afonso x o sabio fonso o abio cantigas de...

252
AFONSO X O SABIO Cantigas de Santa María Códice de Toledo Transcrición: Martha E. Schaffer (at) autores & textos

Upload: vuongque

Post on 13-Oct-2018

219 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

auto

res

&te

xtos

Can

tigas

de

Sant

a M

aría

C

ódic

e de

Tol

edo

(aut

ores

& t

exto

s)

AFONSO X O SABIO (1221-1284)Rei de Castela e León, é unha das figuras máis relevan-tes da cultura europea e, particularmente, das letrashispánicas do seu tempo. O seu contributo á literaturagalega é especialmente senlleiro, non só como anima-dor dunha escintilante corte lírica na que brillaronvarios dos talentos máis sobranceiros da escola troba-doresca galego-portuguesa, senón tamén como autor elmesmo de magníficas cantigas, sobre todo de celmesatírico e escarniño. Mais a súa achega artística máisrelevante vén constituída polas Cantigas de Santa María,a máis ampla e fastosa colección mariana realizada naIdade Media.

MARTHA E. SCHAFFER

É associate professor no Departamento de Linguas Clási-cas e Modernas da Universidade de San Francisco. Douto-rouse en Filoloxía Románica na Universidade de California,Berkeley. Actualmente desenvolve as súas investigaciónssobre manuscritos medievais da Península Ibérica, enparticular as Cantigas de Santa María. Tamén forma partedo equipo BITAGAP (Bibliografía de Textos Antigos Galegose Portugueses). Ten tocado cuestións relacionadas coaautoría das Cantigas, as súas relacións co cancioneirotrobadoresco ‘profano’, a súa composición, e mais acuestión central das relacións entre os manuscritos exis-tentes e o que estas nos ilustran verbo do proceso decompilación e edición do magno cancioneiro mariano.Trátase da maior experta internacional nos manuscritosdas Cantigas e a máis empeñada estudosa do Códice deToledo (To).

As Cantigas de Santa María constitúen unha das obras máis importantes saí-das do obradoiro literario de Afonso X de Castela e León, e un dos monu-mentos artísticos máis valiosos e representativos da cultura europea medie-val. Esta obra chegou a nós mediante catro manuscritos coetáneos, querepresentan tres ‘edicións’ sucesivas, cada cal máis ampla, da vasta colecciónmariolóxica afonsina. O menos coñecido deses catro manuscritos é o Códi-ce de Toledo (To). Non obstante, ese códice ten un interese especial para osestudosos, pois parece representar unha edición temperá da obra, sendúbida a máis antiga das hoxe coñecidas, e talvez a primeira revista e acre-centada. Os ambientes especializados, que hai tempo veñen revalorizandoo testemuño de To, reclamaban unha reprodución fotográfica de calidade,que facilitase a consulta e estudo deste manuscrito nas súas distintas face-tas, desde as puramente materiais ou ecdóticas, ata as literarias, lingüísticas emusicais. Esta demanda foi a que quixo satisfacer o Consello da Cultura Galega coaprimeira edición facsímile do Códice de Toledo das Cantigas de Santa María,que veu a lume en 2003 co gallo da conmemoración do XX aniversario dafundación do Consello da Cultura Galega, esgotada decontado e reimpresaen 2008. Xa no limiar á edición de 2003 deixabamos constancia da intencióndo Consello de dar ao prelo unha transcrición do códice, para o que conta-bamos co compromiso da profesora Martha E. Schaffer, que levaba anoslaborando sobre os manuscritos das Cantigas e, particularmente, sobre ocódice To. No presente volume ofrécese unha transcrición deste, con estu-do preliminar e notas da profesora Schaffer. Xa que logo, esta obra constitúe unimprescindible complemento da reprodución fotográfica do códice que edi-tamos, pero doutra banda ten un valor en por si, como senlleiro contributopara o coñecemento e estudo dese monumento da nosa cultura (galega,hispánica e europea) que son as Cantigas de Santa María.

OUTRAS PUBLICACIÓNS

• Cantigas de Santa MaríaEdición facsímile do Códice de Toledo (To)

• Galicia e as Cantigas de Santa María(2 CD + 1 libro)

AFONSO X O SABIO

Cantigas de Santa MaríaCódice de ToledoTranscrición: Martha E. Schaffer

(a t)autores & textos

CUBERTA a&t CANTIGAS_CUBERTA a&t 11/01/11 10:36 Página 1

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 1

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 2

Cantigas de Santa MaríaCódice de Toledo

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 3

Afonso X o Sabio, Rei de CastelaCantigas de Santa María. Códice de Toledo (To) : transcrición / Afonso X o Sabio ; transcrición Martha E. Schaffer ; edi-ción ao coidado de Henrique Monteagudo. — Santiago de Compostela : Consello da Cultura Galega, 2010. — 250 p. :24 cm. — (Autores & textos)D.L. PO 695-2010 . — ISBN 978-84-92923-01-4I. Schaffer, Martha E. II. Monteagudo Romero, Henrique. III. Consello da Cultura Galega. IV. Título

Edita© CONSELLO DA CULTURA GALEGA, 2010Pazo de Raxoi · 2º andar · Praza do Obradoiro15705 · Santiago de CompostelaT 981 957 202 · F 981 957 [email protected]

Proxecto gráficoImago Mundi Deseño

ImprimeMabel Aguayo, CB

Depósito Legal: PO 695-2010

ISBN 978-84-92923-01-4

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 4

auto

res

& t

exto

s

AFONSO X O SABIO

Cantigas de Santa MaríaCódice de Toledo (To)

Transcrición: Martha E. Schaffer

Edición ao coidado de Henrique Monteagudo

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 5

LimiarHenrique Monteagudo

Consello da Cultura Galega

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 6

Como é sabido, as Cantigas de Santa María constitúen unha dasobras máis importantes saídas do obradoiro ou corte literaria deAfonso X de Castela e León, e un dos monumentos literariose musicais máis valiosos e representativos da Europa medieval.Esta obra chegou a nós mediante catro manuscritos aproximada-

mente coetáneos (quizais algún deles un pouco posterior), que representan tres‘edicións’ sucesivas, cada cal máis ampla, da vasta colección mariolóxica afonsi-na –unha delas realizada en dous volumes, de aí o número de catro manuscri-tos. O menos coñecido dos catro manuscritos é o Códice de Toledo (To), pro-bablemente por ser o menos ornado das ricas iluminuras que fixeron os outroscódigos especialmente atractivos para a súa divulgación en fastosas reproduciónsfacsimilares. Non obstante, ese códice ten un interese especial para os estudosos,pois parece representar unha edición temperá das Cantigas, sen dúbida a máisantiga das hoxe coñecidas, e talvez a primeira, en versión revista e acrecentada.Os ambientes especializados, que hai tempo veñen revalorizando o testemuñode To, reclamaban unha reprodución fotográfica de calidade, que facilitase aconsulta e estudo deste manuscrito nas súas distintas facetas, desde as puramen-te materiais ou ecdóticas, ata as literarias, lingüísticas e musicais. Esta demandafoi a que quixo satisfacer o Consello da Cultura Galega.

A primeira edición facsímile do Códice de Toledo das Cantigas de SantaMaría veu a lume en 2003 co gallo da conmemoración do XX aniversario dafundación do Consello da Cultura Galega. A demostración máis gratificante dosuceso daquela iniciativa veu da man da rapidez con que se esgotou a tiraxe ini-cial de cincocentos exemplares. Foi por iso que, atendendo ás numerosas solici-tudes que recibimos, en 2008 ofrecemos unha reimpresión da obra, coincidin-do cos XXV anos da fundación da institución. Xa no limiar á edición de 2003deixabamos constancia da intención do Consello de dar ao prelo unha transcri-ción do códice, para o que contabamos co rexo compromiso da profesora Mar-

7

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 7

LIMIAR Henrique Monteagudo

8

tha E. Schaffer, que levaba anos laborando sobre os manuscritos das Cantigas e,particularmente, sobre o códice en aprezo. Diversas circunstancias foron demo-rando a finalización do traballo, de seu extraordinariamente esgrevio. Felizmen-te culminado, podemos hoxe presentalo ao público.

Será oportuno ofrecer unha sumaria noticia da responsable da xurdia obraque ofrecemos. Martha E. Schaffer é associate professor no Departamento de Lin-guas Clásicas e Modernas da Universidade de San Francisco. Doutorouse enFiloloxía Románica na Universidade de California, Berkeley. Actualmente desen-volve as súas investigacións sobre manuscritos medievais da Península Ibérica,en particular as Cantigas de Santa María. Tamén forma parte do equipo BITA-GAP (Bibliografía de Textos Antigos Galegos e Portugueses)1.

No atinxente ás Cantigas, ten tocado cuestións relacionadas coa súa autoría2,as súas relacións co cancioneiro trobadoresco ‘profano’3 e a súa composición4,pero sobre todo a cuestión central das relacións entre os manuscritos existentese o que estas nos ilustran verbo do proceso de compilación e edición do magnocancioneiro mariano un proceso, ao parecer, máis complexo do que semella aprimeira vista5. Trátase, sen dúbida, da maior experta internacional nos manus-critos das Cantigas, e en particular no Códice de Toledo.

Xa que logo, a obra que nos honramos en dar a estampa dunha banda cons-titúe un imprescindible complemento da reprodución fotográfica deste Códiceque editamos, pero doutra banda ten un valor en por si, como senlleiro contri-

1 Este proxecto está dispoñible para consulta en liña en http://sunsite.berkeley.edu/PhiloBiblon.2 «Questions of authorship, the “Cantigas de Santa Maria”», en Andrew M. Beresford & Alan Deyer-

mond (eds.), Medieval Hispanic Research Seminar. Colloquium (8º. 1996). Proceedings of the EighthColloquium, London, Department of Hispanic Studies, Queen Mary and Westfield College, 1997,pp. 17-30.

3 «A nexus betwen cantiga de amor and cantiga de Santa Maria: The cantiga de change», La Corónica 27.2(1999), 37-60.

4 «“Ben vennas Mayo”: a ‘failed’ cantiga de Santa Maria», in Antonio Cortijo Ocaña, Giorgio Perissinot-to, Harvey L. Sharrer (eds.), Estudios galegos medievais, Santa Barbara (California), Centro de EstudiosGalegos, Department of Spanish and Portuguese, University of California, 2001, pp. 97-132.

5 Véxase en particular: «Los Códices de las “Cantigas de Santa María”: su problemática», in Jesús MontoyaMartínez e Ana Domínguez Rodríguez (coords.), El scriptorium alfonsí: de los libros de astrología a las«Cantigas de Santa María», Madrid, Editorial Complutense, 1999, pp. 127-148; e «The Evolution ofthe “Cantigas de Santa María”: the relationships between manuscripts T, F and E», in Stephen Parkin-son (ed.), Cobras e son. Papers on the Text, Music and Manuscripts of the «Cantigas de Santa Maria»,Oxford, University of Oxford, European Humanities Research Centre, 2000, pp. 186-213.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 8

CANTIGAS DE SANTA MARÍA LIMIAR

9

buto para o coñecemento e estudo dese monumento da nosa cultura (galega,hispánica e europea) que son as Cantigas de Santa María. Non podemos menosde agradecer a Martha E. Schaffer o seu meritísimo esforzo e folgarnos da publi-cación dunha achega tan importante á obra do Rei Sabio. Tamén queremos dei-xar constancia da nosa gratitude ao prezado amigo e admirado profesor StephenParkinson, da Universidade de Oxford, probablemente o maior especialista vivonas Cantigas de Santa María, quen nos aconsellou sabiamente e nos axudou envarios aspectos. Estamos certos de que o esforzo e a espera pagaron a pena. Nonmenos certos de que o público partillará connosco esa convicción.

Compostela, outono 2010

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 9

ForewordHenrique Monteagudo

Council for Galician Culture

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 10

11

The Cantigas de Santa Maria or Canticles of Holy Mary are amongthe most important works of the literary workshop or court ofAlfonso X of Castile and León, and one of the most valuable andrepresentative literary and musical masterpieces of medievalEurope. This work survives in four manuscripts that are approxi-

mately contemporary (some of them dating perhaps from a later time) andwhich represent three successive ‘editions,’ each of them larger than the former,of the vast Alfonsine mariological collection. One of these editions was prepa-red in two volumes, hence the total of four manuscripts. The least known of thefour is the Códice de Toledo or Toledo Codex (To), probably because it is not asornate, lacking the rich miniatures that made the other codices attractive forpublication as sumptuous facsimile reproductions. This codex, however, is espe-cially interesting for scholars, as it seems to be an early edition of the work:undoubtedly, the oldest of the editions known today, and perhaps the first one,later revised and enlarged. Specialists, who have attached greater value to the tes-timony provided by To for quite some time, needed a high-quality photographicreproduction that would facilitate consultation and study of the various facetsof this manuscript – from purely material matters or textual criticism, to lite-rary, language or music issues. It is this demand that the Consello da CulturaGalega (Council for Galician Culture) intended to satisfy.

The first facsimile edition of the Códice de Toledo of the Cantigas de SantaMaria was released in 2003 to mark the 20th anniversary of the foundation ofthe Consello da Cultura Galega. The most rewarding proof of the success of thisinitiative was how quickly the initial edition of five hundred copies was sold out.This is why, in response to the many orders that we received, a new print runof the work was offered in 2008, coinciding with the 25th anniversary of thefoundation of our institution. The foreword of the 2003 edition stated theintention of the Consello to send a transcription of the codex for printing. Tothis end, we had the firm commitment of professor Martha E. Schaffer, who

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 11

FOREWORD Henrique Monteagudo

12

had been working on the manuscripts of the Cantigas for years and, particularly,on the To codex in hand. A number of circumstances delayed the completion ofthe work, which was extraordinarily arduous in itself. Pleased to have it in hand,we now present this transcription to the public.

A brief profile of the scholar responsible for the work that we offer our rea-ders is appropriate. Martha E. Schaffer is an associate professor in the Depart-ment of Modern and Classical Languages of the University of San Francisco.She received her PhD in Romance Philology from the University of Californiaat Berkeley and currently conducts research on medieval manuscripts of the Ibe-rian Peninsula, particularly the Cantigas de Santa Maria. She is also a memberof the BITAGAP team (Bibliografía de Textos Antigos Galegos e Portugueses,or Bibliography of Old Galician and Portuguese Texts)1.

With regard to the Cantigas, professor Schaffer has tackled a number ofissues related to their authorship2, their relationships with ‘profane’ troubadoursongs3, or their composition4, but especially the central issue of the relationshipsamong the existing manuscripts and what these relationships tell us about theprocess of compilation and edition of the grand Marian songbook – which is,apparently, more complex than it seems at first sight5. Without doubt, professorSchaffer is the leading international expert in the manuscripts of the Cantigas,and the Códice de Toledo in particular.

The work that we have been honoured to print is, therefore, an indispensa-ble complement to the photographic reproduction of this codex that we have

1 This database is available for consultation on line at http://sunsite.berkeley.edu/PhiloBiblon.2 ‘Questions of authorship, the “Cantigas de Santa Maria”’, in Andrew M. Beresford & Alan Deyermond

(eds.), Medieval Hispanic Research Seminar. Proceedings of the Eighth Colloquium, London, Departmentof Hispanic Studies, Queen Mary and Westfield College, 1997, pp. 17-30.

3 ‘A nexus between “cantiga de amor” and “cantiga de Santa Maria”: the “cantiga de change”’, La Coróni-ca, 27(2) (1999), pp. 37-60.

4 ‘“Ben vennas Mayo”: a “failed” cantiga de Santa Maria’, in Antonio Cortijo Ocaña, Giorgio Perissinot-to, Harvey L. Sharrer (eds.), Estudios galegos medievais, Santa Barbara, California, Centro de EstudiosGalegos, Department of Spanish and Portuguese, University of California, 2001, pp. 97-132.

5 See, in particular, ‘Los Códices de las “Cantigas de Santa María”: su problemática’, in Jesús MontoyaMartínez & Ana Domínguez Rodríguez (coords.), El scriptorium alfonsí: de los libros de astrología a las«Cantigas de Santa María», Madrid, Editorial Complutense, 1999, pp. 127-148; and ‘The Evolution ofthe “Cantigas de Santa Maria”: the relationships between manuscripts T, F and E’, in Stephen Parkin-son (ed.), Cobras e son. Papers on the Text, Music and Manuscripts of the ‘Cantigas de Santa Maria’, Oxford,University of Oxford, European Humanities Research Centre, 2000, pp. 186-213.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 12

CANTIGAS DE SANTA MARÍA FOREWORD

13

edited. But it is also valuable in itself, as a unique contribution to the knowled-ge and study of a masterpiece of our culture (Galician, Hispanic and European)such as the Cantigas de Santa Maria. We thank Martha E. Schaffer for herefforts, and publish with pleasure this important contribution to the study ofAlfonso the Wise’s work. We would also like to express our gratitude to our dearfriend and esteemed professor Stephen Parkinson, University of Oxford, who isprobably the major living specialist in the Cantigas de Santa Maria and wiselyadvised and helped us in several aspects. We are certain that the efforts and thelong wait have been worthwhile. And we are no less certain that our readers willagree with us.

Compostela, autumn 2010

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 13

IntroduciónMartha E. Schaffer

Universidade de San Francisco

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 14

15

Adoita falarse das Cantigas de Santa María coma se se tratase dunha obra oudunha colección de cantigas marianas, cando realmente os catro manuscritoscontemporáneos sobreviventes demostran unha realidade ben diferente1. Estesmanuscritos preservan e documentan os complexos procesos polos cales a colec-ción afonsina evoluciona desde unha suposta colección temperá composta porun cento de cantigas —representadas polo manuscrito To aquí transcrito, comose ten argumentado2— ata unha colección definitiva composta por catrocentascantigas3. Os manuscritos testemuñan os tipos de consideración que lles presta-ron os deseñadores do códice aos materiais e aos elementos decorativos. Permi-ten enxergar, grazas ás adicións sucesivas de cantigas, determinadas fases dacomposición e talvez mudanzas en materia de gustos, obxectivos ou fontes con-sultadas. Suxiren unha interacción entre intereses artísticos e doutrinais, oumesmo didácticos. Ilustran revisións textuais realizadas para corrixir «deficien-cias». Noutras palabras, xustamente son as diferenzas entre os manuscritos —a

NOTAS SOBRE A PRESENTE TRANSCRICIÓN NO CONTEXTO DACONFECCIÓN DO MANUSCRITO

1 Os catro manuscritos contemporáneos son: Madrid, Biblioteca Nacional MS 10.069 ou Toledo, To; SanLorenzo, Biblioteca del Real Monasterio b.I.2 ou Códice dos músicos, E; San Lorenzo, Biblioteca del RealMonasterio T.I.1 ou Códice rico, T; Florencia, Biblioteca Nazionale Centrale Banco Rari 20 ou Floren-cia, F. Neste texto utilízanse as abreviacións To, E, T e mais F.

2 Entre as publicacións que presentan esta interpretación de To, con cadanseu enfoque particular que des-cansa en distintos compoñentes textuais ou elementos do manuscrito en que se basean, cóntanse MarthaE. Schaffer, «Epigraphs as a Clue to the Conceptualization and Organization of the Cantigas de SantaMaria», La Corónica, 19:2 (1991), 57-88; Manuel Pedro Ferreira, «The Stemma of the Marian Canti-gas: Philological and Musical Evidence», Bulletin of the Society of Cantigueiros, VI (1994), 58-98 (publi-cado orixinalmente, con varios erros tipográficos, en V, 1993, 49-84); e Stephen R. Parkinson, «Layoutand Structure of the Toledo Manuscript of the Cantigas de Santa Maria», en Cobras e son. Papers on theText, Music and Manuscripts of the «Cantigas de Santa Maria», ed. Stephen R. Parkinson, Oxford, Legen-da, 2000, 132-153.

3 A análise que segue non inclúe cuestións tan importantes coma a notación musical e as prácticas asociadas,exclusión que vén dada pola miña falta de competencia nesa área especializada. Remito o lector ás publi-cacións de Manuel Pedro Ferreira, onde atopará as hipóteses mellor documentadas e máis coidadosa-mente construídas.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 15

INTRODUCIÓN Martha E. Schaffer

16

súa composición e construción, a representación de textos, os elementos deco-rativos e estruturais incorporados e a súa manipulación como libros— as quenos permiten identificar cambios e trasacordos, amais de albiscar posibles moti-vacións tras delas, reflexionar sobre posibilidades de reconstruírmos prácticas emétodos e así mesmo apreciar en toda a súa extensión os tipos de recursos, tantohumanos coma económicos, que se investiron na empresa mariana de Afonso X.Nas tres últimas décadas asistimos á lenta emerxencia de parte dos detalles con-cretos de tales procesos, traídos á luz grazas ás forzadas pescudas académicas.Ademais desenvolvéronse importantes proxectos destinados a divulgar e facilitaro acceso ao material crítico4. Con todo, o panorama dista moito de estar com-pletamente deseñado.

A visión integral que ofrece a consulta dos catro manuscritos superviventesdas Cantigas de Santa María constitúe un privilexio restrinxido a uns poucos.Para acceder a tales obras, a maioría dependemos de materiais económicos e/oude acceso doado, mais eses materiais adoitan ser fragmentarios, selectivos. Cantoa proxectos de edición, tanto o marqués de Valmar (para a Real Academia Espa-ñola) coma Walter Mettmann prepararon edicións textuais baseadas no manus-crito que preserva o maior número de cantigas, E, introducindo notas a rodapée/ou en todo caso prestando atención secundaria ás variantes ofrecidas polosoutros manuscritos5. Nunha liña similar, Higinio Anglés preparou un facsímileen branco e negro de E para acompañar o seu estudo musical6. Por desgraza noúltimo século soamente se publicou en facsímile a música de To, pero sen a

4 Dous dos proxectos máis destacados neste sentido son o BITAGAP, Bibliografía de Textos Antigos Galegose Portugueses (Arthur L-F. Askins, Harvey L. Sharrer, Aida Fernanda Dias e Martha E. Schaffer) e o doCenter for the Study of the Cantigas de Santa María da Universidade de Oxford, dirixido por StephenR. Parkinson. Ambos os dous poden consultarse en liña, en http://sunsite.berkeley.edu/PhiloBiblon ehttp://csm.mml.ox.ac.uk respectivamente.

5 Cantigas de Santa María de don Alfonso el Sabio, ed. Leopoldo de Cueto, marqués de Valmar, 2 vols.,Madrid, Luis Aguado, 1889 (reedición: Madrid, Real Academia Española, Caja de Madrid, 1990);Afonso X o Sabio, Cantigas de Santa María, ed. Walter Mettmann, 2 vols., Coímbra, Acta UniversitatisConimbricensis, 1959 (reedición: Vigo, Edicións Xerais de Galicia, 1981); e Afonso X o Sabio, Canti-gas de Santa María, ed. Walter Mettmann, 3 vols., Madrid, Clásicos Castalia, 1986, 1988, 1989.Stephen Parkinson está a traballar nestes momentos en «editar» definitivamente as Cantigas de SantaMaría.

6 Higinio Anglés, La música de las Cantigas de Santa María del rey Alfonso el Sabio. Facsímil, transcripcióny estudio crítico, vol. 1. Facsímil del códice j. b. 2 de El Escorial, Barcelona, Deputación Provincial deBarcelona, Biblioteca Central, 1964. (Nótese que a signatura de E foi modificada posteriormente).

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 16

CANTIGAS DE SANTA MARÍA INTRODUCIÓN

17

maior parte do texto7. En 1949 publicouse un facsímile temperán en branco enegro das miniaturas de T como acompañamento dun estudo sobre as mesmas8.Décadas despois, a edición facsimilar de Edilán reclamou a atención do públicoacadémico e xeral sobre a parella de manuscritos T e F, coas súas magníficasminiaturas9. O resultado desta serie de edicións e facsímiles publicados nos últi-mos cen anos con claros obxectivos individuais, institucionais e comerciais foi—curiosamente— que se viu atenuada, e non reforzada, a nosa percepción dasdiferenzas entre os manuscritos e a «versión» das Cantigas de Santa María quepreserva cada un deles, e máis concretamente o desdebuxamento das diferenzasentre os textos das cantigas. Entre estas curiosas consecuencias cóntanse casos deconfusión da numeración de composicións dun manuscrito coa doutro, ouunha tese monolítica sobre as relacións entre determinados textos e imaxescando algúns deses textos poden carecer da correspondente «imaxe» nunsmanuscritos concretos, ou a fundamentación dun argumento na mise en pagedunha cantiga concreta nun dos manuscritos sen ter en conta que a disposiciónda composición pode ser bastante diferente noutro, etcétera.

A anterior caracterización das dificultades asociadas co estudo especializadodas Cantigas de Santa María subliña a importancia principalísima da publica-ción en 2003 por parte do Consello da Cultura Galega da edición facsimilar deTo, completa e cunha calidade extraordinaria. Tamén explica, ou iso espero, porque a presente transcrición enche unha lagoa presente nos materiais que os estu-dosos teñen ao seu dispor: ofrece unha representación autónoma e independen-te dos contidos (non musicais) desa versión temperá das Cantigas de SantaMaría.

A transcrición que aquí se ofrece é de vocación conservadora, pois pretenderespectar as complexidades do propio manuscrito e ilustralas para o usuario. Tale como sinala Henrique Monteagudo nas súas notas (p. IX) da edición facsimi-

7 Julián Ribera, La música de las Cantigas. Estudio sobre su origen y naturaleza con reproducciones fotográficasdel texto y transcripción moderna, Madrid, Revista de Archivos, 1922 (reeditado como vol. 3 da edicióndo marqués de Valmar; véxase nota 3 deste texto).

8 José Guerrero Lovillo, Las Cántigas. Estudio arqueológico de sus miniaturas, Madrid, CSIC, 1949.9 Afonso X o Sabio, Cantigas de Santa María: edición facsímil del Códice T.I.1 de la Biblioteca de San Loren-

zo el Real de El Escorial, siglo XIII, Madrid, Edilán, 1979 e Cantigas de Santa María: edición facsímil delcódice B.R. 20 de la Biblioteca Nazionale Centrale de Florencia, siglo XIII, Madrid, Edilán, 1989.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 17

INTRODUCIÓN Martha E. Schaffer

18

lar, este manuscrito non debería ser valorado exclusivamente co criterio da cali-dade dos seus materiais e da súa produción nin pola autoridade dos seus textos,senón tamén en razón das correccións e emendas que rexistra, elementos querevelan detalles acerca da confección deste manuscrito e da súa vida e manexo10.Estas correccións e emendas esclarecen as prácticas que se seguían no obradoiroe indican posibles relacións textuais cos manuscritos emparentados e con outrasversións de determinadas cantigas preservadas nos mesmos. Alén diso ofrecen aoportunidade de albiscar a «poética» das Cantigas de Santa María, as preferen-cias métricas, léxicas e lingüísticas que guiaban a compositores e editores. Así, oscriterios particulares aplicados á hora de preparar esta transcrición foron elabo-rados co obxectivo de (1) salientar as complexidades do manuscrito e (2) forne-cer unha ferramenta compatible co facsímile de 2003.

Canto ás normas e á presentación da transcrición aquí publicada, as abreviaciónsforon desenvolvidas en cursivas, incluídas as que aparecen en superíndice. Comoqueira que To, un códice relativamente xeneroso, adoita reservar unha liña de textopara cada verso (ou medio verso), a abreviación non é tan frecuente como sería espe-rable. Os casos en que determinei que o material en superíndice —en virtude da súaposición respecto da liña de texto ou das esixencias do axuste da liña (xustifica-ción)— foi engadido como corrección aparecen indicados como tales correccións.

Nesta transcrición usouse a negriña para grafar aqueles elementos —salvo as ini-ciais— que no manuscrito aparecen copiados en tinta vermella. Inclúense (a) asestrofas alternas do primeiro prólogo ou Invocación (o Prólogo A de Mettmann11),(b) no índice, os primeiros versos do texto da cantiga (coas epígrafes copiadas entinta negra) e (c) no corpo da colección, as epígrafes e mais todas as ocorrencias dorefrán, excepto alí onde van acompañados de notación musical. As liñas de texto quelevan notación musical están sangradas. Os números de folio e os saltos de colum-na indícanse na marxe dereita, e aí mesmo se coloca a numeración dos versos con-

10 Henrique Monteagudo, «Cantares con sões saborosos de cantar. Apuntamentos para un proemio», enAfonso X o Sabio, Cantigas de Santa María. Edición facsímile do Códice de Toledo (To), BibliotecaNacional de Madrid (Ms. 10.069), Santiago de Compostela, Consello da Cultura Galega, 2003, VII--XIII. Monteagudo avanza algunhas desas emendas na p. XII.

11 Todas as mencións da edición das Cantigas de Santa María a cargo de Walter Mettmann refírense á edi-ción de Castalia. Todas as referencias á presentación mettmanniana das cantigas identificaranse comotales. Fóra diso, todas as referencias a composicións concretas fanse a cantigas individuais tal como apare-cen en To.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 18

CANTIGAS DE SANTA MARÍA INTRODUCIÓN

19

forme aparecen no manuscrito12. Esta numeración de liñas está pensada para facili-tar o cotexo co volume facsimilar por parte do usuario, pero ten que pasar por altoaspectos importantes tales como a relación entre a lonxitude do verso e o ancho dacolumna no manuscrito, ou se os refráns incorporados ao texto se cantaban con igualregularidade nas actuacións13. Por exemplo, non se pode pretender calcular o núme-ro de versos por estrofa con base nesta numeración. Aínda que To, igual ca os outrosmanuscritos que preservan versións das Cantigas de Santa María, copia os versos liñaa liña —non seriatim, coma se fosen prosa—, que o manuscrito se presente en prin-cipio en dúas columnas significa que o ancho da columna establece unha restri-ción14. Ademais, tras a primeira aparición coa notación musical, o refrán por vía daregra limítase, como consecuencia do deseño do manuscrito, a só dúas liñas de textocon independencia da súa lonxitude total15.

A tironiana substitúese polo signo <&>. Os trazos indican e reproducen oinfrecuente fenómeno da división de palabras na fin de liña. Malia que a maioríadestas divisións de palabras aparece nas epígrafes (no índice e na propia colección),tamén hai algún caso na fin de verso. As liñas 39 e 41 da cantiga 71 (fol. 91r col. b)son exemplos de divisións de palabras motivadas pola rima. Noutros casos pre-séntase un verso longo como dúas liñas de texto máis curtas, de modo que a divi-sión de palabra pode ser un recurso ao que recorren os copistas para axustar asliñas. Nalgún caso esporádico o primeiro verso dunha cantiga aparece tronzadoporque a inicial decorativa con que comeza ocupa gran parte do espazo dispoñi-ble na columna (por exemplo, cantiga 30, fol. 39r col. a).

Aínda que na miña transcrición non se reproducen as plicas16, si procurei escla-recer determinadas cuestións de separación de palabras, inserindo en moitos casos un

12 Nótese que Mettmann «conta» as liñas impresas da epígrafe igual que os versos do texto. Nótese igual-mente que á hora de numerar as liñas o índice foi tratado coma se fose unha «composición» única.

13 Sobre este último punto véxase Stephen R. Parkinson, «False Refrains in the Cantigas de Santa Maria»,Portuguese Studies, 3 (1987), 22-55.

14 Uns poucos folios presentan unha soa columna de texto: véxanse fols. 21v-22v, 28v-29r, 48v-49r, 53v-55v,60r-60v, 64v-69r. (Todas as referencias a folios remiten ao facsímile).

15 A partir das festas de Santa María, non obstante, o típico é copiar unha soa liña do refrán. A única excep-ción é IX do último grupo de composicións engadidas en To (fol. 153r col. b a fol. 155v col. a, que secorresponde coa cantiga 285 de Mettmann), a cuxo refrán se lle asignan dúas liñas de texto.

16 A plica utilízase en To para indicar elisións e marcar vogais homórgamas en contacto, función impor-tante para a análise métrica (e lingüística). Con todo, a aplicación e o uso das plicas en To presenta, namiña opinión, tal grao de irregularidade que a súa representación na transcrición apenas tería valor.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 19

INTRODUCIÓN Martha E. Schaffer

20

espazo «editorial» entre corchetes e, en contadas ocasións, indicando con paréntesesa eliminación «editorial» dun espazo17. Algunhas destas decisións implican valora-cións discutibles; preténdese que as lecturas que ofrezo enfoquen a atención do usua-rio cara ás prácticas do manuscrito sen empecer a lectura do texto. Os usuarios quecotexen o facsímile coa transcrición encontrarán que este uso de corchetes e parénte-ses esclarece, por exemplo, que come é come (cantiga 41, l. 78; fol. 55r col. a, l. 12)ou com[ ]e = com e (cantiga 63, l. 45; fol. 82v col. a, l. 4), mentres que com e é com( )e = come (cantiga 27, l. 120; fol. 37r col. a, l. 24). Os corchetes tamén se empre-gan para indicar insercións «editoriais», deliberadamente reducidas ao mínimo.

Canto á importante cuestión das correccións e emendas documentadas en To,procede ofrecer unha explicación máis detallada do método de transcrición. Paracada cantiga indiquei nunha nota a rodapé se existen liñas de texto con sinais deborraduras18. Outras notas a rodapé sinalan erros obvios, correccións concretas dig-nas de mención e indicacións de correccións ou emendas que quedaron sen facer19.De feito, e tal como se afirma ao principio, o valor de To para os estudosos, tantodos textos coma dos manuscritos, é maior precisamente grazas a que testemuña unamplo rango de correccións e emendas. O que non ofrezo nas notas, en troca, sonhipóteses sobre as mans responsables de cada corrección/emenda en concreto, ninsobre a súa cronoloxía relativa ou datación20.

O manuscrito presenta correccións tanto formais coma informais. Considero quea inserción dun til ou dunha cedilla esquecida constitúe unha corrección informal,isto é, unha corrección introducida sen máis complicación pola persoa que repara nafalta: por exemplo, sata > sãta na cantiga 64, l. 105 (fol. 84r col. a). Outros exem-plos inclúen unhas poucas correccións feitas en tinta azul21. Nalgúns casos o copis-ta insire trazos correctores informais sobre un erro. Tales trazos posteriores modifi-

17 Evitáronse tales indicacións ata onde foi posible nas seccións en que o texto discorre por debaixo damúsica. En razón da asignación típica dunha liña de texto a unha liña de verso (ou medio verso), porvía da regra os copistas tiñan espazo dabondo. Atópase un caso interesante na cantiga 50 (fols. 62r e62v), onde na porción de texto que discorre por debaixo da música as vogais das desinencias verbais enia se separan amplamente para acomodar os melismas musicais.

18 A soberbia calidade do facsímile de 2003 fai visibles a maioría delas, mais algunhas só se distinguen sese examina o propio manuscrito.

