 25-íû ýíý ºäºð áîë ºíººã õ¿ðòýëõáàðàãöààëâàë 2000 îð÷èì æèëèéí õóãàöààíä ìàø ÷óõàë ºäºð áàéëàà.¯éë ÿâäëûí äàâõöàëòàä èòãýäýã õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä ìèíèé àìüäðàëèéì íýãýí äàâõöëààð ýõýëñýí þì.

Áèäíèéã Àìáåðòýä ýðãýæ èðýõ ¿åä õººðõèé ýýæ ìèíü íàìàéã“õýñýã õóãàöààíä àñàð÷ áàéñàí íàéçûíõ íü õ¿¿” ãýæ áóñäàä èòã¿¿ëýíõóóðàõûã íèëýýä îðîëäñîí þì. Áèä ò¿¿íèé ýöýãòýé íýã äýýâýð äîðàìüäàð÷ áàéñàí áºãººä òýðýýð ¿íýíèéã ìýäýýä ýýæèéã ìààíü ¿çäýãã¿éáàéñàí ÷ ìèíèé ìýäýõ áîãèíîõîí õóãàöààíû òóðøèä õàìãèéí ñàéíºâºº ààâ áîëîõ íü íîòëîãäñîí þì. Õàðàìñàëòàé íü òýð íàìàéã á¿ðáàãà áàéõàä ººä áîëñîí äîî. Íýã óäàà ò¿¿íèéã æèìñíèé ìîäîî çàñàíçîãñîæ áóéã íü áè õàðààä ò¿¿íä íàâ÷ õàé÷ëàõ õàé÷ àâ÷ ºãºõºä òýðìàø èõ õºõºí áàÿñàæ áàéñàí òàëààð õîæèì íàäàä ÿðüæ ºã÷ áèëýý.

Íàìàéã ìèíèé ýìýã ýõ, íàãàö ýã÷ õî¸ð ºñãºñºí áºãººä òýä òýð¿åä ÷, îäîî ÷ ãýñýí õàìò àìüäàð÷ áàéãàà. Òýä íàìàéã óíøèæ ñóðãàæ,àíõ õºëä îðîõîä ìèíü òóñëàæ áàéñíûã áè ñàéí ñàíàäàã áºãººä ìýäýýæ

120

ìèíèé õàìãèéí àíõ óõààí îðñîí ¿åèéí îé òîãòîîëò áàéëàà.Ñàÿâòàðõàí ýìýý ìààíü íàäàä òýðýýð 1947 îíä Àìáåðòèéí

äýýã¿¿ð, ò¿¿íèé áàéøèíãèéí îéðîëöîî ìàø õóðäàí, äóó ÷èìýýã¿éíèñýí ºíãºð÷ áóé õà÷èí õºëºã ¿çñýíýý ÿðüñàí þì. Ò¿¿íèéã õèé þì¿çýæ ÿðüäàã áîëæ ãýæ áóðóóòãàõààñ àéãààä ºíººã õ¿ðòýë õýíä ÷ ýíýòóõàé õýëæ ç¿ðõëýýã¿é àæýý. Òýð ìèíèé áè÷ñýí íîìûã óíøñíûõààäàðàà ë íàäàä õýëýõýýð øèéäñýí òºäèéã¿é MADECH-í ãèø¿¿íýýðýëñýõýýð øèéäñýí þì. ¯íýí õýðýãòýý, ò¿¿íèé èíãýæ íýãäýí îðñîí íüíàäàä ºãñºí õàìãèéí ÷óõàë óðàì çîðèãèéí íýã áàéëàà.

Äðóéäóóäûí ïàï ëàì

Àìáåðòàä áàë÷èð õ¿¿õä¿¿ä àéæ, òîì÷óóä äîîã òîõóó õèéäýã íýãýíõºãøèí ºâãºí áàéñàí þì. Ìàø óðò ìóøãèð÷ ýð÷èëñýí ¿ñòýé, òîìáàâãàð ñàõàëòàé áîëîõîîð íü ò¿¿íèéã “Åñ¿ñ Õðèñò” õýìýýí õî÷èëäîãáàéâ. Òýð ¿ðãýëæ øàãàéãàà õ¿ðñýí óðò íºìðºã íºìºð÷ ÿâäàã, ìàíàéýýæèéí îëæ ñóóñàí æèæè㠺𺺠áàéäàã áàéøèíãààñ çóóãààä ìåòðèéíçàéä àìüäàðäàã áàéëàà. Òýð àæèë õèéäýãã¿é áºãººä õîòûí äóíäñóðãóóëèéí ºìíº îðøèõ æèæèãõýýí áàéøèíäàà ÿàæ ìºí㺠òºãðºã îëæàìüäàðäãûã õýí ÷ ìýääýãã¿é áàéâ.

Õ¿¿õä¿¿ä òîì áîëîîä èðìýãö ò¿¿íýýñ àéõàà áîëüæ ýöýã,ýõèéíõýý íýã àäèëààð øîîëæ òîõóóðõàí, àðààñ íü äóóðèàí äàãàæÿâàà ìýò ä¿ð ¿ç¿¿ëäýã áàéâ.

Áè õóâüäàà áóñàäòàé òîãëîæ áàÿñõààñàà èë¿¿ øàâüæíóóäûãñîíèðõîí àæèãëàæ, íîì õàðæ ñóóäàã áàéâ. Áè ýíý õ¿íòýé ãóäàìæèíäõýä õýäýí óäàà òààðàëäàí ºíãºðñºí áºãººä àñàð èõ ºãººìºð ýíýðýíã¿éä¿ð öàöðóóëñàí ò¿¿íèé öàðàé, íàä ðóó õàðàõ áîëãîíäîî ¿ç¿¿ëäýãæîãòîé èíýýìñýãëýëèéã íü õàðààä òóí èõ ãàéõäàã áàéëàà. Ãýâ÷ òýðÿàãààä íàìàéã àéëãààã¿éã áè ìýäýýã¿é òºäèéã¿é ò¿¿íýýñ ÿìàð íýãèíýýäòýé ç¿éë ÷ îëæ õàðààã¿é þì. Ò¿¿í÷ëýí áóñàä õ¿¿õä¿¿ä ÿàãààäò¿¿ãýýð äîîã òîõóó õèéäýã áàéñíûã ÷ îéëãîñîíã¿é.

Íýã óäàà áè ò¿¿íèéã õàà÷èæ ÿâààã ñîíèó÷èðõàæ àðààñ íü äàãàæÿâààä ò¿¿íèéã ãýðòýý îðîõûã íü õàðààä äºõºæ î÷òîë õààëãàà îíãîðõîéîðõèñîí, ¿¿ä íü ìàø æèæèãõýí õàâ õàð ãàë çóóõíû ºðºº ð¿¿ õºòºëñºíáàéëàà. Áè óëàì îéðòñîîð ò¿¿íèéã ñàíäàë äýýð ñóóãààä íàìàéã

121

õ¿ëýýæ áàéñàí ìýò æîãòîé èíýýìñýãëýë òîäðóóëàí áàéãààã îëæõàðàâ. Òýð íàìàéã îéðòîæ èðýõèéã äîõèâ. Áè ºðºº ðóó îðæ, ò¿¿í ð¿¿î÷ëîî.

Ò¿¿íèéã ìèíèé òîëãîé äýýð ãàðàà òàâèõàä íàäàä òóí õà÷èíìýäðýìæ òºðñºí þì. Òýãìýãö òýð äýýøýý õàðààä ¿ë îéëãîãäîõ õýäýíþì ¿ãëýâ. Íàìàéã ÿâóóëàõ õ¿ðòýë õýäýí ìº÷èéí äàðàà ÷ þó ÷õýëýëã¿éãýýð, ìºíººõ èíýýìñýãëýëýýðýý èíýýìñýãëýñýýð áàéñàí þì.

Ýíý á¿õýí òóõàéí ¿åä íàìàéã ñàíäàð÷ ìýãäýõýä õ¿ðãýñýí ÷áè ýíý òàëààð òýð äîðîî ë ìàðòñàí áèëýý. Òýãýýä õîæèì íü á¿ð 1974îíû çóí ýýæèéí ìèíü íàäàä ºãñºí Àóâåðãèíèé ¿ë òàéëàãäàõ íóóöûííîìûã óíøèæ áàéõäàà ýíý õ¿í áóþó Ýöýã Äèññàðä áîë ñ¿¿ë÷èéíÄèññàðä áàéñàí, ººðººð õýëáýë, ñ¿¿ë÷èéí àìüä ñýð¿¿í ÄðóéäóóäûíÏàï ëàì áàéñàí áºãººä õýäýí æèëèéí ºìíº òýíãýðò õàëüñíûã îëæìýäñýí þì.

Òýãýýä ë áè äàõèí õ¿¿õýä íàñíûõàà äóðñàìæóóäûã ýðãýíñàíàæ, áèä áàðàã õºðø¿¿ä áàéñàí ó÷ðààñ ºäºð á¿ð ë ãóäàìæèíäòààðàëäàõ á¿ðòýý õàðäàã òýð ºâãºíèé æîãîòîé èíýýìñýãëýëèéã äàõèíñàíààíä áóóäàã áàéëàà. Îäîî áè ýìýýãèéí ìààíü ¿çñýí òýð ÷èìýýã¿é,ãýðýë öàöðóóëñàí ìàøèí ÿã þó áàéñíûã ìýääýã áîëñíû àäèë ò¿¿íèéãòýíãýð ð¿¿ õàðààä ¿ë îéëãîãäîõ õýëýýð ¿ãëýõäýý õýíèéã îíöîëæÿðèàä áàéñíûã ñàéí ìýäýõ áîëñîí áèëýý.

ªºð áàñ íýã ç¿éë ìèíèé ñàíààíä áóóäàã þì. Ýöýã Äèññàðäûíãýðò áîëñîí ¿éë ÿâäëààñ õîéø îðîé îðîíäîî îðæ óíòàõ á¿ðäýý áèõýä õýäýí óäàà åñ õ¿ðòýë òîîëîîä óíòäàã áîëñîí áèëýý.

Ýíý òîî áîë ìèíèé àìüäðàëä áàéíãà îðæ èðäýã, íàäàäõóâààðèëæ ºãñºí êîä øèã ë áàéäàã þì. Íàìàéã åñººñ äýýø õàìààã¿éîëîí òîî òîîëæ ÷àääàã áîëñíîîñ õîéø ýõýëñýí ýíýõ¿¿ ãýíýòèéíçóðøëèéã áè ºíººã õ¿ðòýë òàéëáàðëàæ ÷àäààã¿é ë áàéíà, òèéìáîëîõîîð îëîí äàâòàí õýëæ áàéæ òîîëæ ñóðñíû ìààíü ¿ð ä¿í áèøë áàéìààð þì. Ýíý ÿâäàë òîõèîëäîõ ¿åä áè äîëîîí íàñòàé áàéëàà.

ßðóó íàéðàã

Òýð ¿åä ìèíèé ñîíèðõëûã õàìãèéí èõ òàòäàã ç¿éë áîë àìüòàä áàéñàíáºãººä ýìãýí õóìñíû óðàëäààí çîõèîí áàéãóóëààã¿é ¿åäýý ºäºðæèí

122

çóðæ ñóóõ äóðòàé áàéëàà. Ìèíèé äóð ñîíèðõîë àìüòàäûí àìüäðàëäòàòàãäàæ, çýë¿¿ä îéí àìüòíû àéìãèéí òàéëàãäàøã¿é íóóöàä îéðòîííýâòðýõèéí òóëä çºâõºí àìüòàí ñóäëàà÷ áîëîõñîí ãýæ ìºðººääºãáàéëàà.

Ãýâ÷ åñºí íàñòàéä ìààíü (äàõèàä ë åñèéí òîî) á¿õ ç¿é뺺ð÷ëºãä뺺. Þóíû ºìíº ìèíèé æèíõýíý õ¿ñýë ñîíèðõîë þó áîëîõûãîëæ íýýæ ýõýëñýí íü õóðä áàéëàà. ªºðººð õýëáýë õóðä ãýäýã ìààíüìîòîðòîé, ìîòîðã¿é äóãóéòàé á¿õýí äýýð ë òîãòäîã áàéâ. Õóðä, ÿëàíãóÿàòýíöâýð ãýäýã áîë õºäºë㺺íèé ìýäðýìæ, ººðºº ººðòýéãýý, ººðèéíðåôëåêñ¿¿äòýé òýìöýõ ÿâäàë þì. ¯íýí õýðýãòýý ýíý áîë áèåý îþóíóõààíàà ýöýñò íü õ¿ðòýë ÷àäâàðëàã óäèðäàí çàëàõ ÿâäàë ìºí.

Ýíý ÿâäàë ìààíü áàðàã òîðìîç áàéõã¿é æèæèãõýí óíàäàãäóãóéãààð çýë¿¿ä òîëãîéí óðóó ðóó áóóæ òîãëîäîã òîãëîîìîîð ýõýëñýíáºãººä ÿàãààä ýíý õóãàöààíä ãàíö ÷ óäàà äóãóéíààñ óíàæáàéãààã¿éãýý áîäîõîîð áè èõ ãàéõäàã þì. Öààøëààä àðàé çóãààòàéáîëãîõûí òóëä òîëãîéí îðîéä ãàð÷ çîãñîîä õàæóóãààð õóðäòàéºíãºðºõ ìàøèí ãàð÷ èðýõèéã õ¿ëýýäýã áàéâ. Òýãìýãö òîëãîé ýðãýìõóðäòàéãààð àðààñ íü áóóæ òýð ìàøèíûã ã¿éöýæ, õàæóóãààð íüºíãºðººä ( æîëîî÷ íàðûã àñàð èõ àëìàéðóóëàí áàéæ) òîëãîéí õîðìîéäõ¿ðìýãö áóöàæ ãàðààä äàðààãèéí ìàøèíûã õ¿ëýýí çîãñäîã áàéëàà.

Ò¿¿íýý õîéø õýäýí ñàðûí äàðàà Òóð äý Ôðàíñ ìîòîðòóðàëäààíûã ¿çýõ çàâøààí òîõèîæ, àíõíû õàðöààð ë äóðëàñàí þì.Òýð ¿åä ë òîëãîéí îðîéä äºðºº æèéæ ãàðàëã¿éãýýð àñàð õóðäëàõûíáàÿð áàÿñãàëàíã ìýäýõýýð øèéäñýí áàéõàà. Òýãýýä áàñ èéì àæèëõèéäýã ÷ áîëæ áîëîõ þì ãýæ áîäñîí áèç.

Åñºí íàñòàé õ¿¿ãèéí ñýòãýõ¿éãýýð óðàëäààíû ìàøèíûæîëîî÷ áîëîõ þìñàí ãýñýí áîäîë òîëãîéä ìèíü ýðãýëäýõ áîëîâ.

Ýíý ºäðººñ ë ýõëýí ìèíèé àìüäðàë ìîòîðò óðàëäààíû ýðãýíòîéðîíä ºíãºðºõ áîëñîí áèëýý. Íýãýíò óðàëäààíû ìàøèíû æîëîî÷ áîëîõãýæ áàéãàà áîëîõîî𠺺ð þó ÷ ìèíèé ñîíèðõîëûã òàòñàíã¿é, ñóðãóóëüäýýð çààæ ñóðãàñàí ç¿éëñýýñ ñóðààä àâ÷èõìààð îíöãîé ç¿éë ÷ ãàðñàíã¿é.¯çäýã áàéñàí õ¿¿õäèéí øîã çóðàãòàé íîì ìààíü ìîòîðò õºëãèéí òóõàéñ¿ðæèí ñýòã¿¿ë¿¿äýýð ñîëèãäîæ, óäàõã¿é íàñíû çºð¿¿ ìààíü àðèëìàãöæîëîîíû ¿íýìëýõ àâàõ ñàð æèë¿¿äèéã òýñ÷ ÿäàí òîîëæ áàéëàà.

̺í ë òýð åñºí íàñòàéäàà áè äîòóóð áàéðòàé ñóðãóóëüä ÿâæ¿çñýí þì. Íàìàéã ñóðãóóëü äýýð ÿìàð íýã ç¿éë õèéõèéã õ¿ñäýãã¿é,

123

èíãýæ ñóðàõ íü óðàëäààíû ìàøèíû æîëîî÷èä ÿìàð ÷ õýðýãã¿é ãýæýýæäýý áàéíãà ºã¿¿ëýë òàâüäàã áàéñàí ó÷ðààñ ýýæ ìààíü öºõºð÷àðãà íü áàðàãäñàí áàéëàà. Òèéìýýñ òýð íàìàéã Ïüþ-åí-Âýëàó äàõüÔðàíöûí Íîòðäàì õýìýýõ äîòóóð áàéðòàé ñóðãóóëü ðóó èëãýýñýíþì.

Ìîòîðò óðàëäààíû ñýòã¿¿ë áàéõã¿é áîëîõîîð õè÷ýýë íîìäîîàíõààð÷ ýõëýíý ãýæ òýðýýð èòãýæ áàéñàí íü òàëààð áîëñîíã¿é.Ãýõäýý ìèíèé àíõíû äîòóóð áàéðò ñóðãóóëü íàäàä ìàø îíöã¿éäóðñàìæ ¿ëäýýñýí íü ìýäýýæ òýíä î÷èõäîî áè äýíä¿¿ áàë÷èðáàéñàíòàé õîëáîîòîé áèç.

Áè òýð àñàð òîì äîòóóð áàéðàíä îëîí øºíèéã óéëæºíãºðººñíºº ñàíàäàã áºãººä îäîî áîäîõîä ãàíöààðàà áàéæ, áÿñàëãàëõèéõ áîëîìæèéã ë õàìãèéí èõ àëäàæ äýý ãýæ ¿çäýã. Íàìàéã øºíºæèíóéëæ ñóóõàä õ¿ðãýäýã áàéñàí ýíý õýðýãöýý ìèíèé õýçýýíèé ýìçýãìýäðýìòãèé áàéäëûã óëàì ºäººæ, ñýòãýë ç¿éí ÿìàð ÷ õýðýãöýýãäàâäàã áàéëàà. Òýãýõýä ë áè ø¿ëýã íàéðãèéã ººðººñºº îëæ íýýñýíþì.

Ìèíèé ñîíèðõîë ÿìàãò ìàòåìàòèêààñ èë¿¿ óðàí çîõèîëäòàòàãääàã áàéñàí áîëîâ÷ çºâõºí èäýâõã¿é ñîíèðõîã÷ûí áàéäëààðóíøäàã áàéëàà. Òýãòýë ãýíýò àëü áîëîõ ø¿ëýã çîõèîæ áè÷èõ äóðõ¿ñýë, õýðýãöýý òºðäºã áîëîâ. Áè ìàòåìàòèêò äóð ñîíèðõîëã¿éõýâýýð ¿ëäñýí ÷ îäîî áîë ýíý õè÷ýýëä áóñàä õè÷ýýëèéí íýã àäèëáàòòàé äóíäàæ õýìæýýíä õ¿ð÷ ÷àäñàí ãýæ áîëíî. Õàðèí Ôðàíöõýëíèé, ÿëàíãóÿà áè÷ãèéí õýëíèé õóâüä ýíý õè÷ýýëä äóðñîíèðõîëòîéí õóâüä áóñäààñàà òîãòìîë òýðã¿¿ëäýã áàéëàà. Òýð ÷áàéòóãàé á¿õýë á¿òýí ø¿ëýã íàéðãèéí öóãëóóëàãàòàé áîëîõ õýìæýýíäáè÷èæ, ÿðóó íàéðãèéí òýìöýýíä øàãíàë õ¿ðòýæ ÿâëàà.

Õàìãèéí ãàéõàëòàé íü áè çàãàëìàéëóóëààã¿é ìºðò뺺 Êàòîëèêëàì íàðûí õóâèéí ñóðãóóëüä ÿâäàã áàéñàí áºãººä õîîë èäýõèéíºìíº, îðîíä îðîõûí ºìíº, ºã뺺 áîñîõîîñ ºìíº, õè÷ýýë ýõëýõýýñºìíº ãýýä á¿õýë ºäðèéí òóðø ìºðãºë ¿éëäýæ, ìºðãºë÷èäòýé ºäºðòóòàì áàéíãûí õàðèëöààíä îðäîã áàéëàà. Èíãýæ ÿâñààð çóðãààí ñàðºíãºðñºí õîéíî íàìàéã çàãàëìàéëóóëààã¿éã øàøèí íýãò àõàí ä¿¿ñíàð ìààíü äºíãºæ îëæ ìýäñýí áºãººä òýä ÷ ¿õòýëýý àéöãààñàí ìýòáàéëàà. Óãòàà áè ¿¿íèéã èíýýäòýé õýðýã ãýæ áîäîæ áàéëàà. ¯íýíõýðýãòýý öººõºí õ¿í ë íàä øèã èíãýæ ¿íýã¿é òàëõíû õýëòýðõèéã

124

àìñàæ ¿çñýí áàéëàà.̺í ë ýíý åñºí íàñàíä ìààíü ìèíèé áýëãèéí áîéæèëò ã¿éöñýí

þì. Áè ÷ ¿¿íäýý èõýä áàÿñàæ, äîòóóð áàéðàíä áàéãàà ººð ÿìàð ÷åñºí íàñòàé÷óóäûí õàðààõàí ìýäýæ àìæààã¿é ¿ë ìýäýãäýõ íóóöòààøààëûã îëæ ìýäñýí ìààíü ìèíèé õîîñîí ãàíöààðäëûã çàðèìòàëààð òàéòãàðóóëäàã áàéëàà.

Ýöýñò íü, åñºí íàñòàéäàà áè àíõ óäàà õàéð äóðëàëä óìáàæ ¿çñýííü ýíý íàñíû õ¿¿õýä àâòàãäàõààð õ¿÷òýéä¿¿ äóðëàë áàéëàà. Ìèíèéñóðëàãûí ä¿í ñàéæèðñàíòàé õîëáîãäóóëàí ýýæ ìààíü íàìàéã äîòóóðáàéðòàé ñóðãóóëüä äàõèæ ÿâóóëàõã¿é áîëñíîîð áè Àìáåðò õîòûí äóíäñóðãóóëèéí äºðºâä¿ãýýð àíãèä îðæ áèëýý. Òýíä áàéñàí òýð îõèí åñºííàñòàé þìóó ýñâýë åñ àðàé õ¿ðýýã¿é ãýìýýð, íýðèéã íü Áðèãèòòå ãýäýãáàéâ. Áè òýð ¿åä è÷èìõèé, èíýýä õ¿ðìýýð è÷èæ óëàéäàã áàéëàà. Àíõò¿¿íèéã ýìíýëãèéí ¿çëýãèéí ¿åýð õàëüò õàðààä ºíãºðñºí áºãººäìàãàäã¿é òýð îõèí äàðóó çàí ãàðãàñíû óëìààñ õàðààõàí óðãààã¿éáÿöõàí õºõºº ìèíèé í¿äíýýñ íóóõûã îðîëäîõ òýð ¿åä íàäàä ýíõðèé纺ëºí ìýäðýìæ òºðæ, õàðâààñ èëò ýìçýãõýí òýð ç¿éëèéã õàéðëàíõàìãààëàõ àñàð èõ õ¿ñýë îðãèëæ áèëýý.

Äàðàà æèë íü ìºí ë ñóðãóóëüäàà òàâäóãààð àíãèä îðæ, àíõíûõàéðòòàéãàà õàìò ñóðàëöàõäàà ò¿¿íòýé ¿ã ñîëüæ ÷ ç¿ðõýëäýãã¿éáàéëàà. Òýãýõäýý ë õè÷ýýëèéí æèëèéí ýõíýýñ ò¿¿íèé ºìíºõ øèðýýíäÿàæ èéãýýä ñóóæ àìæñàí òóë áàéí áàéí ýðãýí õàðæ, ò¿¿íèé äóðáóëààì öàðàéã áàõäàí ñóóäàã áîëñîí þì. ĺíãºæ àðâàí íàñòàé ÷¿ðãýëæ ò¿¿íèé òóõàé áîääîã áîëñîí áàéëàà.

Àíãèä ò¿¿íòýé îéð áàéõ íü íàìàéã óðàì çîðèãòîé áîëãîæ,äàðàà æèë óëèðàõã¿éí òóëä õè÷ýýëäýý øàìäàí ñóðàõàä õ¿ðãýñýíþì. Ýíý áàéäëààð õè÷ýýë íîìäîî º÷¿¿õýí ÷ ñîíèðõîëã¿é áàéäãààáîëüæ çóðãàäóãààð àíãèä äýâøèí îðñîí áèëýý.

Õàðàìñàëòàé íü îäîî áèä àíãèà áàéíãà ñîëüäîã, ãàíöõàí áàãøçààõûí îðîíä îëîí áàãø õè÷ýýë îðäîã áîëæ õóâèðàâ. Èíãýñíýýðò¿¿íòýé áàðàã òààðàëäàõàà áîëüæ, õè÷ýýë íîìîî õèéõýý áàðàãáîëüñíû óëìààñ èðýõ æèë íü Àìáåðòààñ ãó÷ààä êèëîìåòðèéí çàéòàéîðøèõ Êàíëõýò õýìýýõ æèæèã òîñãîíû äîòóóð áàéðòàé ñóðãóóëüäøèëæñýí áàéëàà.

Òýíä Ïüþ-åí-Âýëàóä áàéñíààñ ÷ äîð áàéëàà. Áèä õàëààëòã¿éøàõàì äàâ÷óó äîòóóð áàéðàíä á¿ãäýýðýý ÷èõýëäýí ñóóæ áàéñàí

125

áºãººä õàìãèéí îíöã¿é íü òýíä îãòõîí ÷ äýã æóðàìã¿é áàéëàà.Òèéìýýñ õàìãèéí òîì, õàìãèéí õ¿÷òýé õºâã¿¿ä ë ººðèéí äýãèéãñàõèóëäàã áàéâ. Ìèíèé áîäëîîð òýíä ë íàäàä õ¿÷èðõèéëëèéí ýñðýãõîðñîë çàíàë òºðñºí þì.

Íýã óäàà ñàõèëãûí ÿìàð ÷ àðãà õýìæýý àâàãääàãã¿é òàíõàéáàíäè íàðò äàðëóóëñíààñàà áîëæ íàìàéã ýõèéí ìààíü ãýðýýñòóñãààðëàæ áàéñàí ãó÷èí êèëîìåòðèéã õºëººðºº òóóëàõààð øóëóóäàíçàìä ãàð÷ áàéëàà. Õýí ÷ íàìàéã ãàð÷ ÿâñíûã ìýäýýã¿é áîëîâ÷ñóðãóóëèéí çàõèðàë íàìàéã áàðüæ àâàí ìàøèíäàà ñóóëãàõ ¿åä áàðàãàðâààä êèëîìåòð àëõ÷èõñàí áàéñàí þìäàã.

Íàìàéã àñàð èõ áàÿðëóóëñàí ç¿éë áîë ñóðãóóëèàñàà õººãäºæ,Àìáåðò äàõü Êàòîëèê øàøèíò àõàí ä¿¿ñèéí õàìò äóíä ñóðãóóëèéíºäðèéí àíãèéí ñóðàã÷ áîëîí ýðãýæ èðñýí ÿâäàë áàéëàà. ßìàð èõ áàÿðáàÿñãàëàí áý? Îäîî áè ºäºð á¿ð ãóäàìæèíä Áðèãèòòåã õàðæ áîëîõîîðáîëëîî. Òýãýõýä òýð àðâàíõî¸ðòîé áàéñàí áºãººä áÿöõàí õºõ íü äóðáóëààì íàõèàëæ, ìèíèé õóâüä òýð óðüä óðüäàõààñàà õººðõºí áîëñîíþì øèã ñàíàãäàæ áàéëàà.

Áè õè÷ýýë ñóðëàãàäàà óëàì á¿ð ñîíèðõîëã¿é áîëæ, õè÷ýýëòàñëàõûí áàÿð æàðãàëûã ýäýëæ ýõýëñýí íü þì ë áîë íàìàéãçàãàëìàéëóóëàõûã ýõýä ìèíü çºâëºäºã áàéñàí ìºðãºë÷ ëàì íàðûíäóíä îðîõ äóðã¿é áàéñàíòàé õîëáîîòîé. Àçààð ýýæ ìààíü íàìàéãòîì áîëæ þì îéëãîäîã áîëîõûã õ¿ëýýõ, òýð ¿åä íü ìèíèé ñàíàëûãàñóóæ øèéäñýí íü äýýð ãýæ ¿çñýí áèëýý.

Òýð ¿åä ìèíèé õóâüä ãàðàæèéí ìåõàíèê÷ áîëîõ õ¿ñýëòýé ëáàéõ áàéëàà. Ó÷èð íü ýíý áîë óðàëäààíû ìàøèíû æîëîî÷ õ¿íèéýçýìøâýë çîõèõ óð ÷àäâàð ãýäãèéã áè ìýäñýí áàéëàà. Õàðèí ýýæìààíüü íàìàéã èíæåíåð áîëíî ãýæ íàéäàõäàà ÿìàð ÷ ¿íýýð õàìààã¿éñóðãóóëèà ¿ðãýëæë¿¿ëýõèéã õ¿ñäýã áàéñàí ó÷ðààñ ÿìàð íýã ãàðàæèäøàâèëàí îðîõûã çºâøººðºõã¿é áàéñàí áèç.

Äàõèàä ë çîäóóëæ äýýðýëõ¿¿ëñíýýñ áîëæ íàäàä ø¿ëýã áè÷èõõ¿ñýë ýðãýí òºðæ, õè÷ýýëä ñóóõûí îðîíä äýâòýð áàðèàä ýçã¿é õýýðãàçàð àëõàæ ÿâäàã áîëëîî.

Àðâàíäºðºâòýéäýý áè ìºí ë äîòóóð áàéðòàé ñóðãóóëüäøèëæèæ èðñýí íü ýíý óäààä ìóæèéí áóñàä ñóðãóóëèéí àëü íü ÷àâàõûã õ¿ñýýã¿é õ¿¿õä¿¿äèéã àâäàã Ìîíòå-Äîðå äàõü äóíä ñóðãóóëüáàéëàà.

126

Ýíä áè íýëýýä îëîí òýíýã¿¿ä, “õ¿íä ãàðóóä”-ûí ñîíèðõîëòîéöóãëóóëãàòàé ó÷èðëàà. Ýíý õ¿íä ãàðóóäûí íýã áîëîõ æèðèéí äîòóóðáàéðòàé ñóðãóóëèéí íýãýí “òîì ãàð” õîæèì ìèíèé àìüäðàëûíäàðààãèéí àðâàí æèëèéã ÷èãë¿¿ëýõýä èõ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýñýí þì.Ò¿¿íèé íýðèéã Æàê ãýäýã áºãººä ò¿¿íèé öàõèëãààí ãèòàð òîãëîäîã íüìèíèé ñýòãýëèéã íèëýýä õºäºëãºñºí áèëýý. Çóë ñàðûí áàÿð äºõìºãöáè ýìýã ýõýýðýý ãàéõàëòàé ãî¸ ãèòàð àâõóóëæ, Æàê ÷ íàäàä öººõºíõýäýí öîõèëò çààæ ºãºâ. Óäàëã¿é áè ººðèéí ø¿ëã¿¿äýä àÿ îðóóëæýõýëñýí áºãººä ìèíèé òîãëîõûã ñîíññîí õ¿ì¿¿ñò èõ òààëàìæòàéñîíñîãäîæ áóé ÿíçòàé áàéãàà íü àæèãëàãäàâ . Èíãýýä çóíû àìðàëòýõýëìýãö áè çàðèì íýã ðàäèî äóóëàà÷äûí óðàëäààíä îðîëöîæ ýõëýíáàðàã ¿ðãýëæ ë ò¿ð¿¿ëäýã áàéëàà.

Áàñ òýð çóíû àìðàëòûí ¿åýð àíõ óäàà áèåò õàéð äóðëàëûãýäýëæ ¿çñýí íü ìèíèé äóóíä óÿð÷ òàòàãäñàí áààðíû ¿éë÷ëýã÷ýìýãòýé áàéëàà. Òýð ýìýãòýé õîðèí íàñòàé áàéñàí áºãººä ãèòàðõºãæèì ýìýãòýé õ¿íä ÿìàð íºëºº ¿ç¿¿ëæ áîëîõ âý ãýäãýýñ ººð îëèãòîéþì ò¿¿íýýñ ñóðààã¿é áèëýý.

Äàðàà æèë íü áè àðâàí òàâ õ¿ð÷ óðüä óðüäààñ èë¿¿ãýýð áèåäààí àìüäðàõûã õ¿ñýõ áîëëîî. Íýã ºäºð áè ãèòàðàà æèæèã ÷åìîäàíûõàìò ñóãàâ÷èëæ ÿìàð ÷ ñîíèðõîëã¿é ñóðãàëòòàé äîòóóð áàéðíûñóðãóóëüòàéãàà ñàëàõ ¸ñ õèéãýýä çàìûí óíààíä ñóóí Ïàðèñèéãçîðüñîí þì. Õàëààñàíäàà õî¸ð ìÿíãàí õóó÷èí ôðàíêòàé, ç¿ðõñýòãýëäýý èòãýë íàéäâàð ä¿¿ðýí áàéëàà. Ýöñèéí ýöýñò ººðèéíàìüäðàëàà äààæ, 18 íàñ õ¿ð÷ æîëîîíû øàëãàëò ºãººä óðàëäààíûìàøèíû æîëîî÷ áîëîõîä õàíãàëòòàé ìºí㺠õóðèìòëóóëàõààð ÿâæáàéãàà ìààíü ýíý áàéëàà.

Ìàø õîâîðõîí àçààð, á¿õýýãíèéõýý äîð õ¿íèé í¿äýíä ¿ëàíçààðàãäàõààð íóóñàí ìóíäàã õ¿÷òýé õóðäàñãóóðòàé ìàøèí áàðüñàííýãýí ýð çàìä òààð÷ íàìàéã ñóóëãàñàí þì. Òýð íàäàä óðàëäààíûæîëîî÷ áàéñàí ãýýä íýðýý õýëìýãö ë áè ò¿¿íèéã ÿìàð ìàøèí óíàæáàéñàí, ÿìàð øàãíàëóóä àâ÷ áàéñíûã íü óðñãàæ ãàðàâ. Ìàíü ýð õýäèéíýð àëäàð áàãàòàé ÷ ò¿¿íèé á¿õ àìæèëòûã ñàíàí äóðññàí æèæèãõýíõ¿¿òýé óóëçààä èõýä áàÿðëàí, ãàéõàæ áèëýý. Çàìäàà òýð íýã õýñýãàëèàëàã÷ õèéæ áàéñíàà áîëîí îäîî áàðóóí ºìíºä íóòàãò ãàðàæýçýìøäýãýý ÿðüæ ºãºâ. Ïàðèñò èðýýä òýð íàìàéã îðîéí õîîëîíäóðüæ, òýð ÷ àòóãàé ººðèéí áàéðëàæ áóé áóóäàëä íý㠺𺺠àâ÷ ºãñºí

127

þì.Áóóäëûí õ¿ëýýëãèéí ºðººíä áèä ºäðèéí àæëàà äóóñãààä

àìàð÷ áàéãàà áààðíû á¿æèã÷èí õî¸ð çàëóóõàí á¿ñã¿éòýé òàíèëöàæõýñýã õººðºëäºæ ñóóâ. Áè ÷ ººðèéí çàðèì íýã äóóíààñ äóóëæ ºã÷,äàðàà íü äóð áóëààì õ¿¿õí¿¿äýý íýã íýãýýð íü àâ÷ óíòàõààð ÿâñàíþì. Òýíä ë àíõ áèåò õàéð äóðëàëûã æèíõýíýýð ¿çýæ áèëýý.

Äàðàà ºã뺺 íü òýíäýýñýý ñýìõýí ãàð÷, ººðòºº íý㠺𺺠îëæñóóõ, áàñ ìèíèé äóóã ñîíèðõîæ ìàãàäã¿é çàðèì øºíèéí öýíãýýíèéãàçðóóäààð îðæ ¿çýõýýð ÿâëàà. Ãýâ÷ àëèéã íü ÷ îëñîíã¿é, õî¸ðäàõüüøºíºº Ïàðèñèéí ìåòðîíä òýí¿¿÷ëýí ºíãºðººâ.

Íàäàä ãàíö ÷ çîîñ ¿ëäñýíã¿é, äàðàà ºã뺺 íü ºëñºæ ýõýëëýý.Áè ºäºðæèí äýìèé ãýëäýð÷, ÿìàð íýã á¿òýëòýé þìã¿é öºõðºí㺺 áàðæáàéâ. Ãýòýë îðîé íü íýãýí ýð êàôåíû ¿¿äíèé äîâæîîí äýýð ñóóãààäáàÿí õóóð òîãëîæ, ¿çýã÷èä ò¿¿í ð¿¿ çîîñ øèäýæ áàéãààã îëæ õàðëàà.Áè ÷ áàñ ¿¿íòýé àäèë ç¿éë õèéæ ¿çýõýýð øèéäýæ, òýð ìààíü ýõíýýñýýë ìàø ñàéí ¿ð ä¿íòýé áàéâ. Áè àâðàãäëàà.

Ýíý áàéäëààð áè õàà ÷ õàìààã¿é óíòàæ, õàÿà íýã õàâ÷óóðãàòàéòàëõ èäñýýð ãóðâàí æèëèéã ¿äñýí þì. Ãýâ÷ áè èõýýõýí äýâøèë ãàðãàæ,íýã ºäºð Ëåôò Áàíê äàõü æèæèãõýí øºíèéí öýíãýýíèé ãàçàðõºëñëºãäºõ áîëîâ. Øºíº á¿ð àðâàí ôðàíê îëæ áàéñàí ÷ ººðèéí ñóóæáàéñàí æèæèã ºðººí人 î÷èõîîð Ìîíòìàðòðå ðóó òàêñèäàõàä àðâàíòàâàí ôðàíê õýðýãòýé áàéäàã áàéëàà. Õýäèéãýýð æèæãýýð õýâëýãäñýí÷ íýðýý çóðàãò õóóäñàíä ãàðãàæ ÷àäàâ. Øºíº á¿ð õ¿ð÷ áóé àìæèëòààõàðààä çóðàãò õóóäñàíä íýðýý ºíäºðò òîìîîð òàâèóëàõûã õýäèéíýýñìºðººäºæ ýõëýýä áàéëàà.

Íýã óäàà áè æ¿æèã÷èí Æàí-Ïüåð Äàððàñòàé òàíèëöàæ, òýðíàìàéã òàéçàí äýýð òîãëîõ ÷àäâàðàà äýýøë¿¿ëýõèéí òóëä æ¿æãèéíàíãèä ñóðàëöàõûã çºâëºñºí þì. Òýäýíä òºëºõ þì íàäàä áàéõã¿éó÷ðààñ òýð íàìàéã Ïàðèñûí ¯íäýñíèé Òåàòðèéí êóðñò ¿íý òºëáºðã¿éñóðàëöóóëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ ºãñºí áèëýý. Èíãýýä áè ãóðâàíñàð Äóëëèíû êóðñò ñóðàëöñàíû ýöýñò òåàòðò îãò äóð ñîíèðõîëòàòàãäàõã¿é áàéñíû óëìààñ ò¿¿íèéãýý îðõèõîä õ¿ðñýí þì.

Òýð ¿åä áè ººðèé㺺 Êëàóä Ñýëëýð ãýäýã íóóö íýðýýðòàíèëöóóëäàã áàéñàí áà ýíý íýðèéã ìàøèíû óðàëäààíû àâàðãàæîëîî÷, íèñãýã÷ Òîíè Ñýéëîðò õ¿íäýòãýë ¿ç¿¿ëýí ñîíãîæ àâñàíáèëýý. Áè äóóäëàãûã íü æààõàí ººð÷èëæ ººðèéí æèíõýíý íýðèéí

128

ýõíèé ¿ñã¿¿ä ÊÑ-ã õàäãàëñàí ìàÿãòàé áîëãîñîí þì.Áè íèëýýä îëîí ðàäèîãèéí óðàëäààíä ò¿ð¿¿ëæ, õýä õýäýí

øºíèéí öýíãýýíèé ãàçàð äóóëñíààð íèëýýä äàæã¿é àìüäàð÷ áàéñàí÷, õàìãèéí ãîë íü òºëºâëºñºí ¸ñîîð ÿã 18 íàñ õ¿ðìýãö æîëîîíûøàëãàëò ºãºõºä õàíãàëòòàé ìºí㺠öóãëóóëàõ ÿâäàë áàéëàà.

Ãýâ÷ óðàëäààíû æîëîî÷ áîëîõîä ýíý á¿õýí õàíãàëòòàéáàéñàíã¿é. Þóíû ºìíº àëü íýã ãîë êîìïàíèä õºëñëºãäºí àæèëëàõèòãýë ºâºðëºæ ººðèéí íýðèéã ãàðãàõ, ¿¿íèé òóëä óðàëäààíûìàøèíòàé áîëîõ, áèå äààí çàðèì óðàëäààíä îðæ áîëæ ºãâºëò¿ð¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áàéëàà. Óðàëäààíû ìàøèí ìàø ¿íýòýéó÷ðààñ ò¿¿íèéã õóäàëäàí àâàõ ìºí㺠õóðààñààð áàéõ õýðýãòýéáîëëîî. Èéìýýñ áè äóóãàà ¿ðãýëæë¿¿ëýí äóóëæ õýäýí öààñ öààøíü õèéõèéã õè÷ýýæ áàéëàà. Äóóíû ¿ã, àÿ çîõèîã÷ îëîí íàéçóóä ìààíüáè÷ëýã õèéëãýæ, ò¿¿íýýñýý áàãàã¿é ìºí㺠îëîîä áàéõ øèã ñàíàãäëàà.Íýãýíò îäîî ìèíèé ö¿íõýíä 150 ãàðóé äóó áàéãàà áîëîõîîð ÿìàð ÷áàéñàí îðîëäîîä ¿çýõýýð øèéäýâ.

Ìèíèé õàíäñàí àíõíû áè÷ëýãèéí ï¿¿ñ íàäòàé ãóðâàí æèëèéíãýðýý áàéãóóëàõûã ñàíàë áîëãîñíûã áè õ¿ëýýæ àâàâ. Ýíý áè÷ëýãèéíï¿¿ñèéí çàõèðàë Ëþñèåí Ìîðèññå áîë îëîí àëäàðòàé äóó÷íûãòºð¿¿ëñýí Åâðîïûí ¹1 ðàäèî ñòàíöûí çàõèðàë áàéëàà. Ìèíèéýõíèé áè÷ëýã íèëýýä àìæèëòòàé áîëæ, õî¸ðäàõü áè÷ëýã ìààíü LeMiel et la Canelle (Honey and Cinnamon) áóþó Áàë, øàíö õî¸ð õýìýýõäóóíû ìààíü à÷ààð á¿ð ÷ àëäàðøñàí þì. Ýíý äóó îäîî ÷ õàÿàðàäèîãîîð ÿâæ áàéäàã þì:

ÁÀË ØÀÍÖ ÕΨÐ

Áàë, øàíö õî¸ð ¿íýðòýíýÁè âàíèëü, õàéð õî¸ðûã ¿íýðëýíý

Áàë øàíö õî¸ð ¿íýðòýíýÎõèäûã áè ¿ðãýëæ áèøðýíý

Àíõíûõ íü õàðõàí ¿ñòýé, Ìàðãîò ãýäýã áàéëààÑàð ãýðýëòýõ øºíººð áèä áèøã¿¿ð òîãëîí áàéâ

Áè ò¿¿íèé í¿äèéã çîðèí çàìä ãàðëààÁè ò¿¿íèé ¿ñýíä õ¿ðýõ çàìûã äàãàëàà

129

Óäààõ íü öàéâàð ¿ñòýé, Ìàðèåëëå ãýäýã áàéëààÒ¿¿íèéã òîéðñîí çàìûã áè ñàéí ñàíàæ áàéíà

Áè ò¿¿íèé í¿äèéã çîðèí çàìä ãàðëààÁè ò¿¿íèé ¿ñýíä õ¿ðýõ çàìûã äàãàëàà

Ãóðàâ äàõü íü óëààõàí ¿ñòýé, Ìàðèîí ãýäýã áàéëààÒ¿¿íèé äóð áóëààì áÿöõàí öàðàé, ãî¸ìñîã äîòóóð öàìö

Áè ò¿¿íèé í¿äèéã çîðèí çàìä ãàðëààÁè ò¿¿íèé ¿ñýíä õ¿ðýõ çàìûã äàãàëàà

Á¿¿ óéë, íàéç ìèíü, ìàðãààø õàâàð áîëíîÒýä èéì äóð áóëààì, õàðèí ÷è õîðü ÷ õ¿ðýýã¿é

Áè ò¿¿íèé í¿äèéã çîðèí çàìä ãàðëààÕàðèí ÷è ò¿¿íèé ¿ñýíä õ¿ðýõ çàìààð àÿëàà÷

Áè îëîí ÷ òîãëîëò õèéæ, îëîí øîó àÿëàí òîãëîëòîä îðîëöäîãáàéëàà. Á¿õ þì ñàéõàí ºíãºð÷, òýð ÷ àòóãàé Àíòèáåñä áîëîõ ÀëòàíÑàðíàé äóóíû òýìöýýíä îðîëöîõîîð øàëãàðñàíäàà ÷ òààòàé áàéëàà.

Ãýâ÷ íàìàéã çààæ ÷èãë¿¿ëæ áàéñàí õ¿ì¿¿ñ ìààíü íàìàéãõýòýðõèé àëäàðòàé äóó÷èí áîëãîõûã ¿íýíäýý õ¿ññýíã¿é. Àìüäðàëûíìààíü ýíý ¿å øàò ìèíèé ìýäðýõ ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëæ, îëîí íèéòèéíºìíº ººðèé㺺 èëýðõèéëæ ñóðãàõààñ ººð áóñàä ç¿éëä òºëºâëºã人ã¿éáàéæýý.

ªã뺺 á¿ð ðàäèîãîîð çàðëàäàã Àëòàí Ñàðíàéä øàëãàðàíîðîëöîã÷äûí äóíä ìèíèé íýð áàéñàí õýäèé ÷ íýãýí ºäºð ËóñèåíÌîðèññå õ¿ð÷ èðýýä íàìàéã óðàëäààíààñ òàòàæ àâàõ øààðäëàãàòàéáîëñíîî òàéëáàðëàñàí þì. ßàãààä èíãýñíèéã ÷è õîæèì îéëãîíîî ãýæòýð õýëñíýýñ ººð þì òóõàéí ìº÷èä íàäàä õýëæ ÷àäààã¿é áèëýý.

Ýöýñò íü áè Àëòàéí Ñàðíàé óðàëäààíä îðîëöîæ ÷àäààã¿éáîëîâ÷ íàìàéã óðàëäààíä îðóóëàõ óðàëäààíû ìàøèí àâ÷ õ¿ðýõã¿é÷ äóóãàà äóóëæ ë àìü çóóõààñ àðãàã¿é áîëëîî. Èíãýæ áàéòàë ìèíèéáè÷ëýãèéã õèéæ áàéñàí êîìïàíè íàìàéã òºëººëºã÷ººðºº àæèëëóóëàõñàíàë èðýâ. Áè ÷ õýäõýí ñàðûí äàðàà óðàëäààíû ìàøèí àâàõìºíãºòýé áîëîõ íü äýý ãýæ áîäîîä øóóä õ¿ëýýí çºâøººð÷ îðõèëîî.

Áè Áîðäîä ýðãýí î÷èæ àðâàí òàâàí ìóæ õàðèóöñàí

130

õóäàëäààíû òºëººëºã÷ áîëîâ. Òýíä áè æèë ãàðóé àæèëëààä ýöýñòíü ººðòºº óðàëäààíû ìàøèí àâàõ õàíãàëòòàé ìºíãºòýé áîëìîãöîðõèñîí þì. Íýã íºõºð ìààíü îñîëä îðæ ýâäýæ õàÿõààñ íü ºìíº òýðìàøèíààð áýëòãýë ñóðãóóëü õèéõ öàã çàâ íàäàä ãàðäàã áàéëàà. ÃýõäýýÁîðäîä áàéõ õóãàöààíä áè áààõàí øèíý äóóíóóä çîõèî÷èõñîí áàéñàíó÷ðààñ ò¿¿ãýýðýý áè÷ëýã õèéëãýý÷, áè ñàíõ¿¿æ¿¿ëüå õýìýýí íýãýíõºðºíãºòýé íàéç ìààíü øàâäóóëñàí áèëýý.

Áè äàõèí íýã æèë ø¿ëýã çîõèîëîîðîî àìüäàð÷ áàéòàë íàìàéãàìüäðàëûí õýâ ìàÿãàà ýðñ ººð÷èë ãýñýí þì øèã ìàø íîöòîéàâòîìàøèíû îñîëä îð÷èõ íü òýð.

Àÿí çàìûí óðòàä íèëýýä ÿäàð÷, ñàíàìñàðã¿é æîëîîí äýýðýý¿¿ðãýëñíýýñ 100 êèëîìåòð öàã áóþó 60 ìèëèéí õóðäòàé äàâõèæ ÿâààäõàíà ìºðãºñºí áàéëàà. Òýð ãàçàð àëü õýäèéí àðàâ ãàðóé õ¿í ¿õñýíáàéâ. Áè áèåäýý õýä õýäýí õóãàðàëò áýðòýëòòýé áîëîâ÷ àìüä ãàð÷èðñýí þì. Èíãýýä ãóðâàí ñàð ãàðóé õýâòýð ñàõèí õýâòýõ çóóðõóðèìòëóóëñàí õýäýý çàðæ äóóñëàà. Áè óðàëäààíä ÷ îðæ ¿çýýã¿éáàéäàã. Èíãýýä àðâàí íàéì õ¿ðìýãöýý ýõëýíý ãýæ ìºðººäºæ áàéñàíáè, õîðèí õî¸ð õ¿ðòëýý ãàíö ÷ óðàëäààíä îðæ ¿çýýã¿é þì.

Óðàëäààí òýìöýýíä îëîí óäàà ¿çýã÷ýýð îðîëöîæ áàéñíûõ¿íèé õóâüä çàëóóñ ýíý ñïîðòûã ÿìàð èõ øîõîîðõîæ áóéã òºäèéã¿éÿàõàà ÷ ìýäýõã¿é áàéæ óðàëäààíû æîëîî÷ áîëîõûã õ¿ñ÷ áàéãàà îëîíõºâã¿¿ä áàéãààã îëæ àæèãëàñàí þì. Áè òýä íàðààñ íýã èõ îëîí þìèë¿¿ ìýäýõã¿é áîëîâ÷ óðàëäààíû òàëáàðò ãàðàõ õàìãèéí øèëäýãàðãà çàì áîë òýäíèé óðàì çîðèãèéã àøèãëàñàí àæèë îëæ õèéõ ÿâäàëþì áàéíà ãýæ ººðòºº õýëæ áàéëàà. Áè ÿàæ áè÷èõýý ìýäýõ ó÷ðààñàñóóäëûí øèéäýë òîäîðõîé áàéëàà. Òýð íü ñïîðòûí ìàøèíûñýòã¿¿ëä ñýòã¿¿ë÷ýýð àæèëëàõ ÿâäàë áàéâ.

Áè õýä õýäýí ìýðãýæëèéí ñýòã¿¿ëèéí ãàçàðòàé õîëáîî áàðüæ¿çñýí áîëîâ÷ èéì ñàíàà ºâºðëºñºí áóñàä îëîí õ¿ì¿¿ñ áàéñàíó÷ðààñ õèé õîîñîí õîöîð÷ áàéëàà. Òýãòýë L’Equipe ñýòã¿¿ëèéí ìîòîðòìàøèíû õýñãýýñ õýí íýã íü çóðàã÷èí-ñýòã¿¿ë÷ õàéæ áàéíà, ÿìàð íýãòóðøëàãà õýðýãã¿é ãýñýí æèæèã çàð îëæ àâàâ.

Áè ò¿¿íä õàíäàæ áè÷ñýí áîëîâ÷ çàð ºãºã÷ ìààíü ìèíèéºðãºäëèéã àâ÷ ¿çýæ áàéíà, ãýõäýý çàõèðãààíû çàðäàëä çîðèóëæ 150ôðàíê èëãýýõ øààðäëàãàòàé ãýñýí õàðèó ºãºâ. Õàðèóä íü áè òýäíýýñõýäýí çóðãèéí õàëüñ àâ÷ ººðèéí ñîíãîñîí ÷èãëýëýýð ñîðèëòûí

131

ºã¿¿ëýë áè÷èæ èð¿¿ëýõ ¸ñòîé áàéëàà. Áè ìºíãèéã ÿâóóëæ, õàëüñèéãõ¿ëýýæ àâààä ìîòîðò óðàëäààíû òóõàé ºã¿¿ëýë áè÷ýýä çààñàíõàÿãààð äàðóé èëãýýâ.

Äàðàà íü óäàëã¿é íýã çàõèäàë õ¿ëýýí àâ÷ íýýæ ¿çâýë çàð ºãñºíêîìïàíèé òºâ êîíòîð ðóó áàéðëàäàã Äèæîí äàõü õàÿãààð óòñààðÿðèõûã õ¿ññýí áàéëàà. Áè òýðõ¿¿ õýâëýëèéí êîìïàíèé óäèðäëàãàòàéóóëçàæ ÿðèëöñàí áºãººä ÀÍÓ-ä ãýðýë çóðãèéí ÷èãëýëýýð îä ø¿¿ð÷ÿâñàí ãýõ ãó÷ ýðãýì íàñíû ýðýãòýé áàéëàà.

Óðàëäààíû ìàøèíû æîëîî÷ áîëîõûã õ¿ññýí çàëóóñòçîðèóëñàí ñïîðòûí ìàøèíû ñýòã¿¿ë ãàðãàõ ìèíèé ñàíààã òýð ìàøèõ ñîíèðõîæ áàéãàà ìýò áàéñàí áºãººä õýäýí ñàðûí äàðàà ãàðàõñîíèíûõîî åðºíõèé ýðõëýã÷èéí àæëûã ñàíàë áîëãîñîí þì. Òýðýýðíàäàä õýâëýëèéí ãàçðàà áàéãóóëàõààð õóäàëäàí àâàõ ¿éëäâýðèéã¿ç¿¿ëæ, ¿éëäâýðèéíõýý çàõèðëààð àæèëëóóëàõ ãýæ áàéãàà Äèæîíäáàéäàã õýâëýëèéí ìýðãýæèëòýíã òàíèëöóóëæ, àæëààñ ìèíü õýäõýíàëõìûí çàéä ýõíýðòýéãýý õàìò ñóóæ áîëîõ áàéøèíã ¿ç¿¿ëýâ.

Äîëîî õîíîãèéí äàðàà áè Ïàðèñààñ ýõíýð Ìàðè-Ïàóëûí õàìòÄèæîíä í¿¿æ èðýâ. Áèä ÷ ãýðëýýä ãóðâàí ñàð îð÷èì áîëæ áàéñàí,ýõíýð ìààíü îõèíûã ìààíü òºð¿¿ëýõýýð õºë õ¿íäòýé áàéëàà. ÁèÌàðè-Ïàóëòàé çóðãààí ñàðä òàíèëöñàí áºãººä ó÷èðñàí àíõíûºäðººñºº õîéø áèä áèå áèåíýýñ ñàëààã¿é áèëýý. Áèäýíä øàøèíû¸ñîîð ãýðëýõ ñàíàà îãò áàéõã¿éã ãýðèéíõýí íü ìýäýýä ãàéõàíòýâäñíýýñ áîëæ áèä ãóðâàí ñàðûí äàðàà ãýðëýñýí þì. Òýäíèéãýðèéíõýí ìàø õóó÷èíñàã ¿çýëòýé áºãººä àìüäðàëäàà àíõ óäààãààë õîîëíû ºìíº ìºðãºë ¿éëäñýí ìèíü òýäíèéä áàéëàà.

Äèæîí äàõü àìüäðàë ìààíü õî¸ðõîí ñàð ¿ðãýëæèëñýíòºäèéã¿é ÿìàð ÷ öàëèí õºëñ àâñàíã¿é. Ñîíèíû ãàçàð áàéãóóëàõûãõ¿ñýýä áàéñàí ‘áàÿí Àìåðèê’ ìààíü ¿íýí õýðýãòýý ãàíö ÷ çîîñã¿éøîðîíãîîñ äºíãºæ ñóëëàãäñàí ýð áàéñàí íü èëðýâ. Òýðáýýð íàä øèãóðàëäààíû æîëîî÷ þìóó çóðàã÷èí-ñýòã¿¿ë÷ áîëîõûã ìºðººäñºí 500ãàðóé çàëóóñààñ òóñ á¿ð 150-300 ôðàíê ëóéâàðäñàí áàéâ.

Áè õîâ õîîñîí õî¸ð ñàð àæèëëààä ñîõîð çîîñ ÷ îëîîã¿é ÷ ìàøîëîí ñàíàà îëæ àâñàí þì. Ýíý óäààä õýâëýëèéí àãóó åðòºíöºäãàíöààðàà îðæ ¿çýõýð øèéäëýý. Èíãýýä óäàõã¿é ýìýý áîëîõîîð òýñ÷ÿäàí áàéãàà ýýæèéíõýý îéðîëöîî Êëåðìîíò-Ôåððàíäàä í¿¿íñóóðüøèæ, ººðèéí ãýñýí ñýòã¿¿ë ãàðãàõ õýâëýëèéí ãàçàð íýýí

132

àæèëëóóëæ ýõëýâ. Áàñ ë ñïîðòûí ìàøèíä äóðòàé íýãýí õýâëýã÷èéíà÷ààð ñýòã¿¿ëèéí äóãààð ìààíü óäàëã¿é õóäàëäààíä ãàðàâ. Õýäèéãýýðáè ò¿¿íä ÿìàð ÷ áàòàëãàà ãàðãàæ ºãººã¿é áîëîâ÷ òýð íàäàä çýýë îëãîæ,ýðñäýëèéã ººðºº äààõûã çºâøººðñºí áèëýý.

Ñýòã¿¿ë ÷ õóðäàí õºëºº îëæ, óäàëã¿é òýð ÷èãëýëäýýòýðã¿¿ëýãäèéí íýã áîë÷èõñîí áàéëàà. Áè õóâüäàà Êðèåçä áàéäàã Ìàñ-äó-Êëîñûí òîéðîã áîëîí àâòîçàì äýýã¿¿ð øèíý øèíý çàãâàðóóäûãòóðøèí æîëîîäîõ õàìãèéí ñîíèðõîëòîé àæëûã õèéõ ãàâúÿàòàé áîëîâ.Ýíý çàìààð áè ìîòîðò ñïîðòûí åðòºíöºä õºë òàâüæ, óðàëäàõìàøèíóóäûã ìààíü ÷ çýýëä¿¿ëäýã áîëëîî. Ýöñèéí ýöýñò ìèíèéìºðººäºë áîäèò áàéäàë áîëæ, öààøèëáàë ººðò äàñàë áîëîîã¿éìàøèíóóäààð îëîí ÿëàëò áàéãóóëæ àâúÿàñëàã óðàëäààíû æîëîî÷áîëîõîî ýõíýýñýý ìýäñýí þì.

Ãÿëàëçñàí ñàéõàí ãóðâàí æèëèéí òóðø áè ýíý áàéäëààðàìüäàð÷, öàã ÿìàãò ººðèéí æîëîîäëîãûí óð ÷àäâàðûã äýýøë¿¿ëýíìèíèé õàéðòàé äóðòàé ñïîðòûí ìàøèíûõàà ÷èãëýëä 100 õóâü ñýòãýëñàíààãàà òºâëºð¿¿ëæ áàéëàà. Áè ººðèéí õÿçãààðëàëòóóäûã áàéíãàòýëæ, ººðèéí ðåôëåêñ, ðåàêöóóäûã õÿíàõ õÿíàëòàà òîãòìîëñàéæðóóëàõ òàë äýýð æèíõýíý õàíàìæ ýäýëæ áàéñàí ãýäãèéã ýíäõýëýõ ¸ñòîé. Ãýâ÷ áè ìîòîðûí äóó ÷èìýý þìóó øàòàõóóíû øàòàëòûí¿íýðò äóðòàé áàéñàíã¿é, óðàëäààíû ìàøèí ¿éëäâýðëýã÷èäìàøèíóóäàà äóó ÷èìýýã¿é, ¿íýðã¿é õèéõèéã øààðääàã ¿å èðýýñýéõýìýýí ìºðººääºã áàéëàà. Ǻâõºí òýð öàãò ë áè æîëîîäëîãûíòààøààë ãýã÷èéã õàìãèéí öýâýð ò¿âøèíä íü á¿ðýí ýäýëæ ÷àäàõñàíáèëýý.

Ãýâ÷ ýíý á¿õ þì 1973 îíû ñ¿¿ëýýð îðâîíãîîðîî ýðãýñýí þì.

Ñàíààíäã¿é ó÷ðàë

Òýð ãàéõàëòàé ºäºð áóþó 1973 îíû 12 äóãààð ñàðûí 13-íä áè Ïüþ-äå-Ëàññîëàñ äàõü Àóâåðãýí ãàëò óóëûí òîãîîí äîòîð ÿâæ áàéëàà.Ìèíèé ºìíº ä¿ðñëýí áè÷ñýí÷ëýí òýíä áè àíõ óäàà õàðü ãàðèãèéíõ¿íòýé (òîäîðõîé õýëâýë Ýëîõà áóþó Ýëîõèìèéí ãàíö òîîíû íýð)óóëçàæ, ò¿¿íòýé íýã ãàçàð çóðãààí ºäºð äàðààëàí òóñ á¿ð íýã öàãèéíòóðø ÿðèëöñàí áºãººä òýðýýð ýíýõ¿¿ ‘çàõèàñ’-ûí ýõíèé õýñýãò

133

áè÷ñýí ãàéõàìøèãò íýýëò¿¿äèéã íàäàä õýëæ ºã÷ áè÷¿¿ëñýí áèëýý.Ýíý ÿâäëààñ õîéø ýõíèé õýäýí ºäðèéí òóðø áè åð íü ýíý

á¿õíèéã õýí íýãýíä õýëæ ç¿ðõëýõ áîëâóó õýìýýí ãàéõàæ áàéñàíí¿ãëýý íàìàí÷ëàõ ¸ñòîé. Èíãýýä õàìãèéí ò¿ð¿¿íä õýäèéãýýðÿðèëöàã÷ûíõàà õýëñíèé äàãóó äýíä¿¿ õóðäàí áè÷èæ àâñàí ÷ ÷àäëààøàâõàí áàéæ áè÷ñýí ºíººõ òýìäýãëýëýý öýâýðõýí ãýã÷ õóóëæ áè÷èâ.¯¿íèéãýý äóóñãààä ìèíèé ìýäýõèéí ÿìàð íýã õèé õîîñîí þìóóøèíæëýõ óõààíû óðàí çºãíºë õýâëýäýãã¿é íýãýí õàðèóöëàãàòàéõýâëýã÷èä òýìäýãëýëèéíõýý ýõ ãàð áè÷ìýëèéã èëãýýñýí þì. Ìýäýýæõýðýã õ¿í òºðºëõòºíä ìàø èõ à÷ õîëáîãäîëòîé ýíý çàõèàñûã øèíæëýõóõààí ººð áîëîìæèò õóâèëàðûã ñîíèðõäîã õ¿ì¿¿ñèéí õýðýãöýýíäçîðèóëñàí òàéëàãäàøã¿é àäàë ÿâäëûí ò¿¿õ þìóó íóóö èä øèäèéííîìóóäûí öóãëóóëãàä îðóóëààä àëãà áîëãî÷èõûã áè õ¿ññýíã¿é.

Òýðõ¿¿ õýâëýëèéí ãàçðûí ýçýí Ìàðñåë Æóëèàí íàìàéã Ïàðèñòóðüæ, ãàð áè÷ìýë ìààíü øóóãèàí òàðèõààð ýä áàéíà õýìýýâ. Ãýõäýýýíý çàõèàñûã ÿðèõûí ºìíº ººðèéí àìüäðàëûí ò¿¿õèéí òàëààð ÿðèõ¸ñòîé, èíãýõýýð “öººí æèæèã çàñâàð õèéãäýõ” áàéõ ãýëýý.