19 A negriña úsase, alí onde é posible, para chamar a atención sobre elementos relevantes.20 Tales hipóteses estudaranse con máis vagar no futuro.21 De entre elas, a que mellor se ve no facsímile aparece no fol. 158r col. a, l. 6. O uso de tinta azul neste

caso apunta a que unha persoa que traballaba nas iniciais detectou e corrixiu o erro.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 20

CANTIGAS DE SANTA MARÍA INTRODUCIÓN

21

can, por citar un par de exemplos de entre os moitos existentes, u por a ou e por a:fura > fara (fol. 98r col. a, na segunda liña de texto debaixo da música); marie >maria (fol. 145r col. b, l. 12); pecedos > pecados (fol. 7v col. b, l. 28). Outras correc-cións menos formais, mais igualmente doadas de introducir, pasan por borrar unhaletra, un diacrítico, un trazo ou simplemente un anaco dun trazo; por exemplo, sen-pre > senpr (cantiga 74, l. 5; fol. 94r col. b), bem > ben (cantiga 38, l. 141; fol. 50v,col. b); Dos > Nos (cantiga 71, l. 25; fol. 91r col. b)22.

En contraste con eses esforzos informais, o proceso formal de levar a termo unhacorrección ou emenda no texto copiado adoita desenvolverse en varios estadios. Enprimeiro lugar unha persoa que está a traballar no proxecto debe reparar no proble-ma (ben un erro, ben un fragmento de texto que pode ou debe emendarse). A seguirdebe indicarse tal punto ou fragmento do texto: en To é frecuente atopar unha seriede puntos por debaixo das letras ou unha raia fina que as risca, aínda que tamén seusa moito un símbolo parecido a «±», a miúdo entreliñado23. Despois faise un apun-tamento superficial da corrección ou emenda no manuscrito, quer na marxe esquer-da, dereita, superior ou inferior, quer entreliñado. No seguinte paso unha persoaborra o texto que foi marcado para eliminar e ás veces —non sempre— repara asuperficie. A corrección ou emenda cópiase acto seguido no espazo baleiro. O últi-mo paso do proceso é borrar a nota marxinal ou interlineal que se trazara superfi-cialmente como marca de corrección/emenda.

No que se cadra é o elemento máis famoso, To preserva unha proba tan claracoma evidente de que a estrofa enteira dunha cantiga se podía reescribir coobxectivo aparente de garantir que as rimas ou palabras rimantes dunha cantiganon se repetisen24. Ocorre así coas substitucións de estrofas nas cantigas 74 e 77,que seguen apuntadas na marxe inferior dos fols. 94v col. b e 99r, col. a respec-

22 Moitas destas correccións, a pesar de ser informais en aparencia e quizais difíciles de distinguir na páxi-na, teñen como consecuencia unha modificación no número de sílabas dun verso (sobre todo se seinsire/elimina unha vogal), o que as fai merecentes de atención.

23 Cabe salientar que nunha ocasión, como mínimo, se utiliza tinta vermella para trazar os puntos subliñados.24 Véxase Valeria Bertolucci Pizzorusso, «Primo contributo all’analisi delle varianti redazionali nelle Canti-

gas de Santa Maria», en Cobras e son. Papers on the Text, Music and Manuscripts of the «Cantigas de SantaMaria», ed. Stephen R. Parkinson, Oxford, Legenda, 2000, 106-118, esp. pp. 113-115. Véxase taménMartha E. Schaffer, «Questions of Authorship: The Cantigas de Santa Maria», en Proceedings of theEighth Colloquium of the Medieval Hispanic Research Seminar, Andrew M. Beresford e Alan D. Deyer-mond, eds., London, Departmento de Estudos Hispánicos, Queen Mary and Westfield College, 1997,pp. 17-30 en pp. 23-24.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 21

INTRODUCIÓN Martha E. Schaffer

22

tivamente, co texto orixinal aínda no seu sitio, agardando —ou iso supomos—a ser borradas. Outras probas de borraduras previas visibles no manuscrito —eno magnífico facsímile— suxiren que varias cantigas máis pasaron por un pro-ceso parecido con ese mesmo obxectivo. Noutras palabras, mentres que os folios94v e 99r preservan probas das primeiras fases do proceso de corrección/emen-da, outros folios (por exemplo, fol. 115v col. a, cantiga 91) hoxe soamente ofre-cen probas da última fase, pois o proceso quedou completado: unha emendacopiada no lugar que ocupara un texto xa borrado, proba dalgunha marca apun-tada e eliminada25. Por todo o anterior esta transcrición é todo o xenerosa posi-ble canto a notas a rodapé a xeito de comentario sobre borraduras e correccións.

De igual xeito que o incompleto manuscrito florentino (F) nos serve paracomprender como se desenvolveu o complexo programa de miniaturas quecaracteriza F e mais T, To fornécenos información sobre como se copiaron, revi-saron e modificaron os textos das cantigas26. Que To documente (por medio deprobas visibles, as borraduras moi especialmente) a práctica totalidade dos esta-dios do proceso de corrección/emenda permite afondar na visión crítica do pro-ceso de confección do manuscrito. To suxire como varias persoas traballaron notexto a niveis diferentes e en momentos distintos. E o que é máis importante,To revela de que maneira as persoas que interviñeron na produción do manus-crito e/ou as que avaliaron posteriormente o proxecto traballaron no manuscri-to para corrixir, emendar e/ou revisar as cantigas dunha ou doutra forma. Con-fiamos en que a transcrición aquí ofrecida e o facsímile publicado conanterioridade se complemeten mutuamente e conduzan a unha apreciación máisprofunda tanto do manuscrito en por si coma da colección de cantigas maria-nas que preserva.

25 O caso é obvio: (a) a superficie do pergameo non se restaurou previamente e (b) o copista, que non eraa mesma persoa que copiara a estrofa nun principio, inseriu os versos emendados.

26 Desenvolvidas nun principio por Gonzalo Menéndez Pidal [«Los manuscritos de las Cantigas: cómo seelaboró la miniatura alfonsí», Boletín de la Real Academia de la Historia, 150 (1962), 25-51], algunhasdestas ideas sobre os procesos de produción de miniaturas foron refinadas con posterioridade porAmparo García Cuadrado (Las Cantigas: El Códice de Florencia, Murcia, Universidade de Murcia, 1993,esp. pp. 57-74).

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 22

CANTIGAS DE SANTA MARÍA INTRODUCIÓN

23

AGRADECEMENTOS

Un proxecto desta natureza non só esixe ter acceso ao manuscrito, senón ter aoportunidade de traballar con el moito tempo, dado que un libro complexoadoita ir revelando os seus segredos pouco a pouco. Por esta razón a BibliotecaNacional de Madrid é acredora do meu agradecemento máis sincero por meproporcionar acceso ao manuscrito en condicións xenerosas. Tamén me gustaríaexpresar a miña fonda gratitude ao Consello da Cultura Galega pola súa pacien-cia e transixencia cando me demorei, a causa de asuntos persoais, na finalizacióndeste proxecto. Henrique Monteagudo, secretario do Consello, ten todo o meuagradecemento polas consideradas respostas e solucións que achegou aos pro-blemas que fun topando no camiño. Stephen Parkinson é desde hai moitos anosun colega moi estimado cuxa disposición tanto en concordar coas miñas con-clusións coma en discrepar delas non fixo senón incrementar o meu interesepolas Cantigas de Santa María. De parella maneira Arthur L-F. Askins foi sem-pre unha prezada fonte de sabedoría, unha caixa de resonancia fiable e un boamigo. Sobra dicir que a ningún dos amentados se lle ha imputar a responsabi-lidade dos erros e lapsos cometidos por min.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 23

IntroductionMartha E. Schaffer

University of San Francisco

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 24

25

The Cantigas de Santa Maria is often referred to as a work or as a collection ofMarian songs when, in fact, the four surviving contemporary manuscriptsdemonstrate quite a different reality1. These manuscripts preserve and docu-ment complex processes whereby the Alfonsine collection evolves from a pre-sumed early collection of one hundred songs – which the To manuscript, heretranscribed, arguably represents2 – to a final collection of four hundred songs3.The manuscripts hint at the kinds of consideration that the codex designersgave to materials and decorative elements. They afford insight, by virtue of suc-cessive additions of songs, into certain phases of composition and, perhaps,shifts in tastes, goals, or the sources accessed. They suggest an interactionbetween artistic and doctrinal – or even didactic – concerns. They illustrate tex-tual revisions designed to remedy “shortcomings”. In other words, it is precise-ly the differences between the manuscripts – their composition and construc-tion, the representation of texts, the decorative and structural elementsincorporated and their handling as books – that allow us to identify changes and

NOTES ON THE PRESENT TRANSCRIPTION IN THE CONTEXTOF MANUSCRIPT CONFECTION

1 The four contemporary manuscripts are Madrid, Biblioteca Nacional MS 10.069 or Toledo, To; SanLorenzo, Biblioteca del Real Monasterio b.I.2 or El códice de los músicos, E; San Lorenzo, Biblioteca delReal Monasterio T.I.1 or El códice rico, T; Firenze, Biblioteca Nazionale Centrale Banco Rari 20 or Firen-ze, F. In this text, To, E, T, and F are used.

2 Among the publications that present this view of To, each with a unique approach relying on differenttext components or manuscript elements, are Martha E. Schaffer, “Epigraphs as a Clue to the Concep-tualization and Organization of the Cantigas de Santa Maria”, La Corónica, 19:2 (1991), 57-88, ManuelPedro Ferreira, “The Stemma of the Marian Cantigas: Philological and Musical Evidence”, Bulletin ofthe Society of Cantiguieros, VI (1994), 58-98 (originally published, with several typographical errors, inV (1993), 49-84) and Stephen R. Parkinson, “Layout and Structure of the Toledo Manuscript of theCantigas de Santa Maria”, in Cobras e son. Papers on the Text, Music and Manuscripts of the ‘Cantigas deSanta Maria’, Ed. Stephen R. Parkinson, Oxford, Legenda, 2000, pp. 132-153.

3 The exclusion from the discussions below of such important issues as musical notation and associatedpractices is a function of my lack of competence in that specialized area. I refer the reader to the publi-cations of Manuel Pedro Ferreira for the most carefully-constructed and well-documented hypotheseson this subject.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 25

INTRODUCTION Martha E. Schaffer

26

shifts, and to contemplate motives for them, to consider how we might reconstructpractices and methods, and to appreciate fully the types of resources, bothhuman and economic, invested in Alfonso’s Marian enterprise. During the pastthirty years some of the precise details concerning these processes, fleshed outthrough painstaking scholarship, have slowly emerged. Too, larger projectsdesigned to make critical information widely and easily available have beendeveloped4. Nonetheless, the complete picture has not yet been painted.

The full view afforded by consultation of the four surviving manuscripts of theCantigas de Santa Maria is enjoyed by a privileged few. Most of us depend on affor-dable and/or easily-available materials to access such works, but these are usually par-tial, selective. In terms of editing projects, both the Marqués de Valmar (for the RealAcademia Española) and Walter Mettmann prepared text editions based on themanuscript which preserves the greatest number of songs, E, footnoting and/or other-wise giving secondary consideration to variants offered by the other manuscripts5.In a similar vein, Higinio Anglés prepared a black-and-white facsimile volume of Eto accompany his longer musical study6. Regrettably, in the last century only themusic of To was published in facsimile, without most of its text7. An early black--and-white facsimile of T’s miniatures was published in 1949, as an accompanimentto a study of those illuminations8. But decades later, the alluring miniatures of the

4 Two of the more important such projects are BITAGAP, Bibliografia de Textos Antigos Galegos e Portugue-ses, Arthur L-F. Askins, Harvey L. Sharrer, Aida Fernanda Días, and Martha E. Schaffer and The Cen-ter for the Study of the Cantigas de Santa Maria of Oxford University, under the direction of StephenR. Parkinson. Both of these can be consulted on-line at, respectively http://sunsite.berkeley.edu/Philo-Biblon and http://csm.mml.ox.ac.uk.

5 Cantigas de Santa Maria de Don Alfonso el Sabio, ed. Leopoldo de Cueto, Marqués de Valmar, 2 vols.,Madrid, Luis Aguado, 1889 (reprinted Madrid, Real Academia Española, Caja de Madrid, 1990),Alfonso X, el Sabio, Cantigas de Santa Maria, ed. Walter Mettmann, 2 vols., Coimbra, Acta Universti-tatis Conimbrigensis, 1959 (reprinted Vigo, Edicións Xerais de Galicia, 1981) and Alfonso X, el Sabio,Cantigas de Santa Maria, ed. Walter Mettmann, 3 vols., Madrid, Clásicos Castalia, 1986, 1988, 1989.Stephen Parkinson is presently engaged in “editing” definitively the Cantigas de Santa Maria.

6 Higinio Anglés, La música de las Cantigas de Santa María del rey Alfonso el Sabio. Facsímil, transcripcióny estudio crítico, vol. 1. Facsímil del códice j. b. 2 de El Escorial, Barcelona, Diputación Provincial deBarcelona, Biblioteca Central, 1964. (Note that the call number for E was subsequently changed).

7 Julián Ribera, La música de Las Cantigas. Estudio sobre su origen y naturaleza con reproducciones fotográfi-cas del texto y transcripción moderna, Madrid, Revista de Archivos, 1922 (reprinted as vol. 3 of the Mar-qués de Valmar edition; see note 3 above).

8 José Guerrero Lovillo, Las Cántigas. Estudio arqueológico de sus miniaturas, Madrid, CSIC, 1949.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 26

CANTIGAS DE SANTA MARÍA INTRODUCTION

27

heavily-illuminated twin manuscripts, T and F, were finally brought to attention ofthe scholarly and general public with Edilán’s publication of facsimile volumes9. Theresult of this sequence of editions and facsimiles produced over the past hundredyears, driven by distinct individual, institutional and commercial goals, has been– peculiarly – to blur rather than sharpen our awareness of the differences betweenthe manuscripts and the “version” of the Cantigas de Santa Maria that each pre-serves, and more particularly to blur the differences between the song texts. Amongsuch odd consequences are cases of confusion of one manuscript’s numbering ofcompositions with that of another manuscript, or a monolithic argument aboutrelationships between certain texts and images when some of those texts may haveno corresponding “image” in particular manuscripts, or reliance for an argument onthe mise-en-page of a particular cantiga in one manuscript without considering thatthe composition’s disposition may be quite different in another…and so on.

The above characterization of difficulties associated with Cantigas de SantaMaria scholarship underscores the importance, first and foremost, of the publi-cation in 2003, by the Consello da Cultura Galega, of the extraordinarily high-quality, complete facsimile edition of To. It also explains, I hope, how the pre-sent transcription fills a lacuna in materials available to scholars: it provides aself-contained, independent representation of the (non-musical) contents of thisearly version of the Cantigas de Santa Maria.

The transcription offered herein is a conservative one, intended to respect thecomplexities of the manuscript itself and to illustrate these complexities for the user.As Henrique Monteagudo points out in his notes (at p. IX) to the facsimile edition,this manuscript should not be valued solely on the basis of the quality of its materi-als and production or because of the authority of its texts, but also for the correc-tions and emendations it records, elements which reveal details about the confectionof this manuscript, and about its life and handling10. These corrections and emen-dations clarify workroom practices and indicate possible textual relationships with

9 Alfonso X, el Sabio, Cantigas de Santa María: edición facsímil del Códice T.I.1 de la Biblioteca de SanLorenzo el Real de El Escorial, siglo XIII, Madrid, Edilán, 1979 and Cantigas de Santa María: edición fac-símil del códice B.R. 20 de la Biblioteca Nazionale Centrale de Florencia, siglo XIII, Madrid, Edilán, 1989.

10 Henrique Monteagudo, “Cantares con sões saborosos de cantar”. Apuntamentos para un proemio”, inAfonso X o Sabio, Cantigas de Santa María. Edición facsimile do Códice de Toledo (To), BibliotecaNacional de Madrid (Ms. 10.069), Santiago de Compostela, Consello da Cultura Galega, 2003, VII--XIII. Monteagudo previews some of these emendations on p. XII.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 27

INTRODUCTION Martha E. Schaffer

28

its sibling manuscripts and with other versions of certain cantigas preserved in thosesiblings. Further, they provide insight into the “poetics” of the Cantigas de SantaMaria, into the metrical, lexical, and linguistic preferences that guided composersand editors. Thus, the particular criteria applied in preparing this transcription wereelaborated with the goal of (1) highlighting the manuscript’s complexities and (2)providing a tool compatible with the 2003 facsimile.

Concerning the norms and presentation of the transcription published here,abbreviations have been expanded in italics, including those superscripted.Because To, as a relatively generous codex, usually allows a text line to each verseline (or half verse line), abbreviation is not as frequent as one might anticipate.However, the cases for which I have determined that the superscripted material– by virtue of its position relative to the line of text or the exigencies of linemanagement (justification) – has been added as a correction are noted as such.

In this transcription, bold face has been used for those text elements, except ini-tials, copied in red ink in the manuscript. This includes (a) the alternate strophes ofthe first prologue or Invocation (Mettmann’s Prólogo A)11, (b) in the index, the firstlines of the cantiga text (epigraphs being copied in black ink), and (c) within the bodyof the collection, the epigraphs and all occurrences of the refrain except those accom-panying the musical notation. Text lines copied under musical notation have beenindented. Folio numbers and column breaks are noted in the right margin, where thelines of verse text – as they occur in the manuscript – have been numbered12.Although this line numbering makes practical the user’s comparison to the facsimilevolume, it necessarily ignores such important issues as the relationship between linelength and manuscript column width, and whether the refrains copied into the textwould have been as regularly sung in performance13. Clearly, one cannot attempt tocalculate the number of verses per strophe, for example, in reliance on this numbe-ring. Although To, like the other manuscripts preserving versions of the Cantigas deSanta Maria, copies lines separately – as opposed to copying them seriatim, as if they

11 Any references to Walter Mettmann’s edition of the Cantigas de Santa Maria are to the Castalia edition.All references to Mettman’s rendering of songs will be clearly designated as such. Otherwise, all referencesto specific songs are to individual cantigas as they appear in To.

12 Note that Mettmann “counts” printed lines of the epigraph as well as lines of verse text. Too, please notethat for the purpose of line numbering, the index has been treated as a single “composition”.

13 On the latter subject, see Stephen R. Parkinson, “False Refrains in the Cantigas de Santa Maria,” Por-tuguese Studies, 3 (1987), 22-55.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 28

CANTIGAS DE SANTA MARÍA INTRODUCTION

29

were prose – the fact that the manuscript is primarily double-columned means thatcolumn width acts as a constraint14. Furthermore, after its first appearance with musi-cal notation, the refrain is routinely limited, primarily as a function of manuscriptdesign, to just two text lines regardless of its complete length15.

The tironian is replaced by the ampersand. Hyphens indicate and retain theinfrequent end-of-line word break. While most of these word breaks occur inepigraphs (in the index and in the collection itself ), they occasionally appear atthe end of verse lines. Lines 39 and 41 of cantiga 71 (fol. 91r col. b) exemplifyword breaks that serve rhyme. In other cases, a single long verse line is renderedas two shorter text lines, so that a word break might serve the copyists’ needs inline management. Occasionally the first line of a song is broken because the deco-rative initial with which it begins occupies a large amount of the available columnspace (e.g. cantiga 30, fol. 39r col. a).

While plicas have not been noted in the transcription16, I have endeavored toclarify some word separation issues, often inserting an “editorial” space betweensquare brackets and, on a few occasions, indicating a space “editorially” eliminatedby means of parentheses17. Some such decisions amount to judgment calls, andit is hoped that these representations draw the user’s attention to manuscriptpractice without hindering the reading of the text. For users comparing the fac-simile to the transcription offered here, this use of brackets and parentheses clari-fies, for example, come as come (cantiga 41, l. 78; fol. 55r col. a, l. 12) or com[ ]e= com e (cantiga 63, l. 45; fol. 82v col. a, l. 4), and com e as com( )e = come (cantiga27, l. 120; fol. 37r col. a, l. 24). Square brackets are also used to indicate “edi-torial” insertions, purposely kept to a minimum.

14 A few folios have a single text column: see fols. 21v–22v, 28v–29r, 48v–49r, 53v–55v, 60r–60v,64v–69r. (All references to folios are to the facsimile).

15 Following the festas de Santa Maria, however, only one line of the refrain is typically copied. The soleexception is IX of To’s last cluster of appended songs (fol. 153r col. b to fol. 155v col. a, which correspondsto Mettmann’s cantiga 285), for which song the refrain is allocated two text lines.

16 The plica is used in To to indicate elision and to mark like vowels in contact, a function important formetrical (and linguistic) analysis. However, the application and use of plicas in To is, in my judgment,sufficiently irregular to render their representation in the transcription of little value.

17 Such indications were avoided, to the greatest degree possible, in the sections where the text underlies music.Because of the typical allocation of a text line to a verse (or half verse) line, the copyists usually had ampleroom. An interesting case is cantiga 50 (fols. 62r and 62v), where in the portion of the text underlying music,the vowels of verb endings in –ia are widely separated to accommodate the musical melismas.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 29

INTRODUCTION Martha E. Schaffer

30

Concerning the important issue of the corrections and emendations docu-mented in To, a more-detailed explanation of transcription practice is apposite.For each cantiga, I have included in a footnote an indication of any text linesthat show evidence of erasure18. Additional footnotes point out obvious errors,noteworthy individual corrections, and indications of corrections or emenda-tions not made19. In fact, as declared at the outset, the visible evidence of a widerange of corrections and emendations vastly enhances the value of To to boththe scholar of texts and the scholar of manuscripts. I do not, however, hypothesizein these notes about individuals responsible for particular corrections/emendationsor about their relative timing or chronology20.

Both formal and informal corrections have been made in the manuscript. Iconsider the insertion of a missing tilde or cedilha to be an informal correction,that is, one made easily by the person who notices the need for it: for examplesata > sãta in cantiga 64, l. 105 (fol. 84r col. a). Other examples include a fewcorrections made in blue ink21. In some cases the copyist inserts informal correc-tive strokes over an error. Such overstrokes change, among numerous otherexamples, u to a or e to a: fura > fara (fol. 98r col. a in the second line of textunderlying music); marie > maria (fol. 145r col. b, l. 12); pecedos > pecados (fol.7v col. b, l. 28). Other less formal yet easy-to-effect corrections are erasures of asingle letter, diacritic, minim, or just a small portion of a stroke, for examplesenpre > senpr (cantiga 74, l. 5; fol. 94r col. b), bem > ben (cantiga 38, l. 141; fol.50v, col. b); Dos > Nos (cantiga 71, l. 25; fol. 91r col. b)22.

In contrast to such informal efforts, the formal process of making a correc-tion or emendation to the copied text is usually realized in several stages. First,someone working on the project must note the problem (whether an error or apiece of text that could or should be emended). This point or piece of text must

18 The superb quality of the 2003 facsimile reveals most of these, but some remain discernible only byexamining the manuscript itself.

19 Boldface is used, where possible, to draw attention to relevant elements.20 These hypotheses will be discussed more fully at a later date.21 Of these, the most easily visible in the facsimile is on fol. 158r col. a, l. 6. The use of blue ink in this

case suggests that an individual working on initials noticed and corrected the error.22 Many such corrections, while informal in appearance and perhaps difficult to discern on the page, have the

effect of changing the number of syllables in a line – especially if a vowel is inserted/deleted – and thereforemerit attention.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 30

CANTIGAS DE SANTA MARÍA INTRODUCTION

31

then be marked: a series of dots beneath or a thin line through letters are com-mon in To, although a symbol similar to “±” is frequently used, often interlinearly23.Next, the correction or emendation is lightly jotted onto the manuscript, in aleft, right, upper or lower margin, or interlinearly. Now, someone erases the textmarked for elimination, perhaps – but not always – repairing the surface. Thecorrection or emendation is then copied into that empty space. The final stepin the formal process is to erase the lightly-jotted interlinear or marginal notethat served as the prompt for correction/emendation.

Most famously, perhaps, To preserves clear and full evidence that an entirestrophe of a song could be rewritten with the apparent goal of ensuring that allrhymes or rhyme words in a given song would be unique24. This is the case withthe strophe substitutions for cantigas 74 and 77, jotted into the lower marginson fols. 94v col. b and 99r, col. a respectively, with the original text still in place,awaiting – we assume – erasure. But additional evidence of previous erasures visi-ble in the manuscript – and in the superb facsimile – suggests that several othercantigas underwent a similar process with this goal in mind. In other words,whereas folios 94v and 99r preserve evidence of the early stages in the formalcorrection/emendation process, other folios (e.g. fol. 115v col. a; cantiga 91)today yield only evidence of the last stage, the process fully completed: an emen-dation copied where text had previously been erased, evidence of any prompthaving been removed25. For these reasons, in this transcription commentary infootnotes on erasures and corrections has been as generous as possible.

As the incomplete Florentine manuscript (F) informs our understanding ofhow the complex program of miniatures that characterize F and T was pro-duced, To informs our view of how the song texts were copied, proofed, and

23 It is noteworthy that on at least one occasion red ink is used for underdotting. 24 See Valeria Bertolucci Pizzorusso, “Primo contributo all’ analisi delle varianti redazionali nelle Cantigas

de Santa Maria”, in Cobras e son. Papers on the Text, Music and Manuscripts of the ‘Cantigas de SantaMaria’, ed. Stephen R. Parkinson, Oxford, Legenda, 2000, pp. 106-118, esp. pp. 113-115. See alsoMartha E. Schaffer, “Questions of Authorship: The Cantigas de Santa Maria”, in Proceedings of theEighth Colloquium of the Medieval Hispanic Research Seminar, Andrew M. Beresford and Alan D. Deyer-mond, eds., London, Department of Hispanic Studies, Queen Mary and Westfield College, 1997, pp.17-30 at pp. 23-24.

25 This case is an obvious one: (a) the surface of the parchment was not restored before (b) the copyist, aperson other than the copyist who copied the strophe originally, inserted the emended verses.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 31

INTRODUCTION Martha E. Schaffer

32

modified26. The fact that To documents (by means of visible evidence, not theleast important of which is erasures) virtually all stages in the correction/emen-dation processes affords critical insight into how the manuscript was confected.To suggests how individuals engaged the text at various levels, at different times.More importantly, To reveals how those who intervened in the production ofthe manuscript and/or those who later evaluated the project worked on themanuscript to correct, emend, and/or otherwise reconsider the songs. It ishoped that the transcription of offered here and the facsimile published earlierenhance one another and lead to a fuller appreciation of both the manuscriptand the collection of Marian songs it preserves.

26 First articulated by Gonzalo Menéndez Pidal [“Los manuscritos de las Cantigas: Cómo se elaboró laminiatura alfonsí”, Boletín de la Real Academia de la Historia, 150 (1962), 25-51], Amparo GarcíaCuadrado later refined some of these ideas about the processes involved in miniature production (LasCantigas: El Códice de Florencia, Murcia, Universidad de Murcia, 1993, esp. pp. 57-74).

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 32

CANTIGAS DE SANTA MARÍA INTRODUCTION

33

ACKNOWLEGMENTS

A project of this nature require not only access to the manuscript, but theopportunity to work with it over time, since a complex book generally yields itssecrets slowly. For this reason, the Biblioteca Nacional de Madrid deserves mysincere thanks for providing access to the manuscript under generous condi-tions. I would also like to express deep gratitude to the Consello da CulturaGalega for their patience and forbearance with my delays, occasioned by per-sonal matters, in finishing this project. Henrique Monteagudo, Secretary of theConsello, is owed my appreciation for his thoughtful responses to queries andsolutions for problems I encountered along the way. Stephen Parkinson hasbeen for many years a valued colleague and my engagement of the Cantigas deSanta Maria has been enhanced by his willingness to both agree and disagreewith my conclusions. Similarly, Arthur L-F. Askins has been an esteemed sourceof wisdom, a reliable sounding board, and a good friend. Needless to say, noneof the above should be held responsible for my errors or lapses.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 33

Índice

Index

auto

res

&te

xtos

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 34

6

10

14

24

37

LIMIARHenrique Monteagudo

FOREWORDHenrique Monteagudo

INTRODUCIÓNMartha E. Schaffer

INTRODUCTIONMartha E. Schaffer

TRANSCRICIÓN DAS CANTIGAS DE SANTA MARÍA (CÓDICE DE TOLEDO, TO)THE CANTIGAS DE SANTA MARÍA TRANSCRIPTION (TOLEDO CODEX, TO)Martha E. Schaffer

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 35

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 36

TRANSCRICIÓN DAS CANTIGASDE SANTA MARÍA (CÓDICE DETOLEDO, TO)

THE CANTIGAS DE SANTAMARÍA TRANSCRIPTION (TOLEDO CODEX, TO)

Martha E. SchafferUniversidade de San FranciscoUniversity of San Francisco

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 37

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 38

Don Afonsso de Castela [fol.1r] col. ade Toledo de LeonRey. e ben des Copostella1

ta o Reyno d[ ]aragõ

De Cordoua. de Jahen 5de Seuilla outrossi & de Murça u gran bẽlle fez deus com aprendi

Do algarue que gãou de mouros & nossa fe 10meteu y. & ar poblou badaloz que Reyno e

Muit antigu[ ]e que tolleu a mouros Neul[ ]e. Xerez Beger. Medina prendeu 15& Alcala doutra uez

E que dos Romãos Rey e. per dereit e Sẽnor

este liuro com achey fez. a onrr[ ]e a loor 20

Da uirgen santa maria que este madre de deus en que ele muito fia porẽ dos miragres seus

Fez cẽ cãtares. & sões2 25saborosos de cantar todos de sẽnas razões com y podedes achar

A primeyra cãtiga e de loor de3 col. bsanta maria; emẽtando los sete go-yos que ouue de seu fillo. e começaDes[ ]oge mais quer[ ]eu trobar pola sennor onrrada 5en que deus quis carne fillar bẽeita e sagrada

A segũda como santa mariapareceu en toledo a sãt alifõsso

39

1 Erro / Error: Copostela > Cõpostela.2 Marcado (de varios xeitos) para ser substituído / Marked (variously) for replacement: Fez cẽ cãtares. &

sões > Fezo cãtares. cõ sões.3 Borraduras / Erasures: ll. 3, 10, 11, 19, 27, 35, 43, 53, 55, 68, 77, 139, 146, 153, 190, 196, 204, 212,

219, 226, 229, 233, 248, 249, 256, 266, 268, 270, 273, 275, 277, 282, 288, 289, 290, 291, 296, 303,306, 312, 320, 327, 331, 337, 343, 347, 363, 377, 390, 412, 440, 441, 442, 536, 545, 593, 665, 682,706, 710, 723-726, 727-730, 741-744, 745-748.

CANTIGAS DE SANTA MARÍA (CÓDICE DE TOLEDO, TO)THE CANTIGAS DE SANTA MARÍA (TOLEDO CODEX, TO)

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 39

& deull va alua que trouxe de para- 10iso cõ que dissesse missa. e começaMuito deuemos uarões loar a santa maria que sas graças e seus dões da. a quen por ela fia 15

A terceyra. como santa mariafez cobrar a theofilo a carta quefezera cono demo u se tornouseu uassalo. e começaMais nos faz santa maria 20a seu fillo perdõar que nos per nossa folia llimos falir e errar

A quarta. como santa mariaguardou ao fillo do iudeu que 25nõ ardesse que seu padre dei-tara no forno. e começaA madre do que liurou dos leões danielessa do fogo guardou [fol. 1v] col. aun minyo d[ ]irrael

A quĩta como sãta maria resoci-tou ao minỹo que o iudeu ma-tara por que cantaua gaudeuirgo maria. e começa. 30A que do bon rey dauide seu linage decendenenbralle creed a[ ]mide quen por ela mal prende

A sesta como santa maria li- 40urou a abadessa prenne que ador-mecera ant[ ]o seu altar chorãdoe começaSanta maria amardeuemos muit e rrogar 45

que a ssa graça ponnasobre nos por que errarnon nos faça nen pecaro demo sen uergonna

A setẽa como santa maria guar- 50dou de morte a onrrada dona de roma a[ ]que o demo acusou polafazer queimar. e começaSẽpre seia bẽeita e loadasãta maria a noss auogada 55

A outaua como sãta maria fezen rocamador decender va can-dea na uiola do iograr que cã-taua ent4[ ]ela. e[ ]a loaua. e começa col. bA uirgen santa maria 60todos a loar deuemoscãtand e con alegriaquantos seu bẽ atendemos

A nouẽa como santa maria fezen sardonay preto de domas 65que a ssa omagen que era pĩta-da en va tauoa. se fezesse carnee manas oyo. e começaPor que nos aiamossenpre noit e dia 70dela renenbrãçaen domas achamosque santa mariafez gran demostrãça

A dezẽa e de loor de sãta maria 75com[ ]e fremosa e bõa e a gran po-der. e começa.Rosa das rosas. e flor das floresdona das donas sẽnor das sẽnores

[INTITULATIO/ÍNDICE] Afonso X

40

4 Erro / Error: ent[ ]ela > ant[ ]ela.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 40

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [ÍNDICE]

41

A .xi. e como santa maria. tolleu [fol. 2r] col. aa alma do mõge que[ ]ss afogara norio. ao demo. e fezeo resocitare começaMacar ome per foliaagỹa caer pod en pecado 85do ben de santa marianon deu[ ]a seer desesperado

A .xii. como santa maria cõuerteuun caualeyro namorado que[ ]ssouuera desesperar. por que nõ 90podia auer sa amiga. e começaQuẽ dona fremosae bõa quiser amaram[ ]a groriosae non podera errar 95

A .xiii. como santa maria se quey-xou en toledo eno dia de sa festad[ ]agosto por que os iudeus cro-cefigauã va omagen de cera asemellãça de seu fillo. e começa 100O que a santa maria mais despraze de quen a o seu fillo pesar faz

A .xiiii. como santa maria guar-dou o ladrõ que non morressena forca. por que[ ]a saudaua. e 105começaAssi como ieso cristoestando na cruz saluouun ladrõ assi sa madre col. boutro de morte liurou 110

A .xv. como santa maria rogoua seu fillo pola alma do mõgede san pedro por que rogarantodolos sãtos e o nõ quis fazersenon por ela. e começa 115Par deus muit e grã razõ

de poder santa mariamais de quãtos santos son

A .xvi. como santa maria fez fazeraos babous que crian a seda 120duas toucas. por que a donaque os guardaua lle prometerava e non lla dera. e começaPor nos de dulta tirarpraz a santa maria 125de seus miragres mostrarfremosos cada dia

A .xvii. como santa maria fez nacer va flor na boca ao creri-go que[ ]a loaua despois que foi 130morto. e era en semellança delilio. e começaMadre de deus nõ pod errarquen en[ ]ti a fiança

A .xviii. como santa maria fillou 135uengãça dos tres caualeirosque mataran seu eẽmigo ant[ ]oseu altar. e começa [fol. 2v] col. aGran sandece fazQuen se por mal filla 140con[ ]a que de deuse madre & filla

A .xix. como santa maria aiudoua enperadriz de roma a sofrer asgrandes coitas per que passou. 145e começa.Qvenas coitas deste mundoben quiser soffrersanta maria deuesempr ante si põer 150

A .xx. e de loor de santa maria porquantas mercees nos faz & co-meça.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 41

Uirga de iessequen te soubesse 155loar como merecese sen ouuesseper que dissessequanto por nos padeces.