Ýíý á¿õýí ¿íýõýýð ÿðèõûí àðãàã¿é áîëîìæã¿é õýðýã áàéëàà.Ìèíèé õóâèéí çàí ÷àíàð áóñäàä íýýí çàäëàõ ãýñýí òýð ç¿éëòýé ìèíüýí òýíö¿¿ ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé þì øèã ýõëýýä ººðèéí àìüäðàëûíò¿¿õèé㠺㿿ëýõýä çóóãààä õóóäàñ çàðöóóëààä äàðàà íü õ¿ëýýæàâñàí ìýäýýëëýý äýëãýí òàâèõûã áè õ¿ññýíã¿é. Õýëýõ ãýæ áóéìýäýýëýë ìààíü õýâëýëèéí ãàçðûí ñîíèðõîõîîð çóçààí íîì áîëæ÷àäàõã¿é ÷ ãýñýí ýíý çàõèàñûã õýâë¿¿ëýõ, ãýõäýý ò¿¿íèéã äàíãààðíü õýâë¿¿ëýõèéã áè õ¿ñ÷ áàéëàà. Èéìýýñ áè íî¸í Æóëèàíààñ ãàðáè÷ìýëèéã ìààíü áóöààæ ºãºõèéã õ¿ññýí þì. Ãýòýë ãàð áè÷ìýë ò¿¿íäáàéõã¿é, íýãýí óíøèã÷ çýýëæ àâààä ÿâñàí, ýðã¿¿ëæ ºãºõººð íü ÷àìðóó øóóäàíãààð ÿâóóë÷èõúÿ ãýäýã þì áàéíà.

Êëåðìîíò-Ôåððàíäàä áóöàæ î÷ñîíûõîî äàðààõàí íàìàéãÏàðèñò ýðãýæ èðýýä øàòðûí èõ ìàñòåð Æàê ×àíñýëèéí óäèðäñàíòåëåâèçèéí øîóíä îðîëöîõûã óðüñàí öàõèëãààí õ¿ëýýæ àâëàà.Òýðýýð ìèíèé ãàð áè÷ìýëýý ÿâóóëñàí õýâëýëèéí ãàçðûíçàõèðëóóäûí íýã áàéâ. Òýð ò¿¿íèéã óíøèæ ¿çýýä õ¿í èòãýõ ýñýõèéãíü ìýäýõã¿é öýâýð óðàí çºãíºë áàéíà ãýæ îéëãîæýý. Òýãýýä áè óãøîóíä îðîëöñîíû äàðààãààð íü õ¿ì¿¿ñýýñ ìÿíãà ìÿíãà çàõèäàëõ¿ëýýæ àâñàí áºãººä çàðèì íü øîîëîí ýëýãëýñýí áàéõàä îëîí õ¿í

134

ìèíèé ÿðüñíûã ìàø õàðèóöëàãàòàéãààð õ¿ëýýí àâ÷, òóñëàõûã õ¿ññýíáàéëàà.

Ãýâ÷ ºäºð õîíîã ºíãºðñººð, ãàð áè÷ìýë ìèíü ýðãýæ èðýýã¿é ëáàéëàà. Áè ºíººõ õýâëýã÷ ð¿¿ãýý áàòàëãààò çàõèäàë èëãýýæ, òýðõàðèóä íü ãàð áè÷ìýëèéã ÷èíü ÿâóóëíà, ãýõäýý õàðààõàí îëîîã¿éáàéíà ãýñýí õàðèó èð¿¿ëñýí áàéëàà. Íàìàéã óòñààð ÿðüæ óã àñóóäëûãàñóóõ ¿åä õýí ÷ àñóóëòàä ìèíü õàðèó ºãºõèéã õ¿ñýõã¿é áàéñàí ó÷ðààñàðâàí õîíîãèéí äàðàà áè Ïàðèñò áóöàæ î÷èâ.

Òåëåâèçèéí øîóíû äàðàà ñîíèðõîë òàòàãäàí íàäòàé õîëáîîáàðüæ áàéñàí íýðò çàãâàð çîõèîí á¿òýýã÷ Êîóððåãåñ ãàð áè÷ìýëäìààíü ÿã þó òîõèîëäîîä áàéãààã îëæ ìýäýõýýð íàäòàé õàìòõýâëýëèéí ãàçàð ðóó î÷èõîîð áîëñîí þì. Ìàðñåë Æóëèàí áèäýíäõýëýõäýý, íýãýí óíøèã÷ óã ãàð áè÷ìýëèéã àâààä àìðàëòààð ÿâ÷èõæýý,ãýõäýý ò¿¿íèéã õààøàà ÿâñàí, ò¿¿íòýé ÿàæ õîëáîî áàðèõàà ìýäýõã¿éáàéíà ãýñýí òàéëáàð ºãºâ. ͺõöºë áàéäàë óëàì á¿ð õà÷èí áîëñîîðáàéëàà.

ßâæ ÿâæ ýöýñò íü íî¸í Êîóððåãåñ ãàð áè÷ìýëèéã ìèíü îëæàâààä íàäàä áèå÷ëýí àâ÷èð÷ ºãñºí þì. Ãàð áè÷ìýë ìààíü ¿íýõýýðàëãà áîëñîí óó, àëü ýñâýë õýâë¿¿ëýõã¿é ãýæ íóóí äàðààä áàéñàí óóãýäãèéã îäîî õ¿ðòýë áè ãàéõäàã þì. Õýðâýý òýð õýâëýëèéí ãàçàð ãàðáè÷ìýëèéã ìààíü ¿íýõýýð òèéì àìàðõàí àëä÷èõñàí áîë áóñàäçîõèîë÷ íàðò ýõ áè÷ãýý òèéø íü ÿâóóëàõ õýðýãã¿é ãýæ çàõèõàä õ¿ðýõáàéëàà.

Óã á¿òýëã¿é ÿâäëààñ ñóðãàìæ àâ÷, ìºí óã çàõèàñûã õýâëýãäýíãàðìàãö õóäàëäàí àâ÷ óíøèõûã õ¿ññýí õ¿ì¿¿ñèéí çàõèäàë óëàìèõýññýýð áàéñàí òóë ýõíýð Ìàðè Ïàóë ìààíü ñóâèëàã÷ûí àæëààîðõèæ, ýíý îíöãîé áàðèìò áè÷ãèéã õýâëýæ, ò¿ãýýõ àæèëä ìèíüòóñëàõûã õ¿ññýí áèëýý.

Ǻâõºí èéì àðãààð ë áè÷ñýí ç¿éëèéíõýý àøèãëàëòûã áàéíãàõÿíàæ áàéõ áîëîìæòîé ãýæ ¿çñýí ó÷ðààñ áè ÷ çºâøººð뺺. Íàäàäºãñºí ýðõýì ¿¿ðãèéí õàðèóöëàãàòàé áàéäàëä òîõèðîõã¿é áàéñàíó÷ðààñ áè ñïîðòûí ñýòã¿¿ëä àæèëëóóëàõàà äàðóé çîãñîîæ, ýöýñòíü 1974 îíû íàìàð íîì ìààíü õýâëýãäýí ãàðñàí áèëýý.

Àìüäðàëäàà óðüä õîæèä ¿çýãäýýã¿é öî÷ðîëä îðñíîîñ áîëæìýäðýëèéí ñèñòåìèéí õýâèéí àæèëëàãàà àëäàãäàí, óëìààð õîäîîäãýäýñíèé ºâ÷èí òóñ÷, áàðàã õîäîîäíû àðõàã ¿ðýâñýëòýé áîëîõîä

135

õ¿ðýâ. Èíãýýä á¿õýë ºâºëæèí õîäîîäíû ¿ðýâñýëèéí íîöòîéõýëáýðýýð ºâ÷èëºí øàíàëñàí þì. ßìàð ÷ ýì òàðèàíû ¿ð íºëººãàðñàíã¿é, õàðèí áè äîòîîä ñýòãýëýý òàéâøðóóëàõààð øèéäýæ, õýñýãõóãàöààíä áÿñàëãàë, àìüñãàëûí äàñãàëóóä õèéñíèé õ¿÷èíä ºâ÷èíçîâëîí ìààíü èä øèäèéí þì øèã îðã¿é àðèëñàí áèëýý.

Çóðãààí ñàðä íü áè Ôèëèïï Áîóâàðäûí õºòºëñºí òåëåâèçèéíøîóíä îðîëöñîí þì. Áÿìáà ãàðèãèéí ¿äýø õýìýýõ ýíý íýâòð¿¿ëýãòìºí ë ¸æèëæ å㺺äñºí áàéäàëòàé, íî¸í Áîóâàðä ººðèéí õàìòðàíõºòëºã÷èéã ÿãààí àíòåíòàé íîãîîí õóâöàñ ºìññºí Àíãàðàã ãàðèãèéíçî÷èí ìýò áîëãîîä íàäòàé óóëçñàí õàðü ãàðèãèéí õ¿íòýé òºñòýé áàéíàóó ãýæ àñóóæ áàéëàà.

Ãýâ÷ ¿¿íèéã ¿çýæ ñîíèðõñîí îëîí õ¿í Ôèëèïï Áîóâàðäàäõàðèóöëàãàòàé áàéäàë äóòàãäñàíûã íü ø¿¿ìæèëæ, ò¿¿íä õàíäñàíçàõèäàë áè÷ñýí áàéëàà. Èíãýýä ìÿíãà ìÿíãàí çàõèäàëä äàðóóëñàíòýðáýýð íàìàéã äàõèí óðüæ, íàäààð áàãà çýðýã èë¿¿ þì ÿðèóëàõààðäàõèí íýã øîó íýâòð¿¿ëýã çîõèîí áàéãóóëàõààä øèéäñýí áàéíà.

Áè ÷ ¿¿íýýñ èë¿¿ õàíãàëòòàé ÿðèõ áîëîìæ íàäàä îëãîõã¿é þìáàéíà ãýæ ¿çýýä ÿã òýð íýâòð¿¿ëãèéí äàðààãèéí ºäºð ÏëýåëèéíÒàíõèìèéã ò¿ðýýñýëæ, õýä õîíîãèéí äàðàà ñîíèðõñîí ¿çýã÷äýäçîðèóëñàí íýýëòòýé ÿðèëöëàãà õèéõýý çàðëàõààð øèéäñýí þì. Èíãýýäíàìàéã ñîíñîõîîð õý÷íýýí õ¿í öàã çàâ ãàðãàí èðýõèéã ìýäýõã¿é ó÷ðààñ150 ñóóäàëòàé, íýìýëò 500 õ¿í ñóóõ áîëîìæ á¿õèé òàíõèì ò¿ðýýñëýæáýëäýâ.

Ãýòýë ýöýñò íü 3000 ãàðóé õ¿í èðäýã þì áàéíà. Ìýäýýæ ìèíèéçàõèàëñàí òàíõèìä 500-õàí õ¿í ñóóõ áîëîìæòîé ó÷ðààñ ñóóäàëä¿¿ðìýãö ¿ëäýæ áàéãàà áóñàä õ¿ì¿¿ñò çîðèóëæ õýäýí ºäðèéí äàðàà2000 ñóóäàëòàé òîì òàíõèìä ÿðèà õèéâýë ÿàñàí þì áý ãýæ çºâëºëºº.Ìýäýýæèéí õýðýã, çàðèì íýã íü õýäýí çóóí êèëîìåòðèéí öààíààñçîðüæ èðñýí áîëîõîîð ¿¿íä îëîí õ¿í äóðàìæõàí áàéñàí áèç.

Á¿õ þì ñàéí áîëæ, ìýäýýæ þìàíä ÿìàãò ºíãºö õàíäàæ,ýðãýëçñýí àñóóëò òàâüæ áàéäàã ¿ë èòãýã÷ íàðûã èíýýäòýé þì ÿðüæáóéã íü õàðóóëæ ÷àäñàí òºäèéã¿é òýäíýýñ ãàäíà íàäàä òóñëàæ,íàìàéã äýìæèõ àñàð îëîí õ¿í áàéãààã ìýäñýí þì.

Áè õýäèé äóó äóóëæ áàéñàí ¿åèéíõýýñýý ÷ èë¿¿ àéäàñ òºð¿¿ëýì¿å øàòàä îðæ áàéñàí áîëîâ÷ á¿õ þì ñààäã¿é ºíãºð÷, õàìãèéí õ¿íä õýö¿¿àñóóëòóóäûí õàðèóíóóä ÷ ººðñ人 ìèíèé àìíààñ ãàð÷ áàéëàà. ¯íýõýýð

136

Ýëîõèìèéí íàäàä àìëàñíû äàãóó äýýðýýñ òóñëàìæ èðæ áóéã áè ìýäýð÷áàéëàà. Áè ÿàãààä ÷ ãàíöààðàà äàâæ ãàðàõààðã¿é àñóóëòàä ºãºõõàðèóëòûã ººðºº ººðººñºº ÷àãíàæ áóé ìýò ñýòãýãäýë íàäàä òºðæ áàéëàà.

Õýä õîíîãèéí äàðàà õî¸ð äàõü ÿðèàãàà õèéëýý. Ýõíèé óäààäòàíõèìä îðæ ÷àäààã¿é õ¿ì¿¿ñ ýíý óäààä äàõèæ èðýõã¿é, óëìààð ìàø¿íýòýé õºëñºëñºí òàíõèì ìààíü áàðàã äºðºâíèé ãóðàâ íü õîîñîí áàéõâèé ãýõýýñ áè àéæ áàéëàà. Òåëåâèçèéí íýâòð¿¿ëýã ÿâñíààñ õîéøýíýõ¿¿ õî¸ðäàõü ÿðèàíû ìàòåðèàëûã íèéòëýõýýð çºâøººðñºí öîðûíãàíö ñîíèí áîëîõ France Soir ñîíèíä ãóðàâõàí ìºð áîãèíî ìýäýýãàðñíààñ ººð ÿìàð ÷ ñóðòàë÷èëãàà õèéãäýýã¿é áàéâ.

Õàðèí óóëçàëò ÿðèà ýõëýõ ¿åä õî¸ð ìÿíãà ãàðóé õ¿í õàíãàëòòàéöóãëàæ, òàíõèì ä¿¿ðñýí áàéâ. Ýíý öàã ¿åýñ ýõëýí áè äààëãàâðûíõàààìæèëòàä îãòõîí ÷ ýðãýëçýõýý áîëüñîí áèëýý.

Îëíû ÿðèà

1974 îíû 9 ä¿ãýýð ñàðààñ õîéø äº÷ ãàðóé ëåêö óíøèõ ÿâöàä õàìãèéíîëîí òàâèãäàõ àñóóëòóóäûã ìýääýã áîëñîí áàéëàà. Ò¿¿í÷ëýíMADECH-í ãèø¿¿í÷ëýë áàéíãà ºñºí íýìýãäýæ, Ôðàíöûí á¿õ òîìõîòóóäàä õàìãèéí ýð÷ õ¿÷òýé, èäýâõòýé ãèø¿¿äýýð õ¿ðýýë¿¿ëñýíá¿ñèéí ñàëáàðóóä áàéãóóëàãäñàí áàéâ.

̺í çàðèì ñýòã¿¿ë÷èä ººðñäèéí àæëûã øóäàðãà, ñàéíã¿éöýòãýæ ÿã ººðñäèéí ¿çñýí, ñîíññîíûã áè÷èæ, õýëýõ áàéäëààð îëîííèéòýä ìýäýýëæ áàéëàà. Ãýâ÷, Le Point ìýòèéí çàðèì íýã õýâëýë¿¿äõóäëàà áè÷ñýí áàéëàà. Òýð ÷ àòóãàé õàðèó ºãºõ ýðõèéíõýý äàãóóòàøàà ºã¿¿ëëýý çàñâàðëàõûã òýäýíä ñàíóóëñàí àëáàí çàõèäàëÿâóóëñàí áîëîâ÷ òýä çîõèõ ¸ñíû ¿éëäýë õèéãýýã¿é þì.

La Montagne ñîíèíûõîí ãýõ ìýò áóñàä íü ç¿ãýýð ë, íàìàéãÊëåðìîíò-Ôåððàíäàä ÿðèà õèéõ ãýæ áàéãààã óíøèã÷èääààìýäýýëýõýýñ òàòãàëçàæ, òýð ìóæûí öîðûí ãàíö ºäºð òóòìûí ñîíèíãýäãýý áóðóóãààð àøèãëàæ áàéâ. ¯íýí õýðýãòýý òýäíèé ìýäýýíèéçàõèðàë íàäòàé óóëçñàí áîëîâ÷ íàìàéã áîëîí ìèíèé ¿éëàæèëëàãààíû òàëààð ñîíèíäîî õýçýý ÷ òàâèõã¿é ãýñýí þì. Ýíý á¿õýí,íàìàéã àíõíààñàà Ôðàíöûí ãîë õýâëýë ìýäýýëëèéí áàéãóóëëàãàäõàíäàæ, òåëåâèçýýð ãàðàõààñàà ºìíº òýäýíä ýõýëæ ìýäýýëýýã¿éääóðã¿é íü õ¿ð÷ áàéñàíòàé õîëáîîòîé. ¯ã õýëýõ ýðõ ÷ºëººíèé ãóíèãòàéáºãººä ñàéõàí æèøýý áàéãàà áèç. Òýð ÷ á¿¿ õýë ïîðíîãðàô êèíîíûñóðòàë÷èëãààã õóóäàñ ä¿¿ðýí òàâüñàí ìºðò뺺 ìèíèé ÿðèàíû òóõàéòºëáºðòýé çàðûã ÿâóóëàõààñ òàòãàëçñàí ãýýä áîä äîî.

Le Point ñîíèíû õóâüä ë ãýõýä ìèíèé õàðü ãàðèãèéíõàíòàé

137

2

ÓÄÀÀÕ Ó×ÐÀË

1975 îíû 7 äóãààð ñàðûí 31-íû ¿çýãäýëò

1975 îíû 6 ñàðä ìèíèé áèå MADECH-í åðºíõèéëºã÷ººñ òàòãàëçàõààðøèéäñýí íü íýãä¿ãýýðò, óã õºäºë㺺í îäîî íàäã¿éãýýð ìàø ñàéíàæèëëàæ ÷àääàã áîëñîí áàéñàí, õî¸ðäóãààðò, áè ýíý áàéãóóëëàãûãïåòàíèê (áîóëèíãòàé òºñòýé ñïîðò òîãòîîì)-èéí êëóá, äàéíäîðîëöñîí àõìàäóóäûí õîëáîî ãýõ ìýò õ¿ì¿¿íëýãèéí à÷õîëáîãäîëòîé õºäºëãººí¿¿äèéã àäèëòãàæ õèéñýí 1901 îíû õóóëèéíäàãóó çîõèîí áàéãóóëñíààð àëäàà ãàðãàæýý ãýæ ¿çýæ áàéñàíòàéõîëáîîòîé.

Ýëîõèìèéí íàäàä äàìæóóëñàí ãàéõàìøèãò çàõèàñò ñàéòàðíèéöñýí õºäºëãººí ºðí¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé þì áàéíà ãýæ áîäîæáàéëàà. Ýíý íü á¿òýýã÷äèéí ìààíü õýëæ çºâëºñºí ç¿éëñèéã,òóõàéëáàë îþóí÷ëàë, õ¿ì¿¿íëýã ¸ñ, á¿õ áóðõàíû øàøèíèéïðàêòèêóóäûã äàõèí íýãòãýõ çýðãèéã äýýäýëñýí õºäºë㺺í áàéõûãøààðäàæ áàéëàà.

1901 îíû õóóëüä òóëãóóðëàñàí ÿìàð ÷ ýâëýë õîëáîîä çàð÷ìûíõóâüä òºäèéã¿é ÿäàæ çîõèîí áàéãóóëàëòûí òàëààðàà ÷ Ýëîõèìèéíçàõèàñûí ìºí ÷àíàðòàé çºð÷èëäºæ áàéëàà. Õîëáîîíû á¿õ ãèø¿¿äñàíàë ºãºõ ýðõòýé áîëîõîîð øèéäâýð ãàðãàëòàä çºâõºí õàìãèéíóõààíòàé õ¿ì¿¿ñ ë îðîëöîõ ¸ñòîé ãýñýí îþóí÷ëàëûí çàð÷ìèéãõ¿íäýòãýí ¿çýõã¿é áàéâ. Èéìýýñ áè ýíý ¿íäñýí àëäààã çàñàæ,

138

MADECH-ã óñòãàæ àëãà áîëãîõ çàìààð áèø, õàðèí á¿òöèéã íü èë¿¿¿ð íºëººòýé áîëãîæ ººð÷ëºëò îðóóëàõ çàìààð øèíý÷ëýõøààðäëàãàòàé áàéâ. Ýíý íü 1901 îíû õóóëèéí çîõèöóóëàëòûí ýñðýãáîë÷èõ ãýýä áàéëàà.

Èíãýñíýýð MADECH íü áóñäààñàà èë¿¿ íýýëòòýéñýòãýëãýýòýé ãèø¿¿äèéí îðîëöîîòîéãîîð õàìòðàí ºðí¿¿ëýõ æèíõýíýõºäºëãººíºº ( àìüäðàë äýýð áîë MADECH-í óäèðäàã÷ íàðûíöóãëàðàëòûã) äýìæèæ àæèëëàõ áàéãóóëëàãà áîëæ ººð÷ëºãäºõººðáàéâ.

Óã øèíý õîëáîî íü áóñàä õ¿ì¿¿ñèéí îþóí ñàíààã õÿçãààðã¿é,ìºíõèéí îðîí çàéí ç¿ã íýýæ ºãºõèéã õ¿ññýí õ¿ì¿¿ñèéã íýãòãýæÝëîõèìèéí çàõèàñàä çààæ ñóðãàñàí á¿õíèéã ÷àäâàðëàãààð õèéæã¿éöýëä¿¿ëýõ çàìààð õ¿í òºðºëõòíèéã óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýã÷ áîëîõþì. Èéìýýñ ìèíèé áèå áóðõàíû øàøèí, íîéð õ¿ðãýì áîëîâñðîë,áîäëîãîã¿é òåëåâèçèéí õºòºëáºð¿¿ä, æèæèã óëñ òºðèéí òýìöýë çýðýãá¿õèé ë àðãà çàìààð õ¿ì¿¿ñèéí îþóí óõààíûã õààí áîîãäóóëàõûãîðîëäîæ áàéãàà ýíý íèéãýìä, ýíýõ¿¿ åðòºíöººñ òàñðàí ãàð÷,áóñäûíõàà îþóí óõààíûã íýýõèéã îðîëäîæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéãòîäðóóëàí ãàðãàæ ºãºõèéã õè÷ýýñýí áèëýý. MADECH-èéí õóâüäÝëîõèìèéí çàõèàñûã îëæ ìýäñýí õ¿ì¿¿ñèéí ýõýëæ õàíäàõ äýìæèã÷áàéãóóëëàãà áîëñíîî𠺺ðèéí à÷ õîëáîãäîëûã õàäãàëæ ¿ëäýõ þì.Ýíý íü äàäëàãàæèã÷ ãèø¿¿äýýñ á¿ðäñýí áàéõ áºãººä óäèðäàã÷ íàðûíöóãëààí íü ýäãýýð äàäëàãàæèã÷ ãèø¿¿äèéã óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýõ“ñàíâààðòíóóä”-ààñ á¿ðäñýí õºäºë㺺í áàéõ þì.

MADECH-í ãèø¿¿äèéí äîòîð òóõàéí áàéãóóëëàãûã óäèðäàíàæèëëóóëàõ ÷àäâàðòàé õ¿ì¿¿ñ îëîí áàéñíûã áè ìýäýõ áºãººäóäèðäàõ çºâëºëèéí ñîíãóóëü ÷ ¿¿íèéã áàòàòãàæ ºãñºí þì. Ìèíèéîðîíä åðºíõèéëºã÷ººð òîìèëîãäñîí Êðèñòèàí ãýõýä èðýýä¿éòýéôèçèê÷ áºãººä çºâëºëèéí áóñàä ãèø¿¿ä á¿ãä àäèëõàí áóñäûãààòºëººëºõ ÷àäâàðòàé, ÷àäâàðëàã õ¿ì¿¿ñ áàéñàí.

ßã ýíý çóðãààí ñàðûí ¿åä MADECH-èéí õàìãèéí èäýâõòýé,õàìãèéí íýýëòòýé ñýòãýëãýýòýé ãèø¿¿íèé íýã Ôðàíöèîç íàäòàéóóëçàõààð Êëåðìîíò-Ôåððàíäàä èðñýí þì. Áàãà çýðýã àìàð÷, õýííýã íü ìèíèé ºíãºðñºí àìüäðàëûí òóõàé ñîëèîòîé þì ñýäýõýýñ íüºìíº 1973 îíû 12 äóãààð 13-íààñ ºìíºõ á¿õèé ë ¿éë ÿâäëûã óÿëäóóëæõîëáîñîí íîìîî òàéâàí áè÷èæ ñóóõ ¿¿äíýýñ àëü áîëîõ àëñ áºãë¿¿

139

çàéäóó ãàçàð õºäºº ãýð îëæ ñóóõ õ¿ñýëòýéãýý áè ò¿¿íä õýëýâ. Òýðýýðíàäàä Ïåðèãîðäîä çàìààñ çàéäóó íýãýí ýäëýí ãàçàðòàéãàà õýëýýäõýðâýý òààëàãäâàë ãàíö, õî¸ð ñàðûã òýíä ºíãºðººõ, òýíä õýí ÷àìüäðààã¿é áàéãàà áîëîõîîð õ¿ñâýë ò¿¿íýýñ ÷ óäààí ñóóõûãçºâøººðñºí þì.

Áèä òýð äîðîî î÷èæ ¿çýõýýð òèéø æîëîî çàëæ, òýíäýõèéíòàéâàí, íàì ã¿ì áàéäàë íü èõýä òààëàãäñàí ó÷ðààñ òýíä õî¸ð ñàðñóóõààð øèéäýâ. Õî¸ð äîëîî õîíîãèéí äàðàà ãýõýä òýíäýõèéíáàéäàëä áè ìàø èõ òàòàãäàí áàÿñ÷, á¿ð áàéíãà ñóóðüøèæ òºâõíºõòàëûí þì ñ¿ðõèé áîäîõ áîëîâ.

Äîëîîí ñàðûí ñ¿¿ëýýð Ôðàíöèîç áèäýíòýé èðæ íèéëýí, áèä8 äóãààð ñàðûí 6-íä Êëåðìîíò-Ôåððàíäàä áîëîõ ¸ñëîëûí óóëçàëòûíäàðàà í¿¿æ èðýõýýð òºëºâëºæ ýõëýâ. Òýãýõäýý ãàéõàìøèãò ó÷ðàëòîõèîñîí òýðõ¿¿ ãàçðààñàà í¿¿÷èõâýë ìèíèé ¿¿ðýã äààëãàâàð ÿìàðíýã áàéäëààð áèåëýõã¿é þì øèã àéäàñ òºðæ áàéñàí ó÷ðààñ áèõàðààõàí èòãýëòýéãýýð øèéäýæ ÷àäàõã¿é áàéëàà. Òýãòýë 7 äóãààðñàðûí 31-íä, ýõíýð Ìàðè-Ïàóë, Ôðàíöèîç áèä ãóðàâ öýâýð àãààðòãàð÷ ñóóòàë àñàð òîì õºëºã ãýìýýð ç¿éë ÷èìýýã¿éõýí îãöîìõºäºëãººíººð áàðàã áàéøèí äýýã¿¿ð ìèíü ø¿ðãýõ øàõàì íèñ÷ºíãºðºõèéã áèä õàðàâ.

Òºñººëºõèéí àðãàã¿é õóðäíààð õºäëºõèéí çýðýãöýý õýä õýäýíóäàà îãöîì çîãñ÷ áèäíèé çîãñ÷ áàéñàí ãàçðààñ 500 îð÷èì ìåòðèéíçàéä õºðººíèé ø¿ä õýëáýðèéí õºäºë㺺í õèéâ. Ýíý ÿâäëûã ãýð÷ëýõõ¿ì¿¿ñ äýðãýä ìèíü áàéãààä áè ìàø èõ ñýòãýë äîãäîëæ, ¿ãýýðõýëýõèéí àðãàã¿é áàÿð æàðãàëûã áèåýð àìññàí þì. Äîãäîëñíîîñîîáîëæ Ôðàíöèîçûí òîëãîéí ¿ñ áîñ÷èõ øèã áîëñîí ãýæ òýð õýëæ áèëýý.Ìèíèé õóâüä òýð ãàçàð ðóó í¿¿æ èðýõèéã ìààíü Ýëîõèì çºâøººðñíèéèëò øèíæ ìýò ñàíàãäàæ áàéëàà.

Ìàðãààø ºã뺺 íü íýã ãàðûí ìààíü áóë÷èí äýýð, òîõîéíûíóãàëààíààñ õîëã¿é íýãýí õà÷èí òýìäýã áàéõûã îëæ õàðàâ. Áè òýðäîðîî óðä ºäðèéí õàðñàí ç¿éëòýé õîëáîæ áîäîîã¿é áîëîâ÷ õîæèìîëîí õ¿í ýíý òýìäãèéã çºâõºí Ýëîõèì ë òàâüñàí áàéæ òààðíà ãýæõýëñýí þì. Ýíý áîë ãóðàâ îð÷èì ñàíòèìåòðèéí äèàìåòðòýé óëààíòîéðîã áºãººä òîéðãèéí óðò íü 5 ìì îð÷èì çóçààí, äîòðîî ãóðâàí æèæèãòîéðîãòîé áàéëàà.

Ýíý òýìäýã äàðààãèéí õî¸ð äîëîî õîíîãèéí òóðø áàéñààð

140

áàéñàí áºãººä äàðàà íü ãîëûí ãóðâàí òîéðîã íèéëæ íýã òºâòýé õî¸ðòîéðîã áîëîí õóâèðñàí þì. Èíãýýä äàõèí õî¸ð äîëîî õîíîãèéí äàðààãýõýä óã õî¸ð òîéðîã àðèëæ, îðîíä íü íýã öàãààí òîëáî ¿ëäñýí íüîäîî ÷ ìèíèé ãàð äýýð õýâýýð áàéãàà. Ýíý òýìäãýýñ ¿¿äñýí ÿìàð ÷ºâ÷èí áàéãààã¿é áºãººä ò¿¿íèéã ãàð äýýð ìèíü áàéõ á¿õèé ëõóãàöààíä º÷¿¿õýí ÷ áîëîâ çàãàòíàõûã ìýäðýýã¿é ãýäãýý ýíä îíöëîíõýëýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà. Óã òýìäãèéã ¿çñýí çàðèì íýýëòòýé ñýòãýëãýýòýéýðäýìòýä òºãñ áîëîâñðîíãóé ëàçåðèéí òóñëàìæòàéãààð ýä ýñèéí äýýæàâàõ ¿åä ¿¿ññýí áàéæ áîëîõ þì ãýæ òààìàãëàæ áàéâ.

Èíãýýä ýöýñò íü òºëºâëºñºí ¸ñîîð Êëåðìîíò-Ôåððàíäûíîéðîëöîî Ïüþ-äå-Ëàññîëàñûí òîãîîíä äàõèí íýãäýõ öóãëàðàëòìààíü ÷ áîëæ, óóëçàëòûí ¿åýð àõàí ä¿¿ãèéí áàðèëäëàãà, ýâ ýåèéíóóð àìüñãàë çîíõèëæ áàéëàà.

Áè MADECH-í ãèø¿¿äèéí ýíýõ¿¿ öóãëàðàëòûí ºäðèéí òîâû㺺ðèéí ìýäýëã¿éãýýð òîãòîîñîí àâ÷ ¿íýí õýðýãòýý Ýëîõèì íàìàéãóäèðäàí ÷èãë¿¿ëñýí áàéëàà. Ó÷èð íü óóëçàëòûí ¿åýð çàðèì ãèø¿¿äìààíü ýíý ºäºð Õèðîøèìàä àòîìûí áºìáºã äýëáýëñýíèé 30 æèëèéíîé, áàñ Õðèñòèéí øàøèíòíóóäûí áàÿð, Õóâèðàëûí ºäºð áîëîõûãõýëñýí þì. Ýíý ºäð¿¿ä ÿã äàâõàöæýý ãýæ òýíýã¿¿ä ë õýëýõ áèç.

Óóëçàëòûí äàðàà MADECH-í çàðèì ãèø¿¿ä ìàíàéõûã í¿¿õýäìèíü òóñëàæ, áè Ïåðèãîðäîä øèëæèí òºâõíºñºí áèëýý.

Çàõèàñ: Õî¸ðäóãààð õýñýã

10 äóãààð ñàðûí 7-íä øºíèéí 11 öàãèéí îð÷èì áè ãýíýò ãàäàãø ãàð÷,òýíãýð øèðòìýýð ñàíàãäààä ÿâ÷èõàâ. Ãàäàà ñýð¿¿âòýð áàéñàí ó÷èðáè äóëààí õóâöàñëàæ, õàðàíõóéä ÿâàõààð òîõèðóóëàâ. Áè õààøààÿâæ áàéãààã¿é óõààðàõ ñºõººã¿é íýã ç¿ãò ÿâæ áàéñíàà ãýíýò çóíÔðàíöèîçèéí ¿ç¿¿ëæ áàéñàí õî¸ð ãîðõèíû äóíäàõ îéãîîðõ¿ðýýë¿¿ëñýí ãàçàðò î÷èõ õýðýãòýé áîëîõûã ìýäðýâ. Òýð ãàçðûã ÐîêÏëàò ãýäýã áàéëàà. Áè òýíä þó õèéæ ÿâààãàà ãàéõñàí áîëîâ÷ óðä íüíàìàéã òåëåïàòààð óäèðäàãäàæ áàéæ áîëíî ãýñíèéã ìýäýõ òóë çºíñîâèíãîî äàãàí ÿâñààð øºíº äóíäààñ õàãàñ öàã ºíãºðºõ àëäàä çîðüñîíãàçðàà õ¿ðñýí áàéëàà.

Òýíãýð ãàéõàëòàé ñàéõàí, îäîä õàà ñàéã¿é ãÿëàëçàæ, á¿ðòèéõ

141

÷ ¿¿ëã¿é ìýò áàéëàà. Îä õàðâàõûã àæèãëàí çîãñîæ áàéòàë, ãýíýòõºäºº õýýð òýð àÿàðàà ãýðýëòýæ, õýñýã áóòíû öààíààñ àñàð òîì ãàëàíáºìáºã ãàð÷ èðýõ íü òýð. Áè þó õàéæ áàéãààãàà ñàéí ìýäýæ áóé ìýòàñàð èõ áàÿð õººðººð ä¿¿ð÷ ãàëàí áºìáºã ãàð÷ èðñýí ãàçàð ðóóàëõàëàà.

Ìèíèé ºìíº 1973 îíû 12 äóãààð ñàðä çóðãààí óäàà õàðñàíºíººõ õºëºã ¿çýãäýæ, õî¸ð æèëèéí ºìíº íàäòàé óóëçàæ áàéñàí õ¿íìààíü ýíýðýë õàéðûí èíýýìñýãëýë ä¿¿ðýí èðæ ÿâàà õàðàãäàâ. Áèòýð äîð íü ë íýã ÿëãààã îëæ õàðàâ. Àíõ óóëçàõàä ºìññºí áàéñàíí¿¿ðýý òîéðñîí ãýðýëò öàãèðàãòàé ñàíñðûí õóâöàñ íü áàéõã¿éáàéëàà. Áè ¿íýíèéã ÷èí ¿íýíýýð íü ÿðüæ áàéãààãàà äýëõèé äàõèíäîéëãóóëàõ ãýæ îðîëäîí º÷íººí öàã õóãàöàà ºíãºðñíèé ýöýñò èéíõ¿¿ìèíèé àìüäðàëûã îðâîíãîîð íü ýðã¿¿ëñýí õàðèóöëàãûã õ¿ëýýõ òýðõ¿íèéã äàõèí õàðàõ áîëñîíäîî õà÷èí áàÿðòàé áàéëàà. Áè ò¿¿íèé ºìíºî÷îîä ìýõèéí ¸ñëîõîä òýð èéí õýëýâ.

‘ªíäèé㺺ä íàìàéã äàãààä ÿâààðàé. Áèä ÷àìä áîëîí ñ¿¿ëèéíõî¸ð æèëèéí òóðø ÷èíèé õèéñýí á¿õýíä ìàø èõ ñýòãýë õàíàìæòàéáàéíà. Íýãýíò áèä ÷àìä èòãýæ áîëíî ãýäãèéã ÷è íîòëîí õàðóóëæ÷àäñàí òóë äàðààãèéí øàòàíäàà îðîõ öàã áîëëîî. ¯íýíäýý ýíýý õî¸ðæèë áîë ç¿ãýýð ë òóðøèëòûí ¿å áàéëàà. ªíººäºð ìèíèé í¿¿ðýíäÿìàð ÷ õàìãààëàëò áàéõã¿é áàéãààã áîëîí ìèíèé õºëºã ÿìàð íýãàíèâ÷ñàí ãýðýëã¿éãýýð, ÷èíèé ºìíº ãýíýò ãàð÷ èðæ áàéãààã ÷è õàðæáàéíà. Ýíý á¿õýí á¿ãä õàðü ãàðèãèéíõàí ñàíñðûí íèñãýã÷èéíõóâöàñòàé áàéäàã ãýñýí òà íàðûí ä¿ð òºðõºä òîõèðóóëàí èòã¿¿ëýõãýñýí õýðýã. Ãýâ÷ îäîî ÷è àéæ ñàíäðàõã¿é áîëòëîî õàíãàëòòàéõºãæñºí ó÷ðààñ áèä ýíý àðãàà àõèæ ÷àìä õýðýãëýõã¿é’ ãýëýý.

Ò¿¿íèéã äàãàæ õºëãèéí äîòîð îðîõîä äîòîð òàë íü àíõíûóóëçàëòààð ¿çñýíòýé òóí àäèëõàí -ãàäíàõ øèãýý ìåòàë ìàÿãèéíõàíàòàé, ÿìàð íýã õÿíàëòûí ñàìáàð áóþó õýðýãñýë áàéõã¿é, îíãîöíûõøèã öîíõã¿é, õàãàñ òóíãàëàã õºõ ìàòåðèàëààð õèéñýí øàëàí äýýðõî¸ð ò¿øëýãòýé ñàíäàë òàâüñàí- áàéëàà. Ñàíäëóóä íü òóíãàëàãìàòåðèàëààð õèéãäñýí, áÿöõàí õèéëäýã õóâàíöàð ñàíäàë ìýò áàéñàíáîëîâ÷ ñóóõàä ÿìàð ÷ òàâ òóõã¿é áàéäàë ìýäðýãäñýíã¿é.

Òýðýýð íàìàéã õî¸ð ñàíäëûí íýãýíä ñóóõûã õ¿ñýýä, ººðºº íºãººäýýð íü ñóóãààä õºäëºõã¿é áàéõûã õ¿ñëýý. Äàðàà íü ò¿¿íèéã ¿ëîéëãîãäîõ õýëýýð õýäýí ¿ã õýëìýãö ìàøèí ¿ë ÿëèã ãàíõàõ øèã áîëîâ.

142

Òýãìýãö ãýíýò ë á¿õ áèå ìèíü ìºñºí òàëñò áîëîí õóâèð÷ áàéãàà ÷þì øèã, ýñâýë àðüñíû ìààíü í¿õ ñ¿âýýð ìÿíãà ìÿíãàí ìºñíèéòàñòóóä ÿñàíä òóëòàë íýâòðýí îðæ áàéãàà ìýò õà÷èí èõ õ¿éòýíöýâäãèéã ìýäðýâ. Ýíý áàéäàë ìàø áîãèíî õóãàöààíä, ìàãàäã¿é õýäõýíõîðîì áîëæ ºíãºðñºí òºäèéã¿é, ò¿¿íýýñ õîéø þó ÷ ìýäýðñýíã¿é.

Òýãòýë ìàíü õ¿í ºíäèéæ ‘Áèä õ¿ðýýä èð÷èõëýý, ÷è áîñîîäèðæ áîëíî’ ãýëýý.

Áè ò¿¿íèéã äàãàí øàòààð áóóëàà. Õºëºã ìààíü àðâàí òàâàíìåòð îð÷èì ãîë÷òîé, àðâàí ìåòð îð÷èì ºíäºð ìåòàë ºíãºòýé äóãóéºðººíä õºäºë㺺íã¿é çîãñ÷ áàéëàà. Õààëãà îíãîõîä óäèðäàã÷ ìààíüíàìàéã äîòîãø îðæ, õóâöñàà á¿ðýí òàéëàõûã õ¿ñýýä ò¿¿íèé äàðààöààøäûí çààâðûã ºãºõººð áîëîâ. Äàðàà íü ÿìàð ÷ ºíöºã áóëàíã¿é,äºðâºí ìåòð îð÷èì ãîë÷òîé áàñ íýã äóãóé ºðººíä îðóóëàâ. Íàìàéãõóâöñàà òàéëæ äóóñòàë, ºðººíä õ¿íèé äóó ãàð÷ ºìíº ìèíü áàéãààõààëãààð îðîõûã õ¿ñýâ.

Õààëãà îíãîéìîãö, ñàÿ õóâöñàà òàéëñàí ºðººòýé òºñòýé,ãýõäýý õîíãèë ìàÿãûí óðò ºðºº ðóó îðëîî. Õîíãèëûí òóðø ººð ººðºíãèéí ýðãýëäñýí ãýðë¿¿ä äîîãóóð ºíãºð÷ ãàðàâ. Äàðàà íü õ¿íèéõîîëîé äàõèí ãàð÷ øàëàí äýýð çóðñàí ñóìûã äàãàí ÿâààðàé, òýíäòàíûã óãààëãûí ºðºº õ¿ëýýæ áàéãàà ãýñíèéã ¸ñîîð áîëãîâ..

Ýíýõ¿¿ õàæóó ºðººíä ¿íýõýýð øàëíààñ äîîø õîíõîéëãîíõèéñýí óãààëãûí âàííòàé, óñ íü ÿã áèåä òîõèðñîí õàëóóí á¿ëýýí,ãî¸ìñîã ¿íýðòýí ñýíãýíýõ àæ. ªíººõ äóó õîîëîé ãàð÷ íàìàéã õóâèéíàðèóí öýâðèéí õýðýãöýýãýý õàíãàõûã çºâëºñíèé äàãóó áè ÷ ã¿éöýòãýâ.Äàðàà íü ìåòàë õàíàíû äýðãýäýõ æèæèã ø¿¿ãýýíä áàéðëàõ øèëòýéç¿éëýýñ àâ÷ óóõûã õ¿ñëýý. Ò¿¿íýýñ àâ÷ óóæ ¿çâýë àëìîíä ÷àâãààðìàø ãî¸ àìòàëñàí öàãààí øèíãýí áàéñàí áºãººä ìàø õ¿éòýí àæýý.Äàðàà íü 纺ëºí ìàòåðèàëòàé, óíòëàãûí õóâöñàðõóó õóâöàñ ºãñºííü òîðãî ºìññºí ìýò áàéëàà. Öàãààí ºíãºòýé, ÿã òààðñàí ýäãýýðõóâöñûã íàäàä çîðèóëæ ºð íýã òàâèóð äýýð áýëäýæ òàâüñàí áàéâ.Ýöýñò íü ¿ëäñýí ãàíö õààëãà îíãîéæ, óäèðäàã÷ûãàà äàõèí îëæ õàðàâ.Òýðýý𠺺ðòýéãýý èæèë ä¿ð òºðõòýé, ãýõäýý ººð ººð îíöëîã øèíæòýéõî¸ð áàðàà áîëîã÷ äàãóóëñàí áàéñàí áºãººä òýä öàã ÿìàãò íàéðñàãóðèàëãàõàí áàéõ àæ.

Áè òýäýíòýé õàìò àñàð òîì íýã òàíõèìä îðñîí íü ãàéõëûã ìèíüóëàì á¿ð òºð¿¿ëæ, àëìàéðóóëæ áàéëàà. Ýíý ºðººã õýä õýäýí ¿å

143

øàòòàéãààð çîõèîí áàéãóóëñàí, ãîë÷ íü 100 ìåòð îð÷èì ë áàéõ. ªðººãòóâ òóíãàëàã áºìáºãºð îðîéòîé õèéñýí, àíõ õàðàõàä èéì îðîéòîéãýäãèéã íü ìýäýãäýõýýðã¿é òèéì òóíãàëàã àæýý. غíèéí òýíãýðèéãìÿíãà ìÿíãà îäîä ÷èìýãëýí õàðàãäàõ áîëîâ÷ òàíõèìèéã á¿õýëä íü¿ä äóíäûí ¿å áîëæ áàéãàà ìýò 纺ëºí, áàéãàëèéíõ øèã ãýðëýýðñàðóóëõàí ãýðýëò¿¿ëæýý. Øàëûã íü ìýë ãàéõàæ, äóð áóëàì àðüñ ¿ñ,ñàõëàã õèâñýýð á¿ðæýý. Ýíä òýíäã¿é íýãèéã íü õàðààä ò¿ð¿¿÷èéíõýýñèë¿¿ ãî¸ ãýìýýð óðëàãûí õàìãèéí ãàéõàëòàé áèøðýì á¿òýýë¿¿äáàéðëóóëñàí, çàðèìèéã íü àìü îðóóëæ, ºí㺠íü ñîëèãääîã áàéäëààðõèéñýí áàéëàà. Õàà íýãòýý íü òîä óëààí, òîä õºõ ãýýä ÷àìèí ºíãºòçàãàñ ìýò ãî¸ìñîã ºíãºòýé áîëîâ÷ õýäýí ìåòðèéí ºíäºðòýé óðãàìëóóä¿çýãäýíý. Àðûí õºãæèì íü áàäðàëò áèøã¿¿ð, õèéëèéí õîñëîë ãýìýýðóÿíãàëæ, õàÿà íýã ãàéõàëòàé õýìíýë ¿¿ñãýõ íàéðàë äóóíû áîëîíáàðãèë õîîëîéí äóó ñîíñòîæ áàéëàà.

Öýöã¿¿ä õºãæìèéí àÿñààð áºõèéí ãàíõàæ, õºãæìèéí ºí㺠àÿñººð÷ëºãäºõ òóòàì ºí㺠íü ñîëèãäîí õóâèðàõ àæýý. Õàðèí õýí íýãíèéãÿðèõàä õºãæìèéí àÿ íàìñàõ òóë áèä äóó õîîëîéãîî ºíäºðñãºëã¿éãýýðÿðüæ áèå áèåíýý ñàéí ñîíñîæ áîëîõîîð áàéâ. ªðººíèé àãààðò ò¿ìýíç¿éëèéí ñîäîí ãàéõàìøèãò ¿íýð àíõèëàõ íü õºãæìèéí àÿ òºäèéã¿éºðººí äîòîðõ áàéðëàë äàãàí ñîëèãäîõ àæýý. Ýíý ãàçðûã á¿õýëä íüàðâàí ºíöºãò áóëàíä õóâààæ, áóëàí á¿ð ººð ººð ò¿âøèíä, ººð ººðèéíºâºðìºö îíöëîãòîé áàéõààð çîõèîí áàéãóóëàãäæýý. Ýíý á¿õíèéäóíäóóð æèæèã ãîðõè ìóðèëçàõ íü ñîíèí.

Óäèðäàã÷ûí ìààíü õî¸ð áàðàà áîëîã÷ ò¿¿íä àñàð èõ õ¿íäýòãýë¿ç¿¿ëýõ àæ. Äàðàà íü ò¿¿íèé íàäàä õýëñýí ç¿éë íü ‘Íàìàéã äàãààäÿâààðàé, íàäàä ÷àìä õýëýõ ç¿éë èõ áàéãàà òóë íýã ãàçàð òóõëàöãààÿ’ãýëýý.

Ò¿¿íèéã äàãàí õýñýã ò¿øëýãòýé ñàíäàë, ìàø 纺ëºí õàðàðüñààð õèéñýí áóéäàíòàé ãàçàð î÷èæ, á¿ãä ñóóöãààõàä óäèðäàã÷ìààíü èéí ºã¿¿ëëýý:

‘ªÍªªÄªÐ, Áè 1973 îíû 12 äóãààð ñàðä ÷àìä õýëæáè÷¿¿ëñýí ç¿éëýý ã¿éöýýæ õî¸ðäàõü çàõèàñûã ºãºõ ãýæ áàéíà. ×àìäÿìàð íýã áè÷èæ òýìäýãëýõ ç¿éë áàéõã¿é, ãýõäýý ñàíàà á¿¿ çîâ, áèäýíäñîíññîí á¿õíèéã ñàíóóëàõ áîëîìæòîé àðãà òåõíèê áàéãàà òóë ìèíèé÷àìä õýëñýí á¿õýí îþóí óõààíä ÷èíü ñóóãäàõ áîëíî’.

Þóíû ºìíº ñ¿¿ëèéí õî¸ð æèë õèéñýí á¿õíèé ÷èíü òºëºº ÷àìä

144

áàÿð õ¿ðãýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà. Ãýõäýý áàñ ¿ëäñýí äààëãàâàð ÷èíü óëàìèë¿¿ õýö¿¿ áàéõ áîëíî ãýäãèéã óðüäààñ ñàíóóëàõûã õ¿ñ÷ áàéíà. Ãýâ÷÷àìä þó ÷ òîõèîëäñîí ÷èíèé õ¿÷èí ÷àðìàéëòûã õîæèì ¿íýëæ øàãíàõó÷ðààñ ÿìàð ÷ òîõèîëäîëä á¿¿ øàíòðààðàé.

Ýõëýýä ÷àìä ºãñºí àíõíû çàõèàñûí íýã õýñýãò áèäíèé õ¿íòºðºëõòíèéã óñòãàõàä îðîëöîõ òàëààð ÷è áóðóó õóóëáàðëàí áè÷ñýíáàéíà. Ýíä áèä îðîëöîõã¿é ãýäãèéã òîäîðõîé áîëãîæ áè÷èõ õýðýãòýé.Õ¿í òºðºëõòºí ò¿¿õèéíõýý ýðãýëòèéí ¿å äýýð èðæ áàéíà, ò¿¿íèéèðýýä¿é çºâõºí ººðººñ íü õàìààðíà. Õýðâýý òà íà𠺺ð õîîðîíäîîáîëîí áàéãàëü îð÷èí ðóóãàà õàíäñàí õàòóó øèð¿¿ õàíäëàãà,ò¿ðýìãèéëýëýý õÿíàí òîãòîîæ ÷àäàõ þì áîë òà íàð ãàðèã õîîðîíäûíèðãýíøëèéí àëòàí ¿åä õ¿ð÷, îð÷ëîí õîðâîîãèéí àç æàðãàë, îëîëòàìæèëòûã ýäëýõ áîëíî. ͺ㺺 òàëààñ, òàíàé èðãýíøèë õ¿÷èðõèéëýëäçàì òàâüæ ºãâºë ýíý á¿õýí ýöýñòýý øóóä áà øóóä áóñ àëü íýã àðãàçàìàà𠺺ðèé㺺 óñòãàõàä õ¿ðãýõ áîëíî.

Õ¿íèé ñóó óõààíûã ë õÿíàæ ÷àäàæ áàéãàà öàãò ¿¿íýýñ èë¿¿ãàðàõ ÿìàð íýã øèíæëýõ óõààíû þìóó òåõíèêèéí áýðõøýýë çîâëîíãýæ áàéõã¿é. Ãýõäýý õ¿íèé îþóí óõààí äýëõèé äàõèíä àç æàðãàëûãàâ÷ èðæ ÷àäàõûí àäèë çàðèì îþóí óõààíû õîìñäîëòîé õ¿ì¿¿ñäýëõèé äàõèíû ýíõ òàéâàí áàéäàëä àþóë ó÷ðóóëæ ÷àäíà ø¿¿.

Òà íàð õýäèé÷èíýý õóðäàí îþóí÷ëàëûã òîãòîîíî, îþóí óõààííü äóòóó áîëîâñîðñîí õ¿ì¿¿ñèéí òàðüæ ÷àäàõ áîëîìæèò ãàìøãèéãòºäèé÷èíýý õóðäàí çàéëóóëàõ áîëíî. Õàðèí õ¿í òºðºëõòíèéã óñòãàõàéìøèãò ãàìøèã í¿¿ðëýõýä õ¿ðâýë áèä çºâõºí ÷àìàéã äàãàãñàäûã ëàâðàõ áîëíî. Íîàãèéí öàã ¿åä áîëæ áàéñàí øèã á¿õ àþóë çàíàë àðèëæäóóññàíû äàðàà ñ¿éð÷ ìºõñºí ãàçàð äýëõèé äýýð òýä äàõèíàìüäàðöãààõ áîëíî’.

Áóääèçì

Óäèðäàã÷ ìààíü ò¿ð çîãñîîä öààø ¿ðãýëæë¿¿ëýí ºã¿¿ëýâ:‘Õ¿í ¿õýõ ¿åä òóõàéí ¿õñýí õ¿íèé ñ¿íñ àñàð îëîí áóã

÷ºòãºðººñ çàéëæ ÷àäàõóéö ñîíîð ñýðýìæòýé áàéõ ¸ñòîé, ýñ òýãâýýñäàõèí õîéä ä¿ðýý îëæ àìüäðàëûí öèêëäýý ýðãýí óíàõ áîëíî ãýæòàéëáàðëàäàã. ͺ㺺 òàëààñ õýðâýý òýäãýýð ìóó áóã ÷ºòãºð¿¿äýýñ

145

çóãòàí çàéëæ ÷àäâàë, óã öèêëýýñ ÷ºëººëºãäºæ öýíãýëèéí äýýääèâààæèíä õ¿ðíý ãýäýã.

¯íýí õýðýãòýý, ýíý íü õóâü õ¿íä òºäèéã¿é õ¿í òºðºëõòºíäá¿õýëä íü õîëáîãäîëòîé ìàø ñàéí ä¿ðñëýë þì. ªºðººð õýëáýë,ñîíãîëò õèéõ áîëîìæòîé áîëîõ á¿ðòýý óã öèêëä ýðãýæ óíàõàä íüõ¿ðãýæ áàéãàà òýäãýýð áóã ÷ºòãºð¿¿äýä ýñýðã¿¿öýë ¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîéãýñýí ¿ã. Ýíä õýëýýä áàéãàà “áóã ÷ºòãºð” ãýäýã áîë õ¿í òºðºëõòºíèéìààíü áóþó áàéãàëèéí ýñðýã ÷èãëýñýí ò¿ðýìãèéëýë, “öýíãýëèéí äýýääèâààæèí” ãýäýã íü øèíæëýõ óõààí õ¿ì¿¿ñò ¿éë÷ëýí, óëìààðøèíæëýõ óõààíû à÷ààð ñîõîð õ¿í õàðæ, ä¿ëèé õ¿í ñîíñîæ ÷àääàãáîëîõ åðòºíöèéí äèâààæèí ¿¿ñãýñýí òýðõ¿¿ èðãýíøëèéí àëòàí ¿åþì.

Õýðâýý õ¿í òºðºëõòºí ýäãýýð áóã ÷ºòãºðººñ õÿíóóð áàéæ÷àäàõã¿é áîë äàõèí òºðºëòèéí öèêëäýý ýðãýí óíàæ, äàõèàä õ¿éíýãäëèéí ¿åýñýý ýõëýí õºãæèí äýâøñýýð á¿õèé ë çîâëîí ç¿ä¿¿ðèéãàãóóëñàí äàéñàãíàã÷ åðòºíö äýýðõ áîëîâñðîíãóé íèéãýì áîëæ õºãæèõõ¿ðòýëýý á¿õíèéã øèíýýð ýõëýõýä õ¿ðíý.

Èéìýýñ ÷ ýíý öèêëèéã áýëãýäñýí õàñ òýìäýã ýðòíèé ñóäàðáè÷ã¿¿äýä ÷ áàéäãûí íýã àäèë ìàíàé ñ¿ëä òýìäýãò ä¿ðñëýãäñýíáàéäàã ó÷èðòàé. Ýíý áîë øèíæëýõ óõààíûã ýíõ òàéâàí÷ààð àøèãëàõáîëîìæ á¿ðäñýí äèâààæèí, õ¿í òºðºëõòºí áàéãàëèéã çàõèð÷,áàéãëèéí ¿ð øèìèéã õ¿ðòýõèéí îðîíä áàéãàëäàà ýðãýýä çàõèðàãäàíîðîõ õ¿é íýãäëèéí ¿åä íü áóöààõ òàì õî¸ðûí õîîðîíäûí ñîíãîëòþì.

Ýíý ¿¿äíýýñýý ãàðèã åðòºíöºº îðõèí îäîõ ÷àäâàðòàé àìüäàìüòäûí õóâüä ýíý áîë ñàíñàð îãòîðãóéí ò¿âøíèé áàéãàëèéíøàëãàðàë áîëäîã þì. Ǻâõºí ººðèéí äàéí÷ ò¿ðýìãèé çàíã òºãñ áàðüæõÿíàæ ÷àäñàí õ¿ì¿¿ñ ë ýíý øàòàíä õ¿ð÷ ÷àäíà. Áóñàä íü øèíæëýõóõààí, òåõíîëîãèéí ºíäºð õºãæèëä õ¿ð÷, õàíãàëòòàé õ¿÷èðõýã çýâñýãá¿òýýõ ÷àääàã áîëìîãöîî ë ººðñäèé㺺 óñòãàõ áîëíî. Èéì ÷ ó÷ðààñõàà íýãòýéãýýñ áèäýíòýé õîëáîî òîãòîîõûã õ¿ññýí õ¿ì¿¿ñýýñ áèäîãò àéäàãã¿é þì. õàðèí “ººðèéí ãàðèã åðòºíöººñ òàñðàí îäîõ÷àäâàðòàé õ¿ì¿¿ñ ÿìàãò ýíõ òàéâàí÷ áàéäàã” ãýñýí ñàíñàð îãòîðãóéíõóóëèéã áèäýíòýé õîëáîî òîãòîîñîí ìÿíãà ìÿíãàí õ¿í õ¿ëýýíçºâøººðñºí þì.

Àìüä áèå ººðèéí íàðíû àéìãèéí ñèñòåìèéã îðõèí ãàð÷ ÷àäàæ

146

áàéíà ãýäýã íü õàðãèñ ò¿ðýìãèé õàíäëàãàà ÷àäâàðëàãààð óäèðäàõ÷àäâàð äóòàãäàõ ¿åä ¿¿ñ÷ áîëîõ “äýâøèë-ìºõëèéí öèêë”-èéã äàâæãàð÷ýý ãýñýí ¿ã. Òà íàð íàðíû àéìãèéí ñèñòåìýýñýý ãàðäàãø àÿëàõáîëîìæèéã îëãîõóéö õ¿÷èðõýã ýð÷èì õ¿÷íèé ýõ ¿¿ñâýðèéã îëîõûíöàãò äèéëäýøã¿é ñºíººõ õ¿÷òýé äîâòîëãîîíû çýâñã¿¿äèéã ÷ á¿òýýõ÷àäâàðòàé áîëíî.

Äýëõèéí áºìáºðöºã äýýðõ òàíàé á¿ñ íóòàã áóþó Ôðàíö óëñÅâðîïûã íýãòãýõèéã îðîëäñîí çºâ çàìäàà õýäèéí îðñîí, îäîî öýðýãàðìèã¿é àíõíû îðîí áîëîõ ¸ñòîé. Èíãýñíýýð Ôðàíö óëñ äýëõèéäàõèíä ¿ëãýð æèøýý áîëîõ þì. Ôðàíöûí öýðãèéí ìýðãýæèëòí¿¿äíýãäñýí Åâðîïûí ýíõèéã ñàõèóëàõ õ¿÷íèé ¿íäñèéã òàâüæ, ÿâààíäààäýëõèéí ýíõ òàéâíû êîðïóñ áîëæ õóâèðàõ ¸ñòîé. Òýð ¿åä öýðãèéíõýíäàéíûã õàìãààëàã÷èä áàéõûí îðîíä ýíõèéã õàìãààëàã÷èä áîëæ,ýíýõ¿¿ õàìààã¿é íýð õ¿íäòýé öîëûã õ¿ðòýõ áîëíî.

Ôðàíö øèã ÷óõàë îðíû õóâüä áóñäûãàà ¿ëãýðëýí äàãóóëàõçàìûã çààæ ºãºõ çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé, èíãýæ òóñ óëñ çàéëøã¿éõààõ àëáàäëàãûí öýðãèéí àëáûã ¿ã¿é áîëãîæ, ººðèéí ìýðãýæëèéíàðìèéã óäàõã¿é áàéãóóëàõààð îðîëäîæ áàéãàà íýãäñýí Åâðîïûíàëáàíä àøèãëàõ ó÷ðààñ õºðø îðíóóä íü õýçýý ÷ òóñ óëñ ðóó õàëäàíäîâòëîõã¿é.

ͺ㺺 òàëààñ ýíý íü áóñàä îðíóóä ýíý æèøãèéã äàãàæ, òýðäàðóéäàà òàíàé îðíû çàìíàñàí çàìààð çàìíàõàä õ¿ðãýíý. ÍýãýíòÅâðîï öýðýã àðìèéí õóâüä íýãä÷èõâýë ò¿¿íèé ýäèéí çàñãèéã Åâðîïûííýãäìýë íýã âàëþòòàé áîëñíîîð íýãòãýæ áîëíî. Èíãýñíýýð äýëõèéäàõèíä èæèë òºñòýé ¿éë ÿâö ºðíºæ, äýýð íü ýõíèé çàõèàñä ÷àìäõýëñýí øèã Äýëõèéí á¿õ ñóðãóóëüä äýëõèéí íèéòèéí ãàíö ë õýëèéãçààâàë ñóðãàäàã áîëíî. Õýðâýý ÿìàð íýã óëñ ¿ëãýð ¿ç¿¿ëýõ ¸ñòîéþì áîë òýð íü Ôðàíö óëñ áàéõ ¸ñòîé. “Áóñäûã àéëãàõ õ¿÷”-òýéáîëîõûã äýìæèõ íýðýýð áèä ººðñäèé㺺 óñòãàõ çýâñãèéãõóðèìòëóóëæ áàéíà.

Óëñ á¿ð áóñàä õýñýã óëñûã àéëãàõ õ¿ñýëòýé ÷ àìüäðàë äýýðáèå áèåíýý õýçýý ÷ õýí íü äàéñàí áîëîõûã ìýäýõã¿é ó÷ðààñ ãàíöñàíàìñàðã¿é ¿éëäëýýñ áîëæ ºíººõ ‘àéëãàõ õ¿÷’ ìààíü õàëäàíäîâòëîõ õ¿÷ áîëîí õóâèð÷, ýöýñòýý á¿õýë á¿òýí äýëõèé åðòºíöèéãìºõºëä õ¿ðãýæ áîëîõ þì.

Õ¿í òºðºëõòºí ºíãºðñíººð äàìæèí èðýýä¿éã õàðäàã. Ýíý áîë

147

àëäàà. Õàðèí ò¿¿íèé îðîíä ºíãºðñºí人 ø¿¿ìæëýëòýé õàíäàæ,ºíãºðñºí人 òóëãóóðëàæ ºíºº ¿åèéã áàéãóóëàõààñàà èë¿¿èðýýä¿éäýý çîðèóëæ ºíºº ¿åý áîñãîõ õýðýãòýé. Áàðàã ãó÷ààäõàíæèëèéí ºìíº ë ãýõýä ºíººãèéí ºíäºð õºãæèëòýé îðíû õ¿ì¿¿ñ áîëõèá¿ä¿¿ëýã õýâýýð áàéñíûã ñàíàõ õýðýãòýé. Òà íàð äºíãºæ ë ¿¿íýýñýýñàëæ áàéíà. Äýëõèé äýýð ºíººäºð òýíãýðò ÿìàð íýã ‘òýíãýðëýã’ ýäç¿éë ÿâæ áàéíà ãýõýýñ ººðèéã õàðàõ ÷àäâàðã¿é áîëõè á¿ä¿¿ëýãõ¿ì¿¿ñ ñàÿ ñàÿàðàà áàéíà. Öààøèëáàë, ýäèéí çàñãèéí õóâüä áóóðàéõºãæèëòýé îðíóóäàä áóðõàíû øàøèíóóä ìàø õ¿÷òýé õýâýýð áàéãààã÷è ìýäíý.

Íàñòàé õ¿ì¿¿ñ òàâ òóõòàé àìüäðàëòàé áàéãààã õàðàõàä òàíàð èíãýæ õ¿ì¿¿ñèéã íàñààð íü õ¿íäëýí äýýäýëæ áîëîõã¿é, õàðèíîþóí óõààíûã íü õ¿íäýëæ äýýäýëæ áàéõ ¸ñòîé. Áèäíèé ºíº õîëûíºâºã äýýäýñ ìààíü ÷ èíãýæ õ¿íäëýãäýõ øààðäëàãàã¿é, á¿ðöààøèëáàë òýä áîë ººðñäèé㺺 ñàíñàð îãòîðãóéä íýýõ ÷àäâàðã¿é,íýã ¿åýñ íºãºº ¿åä èõýýõýí ¿íý öýíèéã ãàðäóóëàí ºãºõ ÷àäàëã¿é ÿäóóäîðîé, õÿçãààðëàãäìàë, ýðòíèé áîëõè á¿ä¿¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéí íýã æèøýýãýæ ¿çýõ õýðýãòýé.’

Áóðõàí ÷ áèø, ñ¿íñ ÷ áèø

Óäèðäàã÷ ìààíü öààø ¿ðãýëæë¿¿ëýí ºã¿¿ëð¿¿í:‘Íèéãýì õýäèé÷èíýý áîëõè á¿ä¿¿ëýã áàéíà, ò¿¿íä áóðõàíû

øàøèí òºäèé÷èíýý öýöýãëýíý. ¯íýí õýðýãòýý õàðãèñ ò¿ðýìãèé çàíãààõàðààõàí äàâàí ãàð÷ ÷àäààã¿é áàéãàà åðòºíöºä ººðººð ÿàæ ÷ òàéâàíàìãàëàí çîð÷èõ àðãàã¿é áîëñîí õàðü ãàðèãèéí çî÷èä ë ýäãýýð øàøèíû¿ðèéã ñóóëãàñàí þì.

Õýðâýý òà íàð ýðòíèé á¿ä¿¿ëýã ãàðèã åðòºíöºä çî÷ëîõõýìæýýíä õ¿ðòýë õºã溺ä èðýõèéí öàãò èéì ñèñòåìèéã õýðýãëýõýýñººð àðãàã¿é áîëîõ áºãººä ¿íýí õýðýãòýý òýíä òà íà𠺺ðñäèé㺺áóðõàí ìýò õàðàãäóóëàõ íü çóãààòàé áàéõ áîëíî. ¯íýíäýý èíãýõ ìàøàìàðõàí, ýðòíèé á¿ä¿¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä ÷è çºâõºí òýíãýðýýñáóóãààä ë èðýõ þì áîë òýíãýðëýã áîëæ õóâèðíà. Ìýäýýæèéí õýðýã,ÿìàð ÷ àéõ àþóëã¿éãýýð òýäíýýð õ¿íäë¿¿ëæ, òààëàìæòàéãààð õ¿ëýýíàâàõóóëàõûí òóëä ¿¿íèéãýý áàãà çýðýã õ¿íäð¿¿ëýõ õýðýãòýé. Áèä ÷

148

áàñ ýíý ñèñòåì ìààíü ¿éë÷èëæ áàéãààã áîëîí îëîí íèéò, òºð çàñãèéíãàçàð, õýâëýë ìýäýýëëèéíõýí õýðõýí õàðèó ¿éëäýë õèéæ áàéãààãõàðàõ ãýæ äýëõèé äýýð îéðòîæ õàðàãäñààð áàéãàà þì. Çàðèìäàà áè人ðñäèé㺺 èíãýæ áàÿñãàõ ÿâäàë ÷ îëîí òîõèîëääîã...

Çàõèàñûíõàà ýõíèé õýñýãò ÷àìä òàéëáàðëàæ ºã÷ áàéñàí÷ëàíÁóðõàí ãýæ áàéõã¿é, ìýäýýæ ñ¿íñ ÷ ãýæ áàéõã¿é. Øèíæëýõ óõààíûãàøèãëàí ÿìàð íýã þì á¿òýýäýãã¿é ë þì áîë ¿õñýíèé äàðàà þó ÷¿ëäýõã¿é. Àìüä îðãàíèçìûí ýä ýñýýñ ò¿¿íèé áèåèéí áîëîîä îþóíóõààíû ýõ çàãâàðûã àãóóëñàí ãàíö ýñýýð òóõàéí àìüä îðãàíèçìûãäàõèí á¿òýýõ áîëîìæòîé ãýäãèéã ÷è ìýääýã áîëñîí. Îðãàíèçì ¿õýõìº÷èä ò¿¿íýýñ º÷¿¿õýí ãðàìì æèí àëäàãääàãûã òà áèä îëæ ìýäýýäáàéãàà, ¿íýíäýý ýíý áîë á¿õ àìüä îðãàíèçìä áàéäàã ýíåðãè ë òóõàéíìº÷èä àëäàãäàæ áàéãàà íü òýð þì. Ýíåðãè áîë ìàòåðèéí íýã àäè뺺ðèéí ãýñýí æèíòýé áàéäãèéã ÷è ìýäíý.

Ò¿¿í÷ëýí õÿçãààðã¿é æèæèã ò¿âøèíä ÷ çîõèîí áàéãóóëàëòòàé,óõààíò àìüäðàë áàéäàã, òýä áèäýíòýé ë áàðàã àäèë çàìààð õºãæñºí,áèäýíòýé õàðüöóóëæ áîëîõîîð áàéäãèéã òîãòîîñîí òóõàé ÷è ìýäíý.Áèä ¿¿íèéã íîòëîõ ÷àäâàðòàé áîëîîä áàéãàà.

Ýíäýýñ áèä îä, ãàðèãóóä áîë àñàð òîì áèåòèéí äîòîðõ àòîìóóäáºãººä óëìààð áóñàä îäîäòîé õîëáîîòîé áàéæ áîëîõûã ñóäëàí îëæìýäñýí þì. Ò¿¿í÷ëýí õÿçãààðã¿é òîì ¿ëýìæ áèåò õ¿í, ò¿¿íòýé àäèë¿ëýìæ áèåò íàéç íºõäèéíõ íü áèå äîòîð õÿçãààðã¿é æèæèã ò¿âøèíäàìüäàð÷ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ ÷ ãýñýí íýãýí öàãò “Áóðõàí” õýìýýõìàòåðèàëëàã áóñ ç¿éëä èòãýæ ø¿òýæ ÿâñàí áàéõ ºíäºð ìàãàäëàëòàé.

Þì á¿õýíä þì á¿õýí áèé ãýäãèéã ÷è á¿ðýí îéëãîõ ¸ñòîé. ßãýíý ìº÷èä ÷èíèé ãàðûí íýãýí àòîì äîòîð ë ãýõýä, “Áóðõàí”, ñ¿íñõî¸ðò èòãýñýí, èòãýýã¿é, ñàÿ ñàÿ åðòºíö òºðæ, íºãºº õýñýã íü ¿õýæáàéãàà. ̺í ÷èíèé õóâüä ìÿíãàí æèë ºíãºð÷ áàéõàä äýëõèéí íàðáèåèéíõ íü ãàíö ë àòîì íü áîëîõ àâàðãà ¿ëýìæ áèåòíèé õóâüä ýíýáîë ãàíö àëõàõ ë õóãàöàà.

¯íýí õýðýãòýý öàã õóãàöàà áîë àìüäðàëûí õýëáýðèéíò¿âøèíýýñ áóñ ìàññ áóþó æèíãýýñ óðâóó õàìààðàëòàé áàéäàã þì.Ãýâ÷ îð÷ëîí åðòºíöèéí þì á¿õýí àìüä, õÿçãààðã¿é òîì, õÿçãààðã¿éæèæèã õî¸ðòîéãîî ýâ íàéðòàé çîõèöñîí áàéäàã þì.

Äýëõèé ÷ áàñ áóñàä á¿õ ãàðèãèéí àäèë àìüä ç¿éë ìºí, õºãæèëáóóðàé ó÷ðààñ õ¿í òºðºëõòºí îäîîõîíäîî ¿¿íèéã îëæ õàðàõàä õýö¿¿

149

áàéãàà. Ó÷èð íü ìàññûí õîîðîíäûí àñàð èõ çºð¿¿ íü òýðõ¿¿ ç¿ðõíèéëóãøèëòûã ìýäýð÷ îéëãîõîä ñààä áîëæ áàéãàà þì. Áèäíèé öóñàíäàõü óëààí Ẻ쿿ä ÷, òýð ÷ áàéòóãàé áèäíèé áèåèéã á¿ðýëä¿¿ëæáàéãàà àòîìóóäûí íýã íü ÷ ººð áóñàäòàéãàà íèéëæ àìüä áèåòá¿ðä¿¿ëæ áàéãààãàà òºñººëºº ÷ ¿ã¿é ÿâàà áèç.

Ýöýñò íü íýã õ¿íä þó ÷ òîõèîëäñîí îãòîðãóéí åðºíõèé áàëàíñáóþó òýíöâýð òîãòâîðòîé áàéäàã. Ãýõäýý õýðâýý áèä ººðñäèéíò¿âøèíä òàéâàí àìüäðàõûã õ¿ñâýë òýðõ¿¿ õÿçãààðã¿é àñàð òîì,õÿç ãààðã¿é º÷¿¿õýí æèæèã áîëîí ººðñäèéí èæèë õ¿íòºðºëòí¿¿äòýéãýý ýâ íàéðòàé çîõèöîí àìüäðàõ ¸ñòîé.

Áèä îð÷ëîí åðòºíöèéí õÿçãààðã¿é ÷àíàðûí òóõàé òîâ÷õîí ÷ãýñýí äóðäààä ºíãºðºõºä ë àëèâàà áóðõàí þìóó ñ¿íñ ñ¿ëä îðøèíáàéäãèéã äýìæñýí ÿìàð ÷ ìàðãààí ¿íýìøèëã¿é áîëíî. Îð÷ëîí åðòºíöõÿçãààðã¿é, ò¿¿íä ÿìàð íýã òºâ ãýæ áàéõã¿é ó÷ðààñ ÿìàð íýã òîäîðõîéãàçàð áóðõàí òýíãýð îðøèí áàéõ ¸ñã¿é. Ò¿¿íýýñ ãàäíà, õÿçãààðã¿éàñàð òîì áèåò ç¿éë, õÿçãààðã¿é æèæèã áèåò¿¿äèéí îð÷ëîí åðòºíöèéíõîîðîíä ÿìàð ÷ õîëáîî õàðèëöàà áàéõ áîëîìæã¿é ãýäãèéã ÷àìäõýäèéí òàéëáàðëàñàí. Ó÷èð íü, ìàññûí ÿëãàà õýòýðõèé èõ ó÷ðààñèæèë õýìæýýíèé öàãèéí óðñãàëä çºð¿¿ ¿¿ñãýæ áàéãàà þì.

Ýöýñò íü, õýðâýý õýí íýã íü ¿õñýí õ¿íèé áèåýñ áèåã¿é ñ¿íñíèñýí ãàð÷ áàéíà ãýæ òºñººëæ ÷àäàæ áàéãàà áîë ( ýíý íü ìàø óðàíÿðóó ãýõýýñýý èë¿¿ ýðòíèé á¿ä¿¿ëã¿¿äèéí îþóí óõààíààñ ãàð÷ áàéãààãýäýã óòãààðàà ãýíýí òºñººëºë þì) îð÷ëîí åðòºíö õÿçãààðã¿é ó÷ðààñóã ñ¿íñ õààøàà ÿâæ áîëîõûã òýð õ¿í òºñººëæ ÷àäàõã¿é.

Àìüä áèåä ¿õýõ ¿åä ò¿¿íèé áèåèéã îðõèí ãàðàõ ýíåðãè àãààðòýìõ çàìáàðààã¿é òàðõàæ, îð÷èí òîéðíû àãààðò áàéãàà ýíåðã¿¿äòýéõîëèëäîí á¿õèé ë ìºí ÷àíàðàà àëäàõ áîëíî. Õàðèí òýðõ¿¿ ìºí ÷àíàðíü òóõàéí äºíãºæ ¿õñýí àìüä áèåèéí ýä ýñ ãýõ ìýò çîõèîíáàéãóóëàëòòàé ìàòåðò ë õàäãàëàãäàí ¿ëäýõ íü ìýäýýæ. Ýð, ýìãåí¿¿ä àíõíû ýä ýñèéã á¿òýýæ ¿ð òîãòîõ ÿâöàä òîäîðõîéëîãäñîí ýõçàãâàðûí õàà äàãóó ë ýíýõ¿¿ ìàòåð çîõèîí áàéãóóëàãäñàí áàéãàà.

Äýëõèé äýýðõ àìüäðàëûí ãàðàë ¿¿ñëèéí õóâüä çàðèì õ¿ì¿¿ñ:“×è íýãýíò õàìãèéí àíõ òýíä þó áàéñíûã õýëæ ìýäýõã¿é ó÷ðààñ ÷èíèéòàéëáàð þóã ÷ ººð÷ëºõã¿é” ãýæ õýëæ ìýäýõ þì.Ýíý áîë ¿¿íèéã õýëæáàéãàà õ¿í öàã õóãàöàà, îðîí çàéí õÿçãààðã¿éí òóõàé ÿìàð ÷ ìýäëýãã¿éãýäãýý õàðóóëæ áàéãàà òýíýã ø¿¿ìæëýë þì. “Þó ÷ àëãà áîëîîã¿é,

150

þó ÷ áèé áîëîîã¿é, á¿õ þì õóâèð÷ áàéíà” ãýäãèéã ÷è õýäèéí ñîíñîæìýäñýí ó÷ðààñ ìàòåðò ÿìàð ÷ ýõëýë, òºãñãºë ãýæ áàéõã¿é. Ǻâõºíìàòåðèéí õýëáýðèéã ººð÷èëæ ÷àäàõ øèíæëýõ óõààíû ò¿âøèíäõ¿ðñýí õ¿ì¿¿ñèéí õ¿ñëýýð ë ìàòåðèéí õýëáý𠺺ð÷ëºãäºæ áàéäàãþì.

Àìüäðàëûí õÿçãààðã¿é ò¿âøí¿¿äèéí õóâüä ÷ ìºí àäèë. ¯¿íèéãìàíàé ýìáëåì áóþó òàíèõ òýìäýãèéí õî¸ðäàõü õýñýã èëýðõèéëäýãþì. Õî¸ð õàðèëöàí ñ¿ëæèëäñýí ãóðâàëæèíãààñ á¿òñýí Äýâèäèéí îäáîë “äýýðõ ÿìàð áàéíà, äîîðõ òèéì áàéíà” ãýñýí óòãàòàé. ×àìä áàéãààìàíàé ñ¿ëä òýìäãýí äýýðõ çóðãààí òàëò îä áà ò¿¿íèé äóíäàõ á¿õþì ýðãýõ îð÷èëòîé áîëîõûã õàðóóëñàí õàñ òýìäýã õî¸ð íèéëýýäåðòºíöèéí á¿õèé ë ìýðãýí óõààíûã àãóóëæ áàéãàà þì. Ýíý õî¸ð áèëýãòýìäãèéã Áàðäî Òîäîë, Ò¿âäèéí ¯õýãñäèéí Ñóäàð ãýõ ìýò ýðòíèé íîìñóäàð, ò¿¿í÷ëýí áóñàä îëîí íîì çîõèîëîîñ îëæ ¿çýæ áîëíî.

Õ¿íèé õÿçãààðëàãäìàë îþóí óõààíû õóâüä õÿçãààðã¿éí òàëààðîéëãîæ ìýäýõýä ìàø õýö¿¿ íü îéëãîìæòîé áºãººä á¿õ þìñ ¿çýãäëèéãõàðèóöóóëæ äààòãàñàí íýã áóþó õýä õýäýí áóðõàíûã ø¿òýí áèøðýõçàìààð îð÷ëîí åðòºíöèéã öàã õóãàöàà, îðîí çàéä õÿçãààðëàõøààðäëàãàòàé áîëñíûã ¿¿ãýýð òàéëáàðëàíà.

¯íýíäýý áîë ñàíñàð îãòîðãóéã îéëãîæ ìýäýõ õàíãàëòòàéò¿âøèíä õ¿ð÷ ÷àäààã¿é õ¿ì¿¿ñ õÿçãààðã¿éí òóõàéí îéëãîëòûã õ¿ëýýæàâàõàä õ¿íäðýëòýé áàéäàã, èíãýñíýýð õ¿í òºðºëõòºíèéã ÿìàð ÷ îíöãîéä þìã¿é, çºâõºí õÿçãààðã¿é ñàíñàð îãòîðãóéí òîäîðõîé öàã õóãàöàà,ãàçàðò îðøèí ñóóæ áóé õ¿ì¿¿ñ ìýò áîëãîäîã.

Ìýäýýæèéí õýðýã, õ¿ì¿¿ñ àëèâàà ç¿éëèéã ººðèéí îþóí óõààíûä¿ð çóðàãò òààðóóëæ òîäîðõîé õ¿ðýýíä, õÿçãààðëàãäìàë àðãà çàìààð,ñàéòàð òîäîðõîéëîãäñîí áàéõûã èë¿¿òýé õ¿ñäýã. ªºð ãàðèã åðòºíöäýýð àìüäðàë áàéõ áîëîìæòîé þó ãýæ ººðººñºº àñóóæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñáîë èéìýðõ¿¿ õÿçãààðëàãäìàë îþóí óõààíòíû øèëäýã æèøýý þì.×èíèé ëåêöèéíõýý ¿åýð õèéæ áàéñàí íýã ç¿éðëýëä áèä ìàø èõäóðòàé: Òýð áîë õ¿íèéã ìýëõèéòýé ç¿éðëýæ, öººðìèéíõºº ¸ðîîëäáóé ìýëõèé õàà íýãòýý ººð öººðºìä àìüäðàë áàéäàã áîëâóó õýìýýíãàéõàí áîäëîãøèð÷ áàéãààòàé ë àäèë ãýñýí æèøýý þì.

Äýëõèéí äýýðõ äèâààæèí

151

ÒÀ ÍÀÐ õýðâýý ºíººäºð ººðñäèéíõºº ãàðò áàéãàà òåõíîëîãèîõ¿÷èðõèéëýë, öýðýã àðìè, öººíõèéí õóâèéí àøèã ñîíèðõîëèéí òºëººáóñ õ¿íèé ñàéí ñàéõíû òºëºº ¿éë÷ëýõýýð àøèãëàõ þì áîë òóíóäàõã¿é æèíõýíý ãàçàð äýëõèéí äèâààæèíä àìüäàð÷ ÷àäàõ áîëíî.

Øèíæëýõ óõààí, òåõíîëîãè íü õ¿í òºðºëõòºíèéã ºëñãºëºíãóéëàí÷ëàëûí çîâëîíãîîñ á¿ðýí àíãèæðóóëààä çîãñîõã¿é àìüäðàõûíòºëºº àæèëëàõ ¿¿ð ãýýñ ÷ºëººëæ º ãíº . ßà ãààä ãýâýëàâòîìàòæóóëàëòûí à÷ààð õ¿íèé îðîíä ìàøèíóóä àìüäðàëûí ºäºðòóòìûí õýì õýìíýëèéã õÿëáàðõàí çîõèöóóëæ ÷àääàã áîëîõ þì.

Òàíàé çàðèì õàìãèéí îð÷èí ¿åèéí ¿éëäâýð¿¿äýä ºìíº íü íýãàâòîìàøèí á¿òýýõ ãýæ õýäýí çóóí õ¿í àæèëëàäàã áàéñàí áîë îäîîçºâõºí ãàíö õ¿í ë àâòîìàøèí ¿éëäâýðëýëèéã óäèðäàí õýðýãæ¿¿ëäýããàíö êîìïüþòåðèéã õÿíàæ áàéõ øààðäëàãàòàé áîëñîí áèëýý.Èðýýä¿éä áîë ãàíö ÷ õ¿í õýðýãã¿é áîëîõ áîëíî. ¯éëäâýðèéíãàçðóóäàä õ¿í õ¿÷ óëàì á¿ð õýðýãöýýã¿é áîëæ, àæèë÷èäûã îëíîîðàæèëã¿é áîëãîæ áàéãàà ó÷ðààñ ¿éëäâýð÷íèé ýâëýë¿¿ä ÷ äóðã¿éáàéãàà. Áàñ ë ýäãýýð ýâëýë¿¿äèéí áóðóó õýâýýð áàéíà- 500 õ¿íèéàæëûã õèéäýã òýð ãàéõàìøèãò ìàøèí óã 500 õ¿íèé áîäèòîéãîîðàìüäðàõ íºõöºëèéã õàíãàæ ºãºõ ¸ñòîéãîîñ áèø òýäíèé ýçýí áîëîõãàíö õ¿íèéã áàÿæóóëàõàä ¿éë÷ëýõ ¸ñã¿é áèëýý.

Õýí ÷ õýí íýãýíä ¿éë÷èëýõ ¸ñã¿é, õýí íýãýíä öàëèíãèéí òºëººàæèëëàõ ¸ñã¿é. Ìàøèíóóä á¿õ á¿õ àæëûã õàðèóöàæ, õÿëáàðõàíóÿëäóóëàí çîõèöóóëæ ÷àääàã, óëìààð õ¿ì¿¿ñ ººðñäèéí á¿òýýãäñíèéó÷èð óòãà áîëîõ ãàíö ç¿éëä áóþó ñýòãýæ, á¿òýýæ, õºãæèí öýöýãëýõý人ðñäèé㺺 çîðèóëàõ ¸ñòîé. Ìàíàé ãàðèã äýýð áîë èéì ë áàéäàã.Õ¿¿õä¿¿ä ÷èíü àæèë, ãýð á¿ë, óëñ îðîí ãýñýí ýðòíèé á¿ä¿¿ëýã ãóðâàíçàð÷ìûí äàãóó ºñºæ õ¿ì¿¿æèõýý áîëèõ ¸ñòîé. Õàðèí ò¿¿íèé îðîíäõºãæèë, ýðõ ÷ºëºº, á¿õ íèéòèéí àõàí ä¿¿ñèéí áàðèëäëàãà ãýñýíçàð÷ìóóäààð ºñºæ õºãæèõ ¸ñòîé.

“Àæèë” ãýäýã áîë çºâõºí õàíãàëòòàé àìüäðàõûí òóëä õ¿íäõýö¿¿ õºäºëìºð õèéæ îðëîãî îëîõ õýðýãöýýíä çîðèóëàãäñàí ñàëøã¿éýä áèø þì. Òýð á¿¿ õýë, çºâõºí èäýõèéí òóëä ç¿ãýýð íýã ìàøèíààðõèé÷èõýýð àæëûã áèåýð õèéæ áàéãàà íü ººðèé㺺 áîëîí ººðèéíàìüäðàëûã àéõòàð äîðîìæèëæ áàéãàà õýðýã áèëýý.

“Ãýð á¿ë” ãýäýã áîë ýðòíèé áîëîí îð÷èí ¿åèéí áîîë÷ëîëûã

152

äýìæèã÷äèéí ñýäñýí, õ¿ì¿¿ñèéã ÿìàð íýã õèé õîîñîí ¿çýë ñàíààíûòºëºº íºð èõ àæèëëàõûã àëáàäàí øàõàõ àðãà çàìààñ áàéñíààñöààøã¿é.

Ýöýñò íü “ýõ îðîí÷ ¿çýë” ãýäýã áîë ìºí ë çºâõºí õ¿ì¿¿ñèéíõîîðîíä ºðñºë人í áèé áîëãîæ, òýäíèéã ÷óõàë ÿðâèãòàé àæèëäºäðººñ ºäºðò óëàì á¿ð èäýâõ ç¿òãýë ãàðãàí àæèëëóóëàõàä ÷èãëýñýíõàâñàðãà õýðýãñýë õýâýýð áàéíà.

Öààøèëáàë, àæèë, ãýð á¿ë, óëñ îðîí ãýñýí ýäãýýð ãóðâàíîéëãîëòûã ýðòíèé á¿ä¿¿ëýã øàøèíóóä ÿìàãò òóëæ äýìæèæ èðñýíáàéäàã. Õàðèí îäîî áîë òà íàð ýðòíèé á¿ä¿¿ëýã õ¿ì¿¿ñ áàéõààáîëüñîí. Ýäãýýð òîîñîíä äàðàãäñàí õóó÷èí çàð÷ìóóäàà ñýãñðýí õàÿæ,äýëõèé äýýðõ èõýíõ àìüäðàëàà øèíæëýõ óõààíààð äèâààæèí á¿òýýõýäçîðèóëöãàà.

Äàéíû áîëîìæèò àþóëûí òóõàé ÿðüæ, òîìîîõîí ¿éëäâýðëýã÷íàðò àøèã îðëîãî àâ÷ðàõ ñºíººã÷ çýâñãèéã ¿éëäâýðëýõèéí òóëäàæèë÷äûã áàãà öàëèíãààð øàõàí àæèëëóóëæ áóé çýâñãèéí¿éëäâýð¿¿äèéã àæèëóóëàõûã çºâøººðºã÷äèéí ¿ãýíä á¿¿ àâò. ̺íçàëóó õ¿ì¿¿ñ áèä îëîí õ¿¿õýäòýé áîëîõ øààðäëàãàã¿é, öººõ¿¿ëýýñàéõàí àìüäàðñàí íü äýýð ãýæ ¿çýæ áàéãàà ó÷ðààñ òºðºëò áóóðàõàþóë òóëãàð÷ áàéíà ãýæ ÿðèã÷äûí ¿ãýíä á¿¿ àâò.

Ò¿¿í÷ëýí, “õºðø àðä ò¿ìí¿¿ä óëàì ºñ÷ îëøèð÷ áàéíà, áèäýíäàþóë ó÷ðóóëæ ìàãàäã¿é” ãýõ ìýòèéí þì ÿðüæ áàéíãà áóõèìäóóöàðàéëæ ÿâäàã õ¿ì¿¿ñèéí ¿ãýíä ÷ á¿¿ àâò. Òýä áîë “àþóë çàíàë”íýðèéí äîð öºìèéí çýâñýã õóðèìòëóóëàõûã äýìæèãñýäýýñ ººðöã¿éõ¿ì¿¿ñ.

Ýöýñò íü áàñ öºìèéí ïóóæèí õóðèìòëóóëàõûíõàà õàæóóãààð“öýðãèéí àëáà õààñíààð ÷è ÿäàæ áóó àøèãëàæ ñóðíà, òýð ÷èíü ÷àìäõýçýý ÷ õýðýã áîëíî” ãýæ ÿðüæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéí ¿ãýíä á¿¿ îðîîðîé.

Òýä ÷àìä õ¿÷èðõèéëëèéã çààæ ñóðãàí, ººð øèãýý õ¿ì¿¿ñèéãàëàõààñ ñèéõã¿é áîëãîõûã õ¿ñ÷ áàéãàà áºãººä ººð ä¿ðýìò õóâöàñºìññºíººðºº ò¿ðèé áàðüæ ÷àìàéã ìåõàíèê ðåôëåêñòýé áîëòîë ÷èíüñóðãàëòûí áàé ðóó áóóäóóëæ, äàõèí äàõèí ñóðãóóëü õèéëãýõ áîëíî.

Ýõ îðíûõîî òºëºº òóëàëäàõ ¸ñòîé ãýñýí õ¿íèé ¿ãýíä á¿¿ àâò.Èéì ãàâúÿàòàé ÿìàð ÷ îðîí áàéõã¿é. “Õýðâýý äàéñíóóä ìàíàé îðîíääîâòëîõ þì áîë áèä ººðñäèé㺺 õàìãààëàí òóëàëäàõ ¸ñòîé áèç äýý?”ãýæ õýëýõ õ¿ì¿¿ñèéí íºëººíä á¿¿ îð. Ýíý á¿õíèé õàðèóëò áîë

153

õ¿÷èðõèéëëèéí áóñ õýðýãñýë ÿìàãò õ¿÷èðõèéëëýýñ èë¿¿ ¿ð íºëººòýéáàéäàãò îðøèíî. Õàëäàí äîâòëîã÷èä íü õè÷íýýí õàðãèñ ò¿ðýìãèéáàéñàí íü õàìààã¿é, ëàâ Ôðàíöûí òºëºº àìü ¿ðýãäýãñäèéí çºâ áàéñàíãýäýã íü áàòëàãäààã¿é áèç äýý. Ýíýòõýã äýõ Ãàíäèãèéí àóãàà ÿëàëòûãõàð ë äàà.

Åð íü èéì õ¿ì¿¿ñ ÷àìàéã ýðõ ÷ºëººíèéõºº òºëºº òýìöýõ ¸ñòîéãýõ áîëîâ÷ Ãàóë÷óóä Ðîì÷óóäûí ýñðýã äàéíä ÿëàãäàí, òýð ¿åèéíÔðàíö÷óóä áóëààí ýçëýã÷äèéí ñî¸ë èðãýíøëýýñ èõèéã õîæèæ, áóëààíýçëýãñýäèéí ¿ð ñàä áîëñíîîðîî ìóóäààã¿é áîëîõûã òýä ìàðòæýý.Èéìýðõ¿¿ ÿâöóó áîäîëòîé, õàðãèñ ò¿ðýìãèé õ¿ì¿¿ñèéí ¿ãèéã ñîíñîæñóóõûí îðîíä ýðõ ÷ºëºº, õàéð äóðëàëä óìáàæ ñýòãýë ä¿¿ðýíàìüäðàõ õýðýãòýé.

Äýëõèé äàõèíû óðò óäààí ýíõ òóíõ àìüäðàëä õ¿ðýõýä ÷èíüòóñëàõ õàìãèéí ÷óõàë òóñëàìæ áîë çóðàãò òåëåâèç áºãººä ò¿¿ãýýðòà íàð äýëõèéí ýðãýí òîéðîíä ºäºð òóòàìä þó áîëæ áàéãààã ¿çýõáîëîìæòîé áîëîîä çîãñîõã¿é, õèëèéí ÷àíàä äàõü “çýðëýã õ¿ì¿¿ñ” ÷ãýñýí òà íàðòàé ë àäèë áàÿðëàæ áàÿñàæ, óéòãàðëàí ãàøóóäàæ, çîâæøàíàëæ áàéäãûã ìýäýõ áîëîìæ îëãîäîã äýëõèé åðòºíöèéí òóõàéáîäèò ìýäëýãèéí ýõ ñóðâàëæ þì.

Ìýäýýæ õýðýã, ýíýõ¿¿ ºðãºí íýâòð¿¿ëýã, ìýäýýëýëõàðèëöààíû ÷óõàë õýðýãñýë ìóó õ¿ì¿¿ñèéí ãàðò îðæ, õóäàë õóóðìàãìýäýýëëýýð àðä ò¿ìíèé òîëãîéã ýðã¿¿ëýõýä àøèãëàõààñ ñýðýìæèëæáàéõ íü ÷óõàë.

Òåëåâèç áîë õ¿í á¿õýí áóñäûíõàà îðøèí áóé, õýðõýíàìüäàð÷ áàéãààã õàðàõ áîëîìæ îëãîäîã õ¿í òºðºëõòºíèé ìýäðýëèéíñèñòåì ìºí ãýæ ¿çýæ áîëíî. Ò¿¿í÷ëýí õ¿ì¿¿ñò ¿ë òàíèõ õ¿ì¿¿ñýýñàéõ àéäñûã òºð¿¿ëæ, áóñäûí òóõàé ìóøãèí ãóéâóóëñàí ìýäýýëýëòàðàõààñ ñýðãèéëäýã. Á¿¿ð ýðò äýýð ¿åä ë õºðø îìãîîñ àéõ, äàðààíü õºðø òîñãîíîîñ, õºðø àéìãààñ, õºðø óëñààñ àéõ ãýæ áàéñàíáèëýý.

Õàðèí îäîî áîë õºðø ¿íäýñ óãñààòíààñ àéõ àéäàñ ãýæ áàéíà,õýðýâ ýíý áàéõã¿é áîë÷èõâîë, ººð õàðü ãàðèãèéí ò¿ðýìãèéëýã÷äýýñàéõ àéäàñ ãàð÷ èðýõ áèç.

¯ë òàíèõ õ¿ì¿¿ñýýñ àéíà ãýäýã íü ýðòíèé á¿ä¿¿ëýã ñî¸ëèðãýíøèë îðøèí áàéãààãèéí øèíæ óñðààñ ýíý õàíäëàãûã ýñðýãýýðíü ººð÷èëæ, ãàäíààñ îðæ èðæ áàéãàà á¿õýíä íýýëòòýé áàéäàã áîëîõ

154

øààðäëàãàòàé. Ýíý óòãààðàà òåëåâèç áîë þóãààð ÷ îðëóóëàøã¿éõýðýãöýýò ç¿éë áºãººä ðàäèîòîé íýãýí àäèë õ¿í òºðºëõòíèé ñàëàíãèäýä ýñ á¿õýíä, áóþó õ¿ì¿¿ñò, áóñàä íü þó õèéæ, ÿàæ àìüäàð÷ áàéãààãÿìàãò ìýäýæ áàéõ áîëîìæ îëãîäãîîðîî ìàãàäã¿é àëèâàà ñî¸ëèðãýíøëèéí õàìãèéí ÷óõàë õºãæèë áàéæ áîëîõ þì. Ò¿ð¿¿í öîõîíòýìäýãëýñýí÷ëýí, ýíý íü àìüä áèåòèéí áèå äîòîðõ ìýäðýëèéíñèñòåìòýé ÿã àäèëõàí àæèëëàäàã þì.’

ªºð åðòºíö

‘ÈÍÃÝÕÝÄ ÷è õààíà áàéãààãàà ãàéõàæ áàéæ ìàãàäã¿é’ ãýæ óäèðäàã÷ìààíü õýëýýä ‘¯íýí õýðýãòýý ÷è îäîî äýëõèéãýýñ õàðüöàíãóé îéðáàéðëàõ íýãýí áààç äýýð áàéíà. Ýõíèé çàõèàñ äýýð áèä ãýðëèéíõóðäààñ äîëîî äàõèí õóðäàí ÿâäàã ãýñíèéã ÷è àíçààðñàí. Áèääýëõèéí äýýð 25000 æèëèéí ºìíº àíõ ãàçàðäñàí ãýäýã íü ¿íýí. Òýð¿åýñ õîéø áèä àñàð èõ äýâøèë ãàðãàæ, îäîî òýð ¿åèéíõèéã áîäâîëèë¿¿ õóðäàí íèñäýã áîëñîí. Òýð ¿åä áàðàã õî¸ð ñàð ÿâæ õ¿ðäýãáàéñàí ãàçàð îäîî áèä õýäõýí õîðîìûí äîòîð ë î÷äîã áîëñîí,öààøàà ÷ õºãæñººð áàéíà. ×è îäîî áèäíèéã äàãààä ÿâ, õàìòäààáÿöõàí àÿëàë õèéãýýäõýå’ ãýëýý.

Áè áîñîæ ãóðâàí óäèðäàã÷àà äàãàí ÿâëàà. Áèä àãààðûíõàâõàëãààð äàìæèí íýãýí òîì ºðººíä îðâîë òýíä íàìàéã àâ÷èðñýíòýé òºñòýé áîëîâ÷ õàâüã¿é òîì õºëºã áàéõûã áè îëæ õàðàâ.Ãàäíà òàëààñàà 12 ìåòð îð÷èì ãîë÷òîé, äîòîð òàëäàà ººä ººäººñººõàðñàí õî¸ð áèø, äºðâºí ñóóäàëòàé àæýý. Áèä ìºí óðüäûí àäèëñóóäàëäàà ñóóí äàõèí ìàø èõ õ¿éòýí öýâäãèéã ìýäýð÷ áàéñàí íüýíý óäàà íèëýýä óðò áóþó àðàâ îð÷èì ìèíóò ¿ðãýëæèëýâ. Òýãòýëõºëºã áàãà çýðýã äîðãèí çîãñ÷, áèä ãàðàõ õààëãàíû õàâõëàã ðóóàëõàëàà.

Í¿äíèé ºìíº äèâààæèíãèéí ãàçàð íóòàã äýëãýãäýæ, ¿íýíäýýóðüä óðüäààñ ¿çýñãýëýíòýé àâàðãà öýöýãñ àëàãëàæ, òýäíèé äóíäòºñººëºõèéí àðãàã¿é ñîíèí ä¿ðòýé àìüòàä ÿâæ áàéãààã õàðààäèëáýä¿¿ëñýí ìýò ãàéõàí àëìàéðñíûã ¿ãýýð õýëýõ àðãàã¿é áàéëàà.Îëîí ºíãèéí ºä ñºä àëàãëóóëñàí øóâóóä íèñýëäýæ, àâàðãà òîì æèìñ,öýöã¿¿ä óíæñàí ìîäíû ìº÷ð¿¿ä äýýð áààâãàéí áàìáàðóóø øèã

155

òîëãîéòîé ÿãààí, öýíõýð ºíãèéí õýðýì ä¿¿ëýõ àæýý.Ñàíñðûí õºë㺺ñ ãó÷ îð÷èì ìåòðèéí çàéä õýñýã Ýëîõèì

áèäíèéã õ¿ëýýí çîãñîõûã áîëîí ìîäíóóäûí öààíà óðãàìàëíîãîîòîéãîî òºãñ çîõèöîëäñîí òîä ºíãèéí õýñýã áàéøèíãóóä¿çýãäýõèéã áè õàðàâ. Ãàäíàõ òåìïåðàòóð íü ìàø 纺ëºí äóëààí,àãààð íü ÷àìèí öýöýãñèéí òîî òîìøã¿é ¿íýð àíõèëóóëàõ àæýý.Áèäíèéã òîëãîéí îðîéã ÷èãëýí àëõàæ áàéòàë ò¿¿íèé öààíààñ åð áóñûíãàéõàìøèãòàé ä¿ð çóðàã òîäðîí ãàð÷ èðýõ íü òýð. ªòãºí ñàõëàã ºâñóðãàìëûí äóíäóóð òîéìã¿é îëîí æèæèã ãîðõè ìóøãèðàëäàæ, òýðòýýàëñàä õºõ öýíõýð òýíãèñ íàðàíä ãÿëàëçàí áàéõ àæýý.

Íýâòðýõ öýãò õ¿ðìýãö íàäòàé àäèëõàí áóþó Ýëîõèìòîé áóñ,äýëõèé äýýð àìüäàðäàã õ¿ì¿¿ñòýé òºñòýé õýñýã õ¿í áàéõûã õàðààäòóí èõ ãàéõàë òºðºâ. Òýäíèé èõýíõ íü í¿öãýí áóþó îëîí ºíãèéí òîðãîîðõèéñýí íºìðºã íºìºðñºí áàéëàà. Òýä ãóðâàí óäèðäàã÷ûí ìààíü ºìíºã¿í õ¿íäýòãýëòýéãýýð ìýõèéí ¸ñîëöãîîñíû äàðàà áèä á¿ãäñóóöãààëàà.

Áèäíèé ñóóñàí ò¿øëýãòýé ñàíäëûã õàäàí äýýð ñèéëýí õèéæ,çóçààí àðüñààð á¿òýýñýí íü õàëóóí äóëààíààñ ãàäíà ÿìàãò øèíýñýðãýã, òàâ òóõòàé õýâýýð áàéõ àæýý. Áèäíýýñ õîëã¿é îðøèõ æèæèãàãóéãààñ õýñýã õ¿í ãàð÷ áèäýí ð¿¿ äºõºí èðýõèéã ¿çâýë ä¿¿ðýí æèìñæèìñãýíý, õàìãèéí ãàéõàëòàé ñ¿ìñ ø¿¿ñ á¿õèé øàðñàí ìàõ,ìàðòàãäàøã¿é àìòòàé óíäàà òýðã¿¿òíèéã ºðñºí èäýýíèé òàâèóðóóäáàðüöãààñàí áàéëàà.

Çî÷èí á¿ðèéí àðä òàâàã áàðüñàí õî¸ð ýð çîãñîæ, çîîãëîã÷äûíº÷¿¿õýí ÷ õ¿ñëèéí áèåë¿¿ëýõýä áýëýí áàéõ àæ. Õàðèí çîîãëîã÷òýäýí ð¿¿ õàðàëã¿éãýýð ë þó õ¿ññýíýý õýëæ áàéëàà. Çîîãèéí ¿åýðãàéõàëòàé õºãæèì ýãøèãëýæ ýõëýõýä õààíààñ ãàð÷ èðñýí íü á¿¿ ìýä,ò¿ð¿¿÷èéí 纺ã÷ ¿éë÷ëýã÷ íàðûí àäèë óðàí áàðèìàë øèã áèåòýéçàëóóõàí í¿öãýí ýìýãòýé ãàð÷ èðýí òýð õàâèéí ç¿ëãýí äýýðç¿éðëýøã¿é óÿí íàëàðõàéãààð á¿æèãëýæ ýõëýâ.

Òýíä ìàíàé óäèðäàã÷ íàðààñ ãàäíà äýëõèéí õ¿ì¿¿ñòýé òºñòýéäº÷ îð÷èì çî÷èí áàéñàí øèã ñàíàãäàíà. Òýä öàãààí, øàð, õàð àðüñòàéýðýãòýé, ýìýãòýé õ¿ì¿¿ñ áàéõ áºãººä á¿ãä ë ìèíèé ¿ë îéëãîõ Õýáðüþõýëòýé òºñòýé õýëýýð ÿðüöãààæ áàéëàà.

Áè õî¸ð æèëèéí ºìíº óóëçàæ áàéñàí Ýëîõàãèéí áàðóóí òàëäñóóæ, íºãºº òàëä íü áóñàä õî¸ð Ýëîõèì ñóóæ áàéâ. Ìèíèé ººäººñ

156

õàðàí ýð¿¿íäýý ñàõàëòàé, ìàø öàðàéëàã, òóðàíõàé çàëóó ñóóæáàéëàà. Ò¿¿íèé öàðàéä íóóöëàã èíýýìñýãëýë, àõàí ä¿¿ãèéíñýòãýëèéí ãýìýýð ä¿ð òîäðîõ àæ. Ò¿¿íèé áàðóóí òàëä ìàø óðò, çóçààíáàâãàð õàð ñàõàëòàé ñ¿ð æàâõëàíòàé öàðàéòàé ýð ñóóæ áàéâ. Õàðèíò¿¿íèé ç¿¿í òàëä Àçè öàðàéòàé, ¿ñýý õóññàí, àðàé ìàõëàãäóó áèåòýéýð áàéëàà.

Ýðòíèé ãýãýýíòí¿¿äòýé óóëçñàí ìèíü

Çîîãèéí òºãñãºë àëäàä óäèðäàã÷ ìààíü íàäàä õàíäàæ èéí ºã¿¿ëëýý:‘Ýõíèé çàõèàñäàà áè ÷àìä ãàíö ýñýä òóëãóóðëàñàí ìºíõ

àìüäðàëûí øèíæëýõ óõààíû íóóöûí à÷ààð äýëõèé äýýðõ õ¿ì¿¿ñ¿ðãýëæë¿¿ëýí àìüäàð÷ áîëîõ òèéì ãàçàð ìàíàé ãàðèã äýýð áàéäãèéãÿðüæ áàéñàí.

Ýäãýýð õ¿ì¿¿ñèéí äîòîð Åñ¿ñ, Ìîñå, Åëèà ãýõ ìýò õ¿ì¿¿ñ áèé.Ýíý ãàçàð áîë ìºíõèéí õóòàãòíóóäûí çºâëºëèéí ãèø¿¿ä àìüäàðäàãá¿õýë á¿òýí ãàðèã ó÷ðààñ ãàçàð íóòãèéí õóâüä ìàø òîì. Õàðèí ìèíèéíýðèéã ßàâýý ãýõ áºãººä áè ìºíõèéí õóòàãòíóóäûí çºâëºëèéíåðºíõèéëºã÷ áèëýý.

Áèäíèé îäîî áàéãàà ýíý ãàçðèã äýýð îäîîãîîð äýëõèéí 8400îð÷èì õ¿í àìüäàð÷ áàéíà. Ýäãýýð íü ººðèéí àìüäðàëûí òóðøõÿçãààðã¿éä ÷èãëýñýí íýýëòòýé ñýòãýëãýýíèé õàíãàëòòàé ò¿âøèíäõ¿ðñýí áóþó ººðñäèéí íýýëò, çîõèîë á¿òýýë, íèéãìèéã çîõèîíáàéãóóëàõ àðãà, àõ ä¿¿ãèéí áàðèëäëàãà, õàéð ýíýðýë áóþó áóñäûíòºëºº ç¿òãýõ ¿ëãýð äóóðèàëààðàà äýëõèéí õ¿í òºðºëõòíèéã áîëõèá¿ä¿¿ëýã áàéäëààñ ãàð÷ õºãæèí äýâøèõ áîëîìæèéã îëãîñîí õ¿ì¿¿ñþì. Òýäýíòýé õàìò ìàíàé ìºíõèéí õóòàãòíóóäûí çºâëºëèéí 700Ýëîõèì ãèø¿¿í àìüäàð÷ áàéíà.

Äýëõèéí áîëîí Ýëîõèìèéí ìºíõèéí õóòàãòíóóä ÿìàð íýãõºäºëìºð õèéõã¿éãýýð, ººðñäèéí òààëëààð øèíæëýõ óõààíûñóäàëãàà, áÿñàëãàë, õºãæèì, óðàí çóðàã ãýõ ìýòýýð îðîëäîæ õ¿ññýíýýã¿éöýëä¿¿ëæ áàéäàã þì.

Ò¿ð¿¿õýí òàâàãòàé èäýý àâ÷ èðñýí ¿éë÷ëýã÷ íàð, ò¿¿í÷ëýíá¿æèã÷èä áîë æèðèéí áèîëîãèéí ðîáîòóóä. Òýäíèéã äýëõèéíõ¿ì¿¿ñèéã á¿òýýñíèé íýã àäèë çàð÷ìààð öýâýð øèíæëýõ óõààíû

157

àðãààð á¿òýýñýí þì. Òýäíèé õóâüä ÿìàð íýã ÷èãëýëèéíõÿçãààðëàãäìàë ¿éë àæèëëàãààòàé, áèäýíä á¿ðýí çàõèðàãääàãõ¿ì¿¿ñ.

Òýä ìºí áèäíèé òóøààëã¿éãýýð àæèëëàõ áîëîìæã¿é, íýã÷èãëýëýýð äàãíàí òºðºëæñºí áàéäàã. Òýäýíä ÿìàð ÷ õ¿ñýë òýì¿¿ëýëáàéõã¿é áºãººä òîäîðõîé ìýðãýæëèéí îíöëîã øààðäñíààñ áóñàäòîõèîëäîëä òààøààë ãýäãèéã îãò ìýäðýõã¿é. Òýä áàñ áèäíèé àäèëõºãøèð÷, ¿õýæ ººä áîëæ áàéäàã, ãýõäýý òýäíèéã á¿òýýæ áàéãààìàøèíóóä áèäíèé õýðýãöýýíýýñ ÷ õîë èë¿¿ã á¿òýýäýã áîëñîí. Òýäàëèâàà ìýäðýìæ áóþó çîâëîí ãóíèãèéã ìýäýõã¿é, ººðñäèé㺺 äàõèíá¿òýýæ ÷àäàõã¿é.

Òýäíèé àìüäðàõ íàñ áèäíèéõòýé àäèë áóþó æèæèã ìýñ çàñëûíòóñëàìæòàéãààð 700 æèë íàñàëæ áîëíî ãýñýí ¿ã. Õýí íýã íüõºãøèðñíººñ áîëæ óñòãàãäàõ øààðäëàãàòàé áîëîõîä òýäíèéãá¿òýýñýí ìàøèí áèäíèé õýðýãöýýíèé äàãóó äàõèí íýã áóþó õýä õýäèéã¿éëäâýðëýäýã. Òýä ìàøèíààñ øóóä àæèëëàõàä áýëýí õýâèéíºíäºðòýéãýýð ãàðàõ áà òýäíèé õóâüä ºñºëò, õ¿¿õýä íàñ ãýæ áàéõã¿é.Òýä çºâõºí íýã ç¿éëèéã ë ìàø ñàéí ìýäíý: ýíý áîë Äýëõèéí áîëîíÝëîõèìèéí õ¿ì¿¿ñèéã äóóëãàâàðòàéãààð õ¿íäýòãýí äàãàõ ÿâäàëáºãººä òýä º÷¿¿õýí òºäèé ÷ õ¿÷èðõèéëýë õèéõ ÷àäâàðã¿é.

Ýðýãòýé, ýìýãòýé õ¿ì¿¿ñèéí àëü àëèíûõ íü í¿äíèé õîîðîíäáàéãàà æèæèãõýí öýíõýð ÷óëóóãààð òýäíèéã òàíüæ áîëíî. Òýä á¿õèéë áîõèð çàâààí àæëóóäààñ ãàäíà á¿õ ñîíèðõîëã¿é àæëûã õèéæã¿éöýòãýæ áàéäàã. Òýäíèéã ãàçàð äîð ¿éëäâýðëýæ, àíõààðàë õàëàìæòàâüæ, óñòãàæ áàéäàã áºãººä ¿íýí õýðýãòýý á¿õèé ë çàñâàð¿éë÷èëãýýã ðîáîòóóä õèéõýýñ ãàäíà òýäíèé õîîë òýæýýë, ò¿¿õèéýäèéí íèéë¿¿ëýëò, ýíåðãè áîëîí áóñàä á¿õ àñóóäëûã çîõèöóóëäàãàâàðãà òîì êîìïüþòåð¿¿ä áàéäàã. Áèä õ¿í á¿ð äóíäæààð 10 îð÷èìðîáîòîîð ¿éë÷ë¿¿ëäýã ó÷ðààñ òîî õýìæýýíèé õóâüä Äýëõèéí áîëîíÝëîõèìèéí 9 ìÿíãà îð÷èì õ¿íä çîðèóëñàí 90 ãàðóé ìÿíãàí ýðýãòýé,ýìýãòýé ðîáîòóóä áèé.

Ò¿¿í÷ëýí, ìºíõ íàñò ýðýãòýé ýìýãòýé õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíäáàéäàã òýãø ýðõò õàðèëöààíààñàà ãàäóóð íýã áóþó ò¿¿íýýñ îëîí õàíüíºõºðòýé áîëîõûã õ¿ññýí, àëü ýñâýë ÿìàð íýã ìºíõ íàñò ýìýãòýéòýéàäèë òýãø àìüäðàõûã õ¿ñýõã¿é áàéãàà ýðýãòýé ººðèéí õ¿ññýíòýé ÿãèæèë ä¿ð òºðõòýé, íýã áóþó ò¿¿íýýñ îëîí òîîíû, ººðò íü á¿ðýí

158

çàõèðàãäàã÷ áèîëîãèéí ðîáîò á¿ñã¿éòýé áàéæ áîëíî. ¯¿íòýé àäèëààðýìýãòýé÷¿¿ä ÷ íýã áóþó ò¿¿íýýñ îëîí òîîíû, ººðò íü á¿ðýí çàõèðàã÷áèîëîãèéí ðîáîò ýðòýé áàéæ áîëíî.

Ðîáîò á¿òýýã÷ ìàøèí òóõàéí áèåèéã ÿã ë ýçíèéõ íü õ¿ññýíáèå áÿëäàð, óð ÷àäâàðòàé áàéõààð õèéæ ºãäºã. Õ¿íèé í¿¿ð öàðàéíûõýëáýð òºðõèéã ñóäàëäàã ôèçîãíîìèéí óõààí áîëîí áèå áÿëäðûí¿¿äíýýñ òºãñ òºãºëäºð ýðýãòýé, ýìýãòýé õ¿íèé õýä õýäýí çàãâàðáàéäàã áîëîâ÷ áèåèéí ºíäºð áà õýìæýýñ¿¿ä, í¿¿ðíèé õýëáýð òºðõãýõ ìýò îëîí ç¿éëèéã òóõàéí ýçíèé õ¿ñëýý𠺺ð÷èëæ áîëäîã. Òýð ÷áàéòóãàé, æèøýý íü, äýëõèé äýýð áàéõäàà äóðëàæ õàéðëàæ ýñâýëø¿òýæ ÿâñàí õ¿íèéõýý çóðãèéã èëãýýæ, ìàøèí ÿã ò¿¿íèé èæèëõóóëáàðûã ãàðãàæ ºã÷ áîëäîã. Òèéì ÷ ó÷ðààñ àëü ÷ õ¿éñèéí ìºíõíàñòíóóäûí õàðèëöàà èë¿¿ àõàí ä¿¿ñýã, áèå áèåý õ¿íäýòãýñýíøèíæòýé, òýäíèé õýëõýý õîëáîî ãàéõàëòàé öýâýð, ºíäºð ò¿âøèíäáàéäàã áèëýý.

Ýíä èðýõýýð òýíöñýí õ¿ì¿¿ñèéí íýýëòòýé ñýòãýëãýýíèéîíöãîé ò¿âøíýýñ ¿¿äýí òýäíèé õîîðîíä õýçýý ÷ ÿìàð íýã àñóóäàë¿¿ñäýãã¿é þì. Îëîíõ íü áÿñàëãàë õèéõ, øèíæëýõ óõààíû ñóäàëãààÿâóóëàõ, øèíý ç¿éë ñýäýõ, óðëàã ñî¸ëûí óðàí á¿òýýë òóóðâèõ, á¿õòºðëèéí þì õèéæ á¿òýýõýä öàãàà çàðöóóëæ áàéäàã. Áèä àñàð îëîíÿíçûí ãàçàð îð÷èíä, ìàø îëîí òºðëèéí àðõèòåêòóðûí çàãâàðòàé ººðººð õîòóóäàä àìüäàð÷ òýäãýýðèéã õ¿ññýíýýðýý ººð÷èëæ áîëäîã.Õ¿ì¿¿ñ çºâõºí õèéõ äóðòàé þìàà ë õèéæ, õ¿ñëýý ã¿éöýëä¿¿ëýíñýòãýëýý áàÿñãàæ ñóóäàã þì.

Çàðèì íýã íü øèíæëýõ óõààíû òóðøèëò õèéæ, çàðèì íü õºãæèìòîãëîæ, íýã õýñýã íü õà÷èí ñîíèí ãàéõàëòàé àìüòàä á¿òýýæ, íýã õýñýãíü áÿñàëãàë õèéæ ýñâýë õàéð äóðëàëûí àæëààñ ººð þó ÷ õèéëã¿éýíýõ¿¿ òýíãýðëýã áàéãàëü îð÷íû ò¿ì áóìàí òààøààëààñ ýäëýæ,äóðòàé îðãèëóóðààñàà óíäààëæ, õàà ñàéã¿é óðãàõ àìòàò æèìñí¿¿äýýñèäýõ çýðãýýð áèå ñýòãýëèéí òààøààë ýäëýí áàéäàã. Ýíä ºâºë ãýæáàéõã¿é, áèä á¿ãä òàíàé ýêâàòîðòîé òºñòýé á¿ñýä àìüäàð÷ áàéíà.Ãýõäýý áèä öàã óóðûã õÿíàæ ÷àäàõ ó÷ðààñ öàã ÿìàãò öàã àãààð ñàéõàí,õýò õàëóóí áèø áàéäàã. Áèä õýçýý ÷, õàà äóðòàé ãàçðàà øºíèéí öàãààðáîðîî îðóóëæ ÷àäíà. Ýíý á¿õýí, äýýð íü ÷èíèé íýã äîð á¿ãäèéãîéãîõã¿é áóñàä îëîí ç¿éë íýìýãäýæ ýíý åðòºíöèéã æèíõýíý äèâààæèíáîëãîäîã þì. Ýíä õ¿í á¿ð ÷ºëººòýé, ÿìàð ÷ àéõ àþóë áàéõã¿é áºãººä

159

á¿ãäýýðýý ýíýõ¿¿ ýðõ ÷ºëººã ýäëýõ ãàâúÿàòàé õ¿ì¿¿ñ áèëýý.Òààøààë àâ÷èð÷ áàéãàà á¿õ ç¿éëèéã ýåðýã ãýæ ¿çýí, ýíýõ¿¿

òààøààë íü õýí íýãýíä ÿìàð íýã áàéäëààð õîð íºëºº, ñààäó÷ðóóëàõã¿é ë áîë õ¿ññýíýýð óäààí ¿ðãýëæë¿¿ëæ áîëíî. ßàãààäñýòãýëèéí òààøààë á¿õýí ýåðýã áàéäãèéí ó÷èð íü ìýäðýõ¿é áîë öàãÿìàãò ãàäààä åðòºíö ð¿¿ ãàðàõ ¿¿ä õààëãûã íýýæ ºãäºã, èíãýæ íýýõíü ÿìàãò ñàéí áàéäàãò îðøèíî. Äýëõèé äýýð áàéãàà òà íàðûí õóâüäáýëãèéí àæèë ýñâýë í¿öãýí áèåòýé õîëáîîòîé á¿õíèéã í¿ãýëòýé ìóóìóóõàéãààð õàðóóëàõûã îðîëäîæ, òýíä áàðàã þó ÷ öýâðýýð¿ëäýõýýðã¿é ìýò áîëãîñîí ýðòíèé áîëõè á¿ä¿¿ëýã çàí çàíøèë, õîðèîöýýðýýñýý îäîî ë äºíãºæ ñàëàõ ãýæ áàéíà.

Õ¿ì¿¿ñ í¿öãýí áèåýð áàéõûã ÿìàð íýã ìóó ìóóõàé ç¿éëòýéõîëáîí ÿðèõûã ñîíñîõîîñ èë¿¿ ñýòãýë ãîíñîéëãîñîí ç¿éë á¿òýýã÷íàðò ÷èíü áàéõã¿é: í¿öãýí áèå áîë áèäíèé á¿òýýñýí ä¿ð òºðõ. Ýíäáàðàã õ¿í á¿ð í¿öãýí áàéãààã ÷è õàðæ áàéãàà áàéõ, õàðèí õóâöàñºìññºí õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä íýã áîë ººð õýí íýã ìºíõ íàñòíû ººðèéíãàðààð á¿òýýí ò¿¿íä áýëýãëýñýí óðëàãèéí á¿òýýë ó÷ðààñ, àëü ýñâýëç¿ãýýð ãî¸ë ÷èìýãëýë áîëãîæ õýðýãëýäýã þì.

Äýëõèéí õ¿ì¿¿ñ ìºíõ íàñòíóóäûí åðòºíöºä õ¿ëýýíçºâøººðºãäºí õ¿ð÷ èðýõ ¿åä òýäíèéã õèìèéí áîëîâñðîëûí àðãààðþóíä ÷ ãàéõàæ öî÷èðäîõîîðã¿é áîëãîäîã áºãººä òýä ÷ õààíà, ÿàãààäáàéæ áàéãààãàà ñàéí îéëãîäîã þì.’

MMMMM MMMMM MMMMM

Óäèðäàã÷ ßàâýý ìààíü ÿðèàãàà ò¿ð çîãñîîñíû äàðàà èéí õýëýâ: ‘ßãîäîî ÷èíèé ýñðýã òàëä 2000 æèëèéí ºìíº áèäíèé àíõ Èçðàèëèéí àðäò¿ìýíä ¿ëäýýñýí çàõèàñ áè÷ãèéã ( îäîî ÷àìä îéëãîãäîõîîð áîëãîñîíòýð çàõèàñûã ) ºðãºí îëîíä ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ õºäºë㺺íèéãºðí¿¿ëýõ ¿¿ðýã õ¿ëýýæ áàéñàí õ¿í ñóóæ áàéíà. Áè Åñ¿ñèéã õýëæáàéíà, çàãàëìàéä öîâäëóóëàõààñ íü ºìíº àâñàí ýñèéí äýýæýýñ áèäò¿¿íèéã äàõèí á¿òýýñýí þì.

Ìèíèé ýñðýã òàëä ñóóãàà öàðàéëàã, ñàõàëòàé çàëóó íàä ðóóàõàí ä¿¿ãèéí ñýòãýë ä¿¿ðýí èíýýìñýãëýëýý.

Ò¿¿íèé áàðóóí òàëä Ìîñå, ç¿¿í òàëä Åëèà, ìºí Åëèàãèéí ç¿¿íãàð òàëä äýëõèé äýýð Áóääà íýðýýð äóóðñàãäñàí õ¿í ñóóæ áàéíà.

160

Æààõàí öààä òàëä íü Ìóõàììåä õàðàãäàæ áàéíà, ò¿¿íèé áè÷èãçîõèîëä íàìàéã Àëëàõ ãýæ íýðëýñýí áàéãàà íü òýä íàìàéã õ¿íäýòãýæíýðýýð ìèíü äóóäàæ ç¿ðõëýýã¿éòýé õîëáîîòîé. Ýíä ñóóæ áàéãàà ýð,ýì äº÷èí õ¿í áîë áèäíèéã äýëõèéòýé õîëáîî áàðüñíû äàðàà áèéáîëñîí øàøèíû òºëººëºã÷ íàð þì.

Òýíä áàéãñàä á¿ãä ë íàä ðóó ìàø äîòíî, õºãæèëòýé õàðöààðõàðæ áàéâ, ìàãàäã¿é ººðñ人 ýíý åðòºíöºä àíõ èðýýä ÿàæ ãàéõàíáèøèð÷ áàéñíàà ñàíàà áèç äýý.

Óäèðäàã÷ ìààíü öààø ¿ðãýëæë¿¿ëýí, ‘Îäîî áè ÷àìä çàðèìíýã òºõººðºìæ¿¿äýý ¿ç¿¿ëüå’ ãýëýý.

Ò¿¿íèéã áîñîí ÿâàõàä áè àðààñ íü äàãàëàà. Íàäàä íýãýí òîìò¿ãæýý á¿õèé ìàø ºðãºí á¿ñ ºã÷ áèåäýý ç¿¿õèéã óðèâ. Òýð áîëîíò¿¿íèé íºõºä ìºí òýð ãî¸ á¿ñíýýñ ç¿¿öãýýâ. Òýð äîðîî ë õºë ìèíüãàçðààñ õºíäèéð÷ áàðàã ë ìîäíû îðîé õàâöàà ãàçðààñ õîðü îð÷èììåòðèéí ºíäºðò ìàø õóðäòàé àâ÷ îäñîíûã áîäâîë öàãò 60 îð÷èììèëëèéí õóðäòàé ìýò áàéâ. Ãóðâàí íºõºð ìààíü íàäòàé õàìò, ßàâýýìèíèé ºìíº, íºãºº õî¸ð íü àðä ÿâæ áàéâ. Áóñäààñ ãîéä ñîíèí íýãç¿éë áîë í¿¿ð ð¿¿ ìèíü õ¿÷òýé ¿ëýýõ ÿìàð ÷ ñàëõè áè ìýäýðñýíã¿é.

Áèä íýãýí æèæèã àãóéí àìíû îéðîëöîîõ íýâòðýõ öýãò èðæáóóëàà. ¯íýíäýý áèä ºíººõ á¿ñýíäýý ºðãºãäºí ÿâæ áàéñàí áîëîâ÷ýíý óäàà ãàçðààñ íýã ìåòð îð÷ìûí ºíäºðò, íèëýýä óäààí ÿâæ áàéëàà.Áèä ìåòàë õàíàòàé õîíãèëîîð äàìæèí íýãýí ñàðóóë òàíõèìä îðæèðýâ. Òàíõèìèéí ãîëä äóõàí äàõü ÷óëóóí øèãòãýýãýýð íü òàíüæáîëîõîîð àðàâ îð÷èì ðîáîòîîð õ¿ðýýë¿¿ëñýí àâàðãà òîì ìàøèíáàéëàà. Òýíä áèä ãàçàðäàæ, á¿ñýý òàéëöãààâ.

Òýãòýë ßàâýý èéí õýëýâ: ‘Ýíý áîë íºãºº áèîëîãèéí ðîáîòõèéäýã ìàøèí ÷èíü áàéãàà þì. Áèä îäîî ÷àìä çîðèóëæ íýãèéã õèéæºãºõ ãýæ áàéíà’ ãýëýý.

Ò¿¿íèéã ìàøèíû äýðãýä áàéñàí íýãýí ðîáîò ðóó äîõèî ºãìºãöðîáîò ìàøèíû òîäîðõîé õýñã¿¿äýä ãàð õ¿ðãýâ. Äàðàà íü 2x1 ìåòðîð÷ìûí õýìæýýòýé öîíõ ðóó äºõºæ î÷èõûã íàä ðóó äîõèâ. Òýãòýëíýãýí õºõºâòºð øèíãýí äîòîð õ¿íèé àðàã ÿñ á¿äýã áàäàã ñ¿¿ìèéíõýëáýðæèæ áàéãààã áè õàðàâ. Ò¿¿íèé õýëáýð òîäðîí òîäîðñîîð ýöýñòíü æèíõýíý àðàã ÿñ áîëîõ íü òýð. Äàðàà íü ÿñàí äýýð ìýäðýëèéíñóäëóóä äàðàà íü õýñýã ìàõ áóë÷èí, òýãýýä àðüñ ¿ñ õýëáýðæèíá¿ðäýâ.

161

ßàâýý äàõèí õýëæ áàéíà: ‘Õóó÷èí Ãýðýýíèé Åçèêèåëèéí 37äóãààð á¿ëýãò èéì ä¿ðñëýë áàéäãèéã ñàíàæ áàéíà óó: “Õ¿íèé õ¿¿ìèíü, ýíý ÿñíóóä àìüäàð÷ ÷àäàõ óó?... Òýíä ÷èìýý ãàðàâ, õàðàãòóí,òà÷èãíàëäñàí ÷èìýý ãàðàâ... òýäíèé äýýð øºðìºñ áèé áîëæ, ìàõóðãàæ, àðüñ á¿ðõýâ... òýä àìü îðîâ. ¯ëýìæ èõ öýðã¿¿ä õºë äýýðýýáîñîöãîîâ, ýíý íü òîìîîõîí àðìèàñ ÷ èë¿¿ ãàðàõààð áàéëàà”. Ìýäýýæ÷èíèé ä¿ðñëýí ÿðèõ ç¿éëä ÷èìýýíýý áóñàä íü Åçèêèåëèéíä¿ðñëýëòýé òºñòýé áàéõ áîëíî - ýíä õàðèí òýð ÷èìýý øóóãèàíáàéõã¿é, áèä ò¿¿íèéã àðèëãàæ ÷àääàã áîëñîí.’