A .xxi. como santa maria mandou 160 col. bque fizessen bispo ao crerigoque dizia senpre sas oras. & come-ça.Mvito pũna dos seus onrrarsenpre santa maria. 165

A .xxij. como santa maria guardoua un laurador que non morresse das firidas que[ ]le daua un caualeiro &seus omes. e começa.Muy grã poder a a madre de deus 170de defender e[ ]d anparar los seus.

A .xxiii. como santa maria acrecen-tou o vĩo no tonel por amor dabõa dõa de bretãna. & começa.Como deus fez vĩo. d[ ]agua 175ant archetecrĩobẽ assi depois sa madracrecentou o vĩo.

A .xxiiij. como santa maria ioigoua alma do romeu que ya a santiago 180que se matara na carreira por enga-no do diaboo que tornas a o corpo.e fizesse pẽedença. & começa.Nõ e grã cousa se sabebon iuyzio dar 185a madre do que o mundotod a de iuygar.

A .xxv. cõmo santa maria filloua sinagoga dos iudeus. & fez dela [fol. 3r] col. aeigreia. & começa. 190

Non deuemos por marauilla tẽerda madre do uencedor senpre uẽcer.

A .xxvj. cõmo santa maria fez auerfillo a va moller manỹa & de-pois morreu lle & resocitoullo. 195& começa.Santa mariapod enfermos guarirquando xe quisere mortos resorgir. 200

A .xxvij. como santa maria deffẽ-deu costanti( )noble dos mouros quea cõbatian. & a cuidauan fillar. & começa.Todo logar mui ben pode 205seer deffendudoo que a santa mariaa por seu escudo.

A .xxviij. como santa maria liuroua moller prenne que non morresse 210no mar. & fezlli auer fillo dẽtronas ondas. & começa.Acorrer nos podee de mal guardara madre de deus 215se por nos nõ ficar.

A .xxix. como santa maria fez pa-recer nas pedras omagẽes a ssa col. bsemellança & começa.Nas mentes senpre tẽer 220deuemo las sas feiturasda uirgẽ pois receberas foron as pedras duras.

A .xxx. e de loor de santa mariadas marauillas que deus fez por 225ela. e começa.

[ÍNDICE] Afonso X

42

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 42

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [ÍNDICE]

43

Deus te salue groriosareĩa marialume dos sanctos fremosae dos ceos uia. 230

A xxxja. e como santa maria seruiuen logar da mõia que se foi do mões-teiro. e começa.De uergõna nos guardarpunna toda uia. 235e de falir e d[ ]errara uirgen maria

A .xxxija. como santa maria leuouo boi do aldeão de segouia que[ ]ll [fol. 3v] col. aauia prometudo e non llo queria 240dar. e começa.Tãto se deus me perdonson da uirgẽ cõnoçudassas mercees que quinnõquerẽ end as bestas mudas 245

A xxxiija. como santa maria defendeua cidade de cesaira do enperador iuy-ão. e começa.Todolos santos que son no ceode seruir muyto an grã sabor 250sancta maria a uirgen madrede ieso cristo nostro sennor.

A xxxiiija. como santa maria amẽa-çou o bispo que descomũgou o creri-go que nõ sabia dizer outra missa 255se nõ a sua. e começa.Quen loar podiacom ela querriaa madre de quen

o mundo fez 260seria de bon sen.

A xxxv. e como santa maria le-uou en saluo o romeu que caerano mar. & o guyou per so[ ]a aguaa o porto ante que chegas o batel. 265& começa.Gran poder a de mandaro mar e todolos5 uentos. col. ba madre daquel que feztodolos6 quatr elemẽtos. 270

A xxxvi. e como santa maria filloudereito do iudeu pola desonrra quefizera a sua omagẽ. & começa.Gran dereit que fill o demopor escarmento 275quen cõtra santa mariafilla atreuimento

A xxxvii. e como santa mariaapareceu no maste da nauede noite que ya a bretãna. e a 280guardou que nõ perigoasse. &começa.Muit amar deuemosen nossas uoõtades.a sẽnor que coitas 285nos toll e tenpestades.

A xxxviij. como a ymagẽ desanta maria falou en testimonioentr[ ]o crischao7 & o iudeu. & co-meça. 290Pagar ben pod8 o que deuero que a madre de deus fia.

5 Corrixido (escrito por riba) / Corrected (by overwriting): todosos > todolos.6 Corrixido (escrito por riba) / Corrected (by overwriting): todosos > todolos.7 Erro / Error: crischao > crischão.8 Corrixido (escrito por riba) / Corrected (by overwriting): pon > pod.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 43

[ÍNDICE] Afonso X

44

A xxxviiij. como santa mariafez cobrar seu pe a o ome que[ ]otallara cõ coita de door 295& começa.Miragres fremosos [fol. 4r] col. afaz por nos santa mariae marauillosos.

A xLa. cantiga de loor de santa 300maRia de como deus nõ lle podedizer de nõ do que lle rogar nẽ elaa nos. & começa.Muito ualuera mais se deus m[ ]ãparque nõ fossemos nados 305se[ ]nos nõ desse deus a que rogaruay. por nossos peccados.

A xLia. e como a omagẽ de santamaria tendeu o braço & tomouo de seu fillo que queria caer da pe- 310drada que lle dera o tafur. de que sayusangue. e começa.Poys que deus quis da uirgen filloseer por nos peccadores saluarpor ende non me marauillo 315 col. bse[ ]lle pesa de quen lle faz pesar.

A xLij. e como santa mariatornou a minỹa que era garridacorda. & leuoa sigo a paraiso.e começa. 320Ay santa maRiaquen se por uos guiaquit e de foliae senpre faz ben.

A xLiij. e como santa maria guar- 325dou a sa omagẽ que a nõ queimaso fogo. e começa.Torto seria grãd e desmesurade prender mal da uirgẽ sa fegura.

A xLiiij. e como santa maria gua- 330receu o que era sandeu e começa.A uirgẽ madre de nostro sẽnorben pode dar seu sisoa o sandeu pois a o pecadorfaz auer parayso. 335

A xLva. e como santa maria sacoudous escudeiros de priiõ. e começa.Prijõ forte nẽ dultosanõ pod os presos tẽera pesar da groriosa. 340

A xLvia. e como santa maria gua-receu o que era sordo e mudo. ecomeçaBen pod a sẽnor sen par [fol. 4v] col. afazer oyr & falar.

A xLvij. e como santa maria gua- 345receu a o que[ ]xelle torcera a bocapor que descreera ẽ[ ]ela. e começa.Fol e o que cuida que nõ poderiafazelo que quisesse santa maria.

A xLviij. e como santa maria gua- 350receu a moller do fogo de sanmarçal que[ ]ll auia comesto todoo rostro. e começa.Par deus tal sẽnor muito ualque toda door toll e mal. 355

A xLviiija. e como santa maria deuo fillo a ũa bõa dona que[ ]o deitaraen pĩnor. & crecera tanto a usu-ra que o nõ podia quitar. e começaSãta maria sẽpr os seus aiuda 360e os acorr a gran coita sabuda.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 44

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [ÍNDICE]

45

A La. e dos .vij. pesares que uiu santamaria do seu fillo. e come9

Auer nõ poderialagrimas que chorasse 365quantas chorar querriase[ ]m ante nõ uẽbrasse.10

como santa maRiauiu cõ[ ]que lle pesassedo fillo que auia 370ante que[ ]a leuasse

A Lia. e como santa maria sacou col. bde uergõna a un caualero que ouue-ra seer en a lid en sant esteuande gormaz de que nõ pod y seer 375polas tres missas suas que oyu. ecomeçaQvuen11 ben seru[ ]a madredo que quis morrerpor nos nunca pod 380en uergonna caer.

A Lija. e de como a moller que o marido leixara en comenda asanta maria nõ podo a çapataque[ ]lle dera seu entendedor meter 385no pee nẽ descalçar. e começa.Qvẽ mui quisero que ama guardar.a santa maRiao deu[ ]a encomendar. 390

A Liij. e como santa maria guar-dou un priuado do conde de tolo-sa que nõ fosse queimado no forno

por que oya sa missa cada dia. ecomença.12 395Non pode prendernũca morte uergonnosaaquele que guarda [fol. 5r] col. aa uirgen groriosa.

A Liiiia. e como santa maria fez 400oyr & falar a o que era sordo &mudo en toledo. e começa.Santa maria os enfermos sãae os sãos tira de uia uãa.

A Lva. e como santa maria tolleu 405a o demo o mỹo13 que[ ]lle dera sa madre con sanna de seu maridopor que cõcebera del dia de pascoa.e começa.Con seu bẽ sẽpre uẽ en ayuda 410cõnoçuda de nos santa maria.

A Lvia. e como santa maria reso-citou un minỹo en santa mariade salas. e começa.Por que e santa maria 415leal e muy uerdadeira.por en muito[ ]ll auoreçea paraura mentireira

A Lvij. e com[ ]o crerizõ meteuo anel eno dedo da omagẽ de santa 420maria. e a omagẽ encolleu o dedo cõ[ ]el. e começa.A uirgen muy groriosareỹa espirital.

9 Erro / Error: come > começa.10 Erro / Error: uẽbrasse > nẽbrasse.11 Erro / Error: Qvuen > Quen.12 Erro / Error: comença > começa.13 Erro / Error: mỹõ > minỹo.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 45

[ÍNDICE] Afonso X

46

dos que ama e ceosa 425ca nõ quer que façã mal

A Lviija. e de como o caualeiro que per- col. bdera seu açor. & foyo pedir a santamaria de salas. & estando naigreia posoulle na mão. e 430começa.Quẽ fiar na madre do saluadornõ perdera rẽ de quanto seu for

A Lviiija. e como a omagẽ desẽa14 maria que un mouro guar- 435daua en sa casa onrrada mẽtee deitou leite das tetas. & come-ça.Por que aian de seerseus miragres mais sabudos 440da uirgen. de les fazeruay ant omees descreudos.

A Lxa. e de loor de santa mariaque mostra por que razõ encar-no nostro sẽnor ẽ[ ]ela. e começa. 445Nõ deue null omedesto per[ ]ren dultar.que deus ena uirgenuẽo15 carne fillar.

A Lxia. e de como santa maria guar- [fol. 5v] col. adou o mõge que o demo quis espan-tar polo fazer perder. e começa.Uirgẽ santa mariaguarda nos se[ ]te prazda gran sabedoria 455que eno demo iaz.

A Lxija. de como sãta mariatolleu a agua da fõte ao caua-

leyro en cuia erdade estaua. e[ ]adeu aos frades de mõssarraz a[ ]que[ ]a 460el queria uender. e começa.Tãto son da groriosaseus feitos mui piadososque fill aos que an muitoe da aos menguadosos 465

A .Lxiiia. como santa maria guy-ou os romeus que yan a seixõe errarã de noite. e começaBen com aos que uã per mara estrela guya. 470outrossi aos seus guiaruai santa maria

A .Lxiiij. e como a omagẽ desanta maria alçou o gẽollo porreceber o colbe da saeta por guar- 475dar o que estaua pos ela. e começaA madre de deusdeuemos tẽer mui carapor que aos seus col. bsẽpre mui ben os ãpara 480

A .Lxv. e como sãta maria fezao ome bõo conocer que tragiacõssigo o demo por seruẽte que[ ]o queria matar senon pola ssa oraçõque dizia. e começa 485A reỹna groriosatãt e de gran sanctidadeque cõ esto nos deffẽdedo dem e de ssa maldade

A Lxvia. de como santa maria 490fez uiĩr las cabras mõtesasa mõssarrad. & se leixauã ordĩ-

14 Erro / Error: sẽa > sca (=santa).15 Erro / Error: veõ > vẽo.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 46

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [ÍNDICE]

47

nar a os mõges cada dia. e come-ça.Mvi gran dereit e 495das bestias obedecera santa mariade que deus quis nacer.

A Lxvii. e de como santa mariaguareceu o mocço16 pegureiro 500que leuarõ a seixõ. & lle fez sabero testamẽto das escrituras ma-car nũca leera. e começa.Como pod a groriosamui bẽ enfermos sãar. 505assi aos que nõ sabenpode todo saber dar.

A Lxviij. e de como santa maria [fol. 6r] col. aauẽo as duas cõbooças que se que-riã mal e começa. 510A groriosa grandes fazmiragres por dar a nos paz.

A Lxviiij. e de como santa maria guareçeu cõ seu leite o mõgedoẽte que cuidauã que era morto & 515começaToda saude da santa reỹnauen. ca ela e nossa meezĩa.

A Lxxa. e de loor de santa mariado departimẽto que a entre au[ ]e 520eua. & começaEntre au[ ]e euagran departiment a

A Lxxi. e de como santa mariafez naçer as .v. rosas na boca 525do monge depos sa morte polos

cĩco salmos que dizia a onrra dascĩco leteras que a no seu nomee começa. col. bGran dereit e de seer 530seu miragre muy fremosoda uirgen de que nacerquis poR nos deus grorioso.

A Lxxii. e de como santa mariafez guarecer os ladrões que 535foran tolleitos por que rouba-rã ũa dona & sa cõpãna queyan en romaria a mõssarrade comeca.17

Mvi grãdes noyt e dia 540deuemos dar por endenos a santa mariagraças por que defendeos seus de danoe sen engano 545en saluo os guia.

A Lxxiii. e de como santa ma-ria desuiou a mõia que se nonfosse cõ un caualeiro cõ que po-sera de[ ]ss[ ]ir. e começa. 550De muitas guisasnos guarda de malsanta mariatan muit e leal.

A Lxxiiij. e de como santa ma- 555ria guareceu a moller quefeçera matar seu gẽrro polomal prez que[ ]ll apoỹa cõ el que nõ [fol. 6v] col. aardeu no fogo en que a meterõe começa. 560Na mal andançanoss anparãça

16 Erro / Error: mocço > moço.17 Erro / Error: comeca > começa.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 47

[ÍNDICE] Afonso X

48

ẽ18 esperança.e santa maria.

A Lxxv. e de como o crucifisso 565deu a palmada a onrra de samadre a a mõia que posera de[ ]ss[ ]ircõ seu entendedor. e começa.Qvena uirgen ben seruirnunca podera falir. 570

A Lxxvi. e de como santa mariaguareceu cõ seu leite da grandenfermedade o clerigo que a loaua.e começa.Non e sẽ guisa d[ ]ẽffermos sãar 575o santo leite que deus quis mamar.

A Lxxvii. e de como santa ma-ria fez a o clerigo que[ ]lli prometeracastidade & se casara; que leixassesa moller. & a fosse seruir. e 580começa.Qven leixar santa mariapor outra fara folia.

A Lxxviij. e de como santa mariafeç19 a un bispo cantar missa 585& deull[ ]a uestimenta cõ que a di-sesse & leixoulla quando se foy. col. be começa.Qvãtos en santa mariaesperança an 590bẽ se porra sa fazenda.

A Lxxviiij. e de como santa ma-ria faz en cõstantinoble deçerun pano ant[ ]a sa omagen.& começa. 595

De muitas guisas mostrarsse nos quer santa maria.por se[ ]nos fazer amar.

A Lxxx. e de loor de santa mariadas cĩco leteras que a no seu no- 600me. & o que queren dizer. & começa.Eno nome de mariacĩque letera nõ mais y[ ]a.

A Lxxxi. e de como santa maria [fol. 7r] col. aguareceu a moller que chagara 605seu marido por que a nõ podiaauer a ssa guisa. & começa.Grã piedat & mercee & noblezadaquestas tres a na uirgen assaztã muit[ ]ẽ[ ]que maldade nẽ20 crueza 610nẽ descousimẽto nũca[ ]lle praz

A Lxxxij. e de como santa mariadeceu do ceo en va igreia ante todos.& guareceu quantos enfermos y iaziã.que ardiã do fogo de san marçal. & 615começa.A uirgẽ nos da saud e tolle maltant a en[ ]ssi grã uertud esperital

A Lxxxiij. e como santa maria gãoude seu fillo que fosse saluo o caualeiro 620malfeitor que cuidou de fazer un mõ-esteiro & morreu ante que[ ]o fezessee começa.A uirgen santa mariatant e de grã piedade 625que a o pecador collepor feito a uoontade.

A Lxxxiiij. e de como santa maRiase uĩgou do escudeiro que deu o cou-

18 Erro / Error: ẽ > e. 19 Corrixido (escrito por riba) / Corrected (by overwriting): fet > feç.20 Corrixido (escrito por riba) / Corrected (by overwriting): nĩ > nẽ.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 48

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [ÍNDICE]

49

ce na porta da[ ]ssa igreia. e começa. 630Mal ss[ ]a end acharquẽ quiser desonrrarsanta maria. col. b

A Lxxxv. e de como santa maRiafazia ueer o clerigo cego en quanto 635dizia a ssa missa. e começa.Santa maria poder ade dar lum a quen[ ]o nõ a.

A Lxxxvi. e de como santa mariaseruiu pola mõia que se fora do 640mõesteiro. & lli criou o fillo quefezera ala andando. e começa.A tant e santa mariade toda bondade bõaque muy dãuidos s[ ]assãna 645e mui de grado perdõa.

A Lxxxvij. e de como santa mariaguareceu o pintor que o demoquisera matar por que o pintauafeo. e começa. 650Qven santa mariaquiser deffendernõ[ ]lle pod o demoni un mal fazer

A Lxxxviij. e de como santa ma- 655ria fez soltar o ome que andaragrã tẽpo escomungado. e começa.A creer deuemos que todo pecadodeus pola ssa madr auera perdõado.

A Lxxxviiii. e de como santa ma- 660ria tornou a casula21 branca quetingera o uĩo uermello. & começa [fol. 7v] col. aBen pod as cousas feasfremosas tornara que pod os pecados 665das as22 almas lauar

A Lxxxx. e de loor de santa mariade como a saudou o angeo. & co-meçaDe gracia chẽa e d[ ]amor 670de deus acorre nos sennor.

A Lxxxxi. e de como santa mariamostrou aa monia como dise-sse breuemẽt. aue maria. & co-meça. 675Se muito nõ amamosgran sandece fazemos23

a sennor que nos mostrade como a loemos.

A Lxxxxij. e de como santa 680maria fez queimar a lãa a osmercadores24 que ofereran algo aa sua omagen. & llo tomaron col. bdepois. & começaO que a santa maria 685der algo ou prometerdereit e que[ ]ss en mal achese[ ]llo pois quiser toller.

A Lxxxxiij. e de como santa mariafez estar o monge .cccos. anos a 690

21 Corrixido (escrito por riba) / Corrected (by overwriting): iasula > casula.22 Erro / Error: das as almas > das almas.23 Corrixido (escrito por riba) / Corrected (by overwriting): fezemos > fazemos.24 Corrixido (escrito por riba) / Corrected (by overwriting): mercedores > mercadores.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 49

[ÍNDICE] Afonso X

50

o cãto da passarỹa por que lli pidiaque[ ]lli mostrasse o bẽ que auiã os queerã en parayso. & começa.Quena uirgẽ bẽ seruira.a parayso yra 695

A Lxxxxiiii. e de como santa marianõ quis cõssintir a dona que era muipecador que entrasse en sa igreia deual uerde ata que sse maenfestas-se & começa. 700Non deu[ ]a santa mariamercee pidir.aquel que de seus pecadosnõ[ ]ss arrepintir.

A Lxxxxv. e como santa maria fez 705cobrar o lume a un ouriuezen chartes. e começa.Ben pode santa mariaseu lum ao cego dar.pois que dos pecados25 pode 710as almas alumẽar.

A Lxxxxvi. e de como santa maria [fol. 8r] col. afez a a moller que queria fazer ama-doyras a seu amigo cõ el corpode ihesu xpisto & que[ ]o tragia na touca 715que[ ]lli corresse sangue da cabeça ataque[ ]o tirou ende. & começa.Nunca ia pod a a[ ]uirgenome tal pesar fazer

como quẽ ao seu fillo 720deus. coida escarneçer.

A Lxxxxvij. e como santa maria fezpartir o crerigo & a donzela que26

fazian uoda. por que o crerigo trou-xera este preito polo demo. & fez que 725entrassen ambos en orden & começa.

uit27 e mayor o ben fazerda uirgen santa mariaque e do demo o podernen d[ ]ome mao perfia. 730

A Lxxxxviij. e de como santa ma-ria resucitou a moller do caualeiroque[ ]sse matara. por que[ ]lle diss o caua-leiro que amaua mays outra ca ela. e dizialli por santa maria. e começa. 735O que en santa mariacreuer ben de coraçonnunca recebera dano.nẽ grã mal nẽ oqueiion.

A Lxxxxviiij. e de como santa maria 740fez ueer ao crerigo que era mel-lor pobreza con omildade; ca re- col. bqueza mal gãada con soberuia& con orgullo. & começa.

mildade28 con pobreza 745quer a uirgen corõadamas d[ ]orgullo con requezae ela mui despagada.

25 Corrixido (escrito por riba) / Corrected (by overwriting): pecedos > pecados.26 As epígrafes (á parte da primeira liña, cun número identificativo) e os refráns das cantigas 97 e 99, unha

vez copiados foron borrados e escritos de novo cada un na posición do outro / The epigraphs (other thanthe first line, with identifying number) and refrains of cantigas 97 and 99, once copied, were erased andrecopied, each in the other’s position.

27 Erro: O (?) inicial borrado; M sen copiar (Ouit > Muit) / Error: initial O (?) erased; M not copied (Ouit> Muit).

28 Erro: M inicial borrado; O sen copiar (Mmildade > Omildade) / Error: initial M erased; O not copied(Mmildade > Omildade).

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 50

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [ÍNDICE/PRÓLOGO/CANTIGA N.º I]

51

A .C. e de como santa mariarogue por nos a seu fillo eno 750dia do ioyzo. e começa.Madre de deus orapor nos teu ffill essa ora.

Por que trobar e cousa en que iaz29 [fol. 8v] col. aentendimẽto poren queno fazao d[ ]auer. e de razon assazper que entenda e sabia dizero que entend[ ]e de dizer lle praz 5ca ben trobar assi[ ]ss[ ]a de fazer

E macar eu estas duas nõ ey com eu querria pero prouareya mostrar ende un pouco que seyconfiand en deus ond o saber uen. 10ca per ele tenno que podereymostrar do que quero algũa ren col. b

E o que quero e dizer loorda uirgen madre de nostro señorsancta maria que est a mellor 15cousa que el fez. & por aquest euquero seer oy mays seu trobador& rogolle que me queyra por seu

Trobador e que queira meu trobarreceber. ca per el quer eu mostrar 20dos miragres que ela fez e arquerreime leixar de trobrar30 des[ ]ipor outra dona e cuid a cobrarper esta. quãt enas outras perdi

Ca o amor desta sennor e tal 25que queno a. senpre per y mas uale poylo gaãnad a non lle fal

se non se e per sa grand ocaijõquerendo leixar bẽ & fazer malca per esto o perd[ ]e per[ ]al non. 30

Poren dela nõ me quer eu partirca sey de pran que se[ ]a ben seruir.que nõ poderey en seu ben falirde[ ]o auer. ca nunca y faliuquẽ llo soube cõ merçee pedir 35ca tal rogo senpr ela bẽ oyu.

Onde lle rogo se ela quiser [fol. 9r] col. aque lle praza do que dela disseren meus cantares. & se[ ]ll aprouguerque me de galardõ com ela da 40a os que ama. e queno souberpor ela mais de grado trobara.

Esta e a primera cantiga deloor de santa maria. ementãdolos .vij. goyos que ouue de seu fillo31

Des[ ]oge mais quer[ ]eu trobarpola sennor onrradaen que deus quis carne fillarbẽeita & sagradapor nos dar gran soldada 5 col. bno seu reino & nos erdarpor seus de sa masnadade uida perlongadasen auermos pois a passarper mort outra uegada 10

E porẽ quero começarcomo foi saudada.de gabriel u le chamarfoi ben auenturada

29 Borraduras / Erasures: ll. 11, 27, 39.30 Erro / Error: trobrar > trobar.31 Borraduras: epígrafe / Erasures: epigraph, ll. 1, 7, 22, 26, 46, 52, 60, 61.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 51

[CANTIGA N.º I-II] Afonso X

52

uirgen de deus amada 15do que o mund a de saluar [fol. 9v] col. aficas ora prennada& de mais ta cunnadaelisabet. que foi dultare end ẽuergonnada 20

E de mais queroll ẽmentarcomo chegou canssadaa beleem & foi pousarno portal da entradau pariu sen tardada 25iesu crist e foyo deitarcomo moller menguadau deitan[ ]a ceuadano preseu[ ]e a( )pousẽtarentre bestias d[ ]arada 30

E nõ ar quero obridarcom angeos cantada loor a deus forõ cantar& paz en terra dadanẽ como a contrada 35a os tres reis en ultramarouu[ ]a strela mostradapor que sen demoradauẽeron sa oferta darestranna & preçada 40

Autra32 razõ quero contarque[ ]ll ouue pois cõtada col. ba madalena com estaruyu a pedr entornadado sepulcr[ ]e guardada 45do angeo que le falarfoi. & disse coitadamoller. sei cõfortadaca iesu que uẽes buscarresurgiu madurgada 50

E ar quero uos demostrargran lediç[ ]a( )ficadaque ouu[ ]ela u uiu alçara nuu[ ]en( )lumẽadaseu fill & pois alçada 55foi. uirõ angeos andarentr[ ]a gent assũadamuy desaconsselladadizend assi uerra iulgarest e cousa prouada 60

Nen quero de dizer leixarde como foi chegadaa graça que deus enuiarle quis atan grãadaque por[ ]el esforçada 65foi. a cõpanna que iũtarfez deus & enssĩnadade spirit auondadapor que souberõ preegar [fol. 10r] col. alogo sen alongada 70

E par deus nõ e de calarcomo foi corõadaquando seu fillo a leuarquis. des que foi passadadeste mũd e iũtada 75cõ[ ]el no ceo par a[ ]pare reỹna chamadafilla madr e criadae porẽ nos deu[ ]a( )iudarca[ ]x[ ]e noss auogada 80

Esta segũda e de como pare-çeu en toledo santa maria a sãtalifõsso. e deull va alua quetrouxe de paraiso cõ que dise-sse missa33

32 Erro / Error: Autra > Outra.33 Borraduras / Erasures: ll. 7, 16, 27, 34.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 52

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º II]

53

Muito34 deuemos uarõesloar a santa mariaque sas graças e seus dõesda a[ ]quen por ela fia col. bSen muita de bõa mãna 5que deu a un seu preladoque primado foi d[ ]españa& afons era chamadodeull va tal uestiduraque trouxe de parayso 10ben feita a[ ]ssa mesura [fol. 10v] col. apor que metera seu sisoena loar noit e dia

por en deuemos uarõesloar santa maria 15

Ben enpregou el seus ditoscom achamos en uerdade& os seus bõos escritosque fez da uergĩjdadedaquesta sennor mui santa 20per que sa loor tornadafoi en espanna de quantaa end auian deitadaiudeus. & a eregiaporẽ deuemos uarões 25loar a santa maria

Mayor miragre do mundoll[ ]ant esta sẽnor mostrarau con rey recessiũdoena precisson andara 30u lles pareceu sen falla col. bsãta locay e en quantoll[ ]el rey tallou da mortalladissel[ ]ai afonsso santoper ti uiu[ ]a sennor mia 35

porẽ deuemos uarõesloar a santa maria

Por que[ ]o a groriosaachou mui fort e sẽ medoen loar ssa preciosa 40uergĩidad en toledodeulle porend va aluaque nas sas festas uestissea uirgẽ santa e saluae en dandolla le disse 45meu fillo esto ch[ ]enuiaporẽ deuemos uarõesloar a santa maria

Pois l[ ]este dõ tã estraỹoouue dad e tan fremoso 50disse par deus muit eãyoseria. e orgullosoquen[ ]ss ẽ[ ]esta ta cadeirase tu nõ es s[ ]assentassenẽ que per nulla maneira 55est alua uestir prouasseca deus del se uingariaporẽ deuemos uarõesloar a santa maria

Pois do mũdo foi partido [fol. 11r] col. aeste cõfessor de cristodon siagrio falidofoi arçobispo pos istoque[ ]o fillou a[ ]sseu danoca por que foi atreuudo 65en sse uestir aquel panofoi logo mort e perdudocom a[ ]uirgẽ dit auiaporen deuemos uarõesloar a santa maria 70

34 Marcado para ser substituído (marxe esquerda) / Marked for replacement (left margin): Muito deuemos> porend deuemos.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 53

[CANTIGA N.º III-IV] Afonso X

54

Esta terceira e como santa mariafez cobrar a theofilo a carta quefezera cono demo u se tornouseu uasallo35

Mais nos faz santa mariaa seu fillo perdõarque nos per nossa foliall[ ]imos falir e errar col. bPor ela nos perdõou 5deus lo pecado d[ ]adamda maçãa que gostoupor que soffreu muit affane[ ]no yfferno entroumais a do mui bon talan 10tant[ ]a[ ]sseu fillo rogou [fol. 11v] col. aque[ ]o foi end el sacar

Mais nos faz santa mariaa seu fillo perdõar

Pois ar fez perdõ auer 15a theofilo un seuseruo. que fora fazerper conssello dun iudeucarta. por gãar podercono demo. e lla deu 20e fez ll[ ]en deus descreerdes[ ]i a[ ]ela negarMais nos faz santa mariaa seu fillo perdõar

Pois theofilo assi 25fez aquesta traiçõper quant end eu aprendifoi do demo gran sazõmais depois segũd oyrepentiuss e foi perdõ 30

pedir logo ben aliu pecador sol acharMais nos faz santa maria a seu fillo p[erdõar]

Chorãdo dos ollos seus col. bmuito. foi perdõ pediru uiu da madre de deus 35a omagen sen falirlle diss os pecados meusson tã muitos sẽ mẽtirque senõ per rogos teusnõ poss eu perdon gãar 40Mais nos faz santa mariaa seu fillo perdõar

Theofilo dessa uezchorou tãt e nõ fez alatẽes a que de prez 45todas outras donas ualao demo mais ca peznegro do fog yfernala carta trager lle feze deulla ant[ ]o altar 50Mais nos faz fa36 mariaa seu fillo perdõar

Esta quarta e como santa mariaguardou ao fillo do iudeu quenõ ardesse que seu padre dei-tara no forno37

A madre do que liuroudos leões daniel [fol. 12r] col. aessa do fogo guardouun minỹo d[ ]irraelEn beorges un iudeu 5

35 Borradura / Erasure: l. 45.36 Erro / Error: faz fa > faz sa[nta].37 Borraduras / Erasures: ll. 32, 71.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 54

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º IV]

55

ouue que fazer sabiauidro. e un fillo seuque el en mais non auiaper quant end aprẽdi eu col. bontr[ ]os crischãos leya 10na escol e era greua seu padre samuel

A madre do que liuro38

dos leões daniel

O minỹo o mellor 15leeu que leer podiae d[ ]aprender grã saborouue de quanto oyae por esto tal amorcon esses moços collia 20con que era leedorque ya en seu tropelA madre do que liuroudos leões daniel

Porẽ uos quero cõtar 25o que[ ]ll auẽo un dia [fol. 12v] col. ade pascoa. que foi entrarna eigreia u uiiao abad ant[ ]o altare aos moços dãd ya 30ostias de comũgare uỹ[ ]en un calez belA madre do que liuroudos leões daniel

O iudeucĩo prazer 35ouue. ca[ ]lle pareciaque ostias a comerles daua sãta mariaque uiia resprãdecereno altar u siia 40e enos braços tẽerseu fillo emanuel

A madre do que liuroudos leões daniel

Quãd o moç esta uisõ 45uiu. tã muito lle praziaque por fillar seu quinnõant[ ]os outros se metiasanta maria entona mão lle porregia 50e deulle tal comuyõque foi mais doce ca melA madre do que liuroudos leões daniel

Poila comuyon fillou 55 col. blogo dali se partiae en[ ]cas seu padr entroucomo xe fazer soya& ele lle preguntouque fezera. el dizia 60a dona me comũgouque ui so[ ]o chapitelA madre do que liuroudos leões daniel

O padre quand est oyu 65creceule tal feloniaque de seu siso sayue seu fill entõ prendiae u o forn[ ]arder uiumeteo dẽtr[ ]e choya 70o forn[ ]e mui mal faliucomo traedor cruelA madre do que liuroudos leões daniel

Rachel sa madre que bẽ 75grãd a seu fillo queriacuidãdo sen outra renque[ ]lle no forno ardia

38 Erro / Error: liuro > liurou.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 55

[CANTIGA N.º IV-V] Afonso X

56

deu grãdes uozes porẽ& ena rua saya 80e aque[ ]a gente uenao doo de rachelA madre do que liurou

Pois souberõ sẽ mẽtir [fol. 13r] col. ao por que ela carpia 85forõ log o forn[ ]abriren[ ]que o moço iaziaque a uirgẽ quis guarircomo guardou ananiadeus seu fill. e sen falir 90azari[ ]e misaelA madre do que liuroudos leões daniel

O moço logo dalisacaron. con alegria 95e preguntarõll assise[ ]sse d[ ]algũ mal sẽtiadiss[ ]el non. ca eu cobrio que a dona cobriaque sobrelo altar ui 100cõ seu fillo bon dõzelA madre do que liuroudos leões daniel

Por este miragr atallog a iudea criia 105co minỹo sen alo batismo recebiae o padre que[ ]o malfezera. per sa foliaderõll entõ morte qual 110quis dar. a[ ]sseu fill abelA madre do que liurou

Esta .va. e como santa maria resu- col. bcitou o minỹo que o iudeu ma-tara por que cãtaua gaude uirgo maria39

A que do bõ rey dauide seu lĩnage decendenenbralle creed a[ ]mide quen por ela mal prẽdePorend a sant escritura 5que non mẽte nen erranos conta un gran miragre [fol. 13v] col. aque fez en engra terraa uirgen santa mariacon que iudeus an grã guerra 10por que naceu iesu cristodela que os reprende

A que do bõ rey dauide seu lĩnage decende

Auya en engra terra 15va moller menguadaa[ ]que morreu o maridocõ que era casada col. bmais ficoulle del un fillocõ que foi mui cõffortada 20e log a santa mariao ofereu por endeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decẽde