¯íýõýýð ìèíèé ¿çñýí ç¿éë Åçèêèåëèéí ä¿ðñëýëòýé ÿã òààð÷áàéëàà. Ò¿¿íèé äàðàà, ºíººõ ò¿ð¿¿ëãýý õàðñàí áèå ç¿¿í òèéø àëãóóðãóëññààð ìèíèé í¿äíýýñ äàëä îðîâ. Òýãæ áàéòàë õàâõëàã îíãîéæ ìàøõóðäàí á¿òýýãäýõèéã íü í¿äýýð õàðñàí ºíºº áèå ìààíü öàâ öàãààíäààâóóí äýýð õýâòñýí áàéäàëòàé ãàð÷ èðëýý.

Òýð îãò õºäºë㺺íã¿é õýâýýð áàéñíàà ãýíýò í¿äýý íýýí,ºíäèéí áîñ÷ èðñíýý ò¿¿íèéã ìàíàé ò¿âøíýýñ õýäõýí àëõàìààðçààãëàæ áàéñàí øàòààð áóóæ, ººð íýã ðîáîòòîé õýäýí ¿ã ñîëüñíûäàðàà íàä ðóó ÷èãëýí èðýâ. Òýð õ¿ð÷ èðýýä íàä ðóó ãàðàà ºãºõºä íüò¿¿íòýé ãàð áàðüæ ¿çâýë àðüñ íü 纺ëºí áºãººä á¿ëýýí áàéõûãìýäýðñýí þì.

“×àìä õýí íýãýí õàéðòàé õ¿íèé ÷èíü çóðàã áàéíà óó?” ãýæ ßàâýýàñóóâ.

Õàðèóä íü áè “Òèéìýý, ìèíèé òàéëæ îðõèñîí õóâöñàíäò¿ðèéâ÷èí äîòîð ýýæèéí ìèíü çóðàã áàéãàà” ãýëýý.

Òýðýýð çóðãèéã ãàðãàæ, íàäàä ¿ç¿¿ëýýä ìºí ýñýõèéã íü àñóóâ.Íàìàéã ìºí áîëîõûã íü çºâøººðìºãö ººð íýã ðîáîòîä ò¿¿íèéã ºã÷,öààäàõ íü ìàøèíä îðóóëàí õýäýí þì äàðàõ øèã áîëîâ. ªíººõöîíõîîð äàõèí íýã àìüä áèåò á¿òýýãäýæ áàéãààã áè õàðæ áàéëàà.Äàðàà íü ìàõ áóë÷èí íü àðüñààð õó÷èãäààä èðìýãö ÿã þó áîëæ áàéãààãáè ìýäýâ: òýä ìèíèé ºãñºí çóðãèéí äàãóó ýýæèéí ìèíü òºãñ õóóëáàðûãá¿òýýæ áàéëàà… ¯íýõýýð õýäõýí ìº÷èéí äàðàà ãýõýä áè ýýæèéãýý¿íñýõ áîëîìæòîé áîëñîí áàéëàà. Ãýõäýý ýýæ ìèíü àðâàí æèëèéíºìíºõ øèãýý ä¿ð òºðõòýé áàéñàí íü ìèíèé òýäýíä ºãñºí çóðãèéã àðâàíæèëèéí ºìíº àâõóóëñàí áàéñàíòàé õîëáîîòîé àæýý.

‘Îäîî ÷èíèé äóõàíä ìàø æèæèãõýýí í¿õ ãàðãàæ îðõèõûã ìààíüçºâøººðíº ¿¿’ õýìýýí ßàâýý íàäàä õýëëýý.

162

Ðîáîòóóäûí íýã íàä ðóó õ¿ð÷ èðýýä òàðèóðòàé òºñòýé æèæèãáàãàæèéí òóñëàìæòàéãààð äóõûã ìèíü ìàø 纺ëõºí õàòãàñàí áîëîâ÷áè ò¿¿íèéã íü áàðàã ìýäýðñýíã¿é. Äàðàà íü òýð òàðèóðàà íºãºº àâàðãàìàøèíä õèéãýýä ìàøèíû õýñã¿¿äýä ãàð õ¿ðýâ. Äàõèí íýã áèå ìèíèéí¿äýí äýýð á¿ðýëäýæ ýõýëëýý. Èíãýýä ìàõ íü àðüñààð õó÷èãäààäèðýõèéí àëäàä áàñ íýã ‘áè’ áàãà áàãààð ä¿ð òºðõºº îëæ áàéãààã õàðàâ.¯íýõýýð óã ìàøèíààñ ãàð÷ èðñýí õ¿í áîë ÿã ìèíèé õóóëáàð áàéëàà.

‘Õàðæ áàéãàà áèç’ ãýæ ßàâýý õýëýýä ‘îäîîãîîð ÷èíèé íºãººõóóëáàð ÷èíü ýýæèéí ÷èíü õóóëáàðò áàéñàí øèã ðîáîòóóäûí îíöëîãøèíæ áîëîõ äóõíû æèæèã ÷óëóó õèéëãýýã¿é áàéíà.

Ãýðýë çóðãààñ áèä ÿìàð ÷ õóâèéí çàí ÷àíàð ýñâýë ººð ÿìàðíýã ç¿éëã¿é çºâõºí áèå ìàõáîäèéí õóóëáàðûã ë ãàðãàæ àâ÷ ÷àäíà,õàðèí ÷èíèé í¿äíèéí õîîðîíäîîñ àâñàí øèã ãàíö ýñèéí äýýæýýñòóõàéí äýýæ àâñàí õ¿íèé á¿ðýí õóóëáàðûã ñàíàõ îé, çàí ÷àíàð,õóâèéí øèíæòýé íü õàìò èæ á¿ðíýýð íü á¿òýýæ ÷àäíà. Îäîî áèä÷èíèé íºãººäºõèéã äýëõèé ð¿¿ èëãýýõ þì áîë õ¿ì¿¿ñ þó ÷àíçààðàõã¿é. Ãýâ÷ îäîî ýíý õóóëáàðûí õóâüä áèäýíä ÿìàð ÷ õýðýãã¿éó÷ðààñ ò¿¿íèéã äàðóé óñòãàõ áîëíî.

ßã ýíý ìº÷èä òà õî¸ð õî¸óëàà íàìàéã ñîíñîîä çîãñîæ áàéíà,õàðèí îäîî ÷è àìüä õýâýýð ¿ëäýæ, òýð óñòãàãäàõàà ìýäýæ áàéãààó÷ðààñ òà õî¸ðûí õóâèéí øèíæ ÷àíà𠺺𠺺ð áîëæ ýõýëæ áàéíà.Ãýõäýý òý𠺺ðèé㺺 õýí ÷ áèø, çºâõºí ÷èíèé õóóëáàð ãýäãýý ìýäñýíó÷ðààñ ò¿¿íä çîâîõ ç¿éë áàéõã¿é. Õýðâýý ýðòíèé á¿ä¿¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéíèòãýäýã ñ¿íñ áóþó áèå á¿õýíä öîðûí ãàíö áàéäàã öýâýð îþóíñàíààíû àìüä îðøèõóé ãýæ áàéäàãã¿éã íîòëîõ øààðäëàãàòàé áîë ýíýò¿¿íèé íîòîëãîî áîëîã.‘

Äàðàà íü òýðõ¿¿ àâàðãà ìàøèíûã áàéðëóóëñàí ºðººíººñ ãàð÷õîíãèëîîð äàìæèí áàñ íýã òºõººðºìæ á¿õèé ºðººíä îðëîî. Áèä òýðìàøèíä îéðòîæ î÷èâ.

‘Ýíý ìàøèíä öàã íü èðýõýýð äàõèí á¿òýýãäýæ ø¿¿ëòýä îðîõõîðîí ìóó õ¿ì¿¿ñèéí ýñ¿¿äèéã õàäãàëäàã þì. Ýä áîë äýëõèé äýýðáàéõäàà õ¿÷èðõèéëýë, õîðîí ñàíàà, õàðãèñ ò¿ðýìãèé áàéäàë,õàðàíõóé á¿ä¿¿ëýã ìóõàð ñ¿æãèéã íîìëîã÷äèéí ýñ þì. Õààíààñ¿¿ññýíýý îéëãîæ áîëîõ á¿õ øààðäëàãàòàé ýëåìåíò¿¿ä òýäýíä áàéñàíõýäèé ÷ ¿íýíèéã òàíèí ìýäýõ ìýäðýìæ áàéñàíã¿é. Òýäíèéã äàõèíá¿òýýæ õèéñýí õýðãèéã íü ººðñäèéíõ íü òàð÷ëààí çîâîîæ, çîâëîíä

163

óíàãàñàí õ¿ì¿¿ñýýð þìóó ºâºã äýýäýñ, à÷ ¿ðñýýð íü ø¿¿ëãýñíèéäàðàà òààðñàí øèéòãýëèéã íü àìñóóëàõ áîëíî.’

‘Îäîî ÷è àìàð÷, àëæààëàà òàéëàõ á¿ðýí ýðõòýé. Ýíý ðîáîò÷èíèé õºòº÷ áîëæ, ìàðãààø ºã뺺ã õ¿ðòýë õ¿ññýíýýð ÷èíü õàíãàæºãºõ áîëíî. Äàðàà íü áèä ÷àìä íýìæ õýëýõ õýäýí ç¿éë áèé, ò¿¿íèéäàðàà áèä ÷àìàéã äýëõèé ð¿¿ õ¿ðãýæ ºãíº. Òýð õîîðîíä ÷è ººðèéíãàðèã äýýð î÷îîä ¿¿ðãýý á¿ðýí áèåë¿¿ë÷èõâýë ÷àìàéã þó õ¿ëýýæáàéíà âý ãýäãèéã óðüä÷èëàí àìòàëæ ¿çýõ áîëíî.’

Óäàëã¿é íýãýí ðîáîò ãàð÷ èðýýä íàäàä õ¿íäýòãýëòýéãýýðìýõèéí ¸ñëîâ. Òýðýýð ºíäºð áèåòýé, ºâ òýãø áèå áÿëäàðòàé, áàðààíöàðàéòàé, ñàõàëã¿é, ìàø öàðàéëàã çàëóó áàéëàà.

Äèâààæèíãèéí óðüòàë àìò

Òýð ðîáîò íàäààñ ºðººãºº î÷èæ ¿çýõèéã õ¿ñýæ áàéãàà ýñýõèéãàñóóãààä íàìàéã çºâøººðñíèé äàðàà àÿëàí ÿâàõàä çîðèóëñàíá¿ñíýýñýý íýãèéã ºãºâ. Áè äàõèí ãàçðààñ õººð÷ 纺ãäºí ÿâñààðãàçàðäàõàä áàéð ãýõýýñýý èë¿¿ äàëàéí õÿñààíû õóÿã ìýò áàéøèíãèéíºìíº èðñýí áàéâ. Äîòîð òàëûã íü á¿õýëä íü ñàõëàã õèâñýýð á¿ðñýíáàéõ áºãººä äîòîð íü àñàð òîì îð áàéñàí íü äýëõèéä áàéäàãîðíóóäààñ äîð õàÿæ äºðºâ äàõèí òîì áºãººä ãàçàðò óõààäñóóëãà÷èõñàí þì øèã õàðàãäàæ áàéëàà. ªºð ºíãèéí ¿ñëýã àðüñààðá¿òýýñýí òóëäàà ë ÿëãàãäàæ õàðàãäàõààð áàéâ. Ýíý òîì ºðººíèé íýãáóëàíä ãàéõàëòàé ºíãº, õýëáýð àëàãëóóëñàí ºâñ óðãàìëààðõ¿ðýýëýãäñýí óñàí ñàí ìýò öýëèéñýí òîì óãààëãûí âàíí áàéðëàõàæ.

‘Òàíä õàíü áîëîõ õýäýí á¿ñã¿é àâ÷ðóóëìààð áàéíà óó’ ãýæðîáîò àñóóãààä ‘Àëèâ ÿâúÿ, òà î÷èæ ñîíãîëòîî õèéæ áîëíî’ ãýëýý.

Áè äàõèí á¿ñýý ç¿¿ãýýä ðîáîò õèéäýã ìàøèíû ºìíº õ¿ðãýãäýíèðýâ. Ìèíèé ºìíº ãýðýëòñýí òóíãàëàã øîî äºðâºëæèí ãàð÷ èðýâ.Äàðàà íü íàìàéã ò¿¿íèéã ºìíºõ ò¿øëýãòýé ñàíäàë äýýð ñóóëãààä,òîëãîéä äóóëãà ºìñ¿¿ëýâ.

Íàìàéã òóõëàí ñóóñíû äàðàà ãýðýëò øîîí äîòîð ãàéõàëòàéòºãñ çîõèöñîí áèåèéí õàðüöààòàé çàëóóõàí æàâõààëàã õàð ¿ñò á¿ñã¿éãóðâàí õýìæýýñò áàéäëààð òîäðîí ãàð÷ èðýâ. Òýðýý𠺺ðèéí

164

¿çýñãýëýíò áèåèéã ãàéõóóëàõ ìýò õºäºëæ, øîî äºðâºëæèí äîòîð áèøãàçðààñ íýã ìåòðèéí ºíäºðò õºâæ ÿâàà ìýò áîëîõîä æèíõýíý ýìýãòýéõ¿í áàéíà ãýæ áîäîãäîõîîð áàéëàà.

Ýíý á¿ñã¿é òàíä òààëàãäàæ áàéíà óó, õýðâýý õ¿ñâýë ò¿¿íèéáèå ãàëáèðèéã ººð÷èëæ, í¿¿ð öàðàéã íü ñîëüæ áîëíî ø¿¿ ãýæ ðîáîòìààíü àñóóâ. Áè ò¿¿íèéã ººã¿é òºãñ ãýæ ãýæ ¿çýæ áàéãààãàà ò¿¿íäõýëëýý. Ãîî ç¿éí õóâüä ÿðèõ þì áîë ýíý á¿ñã¿é áîë òºãñ ñàéõàíýìýãòýéí çàãâàð áóþó öààøèëáàë ìàíàé ãàðèãèéí îðøèí ñóóã÷äûíòààøààëûí äàãóó êîìïüþòåðýýð òîäîðõîéëñîí ãóðâàí òºãñ òºãºëäºðá¿ñã¿éí çàãâàðûí íýã þì ãýæ òýð õàðèóëàâ. Ãýâ÷ ìèíèé õóâüä ò¿¿íäÿìàð íýã ººð÷ëºëò îðóóëàõ õ¿ñýë òºðñºíã¿é.

Ýíýõ¿¿ æàâõààëàã àìüòàíä ÿìàð íýã ººð÷ëºëò õèéõýýñòàòãàëçñàíû ìèíü äàðàà ãýðýëò øîîí äîòîð õî¸ðäàõü á¿ñã¿éãõàðóóëñàí íü öàéâàð ¿ñòýé, òîëãîé ýðãýì ÿëäàì á¿ñã¿é áàéëàà. Òýðò¿ð¿¿÷èéíõýýñýý ººð áîëîâ÷ ìºí ë òºãñ òºãºëäºð ýìýãòýé áàéâ.Ò¿¿íä ÷ áàñ ººð÷뺺ä áàéõ þì îëäñîíã¿é. Ýöýñò íü ãóðàâäàõü çàëóóýìýãòýé áóþó óëààí ¿ñòýé, ò¿ð¿¿÷èéí õî¸ðîîñîî èë¿¿ òà÷ààíãóéá¿ñã¿é øîîí äîòîð ãàð÷ èðýâ. Äàðàà íü ðîáîò ìààíü òà ººð áóñàäçàãâàðóóäûã ¿çýõ ¿¿ ýñâýë òàíòàé èæèë ¿íäýñ óãñààíû ýíý ãóðâàíýìýãòýéí çàãâàð õàíãàëòòàé áàéíà óó ãýæ àñóóâ. Áè ýíý ãóðâàí ýìýãòýé¿íýõýýð ãàéõàëòàé ñàéõàí þì ãýæ áîäñîíîî ë ç¿ãýýð õýëëýý.

Òýãòýë øîîí äîòîð äàõèí íýã ãàéõàìøèãòàé õàð á¿ñã¿é, äàðààíü ìàø ñàéõàí òóÿõàí õÿòàä á¿ñã¿é, ýöýñò íü áàñ íýã òà÷ààíãóé Àçèá¿ñã¿é ãàð÷ èðýâ.

Ýä íàðààñ àëèíòàé íü õàìò ºíãºðººõèéã õ¿ñ÷ áàéãààã ìèíüðîáîò íàäààñ àñóóâ. Áè ÷ á¿ãä ë íàäàä òààëàãäàæ áàéíà ãýæ õýëñýíòóë òýðýýð ðîáîò ¿éëäâýðëýã÷ ìàøèí ðóó î÷èæ ðîáîò íºõºäòýéãýýõýäýí þì ÿðèâ. Äàðàà íü ìàøèí àæèëëàæ ýõëýõýä ÿã ÿàõ ãýæ áàéãààãíü áè îéëãîëîî.

Õýäýí ìèíóòûí äàðàà áè áàéðàíäàà çóðãààí ãîî á¿ñã¿éãýýäàãóóëàí î÷ñîí áàéâ. Òýíä áè ìèíèé õ¿ñëèéã á¿ðýí äàãàõ ýäãýýðçóðãààí äóð áóëààì ¿çýñãýëýíò ðîáîòûí õàìò óðüä õîæèä áàéãààã¿é,õýçýý ÷ ¿ë ìàðòàãäàì áàéäëààð öýíãýí óãààë ¿éëäñýí áèëýý. Ò¿¿íèéäàðàà ðîáîò ìààíü ÿìàð íýã õºãæèì ñîíñîõûã õ¿ñ÷ áàéíà óó ãýæíàäààñ àñóóâ. Íàìàéã ‘òèéì’ ãýæ õýëìýãö ò¿ð¿¿÷èéí ýìýãòýé ðîáîòóóäòóñãàí õàðóóëñàíòàé òºñòýé äóóëãà àâ÷ èðæ ºìñ¿¿ëýâ.

165

’Îäîî ñîíñìîîð áàéãàà ÿìàð íýã õºãæ캺 äîòðîî òºñººëººä¿ç’ ãýëýý.

Òýð äîðîî ë íýã õºãæèì ýãøèãëýæ ýõýëñýí íü ìèíèé áîäîæáàéñàí õºãæèì ÿã ìºí áàéñàí òºäèéã¿é òîëãîéäîî ÿìàð íýã àÿ áîäìîãöë òýð àÿ áîäèòîéãîîð ìèíèé óðüä ºìíº õýçýý ñîíñîæ áàéãààã¿éºâºðìºö äàëàéö, ìýäðýìæòýéãýýð óÿíãàëæ áàéëàà. Õºãæìèéíçîõèîë÷ á¿ðèéí õ¿ñýí ìºðººääºã ìºðººäºë áóþó çîõèîëîî íîîòëîíáè÷èæ, íàéðàë õºãæèìä òîõèðóóëàí ººð÷ëºõ ãýýä á¿õèé ë õ¿íä õ¿÷èðàæèëëàãààã òóóëàëã¿éãýýð øóóä õºãæèì çîõèîõ ÷àäâàð áèåëýëýýîëñîí áàéëàà.

Òýãòýë äóð áóëààì çóðãààí á¿ñã¿é ìààíü ìèíèé õºãæìèéíäàãóó õàìãèéí òà÷ààíãóé, èëáèéí þì øèã áàéäëààð á¿æèæ ýõëýâ.

Õýñýã õóãàöààíû äàðàà, ðîáîò ìààíü òà áàñ ä¿ðñ çóðàãýâë¿¿ëýí çîõèîæ ¿çýõ ¿¿ ãýæ àñóóâ. ̺í ë áàñ íýã äóóëãà àâ÷èð÷ºìñ¿¿ëýýä õàãàñ äóãóé äýëãýöèéí ºìíº ñóóëãàëàà. Áè äîòðîîòîäîðõîé ä¿ð çóðàã òºñººëºí áîäòîë òýð ìààíü äýëãýöýí äýýð øóóäãàð÷ èðýõ íü òýð. Áè ýìýýãèéíõýý òóõàé áîäîæ ýõýëòýë òýð äýëãýöýíäýýð ãàð÷ èðýâ. ̺í ñàãñòàé öýöýã áîäòîë òýð ãàð÷ èðýâ, íîãîîíòîëáîòîé ñàðíàé áàéíà ãýýä áîäòîë äýëãýö äýýð ÿã ãàð÷ èðæ áàéëàà.¯ í ý í ä ý ý ý í ý ì à ø è í õ ý í í ý ã í è é á î ä ë û ã ò à é ë á à ð ë à õøààðäëàãàã¿éãýýð øóóä äýëãýöýí äýýð ãàðãàí õàðóóëàõ áîëîìæîëãîäîã àæýý. ßìàð èõ ãàéõàìøèã âý!

‘¯¿íä ñóðàëöñàí õ¿í ÿìàð íýã çîõèîë áè÷èæ, ò¿¿íèéãýý òàéçàíäýýð òîãëóóëæ áîëíî’ ãýæ ðîáîò ìààíü õýëýýä ‘Ìàíàé ýíä èéìòºðëèéí, øóóä á¿òýýñýí òîãëîëòóóä îëîí áîëäîã’ ãýëýý.

Ýöýñò íü, õýñýã õóãàöààíû äàðàà áè îð ðóóãàà ÿâæ,ãàéõàìøèãò á¿ñã¿é÷¿¿äèéíõýý õàìò àìüäðàëûíõàà õàìãèéí òàíñàãñàéõàí øºíèéã ºíãºðººæ áèëýý.

MMMMM MMMMM MMMMM

Äàðàà ºäºð íü ºã뺺 áîñìîãö, äàõèí ñ¿ð÷èã õàíõàëñàí àíõèëóóíóñàíäàà îðñíû äàðàà ðîáîò ìààíü àìòòàé ºã뺺íèé çîîãîîð ¿éë÷ëýâ.Äàðàà íü ßàâýý íàìàéã õ¿ëýýæ áàéãàà òóë ò¿¿íèéã äàãàí ÿâàõûã ðîáîòýð õ¿ñëýý. Áè 纺âðèéí á¿ñýý á¿ñýëæ àâààä òóí óäàëã¿é íýãýí õà÷èíìàøèíû ºìíº èðæ çîãññîí áºãººä òýíä ̺íõèéí õóòàãòíóóäûí

166

çºâëºëèéí åðºíõèéëºã÷ íàìàéã õ¿ëýýæ áàéëàà.Ýíý ìàøèí ðîáîò á¿òýýäýã ìàøèí øèã àâàðãà òîì áèø áîëîâ÷

áàñ íèëýýí òîì ýä áàéëàà. Õàðèí ò¿¿íèé ãîëä íýãýí ò¿øëýãòýé ñàíäàëòîâîéëãîí ñóóëãàæýý.

ßàâýý íàäààñ øºíèéã òàâòàé ºíãºðººâ ¿¿ ãýæ àñóóãààä äàðààíü èéí òàéëáàðëàæ ýõýëëýý: ‘Ýíý ìàøèí ÷èíèé áèå äîòîð áàéãààòîäîðõîé íóóãäìàë òºõººðºìæ¿¿äèéí àæèëëàãààã ñýðãýýæ ºãºõáîëíî. Èíãýñíýýð ÷èíèé òàðõè á¿ðýí õ¿÷èí ÷àäëààðàà àæèëëàõáîëîìæòîé áîëíî. Ýíä ñóó äàà’ ãýâ.

Íàìàéã ò¿¿íèé çààñàí ñàíäàëä ñóóìàãö õóÿã ìýò ç¿éë ìèíèéãàâëûã á¿ðõëýý. Õýñýã õóãàöààíä óõààí àëäâóó ãýëòýé áîëñíîîäàðàà íü òîëãîé ìààíü äýëáýðýõ ãýæ áàéãàà ìýò áîëîõûã ìýäðýâ.

Í¿äíèé ºìíº ºí㺠ºíãèéí ãýðýë ñîëîíãîðîí æèðýëçýæ áàéëàà.Ýöýñò íü á¿õ ç¿éë çîãñ÷, ñàíäëààñ áîñîõîä ìèíü íýãýí ðîáîò òóñëàâ.Áè øàë ººð ç¿éë ìýäýð÷, á¿õ ç¿éë õÿëáàðõàí, àìàðõàí áîë÷èõñîíþì øèã ñýòãýãäýë òºðæ áàéâ.

ßàâýý ºã¿¿ëð¿¿í: ‘Ýíý ìº÷ººñ ýõëýí áèä ÷èíèé í¿äýýð õàðæ,÷èíèé ÷èõýýð ñîíñîæ, ÷èíèé àìààð ÿðèõ áîëíî. Ëîóðäåñ áîëîíäýëõèéí áóñàä îëîí ãàçàð õèéäýã øèã áèä ÷èíèé ãàðààð äàìæóóëàíºâ÷íèéã àíàãààõ ÷àäâàðòàé áàéõ áîëíî. Çàðèì íýã òîäîðõîé õ¿ì¿¿ñìèíèé ÷àìä ºãñºí çàõèàñûã ò¿ãýýõ ÷èí õ¿ñýëòýé, ººðñäèé㺺õÿçãààðã¿é îðîí çàéä íýýí ñàíñðûí îþóí óõààíûã ýçýìøèõ õ¿÷èí÷àðìàéëò ãàðãàæ áàéãàà ó÷ðààñ òýä ºâ÷èí çîâëîíãîîñîî àíãèæðàõûíòóëä áèäíèé òóñëàìæèéã õ¿ðòýõ ãàâúÿàòàé ãýæ áèä ¿çýæ áàéãàà.

Áèä õ¿í á¿ðèéã àæèãëàæ áàéãàà. Äýëõèé äýýð àìüäàð÷ áàéãààá¿õ õ¿íèéã òîãòìîë àæèãëàæ õÿíàõ ¿¿ðýãòýé òîì òîì êîìïüþòåð¿¿äàæèëëàæ áàéíà. Òýäíèé àìüäðàëûíõàà òóðøèä õèéæ áàéãàà¿éëäë¿¿ä íü õàéð, ¿íýí õî¸ðûí òºëºº þó ýñâýë ¿çýí ÿäàëò, ìóõàðñ¿æèãò ÷èãëýæ ¿¿ ãýäãýýñ íü õàìààð÷ õ¿í á¿ðò òýìäýã òàâüñàí áàéãàà.

Ýöñèéí ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãºõ öàã èðýõýä çºâ ÷èãëýëä ÿâñàííü ººðèéí òýíãýðëýã ãàðèãò ¿ðãýëæèéí ìºíõºä àìüäðàõ ýðõ àâ÷, ÿìàð÷ ñàéí ñàéõàí ç¿éë õèéãýýã¿é áîëîâ÷ ìóó þì õèéãýýã¿é õ¿ì¿¿ñèéãäàõèí àìüäðóóëàõã¿éãýýð îðõèõ áîëíî. Õàðèí íýí ÿëàíãóÿà ìóóìóóõàé ñºðºã á¿õíèéã õèéãñäèéí õóâüä ýñèéíõ íü äýýæèéã àâ÷õàäãàëñíû ¿íäñýí äýýð õîæèì öàã íü èðýõýýð äàõèí àìüäðóóëæõýðãèéã íü ø¿¿í òàñëààä ýäëýõ ¸ñòîé çîõèõ ÿë øèéòãýëèéã íü îíîîõ

167

áîëíî.Ýíý çàõèàñûã óíøèí áàéãàà óíøèã÷ òà á¿õýí ÷ ýíýõ¿¿

ãàéõàìøèãò åðòºíö áóþó äèâààæèíä õ¿ðýëöýí èðýõ áîëîìæòîéãýäãýý ñàéí îéëãîñîí áèçýý. Ìàíàé ýë÷ òºëººëºã÷, îð÷ëîí åðòºíöèéíõàéð ýíýðýë, ñàíñàðûí ýâ ýåèéí òºëººõ çàì äýýðõ ìàíàé ýë÷èí ñàéäÊëàóäå Ðàåëèéã äàãàãñàä, áèäíèé õóâüä ò¿¿íèé í¿äýýð õàðæ, ÷èõýýðñîíñîæ, àìààð ÿðüæ áàéãàà òóë áèäíèé ò¿¿íýýñ õ¿ññýí ç¿éëèéã õèéæã¿éöýëä¿¿ëýõýä íü òóñëàãñàä òà á¿õíèéã òàâòàé ìîðèëîõûã õ¿ñüå.

Õ¿í òºðºëõòíèé òºëºº óäèðäàã÷ íàðûí ÷óóëãàí áàéãóóëàõ÷èíèé ñàíàà ìàø ñàéí áàéíà. Ãýâ÷ áèäíèé çàõèàñûã õýçýý ÷ãàæóóäóóëàõã¿é áóþó óðâàí òýðñë¿¿ëýõã¿éí òóëä òýäíèéã ñîíãîæàâàõäàà õàòóó ÷àíä áàéõ õýðýãòýé.

Õ¿íèé îþóí óõààíûã íýýæ ºãºõºä áÿñàëãàë ÷óõàëøààðäëàãàòàé, õàðèí äàÿàí÷ëàë õýðýãã¿é. Á¿õ ìýäðýõ¿éãýý îþóíñàíààòàéãàà õàìò ñýðãýýæ ºãºõ ¿¿äíýýñ ìýäðýõ¿éíõýý á¿õ õ¿÷èéãäàé÷ëàí àìüäðàëûí áàÿð æàðãàëûí ýäëýõ ¸ñòîé. Õýðâýý ººðººõ¿ñ÷, öàã çàâòàé áàéâàë ñïîðòîîð ¿ðãýëæë¿¿ëýí õè÷ýýëëý, á¿õ ñïîðò,óðàëäààíò òîãëîîìóóä íü áóë÷èí øºðìºñèéã õºãæ¿¿ëýõ òàëààñààýñâýë àâòîìàøèíû áîëîí ìîòîöèêëèéí óðàëäààí ãýõ ìýò ñïîðò øè㺺ðèé㺺 õÿíàõ õÿíàëòûã ñàéæðóóëäàã óòãààðàà ñàéí òàëòàé áàéäàã.

Ãàíöààðäëûã ìýäýð÷ áóé ÿìàð ÷ õ¿í õÿçãààðã¿éí åðòºíöòýéóÿëäàí çîõèöîõûã îðîëäîõûí çýðýãöýý áèäýíòýé òåëåïàòèéí àðãààðõîëáîãäîõûã ÿìàãò õè÷ýýæ áîëíî; òýð õ¿í ñàéí ñàéõíûã àñàð èõýýðìýäðýõ áîëíî. Á¿ñ íóòàã á¿ðò áàéãàà áèäýíä èòãýäýã õ¿ì¿¿ñ Íÿìãàðèã á¿ðèéí ºã뺺íèé 11 öàã îð÷èìä öóãëàæ áàéõ õýðýãòýé ãýæçºâëºñºí ÷èíü ìàø ñàéí áàéíà. Îäîîãîîð ¿¿íèéã öººõºí ãèø¿¿ä ëã¿éöýòãýæ áàéíà.

¯çìýð÷èä õýðýãòýé, òýäíèéã îëæ èëð¿¿ë. Ãýõäýý ¿íýõýýð¿çìýð÷èéí àâúÿàñòàé ( ýíý íü çºâõºí òåëåïàòûí àâúÿàñ ÷àäâàð þì)áîë òýäíèéã òýíö¿¿ë, ýñ áîë õàñ, òýãìýãö òýä ýðãýýä ë èä øèäèéí,åð áóñûí ãýõ ìýò õà÷èí òýíýã ç¿éëñ ÿðüæ, ò¿¿íèé äîòîð õèé ¿çýãäýëãýõ ìýò îãò áàéäàãã¿é ñ¿íñ ñ¿ëä ãýý÷èä èòã¿¿ëýõ øèíý àðãà ñýäýæýõëýõ áîëíî. ¯íýí õýðýãòýý òýä ÿã þó õèéãýýä áàéíà ãýâýë, õýäýíçóóí æèëèéí ºìíº àìüäàð÷ áàéñàí, îäîî ìàíàé äèâààæèíãèéí ãàðèãäýýð äàõèí àìüäðóóëààä áàéãàà õ¿ì¿¿ñòýé ë õîëáîî òîãòîîæ áàéíàãýñýí ¿ã.

168

Áàñ íýã ÷óõàë ç¿éëèéã ÷è îäîî îëæ ìýäýõ áîëíî. Åâðåé õ¿ì¿¿ñáîë äýëõèé äýýðõ áèäíèé øóóä ¿ð ñàä ìºí. Òèéì ÷ ó÷ðààñ òýäýíäèéì îíöëîã õóâü òàâèëàí çàÿàñàí þì. Òýä áîë Ãåíåçèñ áóþóÝõëýëèéí íîìä çààñíààð “Ýëîõèìèéí õºâã¿¿ä áîëîí õ¿íèé îõèä”-ûí ¿ð à÷ íàð áèëýý.

Ýëîõèìèéí õºâã¿¿äèéí ãàðãàñàí ¿íäñýí àëäàà áîë ººðñäèéíøèíæëýõ óõààíû á¿òýýë¿¿ä áîëîõ õ¿íèé îõèäòîé íºõöñºíä îðøèíî.Èéìýýñ òýäíèé ¿ð ñàä èéì óðò óäààí õóãàöààíä çîâæ øàíàëæ áàéãààþì.

Ãýâ÷ òýäíèéã ºðøººí õýëòð¿¿ëýõ öàã èðñýí, õàðèí òýä ÷àìàéãìàíàé ýë÷ ãýäãèéã ¿ë çºâøººð÷ äàõèí íýã àëäàà ãàðãàõã¿é ë áîëõóó÷èí íóòãàà ñýðãýýí òýíäýý ýíõ òóíõ àæ òºðºõ áîëíî. ÁèäÈçðàèëèéí ãàçàð íóòàãò òýäíèé çàñãèéí ãàçðààñ ÷àìä îëãîõ õýñýãõýíãàçàð äýýð Äýëõèé äýýðõ ýë÷èí ñàéäûí ÿàìàà áàéãóóëàõûã õ¿ñ÷áàéãàà þì. Õýðâýý òýä òàòãàëçâàë ÷è ººð õàà íýãòýý áàéãóóëæ áîëíî,õàðèí ìàíàé ýë÷èéã õ¿ëýýí çºâøººðººã¿éíõýý òºëºº Èçðàèëü óëñøèíý øèéòãýë õ¿ëýýõ áîëíî.

×è õ¿ëýýñýí ¿¿ðýã äààëãàâàðòàà ººðèé㺺 á¿ðýí çîðèóëàõ¸ñòîé. Ñàíàà á¿¿ çîâ, ÷è ãýð á¿ëýý òýæýýí òýòãýõ ÷àäâàðòàé áàéõáîëíî. ×àìä, óëìààð áèäýíä èòãýõ õ¿ì¿¿ñ ÷àìä òóñëàíà. ×è áîëáèäíèé ýë÷ áóþó ýë÷èí ñàéä, ìàíàé ãýãýýíòýí, ÿìàð ÷ òîõèîëäîëäáóñàä ãýãýýíòí¿¿äèéí àäèë ýíä áàéõ ãàçðûã ÷èíü ÷àìä çîðèóëàíõàäãàëàõ áîëíî.

×è áîë á¿õ øàøèíò õ¿ì¿¿ñèéã íýãòãýí äàãóóëàõ ¸ñòîé õ¿í.×èíèé áàéãóóëñàí õºäºë㺺í áóþó Ðàåëèéí Õºäºë㺺í áîëøàøèíóóäûí øàøèí áàéõ ¸ñòîé. ×èíèé õýäèéí îéëãîñíîîð, ýíý áîëøàøèíã¿éí ¿çýëòýé áîëîâ÷ ¿íýíäýý íýã òºðëèéí øàøèí þì ø¿¿ãýäãèéã áè öîõîí òýìäýãëýæ áàéíà.

×àìä òóñàëñàí õ¿ì¿¿ñèéã áèä ìàðòàõ ¸ñã¿éãýýñ ãàäíà ÷àìäñààä òîòãîð õèéã÷äèéã ÷ áèä ìàðòàõ ¸ñã¿é. Þó ÷ òîõèîäîæ áàéñàí ÷èáèäíèé äóíä áàéõ ó÷ðààñ þóíààñ ÷, õýíýýñ ÷ á¿¿ àé. Èòãýë íàéäâàðàààëäàãñäûã òàòàæ áîñãî.

Õî¸ð ìÿíãàí æèëèéí ºìíº ìàíàé ýë÷ Åñ¿ñò èòãýã÷äèéãàðñëàíãèéí ¿¿ðýíä ò¿ëõýí îðóóëæ áàéñàí þì. ªíººäºð ÷àìä ÿìàðýðñäýë òóëãàð÷ áàéíà âý? Òýíýã¿¿äèéí å㺺äºë ¿¿? Þó ÷ îéëãîîã¿éõ¿ì¿¿ñèéí áàñàìæëàë áîëîîä òýäíèé áîëõè á¿ä¿¿ëýã èòãýë

169

¿íýìøèëòýéãýý çóóðàëäñàí áàéäàë óó? Ýíý á¿õýí àðñëàíãèéí¿¿ðòýé õàðüöóóëàõ þì áîë þó þì áý? Ýíý á¿õýí ÷àìàéã äàãàãñàäûíöààíà õ¿ëýýæ áàéãàà ç¿éëñòýé õàðüöóóëàõàä þó þì áý? ¯íýíèéãõýëýõýä õýí íýãíèé çºí ñîâèíã äàãàí áèøðýõ íü õýçýý õýçýýíýýñ ÷àìàð õÿëáàð áîëñîí ø¿¿ äýý.

Êîðàí ñóäàðò îäîî áèäíèé äóíä áàéãàà Ìóõàììåä àëü õýäèéíãýãýýíòí¿¿äèéí òàëààð ºã¿¿ëñýí áàéãàà:

Õ¿ì¿¿ñèéí èòãýëýý ¿ç¿¿ëýõ öàã ìº÷ îéðòîæ áàéíà; õàðèíõàéõðàìæã¿é áàéäàë ãàðãàñíààðàà òýä (á¿òýýã÷äýýñýý)í¿¿ð áóðóóëæ áàéíà.Òýäíèéã ¿ë îéøîîæ, øîîëîí òîõóóðõàã÷äàä á¿òýýã÷äýýñíü ÿìàð ÷ øèíý ñàíóóëãà èðýõã¿é.¯¿íäýý ë òýäíèé ç¿ðõ ñýòãýë õºõºí áàÿñäàã þì.Ýíý õ¿í áèäýí øèã ìºíõ áóñ áèø ãýæ ¿¿?...Õýìýýí äàëäóóð õàòãàí õóâèà õè÷ýýãñýä áîëÕîðîí ìóóã õèéã÷èä áàéäàã.Ýíý áîë óòãà ó÷èðã¿é ìºðººäºë. Ãýõäýý òýð ýíý á¿õíèéãá¿ãäèéã ººðºº õèéñýí. Òýð áîë ÿðóó íàéðàã÷.Õàðèí ò¿¿íèéã ºíãºðñºí öàã ¿åä íààø èëãýýãäñýíõ¿ì¿¿ñèéí íýã àäèë èä øèäèéí ãàéõàìøãèéã àâ÷ èðýõèéãíü õ¿ëýý.Êîðàí, Ñóðà 21:1-5.

Ìóõàììåä õ¿ðòýë ãàøóóí å㺺äëèéí çàðèìààñ õ¿ðòýæ, Åñ¿ñ ÷ìºí èíãýæ çîâæ øàíàëàõààñ àðãàã¿é áàéñàí. Ò¿¿íèéã çàãàëìàéäõàäóóë÷èõààä áàéõàä íü çàðèì õ¿í: “Õýðâýý Áóðõàíû õ¿¿ ë þì áîëçàãàëìàéãààñ ººðºº áóóãààä èðýã (Ìýòòüþ 27:40)” õýìýýí òàâëàñàíáàéäàã.

Ãýòýë Åñ¿ñ, Ìóõàììåä ÷ ìºí àäèë, ìºí òýäýíä èòãýæ, äàãàæáàéñàí á¿õ õ¿ì¿¿ñ ºíººäºð ãàéõàëòàé ýð¿¿ë ñàðóóë, á¿ãäýýðýýìºíõèéí õóòàãèéí òºëºº áàéãààã ÷è õàðñàí. ͺ㺺 òàëààñ òýäíèéãø¿¿ìæëýí äîðîìæèëæ áàéñàí õ¿ì¿¿ñèéã äàõèí àìèëóóëæ,øèéòãýëèéã íü ºãºõ áîëíî.

Ýíýõ¿¿ çàõèàñûí òàëààð îãò ìýäýõã¿é õ¿ì¿¿ñèéã õÿíàõêîìïüþòåð¿¿ä òóñãàé íýã ñèñòåìä õîëáîãäñîí áàéäàã áºãººä òýäíèéãòààëàë òºãññºíèéõ íü äàðàà, õýðâýý äàõèí àìüäðóóëàõ ãàâúÿàòàé

170

áîë ýñèéã íü àøèãëàõ çîðèëãîîð ýñèéíõ íü äýýæèéã çàéíààñàâòîìàòààð àâäàã þì.

Ìàíàé ýë÷èí ñàéäûí ÿàìûã áàéãóóëàõààð õ¿ëýýõ ÿâöäà຺ðèéí îðøèí ñóóæ áàéãàà ãàçðûíõàà îéðîëöîî ÐàåëèéíÕºäºë㺺íèé Óäèðäàã÷ íàðûí ñóðãóóëèéã áàéãóóë. Òýíä ÷è ìàíàéãýãýýíòýí, Óäèðäàã÷äûí óäèðäàã÷èéí õóâüä, çàõèàñûã ìààíü äýëõèéäàõèíä ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé õ¿ì¿¿ñèéã ñóðãàæ áýëòãýõáîëîìæòîé áîëíî.’

Øèíý çàðëèãóóä

Òýãýýä ßàâýý èéí õýëëýý:‘×àìàéã äàãàõûã õ¿ññýí õ¿ì¿¿ñò îäîî ìèíèé ÷àìä ºãºõ ãýæ

áàéãàà õóóëü ä¿ðýì ¿éë÷ëýõ áîëíî.Òà íàð àìüäðàëûíõàà òóðøèä ÿäàæ ãàíö ÷ áîëîâ óäàà

Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èéí ºìíº èðæ, óëìààð òý𠺺ðèéí ìóòðààðáóþó ººð íýã óäèðäàã÷ ãèø¿¿íýýð äàìæóóëàí ÷èíèé ýñèéí ýõçàãâàðûí á¿òöèéã àìüäðàëûí ÷èíü ýöñèéí ø¿¿ëò õèéõ ìº÷èäõàðãàëçàí ¿çýæ, ä¿ãíýõ êîìïüþòåðò èëãýýõ ¸ñòîé.

Òà íàð ºäºðò äîð õàÿæ íýã óäàà ººðñäèéí Á¿òýýã÷èäáîëîõ Ýëîõèìèéí òóõàé áîäîõ ¸ñòîé.

Òà íàð Ýëîõèìèéí çàõèàñûã ýðãýí òîéðîíäîî, á¿õèé ëáîëîëöîîòîé àðãà çàìààð ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõèéã õè÷ýýõ ¸ñòîé.

Òà íàð Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èéã ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõàæèëäàà ººðèé㺺 á¿ðýí çîðèóëæ, ýíýõ¿¿ çàõèàñûãäýëãýð¿¿ëýõýýð äýëõèé òîéðîí àÿëàõàä íü òóñëàõ ¿¿äíýýñ æèëääîð õàÿæ íýã óäàà æèëèéí îðëîãûíõîî íýã õóâèàñ áàãàã¿éõýìæýýòýé õàíäèâèéã ò¿¿íä ºãºõ ¸ñòîé.

Òà íàð æèëä ÿäàæ íýã óäàà ººðèéí á¿ñ íóòãèéã õàðèóöñàíóäèðäàã÷èéã ãýðòýý óðèõ ¸ñòîé áºãººä ò¿¿íèéã ýíýõ¿¿ çàõèàñèéãá¿õèé ë òàëààð òàéëáàðëàí òàíèóëàõàä òóñëàæ, ñîíèðõñîíõ¿ì¿¿ñèéã äóóäàí öóãëóóëàõ ¸ñòîé.

Õýðâýý Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷ áàéõã¿é áîëëîî ãýõýä õóó÷èíÓäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èéí òîìèëñîí øèíý Óäèðäàã÷ûí Óäèðäàã÷îðëîõ ¸ñòîé. Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷ õ¿í Äýëõèé äýýðõ ýë÷èí ñàéäûí

171

ÿàìíû õàìãààëàã÷ áàéæ, òýíäýý ãýð á¿ëèéí õàìò áîëîí ñîíãîñîíõ¿ì¿¿ñòýéãýý õàìò àìüäðàõ áîëîìæòîé áàéíà.

Êëàóäå Ðàåë ÷è áîë Äýëõèé äýýðõ ìàíàé ýë÷èí ñàéä, ÷àìäèòãýæ áóé õ¿ì¿¿ñ çîðèëãîî áèåë¿¿ëýõýä ÷èíü á¿õ òàëààð òóñëàõ¸ñòîé.

×è áîë Ýöñèéí Ø¿¿ëòèéí ºìíºõ õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ãýãýýíòýí,÷è áîë øàøèíóóäûí øàøèíû ãýãýýíòýí, íóóöûã òàéëàã÷, íîìëîã÷äûííîìëîã÷ ìºí. ×è áîë ìàíàé òºëººëºã÷èä áîëîõ ýðòíèé ãýãýýíòí¿¿ääàõèí èðýõèéã ÷èíü çàðëàñàí ãàíö õ¿í.

×è áîë ¿åð óñ áóóõààñ ºìíº ñ¿ðãýý ìýíä àâ÷ ãàðàõ õîíü÷èíàäèë á¿òýýãäýãñäèéã íü á¿òýýã÷èäýä íü ýðã¿¿ëæ àâ÷ðàõ õ¿í ìºí.Í¿äòýé áîëãîí õàðæ, ÷èõòýé á¿õýí ñîíñîã. Í¿äýý íýýñýí õ¿í á¿ð÷àìàéã øèíæëýõ óõààíû õóâüä õºãæñºí õýí á¿õíèé îéëãîõ àíõíûãýãýýíòýí áîëîõûã õàðàõ áîëíî. ×èíèé ÿðüæ áàéãàà á¿õýí áîëõèá¿ä¿¿ëýã õ¿ì¿¿ñò ¿ë îéëãîãäîõ áîëíî.

Ýíý áîë í¿äýý íýýñýí á¿õíèé àíçààð÷ õàðàõ ¸ñòîé òýìäýãáóþó Åðòºíöèéí íóóöûã íýýñíèé áóþó Àïîêàëèïñèéí òýìäýã áàéõáîëíî.’

Èçðàèëèéí àðä ò¿ìýíä

ßàâýý èéí õýëýýä ÿðèàãàà ºíäºðëºõ òèéø õàíäëàà:

‘Èçðàèëü óëñ Èåðóñàëåìèéí îéðîëöîî áàéðëàñàí õýñýã ãàçàðíóòãèéã Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èä ºã÷, òýðýýð òýíä Ýëîõèìèéí ýë÷èíñàéäûí ÿàìíû íóòàã äýâñãýðèéã áàéãóóëàõ ¸ñòîé. Óðüä÷èëàí çºãíºæõýëñýí÷ëýí, Èçðàèëèéí àðä ò¿ìýí øèíý Èåðóñàëåìèéã áàéãóóëàõöàã èðýýä áàéíà. ¯¿íèéã óðüä÷èëàí õýëñýí õ¿í áîë Êëàóäå Ðàåëìºí. ªºðñäèéí ñóäàð áè÷ã¿¿äèéã äàõèí óíøèæ, í¿äýý íýýöãýý.

Áèä ººðñäèéí ¿ð à÷ íàðûíõàà äóíä ýë÷èí ñàéäûí ÿàìààáàéãóóëàõûã õ¿ñýæ áàéíà, Èçðàèëèéí àðä ò¿ìýí áîë Ýëîõèìèéíõºâã¿¿ä áîëîí äýëõèéí õ¿ì¿¿ñèéí îõèäûí õîëáîîíîîñ òºðñºíõ¿¿õä¿¿äèéí ¿ð à÷ íàð áèëýý.

Èçðàéëü÷óóäàà, áèä òà íàðûã Åãèïåò÷¿¿äèéí íî¸ðõîëîîñ÷ºëººëñºí áºãººä õàðèí òà íàð áèäíèé èòãýë íàéäâàðûã

172

õºñºðä¿¿ëñýí; á¿õ õ¿í òºðºëõòºíä çîðèóëñàí çàõèàñàà áèä òà íàðòèòãýæ ¿ëäýýñýí, òà íàð ¿¿íèéã õèëèéí ÷àíàäàä ò¿ãýýíäýëãýð¿¿ëýõèéí îðîíä ººðñ人 õàäãàëàí äàðñààð èðñýí.

Òà íà𠺺ðñäèéí ãàðãàñàí àëäààíààñ áîëæ óðò óäààíõóãàöààíä çîâæ ç¿äýðñýí, ãýâ÷ áèäíèé “Õîéä ç¿ãò òýäíèéã ÷ºëººëæ,ªìíº ç¿ãò òýäýíä á¿¿ ñààä áîë ” ãýæ óðüäààñ çºãíºí õýëæáàéñàí÷ëàí òà íàðûã ºðøººæ óó÷ëàõ öàã èðýýä áàéíà. Áè òà íàðûíîõèä, õºâã¿¿äèéã Èñàèà-ä áè÷ñýí÷ëýí “Äýëõèéí ºíöºã áóëàí á¿ðýýñ”,öóãëóóëæ, òà íàð ýõ îðîíîî ýðãýí îëæ àâ÷ ÷àäñàí áèëýý. Õýðâýý òàíàð òà á¿õýíä óðüä÷èëàí ñàíóóëæ áàéñàí ìàíàé ñ¿¿ë÷èéí ãýãýýíòíèé¿ãèéã ñîíñîæ, ò¿¿íèé õ¿ññýí ç¿éëèéã áèåë¿¿ëýõýä òóñëàõ àâààñ ýíýãàçàðòàà ýíõ òóíõ àìüäàðöãààõ áîëíî.

Ýíý áîë òà íàðûí ñ¿¿ë÷èéí áîëîìæ, ýñ òýãâýýñ ººð àëü íýãîðîí Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷ûã õ¿íäýòãýí õ¿ëýýí àâ÷, ãàçàð íóòàãäýýðýý ìàíàé ýë÷èí ñàéäûí ÿàìûã áàéãóóëàõ áîëíî. Òýð óëñ òàíàðûíõààñ õîëã¿é áàéæ, õàìãààëàëòàíä îðîõ òºäèéã¿é òýíä àçæàðãàë, áàÿð áàÿñàë áÿëõàæ áàéõ áîëíî, õàðèí Èçðàèëü óëñ äàõèííýã óäàà óñòãàãäàõ áîëíî.

ªâºã äýýäñèéíõýý ãàçàð íóòàãò õàðààõàí áóöàæ î÷îîã¿éáàéãàà Èçðàèëèéí õ¿¿õä¿¿ä òà íàð òýíä ýðãýæ î÷èõîîñîî ºìíº òóñóëñûí çàñãèéí ãàçàð ìàíàé ýë÷èí ñàéäûí ÿàìûã òýíä áàéãóóëàõûãçºâøººðºõèéã õ¿ëýý. Õýðâýý òýä òàòãàëçâàë áóöàæ î÷èõ ãýýäõýðýãã¿é, òýð òîõèîëäîëä òà íàð ñ¿éðëýýñ àâðàãäàãñäûí íýã áîëæ,öàã íü èðýõýýð ¿ð à÷ íàð ÷èíü õ¿ñ÷ ìºðººäñºí ãàçàð íóòãàà äàõèíîëæ àâàõ áîëíî.

Èçðàèë÷óóäàà, òà íàðò óðüä÷èëàí ñàíóóëæ áàéñàí õ¿íýýòàíüæ, ò¿¿íä ìàíàé ýë÷èí ñàéäûí ÿàìûã áàéãóóëàõ ãàçàð íóòàã ºã÷,áàéãóóëàõàä íü òóñëàöãàà. Ýñ òýãâýýñ 2000 æèëèéí ºìíº áîëæ áàéñàíøèã, ººð õàà íýãòýý áàéãóóëàãäàæ, õýðâýý ººð õàà íýãòýýáàéãóóëàãäñàí òîõèîëäîëä òà íàð äàõèí òàðæ áóòðàõ áîëíî.

2000 æèëèéí ºìíº òà íàð Åñ¿ñ ¿íýõýýð ìàíàé ýë÷ ãýäãèéãòàíüñàí áîë äýëõèéí á¿õ Õðèñòîñèéí øàøèíòíóóä Õðèñò¿¿ä áèø,Åâðåé÷¿¿ä ãýãäýõ áàéëàà. Òà íàðò çîâëîí áýðõøýýëòýé òóëãàðàõã¿é,ìàíàé ýë÷èí ñàéäóóä õýâýýð áàéõ áàéëàà. Ãýâ÷ ýíý ¿¿ðãèéã áèä ººðõ¿ì¿¿ñò ºã÷, òýä Ðîìûã áààç ñóóðèà áîëãîñîí áèëýý.

Õî¸ð ìÿíãàí æèëèéí ºìíº òà íàð ìàíàé ýë÷èéã òàíèàã¿é,

173

òèéìýýñ òýð ¿åä Èåðóñàëåì áèø Ðîì ãÿëàëçàí òîäîðñîí þì. Îäîîòà íàðò Èåðóñàëåìèéã èéì áîëãîõ øèíý áîëîìæ ãàðëàà. Õýðýâ òàíàð ýíý áîëîìæèéã àøèãëàõã¿é áîë ººð íýã îðîí ìàíàé ýë÷èí ñàéäûíÿàìûã áàéðëóóëæ, òà íàð áèäíèé ñîíãîæ ºãñºí ãàçàð íóòàãò îðøèíñóóõ ÿìàð ÷ ýðõã¿é áîëîõ áîëíî.

Èíãýýä áè ºíäºðëºå. ×è Äýëõèé äýýð ýðãýí î÷îîä ýíý á¿õíèé㺺𺺠òàéëáàðëàí õàâñàðãàæ ÷àäàõ áîëíî. Çà èíãýýä ýíýõ¿¿äèâààæèíä õýñýã çóóð ñààòàí áàÿñ äàà, áèä ÷àìàéã ýíä ñàéíñàéõíààð ýðãýí èðýõýýñýý ºìíº ¿¿ðýã äààëãàâðàà ã¿éöýòãýæäóóñãàõûã õ¿ñýí áóöààæ äýëõèé ð¿¿ õ¿ðãýæ ºãüå 人.‘

MMMMM MMMMM MMMMM

Áè òýíä äàõèí õýäýí öàã ñààòàæ, îëîí ÿíçûí îðãèëóóðóóäûí äóíäóóðçóãààëæ, óðä ºäºð íü áÿñàëãàëûí öóãëààíû ¿åýð óóëçñàí ñóóòãýãýýíòí¿¿äòýé õàìò ºíãºðººí òýðõ¿¿ åðòºíöèéí îëîí ñàéõàíòààøààëààñ ýäýëæ áèëýý. Äàðàà íü, ìºí ë óðä ºäºð íü õàìò çîîãáàðüæ áàéñàí õ¿ì¿¿ñòýéãýý ñ¿¿ë÷èéí çîîã áàðüñàíû äàðàà äàõèíºíººõ òîì õºëºãòºº ñóóí àæèãëàëòûí ñòàíö äýýð õ¿ðãýãäýí èðýâ.Òýíäýýñýý áè ò¿ð¿¿÷èéí èðñýí çàìààðàà áóöàæ, õóâöñàà ºìñºíæèæèã õºëºãò ñóóñàí áàéõ áºãººä òýð õºë㺺ð íàìàéã àíõ àâ÷ ÿâñàíÐîê Ïëàò äàõü ãàçðàà áóóëãàñà þì. Áóóñíûõàà äàðàà öàãàà õàðâàëøºíº äóíä áîëæ áàéëàà.

Áè ãýðòýý ýðãýæ èðýýä, òýð äàðóé íàäàä õýëñýí á¿õíèéãöààñàí äýýð áóóëãàí áè÷èæ ýõëýâ. Á¿õ ç¿éë ìèíèé óõààí ñàíààíäòîäõîí áàéõ áºãººä ñîíññîí ºã¿¿ëáýð¿¿äýý ÿìàð ÷ ýðãýëçýýã¿éãýýðäàõèí ñàíàæ, á¿ãäèéã íýã ìºð áè÷èæ áàéãààãàà ìýäýýä ººðºº ÷ãàéõñàí áèëýý. Ò¿¿íèé õýëñýí ¿ãñ ýõíýýñýý ë ìèíèé óõààíä ñàíààíäñèéëæ õàäààä ºã÷èõñºí ìýò òîä ¿ëäñýí áàéëàà.

Áîëñîí ¿éë ÿâäëûã á¿ãäèéã áè÷èæ äóóñìàãö ìèíèé äîòðîîñÿìàð íýã òîì þì àâààä õàÿ÷èõñàí ìýò ñýòãýë òàéâøèð÷ áèëýý. Èéìÿâäàë íàäàä õýçýý ÷ òîõèîäîæ áàéñàíã¿é. Äàðàà íü óíøèã÷èéí í¿äýýðîëæ ìýäñýí á¿õíýý ñàéòàð íÿãòàëæ, äàõèí áè÷èæ ýõëýëýý. Õàðèíáè÷èæ ñóóõ ÿâöäàà ýíý óäààä öààñàí äýýð áè÷èãäýí òîäîð÷ áàéãààá¿õíèéã çîõèîã÷ íü ìýò ñýòãýãäýë íàäàä òºðñºíã¿é. Ýëîõèì ìèíèéàìààð ÿðüæ ýõýëñýí íü áóþó ìèíèé ãàðààð áè÷èæ áàéãàà íü òýð áèç.

Í¿äíèé ìààíü ºìíº áè÷èãäýí áóé á¿õýí õ¿íèé àìüäðàëäòîõèîëäîõ á¿õèé ë ÷èãëýëèéã õàìàð÷, ýäãýýð áýðõøýýëòýéòóëãàðâàë õýðõýí õàðèó ¿éëäýõèéã çààæýý. ¯íýí õýðýãòýý ýíý áîëàìüäðàëûí õóóëü (áóþó àìüäðàëûí ¿éë ÿâäëóóäòàé òóëãàðààä

174

3Ò¯ËÕ¯¯Ð ÎÉËÃÎËÒÓÓÄ

Îðøèë

Ìÿíãà ìÿíãàí æèëèéí òóðø ãýãýýðýë, øèíýòãýëèéã ýñýðã¿¿öýã÷èäáèäíèé îþóí óõààíûã õ¿ëæ, ãÿíäàíä õîðüæ áàéíà. Ãýâ÷ ýíä áè÷èãäñýíç¿éëñ áîë ººðñäèé㺺 òýíäýýñ ÷ºëººëºí ãàðãàõàä àøèãëàæ áîëîõò¿ëõ¿¿ð¿¿ä þì ø¿¿.

Õ¿íèé îþóí óõààíä õ¿ðýõ ¿¿ä õààëãûã îëîí öîîæîîð áºõºëñºíáàéõ áºãººä õýðâýý õ¿í õÿçãààðã¿éä õàíäàæ ÷àäàõûã õ¿ñâýë ýíý á¿õöîîæ îíãîéõ ó÷èðòàé áèëýý. Õýðâýý çºâõºí ãàíö ò¿ëõ¿¿ðèéã ë àøèãëàÿãýâýë áóñàä öîîæ íü ò¿ãæýýòýé õýâýýð ¿ëäýõ áºãººä á¿ãäèéã çýðýãîíãîéëãîõã¿é áîë õî¸ðäàõü öîîæèéã îíãîéëãîõ ¿åä ýõíèéõ íü äàõèíõààãäàæ, õààëãûã îíãîéëãîõîîñ õàìãààëàõ áîëíî.

Õ¿íèé íèéãýì ìýäýõã¿é ç¿éëýýñýý àéæ ýìýýäýã ñóë òàëòàé,òèéìýýñ ¿íýíèéí òóõàé ìýäëýãýýð äàìæèí àç æàðãàëûã îëæ àâàõáàéëàà ÷ ãýñýí õààëãàíû öààíà ÷óõàì þó áàéãàà áîë ãýõýýñ àéæáàéäàã. Òèéì ÷ ó÷ðààñ, íèéãýì ººðºº àçã¿é, õàðàíõóé á¿ä¿¿ëýãáàéäëûã èë¿¿ä ¿çýí õ¿ì¿¿ñ ýíý õààëãûã æààõàí ÷ áîëîâ íýýõèéíýñðýã äàðàìò øàõàëò ¿ç¿¿ëæ áàéäàã áèëýý.

Ýíý áîë îþóí óõààí ººðèé㺺 ÷ºëººëºí ãàðàõ ¿¿ä õààëãàíûáîñãîí äýýð áàéãàà áàñ íýã ñààä òîòãîð þì. Ãýâ÷, Ãàíäèãèéíõýëñýí÷ëýí: “¯íýíèéã àëäàà áîëíî ãýæ õýí ÷ ¿çýõã¿é áàéãààä ó÷èð¿ë îðøèíî”. Èéìýýñ õýðýâ òà õààëãûã îíãîéëãîõ ãýæ îðîëäîõ þì áîë

175

þó ÷ õàðààã¿é õ¿ì¿¿ñèéí òºäèéã¿é ¿çñýí ÷, ìýäýõã¿éãýýñýý àéæ,¿çýýã¿é ìýò öàðàéëæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñèéí ãàøóóí å㺺äëèéã á¿¿ îéøîî.

Ò¿¿í÷ëýí òàíû õóâüä õààëãûã îíãîéãîõîä õýòýðõèé õýö¿¿ñàíàãäâàë óäèðäàã÷ íàðààñ òóñëàìæ ãóé, òýä ººðñäèéí îþóí óõààíû¿¿ä õààëãûã àëü õýäèéí íýý÷èõñýí õ¿ì¿¿ñ òóë ÿìàð áýðõøýýëòîõèîëääîãûã ñàéí ìýäýæ áàéãàà. Òýä òàíû ºìíººñ õààëãûã òàíüîíãîéëãîæ ºã÷ ÷àäàõã¿é, ãýõäýý òàíûã àìæèëò îëîõîä ÷èíü òóñëàõÿíç á¿ðèéí àðãà çàìóóäûã õýëæ ºã÷ ÷àäíà. Ò¿¿íýýñ ãàäíà òýä áîë óãõààëãûã îíãîéëãîñíîîð àìñàæ áîëîõ àç æàðãàëûí àìüä ãýð÷¿¿äáºãººä õààëãàíû àðä þó áàéãàà áîë õýìýýí àéæ ñóóãàà õ¿ì¿¿ñèéíáóðóó áîëîõûã íîòîëæ ºã÷ ÷àäíà.

Õ¿í òºðºëõòºí

Á¯Ð ýõíýýñýý àâàõóóëààä ë áèä á¿õ ç¿éëèéã ÿìàãò äºðâºí ò¿âøèíäàâ÷ ¿çýõ ¸ñòîé. ¯¿íä:

Õÿçãààðãóéòàé õîëáîæÁèäíèéã á¿òýýã÷, ýöýã ýõ íàð ìèíü áîëñîí Ýëîõèìòàé õîëáîæÕ¿íèé íèéãýìòýé õîëáîæ, ýöýñò íü:Õóâü õ¿íòýé õîëáîæ áîäîõ õýðýãòýé.Ýäãýýðýýñ õàìãèéí ÷óõàë íü õÿçãààðã¿éòýé õîëáîîòîé ò¿âøèí

áºãººä ýíý ò¿âøíèé õóâüä á¿õ ç¿éëèéã õàéð õýìýýõ öîðûí ãàíöòîãòìîë õ¿÷èí ç¿éëýýð ø¿¿í ¿çýõ ¸ñòîé. ªºðººð õýëáýë, áèäõÿçãààðã¿éòýé ýâ íàéðòàé çîõèöîí àìüäðàõ ¸ñòîé, ìºí ò¿¿íèé íýãõýñýã áîëîõ áóñàäòàéãàà ÷ ýâ íàéðòàé àìüäðàõ ¸ñòîé ó÷ðààñ òýðõ¿¿õàéð ýíýðýëýý ºãºõ ¸ñòîé òàëàà àíõààðàëäàà àâíà ãýñýí ¿ã.