O minỹ a marauilla 25er apost e fremosoe d[ ]aprender quant oyaera muit engẽoso& demais tã ben cãtauatan mãss e tan saboroso 30que uẽcia quãtos erãen sa terr e alendeA que do bõ rey daui

39 Borraduras: epígrafe / Erasures: epigraph, ll. 110, 113, 138.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 56

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º V]

57

E o cãtar que o moçomais aposto dizia 35e de que[ ]sse mais pagauaquẽ quer que[ ]o oyaera un cantar en quediz. guaude40 uirgo mariae pois diz mal do iudeu 40que sobr aquesto contendeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decẽde

Este cãtar o minỹoatan ben o cantaua 45que qual quer que[ ]o oyatan[ ]toste o fillaua [fol. 14r] col. ae por leualo cõssigoconos outros barallauadizẽd eu darllei que iãte 50e demais que merẽdeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decẽde

Sobr[ ]esto diss o minỹomadre fe que deuedes 55des[ ]oge mais uos cõsselloque o pedir leixedespois uos da santa mariapor mi quanto uos queredese leixad ela despenda 60pois que tã bẽ despẽdeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decẽde

Depois un dia de festaen que foron iuntados 65muitos iudeus e crischãose que iogauan dadosenton cantou o minỹoe forõ en mui pagadostodos. senon un iudeu 70

que[ ]lle quis gran mal des[ ]ẽdeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decẽde

No que o moço cãtauao iudeu meteu mẽtes 75e leuoo a sa casa col. bpois se forõ as gẽtese deulle tal dũa achaque bẽ atro enos dẽteso fendeu bẽes assi 80bẽ como quen lẽna fẽdeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decende

Poilo minỹo foi mortoo iudeu muit agĩa 85soterroo na adegau sas cubas tĩiamais deu mui maa noitea sa madre a mesquỹaque[ ]o andaua buscãdo 90e dalend e daquendeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decende

A coitada por seu filloya muito chorando 95e a[ ]quãtos ela uiiaa todos pregũtandose[ ]o uiran. e un omelle diss eu o ui bẽ quandoun iudeu o leuou sigo 100que os panos reuẽdeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decẽde

As gẽtes quãd est oyrõforon ala correndo [fol. 14v] col. ae a madre do minỹo

40 Erro / Error: guaude > gaude.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 57

[CANTIGA N.º V-VI] Afonso X

58

braadand e dizendodime que fazes meu filloou que estas atendendoque nõ uẽes a[ ]ta madre 110que ia sa mort entendeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decẽde

Pois dis ai santa mariasẽnor tu que es porto 115u arriban os coitadosdame meu fillo mortoou uiu[ ]ou qual quer que seiasenon faras me grã tortoe direi que mui mal erra 120queno teu ben atendeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decẽde

O minỹ enton da fossaen que o soterrara 125o iudeu. começou logoen uoz alta e craraa cantar gaude mariaque nũca tan bẽ cãtarapor prazer da groriosa 130que seus seruos defẽdeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decende

Enton tod aquela gẽte col. bque y iuntada era 135foron corrend aa casaond essa uoz uẽerae sacaron o minỹodu o iudeu o poserauiu[ ]e são e dizian 140todos. que bẽ reçendeA que do bõ rey dauide seu l lĩnage decẽde

A madr entõ a[ ]seu fillopreguntou que sentira 145e ele lle contou comoo iudeu o firirae que ouuera tal sonoque senpre depois dormiraata que santa maria 150lle dise leuat[ ]endeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decende

Ca muito per as dormidodormidor te feziste 155e o cantar que diziasmeu. ia escaecistemas leuat e dio logomellor que nũca dissisteassi que achar nõ possa 160null[ ]om[ ]i. que emẽdeA que do bõ rey daui

Quand esto diss o[ ]minỹo [fol. 15r] col. aquantos[ ]s[ ]i acertaron 165aos iudeus foron logoe todolos mataronae aquel que[ ]o firiraeno fogo o queimarõdizẽdo quẽ faz tal feito 170desta guysa o rendeA que do bõ rey dauide seu lĩnage decende

Esta .via. e como santa maria liurou aabadessa prenne que adormeceraant o seu altar chorando41

Santa maria amardeuemos muit e rogarque a sa graça ponna

41 Borradura: epígrafe / Erasure: epigraph.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 58

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º VI-VII]

59

sobre nos por que errarnon nos faça nen pecar 5 col. bo demo sen uergonnaPorende uos cõtareiun miragre que acheique por va[ ]badessafez a madre do gran rey 10ca per com eu apres eiera xe sua essa [fol. 15v] col. amais o demo en( )artara foi por que enprennars[ ]ouue dun de bolõna 15ome que de recadarauia e de guardarseu feit e sa besonna

Santa maria amar

As mõias pois enteder42 20 col. bforon esto e saberouueron gran lediçaca por que[ ]les non sofrerqueria de mal fazerauian lle maiça 25e forona acusarao bispo do logare el ben de colõnachegou y. e pois chamara fez. uẽo sen uagar 30leda e mui risonnaSanta maria amardeuemos muit rogar

O bispo le diss assidona per quant aprendi 35mui mal uossa fazẽdafezestes. e uin aquipor esto que ante mi

façades end emendamas a dona sen tardar 40a madre de deus rogarfoi. e come quen sonnasanta maria tirarle fez o fill e criarlo mãdou en sãssonna 45Santa maria amardeuemos muit e rogar

Pois s[ ]a dona espertoue se guarida achou [fol. 16r] col. alog ant o[ ]bispo uẽo 50e el muito a catoue desnuala mandoue pois le uiu o sẽocomeçou deus a loare as donas a brasmar 55que eran d[ ]ordĩ d[ ]õnadizẽdo se deus m[ ]ãparpor salua poss[ ]esta darque nõ sei que[ ]ll aponnaSanta maria amar 60deuemos muit rogar

Esta .vija. e como santa maria guardoude morte a onrrada dona de ro-ma a que o demo acusou polafazer queimar43

Sẽpre seia bẽeita e loadasanta maria a noss auogadaMarauilloso miragre d[ ]oyr44

uos quer[ ]eu ora contar sen mẽtir col. bde como fez o diabre fogir 5de roma. a uirgen de deus amada

42 Erro / Error: enteder > entẽder.43 Borradura / Erasure: l. 32.44 Na marxe inferior baixo a columna (aparentemente ao azar) letra m; man máis tardía / In lower margin

beneath column (apparently random) letter m; later hand.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 59

[CANTIGA N.º VII] Afonso X

60

Sẽpre seia bẽeita e loadasãta maria a noss auogada

En roma foi ia ouue tal sazõque va dona mui de coraçon 10amou a madre de deus mas entõsofreu que fosse do demo tẽtadaSenpre seia bẽeita e loadasãta maria a noss auogada

A dona mui bõ marido perdeu45 15e cõ pesar del. per poucas morreumas mal conorto dũ fillo prendeuque del auia. que[ ]a fez prennadaSenpre seia bẽeita e loadasãta maria a noss auogada 20

A dona pois que prenne se sẽtiugrã pesar ouue. mas depois pariuun fill[ ]e u a nengũu non uiumatoo dẽtr en[ ]sa cas ensserrada [fol. 16v] col. aSenpre seia bẽeita e loada 25sãta maria a noss auogada

En aquel tẽpo o demo mayortornouss en forma d[ ]ome sabedore mostrandosse por deuỹadoro enperador le fez dar soldada 30Senpre seia bẽeita e loadaSanta maria a noss auogada

E ontr[ ]o al que soub adeuỹarfoi o feito da dona mesturare disse que llo queria prouar 35en tal que fosse log ela queimada

Senpre seia bẽeita e loadasanta maria a noss auogada

E pero ll[ ]o enperador dizeroyu. ia per rẽ nõ llo quis creer 40mas fez a dona ante[ ]ssi tragere ela uẽo ben aconpãnadaSenpre seia bẽeita e loadasãta maria a noss auogada

Poilo enperador chamar mãdou 45a dona. logo o dem ar chamouque[ ]lle foi dizer per quanto passoude que foi ela mui marauilladaSenpre seia bẽeita e loadasãta maria a noss auogada 50

O enperador lle disse mollerboa. de respõder uos e mestero bẽ diss ela se prazo ouuer col. ben que eu possa seer cõsselladaSenpre seia bẽeita e loada 55santa maria a noss auogada

L46[ ]enperador lles pos praz atald[ ]oi[ ]a tres dias u nõ aia aluẽna prouar o maestr este malse[ ]non a testa lle seia tallada 60Senpre seia bẽeita e loadasãta maria a noss auogada

A bõa dona se foi ben dalia[ ]un eigreia per quant aprendide santa maria. e diss assi 65sẽnor acorre a tua coitada

45 Na marxe esquerda, texto ilexible na súa maior parte (corrido) / letras en tinta máis clara, posiblementeintroducidas pola mesma man da nota anterior / In margin to left, largely illegible (smudged) text/let-ters in lighter ink, later hand, possibly the same as referenced in previous note.

46 Marcado para corrección que non foi aplicada (marxe esquerda) / Marked for correction (left margin)not made: L[ ]enperador > O[ ]enperador.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 60

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º VII-VIII]

61

Senpre seia bẽeita e loadasãta maria a noss auogada

Santa maria lle diss est afane esta coita que tu as de[ ]pran 70faz o maestre. mas mẽos que cão tẽ en uil. e sei ben esforçadaSenpre seia bẽeita e loadasãta maria a noss auogada

A bõa dona sen niũ desden 75ant o enpererador47 aque[ ]a uẽmas o demo entõ per nulla rẽnon[ ]a cõnoçeu nẽ lle disse nadaSenpre seia bẽeita e loadasãta maria a noss auogada 80

Diss o enperador par sã martĩmaestre mui pret e a uossa fĩ [fol. 17r] col. amas foiss o demo e fezll[ ]o bocĩe derribou do teit va braçadaPar deus muit e gran razõ48 85de poder santa maria

Esta oitaua49 e como santa mariafez en rocamador decẽder va cã-dea. na uiola do iograr que cãtauaent[ ]ela50

A uirgen sãta mariatodos a loar deuemoscantand e con alegriaquantos seu ben atẽdemosE por aquest un miragre 5uos direy de que sabor col. b

aueredes poil[ ]oirdesque fez en rocamadora uirgen santa mariamadre de nostro sẽnor 10ora oid o miragree nos contaruoloemos

A uirgen santa maria

Un iograr de que seu nome [fol. 17v] col. aera pedro de sigrar 15que mui bẽ catar sabiae mui mellor uiolar& en todalas eigreiasda uirgẽ que nõ a parun seu lais sẽpre dizia 20per quant en nos aprendemosA uirgẽ sãta mariatodos a loar deuemos

O lais que ele cãtauaera da madre de deus 25estãd ant a sa omagẽchorãdo dos ollos seuse pois diss ai groriosase[ ]uos prazẽ estes meuscantares. va candea 30nos dade a que cẽemosA uirgẽ santa mariatodos a loar deuemos

De com o iograr cãtauasanta maria prazer 35ouu[ ]e. fez lle na uiolava candea deçermas o mõge tesoureirofoi lla da mão toller

47 Erro / Error: enpererador > enperador.48 Erro: refrán da cantiga 15 / Error: refrain of cantiga 15.49 Corrixido (raspado) / Corrected (by scraping): outaua > oitaua.50 Borraduras: epígrafe / Erasures: epigraph, l. 13.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 61

[CANTIGA N.º VIII-IX] Afonso X

62

dizẽd encãtador sodes 40e nõ uola leixaremosA uirgen santa maria

Mas o iograr que na uirgẽ col. btĩia seu coraçonnõ quis leixar seus cãtares 45e a candea entonar pousoulle na uiolamais o frade mui felõtolleulla outra uegadamais toste ca uos dizemos 50A uirgẽ santa mariatodos a loar deuemos

Pois a cãdea filladaouu[ ]aquel monge des[ ]iao iograr da uiola 55foya põer ben aliu[ ]x ant esta( )u[ ]e atoamui de[ ]rrig e diss assidõ iograr se[ ]a leuardespor sabedor uos terremos 60A uirgẽ santa mariatodos a loar deuemos

O iograr por tod aquestonõ deu ren mas uioloucomo[ ]x ante uiolaua 65& a candea pousououtra uez ena uiolamas o mõge lla cuidoufillar. mas disse ll[ ]a gẽteesto uos non sofreremos 70A uirgẽ santa maria

Poilo mõge perfiado [fol. 18r] col. aaqueste miragre uiuentẽdeu que muit errara

e logo[ ]ss arepentiu 75& ant o iograr en terrase deitou. e le pediuperdõ por santa mariaen que uos e nos creemosA uirgẽ santa maria 80todos a loar deuemos

Poila uirgẽ groriosafez este miragr atalque deu ao iograr dõa& conuerteu o negral 85monge. dali adeantecad[ ]an un grãd estadallle trouxe a ssa eigreiao iograr que dit auemosA uirgẽ santa maria 90todos a loar deuemos

Esta nouẽa e. como santa mariafez en sardonai preto de domasque a sa omagẽ que era pĩtada en vatauoa. se fizesse carne & manassoyo. 51

Por que nos aiamossenpre noit e dia. dela renenbrãça col. ben domas achamos que santa mariafez gran demostrançaEn esta cidade que uos ei ia dita 5ouu[ ]i va dona de mui santa uidamui fazedor d[ ]algu[ ]e de todo mal quitarica e mui nobre e de ben cõpridamas por que sabiamos como nõ queria[fol. 18v] col. ado mũdo gabãça como fez digamos 10v[ ]albergaria u fillou morança

Por que nos aiamos sẽprenoit e dia. dela renẽbrança

51 Borraduras / Erasures: ll. 11, 36, 54, 69, 73, 79, 87, 89, 90, 99, 108, 109, 135.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 62

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º IX]

63

E ali morãd e muito bẽ fazẽdoa todalas gẽtes que per[ ]i passauã 15uẽo y un mõge segũd eu aprendoque pousou cõ ela com outros pousauãdiss[ ]ela ouçamos u tẽedes uiase ides a frãça. diss el mas cuidamosdereit a soria. log ir sẽ tardança 20Por que nos aiamos sẽprenoit e dia. dela renenbrãça

Log entõ a dona chorãdo dos ollosmuito lle rogaua que per[ ]i tornassedes que el ouuesse fito los gẽollos 25ant o san sepulcro. e ẽ[ ]el beyiasse& mais uos rogamos que se[ ]uos praziava semellãça que dala ueiamosda que sẽpre guya os seus sen errãça col. bPor que nos aiamos sẽpre 30noit & dia dela renenbrãça

Pois que foi o mõge na santa cidadeu deus por nos morte ena cruz prenderacõprido seu feito rẽ da magestadenõ lle uẽo a[ ]mẽte que el prometera 35mas disse mouamos a[ ]ssa compãniaque gran demorãça aqui u estamosbõa nõ seria sen auer pitançaPor que nos aiamos sẽprenoit e dia dela renenbrãça 40

Quãd est ouue dito coidouss ir sẽ fallamas a uoz do ceo lle disse mesquỹo& como nõ leuas asse deus te uallaa omagẽ tigo. e uas teu camỹoesto nõ loamos ca mal ch[ ]estaria 45que per obridãça se a que amamosmõia. nõ auia. da uirgẽ senbrãçaPor que nos aiamos sẽprenoit e dia dela renenbrãça

Mãtenẽt o frade os que cõ el yan 50leixou ir. e logo tornou sẽ tardada

& foi buscar u as omages uẽdian& cõprou end va a mellor pintadadiss el bẽ mercamos e quen poderiaa[ ]esta osmãça põer. & uaamos 55a noss abadia con esta gaançaPor que nos aiamos senpre

E pois que o[ ]mõge aquesto feit ouue [fol. 19r] col. afoiss entõ sa ui[ ]a omagẽ no sẽo& log y a[ ]preto un leon u iouue 60achou que corrẽdo pera ele uẽode so ũus ramos nõ con feloniamas cõ omildãça. por que bẽ creamosque deus o queria. guardar sẽ dultãçaPor que nos aiamos senpre 65noit & dia pela renenbrança

Des quando o mõge do leõ foi quitoque macar se fora. nõ perdera medodel. a pouca d[ ]ora un ladrõ malditoque romeus robaua diss aos seus quedo 70por que nõ matamos este pois desuiadarllei cõ mia lãça. & o seu partamoslogo sẽ perfia todos per iguançaPor que nos aiamos sẽprenoit e dia dela renẽbrança 75

Quãd est ouue dito quis ẽ[ ]el dar saltodizẽdo matemolo ora yrmãosmas a uoz do ceo lles disse mui d[ ]altosãdeus nõ põnades ẽ[ ]ele as mãosca nos lo guardamos de malfeitoria 80& de mal andãça. e bẽ uos mostramosque deus prenderia. de[ ]uos grã uẽgãçaPor que nos aiamos sẽprenoit & dia dela renẽbrança

Pois na magestade uiu tã grã uertude 85o mõg entõ diss como quer que seiabõa sera esta. a se deus m[ ]aiude col. ben costãtinoble na nossa eigreiaca se[ ]a leuamos allur bauequia

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 63

[CANTIGA N.º IX-X] Afonso X

64

e gran mal estãça. sera nõ erramos 90& a o mar s[ ]ia con tal acordãçaPor que nos aiamos sẽprenoit & dia dela renenbrãça

E en va naue cõ outra grã gẽteentrou. e grã peça pelo mar singrarõ 95mas va tormẽta uẽo mãtenẽteque do que tragiã muit en mar deitarõpor guarir osmamos. e ele prendiacõ desesperãça. a que aoramosque sigo tragia. por sa deliurança 100Por que nos aiamos sẽprenoit & dia dela renẽbrãça

Por no mar deitala. que[ ]a nõ deitasseva uoz lle disse ca era pecadomas cõtra o ceo suso a alçasse 105& o tẽpo forte seria quedadodiz prestes estamos. entõ a ergia& diz con[ ]fiãça. a[ ]ti graças damosque es alegria noss[ ]e anparançaPor que nos aiamos sẽpre 110noit & dia dela renẽbrança

E log a tormenta quedou essa ora& a nau[ ]a acre entõ foi tornada& cõ sa omagẽ o mõge foi fora& foisse a casa da dona onrrada 115ora retrayamos quan grãd arteria [fol. 19v] col. afez per antollãça. mas como pẽssamostãto lle ualrria; com. va garuãçaPor que nos aiamos sẽprenoit e dia dela renenbrãça 120

O mõge da dona. nõ foi cõnoçudoonde prazer ouue. & ir se quiseralogo da capela u era metudonõ uiu end a[ ]porta nẽ per[ ]u uẽera

por que nõ leixamos cõtra[ ]ssi dizia 125& sẽ demorãça. esta que cõpramos& deus tiraria nos. desta balançaPor que nos aiamos sẽprenoit e dia dela renẽbrãça

El esto pẽssãdo uiu a port aberta 130& foi aa dona contar sa fazenda& deull[ ]a omagẽ ond ela foi certae sobelo altar a pos por emendacarne nõ dultamos se fez. & sayadela mas nõ rãça. grosain e seiamos 135certos que corria. e corr auõdançaPor que nos aiamos sẽprenoit e dia dela renẽbraça52

Esta dezẽa. e de loor de santa mariacom[ ]e fremosa. & bõa. & a gran poder53

Rosa das rosas e flor das floresdona das donas sẽnor das sẽnores col. bRosa de beldad e de pareçer& flor d[ ]alegria e de prazerdona en mui piadosa seer 5sẽnor en toller coitas e doores

Rosa das rosas. & flor das floresdona das donas sẽnor das sẽnores

Atal sẽnor deu[ ]ome muit amarque de todo mal o pode guardar 10& pode ll[ ]os pecados perdõarque faz no mũdo per maos saboresRosa das rosas. & flor das floresdona das donas sẽnor das sẽnores

Deuemos la muit amar e seruir 15ca puña de nos guardar de falir [fol. 20r] col. ades[ ]i dos erros nos faz repentir

52 Erro / Error: renẽbraça > renẽbrãça.53 Borraduras / Erasures: ll. 8, 14, 20, 23.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 64

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º X-XI]

65

que nos fazemos come pecadoresRosa das rosas. & flor das floresdona das donas sẽnor das sẽnores 20

Esta dona que tẽno por sẽnore de que quero seer trobadorse eu per rẽ poss auer seu amordeu ao demo os outros amoresRosa das rosas & flor das flores 25dona das donas sẽnor das sẽnores

Esta .xia. e como santa maria tol-leu a alma do monge que[ ]ssafogara no rio. a o demo. &fezeo resocitar54

Macar ome per foliaagĩa caer pod en pecadodo ben de santa marianon deu[ ]a seer desesperado col. bPoren direi toda uia 5com en va abadiaun tesoureyro auiamonge. que trager cõ mal recadoa sa fazenda sabiapor a deus perder o malfadado 10

Macar ome per folia

Sẽ muito mal que fazia [fol. 20v] col. acada noit en drudariaa va sa druda yacõ ela tẽer. seu gasallado 15pero ant aue mariasẽpr ya dizer. de mui bõ gradoMacar ome per foliaagĩa caer pod en pecado

Quãd esto fazer queria 20nunca os sinos tangia& log as portas abriapor ir a fazer. o desguisadomas no rio que soyapassar. foi morrer. dẽtr afogado 25Macar ome per foliaagĩa caer pod en pecado

E u ll[ ]a alma sayalog o demo a prẽdia& cõ mui grãd alegria 30foi pola põer. no fog iradomas d[ ]angeos cõpãniapola socorrer. uẽo priuadoMacar ome per foliaagĩa caer pod en pecado 35

Gran referta y creciaca o demo lles diziaide daqui uossa uiaque dest alm[ ]auer. e iuigadoca fez obras noit e dia 40sẽpr a[ ]meu prazer. & meu mãdado col. bMacar ome per foliaagĩa caer pod en pecado

Quãd est[ ]a cõpann[ ]oyados angeos. se partia 45dali triste pois uiiao demo seer. ben razõado55

mas a uirgẽ que nos guyanõ quis faleçer. a seu chamadoMacar ome per folia 50agĩa caer pod en pecado

E pois chegou lles mouiasa razon con preitesia

54 Borraduras / Erasures: ll. 53, 55, 69.55 Marcado (con puntos) e preparado (borrado) para unha corrección (arriba) non aplicada / Marked

(underdotted) and prepared (erased) for a correction (above) not made: rezõado > razõado.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 65

[CANTIGA N.º XI-XII] Afonso X

66

que per ali lles fariaa alma toller. do frad errado 55dizendo lles ousadiafoi. d[ ]irdes tãger. meu comẽdadoMacar ome per foliaagĩa caer pod en pecado

O demo quand entẽdia 60esto. con pauor fogiamas un angeo corriaa alma prender. led aficado& no corpo a metia& fezlo erger. ressucitado 65Macar ome per foliaagĩa caer pod en pecado

O conuento atẽdiao sino a que s[ ]ergiaca des[ ]peça nõ durmia [fol. 21r] col. aporẽ sẽ lezer ao sagradoforon. & a agua friau uirõ iazer. o mui culpadoMacar ome per foliaagĩa caer pod en pecado 75

Tod aquela crereziados monges. logo liiasobr[ ]ele a ledaniapolo defẽder. do denodadodemo. mas a deus prazia 80& logo uiuer. fez o passado

Macar ome per foliaagĩa caer pod en pecado

Esta .xiia. e como santa maria cõuer-teu un caualeiro namoradoque[ ]ss ouuer[ ]a desesperar; por quenõ podia auer sa amiga56

Quen dona fremosae bõa quiser amar. am a groriosa& non podera errarE desta razõ uos quer eu agora dizer col. bfremoso miragre que foi en frãça fazera madre de deus que nõ quiso leixar perderun namorado que[ ]ss ouuer[ ]a desesperar57

Quẽ dona fremosa e bõa quiser amaram a groriosa. & nõ podera errar

Este namorado foi caualeiro de grã 10prez d[ ]armas. & mui fremos[ ]e apost e mui frãmas tal amor ouu[ ]a va dona que de prancuidou a morrer por ela. ou sãdeu tornarQuẽ dona fremosa. & bõa quiser amaram a groriosa. & nõ podera errar 15

E pola auer fazia o que uos direinõ leixaua guerra nẽ lide nẽ bõ torneiu se nõ prouasse tã bẽ que cõde nẽ reipolo que fazia o nõ ouuess a preçarQuẽ dona fremosa e bõa quiser. amar 20

56 Borraduras / Erasures: ll. 46, 83, 84.57 Copiado na marxe dereita, perpendicular ao texto (de arriba a abaixo), dúas liñas en español con letra

libraria (posterior?) / Copied in right margin, perpendicular to text (running top to bottom), two lines ofSpanish in (later?) book hand: despues desto por çierto al non ay / en contrario desto çierto es desiray.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 66

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XII]

67

E cõ tod aquesto daua seu auer tan ben [fol. 21v] col. a& tan frãcamente que lle non ficaua renmas quando dizia aa dona que o senperdia por ela. non llo queri[ ]a( )scoitarQuen dona fremosa & bõa quiser amar 25

Macar o caualeir assi despreçar se uiuda que el amaua & seu desamor sentiupero con tod esto o coraçon non partiude querer seu ben. & de[ ]o mais d[ ]al cobiiçarQuen dona fremosa & bõa quiser amar 30

Mas cõ coita grãde que tĩia no coraçõcom ome fora de seu siso se foi entona un sant abade. & dissell en confissonque a deus rogasse que lla fezesse gãarQuen dona fremosa & bõa quiser amar 35

O sãt abade que o caualeiro sandeuuiu con amores. atan[ ]toste[ ]ss aperçebeuque pelo dem era. & poren se trameteude buscar carreira pera o ende tirarQuen dona fremosa & bõa quiser amar 40

E poren lle disse amigo creed a[ ]mise esta dona uos queredes fazed assia santa maria a pedide des[ ]aquique e poderosa. & uola podera darQuẽ dona fremosa. & bõa quiser amar 45

E a maneira en que lla deuedes pedire. que duzẽtas uezes digades sẽ mentiraue maria. d[ ]oi a un ano sen falircada dia en[ ]gẽollos ant o seu altarQuẽ dona fremosa. & bõa quiser amar [fol. 22r] col. a

O caualeiro fez todo quanto[ ]ll el mãdou& tod[ ]ess ano sas aues marias rezousenõ poucos dias que na cima en leixoucon coita das gentes que yã con el falarQuẽ dona fremosa. & bõa quiser amar 55

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 67

[CANTIGA N.º XII-XIII] Afonso X

68

Mas o caualeiro tant auia gran saborde conprir o ano cuidãd auer sa sẽnorque en un ermida da madre do saluadorfoi conpir aquelo que fora ant obridarQuẽ dona fremosa & bõa quiser amar 60

E u el estaua en aqueste preit atalmostrand a santa maria sa coit e seu malpareçeu lle log a reỹa espiritaltan fremos e clara que[ ]a nõ pod el catarQuẽ dona fremosa. & bõa quiser amar 65

E disell assi toll as maõs d[ ]ante ta faze para mi mentes. ca eu non tẽno anfazde mi & da outra dona a que te mais prazfilla qual quiseres segundo teu semellarQuẽ dona fremosa & bõa quiser amar 70

O caualeiro diss sẽnor madre de deustu es a[ ]mais fremosa cousa que estes meusollos. nunca uiron. porẽ seia eu dos teusseruos que tu amas. & quer a outra leixarQuẽ a dona fremosa. & bõa quiser amar 75

E enton lle disse a sẽnor do mui bon prezse me por amiga queres auer mais rafeztanto que est ano rezes por mi outra uezquãto pola outra; antano fuste rezar [fol. 22v] col. aQuẽ dona fremosa & bõa quiser amar 80

Poila groriosa o caualeiro por seufillou. des[ ]ali rezou el e nõ lle foi greuquanto lle mandara ela. & com oy euna cima do ano. foyo conssigo leuarQuẽ dona fremosa. & boa58 quiser amar 85am a groriosa. & non podera errar

Esta trezẽa. e como santa maria se queixouen toledo. eno dia de sa festa de agosto

58 Erro / Error: boa > bõa.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 68

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XIII-XIV]

69

por que os iudeus crocefigauan vaomagẽ de cera. a semellãça de seu fillo59

O que a santa maria mais despraze de quen ao seu fillo pesar fazE daquest un gran miragre. uos quer[ ]eu ora contarque a rẽya do ceo quis en toledo mostrareno dia que a deus foi corõar [fol. 23r] col. ana sa festa que no mes d[ ]agosto iaz

O que a santa maria mais despraze de quen ao seu fillo pesar faz

O arçebisp aquel diaa gran missa ben cãtou 10& quand entrou na segredae a gente se calouoyrõ uoz de dona que lles faloupiadosa & doorida asazO que a santa maria mais despraz 15e de quen ao seu fillo pesar faz

E a uoz come chorãdodizia ay deus ay deuscom e mui grãd[ ]e prouadaa perfia dos iudeus 20que meu fillo matarõ sẽedo seus& ainda nõ queren conosco pazO que a santa maria mais despraze de quen ao seu fillo pesar faz

Poila missa foi cãtada 25o arçebispo sayuda eigreia. & a todosdiss[ ]o que da uoz oyu col. b& toda a gent assi lle recodiuesto fez o poblo dos iudeus maluaz 30O que a santa maria mais despraz& de quen a o seu fillo pesar faz

Entõ todos mui corrẽdocomeçaron logo d[ ]irdereit aa iudaria 35& acharon sen mentiromagen de ieso crist a que feriryã os iudeus e cospir lle na fazO que a santa maria mais despraze de quen ao seu fillo pesar faz 40

E sen aquest os iudeusfezeran va cruz fazeren que aquela omagenquerian logo põer& por[ ]est ouuerõ todos de morrer 45& tornouselles en doo seu solazO que a santa maria mais despraze de quen ao seu fillo pesar faz

Esta .xiiiia. e como santa maria guardouo ladrõ que nõ morresse na forca.por que a saudaua60

Assi como ieso cristoestando na cruz saluou [fol. 23v] col. aun ladron. assi sa madreoutro de morte liurouE porẽd un gran miragre 5uos direi desta razonque feze santa mariadũ mui mal feitor ladrõque elbo por nom auia col. bmas senpr en sa oraçõ 10a ela s[ ]a( )comendaua& aquelo le prestou

Assi como ieso cristoestando na cruz saluou

59 Borraduras / Erasures: ll. 22, 45.60 Borradura / Erasure: l. 15.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 69

[CANTIGA N.º XIV-XV] Afonso X

70

Ode61[ ]ll auẽo un dia 15que foi un furto fazer& o meirỹo da terraouueo log a[ ]prender& tan[ ]toste sen tardadafez lo na forca põer 20mas a uirgẽ de deus madrelog entõ del se nẽbrouAssi como ieso cristoestãdo na cruz saluou

E u pendorad estaua 25da forca por[ ]s afogar [fol. 24r] col. aa uirgen santa marianõ uos quis entõ tardarante chegou muit agĩa& foll[ ]as mãos parar 30so[ ]os pees. & alçooassi que nõ[ ]ss afogouAssi como ieso cristoestãdo na cruz saluou

Assi esteue tres dias 35o ladrõ que nõ morreumais lo meirỹo passauaper[ ]i. & mentes meteucom era uiu[ ]e un omeseu. logo lle corregeu 40o laço per que morressemas a uirgen o guardouAssi como ieso cristoestãdo na cruz saluou

U cuidauã que mort era 45o ladron les diss assiquero uos dizer amigosora. por que nõ morriguardou me santa maria& aqueuola aqui 50

que me nas sas mãos sofreque m[ ]o laço non matouAssi como ieso cristoestãdo na cruz saluou

Quãd est oyu o meirỹo 55 col. bdeu aa uirgen loorsanta maria & logofoi decer por seu amorelbo o ladron da forcaque depois por seruidor 60dela. foi sẽpr en sa uidaca en orden log entrouAssi como ieso cristoestãdo na cruz saluou

Esta .xva. e como santa maria ro-gou a seu fillo. pola alma domonge de san pedro. por querogaran todolos santos; & o nõquis fazer senon por ela62

Par deus muit e grã razõde poder santa mariamais de quãtos santos sonE muit e cousa guisada [fol. 24v] col. ade poder muito con deus 5a que[ ]o troux en seu corpo& depois nos braços seuso trouxe muitas uegadas& con pauor dos iudeusfogiu con el a e( )gipto 10terra de rey faraon col. b

Par deus muit e gran razõde poder santa maria

Esta sẽnor groriosaquis grã miragre mostrar 15

61 Error (guía inicial con til visible na marxe esquerda) / Error (guide initial with til visible in margin toleft): O > Õ.

62 Borradura / Erasure: l. 16.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 70

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XV]

71

en un moesteir antigoque soya pret estarda cidade de colõnau soyan a morarmõges. & que de sã pedro 20auian a uocaçonPar deus muit e gran razõde poder santa maria

Ontr aqueles bõos fradesauia un frad atal 25que dos sabores do mũdomais ca da celestialuida. gran sabor auiamas por se guardar de malbeueu va meezĩa 30& morreu sen confissonPar deus muit e grã razõde poder santa maria

E tã toste que foi mortoo dem a alma fillou 35dele. & cõ gran lediçalogo a leuar cuidou [fol. 25r] col. amas defẽdeullo sã pedro& a deus por el rogouque[ ]a alma do seu mõge 40por el ouuesse perdonPar deus muit e grã razõde poder santa maria

Pois que sã pedr esto dissea deus. respos ll[ ]el assi 45non sabes la profeciaque diss[ ]o bon rey dauique[ ]o ome con mazelade pecado. ante minõ uerra. nẽ de mia casa 50nunca sera conpãnonPar deus muit e grã razõde poder santa maria

Mui triste ficou sã pedroquand esta razõ oyu 55& chamou todolos sãtosali u os estar uiue rogaron polo fradea deus. mas el recodiuben com a[ ]el recodira 60& en outra guysa nonPar deus muit e grã razõde poder santa maria

Quãdo uiu sã pedr os santosque assi foran falir 65enton a santa maria col. bmercee lle foi pedirque rogass ao seu filloque nõ quises cõsẽtirque[ ]a alma do seu frade 70teuess o dem en priionPar deus muit e gran razõde poder santa maria

Log entõ santa mariaa seu fill[ ]o saluador 75foi rogar que aquel fradeouuesse por seu amorperdon. & diss[ ]el fareyopois end auedes sabormas torn a alma no corpo 80& conpra sa profissonPar deus muit e grã razõde poder santa maria

V deus por sãta mariaeste rogo foi fazer 85o frade que era mortofoiss en pees log erger& contou ao conuẽtocomo[ ]ss ouuer a perdersenon por sãta mariaa que deus lo deu en don 90Par deus muit e grã razõ

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 71

[CANTIGA N.º XV-XVI] Afonso X

72

Por nos de dultar tirar col. apraz a santa mariade seus miragres mostrarfremosos cada diaE por nos fazer ueer 5sa apostura. gran miragrefoi fazer en estremaduraPor nos de dulta tirar65

en segouia u morar col. bva dona soya 10que muito sirgo criaren sa casa fazia

Por nos de dulta tirarpraz a santa maria

Por que os babous perdeu 15& ouue poucaseda. poren prometeu66

dar va toucaper[ ]a omagẽ onrrarque no altar siia 20da uirgen que nõ a paren que muito criiaPor nos de dulta tirarpraz a santa maria

Pois que a promessa fez 25senpre creceron [fol. 26r] col. aos babous bẽ dessa uez& non morreronmas a dona con uagargrande. que y prẽdia 30da touca da seda darsenpre ll[ ]escaeciaPor nos de dulta tirarpraz a santa maria

Onde[ ]ll auẽo assi 35ena gran festad[ ]agosto. que uẽo ycõ mui gran sestaant[ ]a omagẽ orar& ali u iazia 40a prezes. foi lle nẽbrara touca que deuiaPor nos de dulta tirarpraz a santa maria

Chorando de coraçõ 45foisse correndoa casa. & uiu entõ

de poder santa mariamais de quãtos santos son

[fol. 25v] Esta .xvia. e como santa maria. fez fazer aos babous que criã a seda duas63

toucas. por que a dona que os guardaua lle prometera va. & nõ lla dera64

63 Epígrafe copiada sobre a caixa do texto, por riba de ambas as columnas / Epigraph copied above textbox, across columns.