Äàðàà íü áèä áèäíèéã á¿òýýã÷ Ýëîõèìèéí ºãñºí çààâàðçºâëºãººã àíõààðàëäàà àâàõ ¸ñòîé áºãººä õ¿íèé íèéãýìá¿òýýã÷äèéíõýý çºâëºãººã ÿìàãò ñîíñ÷ àìüäðàõ ¸ñòîé.

Äàðàà íü, õóâü õ¿ì¿¿ñèéã ¿íýíèé çàì ìºðä îðóóëàõ áîëîìæèéãá¿ðä¿¿ëäýã íèéãìýý àíõààðàõ ̧ ñòîé. Ãýõäýý íèéãìèéã àíõààðàõ ¸ñòîé÷ íèéãìýý äàãàäàã áàéæ áîëîõã¿é; ͺ㺺 òàëààñ, íèéãýì ººðººººðèéíõºº äàäàë çóðøèë, ¸ñ çàíøèëä, õè÷íýýí õàòóó õóóëü÷ëàãäñàíáàéñàí ÷ õàìààã¿é áàéíãà àñóóëò òàâèõ çàìàà𠺺ðèé㺺 õàðàíõóéá¿ä¿¿ëãèéí õ¿ëýýñíýýñ ãàðãàõàä òóñëàëöàà àâäàã áàéõ ¸ñòîé. Ó÷èð

176

íü, õóóëü ÷ áàñ áèäíèé îþóí óõààíûã õàðàíõóé á¿ä¿¿ëãèéí äºíãºíäîðóóëàã÷ ìºí.

Ýöýñò íü áèä õóâü õ¿íèé áèå ñýòãýëèéí õàíàìæèéã àíõààðàõ¸ñòîé. ¯¿íã¿éãýýð îþóí óõààí á¿ðýí ÷àäàìæäàà õ¿ð÷ àæèëëàõã¿é,õ¿í ººðèé㺺 õÿçãààðã¿éòýé çîõèöóóëàí àìüäðàõ áîëîìæã¿é,õàíàìæã¿éãýýð øèíý õ¿í áîëæ ÷àäàõã¿é.

Òºðºëò

ÒÀ ÍÀÐ, ººðò íü þó áîëîîä áàéãààã ÷ îéëãîõ ÷àäâàðã¿é, ¿ð çóëçàãàõýâýýðýý áàéãàà áàë÷èð õ¿¿õäýä ÿìàð ÷ øàøèíûã òóëãàõ ¸ñã¿é.Èéìýýñ õ¿¿õäèéã çàãàëìàéëàõ ýñâýë áýëýã ýðõòíèéõ íü õºâ÷èéãõºíäºõ, õàëüñèéã öîîëîõ çýðýã ººðñäèéíõ íü õ¿ëýýí çºâøººðººã¿éÿìàð ÷ øàøèíû ¸ñ çàíøëèéã õ¿÷ýýð á¿¿ õèéæ áàé. Ýíý á¿õíèéãîéëãîæ, ñîíãîëòîî õèéõ íàñàíä õ¿ðòýë íü õ¿ëýýæ, òóõàéí ¿åä ÿìàðíýã øàøèí òýäíèé ñîíèðõîëûã òàòàæ áàéâàë ò¿¿íèéãýý ÷ºëººòýéø¿òýõ ýðõòýé áàéõ ¸ñòîé.

Òºðºëò áîë Ýëîõèì áèäíèéã ººðñäèéí ä¿ðýýð, ººðñ人 íºõºí¿ðæèõ áîëîìæòîéãîîð á¿òýýñíèéã òýìäýãëýõ áàÿðò ¿éë ÿâäàë áàéõ¸ñòîé. Èíãýæ àìüä õ¿í á¿òýýñíýýðýý áèä ººðñäèéí óäàì óãñààãõàäãàëàí ¿ëäýýæ, á¿òýýã÷äèéíõýý á¿òýýëèéã õ¿íäýòãýæ áàéãàà õýðýãþì.

Ò¿¿í÷ëýí òºðºëò áîë õîëáîãäîõ äóó õîîëîé, ºí㺠ç¿ñ,òåìïåðàòóðûí íàðèéí çîõèöîëäîîíä á¿ðýëäñýí, óëìààð àìüäðàëäøèíýýð õºë òàâüæ áàéãàà õ¿í ýíýõ¿¿ ýâ íàéðòàé çîõèöîëäîîíû çàí¿éëèéã óëàìæëàí õºãæ¿¿ëæ áàéäàã õàéð ýíýðëèéí ¿éë ÿâö áàéõ ̧ ñòîé.

Òà á¿õýí áóñäûí ýðõ ÷ºëººã õ¿íäýòãýõ çóðøëèéã õ¿¿õäýä õàðáàãààñ íü õºãæ¿¿ëýõ ¸ñòîé áºãººä øºíº äºëººð óéëàõàä íü, óéëâàëõýí íýã íü èðæ àíõààðàë õàëàìæ òàâèíõ ¸ñòîé ãýæ áîäóóëàõã¿éãýýðñýìõýí î÷èæ áàéõ õýðýãòýé. ͺ㺺 òàëààñ, õ¿¿õýä ÿìàð ÷ äóó ÷èìýýãàðãààã¿é ¿åä íü òýäýí äýýð î÷èæ, õàðæ àñàð÷ áàéõ ¸ñòîé áºãººäõàðèí óéëæ áàéõ ¿åä íü þìóó ÿäàæ ò¿¿íèéãýý ìýäýæ áàéõ ¿åä íüá¿¿ î÷èæ áàé. Èéì áàéäëààð òýä îð÷èí íºõöºëòýéãýý çîõèöîæ áàéæá¿õ þì ñàéõàí áîëíî ãýäãèéã îéëãîæ äàñàõ áîëíî. ‘ªºðñºä人òóñàëäàã õ¿ì¿¿ñò áóðõàí òóñàëäàã þì’.

177

¯íýí õýðýãòýý, õ¿¿õäèéã òºðìºãö þóíû ºìíº ýíý áîë õóâüõ¿í, ÿìàð ÷ õóâü õ¿íä õ¿¿õýä ìýò õàíäàõ ¸ñã¿é ãýäãèéã ýöýã ýõ÷¿¿äñàéí îéëãîäîã áàéõ ¸ñòîé.

Òýð ÷ áàéòóãàé áèäíèé á¿òýýã÷èä õ¿ðòýë áèäýíä õ¿¿õýä ìýòáóñ, õóâü õ¿í ãýäýã ¿¿äíýýñ õàíääàã þì. Òèéì ÷ ó÷ðààñ áèäýíäóòëàãðñàí àñóóäëóóäûã øèéäâýðëýõýä òóñëàõ ãýæ òýä øóóäõºíäëºí㺺ñ îðîëöäîãã¿é, õàðèí ÷ ¿¿ðýã õàðèóöëàãà õ¿ëýýñýíõ¿ì¿¿ñèéí õóâüä òóëãàìäñàí àñóóäëóóäûã øèéäâýðëýõ àðãà çàìû㺺ðñ人 áîëîâñðóóëæ, áýðõøýýë ñààäûã áèå äààí äàâàí òóóëàõáîëîëöîîã îëãîäîã þì.

Áîëîâñðîë

ĺíãºæ ë õ¿íèé áèåèéã îëæ, íÿëõ ¿ðñ õýâýýð áàéãàà áÿöõàíàìüòäûí õóâüä áàãà áàë÷ðààñ íü ýõëýí áóñäûí ýðõ ÷ºëºº, àìãàëàíòàéâàí áàéäëûã õ¿íäýòãýæ ñóðãàõ õýðýãòýé. Áàë÷èð õ¿¿õäèéí õóâüäàëèâààã îéëãîæ, ó÷ðûã óõààðàõàä õýò áàë÷èðäàõ ó÷ðààñ òýäíèéã ºñãºíõ¿ì¿¿æ¿¿ëæ áàéãàà õ¿í áèå ìàõáîäûí õàòóó øèð¿¿í øèéòãýë õýðýãëýõøààðäëàãàòàé áºãººä áóñäàä õ¿íäýòãýëã¿é õàíäàæ, òýäýíä òºâºã óäàõáóþó òýäíèéã çîâîîñíû õàðèóä ººðñ人 ºâäºëò çîâëîíã áèåýð ìýäýð÷áàéãàà õýðýã þì.

Ýíýõ¿¿ áèå ìàõáîäûí øèéòãýëèéã çºâõºí ìàø áàë÷èðõ¿¿õäýä õýðýãëýõ õýðýãòýé áºãººä õ¿¿õäèéí þìíû ó÷ðûã îéëãîæìýäýõ ºñºëòèéí ò¿âøèíä íü ÿìàãò íèéö¿¿ëæ áàéõ õýðýãòýé.ßâààíäàà ¿¿íèéãýý ¿å øàòòàéãààð áàãàñãàæ, ýöýñò íü á¿ð çîãñîîõõýðýãòýé. Õ¿¿õäèéã äîëîîí íàñíààñ ýõëýí áèå ìàõáîäûí øèéòãýëèéãõàà íýãòýý îíöãîé òîõèîëäîëä õýðýãëýæ, àðâàí äºðâºí íàñ õ¿ðñíýýñíü õîéø îãò õýðýãëýõ õýðýãã¿é.

Ãýõäýý áóñäûí áóþó òà íàðûí ýðõ ÷ºëºº, àìãàëàí òàéâàíáàéäëûã õ¿íäýòãýí ¿çýõã¿é áàéãàà õ¿¿õäýä ë áèå ìàõáîäûíøèéòãýëèéã õýðýãëýæ áàéãààðàé.

Õ¿¿õýääýý õýðõýí õºãæèë öýöýãëýõèéã íü çààæ ñóðãàõààñãàäíà íèéãìèéí áîëîí ñóðãóóëèéíõ íü ç¿ãýýñ ÿðüæ óõóóëààä áàéãààç¿éëñýä ÿìàãò àñóóëò òàâüæ õàíääàã áîëãîæ ñóðãàõ õýðýãòýé. Òýäýíäõýðýãã¿é ç¿éëñèéã íü õ¿÷ýýð ñóðãàõ ãýýä õýðýãã¿é áºãººä õàìãèéí

178

÷óõàë íü õ¿¿õäèéí áèå ñýòãýèéí õàíàìæ ãýäãèéã ¿ë ìàðòàí õ¿¿õäýääóðòàé çàì ìºðºº õººõ áîëîìæèéã îëãîõ ¸ñòîé.

Õ¿¿õäýäýý ÿìàãò àëèâàà ç¿éëñèéã õÿçãààðã¿éòýé,á¿òýýã÷èäòýéãýý, íèéãýìòýéãýý, ººðòýéãýý çºâ õîëáîæ ø¿¿íòóíãààõûã çààæ ñóðãàõ õýðýãòýé.

Òà õ¿¿õýääýý ÿìàð ÷ øàøèíûã øóóä òóëãàõã¿é, õàðèí äýëõèéäàõèíä ÿíç á¿ðèéí èòãýë ¿íýìøèë áàéäãèéã (ÿäàæ îí äàðààëëûíõóóäñàí äàõü õàìãèéí ÷óõëààñ íü ýõëýí) õýñýã÷ëýí çààæ ñóðãàõ íüç¿éòýé. Òóõàéëáàë Åâðåéí øàøèí, Õðèñòîñèéí øàøèí, Ëàëûíøàøèí ãýõ ìýò. ̺í áîëæ ºãâºë Äîðíûí øàøèíóóäûí ¿çýëáàðèìòëàëóóäûí ãîë ÷èã õàíäëàãààñ ººðºº ñóðàëöàõûã îðîëäîæ,óëìààð õ¿¿õýääýý òàéëáàðëàæ ºãºõ õýðýãòýé. Ýöýñò íü, Ýëîõèìèéíñ¿¿ë÷èéí ãýãýýíòýíä ºãñºí çàõèàñèéí ãîë ñàíààíóóäûã ò¿¿íäòàéëáàðëàæ ºãºõ íü ç¿éòýé.

Þóí ò¿ð¿¿í òà õ¿¿õýääýý ººðèéí àìüäàð÷ áàéãàà äýëõèé åðòºíöèéãõàéðëàõ, ò¿¿ãýýðýý äàìæóóëàí á¿òýýã÷èäýý õàéðëàõ óõààíûã ñóðãàõ ̧ ñòîé.

̺í õÿçãààðãóéä îþóí óõààíàà íýýí ºã÷, õÿçãààðã¿éòýé çîõèöîíàìüäðàõûã õè÷ýýõ ¸ñòîéã çààæ ñóðãààðàé. Áàñ áèäíèéã á¿òýýã÷,Ýëîõèìèéí ã¿éöýòãýñýí ãàéõàìøèãò á¿òýýëèéí òàëààð õ¿¿õýääýýçààæ ñóðãàí, õ¿í òºðºëõòºí õýçýý íýãýí öàãò á¿òýýã÷äèéíõýý õèéñíèéãäàâòàõ ÷àäâàðòàé áîëîõ (ººðººð õýëáýë øèíæëýõ óõààíû àðãàà𠺺ðáóñàä õ¿í òºðºëõòºíèéã á¿òýýõ) àðãà çàìûã áàéíãà ýðýëõèéëæ áàéõõýðýãòýé.

Òà õ¿¿õäýý, íýã áîäëûí àñàð óóäàì, íýã áîäëûí º÷¿¿õýíæèæèã þì øèã òýðõ¿¿ õÿçãààðã¿éí íýã õýñýã áîëîõûã íü ò¿¿íäîéëãóóëàí çààæ ºãºõ õýðýãòýé. ‘×è òîîñ øîðîîíîîñ òºðæ ãàðñàí áºãººäýðãýýä òîîñ øîðîî áîëîí çàìõðàõ áîëíî’.

̺í õ¿¿õýääýý õýí íýãýíä áóðóó çºð¿¿ ç¿éë õèéñýí áîë íýãýíòõèéñýí õîéíîî ýðãýýä ÿàæ ÷ í¿ãëýý íàìàí÷èëæ, ãýìýý õ¿ëýýñýí ÷áóöààæ áîëîõã¿é, ¿¿íèéã ¿õýë îéðòñîí ¿åä îðîéòîæ õàðàìñààäíýìýðã¿é, õàðèí ìºíõ àìüäðàõ ýðõòýé áîëîõûí òóëä Ýëîõèìä þìóóººð ÿìàð íýã áóðõàíä èòãýæ ýõëýõýä õàíãàëòòàé ãýæ çààæ ñóðãàõ íüç¿éòýé.

Áèä á¿õýë àìüäðàëûíõàà òóðø þó õèéñíýýðýý õîæèì ø¿¿ãäýõáîëíî, öýöýí ìýðãýíèé îðãèëä õ¿ðýõ çàì óðò, ò¿¿íèéã õàíãàëòòàé çàëæóäèðäàõûí òóëä á¿õýë àìüäðàëàà ÷ çîðèóëæ áîëîõûã õ¿¿õýääýý çààæ

179

ñóðãààðàé.Àìüäðàëûíõàà òóðøèä çºâ çàìààð ÿâààã¿é õ¿í õîæèì õîéíî

íü ãýíýò çºâ çàìä îðîõ àëõàì õèéñíýýð ìºíõ íàñòíóóäûí ãàðèãòøèíæëýõ óõààíû àðãààð äàõèí òºðºõ ýðõ îëæ àâíà ãýæ áàéõã¿é.ªºðººð õýëáýë, òýð õ¿í ¿íýõýýð õàðàìñàæ, àëäñàí öàã õóãàöààãààíºõºõèéí òóëä ÷èí ñýòãýëýýñýý èäýâõ ç¿òãýë ãàðãàí, õîõèðîãñäûíºðøººë óó÷ëàëûã õ¿ðòýõèéí òºëºº òýì¿¿ëæ, òýäýíä õàéð ýíýðýë,àç æàðãàëûã ýðã¿¿ëýí ºãºõèéí òóëä ººðèéí á¿õ õ¿÷ áîëîëöîîãçîðèóëààã¿é ë áîë èéì ýðõã¿é ãýñýí ¿ã.

Ãýâ÷ õýäèéãýýð òýðõ¿¿ áóñäûã çîâëîí ç¿äã¿¿ðò óíàãààñàí õ¿íõîõèðîãñäûí ºðøººë óó÷ëàëûã õ¿ðòýæ, òýäýíä õàéð èâýýëýý ºã÷, á¿õàëäààãàà çàññàí áîëîâ÷ ÿìàð ÷ ýåðýã ¿ð ä¿í ãàðãàæ ÷àäààã¿é áîë ò¿¿íèéõèéñýí ýíý á¿õ ç¿éë õàíãàëòã¿é áàéõ áîëíî. Òèéìýýñ ýíý õ¿í äàõèíöîî øèíý õ¿í áîëæ, ºìíº íü õýçýý ÷ õîð õîõèðîë ó÷ðóóëæ áàéãààã¿éººð øèíý õ¿ì¿¿ñò àç æàðãàëûã áýëýãëýõèéí çýðýãöýý ¿íýíèéã ò¿ãýýæáóé óäèðäàã÷ íàðò òóñëàõ øààðäëàãàòàé áîëíî.

Ãýâ÷ çºâõºí ¿õýæ ººä áîëîõ òóõàéí ìº÷èä þìóó ýñâýë¿õýõèéíõýý ºìíºõºí ãýìýý îéëãîæ õàðàìñàõ íü õýòýðõèé îðîéòñîíõýðýã. Èéì õ¿í ºðøººãäºõã¿é.

Ìýäðýõ¿éí áîëîâñðîë

ÌÝÄÐÝÕ¯ÉÍ áîëîâñðîë áîë õàìãèéí ÷óõàë ç¿éëèéí íýã áîëîâ÷îäîîõîíäîî îãò áàéõã¿é áàéãàà íü àéìøèãòàé.

Òà íàð õ¿¿õäèéíõýý îþóí óõààíûã ñýðýýæ ºãºõººñ ãàäíàò¿¿íèé áèå ìàõáîäèéã áàñ ñýðýýæ ºãºõ õýðýãòýé. Ó÷èð íü áèåèéãñýðãýýíý ãýäýã íü îþóí óõààíû ñýðãýýõòýé ñàëøã¿é õîëáîîòîé ç¿éë.

Á¿òýýã÷èä ìààíü áèäíèéã õýðýãëýã ãýñýíäýý áèäýíä ìýäðýõ¿éçàÿàñàí áèëýý. ¯íýðëýã ãýæ õàìàð, õàðàã ãýæ í¿ä, ñîíñîã ãýæ ÷èõ,àìòëàã ãýæ àì, õ¿ðýã ãýæ õóðóó çàÿàæýý. Èéìýýñ, á¿òýýã÷äèéí ìààíüòààøààë ýäë¿¿ëýõ ãýæ ºãñºí ýíý á¿õ ç¿éëýýñýý èë¿¿ èõ òààøààëöýíãýë ýäëýõèéí òóëä áèä ýäãýýð ìýäðýìæýý õºãæ¿¿ëýõ ¸ñòîé.

Ìýäðýìòãèé õ¿í áîë ÿìàð íýã ç¿éëèéã áÿñàëãàõ áóþó òóñãàíîéëãîõã¿éãýýð øóóä õÿçãààðã¿éã ìýäýð÷ ÷àäàõ ó÷ðààñ õÿçãààðã¿éòýéóÿëäàí çîõèöîõ ìàãàäëàë õîë èë¿¿ áàéäàã. Ãýõäýý ýíýõ¿¿ çîõèöîëûã

180

èë¿¿ ñàéí îéëãîæ, ò¿¿íèéãýý áóñäàä çààæ ñóðãàí ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõáîëîìæèéã áÿñàëãàë, òóñãàëûí àðãóóä õ¿íä îëãîäîã þì.

Ìýäðýìòãèé áàéíà ãýäýã áîë ººðò òààøààë àâàõ áîëîìæèéãîð÷èíäîî îëãîíî ãýñýí ¿ã. ̺í áýëãèéí áîëîâñðîëûí õè÷ýýë ìàø÷óõàë áîëîâ÷ çºâõºí áèå ýðõòýíèé ¿¿ðýã ôóíêö¿¿ä áîëîíàøèãëàëòûã çààäàã äóòàãäàëòàé. ͺ㺺 òàëààñ, ìýäðýõ¿éíáîëîâñðîë áîë áèå ýðõòýíýý çààâàë óòèëèòàð /õàìãèéí îëîí õ¿íäàøèãòàé, òóñòàé ë áîë ñàéí ¿éëäýë ãýæ ¿çäýã ¿çýë/ çîðèëãîîð íüàøèãëàõûã ýðìýëçýõ áóñ, çºâõºí öýâýð òààøààë ýäëýõèéí òóëä áèåýðõòýíýýñýý õýðõýí òààøààë àâàõûã ñóðãàäàã þì.

Õ¿¿õä¿¿ääýý áýëãèéí ýðõòíèéõ íü òàëààð þó ÷ õýëæ ºãºõã¿éáàéíà ãýäýã áóðóó, õýäèéãýýð òýäãýýð íü þóíä çîðèóëàãäñíûãòàéëáàðëàæ ºãºõ íü èë¿¿ äýýð áàéäàã ÷ ãýñýí áàñ ë õàíãàëòã¿é þì.Õàðèí òýäãýýðýýñ õýðõýí òààøààë àâ÷ áîëîõûã òàéëáàðëàæ ºãºõ ̧ ñòîé.

Ǻâõºí ¿¿ðýã ôóíêöèéã íü òàéëáàðëàíà ãýäýã áîë õºãæèì áîëæàãñààëààð àëõàõàä çîðèóëñàí, áè÷èæ ñóðíà ãýäýã áîë çºâõºí ºðãºäºëãîìäîë áè÷èõýä õýðýãòýé, êèíî áîë çºâõºí äóó ä¿ðñèéí õè÷ýýëäõýðýãòýé ãýõ ìýò ó÷èð óòãàã¿é þì ÿðüæ áàéãààòàé àäèë þì. Àç áîëîõîä,óðàí á¿òýýë÷äèéí à÷ààð áîëîí ìýäýðõ¿éãýý ñýðýýñíèé à÷ààð çºâõºíòààøààë ºãºõèéí òºëºº á¿òýýãäñýí óðëàãèéí á¿òýýë¿¿äèéã ñîíñîæ,óíøèæ, õàðæ òààøààë àâàõ áîëîìæòîé áîëñîí. Áýëãèéí ýðõòí¿¿äèéíõóâüä ÷ ìºí àäèë. Òýä áîë áèäíèé íºõºí ¿ðæèõ¿éí áóþó áàéãàëèéíõýðýãöýýã õàíãààä çîãñîõã¿é òà áèäýíä áîëîí áóñäàä òààøààëûã ºã÷áàéäàã áèëýý. Ýöýñò íü òà áèä í¿öãýí áèåý õàðóóëàõ íü “í¿ãýë” áîëäîãáàéñàí, áýëãèéí õàðèëöàà íü õ¿¿õýä îëîõ øèéòãýëèéã äàãóóëäàãáàéñàí òýð ºäð¿¿äýýñ øèíæëýõ óõààíû à÷ààð ñàëæ ÷àäëàà.

̺í îð÷èí ¿åèéí æèðýìñëýëòýýñ õàìãààëàõ àðãóóäûí à÷ààðòîäîðõîé àìëàëò íºõöºëã¿éãýýð ñåêñèéí õîëáîî òîãòîîõ áîëîìæíºõöºë ÷ºëººòýé áóþó òýð ÷ á¿¿ õýë á¿ðýí áîëîìæòîé ãýæ õýëæáîëîõîîð áàéíà. Òà íàð ýíý á¿õíèéã õ¿¿õýääýý è÷èæ çîâîëã¿éãýýð, õàðèí÷ ýñðýãýýð íü, õàéð õàëàìæòàéãààð çààí ñóðãàæ, ò¿¿íä ÷è áîë àçæàðãàëòàé áàéæ, á¿ðýí öýöýãëýí áîëîâñðîõûí òºëºº á¿òýýãäñýí,ººðººð õýëáýë ººðèéí á¿õ ìýäðýõ¿éã á¿ðýí ä¿¿ðýí àøèãëàæàìüäðàëûí òààøààë ýäëýõ ¸ñòîé ãýäãèéã òàéëáàðëàí îéëãóóëàõõýðýãòýé.

Òà íàð õýçýý ÷ ººðñäèéí áèåýñ áóþó í¿öãýí áàéõààñàà è÷èæ áîëîõã¿é,

181

á¿òýýã÷äèéí õóâüä á¿òýýñýí õ¿ì¿¿ñ íü ººðñäèéí áèå áÿëäàð ä¿ð òºðõººñè÷èæ áàéãààã õàðàõààñ ººð ñýòãýë çîâîîñîí þì ãýæ õàà áàéõàâ äýý.

Òà íàð õ¿¿õä¿¿ääýý ººðñäèéí áèå ýðõòýíã, Ýëîõèìèéíá¿òýýñýí ýä ýðõòýí á¿ðèéã õàéðëàõ óõààíä ñóðãàõ õýðýãòýé, áèäòýäíèé á¿òýýëèéã õàéðëàíà ãýäýã áîë òýäýíä ÷ áàñ õàéðòàé ãýñýí¿ã.

Áèå ýðõòýí á¿ðèéã ìààíü áèäíèé ýöýã ýõ, Ýëîõèì, á¿òýýñýíó÷ðààñ áèä ò¿¿íèéã è÷èæ çîâîëã¿éãýýð, õàðèí ÷ çîðèóëàëòààð íü áàÿðæàðãàëòàéãààð àøèãëàæ áîëîõ þì. Õýðâýý àëü íýã ýðõòýíýý àøèãëàõ¿éëäýë ìààíü òààøààë àâ÷èð÷ áàéâàë áèäíèé á¿òýýã÷èä èéíòààøààë ýäë¿¿ëýõèéã õ¿ñ÷ýý ãýñýí ¿ã.

Õ¿í á¿ðèéã àð÷èëæ òîðäîõã¿éãýýð îðõèæ áîëäîãã¿éöýöýðëýãòýé ç¿éðëýæ áîëíî. ßìàð ÷ òààøààëã¿é àìüäðàë ãýäýã áîëàð÷èëæ òîðäîîã¿é öýöýðëýã ë ãýñýí ¿ã. Òààøààë ãýäýã áîë îþóíûãíýýí çàäëàã÷ áîðäîî ìºí. Õýðâýý áèå ìàõáîäèéã îþóí óõààíààðçàõèðàõ äàñãàë õèéæ áàéãàà ò¿ð çóóðûí õ¿íä ñîðèëò áèø ë áîëäàÿàí÷ëàë õèéõ óòãàã¿é, äàÿàí÷ëàë õýðýãã¿é. Ãýâ÷ íýãýíò çîðüæøèéäñýí õ¿íä ñîðèëòûã äàâàí òóóëæ àìæèëò îëîõûí öàãò (ýíý íüöàã õóãàöààíû õóâüä ÿìàãò õÿçãààðëàãäìàë áàéõ ¸ñòîé) áèä äàõèíàìüäðàëûí áàÿð áàÿñãàëàí, òààøààëûã ýäëýõ ¸ñòîé.

Õóâü õ¿íèéã öýöýðëýã ãýæ ¿çâýë äàÿàí÷ëàë áîë óãöýöýðëýãèéí çîãñîíãè ¿å áóþó þì òàðüæ óðãóóëààã¿é ¿å þì. ªºðººðõýëáýë, õîæèì èë¿¿ ºíäºð ¿íýëýãäýõ¿éö òààøààëûí òºëºº ýðýëõàéãóóë õèéõ ÿâöàä òîõèîëäîõ õýñýãõýí çóóðûí ò¿ð çîãñîëò ìºí.

Òà íàð õ¿¿õýääýý ÿìàãò õóâü õ¿í ìýò õàíäñíààð òýäíèéã óëàìá¿ð ýðõ ÷ºëººòýé áîëãîæ ñóðãàíà. Òà òýäíýý𠺺ðèéí ìýäðýìæ, äóðñîíèðõîëûã õ¿íäýòã¿¿ëýõèéã õ¿ñýõèéí õýðýý𠺺𺺠òýäíèéõèéã áàñõ¿íäýòãýäýã áîëíî. Òàíû õ¿¿õýä ýðýãòýé, ýìýãòýé àëü íü ÷ áàéñàíººðèéíõººðºº ë áàéõ áºãººä òýð òàíûã ººðèéí õ¿ñëýý𠺺ð÷èëæ÷àäàõã¿éòýé àäèë òà ò¿¿íèéã ººðèéí õ¿ññýí õ¿í áîëãîæ ººð÷èëæ÷àäàõã¿é ãýäãèéã îéëãîæ áóé ýñýõýý øàëãààðàé. ªºðèé㺺õ¿íäë¿¿ëýõèéí òóëä õ¿¿õäýý õ¿íäýë, ººðèéí ñîíèðõîë òààøààëûãõ¿íäýòã¿¿ëýõèéí òóëä òýäíèéõèéã ÷ áàñ õ¿íäýòãý.

Õàíàìæ

182

ªªÐÈÉÍ ÕÀÍÀÌÆ ãýäýã áîë íýãýíò õýí íýãýíä õîð íºëººó÷ðóóëààã¿é öàãò, áóñàä õ¿í þó ãýæ áîäîõ íü õàìààã¿éãýýð õ¿í õ¿ñýëñîíèðõîë, òýì¿¿ëëèéíõýý äàãóó ýðýëõèéëýõ ¸ñòîé ç¿éë þì.

Õýðâýý òà ÿìàð íýã ç¿éë õèéõ äóð ñîíèðõîëòîé áàéâàë, þóíûºìíº õýí íýãýíä õîð íºëºº ¿ç¿¿ëýõ ýñýõèéã íü øàëãàñíû ¿íäñýíäýýð áóñàä õ¿í ýíý òàëààð þó ãýæ áîäîõ áîë ãýæ ñàíàà çîâîëã¿éãýýðõèé.

Õýðâýý õýí íýãýíòýé ýñâýë õýä õýäýí õ¿íòýé ìýäðýõ¿éí áóþóáýëãèéí õàðèëöààíä îðîõûã õ¿ñ÷ áàéãàà áîë ÿìàð ÷ áàéñàí, òýä ëçºâøººð÷ áàéâàë õ¿ññýíýý õèéöãýýæ áîëíî. Áèå ìàõáîäèéã ñýðãýýõ,óëìààð îþóí óõààíàà ñýðãýýí õàíàìæ àâàõ çàìä þóã ÷ õîðèãëîõã¿é.

Ýìýãòýé÷¿¿äèéã íèéãìèéí õóâüä çºâõºí íºõºí ¿ðæèõ¿éíõýðýãñýë ãýæ ¿çäýã áàéñàí óðüäûí á¿ä¿¿ëýã öàã ¿åýñý áèä îäîî ëàíãèæèð÷ áàéíà. Îäîî áîë øèíæëýõ óõààíû à÷ààð ýìýãòýé÷¿¿äæèðýìñýí áîë÷èõ âèé ãýæ àéëã¿éãýý𠺺ðñ人 ìýäðýõ¿éí õóâüäõàíàìæ ýäëýõýä ÷ºëººòýé áîëñîí. Ýöñèéí ýöýñò, ýìýãòýé÷¿¿äººðèéí ¿éëäëèéí õ¿ñýýã¿é ¿ð äàãàâðûã ãàíöààðàà òýýæ ç¿äðýõýýñàéæ çîâîëã¿éãýýð áèå ìàõáîäèéí òààøààë ýäëýõ áîëñîí ó÷ðààñýðýãòýé÷¿¿äòýé æèíõýíýýð ýðõ òýãø áàéõ áîëæýý.

Õ¿¿õýä îëíî ãýäýã áîë îíöãîé òîõèîëäîë áîëãîí ¿ëäýýõýýðõýòýðõèé ÷óõàë ç¿éë. Òèéì ó÷ðààñ õàéð äóðëàëûí ãàéõàìøèãò¿éëäëýý ñàéòàð áîäîæ òºëºâëºí, þó õèéæ áàéãààãàà á¿ðýí ìýäýæ,¿íýõýýð õ¿ñ÷ áóé ýñýõýý ñàéòàð ìàãàäëàñíû ¿íäñýí äýýð ñîíãîëòîîõèéõ õýðýãòýé. Ýöýñò íü õ¿¿õýä îëäîõ òýð ìº÷èä ë ¿íýõýýð õ¿ñýýã¿éáîë òýð õ¿¿õýä àìæèëòòàé ñàéí õ¿í áîëæ ÷àäàõã¿é.

Õ¿¿õýä îëäîõ òýð ìº÷èä àíõíû ýñ áóþó òóõàéí õ¿íèé ýõ çóðàãá¿ðýëäýæ áàéãàà ó÷ðààñ ýíý ìº÷ õàìãèéí ÷óõàë áàéäàã. Èéìýýñ ÷ýíý ìº÷èéã õ¿ñýí õ¿ëýýñýí áàéõ, óëìààð ýöýã ýõ õî¸ðûíõ íü óõààíñàíàà òýðõ¿¿ á¿ðýëäýí áóé øèíý õ¿íèé òàëààð õ¿÷òýé áºãººäóõàìñàðòàéãààð áîäîí áóé òºãñ çîõèöîëäîîíû ¿åä á¿òýýãäñýí àíõíûýñ áîëîõ ¸ñòîé þì.

Õýðýâ òà çºâõºí áèå ìàõáîäèéí, óëìààð ñýòãýë ñàíààíûõàíàìæèéã áîäîæ áàéãàà áîë øèíæëýõ óõààíû òàíä íººöëºí¿ëäýýñýí àðãóóä áîëîõ æèðýìñëýëòýýñ ñýðãèéëýõ àðãóóäûãàíõíààñàà ìýäýæ áàéõ õýðýãòýé. Òà íà𠺺ðñ人 áèå ñýòãýëýý

183

õàíãàëóóí áàéëãàõûí çýðýãöýý ¿¿ñ÷ áàéãàà òýðõ¿¿ øèíý àìüäðàëíü ìºíººõ õàíãàëóóí õî¸ð õ¿íèé õîëáîîñîîñ óðãàí ãàðàõ ¿ð æèìñáàéæ áîëîõ òîõèîäîëä ë õ¿¿õýä îëîõ õýðýãòýé.

Õàíàìæ ýäëýõèéí òóëä òàíû áèå ìàõáîäèä ÿìàð ÷ýðñäýëã¿éãýýð òààøààë ºãºí ñýðãýýõýä çîðèóëñàí øèíæëýõ óõààíûàðãà õýðýãñýë¿¿äèéã àøèãëà. Òààøààë, õ¿¿õýä òºð¿¿ëýõ õî¸ð áîëõîëüæ õóòãàõ ¸ñã¿é òýñ ººð ç¿éëñ þì. Ýõíèéõ íü õ¿íä, äàðààãèéíõíü àäãóóñàíä çîðèóëñàí ýä. Ǻâõºí õàíãàëóóí áàéãàà õ¿í ë õàíãàëóóíõ¿íèé áèåèéã òºð¿¿ëæ ÷àäíà.

Õýðâýý òîõèîëäëîîð õ¿ñýýã¿é õ¿¿õýä îëñîí áîë øèíæëýõóõààíû íººöëºí ¿ëäýýñýí àðãà õýðýãñýë áóþó ¿ð õºíäºëòèéí àðãûãõýðýãëýõ õýðýãòýé. Àíõíààñàà õ¿ñýýã¿é áàéõàä îëäñîí õ¿¿õýä á¿ðýíçîõèöîëäîëä á¿òýýãäýýã¿é ó÷ðààñ öààøèä õºãæèí öýöýãëýæ÷àäàõã¿é. ¯ð õºíäºëòººñ ¿¿ñýõ áèå ìàõáîäèéí, ÿëàíãóÿà ¸ññóðòàõóóíû ¿ð äàãàâðûã ÿðüæ àéëãàõûã îðîëäîæ áóé õ¿ì¿¿ñèéã á¿¿ñîíñ. ×àäâàðëàã õ¿ì¿¿ñýýð ýì÷ë¿¿ëæ áàéãàà òîõèîëäîëä òýð þó ÷áèø. Õàðèí õ¿ñýýã¿é õ¿¿õýä òºð¿¿ëýõýýð øèéäýæ òýýõ íü òàíûãáèåèéí áîëîí ¸ñ ñóðòàõóóíû õÿìðàëä îðóóëæ, öààøëààä åðòºíöºäìýíäëýõ ¿ð õ¿¿õäýä ÷èíü ÷ çîâëîí àâ÷ðàõ áîëíî.

Õ¿¿õýäòýé áîëíî ãýäýã áîë çààâàë ãýðëýñýí áàéõ, ýðýãòýéõ¿íòýé àìüäðàõ ¸ñòîé ãýñýí ¿ã áèø. Èíãýõã¿éãýýð íýã áóþó õýä õýäýíõ¿¿õýä òºð¿¿ëñýí ýìýãòýé÷¿¿ä çºí人 áàéäàã. Òºðñíººñºº ýõëýýäõ¿í áîëîõ ãýæ áàéãàà õ¿¿õäèéí õ¿ì¿¿æëèéã äàí ãàíö ýöýã ýõ ÷ îëãîäîãáàéõ àëáàã¿é. ¯íýí õýðýãòýý õ¿¿õäèéí áîëîâñðîë õ¿ì¿¿æëèéíàñóóäëûã ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñò äààòãàõûã èë¿¿ä ¿çýæ, óëìààð òýäýöýã ýõýýñ íü èë¿¿ õ¿¿õäèéí õàíàìæèä íºëººëæ, ñóðãàíõ¿ì¿¿æ¿¿ëýõ òîõèîäîë îëîí áàéäàã.

Õýðâýý òà ýðýãòýé õ¿íòýé õàìò àìüäðàõã¿éãýýð õ¿¿õýäòýéáîëîõûã õ¿ñâýë õ¿ññýíýý ë õèé. Áóñàä õ¿ì¿¿ñ þó áîäîæ áàéãààäñàíàà çîâîëã¿éãýý𠺺ðèéí õ¿ññýíýýð õàíàìæ ýäëý.

Õýðâýý òà ýíý çàìûã ñîíãîæ áàéãàà áîë ººðèé㺺 ãàíöààðàìüäðàõ õóâüòàé ãýæ á¿¿ áîä. ªºðò òààëàãäñàí ýð÷¿¿äèéã äóðààðààóðüæ àâ÷èð, õàðèí òýä õ¿¿õäèéí òàíü õóâüä ýð õ¿íèé ¿ëãýð äóóðèàëáîëîõ áîëíî.

Òà òýð ÷ áàéòóãàé õýí íýã ýðòýé õàìò àìüäðàõààð õîæìûí íýãºäºð øèéäýæ áîëíî. Ýíý íü õ¿¿õäèéí ÷èíü õóâüä ÿìàð ÷ àñóóäàë

184

¿¿ñãýõã¿é. Ýñðýãýýð íü, õàðèí ÷ õ¿¿õäèéí õàíàìæèä íºëººëºõ áîëíî.Îð÷íû ººð÷ëºëò õ¿¿õäýä ÿìàãò ýåðýã íºëºº ¿ç¿¿ëæ áàéäàã þì.

Íèéãýì ººðºº õ¿¿õäèéí áîëîâñðîëä ýöýã ýõèéíõ íü õ¿ñëýýñõàìààð÷ á¿õýëä íü áóþó õýñýã÷èëñýí áàéäëààð ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõýýðçîõèîí áàéãóóëàãääàã. Àæèë õºäºëìºð ýðõëýõèéã õ¿ññýí ýöýã ýõ÷¿¿äõ¿¿õäýý ÷àäâàðëàã õ¿ì¿¿ñèéí õàðàà õàëàìæèä ¿ëäýýõ, èéìõ¿ì¿¿ñèéí îëãîæ áóé áîëîâñðîëûã á¿õýëä íü õ¿¿õýääýý îëãîõûãõ¿ññýí õ¿ì¿¿ñ ýíý çîðèëãîîð áàéãóóëàãäñàí ãàçðóóäàä õ¿¿õäýýäààòãàí ÿâóóëàõ áîëîìæòîé áàéõ ¸ñòîé. Ýíý áàéäëààð, õýðâýý òàõ¿ññýí õ¿¿õäýý òºð¿¿ëýýä äàðàà íü ò¿¿íýýñýý ñàëàõ áóþó ÿìàðíýã øàëòãààíààð õ¿¿õýä õ¿ñýõýý áîëèõ òîõèîäîëä õ¿¿õäýý íèéãýìääààòãàí ¿ëäýýæ, ò¿¿íèé õàíàìæèä çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ýâíàéðòàé çîõèöîëäîîíîîð õ¿ðýýë¿¿ëñýí îð÷èíä ºñ÷ õ¿ì¿¿æèõáîëîìæîîð íü õàíãàõ ÷àäâàðòàé áàéõ ¸ñòîé. ¯íýí ñýòãýëýýñýý,æèíõýíýýñýý õ¿ñýýã¿é îð÷èíä ºññºí õ¿¿õýä õºãæèí öýöýãëýæ,õàíãàëóóí ÿâæ ÷àäàõã¿é.

Õ¿¿õýä ºñãºõ ÿâäàë áîë ýöýã ýõ, ¿ð õ¿¿õäèéí àëü àëèíèéãõàðèëöàí ñýòãýë õàíàìæòàé áàéëãàõ ¸ñòîé. Õýðýâ õ¿¿õäèéã º÷¿¿õýí÷ áîëîâ òýýðøýýãýýä áàéâàë õ¿¿õýä ¿¿íèéã ÷èíü îéëãîæ, õàíàìæèäíü õ¿÷òýé íºëººëºõ áîëíî. Òèéìýýñ çºâõºí ñýòãýë õàíàìæòàé áàéãààãòàíü ìýäýðñýí ¿åäýý ë õ¿¿õýä òàíòàé îéð áàéõ áîëíî.

Ýñâýë õ¿¿õäèéí õàíàìæèéã äýìæèõ ¿¿äíýýñ íèéãìýýñáàéãóóëæ ºãñºí ãàçðóóäàä õ¿¿õäýý îðóóëæ, ÿìàð ÷ õàðàìñàõþìã¿éãýýð òýíä íü áàéëãàõ õýðýãòýé. ͺ㺺 òàëààñ, áÿöõàíõ¿¿õä¿¿äèéã äýìæèí õºãæ¿¿ëýõ ¿¿äíýýñ ººðñ人ñ íü èë¿¿ ÷àäâàðòàéõ¿ì¿¿ñò õ¿¿õäýý äààòãàæ ºãñºí ãýäýã óòãààðàà ýöýã ýõ÷¿¿äýä áàÿðáàÿñëûí ìýäðýìæ òºðºõ ¸ñòîé.

Ãîë íü õ¿¿õäèéí õ¿ñýë ÷óõàë ó÷ðààñ õýðâýý õ¿¿õ俿人ðñ人 õ¿ñâýë ýðãýëòýýð òîãòìîë î÷èæ óóëçäàã áàéæ ÷ áîëíî.Õ¿¿õäèéí áîëîâñðîëûã õàðèóöñàí õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä, ýöýã ýõ íüõ¿¿õäýý çààâàë ººðñ人 ºñãºõ ãýæ õóâèéí õè÷ýýñýí çàí ãàðãàëã¿é,õ¿¿õäèéíõýý ñàéí ñàéõàí, ñýòãýë õàíàìæèä èë¿¿ à÷ õîëáîãäîë ºã÷áàéãàà ãýäýã óòãààðàà îíöãîé ñàéí õ¿ì¿¿ñ ãýæ õ¿¿õäýä íüòàéëáàðëàäàã áàéõ ¸ñòîé. Òýä õ¿¿õä¿¿äýý ººðñ人ñºº èë¿¿÷àäâàðëàã õ¿ì¿¿ñèéí ãàðò äààòãàõ çàìààð ¿¿íèéã õèéæ áàéãààãõ¿¿õä¿¿äýä íü îéëãóóëàõ õýðýãòýé.

185

Õýðâýý õàíü íºõºðòýé áîëîõûã õ¿ñâýë ò¿¿íèéãýý ÷ºëººòýéñîíãî. Èðãýíèé ÷ áàé, øàøèíû ÷ áàé, àëèâàà ãýðëýëò áîë óòãàã¿éç¿éë. Àìüä ó÷ðààñ çàéëøã¿é ººð÷ëºãäºõ íü äàìæèãã¿é õî¸ð õ¿íèéãçààâàë õîîðîíä íýãòãýõ ãýðýýíä ãàðûí ¿ñýã çóðàõ ãýýä õýðýãã¿é.

Õýí íýãíèéã ºì÷èëñíºº íèéòýä çàðëàõààñ öààøã¿é ãýðëýëòãýã÷ýýñ òàòãàëç. Ýðýãòýé, ýìýãòýé àëü ÷ õ¿í õýí íýãíèé ºì÷ áàéõ ¸ñã¿é.Àëèâàà ãýðýý õî¸ð õ¿íèé õîîðîíä îðøèæ áóé ýâ ýåèéã çºâõºí ýâäýæë ÷àäíà.

Áèä áóñäûí õàéð äóðëàëûã ìýäýðñýí ¿åäýý ÷ºëººòýéõàéðëàæ äóðëàõûã õ¿ñäýã, õàðèí ãýðýýíä ãàðûí ¿ñýã çóð÷èõñàí ¿åäýýáèå áèåíýý õ¿÷ýýð õàéðëàæ äóðëàõ ÿëòàé ìýò áîëæ, ýðò îðîé õýçýýíýãýí öàãò áèå áèåíýý ¿çýí ÿäàæ ýõýëäýã áèëýý. Èéìýýñ ººðèéíñîíãîñîí õ¿íòýéãýý õàíèëæ, òýðõ¿¿ õàìòûí àìüäðàëûí àç æàðãàëûãìýäýð÷ áàéõ õóãàöààíäàà ë õàìòäàà àìüäðàõ õýðýãòýé.

Õàðèí õàìòûí àìüäðàë ñàéõàí áàéõàà áîëèîä èðýõ ¿åä¿¿íèéãýý çîãñîîõã¿é áîë òà õî¸ðûí õîëáîî òàì áîëîõ áîëíî. Á¿õàìüä áèåñ õóâüñàæ õºãæèæ áàéäàã, òýð íü ÷ çºâ. Õýðýâ õ¿í á¿ðèéíõóâüñàë õºãæèë èæèëõýí áàéäàã áîë èéì õîëáîî õýâýýð ¿ðãýëæèëíý,õàðèí òýäíèé õºãæèë äýâøèë ººð ººð áàéäàã áîë ýíý õýëõýý õîëáîî¿ðãýëæ õýâýýð áàéõ áîëîìæã¿é. Òà õî¸ðûí õýí õýí íü ººð÷ëºãäñºíó÷ðààñ òà õî¸ð áèå áèåíýý óðüä ºìíº õàéðëàæ áàéñàí øèãýýõàéðëàõàà áîëèíî.

Õîæìûí äàéñàãíàëöàëûí ¿¿ä õààëãà áîëñîí äýìèéõýð¿¿ëýýð áèå áèåíýý èäýæ, ìóóã íü ¿çýæ áàéõûí îðîíä õàìòäààáàéñàí ¿åèéíõýý ñàéõàí äóðñàìæèéã õàäãàëñàí õýâýýð áèåáèåíýýñýý ñàëàí îäîõ ¸ñòîé. Õ¿¿õýä ººðò òààðàõ õóâöñàà ñîíãîæàâäàã, ºñºæ òîì áîëñîí ¿åäýý ò¿¿íèéãýý ººð õóâöñààð ñîëüæ ºìñºõ¸ñòîé, ýñ òýãâýýñ óðàãäàæ òàñðààä äóóñàõòàé àäèë.

Þóí ò¿ð¿¿íä, õ¿¿õäèéí òàëààð ñàíàà á¿¿ çîâ. Ò¿¿íèé õóâüäýöýã ýõòýéãýý õî¸óëàíòàé íü çºð÷èë ìàðãààí äóíä áóþó òºãñ çîõèöîëäóòàãäàí àìüäàð÷ áàéñíààñ àëü íýãýíòýé íü ýâ íàéðòàé çîõèöîëäîíàìüäàð÷ áàéñàí íü äýýð. Õàìãèéí ãîë íü õ¿¿õä¿¿ä áîë õóâü õ¿ì¿¿ñãýäãèéã á¿¿ ìàðò.

ªíäºð íàñòàé, õºãøèí õ¿ì¿¿ñ ÿìàð íýã ìàòåðèàëëàã ç¿éëýýðãà÷èãäàëã¿éãýýð àç æàðãàëòàé ñàéõàí àìüäàðäàã ýñýõèéã íèéãýì ººðººñàéòàð ìàãàäëàæ ¿çýõ õýðýãòýé þì. Õýäèéãýýð áèä íàñòàé÷óóäàà

186

õàéðëàæ, òýäíèé òºëºº á¿õíèéã õèéõ ¸ñòîé áîëîâ÷ çºâõºí ºíäºðíàñëàñíûõ íü òºëºº òýäíèé ¿ãýíä îðæ, ñîíñîæ ñóóõ ¸ñã¿é.

Óõààíòàé õ¿í àëü ÷ íàñàíäàà ñàéõàí çºâëºãºº ºã÷ ÷àäíà,õàðèí òýíýã õ¿íèé õóâüä õý÷íýýí çóó íàñàëñàí áàéëàà ÷ ãàíö õîðîì÷ áîëîâ ñîíñîîä ñóóõ ãàâúÿàã¿é áèëýý. Öààøèëáàë çàëóóõàí òýíýãõ¿ì¿¿ñò ÷ áàéäàã øèã èòãýë ºâºðëºæ, á¿õèé ë àìüäðàëûíõ íü òóðøñýðýýõèéã îðîëäîîä äèéëýýã¿é õ¿ì¿¿ñò ºðøººë ãýæ áàéõã¿é. Ãýâ÷ÿìàð ÷ áàéñàí òýíýã õºãøèí õ¿í òàâ òóõòàé àìüäðàõ áîëîìæòîé áàéõ¸ñòîé. Ýíý áîë íèéãìèéí ¿¿ðýã.

¯õýë áîë ýìãýíýëèéí ãóíèãò öóãëààí áàéõ ¸ñã¿é, õàðèí ÷ýñðýãýýð íü, ìàãàäã¿é òà á¿õíèé õàéðòàé õ¿í áèäíèéã á¿òýýã÷Ýëîõèìèéí õàìò ìºíõ íàñòíóóäûí äèâààæèíä õ¿ðýëöýí î÷èæ áàéãààòýð ìº÷ ó÷ðààñ áàÿðòàéãààð òýìäýãëýí ºíãºðººõ ¸ñòîé.

Èéìýýñ òà øàøèíèé ¸ñîîð îðøóóëãà õèéëãýæ áóëøëóóëàõûãõ¿ñýýä õýðýãã¿é, õàðèí ò¿¿íèé îðîíä ººðèéí áèåèéã øèíæëýõ óõààíäõàíäèâ áîëãîí ºãºõ, ýñâýë äóõíûõàà ÿñíààñ (èë¿¿ íàðèéíòîäîðõîéëâîë, õî¸ð í¿äíèé õ¿¿õýí õàðààã õîëáîñîí òýíõëýãèéí äýýäòàëä áàéðëàõ õàìðûí ýõëýëýýñ äýýø 33 ìèëèìåòð (1.3 èí÷) çàéäîðøèõ õýñãýýñ) áóñäûã àëü áîëîõ äàëäóóð óñòãàæ ¿ã¿é áîëãîõûãõ¿ñýõ íü ç¿éòýé. Ýíý ÿñíààñ äîð õàÿæ íýã ñàíòèìåòð êâàäðàò áóþó0,4 èí÷ êâàäðàò òàëáàéòàé õýñãèéã Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èä èëãýýæ,äýëõèé äýýðõ ìàíàé ýë÷èí ñàéäûí ÿàìàíä õàäãàëóóëàõ õýðýãòýé.

Õ¿íèé õèéñýí á¿õ ¿éëäëèéã õÿíàæ àìüäðàëûíõ íü òºãñãºëää¿íã íü ãàðãàäàã êîìïüþòåðýýð õ¿í á¿ðèéã õÿíàæ áàéäàã. Ãýâ÷ ÊëàóäåÐàåëèéí ò¿ãýýæ áóé ýíýõ¿¿ çàõèàñèéã ìýäýõ õ¿ì¿¿ñ ìàíàé ýë÷èíñàéäûí ÿàìàíä ¿ëäýýñýí ýñèéíõýý à÷ààð äàõèí á¿òýýãäýõ áîëíî.Õàðèí òýä ¿õñýíèéõýý äàðàà áèåèéíõýý øààðäëàãàòàé õýñãèéãÓäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èä èëãýýõ íºõöºë á¿ðä¿¿ëñýí òîõèîëäîëä ëýíýõ¿¿ äàõèí á¿òýýëò ÿâàãäàõ þì.

Õ¿ì¿¿ñèéí àìüäðàëûã ø¿¿í òàñëàõàä õýðýãëýãäýõìýäýýëëèéã áè÷äýã êîìïüþòåðèéí ìåõàíèçì íü òýäíèéã ýíýõ¿¿çàõèàñûã ìýäýæ àâñíû äàðàà àæèëëàõàä áýëýí áîëäîã. Õàðèí ýíýõ¿¿ýñèéí äýýæèéã àâòîìàòààð àâàõ áîëîìæ îëãîäîã ìåõàíèçì íü õ¿íèé¿õýõ ìº÷èä ñàëãàãääàã þì. Òèéìýýñ çºâõºí çàõèàñèéã ìýäñíèéõýýäàðàà øààðäàãäàõ á¿õíèéã ¸ñîîð õèéñýí õ¿ì¿¿ñ ë äàõèí á¿òýýãäýõáîëíî.

187

Àìüäðàëäàà äîð õàÿæ ãàíö óäàà Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷òàéóóëçàõ áóþó ýñâýë ò¿¿íèé ýðõ á¿õèé õ¿íýýð äàìæóóëæ Ýëîõèìäýñèéíõýý ýõ çàãâàðûã äàìæóóëàõûã õè÷ýýõ õýðýãòýé, èíãýñíýýð òýä÷èíèé îþóí óõààíûã ñýðãýýæ, àìüä ñýð¿¿í õýâýýð áàéõàä ÷èíü òóñëàõáîëíî.

ªìíºõ çàõèàñä áè÷ñýí÷ëýí òà õ¿¿õä¿¿ääýý ãýð á¿ëèéíáàéøèí áóþó áàéðíààñ ººð ýä ç¿éë ºâ çàëãàìæëóóëàí ¿ëäýýõ ¸ñã¿é.¯ëäñýíèéã íü òà Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èä ººðèéí ñàéí äóðààðãýðýýñëýæ ¿ëäýýõ ¸ñòîé. Õýðâýý ¿ð à÷ íàð ÷èíü òàíû ñ¿¿ë÷èéí õ¿ñýëáîëîí ãýðýýñëýëèéã ¿ë õ¿íäýòãýæ, ìàãàäã¿é ø¿¿õýýð äàìæóóëàí ºì÷õºðºí㺺 ýðã¿¿ëýí àâàõûã õ¿ñ÷ áîëîõ òîõèîëäîëä òà àìüä ñýð¿¿íáàéõ ¿åäýý Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èä, á¿òýýã÷äèéí çàõèàñèéã äýëõèéäàõèíä ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ ¿éëñýä íü çîðèóëæ õàíäèâ ºðãºõõýðýãòýé.

Õàéðòàé õ¿íýý ¿õýæ ººä áîëñíû äàðàà ¿ëäýãñýä ãóíüæ ãóòðàõ,õàðàìñàí ãàøóóäàõ õýðýãã¿é. Õàðèí ò¿¿íèé îðîíä îäîî áàéãààõàéðòàé õ¿ì¿¿ñòýý àìüä àõóéä íü õàéð ýíýðýë áýëýãëý. ßàãààä ãýâýëíýãýíò òýäíèéã ººä áîëñíû äàðàà òàíûã õàðàìñàí ãóíèãëàõàä õ¿ðãýæáàéãàà ç¿éë áîë ìàãàäã¿é òà òýäíèéã õàíãàëòòàé õàéðëàæ ÷àäñàíã¿é,îäîî èíãýõ íü íýãýíò îðîéòñîí ãýæ áîäñîíòîé õîëáîîòîé.

Àìüäðàëäàà çºâ ñàéí ÿâñàí õýí ÷ áàéñàí Ýëîõèìèéí ìºíõèéíöýöýðëýãýýñ õ¿ðòýõ ýðõòýé áºãººä èíãýñíýýðýý àç æàðãàëûã àìñàõáîëíî, õàðèí òèéì áàéæ ÷àäààã¿é õ¿ì¿¿ñ áóñäààð ¿ã¿éëýãäýæõ¿íäëýãäýõ ãàâúÿàã¿é áèëýý.

Ãýâ÷ õ¿í ¿õýõäýý äàõèí á¿òýýãäýõýýð ñîíãîãäîãñäûí òîîíäîðîîã¿é áàéñàí ÷ îãò îð ñóðàãã¿é óñòàæ àëãà áîëíî ãýæ áàéõã¿é. ¯õýëáîë òèéì ÷ ÷óõàë ç¿éë áèø, áèä ò¿¿íýýñ àéæ ýìýýõ ¸ñã¿é. Ýíý áîë,õýðâýý òºãñãºëã¿é ë áèø áîë, ç¿ãýýð ë íýã ç¿¿ä íîéð ë ãýñýí ¿ã. Áèäõÿçãààðã¿éí íýã õýñýã ó÷ðààñ áèäíèé á¿ðä¿¿ëýã÷ ìàòåð îðã¿é àëãàáîëîõã¿é. Òýð ìàòåð õºðñºíä, ýñâýë óðãàìàëä, á¿ð àìüòíû áèåäõ¿ðòýë ¿ðãýëæëýí îðøèõ áºãººä, ìýäýýæ á¿ãä èæèë ÷àíàðààòºäèéã¿é æèíõýíý ìºí ÷àíàðàà ÷ áàñ àëäàõ áîëíî. Õÿçãààðã¿éí ýíýõýñãèéã áèäíèé á¿òýýã÷èä ìàø íàðèéí á¿òöèéí äàãóó çîõèîíáàéãóóëñàí áàéäàã áºãººä ýðãýýä õÿçãààðã¿éäýý øèíãýõèéí çýðýãöýýÄýëõèé õýìýýõ æèæèãõýí àìüä áºìáºëãèéíõºº íýã õýñýã õýâýýð ¿ëäýæáàéãàà þì.

188

Õ¿í á¿ð àìüä ÿâàõ, õàéðëàæ äóðëàõ, ¿õýõ ýðõòýé. Õ¿í á¿ðººðèéí ¿õýë, àìüäðàëûí óäèðäàã÷ áàéäàã. ¯õýë áîë þó ÷ áèø, õàðèíçîâëîí áîë àéìøèãòàé, èéìýýñ ò¿¿íýýñ àíãèæðàõûí òºëºº á¿õíèéãõèéõ ¸ñòîé. Äýíä¿¿ èõ çîâæ ç¿äýð÷ áàéãàà õ¿í àìèà õîðëîõ ýðõòýé.Õýðâýý ýíý õ¿íèé àìüä ñýð¿¿íäýý õèéñýí ¿éëäë¿¿ä ýåðýã áàéõ þìáîë òýð õ¿í ìºíõ íàñòíóóäûí ãàðèãò õ¿ëýýí çºâøººðºãäºõ ë áîëíî.

Õýðâýý õýí íýã õàéðòàé õ¿í ÷èíü ìàø èõ çîâæ øàíàëæ, ¿õýëèéãèõýä õ¿ñ÷ áàéñàí ÷ àìèà õîðëîõ õ¿÷ ÷àäàëã¿é áîëñîí áîë ò¿¿í人ðèé㺺 åã¿¿òãýõýä íü òóñëà.

Íýã ë ºäºð øèíæëýõ óõààí õ¿íèéã çîâëîí ç¿äã¿¿ðýýñ àíãèæðàõáîëîìæòîé áîëãîõûí öàãò, åð íü àìèà õîðëîõ íü çºâ ¿¿, áóðóó þóãýäãèéã ººðººñºº àñóóãààðàé.

Íèéãýì áà òºð

Õ¿íèé áèåä òàðõè áàéäàãòàé àäèë íèéãýìä ÷ áàñ øèéäâýð ãàðãàõ òºðçàñàã áàéõ íü ÷óõàë. Çàñãèéí ýðõýíä îþóí óõààíûã äýýäëýí ãàðãàõàä÷èãëýñýí îþóí÷ëàëûí ïðàêòèêèéã õýðýãæ¿¿ëäýã òºð çàñàãòàéáîëîõûí òóëä òà á¿õýí ÷àäàõ á¿õíýý õèéõ õýðýãòýé. Ò¿¿í÷ëýí òàíàð Ýëîõèìèéí çàõèàñèéí ýõíèé õýñýãò ä¿ðñëýí õàðóóëñàíõ¿ì¿¿íëýã ¸ñ, îþóí÷ëàëûã äýìæèí õàìãààëàõ äýëõèé íèéòèéí óëñòºðèéí íàì áàéãóóëàõ ¿éëñýä îðîëöîæ, òóñ íàìûí íýð äýâøèã÷äèéãäýìæèõ ¸ñòîé. Õ¿í òºðºëõòºí çºâõºí îþóí÷ëàëààð äàìæèí àëòàí¿åäýý îðîõ áîëíî.

Á¿ðýí òºãñ àðä÷èëàë áîë ñàéí ç¿éë áèø. Á¿õ ýä ýñ íü òóøààëøèéäâýð ãàðãàäàã áèå îðøèí òîãòíîæ ÷àäàõã¿é. Øèéäâýðèéã, ÿëàíãóÿàõ¿í òºðºëõòºíòýé õîëáîîòîé øèéäâýðèéã çºâõºí óõààíòàé õ¿ì¿¿ñãàðãàõ ýðõòýé áàéõ ¸ñòîé. Èéìýýñ îþóí÷ëàë, õ¿ì¿¿íëýã ¸ñ õî¸ðûãäýìæñýí íýð äýâøèã÷ ë áèø áîë ò¿¿íèé òºëºº ñàíàë ºãºõººñòàòãàëçàõ ¸ñòîé.

Á¿õ íèéòèéí ñîíãóóëüä îðîëöîõ ýðõ, îëîí íèéòèéí ñàíàëàñóóëãûí àëü íü ÷ äýëõèéã çàñàãëàõ çºâ àðãà õýëáýð áèø. Çàñàãëàíàãýäýã áîë àðä îëíûã õîíèí ñ¿ðýã øèã äàãàí õàðèóëàõûí íýð áèø,àëñ õýòèéã óðüä÷èëàí õàðàõûã õýëýõ áºãººä àðä îëíû äóíä õ¿íòºðºëõòíèéã óäèðäàõ ¿éëñýä õàíãàëòòàé ñýðæ ãýãýýðñýí öººõºí õ¿í

189

áàéäàã þì. Íýãýíò ìàø öººõºí ñýðæ ãýãýýðñýí õ¿ì¿¿ñ áàéãàà òóëõýðâýý áèä á¿õ íèéòèéí ñîíãóóëü þì óó îëîí íèéòèéí ñàíàëàñóóëãàä òóëãóóðëàí øèéäâýð ãàðãàõ þì áîë òýðõ¿¿ øèéäâýð íüîëîíõèéí øèéäâýð áîëîõîîñ ãàäíà, ñýðæ ãýãýýðýýã¿é õ¿ì¿¿ñèéíñîíãîëò áîëæ òààðíà. Èéì õ¿ì¿¿ñèéí ñàíàë, íýã áîë ººðñäèéí ò¿ðçóóðûí àøèã ñîíèðõîëä õºòëºãäºí õèéñýí ñîíãîëò, àëü ýñâýëõàðàíõóé á¿ä¿¿ëýã áàéäëûí õ¿ëýýñýíä ñàíàìñàðã¿éãýýð õèéãäñýíººðèéí ìýäýëã¿é ¿éëäýë áàéäàã.

Ñîíãîìîë àðä÷èëàë áîëîõ îþóí÷ëàë áîë ãàíö àâóóøòàéñèñòåì þì. Ýëîõèìèéí çàõèàñèéí ýõíèé õýñýãò äóðäñàí÷ëàí çºâõºíîþóí óõààíû öýâýð ò¿âøèí íü á¿õ íèéòèéí äóíäæààñ äîð õàÿæ òàâèíõóâü äýýã¿¿ð õ¿ì¿¿ñ ñîíãóóëüä íýðýý äýâø¿¿ëýõ ýðõòýé, õàðèí îþóíóõààíû öýâýð ò¿âøèí íü äóíäæààñ íààíàäàæ àðâàí õóâü äýýã¿¿ðáîë ñîíãóóëüä ñàíàëàà ºãºõ ýðõòýé áàéíà. Ýðäýìòýä õýäèéí öýâýðîþóí óõààíû ò¿âøíèéã òîãòîîõ ñóäàëãààã õèéæ ýõëýýä áàéíà. Òýäíèéçºâëºãººã äàãàæ, åðºíõèé áîëîâñðîë áîë çºâõºí äóíäàæ óõààíòàéõ¿¿õä¿¿äýä çîðèóëàãäñàí áàéäàã ó÷ðààñ õ¿í òºðºëõòíèé õàìãèéí¿íýò ýðäýíý áîëîõ ãîö óõààíò õ¿¿õä¿¿äýä òýäíèé ñóó áèëýãò íüòîõèðñîí áîëîâñðîë îëãîõ õýðýãòýé.