64 Borraduras / Erasures: ll. 49, 59, 60, 67, 77, 88. 65 Marcado para ser borrado (liña riscada): liña copiada por erro polo rubricador para encher a columna;

cf. col. b / Marked (lined out) for deletion: line copied in error by rubricator to fill column; cf. col. b.66 Inserido (como corrección?) por man máis tardía (á dereita do texto) / Inserted (as correction?) by later

hand (to right of text): prometeu de.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 72

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XVI-XVII]

73

estar fazendoos bischocos67 & obrarna touca a perfia 50& começou a chorarcõ mui grãd alegriaPor nos de dulta tirarpraz a santa maria

E pois que assi chorou 55 col. bmeteu ben mẽtesna touca. des[ ]i chamoumuitas das gentesy. que uẽessen pararmẽtes como sabia 60a madre de deus laurarper santa maestriaPor nos de dulta tirarpraz a santa maria

As gẽtes cõ grã sabor 65quand est oyrondando a madre loorde deus. sayronaas ruas braadardizendo uia uia 70o gran miragre catarque fez a que nos guyaPor nos de dulta tirarpraz a santa maria

Un. e un. & dous. & dous 75log y uẽeronontre tanto os babousoutra fezerontouca. per que fossẽ parque se alguẽ queria 80a va delas leuar

a outra leixariaPor nos de dulta tirar

Por en dõ afonss el rey [fol. 26v] col. ana sa capela 85trage per quãt apres eiend a mais belaque faz nas festas sacarpor toller eregiados que na uirgen dultar 90uan per sa gran foliaPor nos de dulta tirarpraz a santa maria

Esta .xvii. e como santa mariafez nacer va flor na boca a ocrerigo de pois que foi morto& era en semellança de liliopor que a loaua68

Madre de deusnõ pod errar[ ]quen en ti a fiançaNon pod errar nen falecerquen loar te sab e temer col. bdest un miragre retraer 5quero. que foi en frança

Madre de deus. nõ pod errarquen en ti a fiança

En chartes ou[ ]un crerizõque era tafur & ladron 10mas na uirgen de coraçõauia esperançaMadre de deus nõ pod errarquen en ti a fiança

67 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): bsschocos > bischocos.68 Borraduras / Erasures: ll. 40, 65.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 73

[CANTIGA N.º XVII-XVIII] Afonso X

74

Quãd algur ya mal fazer 15se uia omage seerde santa maria. correrya la. sen tardançaMadre de deus nõ pod errarquen en ti a fiança 20

E pois fazia oraçonya cõprir seu mal entõporẽ morreu sẽ cõfissõper sua malandãça69 [fol. 27r] col. aMadre de deus nõ pod errar 25quen en ti a fiança

Por que tal morte foi morrernono quiseron receberno sagrad. e ouu[ ]a iazerfora. sen demorança 30Madre de deus nõ pod errarquen en ti a fiança

Santa maria en uisõse mostrou a pouca sazõa un prest. e dissell entõ 35fezestes mal estançaMadre de deus nõ pod errarquen en ti a fiança

Por que nõ quisestes collero meu crerigo nẽ meter 40no sagrad e longe põero fostes. por uiltançaMadre de deus nõ pod errarquen en ti a fiança

Mas cras a( )se deus uos perdõ 45ide por[ ]el con procissoncon choros & cõ deuoçõ

ca foi grand a errançaMadre de deus nõ pod errarquen en ti a fiança 50

O preste logo foiss erger& mandou os sinos tãgerpor ir o miragre ueer col. bda uirgen sen dultãçaMadre de deus nõ pod errar 55quen en ti a fiança

Os crerigos en mui bõ sõcantando kyrieleisonuiron iazer aquel barõu fez deus demostrança 60Madre de deus nõ pod errarquen en ti a fiança

Que por que fora bẽ dizerde sa madre. fez lle nacerflor na boca & pareçer 65de liro semellançaMadre de deus nõ pod errarquen en ti a fiança

Esto teuerõ por gran dõda uirgen. & mui cõ razon 70& pois fezeron en sermõleuarono con dançaMadre de deus nõ pod errarquen en ti a fiança

Esta .xviiia. e como santa maria fillouuẽgãça dos tres caualeiros que matarõ seu ẽemigo ant o seualtar70

69 Marcado (con puntos) para corrección (interlineal) / Marked (underdotted) for correction (interlinear):per sua malandãça > per sa gran malandãça.

70 Borraduras / Erasures: ll. 4, 7, 36, 55.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 74

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XVIII]

75

Gran sandece fazquen se por mal filla [fol. 27v] col. acona que de deus e madre & filla.Desto uos direi un miragre fremosoque mostrou a madre do rei grorioso 5cõtra un ricome fol & soberuioso& cõtar uos ei end a grã marauilla

Gran sandece fazquen se por mal filla

El & outros dous 10un dia acharonun seu ẽemig epos el derrãiaron col. b& en va eigreiao ensserraron 15por prazer do demoque os seus aguyllaGran sandece fazquen se por mal filla

O ensserrado 20teue que lle ualrriaaquela eigreiade santa mariamas ant[ ]o altarcõ sa gran felonia 25peças del fezerõper sa pecadillaGran sandece fazquen se por mal filla

E pois que[ ]o eles 30peças feit ouuerõlogo da eigreiasair se quiseronmas aquesto per renfazer nõ poderon 35ca deus los trillouo que os maos trillaGran sandece fazquen se por mal filla

Nõ foi quen podesse 40arma nen escudotẽer niun deles [fol. 28r] col. aassi foi perdudodo fogo do ceoca tod encẽdudo 45foi ben da cabeçatro ena uirillaGran sandece fazquen se por mal filla

Poilos malapresos 50arderss assi uironlogo por culpadosmuito se sentirõa santa mariamercee pediron 55que os nõ metesseo dem en sa pillaGran sandece fazquen se por mal filla

Pois se repentirõ 60foron mellorados& dun sant obispomui ben confessadosque lles mandoupor remiir seus pecados 65que[ ]s fossen da terracomo quen s[ ]eixillaGran sandece fazquẽ se por mal filla

De mais lles mãdou 70que aquelas espadas col. bcon que o mataranfossen peceiadas& cintas en feitascon que apertadas 75trouxessen as carnesper toda çezillaGran sandece fazquen se por mal filla

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 75

[CANTIGA N.º XIX] Afonso X

76

Esta .xviiiia. e como santa mariaaiudou. a enperadriz de ro-ma. a sofrer as grãdes coitasper que passou

Quenas coitas deste mũdoben quiser sofrer. santa mariadeue senpr ante[ ]ssi põerE desto uos quer eu oracontar segund a letra diz [fol. 28v] col. aun mui gran miragre que fazer quis pola enperadrizde roma. segund eu contar oy per nome beatrizsanta maria a madre de deus ond este cantar fizque a guardou do mundo que lle foi mal ioiz& do demo que por tentar a cuidou uencer 10

Quenas coitas deste mũdo bẽ quiser sofrersanta maria deue senpr ante[ ]ssi põer

Esta dona de que uos disse ia; foi dun enperadormoller. mas pero del nome nõ sei. foi de roma sẽnor& per quãt eu de seu feit aprendi; foi de mui grã ualor71

ant o apostolig e ante uos como[ ]os feitos a [fol. 29r] col. a& pois foi feito; o enperador diss ai deus que seranunca mayor traiçon desta om oyra& con pesar seus panos se fillou a rõperQuenas coitas deste mũdo bẽ quiser sofrer 20santa maria deue senpr ante[ ]ssi põer

A enperadriz fillouss a chorar; & diss a[ ]mi nõ nuzen uos saberdes que soon essa par deus de uera cruza[ ]que uos fezestes a tan gran torto com agor aduzuoss yrmão a mãefesto tan feo come estruz 25mas des[ ]oi mais a santa maria que e luzquero seruir que me nunca a de faleçerQuenas coitas deste mũdo bẽ quiser sofrersanta maria deue senpr ante[ ]ssi põer

Per nulla rẽ que[ ]ll o enperador dissesse nũca quis 30a dona tornar a[ ]el. ante lle disse que fosse fis

71 Folios perdidos / Folios missing.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 76

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XIX-XX-XXI]

77

que ao segre non ficaria nũca par san dinisnen ar uestiria pano de seda nen pena de grismas va cela faria d[ ]obra de parisu se metesse. por mais o mũd auorreçer 35Quen as coitas deste mũdo bẽ quiser sofrersanta maria deue senpr ante[ ]ssi põer

Esta .xxa. e de loor de santa mariapor quantas mercees nos faz. 72

Uirga de iesse. quen te soubesse loar como mereces& sen ouuesse por que disesse [fol. 29v] col. aquanto por nos padeçesCa tu noit e diasenpr estas rogando 5teu fill ai mariapor nos que andãdoaqui pecãdo & mal obrãd[ ]oque tu muit auorreces col. bnõ queira quãdo seuer iulgãdo 10catar nossas sandeces

Virga de iesse. quen te soubesseloar como mereces

E ar toda uiasenpr estas lidãdo 15por nos a perfiao dem arrancandoque sosacandonos uai tẽtandocõ sabores rafeces 20mas tu guardãdo& anparandonos uas. poilo couseçes

Virga de iesse quen te soubesseloar como mereces 25

Miragres fremososuas por nos fazẽdo& marauillososper quant eu entẽdo [fol. 30r] col. a& corregendo 30muit e sofrẽdoca nõ nos escaeçes& contendendonos defendendodo demo que sterreçes 35Virga de iese quen te soubesseloar como mereces

Aos soberuiososd[ ]alto uas decendo& os omildosos 40en onrra crecendo& enadendoe prouezẽdotas santas grãadeçes73

porẽ m[ ]a( )comẽdo 45a[ ]ti & rendoque os teus nõ faleçesVirga de iese quen te soubesseloar como mereces

Esta .xxia. e como santa mariamãdou que fizessen bispoa o crerigo que dizia sas oras74

72 Borradura / Erasure: l. 2.73 Marcado (de varios xeitos) para corrección (extremo da marxe dereita) / Marked (variously) for replac-

ment (far right margin): tas santas grãadeçes > cõ tas grãadeçes, que foi pola súa vez corrixido / whichis in turn corrected > cõ tuas grãadeçes.

74 Borraduras / Erasures: ll. 26, 31.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 77

[CANTIGA N.º XXI-XXII] Afonso X

78

Muito punna dos seusonrrar senpre santa maria col. bE desto uos quero contarun gran miragre que mostrarquis a uirgen que nõ a par 5na cidad de paui( )a

Muito pũna dos seus onrrarsenpre santa maria

Un crerig ouu[ ]i sabedorde todo ben. & seruidor 10desta groriosa sẽnorquant ele mais podiad[ ]onrrar os seus a grã saborsenpre santa mariaMuito pũna dos seus onrrar 15

Ond auẽo que cõteçeu [fol. 30v] col. apoil( )o[ ]bispo dali morreua[ ]un sant om apareçeua uirgen que nos guyaaos seus onrrou & ergeu 20senpre santa mariaMuito pũna dos seus onrrarsenpre santa maria

E pois lle foi aparecercomeçoull assi a dizer 25uai di que façan esleercras en aquele diaos seus faz onrrados seersenpre santa mariaMuito pũna dos seus onrrar 30senpre santa maria

Por bisp un que geronim anome. ca tanto sei del iaque me serue & seruid a

ben com a[ ]mi prazia 35os seus onrrou & onrrarasenpre santa mariaMuito pũna dos seus onrrarsenpre santa maria

Poilo sãt ome s[ ]e( )spertou 40ao cabidoo contouo que[ ]ll a uirgen nomeouque por bispo queria col. bdos seus onrrar muito pũnousenpre santa maria 45Muito pũna dos seus onrrarsenpre santa maria

Acordados dun coraçõfezeron del sa esleiçon& foi bisp a pouca sazõ 50ca ben[ ]o mereciaos seus onrrou cõ grã razõsenpre santa mariaMuito pũna dos seus onrrarsenpre santa maria 55

Esta .xxiia. e como santa mariaguardou a un laurador quenon morresse das75 firidas que lledaua un caualeiro. & seusomẽes. 76

Mui gran poder aa madre de deusde defender & anpara[ ]los seus [fol. 31r] col. aGran poder a ca seu fillo llo deude defẽder quen se chamar por seu 5& dest un miragre uos direi euque ela fez grãde nos di( )as meus

75 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): da > das.76 Borradura: epígrafe / Erasure: epigraph.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 78

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXII-XXIII]

79

Mui gran podera a madre de deus

En armẽteira foi un laurador 10que un caualeiro por desamormui grãde. que aui[ ]a seu sẽnorfoi polo matar; per nome mateusMui gran poder a a madre.

E u o uiu seu millo debullar 15 col. bna eira; mãdou lle lãçadas darmas el começou a madr a chamardo que na cruz matarõ os iudeusMui gran podera a madre de deus 20

Duas lãçadas lle deu un peõmas nõ[ ]ll entrarõ. & escãtaçõcuidou que era o coteif entõmais brauo foi que iudas macabeusMui gran poder 25a a madre de deus

Entõ a sa azcũa lle lançou& feriu o. pero nono chagouca el a santa maria chamousẽnor ual me. como uales os teus 30Mui gran podera a madre de deus

E nõ moira ca nõ mereci maleles pois uiron o miragr atalque fez a reỹa espirital 35creuerõ bẽ. ca ant erã encreusMui gran podera a madre de deus

E fillarõ se log a repentir& ao laurador; perdõ pedir 40& derõll algu[ ]e el pũnou de[ ]ss[ ]ira rocamador; cõ outros romeus [fol. 31v] col. aMui gran poder a a madre de deus

Esta .xxiiia. e como santa maria acrecen-tou o vĩo no tonel por amor dabõa dona de bretãna77

Como deus fez vĩod[ ]agua ant archetecrĩoben assi depois sa madr a-crecentou o vĩoDesto direi un miragre 5que fez en bretãna col. bsanta maria por vadona. mui sen sãnaen que muito bõ costum( )emuita bõa mãna 10deus posera que quis delaseer seu vizĩo

Como deus fez [fol. 32r] col. avĩo d[ ]agua ant archetecrĩo

Dobre78 todalas bõdades 15que ela auiaera que muito fiauaen santa maria& porende a tiroude uergõna un dia 20del rey. que a sa casauẽera de camĩoComo deus fezvĩo d[ ]agua ãt archetecrĩo

77 Borraduras / Erasures: ll. 22, 31.78 Erro (guía inicial visible na marxe esquerda) / Error (guide initial visible in margin to left): Dobre >

Sobre.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 79

[CANTIGA N.º XXIII-XXIV] Afonso X

80

A dona polo seruir 25foi muit afazẽdada& deu lle carn[ ]e pescado& pan. & ceuadamas de bõ vĩo pera elera mui menguada 30ca nõ tĩia se nõ pouc79

en un tonelcĩoComo deus fezvĩo d[ ]agua ãt archetecrĩo

E dobrauaxell a coita 35ca pero quisesseauelo. nõ era end enterra que podessepor dĩeiros. nẽ por outrauer. que por[ ]el desse 40 col. bsenõ fosse pola madredo uell e menĩo Como deus fezvĩo d[ ]agua ãt archetecrĩo

E cõ aquest asperãça 45foi aa eigreia& diss ai santa mariata merçee seiaque me saques daquestauergõna; tan sobeia 50senon a caron nũcaia mais uestirei lĩoComo deus fezvĩo d[ ]agua ãt archetecrĩo

Mantenẽt a oraçõ 55da dona. foi oyda

& el rei & sa conpãnatoda. foi conpridade bõ uỹ[ ]e a adeganõ en foi falida 60que nõ achass y auõdo riqu[ ]e o mesquỹoComo deus fezvĩo d[ ]agua ãt archetecrĩo

Esta .xxiiiia. e como santa maria80 [fol. 32v] col. aiuigou a alma do romeu queque81 ya a santiago que sse matouna carreira por engano do diaboo. que tornass a o corpo & fizessepẽedẽça82

Non e gran cousase sabe bon ioizo dar. a madredo que o mũdo tod a de ioigarMui gran razõ e que sabia dereitoquen deus troux en seu corp e de seu peitomamentou. & del despeitonunca foi fillar col. bporen de sen me sospeitoque[ ]a quis auondar

Nõ e grã cousa se sabe 10bon ioizo dar

Sobr esto se[ ]m oissedes diriadũ ioizo que deu santa mariapor un que cad[ ]ano yacom oy contar 15a san iam en romariapor que se foi matar

79 Marcado con borradura (interlineal) para corrixir / Marked for insertion (interlinear), with erasure: nõpouco > nõ muy pouc.

80 Primeira liña da epígrafe copiada sobre a caixa do texto / First line of epigraph copied above text box.81 Erro / Error: que / que ya a > que / ya a.82 Borradura / Erasure: l. 71.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 80

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXIV]

81

Nõ ẽ83 grã cousa se sabebon ioizo dar

Este romeu cõ bõa uoõtade 20ya a santiago de uerdadepero desto fez maldadeque ant albergarfoi cõ moller sen bõdadesen con ela casar [fol. 33r] col. aNõ e grã cousa se sabebon ioizo dar

Pois esto fez. meteuss ao camĩo& nõ se mãefestou o mesquĩo& o demo muit festĩo 30se lle foi mostrarmais84 brãco que un armĩopolo tost enganarNõ e grã cousa se sabebon ioizo dar 35

Semellãça fillou de santiago& disse macar m[ ]eu de[ ]ti despagoa saluaçon eu cha tragodo que fust errarpor que nõ caias no lago 40d[ ]iferno. sen dultarNõ e grã cousa se sabebon ioizo dar

Mas ante faras esto que te digose sabor as de seer meu amigo 45talla o que trages tigoque te foi deitaren poder do ẽemigo& uai te degolarNõ e grã cousa se sabe 50bon ioizo dar

O romeu que sẽ douida cuidaua col. bque santiag aquelo lle mãdauaquãto lle mandou tallauapoi lo foi tallar 55log enton se degolauacuidando ben obrarNõ e grã cousa se sabebõ ioizo dar

Seus cõpãneiros poi lo mort acharõ 60por nõ lles apõer que o matarõforonss. & logo chegarona alma tomardemões que a leuarõmui toste sen tardar 65Nõ e grã cousa se sabebon ioizo dar

E u passauã ant va capelade sã pedro muit aposta & belasan iames de conpostela 70de la foi trauardizẽd ai falss alcauelanon podedes leuarNõ e grã cousa se sabebon ioizo dar 75

A alma do meu romeu que fillastesca por razõ de mi o enganastesgran traiçon y penssastes& se deus m[ ]anpar [fol. 33v] col. apois falsamẽt a gãastes 80non uos pode durarNõ e grã cousa se sabebon ioizo dar

Respõderõ os demões louçãoscuia est alma foi; fez feitos uãos 85por que somos ben certãos

83 Erro / Error: Nõ ẽ > Nõ e.84 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): mas > mais.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 81

[CANTIGA N.º XXIV-XXV] Afonso X

82

que non deu[ ]entrarante deus. pois cõ sas mãosse foi desperentarNõ e grã cousa se sabe 90bon ioizo dar

Santiago diss atanto façamospois nos & uos est assi rezõamosao ioizo uaamosda que non a par 95& o que iulgar façamoslogo sen alongarNõ e grã cousa se sabebon ioizo dar

Log ante sãta maria uẽerõ 100& rezõarõ85 quãto mais poderõdela tal ioiz[ ]ouueronque fosse tornara[ ]alma onde[ ]a trouxerõpor se depois saluar 105Nõ e grã cousa se sabe col. bbon ioizo dar

Este ioizo logo foi cõprido& o romeu morto. foi resurgidode que foi pois deus seruido 110mas nunca cobrarpod[ ]o de que foi falidocon que fora pecarNõ e grã cousa se sabebon ioizo dar 115

Esta .xxva. e como santa mariafillou a sinagoga dos iudeus& fez dela eigreia86

Non deuemospor marauilla tẽerda madre do uẽcedor sẽpre uẽçerUẽcer deu[ ]a madre daquel que deitou [fol. 34r] col. alocifer do ceo. & depois britou 5o ifern[ ]e os santos dele sacou& uẽceu a mort u por nos foi morrer

Nõ deuemos por marauilla tẽerda madre do uẽcedor sẽpre uẽcer

Porẽd un miragre a madre de deus 10fez na sinagoga que foi dos iudeus& que os apostolos amigos seusconpraran & forã eigreia fazerNõ deuemos por marauilla tẽerda madre do uẽcedor sẽpre uẽcer 15

Os iudeus ouuerõ desto grã pesar& a cesar se forõ ende queixardizẽdo que o auer querian darque pola uẽda forã en receber col. bNõ deuemos por marauilla tẽer 20da madre do uẽcedor senpre uẽcer

O enperador fez chamar ante sios apostelos. & disse lles assicontra tal querella que or ante mios iudeus fezerõ; que ides dizer 25Nõ deuemos por marauilla tẽerda madre do uẽcedor sẽpre uẽcer

Os apostolos com omees de bõ sẽrespõderon. sẽnor nos fezemos bẽpois que lla cõpramos & fezemos en 30eigreia. da que uirgẽ foi cõçeberNõ deuemos por marauilla tẽerda madre do uẽcedor sẽpre uẽcer

85 Corrixido (por man máis tardía) / Corrected (by later hand): rezoarõ > rezõarõ.86 Borraduras / Erasures: ll. 46, 82, 85.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 82

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXV-XXVI]

83

Sobre esto deu cesar seu ioiz atalserren[ ]a eigreia u non aia al 35& a quaraẽta dias qual sinalde lei y acharẽ; tal a deu[ ]auerNõ deuemos por marauilla tẽerda madre do uecedor87 sẽpre uẽcer

Os apostolos log a mõte siõ 40forõ u a uirgen moraua entonsanta maria. & mui de coraçona rogarõ que os uẽess acorrerNõ deuemos por marauilla tẽerda madre do uẽcedor sẽpre uẽcer 45

Assi lles respos a mui santa sẽnor [fol. 34v] col. adaqueste preito nõ aiades pauorca en uos serei y tal aiudadorper que[ ]a os iudeus; aian de perderNõ deuemos por marauilla tẽer 50da madre do uẽcedor sẽpre uẽcer

E pois que o prazo chegou sẽ falirmãdou entõ cesar. as portas abrir& ãbalas partes. fez log ala yr& dos seus que fossen. a proua ueer 55Nõ deuemos por maraulla tẽerda madre do uẽcedor sẽpre uẽcer

Des que forõ dẽtr. assi lles cõteçeuque logo sã pedr ant[ ]o altar uarreu& a os iudeus tan tost apareçeu 60omagẽ da uirgen pĩtada seerNõ deuemos por marauilla tẽerda madre do uẽcedor sẽpre uẽcer

Os iudeus disserõ. pois que a deus prazque esta omagen a maria faz 65leixemos ll[ ]aqueste seu logar en paz& nõ queramos con ela contẽderNõ deuemos por marauilla tẽerda madre do uẽcedor sẽpre uẽcer

Forõss os iudeus. & gãou dessa uez 70aquela eigreia; a sẽnor de prezque foi a primeira que se nũca fezno seu nome dela; sẽ dulta prender col. bNõ deuemos por. marauilla tẽerda madre do uẽcedor sẽpre uẽcer 75

De pois iuyão enperador cruelque a santa maria non foi fielmãdou ao poboo dos d[ ]irraelque[ ]ll aquela omagẽ fossen tragerNõ deuemos por marauilla tẽer 80da madre do uẽcedor sẽpre uẽcer

M88 os iudeus que sẽpr acostumad ande querer grã mal. a do mui bõ talãforõ y. & assi os catou de pranque[ ]a nõ ousarõ per ren sol tãger 85Nõ deuemos por marauilla tẽerda madre do uẽcedor sẽpre uẽcer

Esta .xxvia. e como santa maria. fez auerfillo a va moller manỹa. & depoismorreu lle. & ressocitou llo89

Santa maria podenfermos guarir quãdo xe quiser

87 Erro / Error: uecedor > uẽcedor.88 Parcialmente borrado e marcado (sobre a inicial tintada) para corrección non aplicada / Partially

erased and marked for correction (over inked initial) not made: Mas os iudeus > M os iudeus > E osiudeus.

89 Borraduras / Erasures: ll. 22, 55, 61.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:04 Página 83

[CANTIGA N.º XXVI] Afonso X

84

& mortos resurgir [fol. 35r] col. a Na que deus seu sant espirit enuiou& que forma d[ ]ome en ela fillou 5nõ e marauilla se del gaãnouuertude per que podess esto conprir

Santa maria pod enfermos guarirquando xe quiser. & mortos resurgir

Porẽd un miragr aquesta reỹa 10santa. fez mui grãd a va mesquĩamoller. que cõ coita de que manỹaera; foi a[ ]ela un fillo pedirSanta maria pod enfermos guarirquando xe quiser. e mortos resurgir 15 col. b

Chorãdo dos ollos mui de coraçõlle diss ai sẽnor oe mia oraçon& por ta mercee un fillo baronme da cõ que goy[ ]e te possa seruirSanta maria pod enfermos guarir 20quando xe quiser. & mortos resurgir

Log[ ]o que pediu lle foi outorgado& pois a seu tẽp aquel fillo nadoque a santa maria demandadoouue. ca lle nõ quis eno dõ falir 25Santa maria pod enfermos guarirquando xe quiser. & mortos resurgir

Mas o minỹ a pouco pois que naçeudũa forte feuer mui cedo morreumas a madre per poucas ensãdeçeu 30por el. & sas faces fillouss a carpirSanta maria. pod enfermos guarirquando xe quiser. & mortos resurgir

Entõ a catiua cõ gran quebrãtoa o mõesteir o leuou. & ant[ ]o 35

altar. o pos fazẽdo tã grã chãtoque todalas gẽtes fez a[ ]ssi uĩirSanta maria pod enfermos guarirquando xe quiser. & mortos resurgir

E braadãdo começou a dizer 40sãta maria que me fuste fazeren dar m[ ]este fill e logo mio toller [fol. 35v] col. apor que nõ podesse con ele goirSanta maria pod enfermos guarirquando xe quiser & mortos resurgir 45

Sẽnor que de madre nome me desteen toller mio logo mal me fezestemas polo prazer que do teu ouuestefillo; dam[ ]este meu que ueia riirSanta maria pod enfermos90 guarir 50quando xe quiser. mortos resurgir

Ca tu soa es a que mio podes dar& porẽd a[ ]ti o uenno demandaronde groriosa sẽnor sen tardardamio uiuo que aia que te gracir 55Santa maria pod enfermos guarirquando xe quiser. & mortos resurgir

Log a oraçõ da moller oydafoi. & o minỹo tornou en uidapor prazer da uirgẽ sãta cõprida 60que[ ]o fez no leit u iazia bulirSanta maria pod enfermos guarirquando xe quiser. & mortos resurgir

Quãd esto uiu a moller. ouue pauorda primeir e pois tornousell en sabor 65& deu poren graças a nostro sẽnor& a sa madre. por que a quis oyrSanta maria pod enfermos guarir

90 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): enfemos >enfermos.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 84

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXVII]

85

Esta .xxviia. e como sãta maria col. bdefendeu costantinobre dosmouros que a cõbatiã & a cuida-uã fillar91

Todo logar mui bẽpode seer defendudoo que a santa mariaa por seu escudoOnde daquesta razon 5un miragre uos querocontar mui de coraçon [fol. 36r] col. aque fez mui grand e feroa uirgen que non a parque non quis que perdudo 10foss o poblo que guardarauia. nen uençudo

Todo logar mui bẽ podeseer defendudo

De com[ ]eu escrit achei 15pois que foi de crischãos col. bcostantinoble un reycon oste de pagãosuẽo a uila cercarmui brau[ ]e mui sanudo 20pola per força fillarpor seer mais temudoTodo logar mui bẽ podeseer defendudo

E começou a dizer 25cõ sãna que auiaque se per força prendera çidade92 podiaque faria en mataro poboo miudo 30& o tesour en leuarque tĩian ascõdudo

Todo logar mui bẽ podeseer defendudo

Na cidade com oy 35se deus m[ ]aiud e parcasan germã dentr era yun santo partriarchaque foi a uirgẽ rogarque dela acorrudo 40foss o poblo sẽ tardardaquel mour atreuudoTodo logar mui bẽ pode [fol. 36v] col. aseer defendudo

E as donas ar rogou 45da mui noble cidademui de[ ]rrig e cõsellouque ant[ ]a magestadeda uirgen. fossen queimarcandeas. que traudo 50o poboo do logarnon fosse. nẽ rendudoTodo logar mui bẽ podeseer defendudo

Mas aquel mouro soldã 55fez lles põer pedreirasper aos de dentr afandar. de muitas maneiras& os arqueiros tirar& assi conbatudo 60o muro foi sen uagarque toste foi fendudoTodo logar mui bẽ podeseer defendudo

E coita sofrerõ tal 65os de dentro. & tantaque presos forã sẽ al

91 Borraduras / Erasures: ll. 11, 97, 148.92 Corrixido / Corrected: cidade > çidade.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 85

[CANTIGA N.º XXVII] Afonso X

86

se a uirgẽ mui sãtanõ fosse que y chegarcõ seu mãt estẽdudo 70 col. bfoi. polo mur anpararque non fosse caudoTodo logar mui bẽ podeseer defendudo

E ben ali u deçeu 75de sãtos grã cõpãnacon ela apareçeu& ela mui sẽ sãnao seu mãto foi pararu muito recebudo 80colb ouue dos que y darfez. o soldan beiçudoTodo logar mui bẽ podeseer defendudo

E auẽo dessa uez 85a os que conbatiãque deus por sa madre fezque dali u firianos colbes. yan matardaquel soldan baruudo 90as gentes. & arredardo muro ia mouudoTodo logar mui bẽ podeseer defendudo

Aquel soldã sẽ mẽtir 95cuidou que per abetenon queriã enuair [fol. 37r] col. aos seus. & mafometecomeçou muit a chamaro falsso connoçudo 100que os uẽes aiudar

mas foi y decebudoTodo logar mui bẽ podeseer defendudo

Ali u ergeu os seus 105ollos. contra o ceo93

uiu log a madre de deuscoberta de seu ueo94

sobre la uila estarcon seu mãto tẽdudo 110& as firidas fillarpois est ouue ueudoTodo logar mui bẽ podeseer defendudo

Teuesse por pecador 115ca uiu que aquel feitoera de nostro sẽnorporẽ per niũ preitonõ quis cõbater mãdar& fez com( )e sisudo 120e na uila foi entrardos seus descõnoçudoTodo logar mui bẽ podeseer defendudo col. b

Pera sã germã se foi 125aquel soldan pagão& disse lle sẽnor oymais. me quer eu crischãoper uossa mão tornar& seer conuertudo 130& mafomete leixaro falsso recreudoTodo logar mui bẽ podeseer defendudo

93 Liñas 105-106 marcadas para ser substituídas (no extremo da marxe dereita) / Lines 105-106 markedfor replacement (far right margin): Ali u ergeu os ceus / ollos. Contra o ceo > ca ali u el erge[u] / osollos ao ceo.

94 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): uẽo > ueo.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 86

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXVII-XXVIII]

87

E o por que esto fiz 135direi uolo agĩasegũdo uossa lei diza mui santa reỹaui. que uos uẽo liurar95

pois m[ ]est apareçudo 140foi. quero me batizarmas nõ seia sabudoTodo logar mui bẽ podeseer defendudo

Poderia uos de dur 145dizer. as grãdes dõasque aquel soldã de surdeu y. ricas & boasde mais foyos segurarque nõ fosse corrudo 150o reino se deus m[ ]ãpar [fol. 37v] col. a& foi lle gradeçudoTodo logar mui bẽ pode. seer

Esta .xxviiia. e como santa maria. liuroua moller prene que nõ morresse nomar. & fez lli96 auer fillo dẽtro nasondas97

Acorrer nos pode& de mal guardar. a madre de deusse per nos non ficarAcorrer nos pode quãdo xe quiser& guardar de mal cada que[ ]lle prouguerbẽ como guardou va pobre mollerque cuidou morrer enas ondas do mar col. b

A correr nos pode & de mal guardara madre de deus se per nos nõ ficar

Eno mar que cerca o mũd a redor 10na terra que chamã bretãna mayorfez a santa madre de nostro sẽnorun gran miragre que uos quero cõtarAcorrer nos pode. & de mal guardara madre de deus. se per nos nõ ficar 15

O miragre foi muit apost e mui belque santa maria fez por sã miguelque e cõpãneiro de san gabrielo angeo que a uẽo saudarAcorrer nos pode & de mal guardar 20a madre de deus se per nos nõ ficar

De sã migael o ãgeo de deusera un ermida u muitos romeusyan y rogar polos pecados seusque deus llos quisesse por el perdõar 25Acorrer nos pode & de mal guardara madre de deus se per nos nõ ficar

O logar era de mui grã deuoçõmas nõ podia om ala yr se nõmẽguas ant o[ ]mar. ca en outra sazõ 30nõ podia rẽ; en sair nẽ entrarAcorrer nos pode. & de mal guardar

E porẽd un dia auẽo assi [fol. 38r] col. aque va moller prẽne entrou per ymas o mar creceu. & colleu a ali 35& nõ se pod yr. tãto nõ pod andarAcorrer nos pode& de mal guardar

A pobre moller macar quis nõ fogiuca o mar de todas partes la cobriu 40

95 Corrixido / Corrected: guardar > liurar.96 Corrixido (inserción entre liñas) / Corrected (by interlinear insertion): fez auer > fez lli auer.97 Borraduras / Erasures: ll. 34, 36.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 87

[CANTIGA N.º XXVIII-XXIX-XXX] Afonso X

88

& pois s[ ]a mesqỹa en tal coita uiucomeçou sãta maria de chamarAcorrer nos pode& de mal guardar

A moller sen falla cuidou a fĩir 45quando uiu o mar que a uẽo cobrir& de mais chegoull o tẽpo de parir& por tod esto nõ cuidou escaparAcorrer nos pode& de mal guardar 50

Mas a santa uirgẽ que ela rogouoyu lle seu rog e tã toste chegou& a sua manga sobr[ ]ela parouque a98 fez parir & as ondas quedarAcorrer nos pode 55& de mal guardar

Pois santa maria a sẽnor de prezeste miragre daquela moller fezcõ seu fill a pobre se foi essa uez col. blog a sã miguel o miragre mostrar 60Acorrer nos pode& de mal guardar

Esta .xxixa. e como santa mariafez parecer nas pedrasomagẽes a ssa semellança

Nas mẽtes senpre tẽerdeuemo las sas feiturasda uirgen pois receberas foron as pedras durasPer quant eu dizer oy [fol. 38v] col. aa omes99 que foron y

na santa gessemaniforon achadas figurasda madre de deus assique non foron de pĩturas 10

Nas mentes senpre tẽerdeuemo las sas feituras

Nen ar entalladas nõforõ se deus me perdõ col. b& auia y faiçon 15da sẽnor das aposturascõ seu fill e per razõfeitas bẽ per sas mesurasNas mẽtes senpre tẽerdeuemo las sas feituras 20

Poren[ ]as resprãdecerfez. tan muit e parecerper que deuemos creerque e sẽnor das naturasque nas cousas a poder 25de fazer craras d[ ]e( )scurasNas mẽtes senpre tẽerdeuemo las sas feituras

Deus xas quise figuraren pedra. por nos mostrar 30que a sa madre onrrardeuẽ todas creaturaspois deceu carne fillarẽ[ ]ela das sas alturasNas mẽtes senpre tẽer 35deuemo las sas feituras

Esta .xxxa. e de loor de santa mariadas marauillas que deusfez por ela100

98 Corrixido (inserción entre liñas) / Corrected (by interlinear insertion): que fez > que a fez.99 Marcado (riscado), para substituír (extremo da marxe esquerda) / Marked (lined out) for replacement

(far left margin): a omes > a muitos.100 Borraduras / Erasures: ll. 14, 16, 18, 20, 40, 41.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 88

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXX-XXXI]

89

Deus te salue gro- [fol. 39r] col. ariosa. reỹa marialume dos santos fremosae dos ceos uiaSalue te que cõcebiste 5mui contra natura& pois teu padre pariste& ficaste pura. uirgen col. b& poren subiste. sobela alturados ceos. por que quesiste 10o que el queria

Deus te salue groriosareỹa maria

Salue te que enchositi101

deus gran sẽ mesura 15en ti. & dele fizistiom[ ]e creaturaesto foi por que ouuistigran sen & corduraen creer quando oisti 20sa messageriaDeus te salue groriosareỹa maria

Salue te deus ca nos disti [fol. 39v] col. aen nossa figura 25o seu fillo que trouxistide gran fremosura& con el nos remiistida mui gran loucuraque fez eua. & uẽcisti 30o que nos uencia

Deus te salue groriosaReỹa maria

Salue te deus ca tollistide nos gran tristura 35u per teu fillo frãgistia carcer escurau yamos. & metistinos. en grã folguracõ quãto bẽ nos uĩisti 40queno contariaDeus te salue groriosaReỹa maria

Esta xxxia. e como santa mariaseruiu en logar da mõia. quese foi do mõesteiro102

De uergõna nos guardarpunna toda uia. & de falir col. b& d[ ]errar. a uirgen mariaE guarda nos de falir& ar quer nos encobrir 5quando en erro caemosdes[ ]i faz nos repentir& a emenda uĩirdos pecados que fazemos [fol. 40r] col. adest un miragre mostrar 10en un abadiaquis103 a reỹa sen parsanta. que nos guya

De uergõna nos guardarpũna toda uia 15

101 Corrección das formas do verbo, coa terminación final –i (visto en catro liñas desta estrofa) non apli-cada á primeira estrofa, colocada baixo a música / Corrections of verb forms to word-final –i (seen infour lines of this strophe) not made in first strophe, underlaid to music.

102 Borraduras / Erasures: ll. 22, 33, 70.103 Marcado (con puntos) para ser substituído (marxe esquerda) / Marked (underdotted) for replacement

(left margin): quis a reỹa > foi a reỹa.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 89

[CANTIGA N.º XXXI] Afonso X

90

Ũa dona ouu[ ]alique per quant eu aprendiera minỹa104 fremosade mais sabia assitẽer sa ordẽ que ni 20va a tan aguçosaera d[ ]i aproueitar col. bquanto mais podia& porẽ lle forã dara tesoureira 25De uergõna nos guardarpũna toda uia

Mailo demo que prazernõ ouu[ ]en. fez lle querertal ben. a un caualeiro 30que lle non daua lezertẽes que a foi fazerque sayu do mõesteiromas ant ela foi leixarchaues que tragia 35na cinta. ant o altarda en que criiaDa uergõna nos guardarpũna toda uia

Ai madre de deus entõ 40diss ela en sa razonleixo uos est en[ ]comenda& a[ ]uos de coraçonm[ ]acomẽd e foiss e nõpor bẽ fazer sa fazẽda 45cõ aquel que muit amarmais ca ssi sabia& foi gran tẽpo durarcon el en folia [fol. 40v] col. aDe uergõna nos guardar 50pũna toda uia

E o caualeiro fezpoi la leuou dessa uezẽ[ ]ela fillos & fillasmais la uirgẽ de bõ prez 55que nũca amou sãdeze[ ]mostrou y. marauillasque a uida estrãyarlle fez que faziapor en sa claustra tornar 60u ante uiuiaDe uergõna nos guardarpũna toda uia

Mais en quant ela andoucõ mal sẽ. quãto leixou 65aa uirgen comẽdadoela mui bẽ o guardouca en seu logar entrou& deu a todo recadode quant ouu[ ]a recadar 70que ren non faliasegũdo no semellarde quena uiiaDe uergõna nos guardarpũna toda uia 75

Mas pois que[ ]ss arrepẽtiu col. ba mõia. & se partiudo caualeiro mui cedonũca comeu nẽ dormiutro o mõesteiro uiu 80& entrou ẽel a[ ]medo& fillouss a pregũtaros que cõnociado estado do logarque saber queria 85De uergõna nos guardarpũna toda uia

104 Marcado (de varios xeitos) para ser substituído (interlineal) / Marked (variously) for replacement (inter-linearly): era minỹa fremosa > minỹa foi & fremosa.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 90

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXXI-XXXII]

91

Disserõll entõ sẽ alabadess auemos tal& prior & tesoureira 90cada va delas ualmuito. & de bẽ sẽ malnos fazẽ de grã maneiraquãd est oyu a sinarlogo se prẽdia 95por que[ ]ss assi nomearcon elas oyaDe uergõna nos guardarpũna toda uia

E ela cõ grã pauor 100tremẽdo & sen coorfoisse pera a eigreiamais a madre do sẽnor [fol. 41r] col. alle mostrou tã grãd amor& poren bẽeita seia 105que as chaues foi acharu postas auia& seus panos foi fillarque ante uestiaDe uergõna nos guardar 110pũna toda uia

E tã toste sẽ desdẽ& sẽ uergõna de rẽauer. iũtou o cõuẽto& cõtou lles o grã ben 115que lle fezo a que tẽo mũd en seu mãdamento& por lles todo prouarquãto lles diziafez seu amigo chamar 120que llo contar yaDe uergõna nos guardarpũna toda uia

O cõuẽt[ ]o por mui grãmarauilla teu[ ]a pran 125pois que a cousa prouadauirõ. dizendo que tanfremosa par sã iohannũca lles fora contada& fillarõss a cantar 130 col. bcon grãd alegriasalue te strela do mardeus. lume do diaDe uergõna nos guardarpũna toda uia 135

Esta .xxxiia. e como santa marialeuou o boi do aldeão de Se-gouia. que[ ]ll auia prometudo& non llo queria dar105

Tãto se deus me perdonson da uirgen conoçudassas mercees que quinonquerẽ end as bestias mudasDesto mostrou un miragre [fol. 41v] col. aa que e chamada uirgade iesse na sa eigreiaque este en uila sirgaque a preto de carrone duas leguas sabudas 10u uan fazer oraçongentes grandes & mĩudas col. b

Tanto se deus me perdonson da uirgẽ cõnoçudas

Ali uan muitos enfermos 15que reciben sãidade& ar uax106[ ]i muitos sãosque dan y sa caridade& per aquesta razon

105 Borraduras: epígrafe / Erasures: epigraph; ll. 53, 56.106 Erro / Error: uax[ ]i > uãx[ ]i.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 91

[CANTIGA N.º XXXII] Afonso X

92

sõ as gẽtes tã mouudas 20que uan y de coraçonou enuiã sas aiudasTanto se deus me perdõsõ da uirgen cõnoçudas

E porẽd un aldeão 25de segouia que morauana aldea. va uacaperdera que muit amaua& en aquela sazonforã y outras perdudas 30& de lobos log entoncomestas ou mal mordudasTanto se deus me perdonson da uirgẽ cõnoçudas

E por que o aldeão 35desto muito se temia [fol. 42r] col. aante sa moller estãdodiss assi. santa mariadar t[ ]ei o que trag en dona uaca. se bẽ m[ ]aiudas 40que de lob e de ladrõmia guardes ca defẽdudasTãto se deus107 me perdõson da uirgẽ cõnoçudas

Sõ as cousas que tu queres 45& por aquesto te rogoque mi[ ]aquesta uaca guardes& a uaca uẽo logosen dan[ ]e sen ocaioncõ sas orellas meriudas 50& fez fillo sen liioncon sinaes pareçudasTãto se deus108

son da uirgẽ cõnoçudas

Pois creceu aquel bezerro 55& foi almall arrizadoa sa moller o uilãodiss irei cras a mercadomas este nouelo nõira nas ofereçudas 60bestias qu[ ]en ofereçõsõ a os santos rẽdudasTanto se deus me perdõ col. bson da uirgẽ cõnoçudas

Dizẽd esto aa noite 65outro dia o uilãoquis ir uẽdelo almallomas el sayu lle de mão& correndo de randõfoi a iornadas tẽdudas 70come se con aguillõo leuassen de corrudasTãto se deus me perdõson da uirgẽ conoçudas

Pois foi en sãta maria 75mostrousse por bestia sagemeteu se na sa eigreia& parouss ant[ ]a omage& por auer sa raçonfoi u as bestias metudas 80eran que ena maisonforã dadas ou uendudasTãto se deus me perdonson da uirgẽ cõnoçudas

E des[ ]ali a deante 85nõ ouu[ ]i boi nẽ almalloque tã bẽ tirar podesseo carr e sofrer traballode quantas bestias y son

107 Corrixido (por letra escrita sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): deu > deus.108 Erro borrado pero sen chegar a copiar o texto da corrección / Error erased, but correct text not

copied.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 92

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXXII-XXXIII]

93

que an as unnas fendudas [fol. 42v] col. asen firilo de bastonnẽ d[ ]aguyllõ a[ ]scodudasTãto se deus me perdõsõ da uirgẽ cõnoçudas

O laurador que pos ele 95a mui gran pressa uẽerapoi lo uiu en uila sirgaouu[ ]en marauilla fera& fez chamar a pregon& gentes foron uĩudas 100a que das cousas sermõfez. que[ ]l eran conteçudasTãto se deus me perdonson da uirgẽ cõnoçudas

Esta .xxxiija. e como sãta mariadefẽdeu a cidade de cesairado enperador iuyão109

Todolos santos que sõ no ceode seruir muito an gran saborsãta maria a uirgẽ madre col. bde ieso cristo nostro sẽnorE de[ ]le seerẽ ben mandados 5esto dereit e razõ aduzpois que por eles encraueladosouue seu fill os nẽbros na cruzde mais por ela santos chamadosson. e de todos e lum e luz [fol. 43r] col. apor end estã sempre aparelladosde fazer quanto[ ]ll en prazer for

Todo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

Ond en cesaira a de suria 15fez un miragre a gran sazõ

por san basillo sãta mariasobre iuyão falss e felonque os crischãos matar queriaca o demo no seu coraçon 20metera y tã grand erigiaque per rẽ nõ podia mayorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

Este iuyão auia guerra 25con perssiãos. & foi sacaroste sobr[ ]eles. & pela terrade cesaria. ouue de passar col. ba san basill a pe dũa serrasayu a[ ]el por xell omillar 30& diss assi. aquel que nõ erraque deus e. te salu[ ]enperadorTodo los sãtos que sõ no ceose seruir muito an gran sabor

Iuyão diss. ao ome santo 35sabedor es. & muito me prazmas quer agora que sabias tãtoque mui mais sei eu ca ti assaz& de tod esto eu ben m[ ]auãtoque sei o que en natura iaz 40basillo diz sera est en quãtotu cõnoceres teu criadorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

O sant ome tirou de seu sẽo 45pã d[ ]orio; que lle foi ofrecerdizẽd esto nos dan do allẽopor deus. cõ que possamos uiuerpois ta pessõa nobr aqui uẽofillao se te iaz en prazer 50iuyão disse. den ti do fẽopois me ceuada das por amor

109 Borraduras / Erasures: ll. 65, 70, 85, 110, 179.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 93

[CANTIGA N.º XXXIII] Afonso X

94

Todo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

E mais ti digo que se conqueiro [fol. 43v] col. aterra de perssia; quero uĩirper[ ]aqui logu[ ]e teu mõesteiro& ta cidad e ti destroir& fẽo comeras por fazfeiroou te farei de fame fĩir 60& se[ ]t aqueste pan non refeiroterrei me por doutr ome peyorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

Pois sã basill o fẽo fillado 65ouue. tornãdo sse diss ataliuỹao deste fẽo que dadomi[ ]as que comesse; feziste mal& est orgullo que mi[ ]as mostradodeus tio demãde que pod e ual 70& quant eu ei tẽn[ ]ẽcomendadoda uirgen madre do saluadorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

Pois se tornou a os da cidade 75fez los iũtar. chorãdo dos seusollos. contãd a des( )lealdadede iuyão. & disse por deusde quen e madre de piedadesanta mari ai amigos meus 80roguemoslle pola sa bõdadeque nos guarde daquel traedor col. bTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

De mais fez lles ieiũar tres dias 85& leuar gran marteir[ ]e afãandãdo per muitas romariasbeuẽd agua comẽdo mal pãde noite les fez tẽer uigiasna eigreia da do bon talan 90

sãta maria. que desse uiasper que saissen daquel pauorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

Poilo sãt om aquest ouue feito 95ben ant[ ]o altar adormeceuda santa uirgẽ. lass e mal treito& ela logo[ ]ll apareceucõ gran poder de santos afeitoque a terra toda sclareceu 100& dizẽdo pois que ei cõgeitouĩgar mei daquele mal feitorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

Pois esto disse chamar mãdaua 105san mercuiro. & dissell assiiuyão falsso que rezõauamal a meu fill e peyor a[ ]mipor quanto mal nos ele buscaua [fol. 44r] col. a

danos dereito del ben ali 110du uai ontr[ ]os seus en[ ]que fiaua& sei de nos anbos uẽgadorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

E mãtenẽte sẽ demorãça 115sã mercuiro log ir se leixouen seu caualo brãqu[ ]e sa lãçamuito brãdĩd e toste chegoua iuyão. & deu lle na pãçaque en terra morto o deitou 120ontr[ ]os seus todos. & tal uẽgãçafillou del. come bon lidadorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

Tod aquesto que uos ora dito 125ei. sã basill en sa uison uiu& sãta maria deull escrito

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 94

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXXIII]

95

un liuro. & ele o abriu& quant[ ]i uiu no coraçon fitoteue ben. & logo s[ ]espediu 130dela. & pois da uisõ foi quitoficou en cõ med e cõ tremorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

De pos aquest un seu copãneiro 135san basilio logo chamou col. b& catar foi logo de primeirou as sas armas ante leixoude san mercuiro; o caualeirode ieso crist. e nonas achou 140& teue que era uerdadeiroseu sõn[ ]e deu a deus en loorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

Essa ora logo sen tardada 145sã basilo com escrit acheiu a gente estau[ ]a( )sũadafoi lles dizer como uos direigran uẽgãça nos a ora dadasan mercuiro. daquel falsso rey 150ca o matou dũa gran lãçadaque nũca atal deu iustadorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

E se daquesto pela uẽtura 155que digo. nõ me creedes eneu foi catar a sa sepoltura& das sas armas nõ ui y rẽmas tornemos y log a[ ]cordurapor deus que o mũd en poder tẽ 160ca este feit e de tal naturaque deu[ ]om[ ]en seer sabedorTodo los santos que sõ no ceo [fol. 44v] col. ade seruir muito an gran sabor

Logo tã toste forõ correndo 165& as armas todas essa uez

acharõ. & a lança iazendocon[ ]que sã mercuir[ ]o colbe fezsangoẽt e per[ ]i entendẽdoforõ. que a uirgẽ mui de prez 170fez fazer esto. en defẽdẽdoos seus de iuyão chufadorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

Eles assi a lãça catando 175que creer podiã muit adurmaestre libano foi chegãdofilosofo natural de surque lles este feito foi cõtãdoca se nõ deteuera nẽ llur 180des que leixara a ost alçando& iuyão morto sen coorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

E cõtou lles a mui grã ferida 185que[ ]ll un caualeiro brãco deuper que alma tã toste partidalle foi do corp aquesto ui eudiss el porẽ quero santa uidafazer uosqu[ ]e nõ uos seia greu 190col. b& receber uossa lei conprida& serei dela preegadorTodo los santos que sõ no ceode seruir muito an gran sabor

E log a agua sobela testa 195lle deitaron. & bastimo pres& começaron logu[ ]y a festada uirgẽ que durou bẽ un mes& cada dia pela gran sestauỹan da ost un & dous & tres 200que lles cõtaron da mort a gestaque pres iuyão a gran doorTodo los santos que son no ceode seruir muito an gran sabor

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 95

[CANTIGA N.º XXXIV] Afonso X

96

Esta .xxxiiiia. e como santa mariaamẽaçou o bispo que descomũ-gou o crerigo que nõ sabia di-zer outra missa se nõ a sua110

Quen loar podiacom ela querria. a madre de quẽ111

o mundo fez. seria de bõ sen [fol. 45r] col. aDest un gran miragreuos contarei ora 5que santa mariafez. que por nos oradũu que al foraa ssa missa ora-çon nunca per ren 10 col. boutra sabia dizermal nen ben

Quen loar podia com ela querria

Onde ao bispo 15daquele bispadoen que ele morauafoi end acusado& ant[ ]el chamado& enpreguntado 20foi. se era reno que oyadel. respos o[ ]bẽQuen loar podiacom ela querria 25

Poilo bispo soubeper el a uerdademãdou lle tã toste [fol. 45v] col. amui sen piedadeque a uezindade 30

leixas112 da cidadetost[ ]e sen desden& que sa uialogo se foss enQuen loar podia 35com ela querria

Aquela noit ouueo bispo ueudaa santa mariacõ cara sãnuda 40dizẽdo lle mudaa muit atreuudasentença ca tenque gran foliafezist e poren 45Quen loar podiacom ela querria

Te dig e ti mãdoque destas perfiaste quites. e senon 50d[ ]oi[ ]a trinta diasmorte prẽderias& ala yriasu dem os seus tẽna ssa bailia 55 col. bond ome nõ uẽQuen loar podiacom ela querria

O bispo leuoussemui de madurgada 60& deu a o prestessa raçõ dobradae missa cantadacom acostumada

110 Borraduras / Erasures: ll. 37, 54, 55, 59, 61, 62.111 Na marxe inferior, baixo a columna, texto que (posiblemente) pretende modificar o refrán / In lower

margin, beneath column, text intended (possibly) to modify refrain: com ela querria > como deueria?112 Corrixido (letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): leixa > leixas.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 96

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXXIV-XXXV]

97

as. disse manten 65da que nos guyaca assi conuenQuen loar podiacom ela querria

Esta .xxxva. e como santa marialeuou en saluo o romeu quecaera no mar; & o guyou pers113

Grã poder a de mãdaro mar & todolos uentosa madre daquel que fez [fol. 46r] col. atodolos quatr elementosDesto uos quero contar 5un miragre que acharouu[ ]en un liur[ ]e tiraro fui. ben d[ ]ontre trezentosque fez a uirgen sen parpor nos a[ ]todos mostrar 10 col. bque seus son os mandamentos

Gran poder a de mãdaro mar & todo los uẽtos

Ũa nau[ ]ia per marcuidãd en acre portar 15mas tormẽta leuãtarse foi. que os bastimẽtosda naue ouu[ ]a britar& começouss a fondarcõ romeus mais d[ ]oitocẽtos 20Gran poder a de mãdaro mar & todo los uẽtos

Vn bispo fora entrary. que cuidaua passar

con eles. & pois toruar 25o mar uiu. seus pẽssamentosforon. dali escapar& poren se foi canbiarno batel; bẽ cõ duzẽtosGran poder a de mãdar 30o mar & todo los uẽtos [fol. 46v] col. a

Omees. & ũu saltardeles quis & se lançarcuidou no batel. mas darfoi de pees en xermẽtos 35que y. erã. & tonbarno mar foi & mergullarben ate nos fõdamentosGran poder a de mãdaro mar. & todo los uẽtos 40

Os do batel a remarse fillarõ sen tardarpor se da nau alõgar& fogir dos escarmentosde que oyran falar 45dos que queren perfiarsen auer acorrimentosGran poder a de mãdaro mar & todo los uẽtos

E cõ coita d[ ]arribar 50sa uea foron alçar& terra foron fillarcõ pauor & medorẽtos& enton uiron estaraquel que perigoar 55uirã. en os mudamentosGran poder a de mãdaro mar & todo los uẽtos col. b

113 Texto da epígrafe incompleto. Borraduras: epígrafe / Incomplete epigraph text. Erasures: epigraph; ll.8, 81.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 97

[CANTIGA N.º XXXV-XXXVI] Afonso X

98

Começarõss a sinar& forono pregũtar 60que a uerdad enssinarlles fosse sẽ tardamentosse guarira per nadarou queno fora tirardo mar. & dos seus tormentos 65Gran poder a de mãdaro mar & todo los uẽtos

E el fillouss a chorar& disse se deus m[ ]ãparsanta maria guardar 70me quis por merecimentosnõ meus. mas por uos mostrarque quen per ela fiarualer llã seus cousimentosGran poder a de mãdar 75o mar & todo los uẽtos

Quãtos erã no logarcomeçaron[ ]a loar& mercee lle chamarque dos seus enssinamentos 80os quisess acostumarque nõ podessẽ errarnẽ fezessen falimentosGran poder a de mãdaro mar & todo los uẽtos fol. 47r] col. a

Esta .xxxvia. e como sãtamaria fillou dereito do iudeu pola desõrra quefizera a sua omagen

Gran dereit e quefill o demo por escarmentoquen cõtra santa maria

filla atreuimentoPoren direi un miragre 5que foi gran uerdade col. bque fez en costãtinoblena rica cidadea uirgen madre de deuspor dar entendimento 10que quen contra ela uaypalla e contra uento

Gran dereit e114 que fill o [fol. 47v] col. ademo por escarmẽto

Ũa omage pĩtada 15na rua siiaen tauoa mui bẽ feitade santa mariaque nõ podiã acharent outras mais de cẽto 20tan fremosa. que furtarfoi un iudeu a tentoGran dereit e que fill odemo por escarmento

De noite. poila leuou 25so sa capa furtadaen sa cas a foi deitarna camara priuadades[ ]i assentous ali& fez gran falimento 30mas o demo o matou& foi a perdimentoGran dereit e que fill o demo por escarmento

Pois que o iudeu assi 35foi mort & cõfõdudo& o demo o leuouque nunc apareçudofoi. un crischão entõ

114 Corrixido (corrección inserida entre liñas) / Corrected (by interlinear insertion): dereit > dereit e.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 98

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXXVI-XXXVII]

99

con bon enssinamento 40 col. ba omagen foi sacardo logar balorentoGran dereit e que fill odemo por escarmẽto

E pero que o logar 45muit enatio estauaa omage quant en[ ]ssimui bõo cheiro dauaque specias d[ ]ultramarbalssamo nẽ unguẽto 50nõ cheirauã a tã bencom[ ]esta que emẽtoGran dereit e que fill odemo por escarmento

Pois que[ ]a sacou dali 55mantenente lauoacõ agua. & log entona ssa casa leuoua& en bõ logar a pos& fez[ ]lle cõprimento 60de quant ouue de fazerpor auer saluamẽtoGran dereit e que fill odemo por escarmento

Pois lle tod esto feit ouue 65mui gran demostrançafez y a madre de deus [fol. 48r] col. aque d[ ]oyo semellãçacorreu daquela omagegrand auõdamento 70que ficasse deste feitopor renenbramentoGran dereit e que fill o demopor escarmento

Esta .xxxviia. e como sãtamaria apareceu no mas-te da naue de noite queya a bretãna. & a guardouque non perigoasse115

Muit amar deuemosen nossas uoontadesa sẽnor que coitasnos116 toll e tenpestades col. bE desto mostrou a uirgẽ 5marauilla quamannanõ pode mostrar outro santono mar de bretãnau foi liurar va naueu ya gran conpãna 10

115 Borraduras / Erasures: ll. 32, 35.116 Corrixido / Corrected: noll > nos.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 99

[CANTIGA N.º XXXVII] Afonso X

100

d[ ]omees por sa prol buscar no que todos pũnades [fol. 48v] col. aMuit amar deuemos en nossas uoõtadesa sẽnor que coitas nos toll e tenpestades

E u singrauã pelo mar atal foi sa uenturaque se leuou mui gran tormẽta & a noit escura 15se fez. que rẽ non lles ualia siso nẽ cordurae todos cuidaron morrer de certo o sabiadesMuit amar deuemos en nossas uõotadesa sẽnor que coitas nos toll ẽ tenpestades

Pois uirõ o perigo tal. gemendo & chorãdo 20os santos todos a rogar se fillarõ. chamãdopor seus nomes cada un deles. muito lles rogãdoque os uẽessen acorrer. polas sas piedadesMuit amar deuemos en nossas uõotadesa sẽnor que coitas nos toll e tenpestades 25

Quãd est oyu un sãt abade que na naue yadisse lles tẽno que fazedes ora gran foliaque ides rogar outros santos. & santa mariaque nos pode desto liurar. sol nona emẽtadesMuit amar deuemos en nossas uõotades 30a sẽnor que coitas nos toll e tenpestades

Quãd aquest oyron dizer a aquel sãt abadeenton todos dun coraçon & dũa uoontadechamarõ a uirgẽ santa madre de piedadeque lles ualuess[ ]e non catasse a suas maldades 35Muit amar deuemos en nossas uõotades [fol. 49r] col. aa sẽnor que coitas nos toll e tenpestades

E diziã sẽnor ual nos ca a naue se sumee dizend esto cataron com er e de costumecõtra o masto. & uirõ en cima mui gran lume 40que alumẽaua mui mais que outras claridadesMuit amar deuemos en nossas uõotadesa sẽnor que coitas nos117 toll e tenpestades

E pois lles est apareçeu. foi o uẽto quedado& o ceo uiron claro. & o mar amanssado 45

117 Corrixido (letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): no > nos.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 100

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXXVII-XXXVIII]

101

& a o porto chegaron cedo que deseiadoauiã. & se lles proug en. sol dulta nõ prẽdadesMuit amar deuemos en nossas uõotadesa sẽnor que coitas nos toll e tenpestades

Esta .xxxviija. e como a ymagen desanta maria. falou en testimonioentr[ ]o crischão & o iudeu118

Pagar ben pod o que deuer. o que a madre de deus fiaE desto uos quero cõtar. un gran miragre mui fremosoque fezo a uirgen sen par [fol. 49v] col. amadre do gran rei groriosopor un ome que seu auer 5todo ia despendud auiapor fazer ben & mais ualerca non ia en outra folia119

Quãd aquel bon[ ]ome o seuauer. ouu assi despendudo 10 col. bnõ pod achar com aprix eud[ ]e( )strãyo nen de cõnoçudoquẽ sol ll[ ]enprestido fazerquisess e pois esto uiiaa un iudeu foi sen lezer 15prouar se[ ]ll algu[ ]en( )prestariaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

E o iudeu lle diss entonamig aquesto que tu queres 20farei eu mui de coraçonsobre bõ pẽnor se mio deresdissell o crischão poderdesso fazer. non aueriamas fiador quero seer 25de cho pagar bẽ a[ ]un diaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

O iudeu lle respos assisẽ pẽnor nõ sera ia feito 30que[ ]o per rẽ leues de midiz o crischão. fas un preitoyr t[ ]ei por fiador meteriesu crist e sãta mariarespos el. nõ quer eu creer 35ẽ[ ]eles. mas fillarchos yaPagar bẽ pod o que deuer [fol. 50r] col. ao que a madre de deus fia

Por que sei que santa mollerfoi ela. & el ome santo 40& profeta. poren sẽnerfillar chos quer e darchei quantoquiseres. tod a teu prazer& o crischão respondiasas omagees que ueer 45posso dout en fiadoriaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

Pois o iudeu est outorgouanbos se foron mantenẽte 50& as omagẽes lle mostrouo crischão. & ant[ ]a gentetangeu. & fillouss a dizerque por fiança llas metiapor que ll[ ]o seu fosse rẽder 55a seu prazo. sen trichariaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

E uos ieso cristo sẽnor& uos sa madre muit õrrada 60diss el se daqui longe forou mia fazenda enbargadanon possa per prazo perderse eu pagar nõ llo podia col. b

118 Borraduras / Erasures: ll. 3, 11, 14, 15, 64, 69, 111, 116, 171, 184.119 Falta o refrán entre as estrofas / Refrain missing between strophes.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 101

[CANTIGA N.º XXXVIII] Afonso X

102

per mi. mas uos ide põer 65a paga u mia eu porriaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

Ca eu a[ ]uos lo120 pagarei& uos fazed a[ ]el a paga 70por que nõ diga pois. nõ eio meu. & en preito me traganẽ mi[ ]o meu faça despẽdercõ el andãd en preitesiaca se de coita a morrer 75ouuesse. desta morreriaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

Poilo crischão assi fisfez o iudeu. a poucos dias 80cõ seu auer quãt ele quisgãou en bõas merchãdiasca bẽ se soub en trameterdest e ben fazelo sabiamas foill[ ]o praz escaecer 85a que o el pagar deuiaPagar ben pod o que deuero que a madre de deus fia

O crischão que nõ mẽtirquis daquel prazo que posera 90ant un dia que a uĩir [fol. 50v] col. aouuesse. foi en coita fera& por esto fez conpõerun arca. & dentro metiaquãt el ao iudeu render 95ouu[ ]e diss ai deus tu o guyaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

Dizẽd est en mar la meteu& o uento moueu as ondas 100

& outro dia pareceuno porto das aguas mui fõdasde besanç e pola prenderũ iudeu mui toste corriamas log y ouu[ ]a falecer 105que a arc ant[ ]ele fogiaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

E pois o iudeu esto uiufoi metẽdo mui grãdes uozes 110a seu sẽnor. & el sayu& disse lle sol duas nozesnõ uales. que fuste temero mar. cõ mui grã couardiamas esto quer eu cometer 115bẽ leu a[ ]mi deus la dariaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia col. b

Pois esto disse nõ fez almas correu ala sen demora 120& a archa en guysa talfez. que aportou ant[ ]el foraenton foi sa mão tender& fillo a con alegriaca non se podia sofrer 125de saber o que y iaziaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

Des[ ]i fezea leuar ena ssa casa. & seus dĩneiros 130achou ẽ[ ]ela. & mui bense guardou de seus cõpãneirosque nõ[ ]ll ouuessẽ d[ ]ẽtenderde como os el ascondiapoi los foi cõtar. & uoluer 135a arca pos u el dormia

120 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): llo > lo.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 102

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XXXVIII-XXXIX]

103

Pagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

Pois ouue feito de sa prolo mercador ali chegaua 140& o iudeu ben121 come folmui de[ ]rriio lle demãdauaque lle dess o que[ ]ll acreerfora. se nõ que el diriaatal cousa per que caer [fol. 51r] col. aen gran uergõna o fariaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

O crischão disse fielbõo tẽno. que[ ]t ei pagado 150a uirgen madre do dõzelque no altar ch[ ]ouui mostradoque te fara ben cõnocercomo foi ca nõ mẽtiria& tu nõ queras cõtender 155cõ ela. que mal t[ ]en uerriaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

Diss o iudeu desso me prazpois uaamos aa eigreia 160& se[ ]o disser en mia faza ta omagen. feito seiaenton fillaronss a correr& a gente pos eles yatodos con coita de saber 165o que daquel preit auerriaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

Pois na eigreia forõ dizo crischão; ai magestade 170de deus. se esta paga fiz

rogo te que digas uerdade col. bper que tu faças parecerdo iudeu sa aleiuosiaque cõtra mi cuida trager 175do que lle dar non deueriaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

Entõ diss a madre de deusper como eu achei escrito 180a falssidade dos iudeuse grãd. e tu iudeu malditosabes que fuste receberteu auer que rẽ nõ falia& fuste a arc[ ]a( )sconder 185so teu leito con feloniaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

Quãd est o iudeu entẽdeubẽes ali logo de chão 190en santa maria creeu& en seu fill e foi crischãoca non uos quis escaecero que profetou ysayacomo deus uerria nacer 195da uirgẽ. por nos toda uiaPagar bẽ pod o que deuero que a madre de deus fia

Esta .xxxviiija. e como sãta [fol. 51v] col. amaria. fez cobrar seu peea o ome que o tallara concoita de door

Miragres fremososfaz por nos sãta mariae marauillosos

121 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): bem > ben.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 103

[CANTIGA N.º XXXIX] Afonso X

104

Fremosos miragresfaz que en deus creamos 5& marauillosospor que[ ]o mais temamos col. bpor end un daquestese ben que uos digamosdos mais piadosos 10

Miragres fremosos. faz pornos santa maria. & marauillosos

Est auẽo na terraque chamã berriadũ ome coitado 15a que o pe ardia& na sa eigreiaant[ ]o altar iaziaent outros coitososMiragres fremosos faz por 20nos santa maria. & marauillosos

Aquel mal do fogoatanto o coitaua [fol. 52r] col. aque cõ coita deleo pe tallar mãdaua 25& de pois eno contodos çopos ficauadesses mais astrososMiragres fremosos faz pornos santa maria. & marauillosos 30

Pero cõ tod estosenpr ele cõfiãdoen sant maria& mercee chamãdoque dos seus miragres 35ẽel fosse mostrandonon dos uagarososMiragre fremosos faz pornos santa maria. & marauillosos

E dizendo ay uirgẽ 40tu que es escudosenpre dos coitadosqueras que acorrudoseia per ti se non serei oy mais tẽudo 45por dos mais noiososMiragres fremosos faz pornos santa maria. & marauillosos

Logo a santa uirgena el en dormĩdo 50 col. bper aquel pe a mãoindo & uĩindotrouxe muitas uezese de carne coprindo122

con dedos neruiosos 55Miragres fremosos faz por nossanta maria. & marauillosos

E quãdo s[ ]e( )spertousẽtiusse mui bẽ são& catou o pe 60e pois foi del bẽ certãonõ semellou log andãdoper esse chãodos mais pregiçosos123

Miragres fremosos. faz por 65nos santa maria. & marauillosos

Quãtos aquest oyrõ log ali uẽeron & aa uirgen santagraças ende derõ 70& os seus miragresontr[ ]os outros teuerõpor mais groriososMiragres fremososfaz por nos santa maria 75& marauillosos

122 Erro / Error: coprindo > cõprindo.123 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): preguiçosos > pregiçosos.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 104

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XL-XLI]

105

Esta .xLa. e de loor de santa [fol. 52v] col. amaria. de como deus nõ lle po-de dizer de nõ do que llerogar; nẽ ela a[ ]nos

Muito ualuera maisse deus m[ ]ãpar. que nõ fossemos nadosse nos nõ desse deus a que rogaruai por nossos pecadosMais daquesto nos fez el o mayor 5ben que fazer podiau fillou por madr e deu col. bpor sẽnor a[ ]nos santa mariaque lle rogue quãdo sãnudo forcontra nos toda uia 10que da sa graça nẽ do seu amornon seiamos deitados

al124 foi el meter entre nos & si& deu por auogada [fol. 53r] col. aque madr amiga ll[ ]e creed a[ ]mi 15& filla & criadaporẽ nõ lle diz de nõ. mas de siu a sent aficadarogãdo lle por nos. ca log alisomos del perdõados 20Muito ualuera mais se deusm[ ]ãpar que nõ fossemos nados

Nẽ ela outro ssi. a[ ]nos de nõ pode se deus m[ ]aiudedizer. que nõ rogue de coraçõ 25

seu fill ond a uertudeca por nos lle deu el aqueste dõ& por nossa saudefillou dela carn[ ]e soffreu paxõpor fazer nos onrrados 30Muito ualuera mais se deusm[ ]ãpar que nõ fossemos nados

No seu reino. que el pera nos tẽse[ ]o nos non perdermosper nossa culpa nõ obrãdo bẽ 35& o mal escollermosmas seu bẽ nõ perderemos per rẽse nos firme creermosque ieso crist e a que nos mãtẽpor nos foron iuntados 40Muito ualuera mais se deus col. bm[ ]ãpar que nõ fossemos nados

Esta .xLia. e de como a oma-gẽ de santa maria tẽdeu o bra-ço. & tomou o de seu fillo quequeria caer da pedrada que[ ]lledera o tafur de que sayu sãgue.125

Pois que deus quisda uirgen fillo. seer por nospecadores saluar. por endenon me marauillose lle pesa de quen lle faz pesar126 5

124 Erro; inicial non copiada / Error; initial not copied: al > Tal. Falta tamén a notación musical / Musi-cal notation also lacking.