Õ¿íèé îþóí óõààíûã ñóðãóóëü òºãññºí äèïëîìûíõ íü òîîãîîð¿íýëýäýãã¿é. Ó÷èð íü ¿¿íä ìàøèíààð ÷ ã¿éöýòãý÷èõýýð àæèë áóþóçºâõºí îé òîãòîîëòûí îíö ñîíèðõîëã¿é õýñýã øààðäàãääàãò îðøèíî.Îþóí óõààí áîë ýíãèéíýýð õýëýõýä, æèðèéí òàðèà÷èí, àæèë÷èíõ¿ì¿¿ñ èíæåíåð, ïðîôåññîðóóäààñ èë¿¿ óõààëàã áàéõûã õýëíý.¯¿íèéã ìºí ýíãèéí õàð óõààí, á¿òýýë÷ ñýòãýëãýý ãýæ õýëæ ÷ áîëíî,ÿàãààä ãýâýë èõýíõ øèíý á¿òýýë, íýýëò¿¿ä ýíãèéí õàð óõààíûàñóóäàë áàéõààñ õýòýðäýãã¿é áèëýý.

Çàñàãëàíà ãýäýã áîë àëñ õýòèéã óðüä÷èëàí õàðàõûã õýëíý ãýæóðä äóðäñàí÷ëàí, õ¿í òºðºëõòíèé ºìíº òóëãàð÷ áàéãàà á¿õèé ëòîìîîõîí àñóóäëóóäûã àâààä ¿çýõýä óðüä ºìíºõ çàñãèéí ãàçðóóäíü ÿìàð íýã àëñûí õàðààã¿é, óëìààð ÷àäâàðã¿é çàñãèéí ãàçðóóäáàéæýý ãýäãèéã íîòëîí õàðóóëæ áàéíà. Àñóóäëûí ãîë íü çàñãèéíýðõýíä áàéãàà õ¿ì¿¿ñòýý áóñ, òýäíèéã ñîíãîæ áàéãàà àðãà áàðèëäáàéãàà þì: áèäíèéã çàñàãëàí óäèðäàæ áóé õ¿ì¿¿ñèéã ñîíãîõ àðãàçàì áîë ãîë àñóóäàë. Ýíãèéí àðä÷èëàëûã ñîíãîìîë àðä÷èëàëààðñîëèõ ¸ñòîé. ªºðººð õýëáýë çàñãèéí ýðõýíä ñóóò óõààíòàé

190

õ¿ì¿¿ñèéã ãàðãàäàã îþóí÷ëàëûã ñîíãîõ õýðýãòýé. Ýíý áîë ìàø ¿íäñýíñóóðü øààðäëàãà ìºí.

Õ¿íèé íèéãýìä õóóëü çàéëøã¿é õýðýãòýé, õóóëèéã õ¿íäëýíáèåë¿¿ëæ áàéõ ¸ñòîé, ãýõäýý øóäàðãà áóñ, õîöðîãäñîí õýñãèéã íüîëæ õàðæ ººð÷èëæ áàéõ ¸ñòîé. Õàðèí á¿òýýã÷äèéí õóóëèéã õ¿íèéíèéãìèéí õóóëèàñ äýýã¿¿ð òàâèõàä ýðãýëçýõ õýðýãã¿é, òýð ÷ áàéòóãàéõ¿íèé íèéãìèéí ø¿¿ã÷ íàð ÷ õýçýý íýãýí öàãò á¿òýýã÷äýýð ø¿¿ãäýõó÷èðòàé.

ßâààíäàà õ¿÷èðõèéëëèéã àðèëãàæ, ãýìò õýðýãòí¿¿ä áóþóíèéãýìä õîðòîé ¿éëäëýýð áóñäûí ýðõ ÷ºëººíä õàëäàãñäààñóðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ àíàãààõ óõààíû àðãà õýðýãñýëèéã îëæ íýýõõ¿ðòýë ºíººãèéí öàãäààãèéí ¿¿ðýã ÷óõàë õýâýýð áàéíà. Äàéíûã ñàõèíõàìãààëæ áóé öýðã¿¿äýýñ ÿëãààòàé íü, öàãäààãèéí àæèëòíóóä ýíõòàéâíûã ñàõèí õàìãààëàã÷èä áàéæ, øèíæëýõ óõààí ýíý àñóóäëûãøèéäâýðëýõ õ¿ðòýë íèéãýìä õýðýãòýé õýâýýð áàéõ áîëíî.

Öýðãèéí àëáà çààâàë õààõ ¸ñòîé îðíóóäûí õóâüä òà íàðöýðýãò ÿâàõààñ òàòãàëçàõ õýðýãòýé. Õàðèí ò¿¿íèé îðîíä óõàìñàðòàéàæèãëàã÷èéí ñòàòóñ îëãîõûã õ¿ñýõ õýðýãòýé, èíãýñíýýð çýð çýâñýã¿¿ð÷ ÿâäàãã¿é äèâèçýä àëáà õààõ áîëîìæòîé áîëíî. Òàíû øàøèíûþìóó ã¿í óõààíû èòãýë ¿íýìøèëä ººðòýéãýý àäèëõàí õ¿íèé àìèéãõºíººõèéã õîðèãëîñîí áàéäàã áîë òà èéì ýðõòýé áàéõ ó÷èðòàé. Ýíýáîë áèäíèéã á¿òýýã÷ Ýëîõèìä èòãýäýã, Ðàåëèéí Õºäºë㺺íèéÓäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èéí çààâàð óäèðäàìæèéã äàãàõûã õ¿ññýíõ¿ì¿¿ñò çîðèóëñàí æèøýý þì.

Îëîí çàëóó õ¿ì¿¿ñèéí áîäîæ áàéãààãèéí ýñðýãýýð áóþóòýãëýý ãýýä óõàìñàðòàé àæèãëàã÷äèéã øîðîíä îðóóëàõã¿é, õàðèíçàðèì íýã èðãýíèé ¿¿ðýã ã¿éöýòãýõ áóþó ýñâýë çýð çýâñýãã¿é äèâèçýäöýðãèéí àëáà õààõ õóãàöààíààñ õî¸ð äàõèí óðò õóãàöààãààð àëáàõàøèæ áîëîõ þì. Õ¿í àëàõ àðãà áàðèëä íýã æèëèéí òóðøñóðàëöñíààñ õî¸ð æèë êîíòîðûí àæèë õèéæ ºíãºð¿¿ëñýí íü äýýðáèëýý.

Äýëõèéí á¿õ îðîí öýðãèéí àëáûã äàðóé ¿ã¿é áîëãîõ ¸ñòîé.Á¿õ ìýðãýæëèéí öýðã¿¿ä äýëõèéí ýíõ òàéâíûã ñàõèí õàìãààëàõ¿éëñýä øèëæèæ, õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëººíèé òºëºº àæèëëàõ ¸ñòîé.

Öîðûí ãàíö àâóóøòàé òºð çàñãèéí ñèñòåì áîë õ¿ì¿¿íëýãèéí¸ñûã äýýäýëñýí îþóí÷ëàë ìºí. Êàïèòàëèçì áîë õ¿ì¿¿ñèéã ìºíãºíèé

191

òºëºº àæèëëóóëæ, öààíà íü áàéãàà öººí õ¿í àøèã õîíæîî îëæáàéäãààðàà áóðóó ñèñòåì þì. Êîììóíèçì ÷ ìºí àäèë õ¿íèé ýðõ÷ºëººíººñ èë¿¿ òýãø áàéäàëä èë¿¿ èõ à÷ õîëáîãäîë ºãäºãººðºº áàñáóðóó ñèñòåì ìºí. Õ¿ì¿¿ñèéã òºðºõ ¿åä ë òýãø áàéäàë áàéõ ¸ñòîéáîëîõîîñ ò¿¿íýýñ õîéø òèéì áàéõ àëáàã¿é. Õýäèéãýýð õ¿í á¿ð ñàéõàíàìüäðàõ õàíãàëòòàé àðãà õýðýãñýëòýé áàéõ ýðõòýé ÷, áóñäûíõààòºëºº èë¿¿ èõèéã õèéæ á¿òýýæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ íü íèéãìèéíõýý òºëººîãò þó ÷ õèéõã¿é áàéãàà õ¿ì¿¿ñýýñ èë¿¿ èõèéã õ¿ðòýõ ýðõòýé.

Ìýäýýæ ýíý áîë á¿õèé ë õàð áîð àæëûã ðîáîòóóä ã¿éöýòãýäýãáîëòîë õýðýãëýõ ò¿ð çóóðûí ä¿ðýì þì. Õîæèì, ìºíãèéã á¿ðìºñºíõýðýãëýõýý áîëüñîíû äàðàà á¿õ õ¿ì¿¿ñ ººðñäèé㺺 õóâèéíõàíãàëóóí áàéäàëäàà èë¿¿òýé àíõààðäàã áîëíî. Ãýòýë ºíººãèéíçàðèì íýã õ¿ì¿¿ñ ºëñºæ ¿õýæ áàéõàä, çàðèì íü ¿íèéí óíàëòààññýðãèéëæ õ¿íñíèé á¿òýýãäýõ¿¿íýý õàÿæ óñòãàæ áàéãàà íü è÷ãýâýðòýéõýðýã. Èíãýæ õàÿæ óñãàæ áàéõààð èäýõ þìã¿é ºëñãºëºí õ¿ì¿¿ñòòàðààæ ºãñºí íü äýýð áèëýý.

Àæèë áîë çààâàë õèéæ áàéõ ¸ñòîé, õàëäàøã¿é ç¿éë áèø. Õ¿íá¿ð, õè÷íýýí àæèë õèéäýãã¿é áàéñàí ÷, òàâ òóõòàé àìüäðàõ ýðõòýéáºãººä äóð ñîíèðõîë íü òàòàãäñàí ÿìàð ÷ ÷èãëýëýý𠺺ðñäèé㺺õºãæ¿¿ëæ, ò¿¿ãýýðýý õàíàìæ ýäëýæ áàéõ ¸ñòîé. Õýðâýý õ¿ì¿¿ñ ñàéíçîõèîí áàéãóóëàëòàä îðæ ÷àäâàë òýäíèé õóâüä á¿õèé ë õýðýãòýéãýñýí àæëàà ìåõàíèêæóóëæ, àâòîìàòæóóëàõàä íýã èõ óäààí õóãàöààîðîõã¿é. Äàðàà íü õ¿í á¿ð ÷ºëººòýé ºñ÷ õºãæèí, áèå ñýòãýëèéíõàíãàëóóí áàéäàëä õ¿ðýõ ¸ñòîé.

Õýðýâ ¿¿íä á¿õ õ¿ì¿¿ñ îþóí óõààíàà áîäèòîéãîîð çîðèóëàõþì áîë öººõººí æèëèéí äîòîð àæèë õèéõ øààðäëàãààñàà àíãèæèð÷÷àäàõ áîëíî. ¯¿íèé òóëä çºâõºí õ¿í òºðºëõòíèéã ìàòåðèàëëàãäàðàìò øàõàëòààñ ÷ºëººëºõèéí òºëºº åð áóñûí èõ óðàì çîðèã, ýâíýãäýëòýéãýýð àæèëëàõ øààðäëàãàòàé.

Á¿õ õ¿í òºðºëõòºíèé òåõíèêèéí áîëîí øèíæëýõ óõààíû íººöáàÿëàãèéã íýãòãýæ, ýäãýýð ÷èãëýëä àæèëëàæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ òóñ òóñûíæèæèã àøèã ñîíèðõîëä áóñ íèéò íèéãìèéíõýý ñàéí ñàéõíû òºëººõàìòäàà òýìöýõýä óõààí ñàíààãàà áîäèòîéãîîð íýãòãýí ÷èãë¿¿ëæàæèëëàõààð òîãòñîí áàéõ ̧ ñòîé. Îäîîãîîð öýðãèéí òºñºâò, ýñâýë øàëäýìèé öºìéí çýâñýã á¿òýýõýä, òýð ÷ áàéòóãàé ñàíñðûí íèñëýãò ¿ðæáàéãàà á¿õ íººö áàÿëàãàà àøèãëà. Íýãýíò õ¿í òºðºëõòºí ìàòåðèàëëàã

192

äàðàìòààñ ÷ºëººëºãäñºí öàãò èéìýðõ¿¿ ç¿éëèéã èë¿¿ ñàéí òºëºâëºæ,èë¿¿ õÿëáàðõàí õèéæ ã¿éöýòãýæ áîëîõ þì.

Òà íàðò õ¿íèé õ¿÷èéã èë¿¿ ñàéí îðëóóëæ áîëîõêîìïüþòåð¿¿ä, ýëåêòðîí òºõººðºìæ¿¿ä áèé. Òýäãýýðèéã á¿ãäèéã íüàæèëëàãààíä îðóóëæ, óëìààð òåõíîëîãè íü õ¿íäýý ¿éë÷èëäýã áîëãî.Õýäýí æèëèéí äàðàà ãýõýä òà íàð îãò ººð åðòºíö äýýð àìüäðàõ áîëíî.Òà íàð òýðõ¿¿ àëòàí ¿åä îðîîä áàéíà.

Òà íàðûã á¿õèé ë õàð áîð àæëààñ ÷ºëººëæ, çºâõºí õºãæèíöýöýãëýæ, áèå ñýòãýëýý õàíãàëóóí áàéëãàõ áîëîìæ îëãîõ áèîëîãèéíðîáîòóóäûã á¿òýýõèéí òºëºº áîëîìæòîé á¿õíýý õèé.

Ýëîõèìèéí çàõèàñèéí ýõíèé õýñýãò äóðäàæ áàéñàí÷ëàí õîòñóóðèí ãàçðûí õºãæëèéã äàõèí áîäîæ ¿çýõ õýðýãòýé. Õóâèéíáàéøèíãóóä áàéãàëèéã “ñ¿éäýëäýãã¿é” áîëãîõ ¿¿äíýýñ õºäºº õýýðçàäãàé ãàçàð áàéðëàõ ìàø ºíäºð òîì íèéòèéí áàéðóóä áàðèõõýðýãòýé. Õýðâýý õ¿í á¿ð æèæèãõýí öýöýðëýãòýé, çóñëàíãèéí áàéðþìóó õºäºº ãýðòýé áîë÷èõâîë õºäºº ãýæ áàéõã¿é áîëíî ãýäãèéã á¿¿ìàðòààðàé. Ýäãýýð íèéòèéí áàéðóóä íü õ¿íèé õýðýãöýýã õàíãàõ á¿õèéë ç¿éëýýð òîíîãëîñîí õîòóóä áàéõ áºãººä òóñ á¿ð íü 50 îð÷èì ìÿíãàíõ¿í ñóóõ áàãòààìæòàé áàéõ ¸ñòîé.

Òà íàð á¿òýýã÷èä áîëæ áàéãàëèéã äàõèí ñýðãýýæ ÷àääàãáîëòëîî ò¿¿íèéã õ¿íäëýí õàéðëàæ ÿâàõ ¸ñòîé. Áàéãàëèéãõ¿íäýëñíýýðýý ò¿¿íèéã á¿òýýñýí, áèäíèé ýöýã ýõ áîëñîí Ýëîõèìèéãõ¿íäýòãýæ áàéíà ãýñýí ¿ã.

Àìüòäûã õýçýý ÷ çîâîîæ áîëîõã¿é. Ìàõààð íü õîîëëîõûíòóëä àëæ èäýæ áîëíî, ãýõäýý òýäíèéã çîâîîõã¿éãýýð õèéõ ¸ñòîé.Èíãýëýý ãýýä òà íàð ÿìàð íýã òóñãàé õîîëíû äýãëýì áàðèìòëàõøààðäëàãàã¿é; ìàõ, íîãîî, æèìñ áîëîí áóñàä óðãàìëûã ÷ èäýæ áîëíî.Òýãýõäýý áóñàä àìüä àìüòíû ìàõààð ãîëîî çîãîîõûã õ¿ñýõã¿é áàéíàãýñýí íýðèéäëýýð äàí íîãîî èäýõ õîîëíû äýãëýì áàðèìòëàõ íü òýíýãõýðýã. Óðãàìàë ÷ ìºí òà íàðûí àäèë àìüä áèåò ó÷ðààñ áàñ ë òà íàðøèã çîâæ áàéãàà. Òèéìýýñ òà íàð óðãàìàëûã ÷ áàñ çîâîîõ ̧ ñã¿é áèëýý.

Ñîãòóóðóóëàõ óíäààãàà𠺺ðñäèé㺺 á¿¿ õîðäóóë. Ãàçàðäýëõèéí á¿òýýãäýõ¿¿í ãýäýã óòãààðàà õîîëëîõ ¿åäýý áàãà çýðýã âèíîë óóæ áîëíî. Ãýâ÷ õýçýý ÷ ººðèé㺺 á¿¿ õîðäóóë. Ñîãòóóðóóëàõóíäààã îíöãîé òîõèîëäîëä, áàãà õýìæýýãýýð, á¿õýë õîîëòîé õàìòóóæ çàíøèõ õýðýãòýé, òýãâýë ñîãòîõã¿é. Ñîãòóó õ¿í õÿçãààðã¿éòýé ýâ

193

íàéðòàé çîõèöîõîî áîëèõèéí çýðýãöýý ººðèé㺺 õÿíàõ ÷àäâàðàààëäääàã. Ýíý áîë á¿òýýã÷äèéí ìààíü í¿äýíä àéäàñ òºð¿¿ëýì ä¿ðòºðõ þì.

Õ¿íèé áèå óòàà çàëãèõàä çîðèóëàãäààã¿é ó÷ðààñ òà íàð òàìõèòàòàõ õýðýãã¿é. Òàìõè ÷ áàñ áèå îðãàíèçìä àéìøèãòàé õîð íºëºº¿ç¿¿ëæ, õÿçãààðã¿éòýé á¿ðýí çîõèöîæ, áèå ñýòãýë õàíàìæòàé áàéõàäñààä áîëäîã þì.

Ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ á¿¿ õýðýãëý. Ñýðæ ãýãýýðñýí îþóíóõààíûã õÿçãààðã¿éä õ¿ðýõýä ººð þó ÷ õýðýãã¿é ó÷ðààñ ººðèé㺺 ÿìàðíýã áàéäëààð ìàíñóóðóóëàõ õýðýãã¿é. Õ¿ì¿¿ñ ººðñäèé㺺ñàéæðóóëàõûí òóëä ìàíñóóðóóëàõ áîäèñ õýðýãëýõ ¸ñòîé ãýæ áîäîæáàéíà ãýâýë á¿òýýã÷äèéí ìààíü í¿äýíä æèãøèë çýâ¿¿öýë òºðºõ áèç.Õ¿ì¿¿ñ á¿ãä á¿òýýã÷äèéíõýý ä¿ð òºðõººð òºãñ òºãºëäºð á¿òýýãäñýíó÷ðààñ òýäýíä ººðñäèé㺺 ñàéæðóóëàõ ãýýä áàéõ øààðäëàãà áàéõã¿é.

Õ¿íèé áèåèéã òºãñ áóñ ãýæ õýëæ áàéíà ãýäýã áîë ººðñäèéíä¿ð òºðõººð áèäíèéã á¿òýýñýí á¿òýýã÷äèéã ìààíü äîðîìæëîíãîìäîîæ áàéíà ãýñýí ¿ã. Ãýâ÷ áèä òºãñ áàéñàí àòëàà ººðñäèé㺺 òºãñáóñ ãýæ ¿çýæ, ýíý áîäîëòîéãîî ýâëýðýýä áàéõ þì áîë òºãñ áàéõààáîëèõ áîëíî. Ýëîõèìèéí á¿òýýñýí øèã òºãñ õýâýýð áàéõûí òóëä áèäºäºð á¿ð, öàã ìº÷ áîëãîíä ººðñäèé㺺 ñýðãýã áàéëãàõûí òºëºº÷àðìàéõ øààðäëàãàòàé.

Áÿñàëãàë áà ìºðãºë

Òà íàð ºäºð á¿ð ÿäàæ íýã óäàà ººðñäèé㺺 õÿçãààðã¿éòýé,Ýëîõèìòýé, íèéãýìòýé, ººðñºäòýéãýý õîëáîí áàéðëóóëæ áÿñàëãàë¿éëäýõ õýðýãòýé. Á¿õýë áèåýðýý õÿçãààðã¿éí òàëààð á¿ðýíóõàìñàðëàæ, á¿õèé ë õýðýãñýëýý ãàðòàà îðóóëæ ýçýìøñýí áàéäëààðñýðãýýõ áÿñàëãàë õèéõ õýðýãòýé.

Õîîë èäýõ á¿ðèéíõýý ºìíº áÿñàëãàë ¿éëäýõ õýðýãòýé,èíãýñíýýð òàíûã õîîë èäýõ ¿åä áèåèéí ÷èíü á¿õ ýä ýðõòýí çýðýãõîîëëîõ áîëíî. ̺í õîîëëîõ ¿åäýý þó õèéæ áàéãààãàà áîäîæõîîëëîæ áàé.

Òàíû áÿñàëãàë áîë õóóðàé áÿñàëãàë áèø, õàðèí ÷ ýñðýãýýðýý,ìýäðýõ¿éí áÿñàëãàë áàéõ áîëíî. Õèéæ áàéãàà ¿éëäýë ÷èíü

194

òààëàìæòàé áàÿð öýíãýë áîëîí õóâèðàõ õ¿ðòýë òà àìàð àìãàëàí, ýâíàéðòàé áàéäàëä àâòàãäàõ áîëíî. Òàíû áÿñàëãàë àëáàäëàãûíõºäºëìºð áèø òààøààë áàéõ ¸ñòîé. Õ¿ñýýã¿é áàéõàä áÿñàëãàëõèéñíýýñ îãò õèéõã¿é áàéñàí íü äýýð.

Áÿñàëãàë õèéõèéã õ¿¿õä¿¿ääýý áîëîí ãýð á¿ëèéíõýíäýý á¿¿àëáàä. Õàðèí ò¿¿íýýñ àâ÷ áàéãàà òààøààë, ò¿¿íèé àâ÷èð÷ áóé ñàéíñàéõíû ìýäðýìæèéí òóõàé òàéëáàðëàæ, äàðàà íü òýä ¿íýõýýð õèéæ¿çýõèéã õ¿ñâýë ººðèéí ìýääýãýý çààæ ºãºõèéã õè÷ýýãýýðýé.

Áèäíèé á¿òýýã÷ Ýëîõèìèéí òóõàé ºäºðò ÿäàæ ãàíö óäààýð÷èìòýé áîäîæ, òýäýíòýé òåëåïàòààð õîëáîî òîãòîîõûã õè÷ýý. Èéìáàéäëààð òà ìºðãºëèéí æèíõýíý óòãà ó÷ðûã îëæ íýýõ áîëíî. Õýðâýýòà ÿàæ õèéõýý ìýäýõã¿é áîë Õðèñòèéí ̺ðãºë÷ººñ æèøýý àâ÷ áîëíî,ò¿¿íèé õýëäýã ¿ãñ íü ìàíàé á¿òýýã÷èäòýé õàðèëöàõàä ÿã òîõèðäîãþì.

Äîëîî õîíîãò ÿäàæ íýã óäàà ººðèéí á¿ñ íóòàãò áàéãàà Ýëîõèìä èòãýäýãáóñàä õ¿ì¿¿ñèéí õàìò á¿ëãèéí òåëåïàò õàðèëöàà òîãòîîõûã îðîëäîæ ¿ç.Áîëîìæòîé áîë àëü íýã Óäèðäàã÷ûí õàìò äàãàæ õèéõ õýðýãòýé.

Æèë á¿ð á¿õ Ýëîõèìä áîëîí ò¿¿íèé ñ¿¿ë÷èéí ãýãýýíòýíäºãñºí çàõèàñä èòãýã÷äèéí óóëçàëòàä îðîëöîõûã òóéëààñõè÷ýýãýýðýé.

MMMMM MMMMM MMMMM

Ýëîõèìòýé òåëåïàòûí õàðèëöàà òîãòîîõ àðãà

ÝÍÄ òà òýíãý𠺺ä õàðàí õýëæ áàéãàà ç¿éëýý ÷èí ñýòãýëýýñýý õ¿÷òýéáîäîí áàéæ õýëýõ ¿ãñèéí ÷èíü çàãâàðûã ºãºâ.

Ýëîõèì, òà íàð òýíä, îääûí õàà íýãòýý áàéíàÝëîõèì, òà íàð òýíä áàéíà, íàìàéã õàðæ áàéãààã òàíüáè ìýäýæ áàéíàÝëîõèì, òà íàð òýíä áàéíà, áè òà íàðòàé óóëçàõûã ìàøèõ õ¿ñýæ áàéíàÝëîõèì, ìºõºñ áè òà íàðûã á¿òýýã÷ýý ãýäãèéã õ¿ëýýíçºâøººð÷ òà á¿õýíä ç¿òãýõýä áýëýí áàéíàÝëîõèì, áè òà íàðûí ýë÷, ìèíèé óäèðäàã÷, Êëàóäå Ðàåëä

195

áîëîí òà íàðûí ò¿¿íä ºãñºí çàõèàñä èòãýäýãÝëîõèì, áè ýíýõ¿¿ çàõèàñèéã ýðãýí òîéðîíäîî ò¿ãýýíäýëãýð¿¿ëýõýä á¿õèé ë õ¿÷ýý äàé÷ëàí àæèëëàíà, ó÷èð íüáè ººðèé㺺 õàíãàëòòàé þì õèéæ ÷àäààã¿éã ìýäíý.Ýëîõèì, õ¿ì¿¿ñ òàíû ä¿ð òºðõººð á¿òýýãäñýí ó÷ðààñáè á¿õ õ¿ì¿¿ñèéã àõàí ä¿¿ñ ìýò õàéðëàäàã.Ýëîõèì, áè òýäíèé îþóí óõààíûã õÿçãààðã¿éä íýýí ºã÷,íàäàä èë÷èëñýí íóóöûã òàíü õ¿ì¿¿ñò äàìæóóëàõ çàìààðòýäýíä àç æàðãàëûã àâ÷ðàõûã õè÷ýýõ áîëíî.Ýëîõèì, áè ººðèéí á¿õ áèå ñýòãýëèéã õ¿í òºðºëõòíèéòºëºº çîðèóëæ õ¿ì¿¿ñèéã çîâëîíãîîñ àíãèæðóóëàõûãõè÷ýýæ áàéíàÝëîõèì, áè òà á¿õíèé íàäàä ºãñºí îþóí óõààíûã äýýäçýðãýýð àøèãëàæ, õ¿í òºðºëõòíèéã õàðàíõóé áàéäàë,çîâëîí ç¿äã¿¿ðýýñ ãàðàõàä òóñëàõûã õè÷ýýõ áîëíî.Ýëîõèì, àìüäðàëûíõàà òºãñãºë õ¿ðòýë ìèíèé õèéñýí º÷¿¿õýíç¿éë íàäàä ìýðãýäèéí ãàðèã äýýð ìºíõ àìüäðàõ ýðõ îëãîõîäõ¿ðýëöýõ ýñýõèéã òà á¿õýí ø¿¿í ¿çíý ãýäýãò íàéäàæ áàéíà.Òà á¿õýí ººðñäèéí ìºíõ íàñòíóóäûí äóíä øèëäýãõ¿ì¿¿ñèéã õ¿ëýýæ àâàõûí òóëä òýäãýýð õ¿ì¿¿ñòõàéðòàé áàéõ ¸ñòîéí àäèë áè òà á¿õýíä õàéðòàé.

Óðëàã

Óðëàãèéíõíûã äýìæèõèéí òºëºº ÷àäàõ á¿õíýý õèé, äýýð íüòàíàé õ¿¿õýä óðëàãò äóð ñîíèðõîëòîé áîë ò¿¿íä òóñëà. Óðëàã áîëõ¿íèéã õÿçãààðã¿éòýé õàìãèéí ñàéí çîõèöîëäóóëæ ÷àääàã ç¿éë. Á¿õèéë áàéãàëèéí ýä þìñèéã óðëàã, á¿õèé ë óðëàãèéã áàéãàëèéí ýä ç¿éëãýæ ¿çýõ õýðýãòýé. Òàíû í¿ä, ÷èõ, õ¿ðýëöýõ ìýäýðõ¿éã ¿íýð, àìò,ãîî ¿çýñãýëýíãýýðýý òàòñàí óðëàãèéí á¿òýýë¿¿äýýð ýðãýí òîéðíîîõ¿ðýýë¿¿ë.

Ìýäðýìæèéã ÷èíü õºäºëãºæ áàéãàà á¿õýí óðëàãèéí øèíæèéãàãóóëñàí áàéäàã. Ǻâõºí õºãæèì, óðàí çóðàã, óðàí áàðèìëààñ ÷ èë¿¿îëîí, àëáàí ¸ñîîð õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí óðëàãèéí òºðë¿¿ä áàéäàã.Ìýäýðõ¿éä íºëººëæ áàéãàà óòãààðàà àìòàò õîîë, ¿íýðòýí ñ¿ð÷èãáýëòãýõ óõààí ÷ óðëàãò îðíî. Ýöýñò íü á¿õíýýñ äýýð îðøèõ óðëàãáîë õàéð þì.

196

Á¿õ óðëàãò çîõèöîë íèéëýìæèéã àøèãëàäàã ó÷ðààñ áèäÿìàðâàà çîõèöîë ñàéòàé õèéãäñýí á¿òýýëèéã ºíäºð ¿íýëäýã áèëýý.Èéìýýñ ÷ õ¿íèé õÿçãààðã¿éòýé çîõèöîí îðøèõîä òîõèðîìæòîé îð÷èííºõöëèéã óðëàã á¿ðä¿¿ëæ ºãäºã þì.

Óðàí çîõèîë áîë õ¿ì¿¿ñò øèíý ìýäëýãèé õ¿ðýýã äýëãýíõàðóóëæ, òýäíèé îþóí óõààíûã íýýæ ºãºõºä õóâü íýìðýý îðóóëäàãóòãààðàà îíöãîé à÷ õîëáîãäîëòîé. Ãýâ÷ äàí ãàíö óòãà çîõèîëûí àøèãñîíèðõîëûí òºëºº áè÷èãäñýí óðàí çîõèîë áîë äýìèé; ãîë íü ñàéõàíºã¿¿ëáýð çîõèîæ áè÷èõäýý áóñ óíøèã÷äààð äàìæóóëàí áóñäàä øèíýñàíàà áîäîë òºð¿¿ëýõýä îðøèíî.

Äóó, ä¿ðñèéí õýðýãñë¿¿ä áîë áèäíèé õàðàõ, ñîíñîõ ìýäýðõ¿éãíýãýí çýðýã òàòäàãààðàà á¿ð ÷ èë¿¿ ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé. Òýäãýýðíü èë¿¿ á¿ðýí òºãñ ó÷ðààñ óðàí çîõèîëûã ìàø ñàéí îðëîæ ÷àäíà.Ãýõäýý îäîîõîíäîî áîë óðàí çîõèîë õýðýãòýé.

Ìýäýðõ¿éí áÿñàëãàë

Õýðâýý òà õÿçãààã¿éòýé äýýä çýðãýýð çîõèöîëäîõûã õ¿ñ÷ áàéâà뺺ðòºº çîðèóëñàí ìýäðýõ¿éí áÿñàëãàëûí ãàçàð áýëòãý. Òýíäýýóðëàãèéí á¿òýýë¿¿ä, óðàí çóðàã, õóóëáàð çóðàã, õàòãàìàë õèâñ, çóðàãòõóóäàñ, óðàí áàðèìàë, ãàð áîëîí ãýðýë çóðàã ýñâýë ÿìàð íýã õàéð,õÿçãààðã¿é, ìýäðýìæèéã èëýðõèéëñýí ç¿éëñ òàâüæ áàéðëóóëàõõýðýãòýé.

ªºðòºº íýã áóëàí ãàðãàæ, ãàçàðò îéð, òóõàéëáàë îëáîã äýýðñóóõààð áýëòãý. Ýñâýë áèåä õ¿ðýëöýõ ìýäðýìæèéã áîäîëöîí áóéäàíþìóó àíãèéí ¿ñ äýâñýæ õýâò. Õàìàðòàà òààëàìæòàé ¿íýðòýõýýðñàéõàí ¿íýð àíõèëóóëàõ áóþó áèåäýý ¿íýðòýí ò¿ðõ. ªºðèéí äóðòàé÷èõýíä ÷èìýãòýé àÿòàéõàí õºãæèì á¿õèé õóóðöàã, òîãëóóëàã÷ûí õàìòáàéðëóóë.

Àì õýëíèéõýý àìòëàõ òààøààëä çîðèóëæ ººðèéí äóðòàé õîîëõ¿íñ, óíäàà òýðã¿¿òíèéã ºðæ ä¿¿ðãýñýí òàâàã, ëîíõóóä áýëòãýæ òàíûòàààøààëààñ õóâààëöàõ, õàìò áàéõàä àÿòàéõàí, ýâ íàéðòàé ñàéõàíáàéäàã íýã áóþó õýä õýäýí äîòíûí õ¿ì¿¿ñýý óðüæ èð¿¿ëýýä, îþóíóõààíàà õàéð ýíýðýë, àõàí ä¿¿ãèéí õàðèëöààíä íýýëòòýé áîëãîõ¿¿äíýýñ õàìòäàà ìýäðýõ¿éãýý áàÿñãàæ, áèåñýý íýýöãýý.

197

Õýðýâ õýí íýã íü òàíûã áèåò áàéäëààð óðèàëàí äóóäñàí, ýíýíü õàðèëöàí õî¸ð òàëûí ¿éëäýë áîëîõûã ìýäýð÷ áàéãàà òîõèîëäîëäò¿¿íèéã óã ãàçàðòàà óðü. Õàìòäàà äýýä çýðãèéí ýâ íàéðòàé áàéäàëõ¿ð÷, óëìàà𠺺ðñäèéí òàâàí ìýäðýõ¿éã õàíãàõ çàìààð õÿçãààðã¿éäõ¿ðýõ áîëîìæòîé áîëíî. Ýíýõ¿¿ áàéäàë äýýð ýíý á¿õ áàÿð æàðãàëûíöîãöîë (á¿ðýí ýâñýëäýí çîõèöîæ, õàéð äóðëàë ãýðýëò¿¿ëñýí õî¸ðõ¿íèé áèåò õîñëîë) íýìýãäýõ áîëíî.

Ìýäýýæ ýâ ýå õàìãèéí ò¿ð¿¿í îþóí ñàíààíû õóâüä îðøèíáàéõ ¸ñòîé. ªºðººð õýëáýë, õî¸ð õ¿í áèå áèåíäýý õàíäàæ,õ¿íäýòãýæ áàéäëààðàà òýäíèé õîîðîíä áèå ñýòãýëèéí õàðèëöàíòàòàëöàë áàéõ ¸ñòîé. Õàðèí îþóí ñàíààíû õàéð íü áèåò õàéðûíõàíàìæ ýäýëñíýýð äýýä çýðýãòýý õ¿ðäýã áèëýý. Õàéðëàíà ãýäýãáîë îðîíä íü þó ÷ õ¿ñýí õ¿ëýýõã¿éãýýð õàéðàà ºãºõèéã õýëíý. Õýðâýýòà õýí íýãýíä õàéðòàé áîë òýð õ¿íèéõýý õ¿ññýí öàãò ººðèé㺺 ò¿¿íäá¿ðýí çîðèóëæ ºãºõ õýðýãòýé.

Õýçýý ÷ á¿¿ õàðäàæ áàé, õàð ãýäýã áîëîõ õàéðëàõ ñýòãýëèéíýñðýã ¿éëäýë ìºí. Õýí íýãýí õ¿íä õàéðòàé áîë þó þóíû ºìíº,õàìãèéí ò¿ð¿¿íä á¿õèé ë àðãà çàìààð ò¿¿íèéãýý àç æàðãàëòàéáàéëãàõûã õè÷ýýõ ¸ñòîé. Õýðâýý òàíû õàéðòàé õ¿í õýí íýãýíäòàòàãäàõ þì áîë ò¿¿íèéã á¿¿ õàðä; õàðèí ÷, õýäèé õýí íýãíýýñ áîëæáàéñàí ÷ ãýñýí, õàéðòàé õ¿í ÷èíü àç æàðãàëòàé áàéãààä áàÿðëààðàé.

Òàíòàé ë àäèë õàéðòàé õ¿íä ÷èíü àç æàðãàë àâ÷ðàõûã õ¿ñ÷áóé, óëìààð òàíòàé àäèë çîðèëãîòîé ÿâàà òýð õ¿íèéã ÷ áàñ õàéðëà.Õàð ãýäýã áîë õýí íýãýí õ¿í õàéðòàé õ¿íèéã ÷èíü ÷èíèéáàÿðëóóëäàãààñ ÷ èë¿¿ àç æàðãàëòàé áîëãî÷èõâèé, õàéðòàé õ¿íýýàëä÷èõâèé ãýñýí àéäàñ þì. Õàðèí õàðäàæ ñóóõûí îðîíä áèä õàéðòàéõ¿íýý àç æàðãàëòàé áîëãîõûí òóëä àëü áîëîõ èõèéã õèéõèéã õè÷ýýõ,õýðâýý õýí íýã íü ýíý òàëààð èë¿¿ àìæèëò îëæ áàéâàë ò¿¿íä íüáàÿðëàõ ¸ñòîé. Ãîë íü õàéðòàé õ¿í ìààíü áèäíýýñ áîëæ àç æàðãàëòàéáàéõäàà áóñ õýí ÷ áàéñàí òýä áàÿð æàðãàëòàé ë áàéõàä îðøèíî.

Èéìýýñ õàéðòàé õ¿í ÷èíü õýí íýãýíòýé àç æàðãàëòàé áàéâàëýíý àç æàðãàëä íü áàÿðëàõ õýðýãòýé. Ýíý áàéäëààð òà ººðèéã òàíüõàéðëàäàã õ¿íèéã îëæ ìýäýõ, ìºí òýð ÷ áàñ òàíûã õýí íýãýíòýé àçæàðãàëòàé áàéõûã ýñýðã¿¿öýõã¿é áàéõ áîëíî.

ªºðò òàíü õàéðòàé õ¿íèéã òýð õýðýýð õàéðëàæ, ò¿¿íä ººðººàç æàðãàëûã áýëýãëýõ íü òàíû ¿¿ðýã. Á¿õ íèéòèéí õàéðûí çàì ýíý

198

ç¿ãò ë îðøäîã áèëýý.Òàíûã àç æàðãàëòàé áîëãîõûã õ¿ññýí õýí íýãíèéã á¿¿ ¿ã¿éñãý,

òà õ¿ëýýí çºâøººðñíººðºº òýäíèéã àç æàðãàëòàé áîëãîõ òºäèéã¿éýíý áîë áàñ ë íýã õàéð äóðëàëûí ÿâäàë ìºí. Áóñäûí àç æàðãàëûãáàÿñàí õóâààëö, òýãâýë òýä ÷ áàñ òàíûõûã áàÿñàí õóâààëöàõ áîëíî.

Õ¿ì¿¿íèé øóäàðãà ¸ñ

Óðüä òýìäýãëýñýí÷ëýí õ¿íèé àìüäðàëä õóóëü ýðõ ç¿é îíöãîé ÷óõàë.Ãýâ÷ òýäãýýðò õàéð ýíýðýë, àõàí ä¿¿ñýã ¸ñûã õàíãàëòòàé àâ÷ ¿çäýãã¿éó÷ðààñ öààøèä ñàéæðóóëàí áîëîâñðîíãóé áîëãîõ øààðäëàãàòàé.

ßìàð ÷ õ¿í ºðººë áóñäûã çîõèîí áàéãóóëàëòòàé, áàéäëààðõºíººõ ýðõã¿é ó÷ðààñ öààçààð àâàõ ÿëûã óñòãàõ ¸ñòîé. Øèíæëýõóõààíû òóñëàìæòàéãààð íèéãýì ººðºº çàðèì íýã õ¿ì¿¿ñèéí äîòîðãàðäàã õ¿÷èðõèéëëèéã õÿíàæ, ýíý ºâ÷íººñ íü àíãèæðóóëæ ÷àääàãáîëîõ òýð öàãò òà íàð ãýìò õýðýãòí¿¿äèéã íèéãìýýñ àíãèä áàéëãàæ÷àäíà. Öààøèëáàë òýäýíä äóòàãäñàí õàéð ýíýðëèéã íü áýëýãëýõèéíçýðýãöýý ººðñäèéíõ íü ¿éëäëèéí àðààòàí øèíæ ÷àíàðûã îéëãîäîãáîëãîõ õýðýãòýé. Òýäýíä áàñ ãýìýý íàìàí÷èëæ àëäààãàà çàñàõ õ¿ñýëýðìýëçýëèéã òºð¿¿ëýõ õýðýãòýé.

Õàëäâàðòàé ãýìýýð ºâ÷èíä èäýãäýí çîâæ øàíàëæ áóé-äîãøèðñîí ãýìò õýðýãòí¿¿äèéã çºâõºí º÷¿¿õýí õýðýã çºð÷èë õèéñýíõ¿ì¿¿ñòýé á¿¿ õîëüæ õóòãà. Èíãýñíýýð æèæèã çºð÷èë ãàðãàã÷äûãýâäýí áîõèðäóóëàõààñ ñýðãèéëýõ áîëíî.

Á¿õ ãýìò õýðýãòí¿¿ä ºâ÷òýé ãýäãèéã õýçýý ÷ á¿¿ ìàðò, òýäíèéã¿ðãýëæ ºâ÷òýé õ¿í ìýò ¿çýæ áàé. Ýðò öàãò õèéðõýë ºâ÷òýé õ¿ì¿¿ñèéãçóçààí ãóäñàíä õàâ÷óóëàí õ¿ëäýã áàéñíûã áèä ìýäýýä ãàéõàíöî÷èðäîæ áàéñàí óäààòàé. Ò¿¿í øèã íýã ë ºäºð áèä ãýìò õýðãèéíºâ÷íèéã ýì÷èëäýã, ãîë íü óðüä÷èëàí ñýðãèéëæ ÷àääàã áîëîõûí öàãòóðüäûí öàãò áèä ãýìò õýðýãòíèéã õýðõýí öààçëàí óñòãàäàã áàéñíààýðãýí õàðààä ìºí ë ãàéõàæ öî÷èðäîõ áèç.

Òàíä ñàíàìñàðã¿éãýýð áóðóó þì õèéñýí õ¿ì¿¿ñèéã óó÷èë,çîðèóä õîð õîõèðîë ó÷ðóóëñàí õ¿ì¿¿ñèéí ýñðýã õàð áóðóó þì á¿¿ñàíà. Òýä áîë ºâ÷òýé õ¿ì¿¿ñ, õàæóóäàõäàà õîð õºíººë ó÷ðóóëæáàéãàà õ¿í ÿàâ ÷ ýð¿¿ë ñàðóóë áèø áàéæ òààðíà. Ò¿¿íýýñ ãàäíà,

199

áóñäàä õîð õºíººë ó÷ðóóëàãñàä Ýëîõèìèéí öýöýðëýãò ìºíõ àìüäðàõýðõã¿é áîëîõ ó÷ðààñ ýäãýýð õ¿ì¿¿ñ ÿìàð àçã¿é õ¿ì¿¿ñ áîëîõûãáîäîæ ¿çýýðýé.

Ãýâ÷ õýðâýý õýí íýãýí õ¿í òàíûã þìóó òàíû õàéðòàé õ¿ì¿¿ñòõîð õºíººë ó÷ðóóëàõûã õ¿ñ÷ áàéâàë òýäíèéã äàðàõûã õè÷ýý. Òýãæ÷àäàõã¿é áîë òà ººðèéí áóþó õàéðòàé õ¿ì¿¿ñèéíõýý àìü íàñûãàâðàõûí òóëä ººðèé㺺 õàìãààëàõ ýðõòýé. Ãýâ÷, õè÷íýýí õóóëü ¸ñíûàðãàã¿é õàìãààëàëò áàéñàí ÷ ãýñýí õýçýý ÷ öààä õ¿íýý àëàõ ãýæ á¿¿öîõü. Ǻâõºí óã õ¿íýý õîð õºíººëã¿é áîëãîõûã õè÷ýý, òóõàéëáàëöîõèæ óíàãààõ ÷ þìóó. Õýðýâ òàíû öîõèëò ¿õëèéí öîõèëò áîëæõóâèðàõ þì áîë òàíä ò¿¿íèéã àëàõ ñàíàà áàéãààã¿é ó÷ðààñ ¿¿í人ðèé㺺 áóðóóòãàõ ç¿éë áàéõã¿é.

Òà íàð õ¿÷èðõèéëýã÷ ýòãýýäèéã õ¿÷ýýð áóþó øààðäëàãàòàéáîë øóóä ¿éëäëýýð äàðàí çîãñîîõ õýðýãòýé. Õ¿÷èðõèéëýã÷ çàí àâèðãýäýã áîë òýâ÷èøã¿é ç¿éë, òà õýäèéãýýð õ¿÷èðõèéëýã÷ ýòãýýäèéãõ¿÷ýýð íîìõîòãîõ ¸ñòîé áàéñàí ÷, èéì áàéäëûã òà òýâ÷èõã¿é. Ãýõäýýÿìàãò õ¿÷èðõèéëëèéí áóñ õ¿÷ õýðýãëýõ õýðýãòýé, ººðººð õýëáýëõàëäàí äîâòëîã÷èéã äàâæ ãàðàõàä õàíãàëòòàé õ¿÷èéã, ºñ õîíçîíñàíàëã¿éãýýð òýíö¿¿ëýí õýðýãëý ãýñýí ¿ã.

Àëèâàà õ¿÷èðõèéëëèéí àþóëûã æèíõýíý õ¿÷èðõèéëëèéí õýðýãìýò íîöòîéãîîð õàíäàæ áàéõ ¸ñòîé. Õ¿÷èðõèéëëèéí àþóëçàíàëõèéëíý ãýäýã áîë òèéì áîëîìæòîé ãýæ áîä, ýíý áîë õýí íýãíèéçîðèëãîäîî õ¿ðýõ áîëîìæèò àðãà ìºí ãýæ ¿ç ãýñýí ¿ã. Áóñäûãõ¿÷èðõèéëëýýð çàíàëõèéëýõ ÷àäâàðòàé õ¿í áîë õ¿÷èðõèéëñýí ãýìòõýðýã õýäèéí ¿éëäñýí õ¿íýýñ ººðöã¿é àþóëòàé. Èéì àþóë çàíàëó÷ðóóëàã÷ õ¿ì¿¿ñò çîðèóëñàí ýì÷èëãýýíèé àðãûã îëæ íýýõ õ¿ðòýëòýäíèéã íèéãìýýñ ãàäóóð áàéëãàæ, ãàðãàæ áóé çàí àâèð íü àéìøèãòàéãýäãèéã òýäýíä îéëãóóëàõûã õè÷ýýõ ¸ñòîé.

Õ¿í áàðüöààëàí àâàãñàäòàé õàðèëöàõäàà þóíû ºìíºáàðüöààëàã÷äûí ãàðò îðîîã¿é áàéãàà ãýìã¿é íîìõîí õ¿ì¿¿ñèéã àìüíàñûã ýõýëæ áîäîæ áàéõ õýðýãòýé. Õ¿í áàðüöààëæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñáîë ºâ÷òýé õ¿ì¿¿ñ, òýäýíä õ¿ññýí ç¿éëèéã íü ºãººä áàéæ áîëîõã¿é.¯íýí õýðýãòýý íèéãýì ººðºº òýäýíä õýçýý ÷ áóóæ ºãºõ ¸ñã¿é, ýñòýãâýýñ áóñàä ãýìò õýðýãòí¿¿ä óã ¿éëäëèéã íü ººãøèí äóóðàéæ,òýäýíä àþóë çàíàë ó÷ðóóëàõ èòãýë ¿íýìøèë òºð¿¿ëýõ áîëíî.

Á¿õ õ¿ì¿¿ñ ÿìàð ÷ àðüñ ¿íäýñòýé áàéñàí òºðºõ ¿åäýý á¿ãä

200

àäèë òýãø ýðõ, òààòàé áîëîìæòîé áàéõ ¸ñòîé. Ãýõäýý ÿìàð ÷ àðüñíûºíãºòýé áàéñàí òýíýã¿¿äèéã ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõ íü ç¿éòýé Äýëõèéäýýðõ á¿õ àðüñ ¿íäýñòí¿¿äèéã Ýëîõèì á¿òýýñýí áºãººä á¿ãä ýðõòýãø õ¿íäëýãäýõ ¸ñòîé.

Ýíýõ¿¿ çàõèàñèéí ýõíèé õýñýãò áè÷ñýí÷ëýí, äýëõèéí çàñãèéíãàçàð áàéãóóëàõûí òºëºº õ¿í òºðºëõòºí á¿õýëäýý íýãäýí íÿãòðàõ¸ñòîé. Äýëõèé äàõèíû á¿õ ñóðãóóëèéí õ¿¿õäýä äýëõèéí íèéòèéíøèíý õýëèéã ñóðãà. Ýñïåðàíòî õýë ãýæ áàéíà, õýðâýý õýí íýã íü ººðÿìàð íýã äýýð õýë ñàíàë áîëãîõã¿é áîë Ýñïåðàíòîã ñîíãî.

̺íãèéã õýðýãëýýíýýñ ãàðãàõ áîëîìæòîé áîëîõ õ¿ðòýë¿íäýñíèé ìºíãºí òýìäýãò¿¿äèéã îðëîõ äýëõèé íèéòèéí ìºíãºíòýìäýãòòýé áîëöãîî. ¯¿íä ìºíãºíèé õÿìðàëûí øèéäýë îðøèíî.Õýðýâ õýí ÷ ÿìàð íýã äýýð àðãà äýâø¿¿ëýõã¿é áîë, õîëáîîíûñèñòåìèéã àøèãëà. Äýëõèéí á¿õ îðíóóäûí õîëáîî áàéãóóë.ªºðñäèé㺺 áèå äààí çîõèîí áàéãóóëàõ øààðäëàãàòàé á¿ñ íóòãóóäàäòóñãààð òîãòíîëûã íü îëãî. Äýëõèé îëîí ñàëàíãèä òóñãààð óëñàäõóâààãäàõàà áîëüæ, õàðèí ò¿¿íèé îðîíä Äýëõèéí èðýýä¿éã óäèðäàõ¿¿ðýã á¿õèé íýãäìýë íýã õîëáîîíä íýãäñýí á¿ñ íóòãóóäààñ á¿ðýëäýíòîãòäîã áîëñîí ¿åä ë äýëõèéí õ¿ì¿¿ñ èë¿¿ ýâ íàéðòàé àìüäðàõáîëíî.

Øèíæëýõ óõààí

Øèíæëýõ óõààí áîë õ¿í òºðºëõòºíèé õóâüä á¿õíýýñ õàìãèéí ÷óõàëç¿éë ìºí. Ýðäýìòýí ìýðãýä òàíû á¿õèé ë àñóóäëûã øèéäâýðëýõó÷ðààñ òýäíèé ãàðãàñàí õºãæèë äýâøëýýñ áàéíãà ñóðàëöàæ áàéõõýðýãòýé. Øèíæëýõ óõààíû íýýëò á¿òýýë¿¿äèéã çºâõºí àøèã õîíæîîõàéã÷ õ¿ì¿¿ñèéí ãàðò á¿¿ îðóóë, ÿëàíãóÿà õèé õîîñîí äàéñàí áèéáîëãîîä, ò¿¿íýýñýý òààìàãëàë òºäèé㺺ð èë¿¿ õ¿÷ ÷àäàëòàé áîëæäýýð íü ãàðàõûí òóëä òîäîðõîé íýýëò îëîëòóóäûã äàðæ íóóöàëæáàéäàã öýðãèéíõíèé ãàðò îðóóëæ á¿ð ÷ áîëîõã¿é.

Ýëîõèì òà á¿õíèéã øèíæëýõ óõààíû àðãààð á¿òýýñýí ó÷ðààñøèíæëýõ óõààí áîë òà á¿õíèé øàøèí áàéõ ¸ñòîé. Øèíæëýõ óõààí÷áàéñíààð òà á¿òýýã÷äèéí íýã àäèë áàéæ, òýäíèé òºðõººð

201

á¿òýýãäñýíýý îéëãîæ áóéãàà áîëîí ººðèéí äîòîðõ á¿õèé ë äàâóóòàëûã àøèãëàõ ÷èí ýðìýëçýëòýéãýý òýäýíä õàðóóëæ áàéãàà ó÷ðààñá¿òýýã÷äèéíõýý òààøààë òàëàðõàëûã õ¿ëýýõ áîëíî. Õ¿íòºðºëõòºíèéã óñòãàõ ýñâýë áóñäààñ õºíäèéð¿¿ëýõèéí òóëä áèø õ¿íòºðºëõòºíä ¿éë÷èëæ, òýäíèéã ÷ºëººëºõèéí òºëºº øèíæëýõ óõààíûãàøèãëàõ ¸ñòîé. Ǻâõºí ñàíõ¿¿ãèéí àøèã ñîíèðõîëä õºòëºã人ã¿éýðäýìòýäýä ë èòãýõ õýðýãòýé.

Ñïîðò áîë òàíû òýíöâýðò áàéäëûã õºãæ¿¿ëýõýä ìàø ñàéíòóë ñïîðòîä, ÿëàíãóÿà ººðèéí õÿíàëòûã õºãæ¿¿ëäýã ñïîðòîä èäýâõòýéîðîëöîæ õè÷ýýëëý. Ò¿¿í÷ëýí õàòóó øèð¿¿í, òýð ÷ áàéòóãàé á¿ð èõõ¿÷èðõèéëëèéí øèíæòýé ñïîðòûã ÷ íèéãýì õ¿ëýýí çºâøººðºõõýðýãòýé. Ýäãýýð íü àþóëã¿é áàéäëûí õàâõëàãóóä þì. ªíäºðõºãæñºí, õ¿÷èðõèéëýëèéí áóñ íèéãýì ÷ õ¿÷èðõèéëëèéí ä¿ð òºðõèéãõàäãàëàí áàðüæ, ¿¿íèéã õ¿ññýí çàëóóñ ººðñºäòýéãýý èæèë ç¿éë õ¿ñ÷áóé õ¿ì¿¿ñòýé õàìò õ¿÷èðõèéëëèéã àìñàæ ¿çýõ áîëîìæ îëãîäîã õàòóóøèð¿¿í ñïîðòûí óðàëäààí òýìöýýíòýé áàéõ ¸ñòîé. ̺í áóñàäõ¿ì¿¿ñò èéì õ¿÷èðõèéëýëòýé òîãëîëòóóä ¿çýõ áîëîìæ îëãîñíîîðòýäíèéã ò¿ðýìãèé äîãøèí ýíåðãýýñ íü ÷ºëººëæ ºãäºã þì.

Ò¿¿íýýñ ãàäíà áîäîë ñàíàà, îþóí óõààíàà óðàëäóóëñàíòýìöýýí¿¿äýä îðîëöîæ áîëíî. Ãýâ÷ ìºí㺠ãýäýã þì áàéõã¿é áîëîîã¿éöàãò õýçýý ÷ ìºíãºíèé òºëºº áèòãèé òîãëîæ áàé, õàðèí îþóíû ¿éëàæèëëàãààðàà òààøààë õ¿ðòýõèéí òºëºº òîãëîæ áîëíî.

Òà íà𠺺ðñäèéí çîõèîë á¿òýýëèéã ñ¿¿ë÷èéí ãýãýýíòýíÊëàóäå Ðàåëèéí õîéø áóþó 1946 îíûã ‘íýãä¿ãýýð îí’ áîëãîí òîîëæîí ñàðàà òýìäýãëýõ õýðýãòýé. Òýãâýë 1976 îíûã Êëàóäå Ðàåëààñõîéøõè 31 ä¿ãýýð îí áóþó Áóìáûí îðäíû 31 ä¿ãýýð îí, ýñâýëÀïîêàëèïñèéí 31 ä¿ãýýð îí, àëòàí ¿åèéí 31 ä¿ãýýð îí ãýõ ìýòýýðíýðëýæ áîëíî.

Õ¿ì¿¿íèé òàðõè

ÁÈÄ õ¿íèé òàðõèíèé ÷àäàâõèéã á¿ðýí îéëãîòîëîî íèëýýä óðò çàìòóóëàõ áîëíî. Æèøýýëáýë, çóðãààäàõü ìýäðýõ¿é áóþó øóóä îéëãîæìýäýõ ÿâäëûã áàãà áàë÷èð õ¿¿õä¿¿äýä õºãæ¿¿ëæ ºãºõ ¸ñòîé. Ýíý

202

áîë áèäíèé òåëåïàò ãýæ íýðëýýä áàéãàà ç¿éë þì. Òåëåïàò íü áèäíèéãá¿òýýã÷èäòýéãýý áóþó Ýëîõèìòîé øóóä õàðèëöàõ áîëîìæ îëãîäîãáèëýý.

Îëîí òîîíû ¿çìýð÷ õ¿ì¿¿ñ íàäààñ þó õèéõ ¸ñòîéãîî àñóóæèðæ áàéíà. Ó÷èð íü òýä ººðñäèéí ‘ãàäààä åðòºíö’ õýìýýí íýðëýñýíãàçðààñ íàäàä òóñëàõ, íàäòàé õîëáîî òîãòîîõûã õ¿ññýí çàõèàñóóäõ¿ëýýí àâñàí áàéñàí áºãººä ìèíèé õóâüä òýäýíä ãýðýë ãýãýý àâ÷ðàíõàðèó áàðèõ íü ãîë áàéâ. ¯çìýð÷ õ¿ì¿¿ñ áîë òåëåïàòèéí õóâüääóíäæààñ äýýã¿¿ð àâúÿàñ ÷àäâàðòàé, îþóí óõààí íü àëü õýäèéí ñýðæãýãýýðýõ çàìä îðñîí ó÷ðààñ ìàø ÷óõàë õ¿ì¿¿ñ þì. Òýä ººðñäèéí÷àäàâõèéã á¿ðýí ä¿¿ðýí àøèãëàæ óäèðäàõûí òóëä áÿñàëãàëààðõè÷ýýëëýýä ¿çýõ õýðýãòýé.

Êëàóäå Ðàåë ìèíèé õóâüä íàäòàé õîëáîî òîãòîîõ çàõèàñõ¿ëýýæ àâñàí á¿õ ¿çìýð÷èäòýé óóëçàæ, áàéíãûí óóëçàëò çîõèîíáàéãóóëàõ ÷èí õ¿ñýëòýéãýýð õ¿ëýýæ ñóóíà. Ìýäýýëýë àâàõûã õ¿ññýíæèíõýíý ¿çìýð÷ íàðò á¿ãäýä íü ìýäýýëýë ºãºõ áîëíî. Íýã òàðõèíûõ¿÷ ÷àäàë ãýäýã áîë àãóó ç¿éë, ãýâ÷ õýä õýäýí òàðõèíû õ¿÷ ÷àäàëíèéëâýë õÿçãààðã¿é. ×èõòýé á¿õýí ñîíñîöãîîã.

Òà á¿õíèé îéëãîõã¿é áàéãàà, ýðäýìòäèéí òàéëáàðëàæ÷àäààã¿é á¿õíèéã Ýëîõèì á¿òýýñýí þì ø¿¿ ãýäãèéã õýçýý ÷ á¿¿ ìàðò.Öàã÷èí õ¿í õèéñýí öàãíûõàà ýðýã øóðàã á¿ðèéã ìýääýã áèç äýý.

Àïîêàëèïñ

Àïîêàëèïñ (¿ã÷èëâýë ‘íóóöûã èë÷ëýõ ¿å’ ãýñýí ¿ã)-ûí ¿å óðüä÷èëàíçºãíºñºí ¸ñîîð èðñíèéã á¿¿ ìàðò. Öàã íü èðýõýýð îëîí õóóðàì÷ãýãýýíòí¿¿ä ãàð÷ èðíý ãýæ õýëñýí áàéäàã. Ýíý öàã ¿å ¿íýõýýð èðñýíýñýõèéã õàðàõûí òóëä ýðãýí òîéðíîî ñàéí àæèãëàõ õýðýãòýé.Õóóðàì÷ ãýãýýíòí¿¿ä ãýäýã áîë ñîíèí õýâëýë ä¿¿ðýí áè÷èãääýãçóðõàé çîõèîã÷ íàð áºãººä ò¿¿í÷ëýí øèíæëýõ óõààíû ¿ð øèìèéã¿ã¿éñãýäýã, Ýëîõèìîîñ ýðò äýýð ¿åèéí õ¿ì¿¿ñò ¿ëäýýñýí çàõèàñáîëîõ ýðòíèé íîì ñóäðóóä äýýðõ ñ¿¿ë÷èéí çàõèäàë á¿ðòýéçóóðàëäàæ áàéäàã áóñàä îëîí èéì õ¿ì¿¿ñ áèé.

Èéì õóóðàì÷ ãýãýýíòí¿¿ä ýðòíèé ìº÷èä áîäîëòîé õ¿ì¿¿ñèéí

203

òýíãýðýýñ áóóæ èðäýã ó÷ðààñ áóðõàä õýìýýí ¿çýýä õýëñýí á¿õíèéãíü àéæ ýìýýí õóóëæ áè÷èæ áàéñàí òýð ë ç¿éëñýä èòãýõèéã èë¿¿ä¿çäýã þì. Òýä õàðèí òýíãýðýýñ áóóæ èðñýí áîëãîíû ºìíº ìóíõàãààðºâäºã ñºãäºõºº áîëüñîí îð÷èí ¿åèéí õ¿ì¿¿ñò ºãººä áàéãààÝëîõèìèéí çàõèàñò èòãýõ ¸ñòîé þì. ªíººäºð ýäãýýð îð÷èí ¿åèéíõ¿ì¿¿ñ ñàíñàð îãòîðãóéã îéëãîõûã îðîëäîæ áàéãàà áºãººä òýäíèéãíàñàíä õ¿ðñýí õ¿íòýé ç¿éðëýæ áîëîõ þì. Ãýâ÷ ýðãýí òîéðîíä ÿíçá¿ðèéí óëàéðàí ø¿òýã÷, õàðàíõóé á¿ä¿¿ëýã øàøèíû á¿ëýãëýë¿¿äîëíîîð áèé áîëæ, ¿íýíèé öàíãààíä îðñîí, àëèâààã øèíý ñîðãîãîîðõ¿ëýýæ àâäàã çàëóóñûã óðóó òàòñààð áàéíà.

Íýãýí ôèëîñîôè÷èéí õýëñýí÷ëýí: “Åñ¿ñ õ¿ì¿¿ñèéí çàìíàõçàìûã çààæ ºãºõººð èðýõýä õ¿í á¿ð ò¿¿íèé õóðóó ðóó ãàéõàí øèðòýæáàéëàà”. Ýíý ºã¿¿ëáýðèéã ë áÿñàëãàæ ¿çýýðýé. Àñóóäëûí ãîë íüçàõèàñûã äàìæóóëæ áóé ýë÷èä áóñ, ò¿¿íèé èëãýýñýí õ¿í, çàõèàñõî¸ðò áàéãàà þì.

Äîðíûí øàøèíû á¿ëýãëýë¿¿äèéí äóíä á¿¿ òººðºëä. ¯íýíãýäýã áîë Ãèìàëàéí îðãèëä áèø, Ïåðóä ÷ áèø, ººð õàà íýãòýýáàéäàãã¿é. ¯íýí òàíû äîòîð áàéíà. Õàðèí òà àÿëàí ÿâàõûã õ¿ñäýã,¿çýñãýëýíòýé ñàéõàí ãàçðóóäàä äóðòàé áîë àëñ õîëûí á¿õèé ë óëñîðíóóäààð ÿâààä ¿ç. Òà äýìèé öàãàà ¿ðñýíýý îéëãîæ, õàéæ ÿâñàíç¿éë òàíü ÿìàãò ººðèéí ÷èíü äîòîð áàéñíûã ìýäýõ áîëíî.

ªºðèéíõºº äîòîð àÿëààä ¿ç, ýñ òýãâýë òà çºâõºí íààøààöààøàà õîëõèæ, áóñäûí äîòðîîñîî õàéæ áàéãààã õàðæ õºíäëºí㺺ñàæèãëàõ áàéäëààð ¿íýíèéã îëæ ìýäíý ãýæ áîääîã ãýíýí æóóë÷èí ìýòáàéõ áîëíî. Ìàãàäã¿é òýä ¿íýíèéã îëæ ÷ áîëîõ þì, ãýõäýý òýäíèéãç¿ãýýð àæèãëàæ ñóóãàà õ¿ì¿¿ñ ìýäýýæ îëîõã¿é. ªºðèéíõºº äîòîðàÿëàõàä òàíü îíãîö õýðýã áîëîõã¿é ø¿¿ äýý.

Äîðíûõîí ªðíèéõºíä ìýðãýí óõààí áîëîí îþóí ñàíààãñýðãýýõ òàëààð çààæ ñóðãàõ ç¿éë áàéõã¿é. Õàðèí ÷ ýñðýã íü ¿íýí áàéõ.Äýðãýä¿¿ð íü áýë÷èõ õàëäàøã¿é äàðõàí ¿õýð ñ¿ðãýý õàðñààð áàéæóºëñºæ ¿õýæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñýýñ ìýðãýí óõààí ÿàæ îëæ àâàõ ãýý âý?

ͺ㺺 òàëààñ, îëîí ¿åèéí òóðø õàðàíõóé á¿ä¿¿ëýã, àéìøèãòñ¿ñýã áèøðýëäýý äºíãºëºãäºæ èðñýí ýäãýýð õ¿ì¿¿ñò òóñëàõààð èðñýíìýäëýã áîëîâñðîëòîé, øèíæëýõ óõààí÷ õ¿ì¿¿ñ áîë ªðíèéõºí áèëýý.ªðíºäèéí îðíóóä ãóðàâäàã÷ åðòºíöèéí îðíóóä øèã õ¿íäðýëáýðõøýýë òóóëààã¿é íü òîõèîëäîë áèø þì. Õàðàíõóé á¿ä¿¿ëýã

204

íî¸ðõñîí ãàçàð õ¿íèé áèå àìüä ÿâæ ÷àäàõã¿é. Áîëõè á¿ä¿¿ëýã õ¿ì¿¿ñºëñãºëºíãèéí àñóóäëûã øèéäýæ, ºëñºæ ÿäàðñàí õ¿ì¿¿ñò õîîë õ¿íñºã÷ ÷àäíà ãýæ ¿¿? Òýä ººðñäèé㺺 òýæýýõ ãýæ ÿäàí õàíãàëòòàéáýðõøýýë çîâëîí òóóëæ áàéõàä òà òýíäýýñ ìýðãýí óõààí ãàðàõûãõ¿ëýýíý ãýæ ¿¿?

Àíõíààñàà äýëõèéí á¿õ õ¿ì¿¿ñò èæèë áîëîìæ îëãîñîí. Çàðèìíü àñóóäëàà øèéä÷èõñýí, òýð á¿¿ õýë õýðýãöýýíýýñýý ÷ èë¿¿ þìòàéáîë÷èõñîí áàéõàä áóñàä íü àìü çóóõ àðãà õýðýãñýë ÷ ¿ã¿é áàéíà.Òàíû áîäëîîð àëü íü àëèíäàà òóñëàæ ÷àäàõ âý? ªðíºäèéí õ¿ì¿¿ñíýýëòòýé ñýòãýëãýýíèé çàìä àñàð õîë ÿâ÷èõñàí, õàðèí Äîðíîäûíõîíòýäíèé õ¿ðñýí àìæèëòèéí àðàâíû íýãä ÷ õ¿ðýýã¿é áàéãàà.

Òåëåïàòèéí õàðèëöàà

‘ÎÞÓÍ ÓÕÀÀÍ, ìàòåðè õî¸ð ìºíõºä àäèë ç¿éë’ õýìýýí Áàðäî Òîäîëáóþó Ò¿âäèéí ¯õýãñäèéí Íîì -ä áè÷ñýí íü ýíý õýñãèéãòàíèëöóóëàõàä òîõèðîìæòîé èøëýë þì.

Õýðýâ òà äýýä çýðãèéí ÷àíàðòàé òåëåïàòèéí õàðèëöààíäîðîõûã õ¿ñâýë, ¿ñ, ñàõëàà á¿¿ õóñ÷ òàéð. Òîäîðõîé õýñýã õ¿ì¿¿ñ ¿ññàõëàà õóññàí ÷ õàíãàëòòàé ñàéí àæèëëàõààð õºãæ¿¿ëñýí òåëåïàòèéíýðõòýíòýé áàéäàã. Ãýâ÷ õýðâýý õàìãèéí ñàéí ¿ð ä¿íä õ¿ðüå ãýâýëá¿òýýã÷äèéí òîëãîé, í¿¿ðýíä ÷èíü óðãóóëñàí ¿ñèéã á¿¿ õóñ. Òàíûáèåèéí ÿìàð ÷ îíöëîã øèíæèéã øàëòãààíã¿éãýýð òàíä ºãººã¿é ó÷ðààñ¿ñ óðãàæ áàéíà ãýäýã íü öààíàà ó÷èðòàé. Á¿òýýëèéã íü õ¿íäýëæ áàéæë á¿òýýã÷äýý õ¿íäýëíý ø¿¿ äýý.

Á¿òýýã÷èäòýé õàðèëöààíä îðîõ õàìãèéí òîõèðîìæòîé öàã ìº÷áîë óíòààä ñýðýõ ìº÷ þì. Ó÷èð íü òàíû áèå íîéðíîîñ ñýðýõýä îþóíóõààí ÷èíü ÷ áàñ äàõèí ñýðãýäýã þì. Òýðõ¿¿ ìº÷èä íýãýí ìåõàíèçìàæèëëàæ ýõëýõ áºãººä îþóí óõààíàà îð÷èí òîéðîíäîî áîëîíõÿçãààðã¿éä õ¿ðòýë àëü áîëîõ àëñàä äýëãýí íýýæ ºãñíººð òà ýíýìåõàíèçìèéã öààø àæèëëóóëàõ ¸ñòîé. Õàðèí ýíý ¿éë ÿâöûã çîãñîîæòàñàëäóóëàõã¿é áàéõàä îíöãîé àíõààðàõ õýðýãòýé.

պ뺺 çàâèëàí ñóóõ þìóó ýñâýë íóðóóãààðàà ãàçàð õýâò. Õýðýâáîëîìæòîé áîë çàäãàé ãàçàð áàéðëàëàà ýçýëæ òýíãý𠺺ä øèðò.

Îþóí óõààí áîë ñàðíàéòàé àäèëõàí. ªã뺺 íýýãäýæ

205

ýõýëíý, õàðèí äºíãºæ íàõèàëæ áóé ¿åä íü õàÿà çàñ÷ òàñäàæ áàéõáîëíî. Õýðýâ äàõèàä õýñýãõýí õ¿ëýýâýë öýöýãëýæ ýõëýõ áîëíî. Áèåáÿëäàðûí ÷èéðýãæ¿¿ëýõ äàñãàë õèéõ ñàéí, ãýâ÷ îþóí óõààíûãáÿëäàðæóóëàõ äàñãàë õèéõ á¿ð ñàéí.

Õýðýâ òýð äîðîî ¿ð ä¿íä õ¿ðýõã¿é áîë òýâ÷ýýð á¿¿ àëä.Àëèâàà ýðõòýíèéã àøèãëàõã¿é áîë õàòàæ ñóëüääàã. Õ¿í ¿å ìº÷ººãýìòýýæ óðò óäààí õóãàöààíä øîõîéòîé áàéëãàñàí áîë ò¿¿íèéõýâèéí àæèëëàãààã ñýðãýýõýä íèëýýä èõ ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàéáàéäàãòàé ë àäèë áèëýý.

Òýíãý𠺺ä õàðàí ýðãýí òîéðîíä òàíü á¿õ ç¿éë áàéõààðáàéðëàëàà áîä. ªºðèé㺺 ñóóæ áàéãàà áàéøèíòàéãàà õàðüöàíãóéãààðòºñººëæ, ÷óëóóí õàíàí äóíä àëäàãäñàí º÷¿¿õýí òîëáî ìýò ä¿ðñëýíáîä. Òàíòàé íýãýí çýðýã ñýðæ áàéãàà á¿õ õ¿ì¿¿ñòýé áîëîí äýëõèéíáºìáºðöºãèéí íºãºº õýñýãò îðîíäîî îðæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñòýé ººðèé㺺õàðüöóóëæ õàð. Òýðõýí ìº÷èä äºíãºæ òºðæ áàéãàà, õîîðîíäîî áèåìàõáîäèîðîî íýãäýæ áàéãàà, çîâæ ç¿äýð÷ áàéãàà, àæèë õèéæ áàéãàà,¿õýæ áàéãàà á¿õèé ë õ¿ì¿¿ñèéí òàëààð áîä. Òýäíèéã á¿õýëä íüòºñººëºí áîäîæ, ººðèé㺺 ººðèéí ãýñýí îðøèí òîãòíîõ ò¿âøèíäýýàâàà÷èí áàéðëóóë.

Ò¿¿í÷ëýí ººðèé㺺 àëü áîëîõ àñàð óóäàì çàéòàé õàðüöàíãóéáàéðëóóë. ªºðèéí áàéãàà õîòûã òóõàéí óëñûíõàà, òèâèéíõýý, ýñâýëîðøèí ñóóæ áóé àðëûíõàà íóòàã äýâñãýð äýýð àëäàãäñàí º÷¿¿õýí òîëáîìýòýýð òºñººë. Òýãìýãö ãàçààñ òàñðàí óëàì á¿ð õîëäñîîð áàéãààîíãîöîíä ñóóæ ÿâàà þì øèã, õîòîî, ýõ ãàçðàà ãàçðûí çóðàã äýýðõ º÷¿¿õýíòîëáî áîëîí ¿ëäýæ áàéãàà ìýòýýð òºñººëºí áîäîë ñàíààíäàà ººðèé㺺íèñãý.

Äýëõèé äýýð áàéãààãàà, äýëõèé áîë õ¿í òºðºëõòºí äýýð íüøèìýã÷ëýí àìüäàð÷ áàéãàà æèæèã áºìáºã ãýäãèéã ñàíà. Òýð ÿìàãòýðãýëäýõ áîëîâ÷ ¿¿íèéã íü òà íàð ìýäýõã¿é. ªºðèé㺺 ò¿¿íòýéõàðüöàíãóé, äýëõèéã òîéðîí ýðãýæ áàéãàà ñàðòàé õàðüöàíãóé, íàðûãòîéðîí ýðãýæ áàéãàà äýëõèéòýé õàðüöàíãóé, íàðíû àéìãèéí òºâîð÷èìä òîéðîí ýðãýëäýæ áàéãàà íàðòàé õàðüöàíãóé òºñººëºí áîä.ªºðèéã íü òîéðñîí ãàðèãóóäòàé íàðíóóä áîëîõ îäîäòîé õàðüöàíãó麺ðèé㺺 áàéðëóóëàí áîä. Òýð îëîí ãàðèãóóä äýýð õÿçãààðã¿é îëîíáóñàä àìüä áèåñ¿¿ä àìüäàð÷ áàéõ áºãººä òýäíèé äóíä áèäíèéõýçýý íýãýí öàãò ìºíõèéí õóòàã õ¿ðòýæ àìüäðàõ, ìºíõ íàñòíóóäûí

206

ãàðèã áóþó ìàíàé á¿òýýã÷èä áîëîõ Ýëîõèìèéí ãàðèã áàéíà.Áóñàä àìüä àìüòàí îðøèí áóé ( çàðèì íü áèäíýýñ èë¿¿ ºíäºð

õºãæèëòýé, çàðèì íü áèäíýýñ ÷ äîðîé õºãæèëòýé) á¿õ åðòºíö¿¿äòýéõàðüöàíãóé, óëìààð îãòîðãóéí òºâèéã òîéðîí ýðãýæ áàéãàà òýäãýýðíàðíû àéìãóóäòàé õàðüöàíãóéãàà𠺺ðèé㺺 áàéðëóóëæ òºñººë.Ýöýñò íü, ñàíñàð îãòîðãóéòàé á¿õýëä íü ººðèé㺺 õàðüöóóëàíáàéðëóóë, òýð íü ººðºº ìàãàäã¿é òýíãý𠺺ä øèðòýí, ººð åðòºíö äýýðàìüäðàë áàéäàã áîëîâóó õýìýýí ãàéõàøðàí áàéãàà õýí íýãíèé ãàðûíàëü íýã ìîëåêóë äîòîðõ àòîìûí àòîì ÷ áàéæ ìýäíý.

Ýíý á¿õýí á¿ãä õÿçãààðã¿é óóäàìòàé õàðüöàíãóé ç¿éëñ þì. Äàðàà íü áàñ ººðèé㺺 áèåòýéãýý, á¿õ àìèí ÷óõàë

ýðõòí¿¿äòýéãýý áîëîí áèåèéí áóñàä õýñã¿¿äòýéãýý õàðüöàíãóéáàéðëóóë. ßã ýíý ìº÷èä ÷àìä ìýäýãäýæ àíçààðàãäàõã¿éãýýð àæèëëàæáàéãàà á¿õ ýðõòí¿¿äýý òºñººëºí áîä.

×àìààñ àñóóõã¿éãýýð öîõèëæ áàéãàà ç¿ðõýý, á¿õèé ë áèåýð÷èíü òîéðîí ýðãýëäýæ, óñæóóëæ áàéãàà öóñàà, ìºí þó õèéæ áàéãààãààîéëãîæ, óõààð÷ áàéãàà òàðõèà áàñ áîä. Ò¿¿í÷ëýí òàíû öóñûãá¿ðä¿¿ëýã÷ Ẻìí¿¿äýý, òàíû áèåä øèíýýð òºðæ, íºõºí ¿ðæèõÿâöäàà òààëàìæòàé áàéãàà, áàñ òàíä ìýäýãäýõã¿éãýýð ¿õýæ áàéãàà,ìàãàäã¿é ººðèéã ÷èíü õóâü õ¿íèé õóâüä á¿ðýëäýí òîãòîõîä òóñëàæáàéãààãàà óõààðàõã¿é ÿâàà òýð á¿õ ýñýý áîäîîðîé.

Ýäãýýð ýä ýñèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéãàà á¿õ ìîëåêóëèéí òàëààð,íàðíû àéìãèéã òºâèéã òîéðîí ýðãýã÷ íàð ìýò ýäãýýð ìîëåêóëóóäûãá¿ðä¿¿ëýã÷ á¿õ àòîìóóäûí òàëààð, ýäãýýð àòîìóóäûã á¿ðä¿¿ëýã÷æèæèã õýñã¿¿äèéí òàëààð, ìºí òýäãýýð æèæèã õýñã¿¿äèéí äîòîðõ, ººðãàðèã äýýð àìüäðàë áóé ýñýõèéã àñóóí áóé, àìüäðàë öîãöëóóëñàíá¿ð º÷¿¿õýí æèæèã õýñã¿¿äèéí òàëààð ÷ áàñ áîäîîðîé...

Ýíý á¿õýí á¿ãä õÿçãààðã¿é º÷¿¿õýí æèæèãòýé õîëáîîòîé.ªºðèé㺺 õÿçãààðã¿éí íýã õýñýã ãýäãèéã óõàìñàðëàæ, äýýðýý

áîëîí äîîðîî áàéãàà ç¿éëñäýý õàéðûí ãýãýý öàöðóóëàí, õÿçãààðã¿éòîì áà õÿçãààðã¿é æèæèã ç¿éëñòýé ýâ íàéðòàé çîõèöîëä ººðèé㺺áàéðëóóë. Èíãýýä áèäíèéã á¿òýýã÷ - Ýëîõèìä èëãýýõ õàéðõ¿íäýòãýëèéí ¿ãýý ýð÷èìòýé áîäîæ, òýäíèéã õàðàõ, òýäýíòýé íýã ëºäºð íýãäýæ, ñîíãîãäñîí õ¿ì¿¿ñèéí òîîíä îðîõ øàãíàë õ¿ðòýõ¿éöõ¿÷ ÷àäàëòàé áîëîõûã õ¿ñýæ áàéãààãàà òýäýíä äàìæóóëàõûã õè÷ýý.Èíãýýä òà õÿçãààðã¿éòýé íýãäýí çîõèöîõ ó÷ðààñ ãýðýë ãýãýýã ìýäýð÷,

207

á¿õýë ºäðèéí òóðø á¿õèé ë õ¿÷ ÷àäëààðàà îð÷èí òîéðîíäîî ñàéíñàéõíûã á¿òýýõýä áýëýí áîëíî.

Òà íàð ìºí ýäãýýð äàñãàëûã ãàíöààðàà áóþó áóñàäòàéãàà õàìòìýäðýõ¿éí áÿñàëãàëûí òàíõèìä õèéæ áîëíî. Ãýõäýý ìýäðýõ¿éíáÿñàëãàëûí ºðººí人 õýí íýã õàéðòàé õ¿íòýéãýý õàìò ýíý äàñãàëûã¿éëäýæ, ººðèé㺺 ò¿¿íòýé áèå ìàõáîäèîðîî íýãòãýæ, èíãýæ ýâñýëäýõ¿åäýý ººðñäèé㺺 õÿçãààðã¿éòýé õàìòðàí çîõèöîëäóóëàõ ìº÷èä ëòà íàð òºãñ çîõèöîëäîîíä îéðòîæ î÷èõ áîëíî.

¯äýø îðîéí öàãààð òýíãýðò îäîä ò¿ãýæ, àãààðûí òåìïåðàòóð纺ëºí äóëààí áîëîõ ¿åä ãàäàà ãàð÷ ãàçàð õýâò. Òýãýýä òýíãý𠺺äõàðæ, Ýëîõèìèéí òóõàé, õýçýý íýãýí öàãò òýäýíòýé õàìò áàéõãàâúÿàòàé áîëîõûã õ¿ñ÷ áàéãààãàà ýð÷èìòýé áîäîæ, õýäèéãýýð òýäòàíààñ þó õèéëãýõèéã õ¿ñ÷ áàéãààã íü ñàéí îéëãîîã¿é ÷ ãýñýí õ¿ññýíá¿õíèéã íü ¸ñîîð ã¿éöýòãýæ, õèéõýä áýëýí áàéíà ãýäãýý õ¿÷òýé áîäîõõýðýãòýé. Ìàãàäã¿é, õàíãàëòòàé áýëýí áàéäàëä îðñîí ¿åä ÷èíü ÿìàðíýã äîõèî ºãºõèéã õàðàõ áîëíî.

Ãàçàðò íóðóóãààðàà õýâòýæ áàéõäàà òàíû ìýäðýõ¿éíýðõòýí¿¿äèéí ìýäðýõ õ¿ðýý õÿçãààðëàãäìàë, ýíý íü õÿçãààðã¿éíòàëààð òºñººëºí áîäîõîä õ¿íäðýë ó÷ðóóëæ áàéãààã îéëãîõóõàìñàðëààðàé. Òàíûã ãàçàðòàé íààñàí õ¿÷ ¿éë÷èëæ áàéãàà ó÷ðààñòà ãàçðààñ îãöîì òàñàð÷ îäîäûí ç¿ã õººðºí îäîõ áîëîìæã¿é ÷ òàíûãÿìàð íýã îëñîîð ãàçàðòàé àðãàìæñàí ç¿éë õàðààõàí áàéõã¿é áèëýý.

Àãààð ìàíäàëä òàðõñàí äîëãèîíîîð ñàÿ ñàÿ õ¿í ìÿíãà ìÿíãàíðàèî ñòàíö, çóó çóóí òåëåâèçèéí õºòºëáºð¿¿äèéã ¿çýæ áóé áîëîâ÷òà á¿õýí òýäãýýð äóó, ä¿ðñèéí äîëãèîíûã øóóä í¿äýýð õàðæ, ÷èõýýðñîíñîõ õàðààõàí áîëîìæã¿é áàéäàã. Ëóóæèíãèéí á¿õ ç¿¿ õîéä ç¿ãèéãçààæ áàéäàã áîëîâ÷ òýäãýýðò ¿éë÷èëæ áàéãàà õ¿÷èéã òà á¿õýí ìºí ëõàðààõàí õàðæ, ñîíñîæ ÷àäàõã¿é.

Òèéìýýñ äàõèí äàâòàæ õýëýõýä, òàíû ìýäðýõ¿éí ýðõòýí¿¿äõÿçãààðëàãäìàë, õàðèí ýíåðãè áîë ñàíñàð îãòîðãóéòàé àäèëõÿçãààðã¿é ç¿éë. ªºðèé㺺 ñýðýý, õàðààõàí õ¿ëýýí àâàõ áîëîìæã¿é,òýð ÷ àòóãàé º÷¿¿õýí ÷ ñýæèã òºð¿¿ëýõýýðã¿é äîëãèîíóóäûã õ¿ëýýíàâ÷ ÷àääàã áîëãîõ ýä ýðõòí¿¿äýý ñýðýý. Æèðèéí òàãòàà õ¿ðòýë õîéäç¿ãèéã îëîîä íèñýõ ÷àäâàðòàé áàéõàä õ¿ì¿¿ñ òà íàð ÷àäàõã¿é. Ýíýòàëààð õýñýã çóóð ýðãýö¿¿ëýí áîäîîðîé.

Öààøèëáàë, ýíý á¿õíèé òàëààð ýä ýðõòýí íü õºãæèí

208

áîëîâñîð÷ áàéãàà õ¿¿õä¿¿ääýý çààæ ºã. Èéì ë çàìààð ‘øèíý õ¿íòºðºëõòºí’ òºðºí ãàð÷, òýäíèé õ¿÷ áîëîëöîî ºíººãèéí õ¿ì¿¿ñèéíõýýñõÿçãààðã¿é äýýä çýðãèéí áàéõ áîëíî.

Õ¿íèé ºñºëò õºãæèë çîãñîõ íàñàíä õ¿ðñýí áîëîâ÷ õýçýý ÷àëõàæ ãèøãýæ ñóðààã¿é õ¿í áîë ¿ðãýëæèéí ýðýìäýã áàéõ áà õîæèìíü õý÷íýýí çààæ ñóðãàñàí, õý÷íýýí àâúÿàñëàã õ¿í áàéñàí ÷ òàõèðäóòóó õýâýýð áàéõ áîëíî. Èéìýýñ õ¿¿õäèéã ºñºæ õºãæèæ áóé ¿åä íüóõààí ñàíààã íü íýýæ ºã÷, óëìààð á¿õèé ë àâúÿàñ ÷àäâàðûã íüõºãæ¿¿ëýí öýöýãë¿¿ëýõ ¸ñòîé, èíãýñíýýð òýä ÿäóó òàð÷èã, ÿâöóóóõààíòàé, áîëõè á¿ä¿¿ëýã áèäýíòýé îãò àäèëã¿é õ¿ì¿¿ñ áîëæõóâèðàõ áîëíî.

Øàãíàë

Áèäíèé á¿òýýã÷, Ýëîõèìèéã òàíüæ ìýääýã, õàéðëàæ õ¿íäýëäýã á¿õíèéãýíý íîì çàëæ ºãºõ áîëíî. Òýäýíä èòãýí áèøýð÷, òýäýíòýé òåëåïàòààðõàðèëöàõàà ñàíàæ áàéãàà, óëìààð ìºðãºë÷èéã æèíõýíý óòãààð íü íýýíõýðýãæ¿¿ëæ á¿õíèéã çàëæ ÷èãë¿¿ëýõ áîëíî. Áóñäûíõàà òºëºº ñàéí¿éëñ á¿òýýã÷äèéã óäèðäàí çàëàõ áîëíî. Íàäàä èë÷èëæ ºãñºí ç¿éëñòáîëîí ìèíèé í¿äýýð ¿çýæ òàéëñàí á¿õýíä èòãýäýã, õ¿íèéã øèíæëýõóõààíû àðãààð äàõèí àìüäðóóëàõ áîëîìæòîé ãýäýãò èòãýëòýé áàéäàãòýð õ¿ì¿¿ñèéã çàëæ õºòëºõ áîëíî. Èéì õ¿ì¿¿ñ á¿ãä íýã çàëàí÷èãë¿¿ëýã÷òýé, àìüäðàëûí çîðèëãîòîé áºãººä àç æàðãàëòàé áàéäàãþì.

Ñýðæ ãýãýýðýýã¿é õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä òýäýíä Ýëîõèìèéíçàõèàñèéí òàëààð ÿðèõ ÷ õýðýãã¿é. Óíòàæ áàéãàà õ¿í ñîíñîæ÷àäàõã¿é, óõààíã¿é áàéãàà îþóí óõààí õýäõýí ìº÷èéí äîòîð ñýðãýíýãýæ áàéõã¿é, ÿëàíãóÿà óíòàæ áàéãàà õ¿í íîéðîî õàðàìëàæ áàéãààáîë á¿ð ÷ õýö¿¿.

Ýíýõ¿¿ çàõèàñèéã ýðãýí òîéðîíäîî áàéãàà áóñäàä ñàéíñàéõíûã õèéã÷ õ¿ì¿¿ñò ò¿ãýý. ßëàíãóÿà, Ýëîõèìèéí òýäýíä õ¿ðòýýñýíîþóí óõààíûã àøèãëàí íèéãìýý ºëñãºëºí ãóéëàí÷ëàë, ºâ÷èí ýìãýã,ºäºð òóòìûí íºð èõ õºäºëìºðèéí à÷ààëëààñ ÷ºëººëæ áàéãàà õ¿ì¿¿ñòò¿ãýýí äýëãýð¿¿ë. Òýä áóñäûã ñýòãýë õàíãàëóóí áàéëãàæ, õºãæèíöýöýãëýõýä öàã çàâàà çàðæ áàéäàã áºãººä ìºíõ íàñòíóóäûí ãàðèãèéí

209

îðãèëóóðò öýöýðëýã èéì õ¿ì¿¿ñò ë çîðèóëàãäàí áýëòãýãäñýí áàéäàãþì.

Áóñäàä ÿìàð íýã ñàéí þì õèéõã¿éãýýð çºâõºí òýäýíä õîðõîõèðîë ó÷ðóóëàõààñ çàéëñõèéæ àìüäðàõ íü ó÷èð äóòàãäàëòàé.Òºâèéã ñàõèñàí ñààðìàã àìüäðàëòàé õ¿ì¿¿ñ ìºí ë ñààðìàã õóâüçàÿàòàé áàéíà. ªºðººð õýëáýë, ò¿¿íèéã äàõèí øèíýýðàìüäðóóëàõã¿é, õèéãýýã¿é ãýìò õýðýãò íü ÿëëàõã¿é, ìºí á¿òýýãýýã¿éñàéí ¿éëñèéõ íü òºëºº øàãíàë õ¿ðòýýõã¿é ãýñýí ¿ã.

Àìüäðàëûíõàà íýã õýñýãò îëîí õ¿íèéã çîâîîæ øàíàëãàñàíáîëîâ÷ òýð õýìæýýãýýð ñàéí ¿éëñ á¿òýýæ ãýìýý öàãààòãàñàí õ¿í ÷ñààðìàãò òîîöîãäîíî. ̺íõ íàñòíóóäûí ãàðèã äýýð äàõèí á¿òýýãäýõýðõòýé áîëîõûí òóëä õ¿í àìüäðàëûíõàà òºãñãºëä èëýðõèé ýåðýã¿íýëãýý àâñàí áàéõ ¸ñòîé.

Ýðãýí òîéðîíäîî áàãà ÷ áîëîâ ñàéí ¿éëñ á¿òýýãýýä ò¿¿íäýýñýòãýë õàíãàëóóí áàéõ íü áóñäààñ èë¿¿ äýýä çýðãèéí óõààíòàé áóñ,õºðºí㺠÷èíýýòýé áàÿí áóñ õ¿íèé õóâüä õàíãàëòòàé, ãýâ÷ ìàø èõóõààíòàé þìóó áàÿí ÷èíýýëýã õ¿íèé õóâüä õàíãàëòòàé ç¿éë áèø.Ìàø óõààíòàé õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä Ýëîõèìèéí òýäýíä ºãñºí îþóíóõààíûã àøèãëàí õ¿ì¿¿ñèéí àìüäðàõ íºõöºëèéã ñàéæðóóëàõ øèíýàðãà òåõíîëîãè îëæ íýýõ áàéäëààð áóñäàä àç æàðãàë àâ÷èðàõ¿¿ðýãòýé.

̺íõ íàñòíóóäûí ãàðèã äýýð øèíæëýõ óõààíû àðãààð äàõèíá¿òýýãäýõ ýðõòýé õ¿ì¿¿ñ, ººðñ人ñ íü ÿìàð ÷ õ¿÷ ÷àðìàéëòãàðãàõã¿éãýýð õîîë õ¿íñèéã íü áýëòãýí àâ÷èð÷ ºãäºã, äàí ãàíöòýäíèé õ¿ñýë òààøààëûã õàíãàõ çîðèëãîîð øèíæëýõ óõààíûàðãààð á¿òýýãäñýí ãàéõàëòàé ¿çýñãýëýí òºãñ ýðýãòýé, ýìýãòýéõàìòðàã÷èä á¿õèé åðòºíöºä àìüäðàõ áîëíî. Òýä çºâõºí ººðòòààëàìæòàé á¿õíèéã õèéæ áèå ñýòãýëýý áàÿñãàí æàðãààí ìºíõºäàìüäðàõ áîëíî. Õàðèí áóñäûã çîâîîí òàð÷ëààã÷äûí õóâüä ìºí ëäàõèí á¿òýýãäýõ áîëîâ÷ òýäíèé òóóëàõ çîâëîí ç¿äã¿¿ð ìºíõíàñòíóóäûí ýäëýõ æàðãàë öýíãýëòýé àäèë áàéíà.

Øèíæëýõ óõààí, ýðòíèé øàøèíóóä õî¸ð òºãñ óóñàí íèéëæáàéãàà ºíºº ¿åä òà íàð ÿàæ ýíý á¿õýíä èòãýõã¿é áàéæ ÷àäàæ áàéíààà? Òà íàð þó ÷ áèø ìàòåð, õóìõèéí òîîñ ë áàéñàí, õàðèí Ýëîõèìòà íàðûã ººðñäèéíõºº ä¿ðýýð ìàòåðèéã íî¸ëîí çàõèðàõ ÷àäâàðòàéàìüä áèåò áîëãîí á¿òýýñýí áèëýý. Õîæèì òà íàð ýðãýýä ë ìàòåð

210

áóþó õóìõèéí òîîñ áîëîõ áºãººä òýä òà íàðûã øèíæëýõ óõààíûàðãààð á¿òýýñýí øèãýý äàõèí íýã óäàà àìüäðóóëàõààð á¿òýýõ áîëíî.

Ýëîõèì àíõíû õ¿ì¿¿ñèéã á¿òýýõäýý ºìíº íü ººðñäºä íüçîðèóëæ õèéæ áàéñàíòàé ÿã èæèë ç¿éë õèéæ áàéãààãàà ìýäýõã¿éãýýðá¿òýýñýí ãýäýã. Òýä íýã õýñýã øèíæëýõ óõààíû òóðøèëò ÿâóóëæáàéíà ãýæ áîäîæ áàéñàí áºãººä òéèìýýñ ÷ ýõíèé óäààä áàðàã á¿õõ¿í òºðºëõòíèéã óñòãàñàí àæýý.

Ãýâ÷ òýä ººðñ人 ÿã áèäýí øèã á¿òýýãäñýíýý îéëãîõûí öàãòáèäíèéã ººðñäèéí ¿ð õ¿¿õýä øèãýý õàéðëàæ ýõëýí, áèäíèéã ººðñäèéíõ¿÷èðõèéëëýý ººðñ人 äàâàí òóóëàã õýìýýí îðõèæ, áèäíèéã äàõèíõýçýý ÷ ñºíººæ óñòãàõûã îðîëäîõã¿éãýý òàíãàðãàëæýý.

Õýäèéãýýð Ýëîõèì á¿õýëäýý õ¿í òºðºëõòíèé òºëºº þìóóýñðýã ¿éë àæèëëàãààíä õºíäëºí㺺ñ øóóä îðîëöäîãã¿é áîëîâ÷òýäíèé òààëàëä íèéöñýí áóþó ¿ë íèéöñýí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæáàéãàà çàðèì õ¿ì¿¿ñò õ¿÷òýé íºëºº ¿ç¿¿ëæ ÷àääàã áàéíà. Õýðýâýíý íü õóäëàà áàéõ þì áîë Ýëîõèìòîé óóëçñàí, òýäíèé çàõèàñûãõ¿ëýýæ àâñàí õýìýýí çàðëàã÷ õ¿ì¿¿ñèéã õàðààë èäýã. Òýäíèéàìüäðàë òàì áîëæ, òýä á¿õèé ë ãàé çîâëîíòîé òóëãàðààä èðýõ ¿åäýýõóäàë õýëñýíäýý õàðàìñàõ áîëíî.

Ò¿¿í÷ëýí Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èéí ýñðýã ¿éë àæèëëàãààÿâóóëæ, ò¿¿íèéã äààëãàâðàà áèåë¿¿ëýõýä íü ñààä áîëîõûãîðîëäîãñîä, ýñâýë ò¿¿íèéã äàãàãñàäûí õîîðîíä õàòãàëäóóëæ, ÿñõàÿõûí òóëä ò¿¿íèéã õóäëàà äàãàí áàÿñàã÷äûí àìüäðàë ÷ òàìáîëîõûã ¿çýõ áîëíî. Òýäýíä äýýðýýñ èëò ÿìàð íýã äàðàìò íºëºº¿ç¿¿ëýõã¿é áîëîâ÷, ÿàãààä ºâ÷èí çîâëîí, ãýð á¿ë, àæèë ìýðãýæëèéíõ¿íäðýë, ñýòãýë ç¿éí õÿìðàë áîëîí áóñàä áýðõøýýë á¿õýí òýäíèéãàçàð äýëõèé äýýðõ îðøèí òîãòíîëä õàëäàæ, öààíà íü òýäíèéãìºíõèéí ÿë øèéòãýë õ¿ëýýæ áàéãààã ìýäýõ áîëíî.

Ýíý ìºð¿¿äèéã óíøèæ áàéõäàà èíýýä íü õ¿ð÷ áàéãàà õ¿ì¿¿ñòà íàð õýðâýý Åñ¿ñèéí öàã ¿åä àìüäàð÷ áàéñàí áîë ò¿¿íèéã öîâäëîíøèéòãýõ áàéñàí áèç. Òà íàð áàñ ãýð á¿ëèéíõýý ãèø¿¿äèéã çóðñàíçóðãèéíõàà äàãóó òºðæ, ãýðëýæ, ¿õýõèéã õàðàõûã õ¿ñ÷ áàéãàà, ó÷èðíü ýíý áîë ìàíàé ¸ñ ñóðòàõóóí, çàí çàíøëèéí íýãýýõýí õýñýã áîëîîäáàéãàà áèëýý. Òà íàð ÷ áàñ àíõíû Õðèñòîñèéí øàøèíòíûã àðñëàíäçàëãèóëàõûã õàðàõààð èðñýí õ¿ì¿¿ñ øèã çàí ãàðãàæ, ýíä áè÷ñýíç¿éëñä èòãýãñýä ð¿¿ ¸æòîé èíýýìñýãëýë ÷óëóóäàí, òýäíèéã ñýòãýë

211

ìýäðýëèéí ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõ õýðýãòýé ãýöãýýæ áàéíà óó. Îð÷èí¿åä õýí íýã íü äýìèé ñîëèîòîé þì ÿðèõàä ò¿¿íèéã öîâäëîõ þìóóàðààòíû èäýø áîëãîõîî áîëüñîí, ýíý áîë òóí çýðëýã á¿ä¿¿ëýã õýðýã.Õàðèí èéì õ¿ì¿¿ñèéã ñýòãýëèéí ìýäðýëèéí ýìíýëýã ð¿¿ èëãýýäýãáîëñîí. Õýðâýý èéì ãàçàð õî¸ð ìÿíãàí æèëèéí ºìíº áàéñàí áîë Åñ¿ñáîëîí ò¿¿íä èòãýãñýäèéã òýíä õîðèõ áàéñàí áèç. ̺íõèéí àìüäðàëäèòãýäýã õ¿ì¿¿ñèéí õóâüä, òýä ÿàãààä õàéðòàé õ¿ì¿¿ñýý àëäàõäààóéëæ ãàøóóääàã áîëîõûã íü àñóó.

Õ¿íèé íèéãýì Ýëîõèìèéí á¿òýýëèéã øèíæëýõ óõààíû¿¿äíýýñ îéëãîõ ÷àäâàðã¿é áîëãîõûí õýðýýð îëîí ò¿ìýí ¿ë ìýäýãäýõ‘Áóðõàí’-ä èòãýõ íü àðãàã¿é õýðýã. Õàðèí îäîî áîë øèíæëýõ óõààíûà÷ààð ìàòåð áîë õÿçãààðã¿é òîì, õÿçãààðã¿é æèæèã áàéæ áîëîõûã òàá¿õýí îéëãîäîã áîëñîí òóë ýðòíèé ºâºã äýýäñèéíõýý ñ¿ñýãëýíáèøèð÷ áàéñàí ‘Áóðõàí’ ãýã÷èä èòãýõ øàëòãààíã¿é áîëæýý. Áèäíèéá¿òýýã÷, Ýëîõèì ìààíü àìüäðàë õýðõýí á¿òýýãäñíèéã îéëãîæ, ýðòíèéáè÷èã çîõèîëóóäòàé çîõèõ õàðüöóóëàëò õèéõ ÷àäâàðòàé õ¿ì¿¿ñòòàíèí ìýäýãäýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà. Èéì õ¿ì¿¿ñë ìºíõ íàñëàõ ýðõòýéáîëîõ áèëýý.

Õðèñòîñèéí øàøèíòíóóäàà! Òà á¿õýí Åñ¿ñ ýðãýí èðíý ãýäãèéãçóó çóóí óäàà óíøñàí – ãýõäýý ò¿¿íèéã ýðãýí èðýõ þì áîë òà íàðò¿¿íèéã ñýòãýë ìýäðýëèéí ýìíýëýãò õýâò¿¿ëýõýýð áàéäàëòàé áàéíà.Íààøàà îéðò, í¿äýý íýýöãýý!

Èçðàèëèéí ¿ð à÷ íàðàà! Òà íàð àâðàëûí ýë÷ýý õ¿ëýýñýýð ëáàéíà óó- ãýâ÷ õààëãàà õàðààõàí íýýõã¿é ë áàéíà ø¿¿.

Áóääûí øàøèíòíóóäàà! Òà íàð íîì ñóäàðò Áóääà ªðíº ç¿ãòäàõèí òºðíº ãýñýí áàéäàã. Óðüä÷èëàí çºãíºñºí øèíæ òýìäã¿¿äèéãíü òàíèà÷.

Ëàëûí øàøèíòíóóäàà! Åâðåé÷¿¿ä ãýãýýíòí¿¿äýý àëæ àëäààãàðãàñàí, Õðèñòîñèéí øàøèíòíóóä ãýãýýíòíýý ò¿¿íèéã èëãýýñýíõ¿ì¿¿ñýýñ ÷ èë¿¿ òàõèí ø¿òýæ ìºí ë àëäàà ãàðãàñàí òóõàé Ìóõàììåäòà íàð ñàíóóëæ áàéñàí. Òèéìýýñ ñ¿¿ë÷èéí ãýãýýíòíýý óãòàí àâ÷,ò¿¿íèéã èëãýýã÷äèéã õàéðëàöãààÿ.

Õýðâýý òà íàð Ýëîõèìèéã á¿òýýã÷èäýý ãýäãèéã õ¿ëýýíçºâøººðºõ þì áîë, õýðâýý òýäíèéã õàéðëàí õ¿íäýëæ, óãòàí àâàõûãõ¿ñ÷ áàéâàë, õýðâýý ººðèéí á¿õèé ë õ¿÷èí ÷àäëûã øàâõàí áóñàäõ¿ì¿¿ñò ñàéí ñàéõíûã áýëýãëýõèéã õè÷ýýâýë, õýðâýý á¿òýýã÷äèéí

212

òóõàé òîãòìîë áîäîæ, òýäýíä õàéðòàéãàà òåëåïàòààð äàìæóóëàíîéëãóóëàõûã îðîëäîæ áàéãàà áîë, Óäèðäàã÷ûí Óäèðäàã÷èä ¿¿ðãýýáèåë¿¿ëýõýä òóñëàõ þì áîë òà ÿìàð ÷ ýðãýëçýýã¿éãýýð ìºíõíàñòíóóäûí ãàðèãò øèíæëýõ óõààíû àðãààð äàõèí á¿òýýãäýõ ýðõòýéáîëîõ áîëíî.

Õ¿í òºðºëõòºí ñàð ðóó àÿëàõàä øààðäëàãàòàé ýð÷èì õ¿÷íèéõýëáýðèéã îëæ íýýõèéí õàìò Äýëõèé äýýðõ á¿õèé ë àìüäðàëûãóñòãàõàä õàíãàëòòàé ýð÷èì õ¿÷èéã ãàðòàà îðóóëñàí áèëýý. ¯¿íèéãÊîðàí ñóäðèéí Ñóðà 54 –í 1-ð øàäàä ‘Öàã õóãàöàà îéðòîæ, ñàðûã õýäýíõýñýã áóòãàðëàà’ ãýñýí áàéäàã. Èéìýýñ îäîî íýã ë ºäºð õ¿í òºðºëõòºíººðèé㺺 óñòãàæ ÷àäàõ áîëëîî. Õàðèí ñ¿¿ë÷èéí ãýãýýíòíèéã äàãàãñàäë ýíýõ¿¿ ñ¿éðëýýñ àâðàãäàõ áîëíî.

Ýðò äýýð öàãò õ¿ì¿¿ñò Íîàä ¿ë èòãýí, á¿òýýã÷èä óñòãàõáýëòãýëýý õèéæ áàéõ ¿åä íü øîîëîí òîõóóðõàæ áàéæýý. Ãýâ÷ òýääóóñòàë èíýýæ àìæààã¿é þì. Ýëîõèìèéã Ñîäîì áà Ãîìîððàãèéí îðøèíñóóã÷äàä ýðãýæ õàðàëã¿é õîòûã îðõèí ãàðàõûã ñàíóóëàõ ¿åä çàðèì íüàíõààðàëòàé ñîíñîæ áèåë¿¿ëýýã¿éãýýñ õîòòîéãîî ñ¿éðñýí áàéäàã.Ò¿¿íòýé àäèë áèä îäîî õ¿í òºðºëõòºí ººðºº äýëõèé äýýðõ á¿õàìüäðàëûã óñòãàæ áîëîõóéö öàã ¿åä èðýýä áàéíà, ýíý òîõèîëäîëäçºâõºí Ýëîõèìèéã á¿òýýã÷äýý õýìýýí òàíèí ìýäñýí õ¿ì¿¿ñ ë àâðàãäàõáîëíî. Òà îäîî ÷ ¿¿íä îãò èòãýýã¿é õýâýýð áàéæ áîëíî, ãýâ÷ öàã íüèðæ òàíûã ýíý ìºð¿¿äèéã ýðãýí ñàíàõûí öàãò õýòýðõèé îðîéòñîí áàéõáîëíî.

Èéì ãàìøèã íºìðºõ ¿åä (ºíººãèéí õ¿ì¿¿ñèéí ãàðãàæ áàéãààçàí áàéäëààñ ¿çýõýä èéì ãàìøèã íýã èõ óäàõã¿é í¿¿ðëýõ ìàãàäëàëèõòýé áàéíà) á¿òýýã÷äýý òàíèàã¿é áºãººä ñ¿¿ë÷èéí ãýãýýíòíèéãäàãààã¿é õ¿ì¿¿ñ áà í¿ä, ÷èõýý íýýæ, îëîí æèëèéí òýðòýý õýëæ áàéñàíç¿éëèéã îéëãîæ ìýäñýí õ¿ì¿¿ñ ãýñýí õî¸ð òºðºëä á¿õ õ¿ì¿¿ñõóâààãäàíà.

Ýõíèé õýñýã íü ñ¿¿ë÷èéí õàëóóí ãàëò çóóõàíä çîâîîæ òàð÷ëàí,óñòãàãäàõ, äàðààãèéí õýñýã íü ºðøººãäºæ Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èéíõàìò ìºíõ íàñòíóóäûí ãàðèãò õ¿ðãýãäýõ áîëíî. Òýíä òýä ýðòíèéìýðãýäèéí õàìò áèå ñýòãýëèéí æàðãàë, òààøààë ýäýëñýí ãàéõàìøèãòàìüäðàëä óìáàõ áîëíî. Òýäíèéã ¿çýñãýëýí òºãñ óðëàñàí áèåáÿëäàðòàé ãàéõàìøèãòàé ºâ òýãø öàðàé ç¿ñòýé õ¿ì¿¿ñ óãòàí àâ÷,òýäíèéã àìòëàí çîîãëîõ ìàø íàðèéí òàíñàã èäýý óíäààãààð äàéëàí,

213

á¿õèé ë õ¿ñëèéã íü äóóëãàâàðòàéãààð ã¿éöýëä¿¿ëýõ ç¿éðëýøã¿éãîî ¿çýñãýëýí òºãºëäºð ýð÷¿¿ä, õ¿¿õí¿¿ä äàãàëäàõ áîëíî.

Àëò, ýðäýíýñýýð óðëàñàí áóéäàí ñàíäàëä òóõëàæªºä ººäººñºº õàðàí íàëàí ñóóõóéäÒîëãîé ¿ë ºâòãºæ, áèåñèéã ¿ë õîðäóóëàõÓðñãàë áóëãèéí öýíãýã ðàøààíààñÕóíäàãà, äîìáî, àÿãà ä¿¿ðýí áàðüæÑîíãîñîí äóðòàé æèìñ æèñãýíýÕ¿ññýí øóâóóíû ìàõ òýðã¿¿òíèéã àâ÷ðàõÕºãøðºõèéã ¿ë ìýäýõ çàëóóñûã õ¿ëýýíýÕèéñýí ¿éëèéíõ íü øàãíàë áîëãîæ¯íýò ñóâä ýðäýíýñ çýõñýí ìýòªðãºí àëàã, äóð áóëààì í¿äòýé¯çýñãýëýíò á¿ñã¿é÷¿¿ä òýíä áàéíà

Êîðàí, Ñóðà 56, Ø¿ëýã 15-24Ýíä áè÷èãäñýí ç¿éëñä èòãýã÷ á¿õýí Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷ òà

íàðûã õàà íýãòýý äóóäàí öóãëóóëàõ ¿åä á¿õ ç¿éëýý îðõèîä î÷, ìàãàäã¿éòýð åðòºíöèéí òºãñãºëèéí òàëààð ÿìàð íýã ìýäýýëýë àâñàí ÷ áàéæáîëîõ þì. Òýð ìº÷èä õýðâýý ò¿¿íèé îéð îð÷èíä áàéõ þì áîë òà á¿õýíàâðàãäàæ, ò¿¿íòýé õàìò çîâëîíãîîñ àíãèæðàí àëñûí àëñàä îäîõ áîëíî.

Èòãýí áèøðýã÷ òà á¿õýí Ýëîõèìèéí ¿ã, ¿éë õýðãèéã á¿¿ ø¿¿æø¿¿ìæèë. Á¿òýýãäýãñýä á¿òýýã÷äèéãýý ø¿¿õ ýðõã¿é áàéäàã. Ìàíàéãýãýýíòíèéã õ¿íäýë, áèä ò¿¿íèé í¿äýýð õàðæ, ÷èõýýð ñîíñîæ, àìààðÿðüæ áàéãàà ó÷ðààñ ò¿¿íèé ¿ã, ¿éëäëèéã ÷ ìºí á¿¿ ø¿¿ìæèë. Õýðâýýòà íàðò ãýãýýíòíýý õ¿íäýòãýõ õ¿íäýòãýë äóòàãäàæ áàéãàà áîë ò¿¿íèéãèëãýýñýí á¿òýýã÷èäýý ìºí õ¿íäýòãýæ ÷àäàõã¿é áàéíà ãýñýí ¿ã.

Óðüä ºìíº Ýëîõèìèéí ºãñºí áîëîí òýäíèéã çóó çóóí æèëèéíòóðø á¿ðíýý ø¿òýí áèøèð÷ èðñýí á¿õ õ¿ì¿¿ñèéí çàõèàñóóä çºâáàéëàà. Ãýâ÷ ýäãýýð çàõèàñä òóëãóóðëàí, òýäíèé òºëºº ãýõ ñýòãýëòýéõ¿ì¿¿ñèéã àøèãëàí áàéãóóëñàí õóó÷íû õàðàíõóé á¿ä¿¿ëýã òîãòîëöîîíü ººðºº áóðóó áàéâ. Ñ¿ì õèéä¿¿ä óñòàæ ìºõºõ ¿éë ÿâöäàà îðñîí,èíãýõ ÷ æàìòàé.

Ñ¿ì õèéäèéí ñàíâààðòàí ýðýãòýé, ýìýãòýé õ¿ì¿¿ñèéí õóâüäí¿äýý íýýæ òàéëñàí íü ñ¿¿ë÷èéí ãýãýýíòýíòýé íýãäýí, ò¿¿íä ºãñºíõàìãèéí ñ¿¿ëèéí çàõèàñûã äýëõèé äàõèíä ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõýä íüòóñëàãòóí. Òýð òýäíèéã ãàð äýëãýí óãòàõ áºãººä óëìààð òýä

214

ººðñäèé㺺 á¿ðýí áîëîâñðóóëàí õºãæ¿¿ëæ, ñýòãýë õàíãàëóóí áàéõûíçýðýãöýý ººðñäèéí ¿ðãýëæèä ø¿òýí áèøèð÷ èðñýí õ¿ì¿¿ñèéíõýý ýë÷íîìëîã÷ íàð õýâýýð áàéõ áîëíî. Ãýõäýý ýíý óäàà òýä Ýëîõèì õ¿íòºðºëõòíèéã á¿òýýõ ¿åäýý áîëîí Åñ¿ñèéã èëãýýõ ¿åäýý ÿìàðçîðèëãîòîé áàéñíûã ýöñèéí ýöýñò ¿íýíýýð íü äýëãýðýíã¿éòàéëáàðëàõ áîëíî.

Òýä õî¸ð ìÿíãàí æèëèéí òóðø ãýìò õýðãèéí øèíæòýé ýð¿¿ø¿¿ëòýýð ÷óëóóæèæ õàòóóðñàí Ñ¿ì õèéäèéí äàðàìò øàõàëòààñ÷ºëººëºãäºæ ººðñäèé㺺 áîäèòîéãîîð ñýòãýë õàíàìæòàé áàéëãàõáîëîìæòîé áîëîõ þì. Òýä ìºí á¿òýýã÷äèéí òýäýíä ºãñºí áèåýðõòýíýý àøèãëàí ººðñäèéí õèéõ ¸ñòîé á¿õíèéã õèéõ ÷àäâàðòàéáîëîõ áºãººä á¿òýýã÷äèéí ìààíü õóâüä áèäýíä ºãñºí òýðõ¿¿ áèåýðõòíèéã á¿ðýí àøèãëàæ ÷àäàõã¿é áàéõ ÿâäàëä äóðã¿é áèëýý.

Ò¿¿í÷ëýí Ñ¿ì õèéäèéí ýðýãòýé, ýìýãòýé õ¿ì¿¿ñ òàâàíìýäðýõ¿éíõýý æàðãàëûã ýäýëæ, áèå ìàõáîäèîðîî ¿¿ðä íýãäýõ áóþóÿìàðâàà ãýì í¿ãëèéã ìýäðýõã¿éãýýð òààëàãäñàí õ¿íòýéãýý õîðîìõîíçóóðûí æàðãàë ýäëýõ áîëîìæòîé áîëíî. Õàðèí îäîî áîë òýä ãýìáóðóóãàà ìýäðýõ ¸ñòîé áóþó á¿òýýã÷äèéí òýäýíä ºãñºí á¿õíèéãõýðýãëýõã¿é áàéãààäàà áóðóóòàé. Ãýâ÷ òýä õóó÷èí äàðàìòøàõàëòààñàà ÷ºëººëºãäñíººð òýä õ¿ì¿¿ñèéí íîéðûã õ¿ðãýíóíòóóëàõûí îðîíä òýäíèé îþóí óõààíûã æèíõýíýýð íýýæ ºãäºã áîëíî.

Îäîîãèéí áàéäëààð ìºðãºë÷äèéã ñóðãàäàã Ðîìûí Êàòîëèêøàøèíû ñóðãóóëüä áàðàã ãàíö îþóòàí ¿ëäýýã¿é àæýý. Õàðèí ýðãýíòîéðîíäîî õàéð ýíýðëèéã ò¿ãýýæ, õ¿ì¿¿ñèéí îþóí óõààíûã íýýõ õ¿ñýëòýé çàðèì çîëã¿é õ¿ì¿¿ñ áàéäàã. Òàâèí æèëèéí ºìíº áàéíãà 50000îð÷èì õ¿í ñóðãàëò íîìëîëä õàìðàãääàã áàéñàí áîë îäîî äºíãºæ 500-õàí áîëæýý. Ýíý íü á¿òýýã÷äýýñ òýäýíä ºãñºí ¿íýíèéã áîëîí ýâ ýåèéãò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ äîòîîä ÷àäàâõòàé áîëîâ÷ ãýìò õýðýã, õàðàíõóéá¿ä¿¿ëýã áàéäàëä äàðàãäñàí ñ¿ì õèéäýä òàòàãäàí îðîõ ñîíèðõîëã¿éçîëã¿é õ¿ì¿¿ñ äîð õàÿæ 49500 áàéíà ãýñýí ¿ã.

Èéìýýñ ¿íýíèéã äýëãýð¿¿ëæ, áóñàä õ¿ì¿¿ñèéí òºëºº ÿìàðíýã ç¿éë õèéõ õýðýãöýý øààðäëàãûã ìýäýð÷ áàéãàà ýäãýýð 49500õ¿íèé äóíä áàéãàà òà á¿õýí, áèå áèåíýý õàéðëàæ, ‘òýíãýðò áóé Ýöýã’áîëñîí á¿òýýã÷äýý õàéðëàí õ¿íäýòãýõèéã ñóðãàñàí òýðõ¿¿á¿òýýã÷èääýý áîëîí Åñ¿ñò ¿íýí÷ õýâýýð ¿ëäñýí òà á¿õýí, ìºíýíýõ¿¿ çàõèàñ ¿íýí ãýäýãò èòãýæ áàéãàà òà á¿õýí áèäýí ð¿¿ õ¿ðýëöýí

215

èðæ, Óäèðäàã÷ íàð áîëîãòóí.Ýíä õ¿ðýëöýí èðæ, Ìîñå, Åëèà, Åñ¿ñ íàðûí æèøýýãýýð

ººðñäèé㺺 Ýëîõèìä áîëîí ò¿¿íèé çàõèàñûã ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõýäçîðèóëöãààõûí çýðýãöýý ººðñäèé㺺 æèíõýíýýð ñýòãýë õàíãàëóóíáàéëãàæ, á¿òýýã÷äèéí òà á¿õýíä ºãñºí á¿õèé ë ìýäðýõ¿éí æàðãàëûãýäëýí æèðèéí ñàéõàí àìüäðàëààð àìüäàðöãàà.

ßã îäîî Ñ¿ì õèéäèéí ãèø¿¿í áàéãàà õ¿ì¿¿ñ òà íàð, ¿éëäñýíãýì í¿ãëýý ãàäíàà íóóí äàëäàëñàí áàðààí ºíãºòýé, òýðõ¿¿ ºí㺠øèãýýóéòãàðòàé ºìñãºë¿¿äýý òàéëöãàà. Áèäýíòýé íýãäýí íèéëæ, õ¿íòºðºëõòíèéã ñàíñàð îãòîðãóéí ýíõ òàéâàí, õàéð ýíýðëèéí çàìäîðóóëàõûí òºëºº óäèðäàí çàëàã÷èä áîëöãîî.

Ýðòíèé á¿ä¿¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéí áîñãîñîí õºøºº äóðñãàëààñººðöã¿é ñ¿ì äóãàí, õýñýã ìîä, ìåòàëëààñ ººðöã¿é äýìèé õîîñîí ç¿éëòàõèí ø¿òäýã õèéä¿¿äýý îðõèöãîî. Õàéðëóóëæ õ¿íäë¿¿ëýõèéí òóëäõîò á¿õýíä ñ¿ì õèéä áàðèóëàõ øààðäëàãà Ýëîõèìä áàéõã¿é. Õ¿íòºðºëòí¿¿ä òýäýíòýé òåëåïàòààð õàðèëöàæ, óëìààð ìºðãºë÷ áàéõûíæèíõýíý óòãûã îëæ íýýõ, ò¿¿í÷ëýí íóóöëàã õàðàíõóé ÷óëóóíáàéøèíãóóäàä ººðñäèé㺺 áîîæ õààí ñóóõûí îðîíä õÿçãààðã¿éä áèåñýòãýëýý íýýæ ºãºõºä ë õàíãàëòòàé.

Õî¸ð í¿¿ð ãàðãàæ, ìýõëýí òººðºëä¿¿ëýõ ÿâäàë óäààí¿ðãýëæèëæ áàéíà. Òýä ¿íýíèé çàõèàñ áè÷ã¿¿äèéã ¿íäýñ ñóóðèà áîëãîíàøèãëàæ áàéãóóëëàãàà áàéãóóëæ àâààä, áóñäûí àéäñûã ººðñäèéíçîðèëãîä àøèãëàí, çîõèñã¿é òàíñàã îð÷èíä òàðãàí öàòãàëàí àìüäàð÷áàéíà. Òýð ÷ áàéòóãàé ýäãýýð çàõèàñûã õèëèéí ÷àíàäàä ò¿ãýýíäýëãýð¿¿ëýõ íýðýýð äàéí áàéëäààí ÷ õèéæ áàéæýý. Øèâøèã!

ßäóóñûí ìºíãèéã ñàíõ¿¿ãèéí ýðõ ìýäëèéí áààç ñóóðèà áîëãîíàøèãëàæ áàéæýý.Øèâøèã!

Õºðøºº õàéðëàõ õàéðûã ìýñòýé ãàðààð íîìëîæ áàéæýý.Øèâøèã!

Äàðàíãóéëëûã äýìæèõèéí õàæóóãààð õ¿íèé ýðõ òýãø áàéäëûãíîìëîæ áàéæýý.Øèâøèã!

Àõàí ä¿¿òýéãýý àëàëäàõ äàéíûã ýõë¿¿ëýõèéí òóëä ‘Áóðõàíáèäýíòýé õàìò’ ãýäýã ¿ãýýð õ¿ì¿¿ñèéã çîðèãæóóëæ áàéæýý. Øèâøèã!

Äàðààõü ñóðãààëü íîìûí ìºð¿¿äèéã îëîí óäàà èø òàòäàã:

216

‘Èéìä òà íàð äýëõèé äýýðõ õýíèéã ÷ ýöãýý ãýæ äóóäàõ ̧ ñã¿é: òà íàðûíõóâüä öîðûí ãàíö ë Ýöýã áèé. Òýðýýð Òýíãýðò çàëàð÷ áóé’ Ìàòàé23:9.

Ãýòýë Ñ¿ì õèéäèéíõýí ººðñäèé㺺 ÿìàãò ‘Ýöýã ìèíü ’, ’Ãýãýýíýöýã ìèíü’, ’Ýçýí ìèíü’ õýìýýí äóóäóóëäàã. Øèâøèã!

Äàõèí äàõèí óíøèãäñààð áàéäàã áóñàä ñóðãààë ¿ãýíä ÷:‘Õýòýâ÷èíäýý àëò, ìºíãº, ãóóëèéí àëèéã íü ÷ á¿¿ àâ÷ ÿâ. Àÿíû ö¿íõáàéòóãàé èë¿¿ ãóòàë, äýýë, òàÿã ÷ á¿¿ àâ÷ ÿâ’ Ìàòàé 10:9-10 ãýæáàéäàã.

Ãýòýë òýä Âàòèêàíû òàíñàã õýýíöýð áàéäàëä õºëáºð÷ áàéíà.Øèâøèã!

Ðîìûí Ïàï ëàì çîâæ ç¿äýðñýí õ¿ì¿¿ñò çîðèóëæ á¿õ ýäõºðºí㺺 çàðàõã¿é ë þì áîë ìºíõ íàñòíóóäûí ãàðèãò ç¿é ̧ ñîîð òýíöýõýðõã¿é. ¯íýíèé çàõèàñóóäûã àøèãëàí, õ¿ì¿¿ñèéí òºðºëò, ãýðëýëò,¿õëèéã òîõèîëäóóëàí çàâøèæ, ÿäóóñûí õ¿÷ õºðºí㺺ð îëæ àâñàíòàíñàã áàéäàëä õºëáºðºõ íü è÷ã¿¿ð ñîíæóóðã¿é øèâøèãòýé ÿâäàë.

Õýðýâ ýíý á¿õýí ººð÷ëºãäºæ, ººðñäèéí àëäààã îéëãîëã¿éýíýõ¿¿ çýâ¿¿í ìóóõàé áàéãóóëëàãûí íýã õýñýã áîëæ ÿâñàí õ¿ì¿¿ñò¿¿íèéãýý îðõèí àëäààãàà ãýìøèí óõààðàõ àâààñ òýäíèéã ºðøººíõýëòð¿¿ëæ, ìºíõèéí õóòàã õ¿ðòýõ ýðõòýé áîëîõ áîëíî. Áèäíèéá¿òýýã÷ Ýëîõèìèéí õóâüä ¿ð õ¿¿õýä íü áîëñîí áèäíèéãýý õàéðëàíõàìãààëæ, ÷èí ñýòãýëýýñýý àëäààíäàà õàðàìñàí ãýìøèæ áàéãààõ¿ì¿¿ñèéã ºðøººí óó÷èëäàã áèëýý.

Àïîêàëèïñèéí ýðèí ¿å èðýõèéã çºãíºñºí Åñ¿ñèéí çàõèàñûãò¿ãýýõ ¿¿ðýã õ¿ëýýæ áàéñàí áîëîâ÷ îäîî òýð öàã ¿å íýãýíò èð÷èõýýäáàéãàà ó÷ðààñ Ñ¿ì õèéä¿¿ä öààøèä îðøèí òîãòíîõ øàëòãààíã¿éáîëñîí. Ò¿¿í÷ëýí ñ¿ì õèéä¿¿ä ìýäýýëëèéã ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõäýýøèâøèãòýé àðãóóä õýðýãëýæ èðæýý. Õýäèéãýýð Ñ¿ì õèéä ¿¿ðãýýã¿éöýòãýæ äóóññàí áîëîâ÷ õèéñýí á¿õ ãýìò ¿éëäëèéíõ íü òºëººòýäíèéã çýìëýí áóðóóòãàõ áºãººä ºíººã õ¿ðòýë öóñààð áóäàãäñàíºìñãºëºº ºìññººð ÿâàà òýð õ¿ì¿¿ñ ãýìòí¿¿äèéí äóíä îðîõ áîëíî.

Íîéðñîí óíòàã÷èäàà íîéðíîîñîî ñýðöãýý! Ýíý áîëñàíààíààñàà çîõèîñîí ò¿¿õ áèø. Ýðòíèé ãýãýýíòí¿¿äèéí áè÷èãøàñòèðèéã äàõèí óíøèöãàà, õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí, ÿëàíãóÿàáèîëîãèéí øèíæëýõ óõààíû íýýëò îëîëòóóäûã îëæ ìýäýöãýý, òýãýýäòýíãý𠺺ä õàðöãàà.

217

Òýíä ýðòíýýñ çºãíºñºí øèíæ òýìäýã¿¿ä áèé. Õ¿í òºðºëõòºíèé‘íèñäýã òàâàã’ õýìýýí íýðëýñýí ¿ë ìýäýãäýõ íèñäýã áèåò¿¿ä (¯ÌÍÁ)ºäºð á¿ð õàðàãäàõ áîëëîî. ‘Òýíãýðò øèíæ òýìäýã íü èëýðíý’ ãýæîëîí æèëèéí òýðòýý áè÷èãäñýí áèëýý.

Íýãýíò ýíý á¿õíèéã ìýäñýí áîë òýð á¿õíýý îþóí óõàíäààíýãòãýí ä¿ãíýæ, ñýðöãýý. Êëàóäå Ðàåë ãýäýã õ¿í îðøèí áàéäàã,÷óõàìäàà òýð áîë àìüä ñýð¿¿í õ¿í, òýðýýð Ìîñå, Åçèêèåë, Åëèà,Åñ¿ñ, Ìóõàììåä, Áóääà áîëîí áóñàä õ¿ì¿¿ñèéí áè÷ñýíèéã áè÷ýýã¿é.Òýð áîë áèîëîãè÷ õ¿í áèø, õàðèí ãýãýýíòí¿¿äèéí ñ¿¿ë÷èéíõ íüáîëîõ Àïîêàëèïñèéí áóþó á¿õ ç¿éë îéëãîìæòîé òîäîðõîé áîëîõ öàã¿åèéí ãýãýýíòýí ìºí.