125 Borraduras / Erasures: ll. 14, 55, 74.126 Non foi copiado o refrán / No refrain copied.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 105

[CANTIGA N.º XLI] Afonso X

106

Ca ela & seu fillo son iuntados d[ ]amor [fol. 53v] col. aque partidos per ren nunca poden seer& poren son mui neicios prouadosos que cõtra ela uan. nõ cuidãd y el tangeresto fazen[ ]os mal fadados. que est amor nõ querẽ entẽdercomo madr[ ]e fill acordados. son en fazer bẽ. & mal castigar127

Daquest auẽo tenpos son passadosgrãdes. que o cõde de peiteus quis batall auer [fol. 54r] col. acon rei de franç e foron assũadosen castro radolfo. per com eu oy retraer 15un mõesteiro d[ ]ordĩadosmõges. Qu[ ]el conde mandou desfazerpor que os ouu[ ]el sospeitadosque a franceses o querian darPois que deus quis da uirgen fillo 20seer por nos pecadores saluar

Poilos mõges foron ende tiradosmui maas cõpãnas se forõ tã tost y meterribaldos & iogadores de dados& outros que lles tragiã y uỹo a uẽder 25& ontr[ ]os malauenturadosouu[ ]i un que começou a perderper que foron del dẽostadosos santos. & a reỹa sen parPois que deus quis da uirgen fillo 30seer por nos pecadores saluar

Mas va moller que por seus pecadosentrara na eigreia como sol acaecerben u soyan uesti los sagradospanos. los mõges quando yan sas missas dizer 35por que uiu y ben entalladosen pedra deus. con sa madre seeros gẽollos logo ficadosouu ant[ ]eles. & fillouss a culparPois que deus quis da uirgen fillo [fol. 54v] col. aseer por nos pecadores saluar

127 Non foi copiado o refrán / No refrain copied.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 106

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XLI]

107

O tafur quãd esto uiu con yradosollos. a catou & começou a mal a tragerdizendo uella. son muit enganadosos que nas omagẽes de pedra querẽ creer 45& por que ueias com erradosson. quer eu ora logo cometeraqueles idolos pintados& foi lles log va pedra lançarPois que deus quis da uirgen fillo 50seer por nos pecadores saluar

E deu no fillo que anbos alçadostĩia seus braços. en maneira de bẽeizer& macar non llos ouu[ ]anbos britadosbritoull end un assi que[ ]ll ouuera log a[ ]caer 55mas a madre os seus deitadosouue sobr[ ]el con que llo foi erger& a frol que con apertadosseus dedos tĩia. foi logo deitarPois que deus quis da uirgen fillo 60seer por nos pecadores saluar

Mayores miragres ouu[ ]i mostradosdeus que sãgui craro fez dessa ferida correrdo minỹo. & os panos d[ ]ouradosque tĩia a madre. fez bẽ so[ ]as tetas decer 65assi que todos desnuadosos peitos ll[ ]ouuerõ de parecer [fol. 55r] col. a& macar non daua braadoso contenente parou de chorarPois que deus quis da uirgẽ fillo 70seer por nos pecadores saluar

E de mais ouue os ollos tornadostã brauos que quantos a soyã ante ueera tan muit eran dela espantadosque sol ena face no[128]ll ousauã mẽtes tẽer 75& demoes129 log assenbradoscontra o que esto fora fazer

128 Erro / Error: no > nõ.129 Erro / Error: demoes > demões.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 107

[CANTIGA N.º XLI] Afonso X

108

come monteiros ben mãdadoso foron logo tan toste matarPois que deus quis da uirgen fillo 80seer por nos pecadores saluar

Outros dous tafures demoniadosouu[ ]i por que forã aquel tafur mort ascõderporen sas carnes os endiabradoscõ grã rauia as começarõ todas de roer 85& pois no rio affogadosforon. ca o demo non les lezerdeu. que todos escarmentadosfossen. quantos dest oissen falarPois que deus quis da uirgen fillo 90seer por nos pecadores saluar

O cõde quand est oyu con armadoscaualeiros uẽo. & ant[ ]a eigreia decerfoi. & un daqueles mais130 arrufados [fol. 55v] col. adiss assi no meu coraçõ nõ pod esto caber 95se a pedra que me furados131

os queixos ouu[ ]e mia uedes trager& por que dĩeiros pagadosouu[ ]i muitos. se mẽ132 nõ quer sãarPois que deus quis da uirgen fillo 100seer por nos pecadores saluar

Pois esto disse pernas & costados& a cabeça foi log ant[ ]a omagẽ merger& log os ossos foron ben soldados& a pedra ouu[ ]ele pela boca de rẽder 105desto foron marauilladostodos. & el foi a pedra põerestand[ ]i omees onrradosant[ ]a omagen. sobelo altarPois que deus quis da uirgẽ fillo 110seer por nos pecadores saluar

130 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): mas > mais.131 Corrixido / Corrected: mesurados > me furados.132 Erro / Error: se mẽ nõ > se me nõ.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 108

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XLII]

109

Esta .xLiia. e como santa mariatornou a minỹa que era garri-da. corda. & leuoa sigo a parayso133

Ai santa maria quen sse por uos guyaquit[ ]e de folia. & senpre faz ben [fol. 56r] col. aPorend un miragreuos direi fremosoque fezo a madre 5do rei grorioso. & de[ ]o oyrseer uos[ ]a saboroso& prazer mi[ ]a134 en

Ai santa maria quen sse por uos guya col. bquit e de folia. & senpre faz bẽ 10

Aquesto foi feitopor va minĩaque chamauã musaque mui fremosĩaera. & aposta 15mas garridelỹa& de pouco senAi santa maria quen sse por uos guyaquit e de folia. & sẽpre faz ben

E esto fazendo 20a mui groriosapareceull en sõnossobeio fremosacõ muitas minỹasde marauillosa 25beldad. e porenAi santa maria quen sse por uos guyaquit e de folia. & sẽpre faz bẽ

Quiserasse musayr con elas logo 30

mais sãta marialle diss eu te rogoque se mig ir queresleixes ris e iogoorgull e desden 35Ai santa maria quen se por uos guya [fol. 56v] col. aquit e de folia. & sẽpre faz bẽ

E se esto fazesd[ ]oi[ ]a trinta diasseeras comig en- 40tr[ ]estas conpãniasde moças que ueesque nõ135 son sãdiasca lles non cõuenAi santa maria quen se por uos guya 45quit e de folia & sẽpre faz bẽ

Atãt ouue musasabor das conpãnasque en uison uiraque leixou sas mãnas 50& fillou log outrasdaquelas estrãnas& nõ quis al renAi santa maria quen se por uos guyaquit e de folia & sẽpre faz bẽ 55

O padr[ ]e a madrequand aquesto uirõpreguntarõ musa& pois que[ ]ll oyrõcontar o que uira 60mercee pedirona que nos mãten

133 Borraduras / Erasures: ll. 16, 81.134 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): m[ ]a > mi[ ]a.135 Corrixido / Corrected: uõ > nõ.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 109

[CANTIGA N.º XLII-XLIII] Afonso X

110

Aos quinze dias136 col. btal feuer agudafillou log a musa 65que iouue tẽduda& santa mariall[ ]ouu[ ]a( )pareçudaque lle disse uẽAi santa maria quen se por uos guya 70quit e de folia & sẽpre faz bẽ

Vẽ pora mi tosterespos lle de grado& quando o prazodos dias chegado 75foi. seu espiritoouue deus leuadou dos outros tenAi santa maria quen se por uos guyaquit e de folia & sẽpre faz ben 80

Sãtos. & porenseia de[ ]nos137 rogadoque eno iuizou uerra iradoque nos ache quitos 85d[ ]err[ ]e de pecado& dized amen

Esta .xLiiia. e como sãta [fol. 57r] col. amaria guardou a ssa oma-gen que a non queimass ofogo138

Torto seria grand edesmesura de prender malda uirgen sa figuraOnd auẽo en sã miguel de tõbano mõesteiro que iaz sobre lonba 5dũa gran pena que ia quant e conba col. ben que corisco feriu noit escura

Torto serria grand e desmesurade prender mal. da uirgẽ sa fegura

Eoda139 a noite ardeu a[ ]perfia 10ali o fog e queimou quãt auiana eigreia. mas nõ foi u siiaa omagẽ da que foi uirgẽ puraTorto seria grand e desmesurade prender mal da uirgẽ sa fegura 15

E como quer que o fogo queimasseen redor da omagẽ quant achassesanta maria nõ quis que chegasseo fum a ela. nena caenturaTorto seria grand e desmesura 20de prender mal da uirgẽ sa fegura

Assi guardou a reỹa do ceoa ssa omagẽ que nẽ sol o ueotãgeu o fogo. come o ebreoguardou no forno cõ sa vestidura 25Torto seria grand e desmesurade prẽder mal da uirgẽ sa fegura [fol. 57v] col. a

Assi lle foi o fog obediẽtea sãta maria que sol niẽte

136 Dúas liñas en branco no alto da columna para o refrán (que non foi copiado) / Two blank lines at topof column for refrain never copied.

137 Marcado (con puntos) para ser substituído (á dereita) / Marked (underdotted) for replacement (toright): seia de[ ]n( )os > seia nos?

138 Borradura / Erasure: l. 3.139 Erro / Error: Eoda > Toda.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 110

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XLIII-XLIV-XLV]

111

nõ tãgeu sa omagẽ uera mente 30ca de seu fill el era creaturaTorto seria grand e desmesurade prẽder mal da uirgẽ sa fegura

Daquesto forõ mui marauilladosquantos das terras y forõ iũtados 35que solamẽt os fios defumadosnõ uirõ do ueo. nẽ a140 pĩturaTorto seria grãd e desmesurade prẽder mal da uirgẽ sa fegura

Da omagẽ nẽ ar foi afumada 40ante semellaua que mui lauadafora bẽ toda cõ agua rosadaassi cheiraua cõ sa coberturaTorto seria grand e desmesurade prender mal da uirgẽ sa fegura 45

Esta .xLiiiia. e como santamaria guareçeu o que erasandeu141

A uirgen madre de nostrosẽnor. bẽ pode dar seu siso col. bao sãdeu. pois a o pecadorfaz auer paraisoEn seixõs fez a garin cãbiador 5a uirgẽ madre de nostro sẽnorque tãt ouue de[ ]o tirar sabora uirgẽ madre de nostro sẽnordo poder do demo ca de pauor [fol. 58r] col. adel perdera o siso 10mas ela tolleull142 aquesta doore deu[ ]lle paraiso

A uirgẽ madre de nostro sẽnorbẽ pode dar seu siso

Grã bẽ lle fez en est e grãd amor 15a uirgen madre de nostro sẽnorque o liurou do dem en ganadora uirgen madre de nostro sẽnorque o fillara come traedore tollera ll[ ]o siso 20mas cobrou llo ela e por mellorar deu lle paraisoA uirgẽ madre de nostro sẽnorben pode dar seu siso

Loada sera mẽtr o mũdo for 25 col. ba uirgẽ madre de nostro sẽnorde poder de bondad e de ualora uirgen madre de nostro sẽnorpor que a ssa mercee e mui mayorca o nosso mal siso 30& senpre a sseu fill e rogadorque nos de paraisoA uirgẽ madre de nostro sẽnorben pode dar seu siso

Esta xLv.143 e como santa maria sacoudous escudeiros de priion144

Priiõ fortenen dultosanõ pod os presos tẽera pesar da groriosaDesta razon uos direi [fol. 58v] col. aun miragre que achei

140 Corrixido / Corrected: nena > nẽ a.141 Borraduras / Erasures: ll. 11, 14, 16, 17.142 Corrixido / Corrected: tollell > tolleu143 Corrixido / Corrected: .Lv. > xLv.144 Borraduras / Erasures: ll. 1, 50, 54, 62, 67, 68, 69, 74, 76.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 111

[CANTIGA N.º XLV] Afonso X

112

escrito. e mui ben seique farei. del cãtiga saborosa

Priiõ forte nẽ dultosanõ pod os presos tẽer 10

E cõtarei sen mẽtircomo de priion sairfez dous presos; e fogire pois yren salu[ ]a mui preciosa 15Priiõ forte nẽ dultosanõ pod os presos tẽer

Dous escudeiros correrforon. por rouba fazermas foronos a prẽder 20e meter col. ben priion perigoosaPriion forte nẽ dultosanõ pod os presos tẽer. a pesar da groriosa

Iazẽd en aquel logar 25ũu deles se nenbrarfoi. com en seixõ laurare pintaruiu eigreia mui fremsoaPriiõ forte nẽ dultosa 30non pod os presos tẽer

E diss a seu conpanõse eu sair de priioncen crauos darei en dõa seixon. 35que e obra mui costosaPriiõ forte nẽ dultos[a]nõ pod os presos tẽer

E pois esto prometeulogo llo cepo caeu 40en terra. mas nõ[ ]ss ergeuatendeu.ant a noite lubregosa

Priiõ forte nẽ dultosanõ pod os presos tẽer 45

Mais poila noite chegoua sseu conpanõ contoucomo ll[ ]o cepo britou [fol. 59r] col. ae sacou.end a uirgẽ piedosa 50Priiõ forte nẽ dultosanõ pod os presos tẽer

O outro lle diss assiper quãt eu a[ ]uos oymil crauos leuarei y 55se[ ]mi[ ]a[ ]mitoll esta priion noiosaPriiõ forte nẽ dultosanõ pod os presos tẽer

Pois[ ]s o primeiro sentiu 60solto. da priion fogiua guarda quand esto uiulog abriua carcer mui tẽeurosaPrijõ forte nẽ dultosa 65nõ pod os presos tẽer

Polo outr[ ]i guardar bẽca atal era seu senmas dele nõ achou rẽe poren. 70ouu[ ]a uirgen sospeitosaPrijõ forte nẽ dultosanõ pod os presos tẽer

Madre de nostro sẽnorque lle fora soltador 75 col. bdos presos e guyadorsen pauorcomo sẽnor poderosa

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 112

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XLVI-XLVII]

113

Esta .xLvia. e como santa mariaguareceu o que era sordo& mudo145

Ben pod a sẽnorsen par. fazer oyr e falarCom va uegada feza un mud a de bon preze sordo. que dũa uez 5o foi de todo sãar

ben pod a señor sẽ par [fol. 59v] col. afazer oyr & falar

Este fora a seixonrogar deus no coraçõ 10ca pela boca ia nõllo podia el mostrarbẽ pod a sẽnor sẽ parfazer oyr e falar

Senõ per sinas fazer 15con sas mãos146 e gemerant[ ]a uirgen que ualerlle quisess e aiudarbẽ pod a sẽnor sẽ parfazer oyr & falar 20

Per que podesse oyre falasse sen falire por aquesto partirnõ se quis d[ ]ant[ ]o altarbẽ pod a sẽnor sẽ par 25fazer oyr & falar

Trões que a gran sẽnorque madr[ ]e do saluadorlle mostrou tã grãd amorcomo uos quero cõtar 30bẽ pod a sẽnor sẽ parfazer oyr & falar

Que logo[ ]ll apareceu& cõ sas mãos tangeu col. bll[ ]o rostr[ ]e o guareceu 35e foi ll[ ]a lingua soltarbẽ pod a sẽnor sen parfazer oyr & falar

E as orellas ll[ ]abriuassi que tã[ ]tost oyu 40e o sangui lle sayuda lĩgu[ ]e delas a[ ]parbẽ pod a sẽnor sẽ parfazer oyr & falar

Assi que log entõ deu 45loores com aprix euaa uirgen. e por seuficou en aquel logarben pod a sẽnor sẽ parfazer oyr & falar 50

Esta .xLviia. e como santamaria guareceu o que[ ]xe lletorcera a boca. por que des-creera ẽ[ ]ela147

145 Borradura / Erasure: l. 37.146 Corrixido / Corrected: maos > mãos.147 Borradura / Erasure: l. 45.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 113

[CANTIGA N.º XLVII] Afonso X

114

Fol e o que cuida quenõ poderia faze[ ]lo que quisesse santa maria [fol. 60r] col. aDest un miragre uos direi que auẽo148

en seixons. ond un liuro a todo chẽode miragres ben d[ ]i ca d[ ]allur non uẽo 5que a madre de deus mostra noit e dia

Fol e o que cuida que nõ poderiafaze[ ]lo que quisesse sãta maria

En aquel mõesteir[ ]a va çapataque foi da uirgẽ por que o mũdo cata 10por que diss un uilão de gran barataque aquesto per ren ele non criiaFol e o que cuida que nõ poderiafaze[ ]lo que quissesse sãta maria

Diss el ca de[ ]o creer non e guisada 15cousa. pois que tã gran sazõ e passadade seer a çapata tan ben guardadaque ia podre non foss esto non seria [fol. 60v] col. aFol e o que cuida que nõ poderiafaze[ ]lo que quisesse santa maria 20

Esto dizend. ya per va carreiraele e outros quatro a va feirae torceuxell[ ]a boca en tal maneiraque quen quer que[ ]o uisse espãtar ss[ ]iae o que cuida que nõ poderia 25faze[ ]lo que quisesse santa maria

E tal door auia que bẽ cuidauaque ll[ ]os ollos fora da testa deitauae con esta coita logo se tornauau a çapata era en romaria 30fol e o que cuida que nõ poderiafaze[ ]lo que qssesse149 santa maria

E logo que chegou deitosse tendudoant[ ]o altar en terra come perdudo

148 Corrixido / Corrected: aueo > auẽo.149 Erro / Error: qssesse > quissesse.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 114

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XLVII-XLVIII-XLIX]

115

repentĩdosse de que for[ ]a( )treuudo 35en sol ousar dizer a( )tã gran foliaFol e o que cuida que nõ poderiafaze[ ]lo que quisesse santa maria

Enton a abadessa do mõesteirolle trouxe a çapata por seu fazfeiro 40pelo rostro. e tornou llo tan enteiroe tan são. ben como xo ant auiafol e o que cuida que nõ poderiafaze[ ]lo que quisesse santa maria

Poilo uilão se sẽtiu bẽ guarido [fol. 61r] col. ado sẽnor de que era foi espedidoe ao mõesteiro logo uĩidofoi. e dali sergẽt[ ]e pois toda uiaFol e o que cuida que nõ poderiafaze[ ]lo que quisesse santa maria 50

Esta .xLViiia. e como santa mariaguareceu a moller do fogo desan marçal que[ ]ll auia comestotodo o rostro

Par deus tal sẽnor muitoual. que toda door toll e malEsta sẽnor que dit ei. e sãta mariaque a deus seu fillo rei. roga toda uiasẽ al. que nos guarde do ifernal 5

Par deus tal sẽnor muito ual col. bque toda door toll e mal

Fogo. e ar outro ssido daqueste mundode[ ]si doutro que a y 10com oy segũdo que falalgũa uez. por sã marçalPar deus tal sẽnor muito ualque toda door toll e mal

De que sãou va uez 15ben. a gondiandava moller que lle fezrogo e demãda atalper que lle nõ ficou sinalPar deus tal sẽnor muito ual 20que toda door toll emal

Daquele fogo mõtesde que laida eraonde tã gran dano presque porẽ posera. cendal 25ant[ ]a faz cõ coita mortalPar deus tal sẽnor muito ualque toda door toll e mal

De que atã bẽ sãoua uirgen aquesta 30moller. que logo tornoull[ ]a carne comesta. ygual& con sa coor natural [fol. 61v] col. aPar deus tal sẽnor muito ualque toda door toll e mal 35

Tan fremosa que entõ quantos la catauan a uirgen de coraçon chorãdo loauã. a qual e dos coitados espital 40Par deus tal sẽnor muito ualque toda door toll e mal

Esta .xLviiija. e como sãtamaria deu o fillo a va bõa dona que[ ]o deitara en pĩnor & crecera tãto a usura; que onõ podia quitar150

150 Borraduras / Erasures: ll. 13, 17, 46.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 115

[CANTIGA N.º XLIX-L] Afonso X

116

Santa maria. sẽpr osseus aiuda. e os acorr agran coita sabudaA qual acorreu ia va uegada col. ba va dona de frança coitada 5que por fazer bẽ. tãt endeuedadafoi. que ssa erdad ouuera perduda

Santa maria sẽpr os seus aiuda& os acorr a gran coita sabuda

Se non fosse pola uirgẽ maria 10que a acorreu. todo quant auiaperdud ouuera. que ia nõ podiausura sofrer. tãt era creçudaSanta maria sẽpr os seus aiuda& os acorr a gran coita sabuda 15

E macar a dona de grã linageera. nõ quiseron dela menageseus deuedores. mais deulles ẽ[ ]gaieseu fill. onde foi pois mui repẽtudaSanta maria sẽpr os seus aiuda 20& os acorr a gran coita sabuda

Ca daquesto pois pres mui grã quebrãtopor que a usura lle crecera tãto [fol. 62r] col. aque[ ]a nõ podia pagar por quanto auia. se d[ ]al non foss acorruda 25Santa maria sẽpre os seus aiuda & os acorr a gran coita sabuda

E por que achar nõ pude cõssellonos que fiaua. porẽd a cõcello nõ ousou sair. mais ao espello 30das uirgẽes foi. bẽ come sisuda Santa maria sẽpr os seus aiuda& os acorr a gran coita sabuda

E de coraçõ que a acorresselle rogou entõ. como nõ perdesse 35

seu fill en priiõ. mais que llo rẽdessee sa demãda lle foi ben cabuda Santa maria sẽpr os seus aiuda& os acorr a gran coita sabuda

Ca bẽ como se lle ouuesse dito 40sãta maria. uai e darchei quitoteu fillo. do usureiro maldito assi foi ela. led e atreuudaSanta maria sẽpr os seus aiuda & os acorr a gran coita sabuda 45

E caualgou logo sẽ demorãçae foi a seu fillo. con esperança e uiu o estar. u fazian dança a gẽte da uila que esteue mudaSanta maria sẽpr os seus aiuda 50 col. b& os acorr a gran coita sabuda

Que nõ disse nada quando. o chamauauẽ aca meu fillo. e poi lo deitauade pos[ ]si na bestia. & que[ ]o leuauaper meya a uila. de todos uiuda 55Santa maria sẽpr os seus aiuda& os acorr a gran coita sabuda

Que sol nõ disserõ. dona õde uẽesnẽ de que o leuas. grã torto nos tẽesesto fez a uirgẽ que ia outros bẽes 60fez. e fara sẽpre ca dest e tẽudaSanta maria sẽpr os seus aiuda& os acorr a gran coita sabuda

Esta .La. e dos sete pesaresque uiu santa maria doseu fillo151

Auer non poderialagrimas que chorasse

151 Borraduras / Erasures: ll. 1, 13.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 116

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º L-LI]

117

quantas chorar querriase[ ]m ante non nenbrasse [fol. 62v] col. acomo santa maria 5uiu con que lle pesasse do fillo que auia ante que a leuasse

Un daquestes pesares foi quando a egito 10fugiu polos millaressegund achei escrito dos minĩos a pares que erodes maldito fez matar a logares 15por seu rein[ ]auer quito

O segundo foi quãdoseu fill ouue perdudo col. btres dias. e cuidando que iudeus ascondudo 20llo tĩian. e osmando que morto ou traudo foss. e por[ ]el chorando ant[ ]ela foi uĩudo

E o pesar terçeiro 25 foi mui grand aficado quãdo[ ]ll un mãdadeiro disse que recadado seu fillo uerdadeiro iesu crist e liado 30leuauã mui senlleiro dos seus desanparado

Do quarto foi coitada u seu fillo uelido uiu leuar a pesada 35cruz. e el mal ferido d[ ]açoutes. e messada

a barua. & cospido e a gent assũada sobrel. en apelido 40

O quinto pesar forte [fol. 63r] col. afoi. quando o poserõ na cruz. & por conorte azed e fel lle deron sobre seus panos sorte 45deitaron e fezeron per que chegou a morte onde prazer ouuerõ

O sesto foi sen falla quando[ ]o despregarõ 50da cruz. e cõ mortalla a soterrar leuaron e temendo baralla o sepulcro guardarõ mais pois se el me ualla 55ali nono acharon

Segund a escritura conta. foi o setẽo pesar de gran tristura e de gran doo chẽo 60quando uiu na altura deus sobir onde uẽo e ficou con rancura pois en poder allẽo

Esta .Lia. e como sãta maria col. bsacou de uergõna a un caua-leiro que ouuer[ ]a seer ena li-de en sãt esteuã de gormaz de que nõ pod y seer polas tres missas suas que oyu152

152 Borraduras / Erasures: ll. 21, 92, 99.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 117

[CANTIGA N.º LI] Afonso X

118

Quẽ ben seru[ ]a madre do que quis morrer. por nos nunca pod en uergõna caerDest un gran miragre uos quero contar 5que santa maria fez. se deus m[ ]anparpor un caualeiro a que foi guardar [fol. 63v] col. ade mui grã uergõna que cuidou prender

Quẽ bẽ seru[ ]a madre 10do que quis morrer

Este caualeiro per quant aprẽdi frãqu[ ]e ardid era que bẽes ali u ele moraua nen redor dess[ ]i d[ ]armas nõ podiã outro tal saber 15Quẽ bẽ seru[ ]a madre do que quis morrer

De bõos costumes auia asaze nũca con mouros quiso auer pazporẽd en sãt esteuão de gormaz 20entrou. quand almãçor a cuidou auerQuẽ bẽ seru[ ]a madre do que quis morrer

Cõ el cõde dõ garcia que entõ tĩia o logar en aquela sazon 25que era bon om[ ]e de tal coraçõque a os mouros se fazia temer Quẽ bẽ seru[ ]a madre do que quis morrer

Este cõde de castela foi sẽnor 30e ouue grã guerra cõ rey almãçor col. bque sãt esteuão tod a derredorlle uẽo cercar cuidãdolla tollerQuẽ bẽ seru[ ]a madre do que quis morrer 35

Mas el cõde defẽdiasse mui bẽca era ardido. & de mui bõ sen

e porẽ do seu nõ lle leixaua ren mas yaos mui de[ ]rriio cometer Quẽ bẽ seru[ ]a madre 40do que quis morrer

Mas o caualeiro de que uos falei tãto fez y d[ ]armas per quant end eu seique nõ ouu[ ]i lide nẽ mui bõ torneiu se nõ fezesse por bõo tẽer 45Quẽ bẽ seru[ ]a madre do que quis morrer

E auẽoll un dia que quis sair cõ el cõde por na oste yr firir dos mouros. mas ãte foi missa oyr 50como cada dia soya fazer Quẽ bẽ seru[ ]a madredo que quis morrer

Pois foi na eigreia bẽ se repẽtiudos seus pecados. e a missa oyu 55de sãta maria que rẽ nõ faliu e outras duas que y foron dizerQuẽ ben seru[ ]a madre [fol. 64r] col. ado que quis morrer

Que da reỹa eran espirital 60mas un seu escudeiro o trouxe maldizẽdo quen en[ ]tal torneyo nõ salcom aqueste nũca deu[ ]a( )parecerQuẽ bẽ seru[ ]a madre do que quis morrer 65

Por nulla rẽ que[ ]lle dissesse aquel seuescudeiro. ele nulla rẽ nõ deumas a santa maria diz. sõo teue tol me uergõna ca as en poderQuẽ bẽ seru[ ]a madre 70do que quis morrer

As missas oidas logo caualgou& ena carreira o conde achou

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 118

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LI-LII]

119

que llo braço destro no colo deitodizẽd en bõ põto uos foi153 cõnocer 75Quẽ bẽ seru[ ]a madre do que quis morrer

Ca se uos nõ fossedes. iuro par deusque uẽçudos foramos. eu e os meusmas tãtos matastes uos dos mouros seus 80del rei almãçor. que ss ouu[ ]a recreerQuẽ bẽ seru[ ]a madredo que quis morrer

E tãto fezestes por gãardes prezque ia caualeiro nũca tãto fez 85 col. bnẽ sofreu en armas com aquesta uezsofrer fostes uos. polos mouros uẽcerQuẽ ben seru[ ]a madre do que quis morrer

Mas rogo uos por que uos e mui mester 90que de uossas chagas pẽssedes sẽner& eu ei un mege dos de mõpislerque uos pode cedo delas guarecerQuẽ bẽ seru[ ]a madre do que quis morrer 95

Dissell est el cõde. & mui mais ca treslle disserõ aquesta razon medes& el deles todos. tal uergõna presque cõ uergõna se cuidou yr perder

Quẽ bẽ seru[ ]a madre 100do que quis morrer

Mas pois que sas armas uiu e couseceuque firidas eran logo cõnoceuque miragre fora ca ben entendeuque doutra guysa nõ podia seer 105Quẽ bẽ seru[ ]a madre do que quis morrer

Pois est entẽdudo ouue. bẽ foi fisque santa maria leixalo nõ quiscaer en uergõna. e marauidis 110e outras ofrẽdas lle foi ofrecer

Esta .Liia. e de como a moller que o marido [fol. 64v] col. a

leixara en comenda a santa maria; nõ po- do calçar a çapata que lle dera seu entende- dor; mas de ate ena meadade do pe. nena ar pode descalçar. ta que o marido lla descalçou154

Quẽ mui ben quiser o que ama guardar a santa maria o deu[ ]a encomendarE dest un miragre de que fiz cobras e sonuos direi mui grãde que mostrou en aragõsanta maria. que a moller dun ifançon 5guardou de tal guisa per que nõ podess errar

Quẽ mui bẽ quiser o que ama guardara santa maria o deu[ ]a encomẽdar

153 Marcado (con puntos) para corrixir (marxe esquerda) / Marked (underdotted) for correction (left mar-gin): foi > fui.

154 Borradura / Erasure: l. 64.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 119

[CANTIGA N.º LII] Afonso X

120

Esta dona per quãt eu dela oy dizeraposta & nina foi. e de bon parecer 10 [fol. 65r] col. ae por aquesto a foi o ifãçon prẽder por moller. e foya pera sa casa leuar Quẽ mui bẽ quiser o que ama guardar a santa maria o deu[ ]a encomendar

Aquel ifaçõ un mui gran tẽp assi morou 15con aquela dona. mas pois s[ ]ir dali cuidou por va carta de seu sẽnor que lle chegou que auia guerra. & que o foss aiudar Quẽ155 mui bẽ quiser o que ama guardar a santa maria o deu[ ]a encomendar 20

Ante que mouesse dissell assi sa moller sẽnor pois uos ides. fazede se uos prouguer que[ ]m encomẽdedes a alguen ca m[ ]e mester que me guarde. & que me sabia ben cõssellar Quẽ mui bẽ quiser o que ama guardar 25a santa maria o deu[ ]a encomendar

E o ifançõ lle respondeu enton assimuito me praz ora daquesto que uos oy mas ena eigreia mannãa seremos y & entõ uos direi a quen uos cuid a leixar 30Quẽ mui bẽ quiser o que ama guardar a santa maria o deu[ ]a encomendar

Outro dia foron anbos a missa oyr e pois foi dita. u se[ ]lle quis el espedir chorãd entõ ela lle começou a pedir 35que lle desse guarda por que ouuess a catarQuẽ mui bẽ quiser o que ama guardar [fol. 65v] col. aa santa maria o deu[ ]a encomendar