Òýð ÿã îäîî òà íàðûí äóíä àìüäàð÷ áàéíà, òà ò¿¿íòýé íýã öàã¿åä àìüäðàãñàäûí íýã áîëñîí òóí àçòàé õ¿í áºãººä ò¿¿íèé çààæñóðãàñíûã õ¿ðòýõ õóâüòàé àæ. Ñýðöãýý! Ñýòãýëýý ñýðãýýæ, çàìäãàðöãàà. Ò¿¿í äýýð î÷èæ, óóëçàöãàà, ò¿¿íä òóñëàöãàà, ò¿¿íä òà íàðõýðýãòýé áàéãàà. Òà á¿õýí ñ¿¿ë÷èéí øàøèíû áóþó øàøèíóóäûíøàøèíû àíõäàã÷äûí íýã áàéõ áîëíî, þó ÷ òîõèîëäñîí òà ìºíõíàñëàõ ýðõ á¿õèé õ¿ì¿¿ñèéí äóíä áàéæ, ìºíõ íàñòíóóäûí ãàðèãèéíäóóñàøã¿é áàÿð æàðãàëààñ àìñàí, òàíû á¿õèé ë õ¿ñëèéã õàíãàõàäáýëýí áóé ãàéõàëòàé íàéðñàã òààëàìæòàé õ¿ì¿¿ñèéí äóíä àìüäðàõáîëíî.

Óäèðäàã÷èä

Òà á¿õýí áèäíèéã á¿òýýã÷, ‘Òýíãýðò çàÿàñàí Ýöýã íàð ìààíü’ áîëîõÝëîõèìèéí òîìèëñîí ýë÷èí ñàéä, Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èéã äàãàõáîëíî. Òà á¿õýí ýíý íîìîíä ºãºãäñºí á¿õ çºâëºãººã äàãàí áèåë¿¿ëýõáîëíî. Ó÷èð íü, ýíý áîë ìàíàé ýë÷èí ñàéä, ñ¿¿ë÷èéí ãýãýýíòýí,õîíü÷äûí õîíü÷èí, Êëàóäå Ðàåëààð äàìæóóëñàí á¿òýýã÷äèéí òàíüçºâëºãºº áºãººä òà íàð ò¿¿íä øàøèíóóäûí øàøèí áàéãóóëàõàä íüòóñëàõ áîëíî.

Åâðåé, Õðèñòîñ, Ëàë, Áóääûí øàøèíòàí áîëîîä áóñàäøàøèíòàí òà íàð á¿ãäýýðýý í¿ä, ÷èõýý íýýæ, àðèóí íîì ñóäðàà äàõèíóíøèöãàà, òýãýýä ýíý íîì áîë òàíàé ãýãýýíòí¿¿äèéí ýðòíýýñ çºãíºñºíñ¿¿ë÷èéí íîì áîëîõûã îéëãîõ áîëíî. Íààøàà èðæ, áèäýíòýé íýãäýíá¿òýýã÷äýý óãòàí àâàõàä áýëäýöãýýå.

218

Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èä õàíäàæ çàõèäàë áè÷, òýð òàá¿õíèéã ººðòýé ÷èíü èæèë áóñàä Ðàåëèéíõàíòàé áóþó ÊëàóäåÐàåëèéí äàìæóóëñàí çàõèàñûã îéëãîæ ìýääýã õ¿ì¿¿ñòýé õîëáîæºãºõ áîëíî. Òýð òà íàðûã òóõàéí á¿ñ íóòãèéí ÷èíü óäèðäàã÷òàéõîëáîæ, óëìààð òà íàð òîãòìîë áÿñàëãàë õèéõýýð öóãëàæ, ìºí ýíýõ¿¿çàõèàñûã äýëõèé äàõèíä òàíèóëæ, ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõèéí òºëººõàìòàð÷ àæèëëàõ áîëíî.

Ýíý çàõèàñûã óíøèæ áàéãàà òà á¿õýí äàâóó ýðõòýé áîëîõîîóõààð÷, ýíý òàëààð õàðààõàí ìýäýýã¿é áàéãàà á¿õ õ¿ì¿¿ñèéí òóõàéáîäîîðîé. Ýäãýýð ãàéõàìøèãò íýýëòèéã õ¿ì¿¿ñò ÿòãàí óõóóëàõøààðäëàãàã¿é, ò¿¿íèéã ¿ë òîîõ õ¿í îð÷èí òîéðîíä ÷èíü áàéõã¿é ãýäýãòèòãýëòýé áîëîõ õ¿ðòëýý ÷àäàõ á¿õíýý õèéãò¿í. Ýíýõ¿¿ çàõèàñûãòýäíèé àíõààðàë ñîíîðò õ¿ðãýýðýé, õýðýâ òýä áýëýí áîëñîí ë áî뺺ðñ人 ò¿¿íèéã íýýæ óíøèõ áîëíî. ‘¯íýíèéã àëäàà áîëíî ãýæ õýí ÷¿çýõã¿é áàéãààä ó÷èð ¿ë îðøèíî’ õýìýýí Ãàíäèãèéí õýëñýí ¿ãèéãáàéíãà ººðòºº äàâòàí õýëæ áàé.

Ýíýõ¿¿ çàõèàñûã óíøèõäàà áàÿð áàÿñàëûã ìýäýð÷, ýíýõ¿¿¿íýíèéã äýëãýð¿¿ëýõèéã, ò¿¿ãýýð îð÷èí òîéðíîî ãýãýýð¿¿ëýõèéã õ¿ñ÷áàéãàà, ìºí á¿òýýã÷äèéí õ¿ññýí á¿õíèéã á¿òýýë÷ýýð õýðýãæ¿¿ëæ,õ¿í òºðºëõòºíèéã õºãæèí öýöýãëýõ, õàíãàëóóí àìüäðàõ çàìä õºòëºíîðóóëàõ äàñãàë ñóðãóóëèéã õèéëãýí á¿òýýã÷äýä ººðèé㺺 á¿ðýíçîðèóëæ àìüäðàõûã õ¿ñ÷ áàéãàà òºäèéã¿é ¿¿íèéã õèéæ ã¿éöýòãýõá¿ðýí ÷àäâàðòàé áîëîõûã õ¿ñâýë òà Óäèðäàã÷ áîëîõ õýðýãòýé.

Ýíý òóõàéãàà Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷, Êëàóäå Ðàåëä õàíäàæáè÷, òýð òàíûã íàéðñàãààð óãòàí àâ÷, ýíýõ¿¿ ¿íýíèéã á¿ðýí á¿õýëäíü ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ áîëîìæèéã îëãîñîí ýõëýëèéã òàíü òàâüæ ºãºõáîëíî.

Á¿òýýã÷äèéí á¿òýýëýý õàéðëàõ õàéð ãýäýã áîë àãóó ç¿éë, òàá¿õýí ýíý õàéð èâýýëèéíõ íü à÷ûã õàðèóëàõ ¸ñòîé. Òýä òà íàðûãõàéðëàäàã øèã òà íàð òýäíèéã õàéðëàæ, ¿¿íèéãýý òýäíèé ýë÷èí ñàéä,ò¿¿íèé òóñëàã÷ íàðò òóñëàñíààð íîòëîõ õýðýãòýé. ªºðèéí á¿õèé ëàðãà õýðýãñýë, õ¿÷ ÷àäëûã äàé÷ëàí òýäýíä ¿éë÷èëñíýýð òýä ýíýõ¿¿çàõèàñûã äýëõèéã òîéðîí ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ ¿éëñýä ç¿òãýí,á¿òýýã÷äèéã óãòàí àâàõ ýë÷èí ñàéäûí ÿàìàà áàéãóóëàõ áîëîìæòîéáîëíî.

Õýðýâ òà á¿õýí Ýëîõèìèéí äààëãàñàí çîðèëãèéã áèåë¿¿ëýõýäìèíü òóñëàõûã õ¿ñâýë Êëàóäå Ðàåë íàäàä äàðààõü õàÿãààð õàíäàæáè÷ýýðýé: Îëîí Óëñûí Ðàåëèéí Õºäºë㺺í, Øóóäàíãèéí õàéðöàã 225,CH 1211 Æåíåâ õîò, Øâåéöàðè óëñ áóþó Claude Rael, The Interna-tional Raelian Movement, Case Postale 225, CH 1211 Geneva 8, Swit-

219

ÇÎÕÈÎÃ×ÈÉÍ ÒªÃÑêËÈÉÍ ¯Ã-1997

Ýíýõ¿¿ àíõíû õýâëýëäýý ýìõòãýí îðóóëæ, îäîî Áðèòàíè, ÁðèòàíûÍýãäñýí Âàíò Óëñ, ÀÍÓ-ä õóäàëäààíä ãàðãàæ áóé õî¸ð íîìîîáè÷ñýíýýñ õîéø îëîí ¿éë ÿâäàë áîëæ ºíãºð÷ýý. Àíõ áè 1974 îíäýõíèé íîìîî ¯íýíèé㠺㿿ëýã÷ íîì íýðòýéãýýð òºðºëõ õýë äýýðýýõýâë¿¿ëæ, ò¿¿íèé äàðàà 1976 îíä Õàðü ãàðèãèéíõàí íàìàéã ººðèéíãàðèãò àâàà÷ñàí íü íîìîî ãàðãàñàí þì.

ªíººã õ¿ðòýë áè äýýðõ íîìóóäûí ýõýä ÿìàð ÷ íýìýëòººð÷ëºëò îðóóëñàíã¿é. Ýíý õóãàöààíä òýäãýýð íîìûã ÐàåëèéíÕºäºë㺺íèé ñàéí äóðûí äýìæèã÷èä õîðèí òàâàí õýë äýýð îð÷óóëàíõýâë¿¿ëæ, ñàÿ ãàðóé õóâèéã äýëõèé äàõèíä áîðëóóëààä áàéíà. ̺íºíººã õ¿ðòýë íîìóóäûí ìààíü á¿õ óðä ºìíºõ àíãëè õýë äýýðõõóâèëáàðóóäûã Îëîí Óëñûí Ðàåëèéí Õºäºë㺺íèé õÿíàëòàí äîðýõëýýä Êàíàäààñ, õîæèì íü ßïîíîîñ õýâëýí íèéòëýæ, òàðààæ èðñýíþì.

Ýíýõ¿¿ òóñãàéëàí äàõèæ îð÷óóëñàí áîòü áîë äýëõèéí ºíöºãáóëàí á¿ðò áàéãàà ìèíèé áè÷ñýí íîìóóäûí äîòðîîñ õóäàëäààíäçîðèóëñàí àíõíû á¿ðýí õýìæýýíèé õýâëýë áºãººä óðüä õîæèäáàéãààã¿é îëîí óíøèã÷äàä îéëãîëò òºð¿¿ëíý ãýäýãò áè èòãýë òºãñáàéíà.

Îëîí Óëñûí Ðàåëèéí Õºäºë㺺í íü îðøèí òîãòíîõ ýõíèéõîðèí äºðâºí æèëèéíõýý òóðø áàéíãà ºðãºæèí òýëæ, îäîîãîîðäýëõèéí õýìæýýãýýð íèéò 40000 èäýâõòýé ãèø¿¿íòýé áîëîîä áàéíà.Îäîîãèéí áàéäëààð ÎÓÐÕ-íèé ¿íäýñíèé ñàëáàðóóä íàÿí äºðâºíîðîí, ò¿¿íèé äîòîð äýëõèéí á¿õ ãîë ãîë óëñ îðíóóäàä áàéãóóëàãäàæ,Ýíýõ¿¿ Ýëîõèìèéí ãàéõàìøèãò ýöñèéí çàõèàñèéã óëàì èë¿¿ ìýääýãáîëãîõîä òóñëàõûã õ¿ññýí õ¿ì¿¿ñ öàã ÿìàãò ãàð÷ èðñýýð áàéíà.

Á¿ð ÷ îëîí ñàéí õ¿ì¿¿ñ õýðýãòýé õýâýýð áàéíà, õàðèí ÿã

220

¿¿íèéã áè÷èæ áóé ìº÷èä óã Õºäºë㺺í Ôðàíö, Êàíàä, ßïîí óëñóóäàäõàìãèéí õ¿÷òýé áàéíà. Ò¿¿í÷ëýí ÀÍÓ, Àâñòðàëè, Ç¿¿í ªìíºä Àçè,Ëàòèí Àìåðèê, Àôðèê òºäèéã¿é Áðèòàíè, Åâðîïûí èõýíõ áóñàä îðîíäõ¿ðýýãýý ýð÷èìòýé òýëæ áàéíà. Ñàÿõàí ãýâýë Õàâàé, Õÿòàä, ªìíºäÀôðèêò øèíýýð ¿íäýñíèé ñàëáàðóóä áàéãóóëàãäààä áàéíà.

Ìèíèé áèå 1970-ààä îíû ñ¿¿ë, 1980-ààä îíû ýõýýð ýíýõ¿¿áîòèä áóé ìýäýýëëèéí äàëàéöûã íýìýãä¿¿ëýõýä ÷èãëýñýí äàðààäàðààãèéí íîìóóäûã áè÷èæ õýâë¿¿ëñýí áàéãàà.Òýäãýýð íîìûã àíãëèõóâèëáàð äýýð íü Ñàíñðààñ áóóæ èðýõ ýöã¿¿äýý óãòàöãààÿ (1979),Ìýäðýõ¿éí áàÿñàëãàë (1980) õýìýýí íýðëýñýí áàéãàà.

Ò¿¿íýýñ õîéø äýëõèéí òèâ á¿ð äýýð òîãòìîë ñåìèíàð ÿâàãäàæ,ýäãýýð íîìóóäàä îðóóëñàí Ýëîõèìèéí òóõàé õè÷ýýë¿¿äèéã ìèíèéç¿ãýýñ áîëîí ÎÓÐÕ-íèé àõìàä ãèø¿¿äèéí ç¿ãýýñ á¿õèé ë íàñíû îëîíìÿíãàí õ¿íä çààæ ñóðòàë÷èëààä áàéíà. Îäîî äýëõèéí õýìæýýãýýðíèéòäýý 130 îð÷èì óäèðäàã÷èä áóþó Ðàåëèéí ìºðãºë÷èä áàéíà.

̺í òóñ Õºäºëãººíººñ îëîí óëñûí óëèðàë òóòìûí ºíãºòñýòã¿¿ë, Àïîêàëèïñ-èéã õýâëýí ãàðãàæ, ò¿¿íä ìèíèé áèå áîëîí áóñàäÐàåëèéíõàí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ìýäýý ìýäýýëë¿¿äèéã áè÷èæ áàéíà.Ýíýõ¿¿ õýâëýë íü Ýëîõèìèéí ã¿í óõààí, çºí ñîâèíã óëàì á¿ð ò¿ãýýíäýëãýð¿¿ëýõýä òóñëàæ áàéíà.

Ýëîõèìèéí õ¿ññýíèé äàãóó àþóëã¿é íºõöºëä ýë÷èí ñàéäûíÿàì áàðüæ áàéãóóëàõ àæèë íèëýýä óðàãøòàé ÿâæ áàéíà. Ýë÷èíñàéäûí ÿàì áîëîí ò¿¿íèé ãàçàð íóòãèéã àëèâàà îëîí óëñûí äèïëîìàòòºëººëºã÷èéí ãàçðóóäûí íýã àäèë õàðü ãàðèãèéíõàíû ýðõýýðõàìãààëàõ øààðäëàãàòàé áàéãàà þì. Ýëîõèìèéí ºãñºí íàðèéâ÷èëñàíçààâðûí äàãóó äýëõèéí òºð çàñãèéí óäèðäëàãóóäûí ò¿¿õýí äýõõàìãèéí ºâºðìºö îíöëîãòîé óóëçàëòóóä ÿâàãäàõ óã áàéøèíãèéíöîãöîëáîðûí çóðàã òºñëèéã Ðàåëèéí àðõèòåêòîðóóä õýäèéí õèéæäóóñãààä áàéíà. Áèäíèéã ýíý çóðàãò òóëãóóðëàí æèæèã õýìæýýíèé çàãâàðõèéæ äóóññàíû äàðààõàí ò¿¿íòýé ãàéõàëòàé àäèëõàí ä¿ðñëýë á¿õèéíóóöëàã ä¿ðñã Àíãëè äàõü íýãýí òàðèàëàíãèéí òàëáàéä òîäîðñîí þì.Ýë÷èí ñàéäïûí ÿàì áàéãóóëàõ àæèëä îäîîãîîð äîëîîí ñàÿ îð÷èì äîëëàðöóãëàðààä áàéãàà áºãººä õàíäèâèéí ìºí㺠¿ðãýëæëýí îðñîîð áàéíà.

Ãýâ÷ ýíý òºñëèéã õèéæ äóóñãàõàä ñàíõ¿¿ãèéí àñóóäàë ãîë ñààäáýðõøýýë áèø áîëîõûã áè ýíä äóðäàõ ¸ñòîé. Èë¿¿ áýðõøýýëòýéàñóóäàë áîë óëñ òºð, äèïëîìàòûí àñóóäëóóä áºãººä ¿¿íèéã äàâàí

221

òóóëàõàä íèëýýä òýñâýð òýâ÷ýýð, øóðãóó îðîëäëîãî øàðäàãäàõáîëíî.

¯¿íòýé õîëáîãäîí, Îëîí Óëñûí Ðàåëèéí Õºäºë㺺í 1991îíîîñ õîéø õýä õýäýí óäàà Èçðàèëèéí Çàñãèéí ãàçàðò áîëîíÈåðóñàëåì äàõü øàøèíû òýðã¿¿í ð¿¿ òºëººëºã÷人 èëãýýæ,Ýëîõèìèéí àíõíû õ¿í á¿òýýñýí ãàçàð áîëîõ Èåðóñàëåìààñ õîëã¿éýë÷èí ñàéäûí ÿàì áàéãóóëæ õàðü ãàðèãèéíõàíûã õ¿ëýýæ àâàõ ãàçàðíóòàã îëãîõûã õ¿ññýí þì. Åâðåéí øàøèíû àíõíû õèéä áîë ¿íýíõýðýãòýý ýðãýí òîéðîíäîî ýðòíèé õîòîîð õ¿ðýýëýãäñýí ºìíºõ ýë÷èíñàéäûí ÿàì íü áàéñàí àæýý. Îäîî Èçðàèëü Óëñ óã øèíý ýë÷èíñàéäûí ÿàìàíä (ãóðàâ äàõü õèéä) çîðèóëæ õàðü ãàðèãèéí ãàçàð íóòãèéíýðõ îëãîõûã Ýëîõèì õ¿ëýýñýýð áàéíà, ãýâ÷ ºíººã õ¿ðòýë Èçðàèëèéíòàëààñ ÿìàð ÷ íààøòàé õàðèó èðýýã¿é áàéíà.

Ýõíèé îðîëäëîãûã 1991 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðûí 8-íä Åâðåéí øèíýæèëèéí ºäºð õèéñýí áºãººä õýäýí ñàðûí äàðàà äàõèí íýã àëáàí ¸ñíûõ¿ñýëòèéã Èçðàèëèéí øàøèíû òýðã¿¿í ðàááèä õàíäàæ òàâüñàí þì.ªðãºäëèéã õ¿ëýýí àâ÷, àëáàí ¸ñîîð ñóäëàõ àæèëëàãàà ýõëýâ. 1993îíû çóí Èçðàèëèéí Çàñãèéí ãàçðûí êîìèññîîñ Ðàåëèéí õºäºë㺺ííü ýíõ òàéâàí÷ ñàíàà çîðèëãîòîé, Èçðàèëèéí àþóëã¿é áàéäàëä ÿìàð÷ àþóë ó÷ðóóëàõã¿é ãýñýí ä¿ãíýëò ãàðãàñàí þì. Òýäíèé òàéëàíä õî¸ððàááè ä¿ãíýëò ãàðãàõäàà ‘Ðàåë ¿íýõýýð õ¿ëýýãäýæ áàéãàà òýð Ýë÷ìºí þì áîë ò¿¿íèé ýñðýã þó ÷ õèéõã¿é áàéñàí íü äýýð’ ãýñýí áàéëàà.

Öààøëààä, 1993 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðä Èçðàèëèéí Åðºíõèé ñàéäÈöõàê Ðàáèíûã Êàíàä óëñàä Ìîíòðåàëèéí Åâðåéí ×óóëãàíä îðîëöîæáàéõ ¿åä íü ò¿¿íä øóóä õàíäñàí õ¿ñýëò òàâüñàí áèëýý. Ãýâ÷ ñàðûíäàðàà íî¸í Ðàáèí ººðèéí áàéãóóëëàãûí òºëººëºã÷äèéíõºº íýãýýðäàìæóóëæ ýíý ýðõèéã îëãîõ áîëîìæã¿é ãýäãýý ìýäýãäñýí áàéëàà.

Õýðýâ ýöñèéí ýöýñò Èçðàéëü óëñ äýýð äóðäñàí õàðüãàðèãèéíõàíä ãàçàð íóòàã îëãîõ àñóóäàëä á¿ðìºñºí òàòãàëçàõ þìáîë áèä ýë÷èí ñàéäûí ÿàìàà Ïàëåñòèíû þìóó Åãèïåòèéí ãàçàðíóòàãò ýñâýë ººð íýã õºðø îðîíä íü áàéãóóëàõ ìàãàäëàë õàìãèéí èõáàéíà. ¯íýíäýý Ñèíàé óóëûí íàìõàí òîëãîäóóä áîë àíõ ÝëîõèìèéíÓäèðäàã÷ ßàâýý Ìîñåä õàðàãäñàí ãàçàð ó÷ðààñ ìàø ñàéí ñîíãîëòûíõóâèëáàð áîëîõ þì.

Ãýñýí õýäèé ÷ ýíý á¿õýí á¿õýëäýý Èçðàèëü Óëñûí çîðèëãîó÷ðààñ ýíý õ¿ñýëòèéã õ¿ëýýí àâàõ áîëîìæèéã Èçðàèëüä îëãîõ íü

222

äýýð ãýæ Ýëîõèì ¿çýõ áàéëàà. Òýäíèé Èçðàèëü õ¿ì¿¿ñò õàíääàã îíãîéñýòãýëèéí èëðýë 1990 îíä ãàðñàí íü ªðíºäºä Ðàåëèéí Õºäºë㺺íèéõýðýãëýæ áàéñàí òýäíèé Õÿçãààðã¿éí Ñ¿ëä òýìäãèéí ýõ çàãâàðû㺺ð÷ëºõ õ¿ñýëòèéã ìààíü çºâøººðñºí ÿâäàë áàéëàà. Èéíõ¿¿Ñàíñêðèòààð “ñàéí ñàéõàí” ãýñýí óòãàòàé, ìºí öàã õóãàöààíûõÿçãààðã¿éã áèëýãäñýí ãîëûí õàñ òýìäãèéã ñàíñàð îãòîðãóéíõýëáýðòýé ýðã¿¿ëãýýð ñîëüñîí áèëýý. Ýíý ººð÷ëºëòèéã Ýëîõèìèéíýë÷èí ñàéäûí ÿàìûã Èçðàèëüä áàéãóóëàõ õýëýëöýýðò òóñ äºõºìáîëîõ çîðèëãîîð áîëîí Äýëõèéí II äàéíû ¿åä Íàöèñòèéí õàñòýìäãèéí äîð çîâæ øàíàëæ, àìü ¿ðýãäñýí õîõèðîã÷äûí ýìçýãñýòãýëèéã õ¿íäýòãýõ ¿¿äíýýñ õèéñýí þì. Àçèä áîë õàñ òýìäãèéã èõýíõÁóääèéí ñ¿ì õèéä¿¿äýä îëæ ¿çýæ áîëîõ áà ýíý íü öàã õóãàöààíûõÿçãààðã¿éã áèëýãääýã ó÷ðààñ àíõíû ñ¿ëä òýìäýãò àñóóäàë ãàðñàíã¿é.

Ìýäýýæ ªðíºäºä ÎÓÐÕ-íèé ñ¿ëä òýìäãèéã áàÿðòàéãààðººð÷èëñºí áºãººä îäîî ºíãºðñíºº ýðãýí õàðæ, 1973 îíîîñ õèéñýíàõèö äýâøëýý òîîöîæ ¿çýõýä á¿õ ç¿éë òºëºâëºãººíèé äàãóó ÿâæáàéíà ãýæ áè ¿çýæ áàéíà. Îëîí Óëñûí Ðàåëèéí Õºäºë㺺í íýã ë ºäºðíàäòàé, íàäã¿é Ýëîõèìèéí äýâø¿¿ëñýí çîðèëãûã áèåë¿¿ëýõ áîëíî.Ýíý õºäºë㺺í îäîî áèå äààí îðøèí òîãòíîæ, íàäã¿éãýýð ñàéíàæèëëàõ ÷àäâàðòàé áîëñîí ãýäãèéã áè ìýäíý.

Õèéõ ç¿éë ÷ íèëýýä ¿ëäæýý, òýð ÷ áàéòóãàé ýöýñò íü ºíººõàãóó ºäºð ìààíü èðæ Ýëîõèì àëáàí ¸ñîîð, íýýëòòýéãýýð äýëõèéíòºð çàñãèéí óäèðäëàãóóä, îëîí óëñûí òåëåâèçèéí ñóðâàëæëàã÷äûíäóðàí, õýâëýë ìýäýýëëèéí òºëººëºã÷äèéí í¿äíèé ºìíº ãàçàðäàõ ¿åä÷ çàðèì ¿ë èòãýã÷ íàð, ýäãýýð äýýä çýðãèéí õºãæèëòýé õ¿ì¿¿ñ ìàíàéãàðèã äýýðõ á¿õèé ë àìüäðàëûã ¿íýõýýð õèéìëýýð á¿òýýæ ÷àäñàíãýæ ¿¿ õýìýýí ýðãýëçñýí õýâýýð áàéõ áîëíî ãýæ áè òºñººëæ áàéíà.Èíãýõ ÷ áîëâóó ãýæ ìèíèé áèå òºäèéã¿é ÎÓÐÕ-íèé òýðã¿¿ëýã÷ ãèø¿¿ä¿çýæ áàéãàà. Ãýâ÷ ýíý áîë áèäíèéã àéëãàæ çîâîîõ ç¿éë áèø, õàðèí ÷ýñðýãýýðýý.

1973 îíîîñ õîéø øèíæëýõ óõààíû ñóäàëãààãààð Ýëîõèìèéííàäàä ºãñºí ìýäýýëëèéí ìºí ÷àíàðûã ¿ðãýëæë¿¿ëýí íîòîëñîîðáàéíà. Íýí ÿëàíãóÿà ýíý æèë Áðèòàíèä Øîòëàíäûí ýðäýìòýä õîíèéãêîëîíèéí àðãààð àìæèëòòàé õóâèëñàíààð çàðëàëàà. Õ¿íèé øèíæëýõóõààíû ò¿¿õýí äýõ ýíý àóãàà ¿éë ÿâäàë íü íýí óäàëã¿é õ¿íèéãêîëîíîîð õóâèëàõ áîëîìæòîé áîëîõûã íîòîëæ áàéíà. Èíãýñíýýð

223

Ýëîõèìèéí ãàðèã äýýðõ øèã õ¿íèéã ‘ìºíõèéí’ àìüäðàëòàé áîëãîõ íýãàðãà õýðýãñýë áîëîõ áîëíî. Õ¿ì¿¿ñ ¿¿íèéã õèéõèéã õ¿ñýõ ÿâäàëääýëõèé äýýðõ ÿìàð ÷ ¸ñ ñóðòàõóóíû õîðîî ñààä áîëæ ÷àäàõã¿é.

Äàðààãèéí àëõàì íü íàñòàé õ¿íèé îþóíû ìýäýýëýë, îéñàíàìæ, õóâèéí çàí ÷àíàðûã áèå ìàõáîäûí õóâüä çàëóó, íàñàíäõ¿ðñýí, öîî øèíý êîëîíèä øèëæ¿¿ëýí ñóóëãàõ áîëîìæòîé áîëãîõÿâäàë áàéíà. Çàëóó íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íä îé ñàíàìæèéã øóóäøèëæ¿¿ëýí ñóóëãàíà ãýäýã áîë ÷óõàìäàà ÿã èæèë õ¿í òîäîðõîéã¿éõóãàöààãààð äàõèí àìüäðàõ áîëîìæòîé ãýñýí ¿ã. Õ¿ì¿¿íèé õóóëüýðõ ç¿éã ººð÷ëºãäºí áóé ñî¸ë, ºñºí íýìýãäýæ áóé òåõíîëîãèéíäýâøèëä óÿëäóóëàí çîõèöóóëàõ øààðäëàãàòàé áîëîõ áºãººä ìèíèéõóâüä îäîîãîîð èíòåðíýòèéí ‘clonaid.com’ õàÿãààð õàðüöàæ áîëîõàíõíû êîëîíèíãèéí êîìïàíè “Clonaid”-ã áàéãóóëñíààðàà ìàø èõáàõàðõàæ áàéíà. Îäîîãîîð ýíý á¿õ àñóóäëóóäûí õóâüä ýðòýäñýíìýò áîëîâ÷ ýäãýýð òåõíîëîãèéí ¿ð øèìèéã õýí õ¿ðòýõ ýðõòýé áîëîõûãòîãòîîõ øèíý ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëò õèéãäýõ øààðäëàãàòàé áîëîõáîëíî. Ýíä ìºí ë Ýëîõèìèéí ãàðèã äýýðõ øèã êîëîíèéí òîîãõÿçãààðëàæ, íýã õ¿íä íýã - çºâõºí íàñ áàðñíûõ íü äàðàà- ãýæõóóëü÷ëàõ øààðäëàãàòàé.

Ýëîõèì ººðºº äýëõèé äýýð òèéì ÷ õîëûí áóñ èðýýä¿éäãàçàðäàõ áîëíî. Õýðâýý ýíýõ¿¿ íîìîíä áè÷ñýí ¿íýí äýëõèé äàõèíäèë¿¿ õóðäàöòàé ò¿ãýõ þì áîë ýíý õóãàöàà ãó÷èí íàéìàí æèëýýñõîëã¿é, ò¿¿íýýñ ÷ ýðò áàéæ áîëîõ þì. Ýëîõèì ººðñäèéí õàìòºíãºðñºí ¿åèéí àãóó ãýãýýíòí¿¿ä, ò¿¿íèé äîòîð Ìîñå, Åëèà, Áóääà,Åñ¿ñ Õðèñò, Ìóõàììåä íàðûã äàãóóëàí èðýõ áîëíî.

Îí óäààí æèë õ¿ëýýñýí ýíý ¿éë ÿâäàë õ¿í òºðºëõòíèé ò¿¿õýíäõàìãèéí ãàéõàìøèãò ºäºð áàéõ áîëíî. Ýíýõ¿¿ ãàéõàìøèãò àäàë ÿâäëûííýã õýñýã áîëæ, ýë÷èí ñàéäûí ÿàì áàéãóóëàõàä ñàíõ¿¿ãèéí õóâüäòóñàëñàí òà á¿õýí òýäíèéã ýë÷èí ñàéäûí ÿàìàíäàà ãàçàðäàõ ¿åä íüòýíä áàéæ ýíý ÿâäëûã òàíèí ìýäñýíèéõýý áàÿð áàÿñàëûã õóâààëöàíàãýäýãò áè èòãýëòýé áàéíà.

Ýíýõ¿¿ ýë÷èí ñàéäûí ÿàì áàéãóóëàõ ãàçàð áîë äàðààãèéíìÿíãàí æèëèéí îþóí ñàíààíû òºâ áàéõ áîëíî. Á¿õ óëñ ¿íäýñòíèéõ¿ì¿¿ñ ýíýõ¿¿ àðèóí ãàçàðò ìºðãºë õèéõýýð èðöãýýõ áîëíî. Óã ýë÷èíñàéäûí ÿàìíû èæèë õóóëáàðûã æèíõýíýýñ íü õîëã¿é ãàçàð áàéãóóëæ,íèéòýä íýýëòòýé áîëãîõ áºãººä äîòðîî ÿìàð áîëîõûã õ¿ì¿¿ñ ¿çýæ

224

ñîíèðõîõ áîëíî.Ãýâ÷ á¿òýýã÷èä õ¿ðýëöýí èðñíýýð Ðàåëèéí Õºäºë㺺íèé

ýðõýì çîðèëãî äóóñãàâàð áîëîõ óó? Îãòõîí ÷ ¿ã¿é. Õàðèí ÷ ýñðýãýýðýý,ýíý íü ìàíàé ýðõýì çîðèëãûí æèíõýíý ýõëýë áàéõ áîëíî. Á¿õõàðàíõóé á¿ä¿¿ëýã øàøèíóóä óñòàæ àëãà áîëñíîîñ ¿¿äýí ¿¿ñýõõîîñîí îðîí çàéã øèíý îþóí ñàíààíû ¿çýë áàðèìòëàëààð ( ò¿ðýíãàðàõ òåõíîëîãèéí õóâüñãàëòàé õºã íèéëñýí) íºõºõ øààðäëàãàòàéáîëíî.

Îäîî áèä áîë ìàðãààøèéí òåõíîëîãèéã, º÷èãäºðèéí øàøèí,º÷èãäºðèéí ñýòãýëãýýòýé õàìò àøèãëàæ áàéãàà ºíººäðèéí õ¿ì¿¿ñ.Ýëîõèìèéí à÷ààð áèä ººðñäèéí øàøèí ø¿òëýãèéã õàìàðñàí îþóíñàíààíû øèíý ò¿âøèíä õ¿ðýõ áºãººä ýíý íü òýäíèé ñ¿ëä òýìäãýýðèëýðõèéëýãäñýí, õÿçãààðã¿éí òóõàé øàøèíã¿éí ¿çýë áàéõ áîëíî.Ðàåëèéí Õºäºë㺺íèé Óäèðäàã÷ íàð ýíýõ¿¿ øèíý øàøèíû ìºðãºë÷èäáîëæ, õ¿í òºðºëõòíèéã õÿçãààðã¿é º÷¿¿õýí æèæèã, õÿçãààðã¿é àãóóòîìòîé çîõèöîí àìüäàð÷, ººðñäèé㺺 ¿¿ðäèéí îääûí òîîñ, ýíåðã¿¿äáîëîõûã óõààðàõ áîëîìæ îëãîõ þì.

Ýë÷èí ñàéäûí ÿàìíû îéðîëöîî øèíýýð ëàáîðàòîðè, èõ äýýäñóðãóóëèóä áàéãóóëàãäàæ, Ýëîõèìèéí çààâàð çºâëºãººíèé äàãóóøèíæëýõ óõààíû ýðäýìòýä, ñóäëàà÷èä ìýäëýã ÷àäâàðààäýýøë¿¿ëýõ áîëîìæòîé áîëíî. Èéì çàìààð áèä Ýëîõèìèéíøèíæëýõ óõààíû ò¿âøèíä àëãóóð õ¿ðýõ áîëíî. Èíãýñíýýð áè人ðñäèéí ãàðàà𠺺ð ãàðèã äýýð àìüäðàë á¿òýýõ àÿëàëä ãàð÷, ýðãýý人ðñ人 á¿òýýñýí õ¿ì¿¿ñèéíõýý õóâüä ‘Ýëîõèì’ áîëæ õóâèðàõ þì.

Ýöýñò íü ºíãºðñºí ¿åèéã ìààíü áàéíãà çîâîîæ áàéñàí äóíäàäçóóíû ¿åèéí àéäñààñ á¿ðýí ÷ºëººëºõ ¿éëñýä îþóí ñàíààíû ¿çýëáàðèìòëàë, øèíæëýõ óõààí õî¸ð õàìòðàí àæèëëàõ áîëíî. Èíãýýäýðòíèé øàñòèð íîìä îëîí çóóí æèëèéí òýðòýý áè÷èæ áàéñàí÷ëàí,áèä ººðñ人 ‘áóðõàí’ áîëöãîîõ áîëîìæ íýýãäýõ þì.

Ãýâ÷ ýõëýýä ýë÷èí ñàéäûí ÿàìàà áàéãóóëöãààÿ!

Ðàåë,ÊþèáåêÊàíàä óëñ1997 îíû çóí

225

Ý•Eõè•Eéí øè•E çàõèàñ1997 îíû 12 äóãààð ñàðûí 13-íû çàõèàñ

24 æèëèéí ºìíº áèä äýëõèéí ýðýãòýé, ýìýãòýé õ¿ì¿¿ñòõàíäñàí ýöñèéí Çàõèàñàà áèäíèé õàéðò õ¿¿, ìàíàé ãýãýýíòýíÐàåëèéí àìààð äàìæóóëàí ºãñºí áèëýý. Òýð áîë óðüäààñ çºãíºæáàéñàí÷ëàí èðæ “áóðõàíû íóóö”-ûã òàéëàã÷ ìºí.

24 æèëèéí òóðø Ðàåëèéíõàí òà á¿õýí áèäíèéã á¿òýýã÷ýýõýìýýí àëáàí ¸ñîîð îëîí íèéòýä õ¿ëýýí çºâøººð÷, áèäíèé õ¿ñýëòáîëãîñîí Ýë÷èí ñàéäûí ÿàìàíä óãòàí àâàõààð àæèëëàæ áàéíà. Òàá¿õíèé èäýâõ ç¿òãýë, õ¿÷èí ÷àðìàéëò ñýòãýëä äóëààõàí áàéñàíáºãººä òà íàðûí õàìãèéí ¿íýí÷ýýð ç¿òãýñýí õýñýã íü õîæèìøàãíàãäàãñäûí äóíä îðîõ áîëíî.

Á¿õ øàøèíä áèäíèé õàéð òàëàðõàëûã õ¿ëýýñýí õ¿ì¿¿ñáàéäàã áîëîâ÷ Ðàåëèéíõàí áîë áèäýíä õàìãèéí îéð äîòíî íü áèëýý.Òýä ñîíãîãäñîí õ¿ì¿¿ñ áàéæ, íýã ë ºäºð àìëàñàí ¸ñîîð øèíý ãàçàðíóòàãòàéãàà çîëãîõ áîëíî. Ó÷èð íü òýäíèé õàéð áîë ñîõîð ñ¿ñýãáèøðýëä áóñ, óõàìñàðòàé îéëãîëòîä òóëãóóðëàäàã áèëýý.

Áèäíèéã íýã áóþó îëîí åð áóñûí äàëäûí õ¿÷èò áóðõàíû àäèëõàéðëàäàã õ¿ì¿¿ñ áèäíèé í¿äýíä ýðäýíý ìýò õàéðëàãääàã áàéñàíáºãººä øèíæëýõ óõààíû ºìíºõ ýðèí ¿åä òýäýíä ÿìàð ÷ ñîíãîëòáàéñàíã¿é. Õàðèí áèäíèéã åð áóñûí äàëäûí õ¿÷òýé áóñ, õàðèí òýäíèéä¿ð òºðõººð á¿òýýãäñýí áîëîõûã ìýäýýä áèäíèéã ¿ðãýëæèä õàéðëàæ,òýð ÷ á¿¿ õýë óëàì èõýýð õàéðëàñààð áàéãàà õ¿ì¿¿ñ áèäíèé ñýòãýëèéãá¿ð èõ õºäºëãºæ áàéíà. Òýä áèäíèéã ìóõàð ñ¿æãýýð áóñóõàìñàðòàéãààð õàéðëàæ áàéãàà ó÷ðààñ òýäýíä îíîãäîõ øàãíàë èë¿¿èõ áàéõ áîëíî. Óõàìñàð ãýäýã áîë òýäíèéã áèäýíòýé óëàì á¿ðàäèëõàí áîëãîæ áàéãàà ç¿éë þì.

Áèäíèéã óãòàí àâàõ Ýë÷èí ñàéäûí ÿàìûã Èåðóñàëåìèéíîéðîëöîî áàéãóóëàõûã áèä õ¿ññýí. Ãýâ÷ òýðõ¿¿ øààðäàãäàõ õàðü

226

ãàðèãèéí á¿ðýí ýðõò ãàçàð íóòàãò ýçýìøëèéí ýðõ îëãîõîîñ õºëä¿¿òîëãîéò ýðõ ìýäýëòí¿¿ä îëîí óäàà òàòãàëçñàí.

2000 îí áîë áèäíèé õóâüä òºäèéã¿é Õðèñòîñèéí øàøèíòàíáóñ äýëõèéí èõýíõ îðøèí ñóóã÷äûí õóâüä îãòõîí ÷ ó÷èðõîëáîãäîëã¿é, õàðèí îëîí õóóðàì÷ ãýãýýíòí¿¿ä ìÿíãàí æèë ñîëèãäîõýíý ººð÷ëºëòèéã àøèãëàæ õ¿í òºðºëõòíèéã õóóðàí ìýõëýõèéã îðîëäîõáîëíî. ¯¿íèéã óðüä÷èëàí çºãíºñºí áºãººä ýíý áîë õàìãèéíóõàìñàðòàé õ¿ì¿¿ñèéí ñîíãîëò áàéõ þì. Óäèðäàã÷äûí Óäèðäàã÷èéãäàãàöãàà, òýð ýíýõ¿¿ øèëæèëòèéí öàã ¿åèéí àëäàà ýíäýëýýñ õýðõýíçàéëñõèéõèéã õýëæ ºãºõ áîëíî. Ó÷èð íü òýð áîë òýðõ¿¿ Çàì ìºð,¯íýí, Àìüäðàë ìºí.

Áóääèçì äýëõèé äýýð óëàì óëàì àìæèëòûã îëæ áàéíà, ýíýáîë ¯íýíä îéðõîí î÷èæ áàéãàà øàøèí òºäèéã¿é øèíý ýðèí ¿åèéíõ¿ì¿¿ñò çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé øèíæëýõ óõààí-îþóí ñàíààíûøèíý òýíöâýðæ¿¿ëýã÷ áîëæ áàéãàà íü ñàéí õýðýã þì. Áóääèçì íýãýíòºíãºðñºí ¿åèéíõýý äàëäûí íóóöëàã áàéäëààñ ñàëæ ÷àäâàë Ðàåëèçìáîëæ, îëîí îëîí Áóääèñòóóä Ðàåëèéíõàí áîëîõ áîëíî.

Íààøëàí áóé Àóãàà Èõ Ýðãýí Èðýëòèéã í¿äýýð ¿çýõ ãýñýíáàÿð õººð ÷èíü òà á¿õíèé çàìä òîõèîëäîõ ñ¿¿ë÷èéí óðõè çàíãóóäûãäàâæ ãàðàõ ýð÷ õ¿÷ ºãºõ áîëòóãàé. Áèä ýíý ºäºðò áîëîí òà á¿õýíäòóí îéðõîí áàéíà, õýðâýý òà íàð áÿñàëãàõ þì áîë áèäíèé áàéãààãìýäðýõ ¸ñòîé...

Ýíý ìýäðýìæ ÷èíü òà íàðûí ºäºð, øºíèéã ãýðýëò¿¿ëæ, òà íàðòäàâàí òóóëàõ øààðäëàãàòàé ÿìàð ÷ ñààä áýðõøýýë áàéñàí õàìààã¿éàìüäðàëûã ÷èíü ãàéõàëòàé ñàéõàí áîëãîæ ºãºõ áîëíî. Ýíý ºäðèéíòºëºº àæèëëàõàä òààòàé áàéäëûí ÷èíü äýðãýä áèäýíòýé äàõèíóóëçàõàäòààòàé áàéäàë ÷ áàãàäàõ áîëíî. Õàìãèéí òààòàé ç¿éë áîë¿¿ðýã çîðèëãûí ÷èíü áèåëýëò áîëîõîîñ áóñ ò¿¿íèé ¿ð ä¿í áèø þì.

Ýíý õóãàöààíä áèäíèé õàéð, áèäíèé ãýðýë ãýãýý òà á¿õíèéãáèäíèé Õàéðò Ãýãýýíòíèé àìààð äàìæóóëàí óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýõáîëíî. Õýäèéãýýð áèä òà íàðûã öàã ÿìàãò àæèãëàæ ÷àäàõ áîëîâ÷ òýðòà íàðûã õàðàõ áîëãîíä áèä á¿ð ÷ èõýýð õàðàõ áîëíî ãýäãèéã á¿¿ìàðòààðàé. Ó÷èð íü ò¿¿íèé òà íàðò ºã÷ áàéãàà Õàéðààð äàìæèí ò¿¿íèéõàðæ áàéãàà ç¿éë óëàì ñàéõàí õàðàãäàõ áîëíî...

Òà íàð ò¿¿íèéã õýäèé÷èíýý õàéðëàíà, òýð áîë äýëõèé äýýðõáèäíèé íýã õýñýã ó÷ðààñ áèäíèéã òºäèé÷èíýý èõ õàéðëàæ áàéíà ãýñýí

227

¿ã. Õýðâýý òà íàðò çàðèì ¿åä áèäíèéã õàéðëàõ õàéðàà çàðëàíòóíõàãëàõ õýö¿¿ áàéãàà áîë ýíý íü áèäíèé Õàéðò Õ¿¿ äàõèí òà íàðòàéíýã õºðñ øîðîîí äýýð àëõàæ ÿâààã îëæ õàðàõ óõàìñàð òà íàðòáàéãààã¿éòýé õîëáîîòîé.

Òà íàð áèäíèéã ¿ë õàéðëàí, ò¿¿íèéã ¿ë îéøîîæ áîëîõã¿é. Ó÷èðíü ìºí ë Õ¿¿ãýýð íü äàìæèõã¿é áîë Ýöýãò íü õýí ÷ õ¿ðýõã¿éòýé àäèë.ßàãààä ãýâýë òýð òà íàðûí äóíä áàéæ, òà íàðûã èäýõýä èäýæ, óíòàõàäóíòàæ, èíýýõýä èíýýæ, óéëàõàä óéëæ áàéãàà ø¿¿ äýý.

Õýðâýý ò¿¿íä õàìãèéí õ¿íäýòãýëòýéãýýð õàíäàõã¿é áîëáèäýíä õàéðòàé ãýæ õýëýýä õýðýãã¿é. Áèäíèé óó÷ëàøã¿é ãýæ ¿çñýíç¿éëñèéã ºðøººí ýíýðýõèéã òýð áèäíýýñ ÿìàãò õ¿ñýæ áàéäàã, òèéìèõ õàéðààð òýð òà íàðûã õàéðëàäàã þì. Òýð áîë á¿òýýã÷äèéí ºìíºòà íàðûã õàìãààëàõ õàìãèéí ñàéí ºì㺺ëºã÷ ìºí.

Õàéð, ýíýðëèéí ¿íýëýìæ äóòàãäñíààñ áîëæ óëàì óëàì çýðëýãá¿ä¿¿ëýã áîëîí õóâèð÷ áàéãàà íèéãìýýñ íü Õàéð, Ýíýðýõ¿éõî¸ðûã îëæ àâíà ãýäýã óëàì á¿ð õýö¿¿ áîëîîä áàéãàà òàíàé ãàðèãäýýð òýð áîë õàìãèéí ¿íýò ýðäýíý áîëñîí õ¿í þì.

Òà íàðò õàíãàëòòàé õàéð ¿ã¿é ãýæ ¿¿? Òýãâýë ò¿¿íèéã õàðàà÷,òýð òà íàðûí äóíä àìüä ñýð¿¿í ÿâæ áàéíà.

Áèäíèé Èåðóñàëåìèéã îíöëîí ñîíãîæ àâñàí ÿâäàë áîë öýâýðºðºâ÷ óÿí ñýòãýëèéíõ áèëýý. Áèäíèé õóâüä Èåðóñàëåì áîë õ¿ì¿¿ñáèäíèéã õàéðëàæ, õ¿íäýëæ, óëìààð õ¿íäýòãýí óãòàæ àâàõ ãàçðûí íýãáºãººä õàðèí ñîíãîãäñîí õ¿ì¿¿ñ íü áèäíèéã õýí áîëîõûã ìýäýýäóãòàí àâàõûã õ¿ñ÷ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ áóþó ººðººð õýëáýë Ðàåëèéíõàíþì. Ãàçàð äýëõèé äýýðõ æèíõýíý Åâðåé õ¿ì¿¿ñ áîë Èçðàèëèéí àðäò¿ìýí áàéõàà áîëüñîí, õàðèí òýä áîë áèäíèéã á¿òýýã÷ýý ãýäãèéã¿íýíýýñýý òàíüæ, ýðãýæ èðýõèéã ìààíü õ¿ñ÷ áàéãàà òýð õ¿ì¿¿ñ ìºí.

Èçðàèëèéí àðä ò¿ìýíòýé òîãòîîñîí áèäíèé õýëõýý õîëáîîáàðàã òàñàð÷, øèíý õîëáîîíû ìààíü òºãñãºë îéðòîæ áàéíà. Òýä äàõèíòàðààí áóòàðãàãäõààñàà ºìíº àëäààãàà îéëãîæ óõààðàõàä ìàø áàãàõóãàöàà ¿ëäëýý.

Ýíý õóãàöààíä áèä Äýëõèéí á¿õ óëñ ¿íäýñòýíä õàíäàæ Ýë÷èíñàéäûí ÿàì áàéãóóëàõ ãàçàð íóòãèéí ýðõ îëãîæ, øààðäàãäàõ õàðüãàðèãèéí á¿ñèéí õàëäàøã¿é äàðõàí áàéäëûã õàíãàõûã õ¿ñýõ áºãººäýíý ãàçàð íü íýã êèëîìåòðèéí ðàäèóñòàé õóóðàé ãàçðûí õýìæýýòýéóñààð õ¿ðýýë¿¿ëñýí, ýíý óñààð ÿâàõûã õîðèãëîñîí áàéæ áîëîõ þì.

228

ßìàð íýã óëñ ýíý ýðõèéã îëãîõûã çºâøººðñºí òîõèîëäîëäÈçðàèëü óëñàä äàâóó òàëàà àøèãëàí ìàø áîãèíî õóãàöààíä áîäîæ¿çýýä ýðõ îëãîõ øèéäâýð ãàðãàõ ñ¿¿ë÷èéí ãàíö áîëîìæèéã îëãîíî.Ýñðýã òîõèîëäîëä Ýë÷èí ñàéäûí ÿàìûã õàà íýãòýý áàéãóóëæ,Äàâèäûí àðä ò¿ìýí áèäíèé õàìãààëàëòàä áàéõ ýðõýý àëäàæ, òàðæáóòðàõ áîëíî.

Ãàçàð íóòàã äýýðýý óã Ýë÷èí ñàéäûí ÿàìûã áàéãóóëàõ ýñâýëýíý çîðèëãîîð ãàçàð íóòàã îëãîõ áóþó ãàçðàà õóäàëäàõûí çýðýãöýýøààðäàãäàõ õàðü ãàðèãèéí á¿ñèéí õàëäàøã¿é äàðõàí áàéäëûãõàíãàñàí óëñ îðîí îðøèí òîãòíîõ áàòàëãààòàé áºãººä öýöýãëýíõºãæèõ èðýýä¿éòýé áàéæ, áèäíèé õàìãààëàëòûí ¿ð øèìèéã õ¿ðòýæ,èðýõ ìÿíãàí æèëä äýëõèé äàõèíû îþóí ñàíààíû áîëîîä øèíæëýõóõààíû òºâ áîëîõ áîëíî.

Àóãàà Èõ Ýðãýí Èðýëòèéí öàã ìº÷ îéðòñîîð áàéíà, áèä òàíàðûí õàìãèéí ¿íýí÷ýýð ç¿òãýñíèéã äýìæèí õàìãààëàõ áîëíî. Òàíàðûí äàéñíóóä òýäíèéã áóò öîõèõ áèäíèé õ¿÷ ÷àäàë óëàì õ¿÷òýéáîëîõûã õàðàõ áîëíî, íýí ÿëàíãóÿà Ðîìûí áóëààí ýçëýã÷ íàð, ò¿¿íèéìÿíäàãòàí õàìáà íàð áîëîí áèäíèé çºâøººðºëã¿éãýýð íýðèéã ìààíüáàðèí ãýìò ÿâäàë ¿éëäýã÷äèéã á¿ãäèéã ãýñãýýí öýýðë¿¿ëýõ áîëíî.

Áèäíèéã ýðãýæ èðñýí, èðýýã¿é Óäèðäàã÷èéí ãýðýë ãýãýý òàá¿õíèéã Óäèðäàí çàëæ áàéõ áîëòóãàé. Ó÷èð íü ÿìàð ÷ òîõèîëäîëäáèä òà íàðûã ìºíõ íàñòíóóäûí äóíä îðîõûã õ¿ëýýæ áàéõ áîëíî.

Á¿õ ñàéí ñàíààò õ¿ì¿¿ñò Ýíõ òàéâàí, Õàéð ýíýðëèéã õ¿ñüå.

229

ÇÎÕÈÎÃ×ÈÉÍ ÍÝÌÝËÒ ÌÝÄÝÝËÝËÓÍØÈÃ× òà á¿õýí çîõèîã÷òîé áîëîí ò¿¿íèé áàéãóóëëàãà, ÎëîíÓëñûí Ðàåëèéí Õºäºë㺺íòýé õîëáîî òîãòîîæ, ýíýõ¿¿ íîìûí òàëààðáîëîí áóñàä àñóóäëààð íýìýëò ìýäýýëýë àâàõûã õ¿ñ÷ áîëíî.Çîõèîã÷ûí äýëõèé íèéòèéí åðºíõèé õàÿã: c/o The International RaelianMovement, Case Postale 225, CH-1211, Geneva 8, Switzerland.

̺í äýëõèéí ÿíç á¿ðèéí á¿ñ íóòàã äàõü áóñàä õýä õýäýí õîëáîãäîõõàÿãèéã äîð ºã÷ áàéíà. Óíøèã÷èä òà á¿õýí ººðñäèéí õàìãèéíòîõèðîìæòîé ãýñýí õàÿãààð ñàíàë õ¿ñýëò, àñóóæ ëàâëàõ ç¿éëýýõàÿãëàí èëãýýãýýðýé. Õýâëýëèéí êîìïàíè òà á¿õíèé õ¿ññýí ÿìàðâààìýäýýëëèéã äàìæóóëàõ áóþó õ¿ññýí ìàòåðèàëûã òàíü õ¿ðãýæ ºãºõõàðèóöëàãà õ¿ëýýõã¿é áîëîõûã àíõààðíà óó.

ÀçèJapanese Raelian MovementTokyo-To, Shibuya-Ku,Shibuya 2-12-12Miki Biru 401Tokyo, Japan 150-0002

Õîéä áà ªìíºä ÀìåðèêCanadian Raelian Movement, PO Box 86, Youville Station,Montreal, Quebec, Canada H2P 2V2. Óòàñ: 1514 681 6263United States Raelian Movement, PO Box 611793. North Miami, FL33261, USA. Óòàñ: 305 273 0553

230

Àôðèê

Mouvement Raelien African, O5 BP 1444, Abidjan O5, Cote d’Ivoire

Åâðîï, Îéðõè Äîðíîä

International Raelian Movement, Case Postale 225, CH 1211, Geneva8, Switzerland.

Àâñòðàëè

Australian Raelian Movement, PO Box 2397, Sydney, New SouthWales 2001, Australia

Èíòåðíýòèéí õàÿãóóä:

Raelian Movement Homepage: www.rael.orgClonaid Homepage: www.clonaid.comUfoland Homepage: www.ufoland.com

Ìîíãîë õýëíýý õºðâ¿¿ëñýí Ã.Áàòáàÿð: gbatbayarmn@yahoo.com

231

ÒÀËÀÐÕÀËÎëîí Óëñûí Ðàåëèéí Õºäºë㺺íèé (ÎÓÐÕ/IRM) çîõèã÷èéí

ýðõ á¿õèé 105-108 äóãààð õóóäñàíä òàâèãäñàí ãýðýë çóðãóóäûãàøèãëàõ çºâøººðºë ºãñºí Ëå Ìàíñ äàõü ÎÓÐÕ-íèé Ãýðýëçóðãèéí Àðõèâò òàëàðõàë èëýðõèéëæ áàéíà.

̺í ò¿¿í÷ëýí Æîðæ Óèíãôèëäýä ò¿¿íèé 1990 îíû 8 äóãààðñàðä Àíãëèéí Óèëòøàéð äàõü ×èèçô¿¿ò Õýä õýìýýõ ãàçàð àâñàíòàðèàëàíãèéí òàëáàéí àãààðûí çóðãûã àøèãëàõ çºâøººðºëºãñºí ÿâäàëä òàëàðõàë èëýðõèéëüå.

Ýíýõ¿¿ íîìîíä îðñîí Áèáëèéí èøëýë¿¿äèéí õóâüä ØèíýÀíãëè Áèáëè, Êèíã Æýéìñèéí Áèáëè, Øèíý Îëîí Óëñûí Áèáëè,Ìîíãîë õýëíýý õºðâ¿¿ëñýí Àðèóí Áèáëè çýðãèéã ëàâëàãàà áîëãîíàøèãëàñàí áîëíî.

232

Ðàåëèéí áóñàä íîìóóä

1. ÑÀÍÑÐÀÀÑ ÈÐÝÕ ÝÖï¯ÄÝÝ ÓÃÒÀÖÃÀÀß /LET’S WELCOME OUR FATHERS FROM

SPACE/

2. ÌÝÄÐÝÕ¯ÉÍ ÁßÑÀËÃÀË /SENSUAL MEDITATION/

3. ÎÞÓÍ×ËÀË /GENIOCRACY/

4. Õ¯ÍÈÉà ÊÎËÎÍÎÎÐ ÕÓÂÈËÀÕÛà ÄÝÌÆÜÅ / YES TO HUMAN CLONING/

Õîðèí äîëîîí íàñòàéäàà Êëàóäå Ðàåë èðýýä¿éòýé çàëóó ìîòîðòóðàëäààíû æîëîî÷ áàéëàà. Òýð õýäèéí àðâàí õî¸ð öîìûí ýçýí áîëñîí,ìºí íýãýí ìîòîðò ñïîðòûí ñýòã¿¿ëèéã ¿íäýñëýí áàéãóóëæ, ò¿¿íèéãýýàìæèëòòàé àæèëëóóëæ áàéëàà. Ò¿¿íèé íýð äýëõèéí óðàëäààíû æîëîî÷íàðûí àâàðãà öîëä áàòòàé áàéð ñóóðü ýçëýæ áàéâ... Ãýâ÷ 1973 îíû 12äóãààð ñàðûí 13-íû ºäºð ò¿¿íèé àìüäðàë îðâîíãîîðîî ýðãýæýý.

Òýð ºäºð Ôðàíöûí íýãýí àëñ çàéäóó íóòàãò çóçààí ìàíàí äóíäààñò¿¿íèéã ÷èãëýí íýãýí ¯ë ìýäýãäýõ íèñäýã áèåò (¯ÌÍÁ) íàìóóõàí îéðòîæáàéãààã õàðààä òýð ãàéõàí öî÷èðäæýý. Ýíý íîìîíä ýñèéí á¿òýö äýõ ÄÍÕ-ã ÷àäâàðëàãààð óäèðäàõ çàìààð Äýëõèé äýýðõ á¿õèé ë àìüäðàëûí

õýëáýðèéã á¿òýýñýí ººð ãàðèãèéí äýâøèëòýò øèíæëýõ óõààíû ýðäýìòýä äýëõèé äýýð äàõèí ýðãýíèðæ Èåðóñàëåì õîòûí îéðîëöîî àþóëã¿é íºõöºëä áàéãóóëàõ ýë÷èí ñàéäûí ÿàìàíäàà áóóõ õ¿ñýëòýéáàéãàà òóõàéãàà õýëýõýýð õàðü ãàðèãèéí õ¿í òºðõò çî÷èí õýðõýí ãàð÷ èðñýíèéã òýðýýð ä¿ðñýëæýý.Äàðàà íü ìºí õàðü ãàðèãèéíõàí ò¿¿íèéã ººðèéí ãàðèãò ò¿ð àâàà÷ñàí òóõàé ºã¿¿ëíý.

Òýðýýð ýíýõ¿¿ ìýäýýëëèéã ä¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ, õàðü ãàðèãèéíõàíû áóóõ ãàçðûã áàéãóóëàõçîðèëãîîð Îëîí Óëñûí Ðàåëèéí Õºäºë㺺í õýìýýõ àøãèéí áóñ áàéãóóëëàãûã ¿íäýñëýíáàéãóóëñàí áàéíà. Èíãýýä äàëààä îíû äóíä ¿åýñ ýõëýí äýëõèéã òîéðîí àÿëæ, ýíýõ¿¿ äýâø¿¿ëýíòàâüñàí ¿íýíèéõýý òàëààð ëåêö óíøèõ, ðàäèî, òåëåâèçèéí íýâòð¿¿ëãýýð ñóðòàë÷ëàí òàíèóëàõ,íîì áè÷èõ çýðýãò àìüäðàëàà çîðèóëæ áàéíà. Ñàÿõàí Ðàåë ìîòîðò óðàëäààíû ñïîðòîä ýðãýíèðæ, îëîí óëñûí ñïîðòûí ìàøèíû óðàëäààíä îðîëöîõ çàâøààí ãàðãàñàí áàéíà.

ªíººã õ¿ðòýë òýðýýð íîìîî õóâèàðàà õýâëýí íèéòýëæ èðæýý. Õàðü ãàðèãèéíõàíû çàõèàñíîì áîë ò¿¿íèé äýëõèé äàõèíä áè÷èæ õýâë¿¿ëñýí ç¿éëñèéí äîòðîîñ àíõíûõ íü õóäàëäààíäçîðèóëñàí õýâëýë áºãººä ò¿¿íèé ýõíèé áà õî¸ð äàõü íîìûí øèíý÷èëñýí îð÷óóëãûã íýãòãýíîðóóëñàí áàéíà. Ýíýõ¿¿ õýâëýëä òóñãàéëàí çîðèóëñàí òºãñãºëèéí ¿ãýíäýý áèä îéðûí äº÷èíæèëèéí äîòîð, ìàãàäã¿é ò¿¿íýýñ ÷ ýðò ¯ÌÍÁ-¿¿äèéã õàðàõ áîëíî ãýäýãò òýð èòãýëòýé áàéãààãààèëýðõèéëæýý.

Õýðâýý ýíý íîì óðàí çºãíºëèéíá¿òýýë þì áîë õàìãèéí ñýòãýëñýðãýýì, åð áóñûí ãàéõàëòàé çºãíºëòçîõèîëûí òîîíä îðîõ ¸ñòîé. Ãýâ÷ ýíýíîìûí àãóóëãà ¿íýí áîäèòîé, ò¿¿íèéîðóóëàõ õóâü íýìýð æèãòýéõýí èõãàçàð äîíñëîì à÷ õîëáîãäîë àâ÷èðíà.ÌÀÉÊË ÈÎÐÊ, Ðîìåî Æóëèåò õî¸ð,Êàáàðåò, Øàäàð ãóðâàí öýðýã, Ëîãàíûçóãòàëò çýðýã îëîí àëäàðòàé êèíîíûîä æ¿æèã÷èí

Ìèíèé èòãýí áèøèðñýí ýíýõ¿¿ ãàéõàëòàéíîìä õ¿í òºðºëõòºíèé õóâüä àóãàà èõ ¿ðíºëºº, à÷ õîëáîãäîëòîé íóóöëàã ìýäýýëëèéãàãóóëæýý... ò¿¿í÷ëýí áèäíèéã òºäèéã¿é ìàíàéåðòºíöèéã ºíººãèéí áèäíèé áîäîæ áàéãààá¿õíýýñ àíãèä áàéäàëä øèëæ¿¿ëæ áàéíàãýäýãò áè èòãýäýã.ÝÍÒÎÍÈ ÃÐÝÉ, Ðîéòåðèéí ãàäààä ìýäýýíèéñóðâàëæëàã÷ àñàí, Ñàéãîí, Áýýæèí, Òîêèîãèéíáóëàí îëîí óëñûí øèëäýã áîðëóóëàëòòàéò¿¿õýí ðîìàíóóäûã çîõèîã÷

Äýýâýðò íü õàðü ãàðèãèéí õºëºã ãàçàðäàõ òàâöàí á¿õèé ýë÷èíñàéäûí ÿàìíû òºëºâëºãäñºí áàðèëãûí æèæèãð¿¿ëñýí çàãâàð

Õ¿í òºðºëõòºíèé ãàðàë ¿¿ñýë, áèäíèéèðýýä¿éã òàéëáàðëàñàí íü

ÕÕÕÕÕÀÀÀÀÀÐÐÐÐÐÜÜÜÜÜ ÃÃÃÃÃÀÀÀÀÀÐÐÐÐÐÈÈÈÈÈÃÃÃÃÃÈÈÈÈÈÉÉÉÉÉÍÍÍÍÍÕÕÕÕÕÀÀÀÀÀÍÍÍÍÍÛÛÛÛÛÇÇÇÇÇÀÀÀÀÀÕÕÕÕÕÈÈÈÈÈÀÀÀÀÀÑÑÑÑÑ

ÐÀÅË

235