E ar ele chorãdo muito dos ollos seusmostrou ll[ ]a omagẽ da uirgẽ madre de deus 40& dissell amiga nũca os pecados meusseiã perdõados. se uos a outri uou dar

155 Corrixido (tinta negra) / Corrected (black ink): Que > Quẽ.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 120

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LII]

121

Quẽ mui bẽ quiser o que ama guardara santa maria o deu[ ]a encomendar

Se nõ a esta que e sẽnor espirital 45que uos pode bẽ guardar de posfaç e de mal& porende a ela rog eu que pod e ualque mi uos guarde. & leix a[ ]mi cedo tornarQuẽ mui bẽ quiser o que ama guardara santa maria o deu[ ]a encomendar 50

Foiss o caualeiro logo dali. mais que fezo diabr arteiro. por lle toller seu bõ preza aquela dona. tant andou daquela uezque un caualeiro fezo dela namorarQuẽ mui bẽ quiser o que ama guardar 55a santa maria o deu[ ]a encomẽdar

E cõ seus amores a poucas tornou sãdeue porẽd va sa couilleira cometeuque lle fosse bõa. & tanto lle prometeuque per força fez. que fosse con ela falar 60Quẽ mui bẽ quiser o que ama guardara santa maria o deu[ ]a encomendar

E diss[ ]ell assi. ide falar con mia sẽnor& dizede lle como moiro por seu amor [fol. 66r] col. ae macar ueiades que lle desto graue for 65nona leixedes uos porẽ; muito d[ ]aficarQuẽ mui bẽ quiser o que ama guardara santa maria o deu[ ]a encomendar

A moller respos aquesto de grado farei& que[ ]a aiades quãt eu poder pũnarei 70mais de uossas dõas me dad. e eu llas dareie quiçai per esto a poderei enganarQuẽ mui bẽ quiser o que ama guardara santa maria o deu[ ]a encomẽdar

Diss o caualeir esto farei de bõ talan 75log vas çapatas lle deu de bõ cordouãmas a dona a trouxe peyor que a un can& disse que per ren nõ llas queria fillar

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 121

[CANTIGA N.º LII] Afonso X

122

Quẽ mui bẽ quiser o que ama guardara santa maria o deu a encomendar 80

Mas aquela uella com era moller mui uile d[ ]alcayotaria sabedor & sotilpor que a dona as çapatas fillasse milrazões. lle disse. trões que llas fez tomarQuẽ mui bẽ quiser o que ama guardar 85a santa maria o deu a encomẽdar

Mas a mesquỹa que cuidaua que era bẽfillou logo as çapatas. & fez y mal senca u quis calçala va delas ia per renfazer nono pode nena do pee sacar 90Quẽ mui bẽ quiser o que ama guardar [fol. 66v] col. aa santa maria o deu a encomendar

A156 assi estede un ano e ben un mesque a çapata a o pe assi si[ ]ll apresque macar de toller lla prouarõ dous nẽ tres 95nũca lla poderon daquel pee descalçarQuẽ mui bẽ quiser o que ama guardara santa maria o deu[ ]a encomendar

E de pos aquest a poucos dias recodiuseu marid a ela. & tan fremosa a uiu 100que a logo quis. mas ela non llo conssẽtiuata que todo seu feito[ ]ll ouue a contarQuẽ mui bẽ quiser o que ama guardara santa maria o deu[ ]a encomendar

O caualeiro disse dona desto me praz 105e sobr[ ]esto nũca aueremos se nõ pazca sei que sãta mari[ ]en[ ]que todo ben iazuos guardou. & a çapata lle foi en tirarQuẽ mui bẽ quiser o que ama guardara santa maria o deu a encomendar 110

156 Erro / Error: A assi > E assi.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 122

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LIII]

123

Esta .Liiia. e como santa maria guardouun priuado do cõde de tolosa que non fossequeimado no forno por que oya sa missa cadadia157

Nõ pode prẽder nunca morte uergõnosaaquele que guarda a uirgen groriosa [fol. 67r] col. aPoren meus amigos rogo uos que[ ]m ouçadesun mui gran miragre que quero que sabiadesque a santa uirgen fez per que entendades 5com aos seus seruos e senpre piedosa

Nõ pode prẽder nũca morte uergõnosaaquele que guarda a uirgẽ groriosa

E daquest auẽo gran tẽp a ia passadoque ouu[ ]en tolosa un cõde mui preçado 10& aquest auia. un ome seu priuadoque fazia uida come religiosaNõ pode prẽder nũca morte uergõnosaaquele que guarda a uirgen groriosa

Entr[ ]os outros bẽes muitos que el fazia 15mais que outra rẽ amaua santa mariaassi que outra missa. nunca el queriaoyr. erg[ ]a sua nen[ ]ll era saborosaNõ pode prẽder nũca morte uergõnosa [fol. 67v] col. aaquele que guarda a uirgen groriosa 20

E outros priuados que cõ el cõd andauãauianll enueia. e porende punnauande con el uolue lo158. por que des[ ]i cuidauanauer con el cõde sa uida mais uiçosaNõ pode prẽder nũca morte uergõnosa 25aquele que guarda a uirgen groriosa

E sobr[ ]esto tãto con el conde falaronque aquel bon ome mui mal cõ el mezcrarõe de taes cousas a el o acusaron

157 Borraduras / Erasures: ll. 36, 69, 96.158 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): uoluello > uoluelo.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 123

[CANTIGA N.º LIII] Afonso X

124

per que lle mãdaua dar morte doorosa 30Nõ pode prẽder nũca morte uergõnosaaquele que guarda a uirgen groriosa

E que nõ soubessẽ de qual morte lle dauapor un seu caleiro a tan tost enuiauae un mui gran forno encẽder llo mãdaua 35de lẽna mui grossa que nõ fosse fumosaNõ pode prẽder nũca morte uergõnosaaquele que guarda a uirgen groriosa

E mãdou lle que o primeiro que chegasseom a[ ]el dos seus que tã toste o fillasse 40e que sẽ demora. no forno o deitassee que y ardesse a carne del astrosaNõ pode prẽder nunca morte uergõnosaaquele que guarda a uirgen groriosa

Outro di[ ]el cõde a o que mezcrad era 45mãdoo yr que fosse ueer se fezera [fol. 68r] col. aaquel seu caleiro o que[ ]ll ele disseradizend esta uia nõ te seia noiosaNõ pode prẽder nũca morte uergõnosaaquele que guarda a uirgen groriosa 50

E u ele ya cabo de[ ]ssa carreiraachou un ermida que estaua sẽlleirau diziã missa bẽ de mui gran maneirade santa maria a uirgen preciosaNõ pode prẽder nũca morte uergõnosa 55aquele que guarda a uirgen groriosa

E logo tã toste entrou ena eigreiae diss esta missa a como quer que seiaoyrei eu toda. por que deus de peleiame guard e de mezcra maa e reuoltosa 60Nõ pode prẽder nũca morte uergõnosaaquele que guarda a uirgen groriosa

En quant el a missa oya ben cantadateue ia el conde. que a cous acabadaera que mãdara. & poren sen tardada 65

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 124

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LIII]

125

enuiou outr ome natural de tolosaNõ pode prẽder nuca159 morte uergõnosaaquele que guarda a uirgen groriosa

E aquel om era o que a mezcra feitaouuera. & toda de fond a cima treita 70& disse lle logo uai corrend e aseitase fez o caleiro a iostiça fremosaNõ pode prẽder nũca morte uergõnosa [fol. 68v] col. aaquele que guarda a uirgen groriosa

Tã toste corrẽdo foiss aquel falss arteiro 75& nõ teue uia. mas per un semedeirochegou ao forno. & logo o caleiroo deitou na chama fort[ ]e perigoosaNõ pode prẽder nũca morte uergõnosaaquele que guarda a uirgẽn groriosa 80

O outro pois toda a missa ouu oydafoi ao caleiro. & dissell as conprid[ ]auoõtad del cõde. diss el si sen falidase nõ nũca faça eu mia uida goyosaNõ pode prẽder nũca morte uergõnosa 85aquele que guarda a uirgen groriosa

Entõ do caleiro. se partia tan tosteaquel ome160 bõo. & per un gran recostese tornou al cõde. & dentr[ ]en ssa repostecontoull end a estoria marauillosa 90Nõ pode prẽder nũca morte uergõnosaaquele que guarda a uirgen groriosa

Quãdo uiu el cõde. aquele que chegaraant[ ]ele uiu[ ]e soube de como queimarao caleir o outro que aquele mezcrara 95teueo por cousa d[ ]oyr muit espantosaNõ pode prẽder nũca morte uergõnosaaquele que guarda a uirgen groriosa

159 Erro / Error: nuca > nũca.160 Corrixido / Corrected: omee > ome.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 125

[CANTIGA N.º LIII-LIV] Afonso X

126

E disse chorando. uirgen bẽeita seiasque nũca te pagas de mezcras nẽ d[ ]ẽueias [fol. 69r] col. aporen farei ora per todas tas eigreiascontar este feito. & com[ ]es poderosaNõ pode prẽder nũca morte uergõnosaaquele que guarda a uirgen groriosa

Esta .Liiiia. e como santa maria fez oyr. &falar a o que era sordo & mudo en toledo161

Santa maria os enfermos sãae os sãos tira de uia uãaDest un miragre quero contar oraque dos outros non deue seer foraque santa maria que por nos ora 5grande fez na cidade toledãa

Sãta maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa [fol. 69v] col. a

Seẽd y. o enperador d[ ]e( )spãnae d[ ]omees onrrados gran cõpãna 10con el. & caualaria tamãnaque dẽtro nõ cabiã nena chãaSãta maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa

Ali entõ un mõge foi uỹudo 15que del cõd dõ põz era cõnoçudo& troux un seu yrmão sord e mudoque chamauã pedro de solarãaSanta maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa 20

Aqueste non falaua nen oyamas per sinas todo bẽ entendiao que lle mandauan. & o faziaca non uos auia el outr açãaSanta maria os enfermos sãa 25& os sãos tira de uia uãa

161 Borraduras / Erasures: ll. 33, 34, 69, 70, 83, 84 (x 2), 88, 107.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 126

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LIV]

127

E pero non oya nen falauaen santa maria muito fiauae chorand e mugĩdo lle rogauaque o sãasse. & va mannãa162 30Santa maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa

Ll[ ]auẽo que foi per ant[ ]a eigreia& uiu dẽtro claridade sobeiae entre ssi disse se deus me ueia 35 col. besta claridade non e umãaSãta maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa

Pus isto uiu un ome mui fremosouestido ben come religioso 40que no leuar. nõ foi mui pregyçosocab o altar. u tangen[ ]a cãpãaSãta maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa

Do corpus domini. & uiu estando 45un om ant[ ]o altar bẽ como quandoesta o que diz missa conssagrãdoa ostia. a costume romãaSãta maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa 50

E a destro uiu estar. da capelade gran fremosura va donzelaque de faiçõ & de coor mais belaera. que non est a neu[ ]e a grãaSanta maria os enfermos sãa 55& os sãos tira de uia uãa

Que lle fezo sinas que sse chegasseant o preste. & que[ ]ss agẽollassee ao preste fez que o catassea uirgen piedosa. & louçãa 60

Santa maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa [fol. 70r] col. a

Que lle meteu o dedo na orellae tiroull end un uermẽ a semelladestes do sirgo. mais come ouella 65era uelos e coberto de lãaSanta maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa

E tantoste oyr. ouue cobrado& foiss a casa do mõge priuado 70e logo per sinas ll[ ]ouue mostradoque ia oya o gal163 e a rãaSanta maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa

Entõ corrẽd o mõge como cerua 75se foi a cas don ponço de minerua& disse cõde. nõ sei con qual eruaoe pedr e a orella lle mãaSanta maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa 80

E entõ diss el conde muit agĩam[ ]ide polo que fez a meezĩaca ben leu e maestre de meçĩaou de salerna a ciziliãaSanta maria os enfermos sãa 85& os sãos tira de uia uãa

E de pus esto. uernes madurgadaleuaua vĩ[ ]e pan aa pousadapedro do mõge u fez sa passada col. bperant[ ]a porta. que e mais iusãa 90Santa maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa

162 Corrixido / Corrected: mannaa > mannãa163 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): galle > gal e.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 127

[CANTIGA N.º LIV-LV] Afonso X

128

Da eigreia. & ya pela mãocõ el un preste. & uiu bẽ de chãopedro uĩir a[ ]ssi. un ome cão 95ena cabeça. & a barua cãaSanta maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa

Que o tirou cõtra ssi mui corrẽdo& foy o ena eigreia metendo 100u uiu a preto do altar seendoa uirgen d[ ]elisabet coyrmãaSanta maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa

Que mãdou ao preste reuestido 105que lle fezera cobralo oydoque lle fezesse que logo guaridofosse da lĩgua que nõ disses ãaSanta maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa 110

Logo o que mãdou ela. foi feitoca o preste sabia de tal preitoporẽ da lĩgua ond era contreitolle fez falar parauoa certãaSanta maria os enfermos sãa 115& os sãos tira de uia uãa [fol. 70v] col. a

E pois saĩdad ouue reçebudadiss a gran uoz madre de deus aiudaa o teu seruo que a cõnoçudaa ta graça. e cantou antiuãa 120Santa maria os enfermos sãa& os sãos tira de uia uãa

Quãtos aqueste miragre souberõa santa maria loores deron& tãtos aa eigreia uẽeron 125que nõ cabiã y. nena quintãa

Santa maria os enfermos sãae os sãos tira de uia uãa

Esta .Lva. e como santa mariatolleu ao demo o minỹo que lledera sa madre cõ sãna de seumarido por que cõçebera del enodia de pascoa164

Cõ seu bẽ senpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos sant mariaCon aiuda nos uenee con sa anparança col. bcontra o que nos tene 5no mund en gran balãçapor toller nos o beneda mui nobre sperançamas uẽgança. filla a groriosapoderosa. del. & sẽpre nos guya 10

Cõ seu bẽ senpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

Desto no tẽpo d[ ]anteachamos que fezeraa do mui bon talante 15gran marauilla feradũa moller andante [fol. 71r] col. amal. que seu fillo dera.e posera. por que fora pecare.de[ ]o dare. ao dem en bailia 20Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

En terra de roma ouu[ ]icom escrit ei achadoun ome com aprendi 25bõo & muit onrrado& de mais segund oy

164 Borraduras / Erasures: ll. 21, 47, 150, 163, 178, 235.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 128

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LV]

129

riqu[ ]e mui ben casado& amado. de todolos da terraca sẽ err[ ]a. sa fazẽda fazia 30Cõ seu bẽ sepre165 uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

Cst166 ome & sa mollermui gran tẽp esteuerõseruindo deus uolõter 35& seus fillos fezerone quãt ouuerõ mestera cada ũu deronpois poserõ. de tẽer castidade& uerdade. entre ssi noit e dia 40Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

Mas o dem a que pesoudaquesto que poseran col. bmuitas carreiras buscou 45pera o que fezerandesfazer. e tãt andouque o que manteuerãu iouuerã. cada un en seu leito.cõ despeito. os meteu en folia 50Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

Muit ouu[ ]o demo prazerpois que ouue uençudoo om e fez lo erger 55de seu leit encendudopor cõ sa moller iazer& o que prometudo& tẽudo. muit era que guardass[ ]e.non britasse. el ende o partia 60Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

A moller chorãd entõa que muito pesaualle diss aquesta razon 65como o dem andauapor britar sa profissõmas que lle conssellaua& rogaua. que o el nõ fezesse.ca soubesse. que a deus pesaria 70Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiuda [fol. 71v] col. acõnoçuda de nos santa maria

De mais festa sera crasdessa pascoa santaporend en[ ]ti satanas 75non aia força tantaque o que prometud asbrites. ca quen quebrantaou[ ]ss encãta a britar sa promessalog ẽ[ ]essa ora. de deus desuia 80Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

O ome nõ quis per rẽleixar seu fol deleitonen catou y mal nẽ bẽ 85mas pois cõpriu o preitoela con sana porendiz o que sera feitoeu endeito o daqui que seu seiasen peleia do demo toda uia 90Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

Logo bẽes dessa ueza moller foi en cintadũ minỹo que pois fez 95con pesar sen enfintapor que o mui mais ca pez

165 Erro / Error: sepre > sẽpre.166 Erro / Error: Cst ome > Est ome.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 129

[CANTIGA N.º LV] Afonso X

130

negro. nen que a tinta col. bdel nõ quinta. mas todo o minỹofremosỹo. de pois auer deuia 100Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

Onde depois sẽ mẽtiro demo de mal chẽoa os doz anos pedir 105aquel minỹo uẽoa sa madre sen falire diss ao quinzẽoen meu sẽo. o leuarei sẽ fallasen baralla doutre. & sẽ perfia 110Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

A madre cõ gran pesar& cõ mui gran quebrãtocomeçou log a chorar 115por seu fill e fez chantoe pois fezeo chamare dissell enton tantoao santo papa que e en romauai. e toma auer por ena uia 120Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

Ca d[ ]a tanto soon fisque te porra consselloen teu mal par san dinis [fol. 72r] col. a& o moç en trebellonono teu[ ]e por parisfoi. & pois no concellono uermello pano cõnoceu logono meog[ ]o papa da crerizia 130Con seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

E tã[ ]toste que o uiua ele mantenentefoi. & bẽ lle descobriu 135seu feito que nientedel. nõ leixou nẽ mẽtiumais lo papa cremẽtecertamẽte lle disse essa orasẽ demora te uai pera suria 140Con seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos sãta maria

Ca un sãt om y estaque end e patriarchadaquela terra. e a 145en pode la comarca& conssello te darabõo se deus me parcabusca barca. & uai tost e nõ choresnẽ demores. & fas ta romaria 150Cõ seu bẽ sẽpre uẽ aiudasenpre uen en aiuda col. b

Cõtaria uos de duras mui grãdes tormentasque sofreu no mar de sur 155o moço. ca trezentasmillas. correu seẽ nẽllurfolgar. ou quatrocẽtasou quinẽtas. sẽ ancora deitarẽnẽ chegarẽ a terra d[ ]armenia 160Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

E per com aprẽdi167 euo moço muit agĩachegou a[ ]el. & lle deu 165a carta que tĩiae dissell ai sẽnor meupola santa reỹa

167 Corrixido / Corrected: apredi > aprẽdi.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 130

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LV]

131

meezĩa na mia coita põ cedo& cõ medo. seu mal lle descobria 170Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos sãta maria

O patriarcha sen allle disse sei que andascõ mui gran coita mortal 175mais desto que demãdasun ermitan sei atalque uestiduras brãdasnẽ uiandas nõ usa terrẽaes [fol. 72v] col. ase nõ taes como llas deus enuia 180Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

E achaloas ben seiena negra mõtãnamas atanto te direi 185que nõ leues conpãnaca per com eu apres einona quer. & sa mãnae estrãna doutr[ ]ome. & sa uidamui conprida soo sen conpãnia 190Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

O camĩ[ ]enton colleuo moç e gran iornadapois cada dia prẽdeu 195que nũca folgou nadaata que[ ]ll apareceua ermida sagradau morada daquel religiosoomildoso era. que deus seruia 200Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos sãta maria

O moç ouue gran saborpois entrou na capelamas do ermitã mayor 205que uiu dẽtr en sa cela col. b

u[ ]ll enton nostro sẽnordeu en un escudelagrand e bela. dous pães bẽ do ceoso un ueo que[ ]a toda cobria 210Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos sãta maria

E o angeo de deusdo ceo da alturadeceu ontr[ ]os seruos seus 215en mui bela figura& diss ai amigos meuspor que uossa naturanõ endura muito fame nẽ sededous tẽede pães. & logo[ ]ss ya 220Cõ seu bẽ sepre uẽ en aiudacõnoçuda de nos sãta maria

Pois comerõ daquel pão moço sa fazendacontou ao ermitan 225chorãdo sen contẽdael diss a do bon talanroga que te defendae cõprẽda o demo & o domeque nõ tome a[ ]ti com el querria 230Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

Ela seia teu solaz [fol. 73r] col. aa( )te[ ]ena mannãaque direi eu se lle praz 235missa pela luz chãae comũgartei en paz& a ta alma sãae certãa sera de paraisou a riso sẽpre & alegria 240Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

O ermitã ant[ ]a luzas oras foi dizendo

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 131

[CANTIGA N.º LV-LVI] Afonso X

132

daquel que morreu na cruz 245por nos. pẽas sofrendoo minỹ ento168 ll[ ]aduzseus liuros mui corrẽdo& tremẽdo disse missa dizede& ualede me ca tenpo seria 250Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudaconoçuda de nos santa maria

De pascoa no mes d[ ]abrila missa começaronmas o demo mui sotil 255el & os seus andarontant a redor do couilque o moço fillaron& leuarõ da missa na segredaque mui queda o ermitã dizia 260 col. bCõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

Com a estoria dizu diabres leuauão moç e como perdiz 265assi o depenauanuiron a enperadrizdo ceo. que dultauã& leixauã o moço. & fogianca sabiã que llo nõ leixaria 270Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

Pois que tolleu o dõzela uirgen com oistesao dem e seu tropel 275fezo fogir mui tristesmas o ermitan fieldiss ai deus cõsẽtistes

ou dormistes u mi[ ]o moço prenderõ& tolleron que ante mi siia 280Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

Como ome que se dolchorand e nõ riindoo ermitã come fol 285s[ ]ouu[ ]a tornar pedĩdoo moço. & en ssa prol [fol. 73v] col. aestando comedindofoi oyndo u a paz acabaraque[ ]ll en crara uoz. amẽ respõdia 290Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

O ermitã enton preso moço pela mãoque a reỹa cortes 295lle dera liur[ ]e são& dissell amigo ueseu te faço certãobẽ de chão que des[ ]oi mais es quitodo maldito demo que te seguya 300Cõ seu bẽ sẽpre uẽ en aiudacõnoçuda de nos santa maria

Esta .Lvia. e como santa ma-ria resocitou un minỹo ensanta maria de salas169

Por que e santa marialeal e mui uerdadeiraporen muito[ ]ll auorrece col. ba paraura170 mentireiraE porend un ome bõo 5

168 Erro / Error: ento > entõ.169 Borraduras / Erasures: ll. 12, 19, 109.170 Marcado para substituír (extremo da marxe esquerda) / Marked for replacement (far left margin): a

paraura > a promessa.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 132

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LVI]

133

que en darouca morauade sa moller que auiabõa e que muit amauanon podia auer filloe porende se queixaua 10muit end el. mas dissell elaeu uos porrei en carreira [fol. 74r] col. a

Por que e santa marialeal e mui uerdadeira

Com aiamos algũ fillo 15ca se[ ]non eu morreriaporẽ dou uos por cõsselloque log a santa mariade salas. ãbos uaamosca quen se ẽ[ ]ela fia 20o que pedir dar lla logoaquest e cousa certeiraPor que e sãta marialeal e mui uerdadeira

Muit en proug ao marido 25& tantoste se guysaronde fazer sa romaria& en seu camỹ ẽtraron& pois foron na eigreiasanta maria rogaron 30que podessen auer filloontr[ ]el & sa conpãneiraPor que e santa marialeal e mui uerdadeira

E a moller fez promessa 35que se ela fill ouuesseque cõ seu peso de cera col. ba un ano llo trouxesse& por seu seruidor sẽprena sa eigreia o desse 40

& que aquesto conprisseentroull ende por maneira171

Por que e santa marialeal e mui uerdadeira

E pois aquesto dit ouue 45anbos fezeron tornadaa darouca u morauanmas nõ ouu[ ]i gran tardadaque log a poucos de diasela se sentiu prẽnada 50& a seu tenp ouue fillofremoso de gran maneiraPor que e santa marialeal e mui uerdadeira

Des que lle naceu o fillo 55en logar que adianosdess end a santa mariateueo grãdes set anosque lle nõ uẽo emẽtenen da cera nẽ dos panos 60con que o leuar deuera& cuidou seer arteiraPor que e sãta marialeal e mui uerdadeira [fol. 74v] col. a

Ca u quis tẽe[ ]lo fillo 65& a cera que tĩiadeu feuer ao minỹo& matoo muit agĩaque lle nũca prestar podefisica nen meezĩa 70mas gran chãto fez la madrepois se uiu dele senlleiraPor que e santa marialeal e mui uerdadeira

171 Marcado (con puntos) para substitución non indicada / Marked (underdotted) for replacement notindicated: maneira > ?

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 133

[CANTIGA N.º LVI] Afonso X

134

Que o soterrassẽ logo 75o marido ben quiseramais la madre do minỹodisse con gran coita feraque el[ ]a santa mariao daria que llo dera 80cõ sa cera como[ ]ll elaprometera da primeiraPor que e santa marialeal e mui uerdadeira

E logo en outro dia 85entrarõ en seu camĩo& a madr en ataudeleuou sig aquel minỹo& foron en quatro dias& ant[ ]o altar festĩo 90o pos fazẽdo gran chãto col. bdepenando sa moleiraPor que e sãta marialeal e mui uerdadeira

E dizẽd a grandes uozes 95a[ ]ti uẽno groriosacõ meu fill e cona cerade que te foi172 mentirosaen cho dar quand era uiuomas por que es piedosa 100o adug ante ti morto& dous dias a que cheiraPor que e santa marialeal e mui uerdadeira

Mas se mio tu dar quisesses 105nõ por que seia dereto173

mas por que sabes mia coita& non catasses despeitode como fui mentirosa

mas guardar y meu proueito 110& nõ quisesses que fossenoiosa. & mui parleiraPor que e santa marialeal e mui uerdadeira

Toda[ ]a noit a mesquỹa 115esteu[ ]assi braadandoant[ ]o altar en gẽollossãta maria chamando [fol. 75r] col. aque[ ]ss a( )mercẽasse dela& seu fillo ll[ ]ẽmẽtando 120a quen polas nossas coitasroga senpr[ ]e e uozeiraPor que e santa marialeal e mui uerdadeira

Mas que fez santa maria 125a sẽnor de gran uertudeque da aos mortos uida& a enfermos saudelogo fez que o minỹochorou eno ataude 130u iazia muit enuoltoen panos dũa liteiraPor que e santa marialeal e mui uerdadeira

Quãdo o padr[ ]e a madre 135que faziã muit esquiuodoo por seu fillo. uironque o minỹ era uiuobritaron o ataudeu iazia o catiuo 140entõ uẽo y mais gẽteque nõ uen a va feiraPor que e santa marialeal e mui uerdadeira

172 Marcado (con puntos) para substitución non indicada / Marked (underdotted) for replacement notindicated: foi > fui?

173 Corrixido / Corrected: derero > dereto.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 134

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LVI-LVII]

135

Por ueer o gran miragre 145 col. bque a uirgen demostrarade como aquel minỹode morte resocitaraque a cabo de seis diasiazẽdo morto chorara 150por prazer da groriosasanta e dereitureraPor que e santa marialeal e mui uerdadeira

Esta .Lviia. e de como o crerizõmeteu o anel eno dedo da oma-gẽ de santa maria. & a omagenencolleu o dedo cõ[ ]el174

A uirgen mui groriosareỹa espirital. dos que amae ceosa. ca nõ quer que façã malDest un miragre fremosoond aueredes sabor [fol. 75v] col. auos direi que fez a uirgenmadre de nostro sẽnorper que tirou de gran fallaa un mui falss amadorque amiude canbiaua 10seus amores dun en al

A uirgen mui groriosareỹa espirital

Foi en terra d[ ]aleimãnaque querian renouar 15vas gentes sa eigreia& poren foran tirara magestad ende fora col. bque estaua no altar& poserona na porta 20da praça so[ ]o portal

A uirgen mui groriosareỹa espirital

En aquela praç auiaun prado mui uerd assaz 25en que as gẽtes da terrayan tẽer seu solaz& iogauan[ ]a pelotaque e iogo de que prazmuit a omees mãcebos 30mais que outro iog atalA uirgẽ mui groriosareỹa espirital

Sobr[ ]aquest va uegadachegou y un gran tropel 35de mãcebos por iogarẽa pelot e un donzelandaua y namoradoe tragia seu anelque sa amiga lle dera 40que end era naturalA uirgen mui groriosareỹa espirital

Este dõzel cõ gran medode[ ]xell[ ]o anel torcer [fol. 76r] col. aquando feriss a pelotafoi buscar u o põerpodess e uiu a omagetã fremosa parecer& foi llo meter no dedo 50dizẽd oy mais nõ m[ ]ẽchalA uirgẽ mui groriosareỹa espirital

Daquela que eu amauaca eu ben[ ]o iur[ ]a deus 55

174 Borraduras / Erasures: ll. 18, 24, 25, 26.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 135

[CANTIGA N.º LVII] Afonso X

136

que nũca tan bela cousauirõ estes ollos meusporen daqui adeanteserei eu dos seruos teus& est anel tan fremoso 60ti dou porend en sinalA uirgẽ mui groriosareỹa espirital

E os gẽollos ficadosant[ ]ela con deuoçon 65dizendo aue mariaprometeu lle log entõque des[ ]ali adeantenunca no seu coraçõoutra moller bẽ quisesse 70& que lle fosse lealA uirgen mui groriosa col. breỹa espirital

Pois feit ouue sa promessao donzel. logo[ ]ss ergeu 75e a omagen o dedocono anel encolleu& el quãdo uiu aquestotã gran pauor lle creceuque diss a mui grãdes uozes 80ai santa maria ualA uirgẽ mui groriosareỹa espirital

As gẽtes quand est oyrõcorrendo chegaron y 85u o donzel braadaua& el contou lles des[ ]icomo uos ia dit auemos& conssellaronll assique orden logo fillasse 90de monges de claraualA uirgẽ mui groriosareỹa espirital

Que o fezesse cuidarõlogo todos dessa uez 95mas per cõssello do demoele doutra guysa fezque o que el prometeraaa uirgen de gran prez [fol. 76v] col. aassi llo desfez da mẽte 100como desfaz agua salA uirgẽ mui groriosareỹa espirital

E da uirgen groriosanũca de pois se nẽbrou 105mas da amiga primeiraoutra uez se namoroue per prazer dos parẽteslogo con ela casou& sabor do outro mũdo 110leixou. polo terrẽalA uirgẽ mui groriosareỹa espirital

Poilas uodas forõ feitase o dia se sayu 115deitouss o nouio primeiro& tan toste[ ]ss adormiu& el dormĩdo. en sõnosa santa maria uiuque[ ]o chamou mui sãnuda 120ai meu falss[ ]e mẽtiralA uirgẽ mui groriosareỹa espirital

De mi por que te partiste& fuste fillar moller 125mal te nẽbrou a sortella col. bque me dest ond a mesterque a leixes & te uaascomigo a como quersenon daqui adeante 130aueras coita mortal

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 136

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LVII-LVIII]

137

A uirgẽ mui groriosareỹa espirital

Logo s[ ]e( )spertou o nouiomas pero nõ se quis ir 135& a uirgen groriosafez lo outra uez dormirque uiu iazer ontr[ ]a nouiae ssi pera os partirchamãd a[ ]el mui sãnuda 140mao falsso deslealA uirgẽ mui groriosareỹa espirital

Ves e por que me leixastee sol uergõna non as 145mas se tu meu amor queresdaqui te leuantarase uai te comigo logoque non esperes a craserge te daqui correndo 150e sal desta casa salA uirgen mui groriosareỹa espirital [fol. 77r] col. a

Entõ s[ ]espertou o nouio& desto tal medo pres 155que[ ]s ergeu & foi sa uiaque nõ chamou dous nẽ tresomees. que cõ el fossen& per mõtes mais dũ mesandou. & en un ermida 160se meteu cab[ ]un pĩalA uirgẽ mui groriosareỹa espirital

U pois en toda sa uidaper com[ ]eu escrit achei 165seruiu a santa mariamadre do muit alto rei

que[ ]o leuou pois cõssigoper com[ ]eu creo & seideste mũd a paraiso 170o reino celestialA uirgẽ mui groriosareỹa espirital

Esta .Lviiia. e de como. o ca-ualeiro que perdera seu açor& foy o pidir a santa mariade salas. & estando na igre-ia. posou lle na mão175

Quẽ fiar na madre col. bdo saluador non perdera rende quanto seu forQuen fiar ẽ[ ]ela de coraçõauerra lle com a un ifançõ 5auẽo eno reino d[ ]aragonque perdeu a caça un seu açor

Quẽ fiar na madre do saluadornõ perdera rẽ que quanto seu for

Que grãd e mui fremos era & rẽ 10nõ achaua que nõ fillasse bẽde qual priiõ açor fillar cõuend[ ]aue pequena tro ena mayorQuẽ fiar na madre do saluador [fol. 77v] col. anõ perdera rẽ de quanto seu for 15

E daquest o ifãçõ gran pesarauia. de que[ ]o nõ pod achare porẽde o fez apregõarpela terra toda en derredorQuẽ fiar na madre do saluador 20nõ perdera rẽ de quanto seu for

E pois que por esto nono achoupera salas seu camĩo fillou

175 Borraduras / Erasures: ll. 10, 16.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 137

[CANTIGA N.º LVIII-LIX] Afonso X

138

& de cera semellança leuoude sa au[ ]e diss assi ai senor 25Quẽ fiar na madre do saluadornõ perdera rẽ de quanto seu for

Sãta maria eu uẽno a[ ]ticõ coita de meu açor que perdique mio cobres. & tu fas lo assi 30& auermas sẽpre por seruidorQuẽ fiar na madre do saluadornõ perdera rẽ de quanto seu for

E de mais esta cera ti dareien sa figura. & sẽpr andarei 35pregõado teu nome e direicomo dos santos tu es la mellorQuẽ fiar na madre do saluadornõ perdera rẽ de quanto seu for

Pois esto disse. missa foi oyr 40mui cãtada. mais ãte que partir col. bs[ ]ẽ quisesse. fez ll[ ]o açor uĩirsanta maria. ond ouu[ ]el saborQuẽ fiar na madre do saluadornõ perdera rẽ de quanto seu for 45

E que ouuess end el mayor prazerfez ll[ ]o açor ena mão decercome se ouuesse log a prendercaça cõ[ ]el. como faz caçadorQuẽ fiar na madre do saluador 50nõ perdera rẽ de quanto seu for

E el ẽtõ muit a madre de deusloou. & chorãdo dos ollos seusdizẽd ai sẽnor tatos sõ os teusbẽes que fazes. a quen as amor 55Quẽ fiar na madre. do saluadornõ perdera rẽ de quanto seu for

Esta .Lviiiia. e como a oma-gẽ de sãta maria que un mo-uro guardaua en sa casaonrrada mẽte deitou lei-te das tetas

Por que aiã de seerseus miragres mais sabudos [fol. 78r] col. ada uirgen deles fazeruai ant omes descreudosE dest aueo assi 5como uos quero contardun mouro com aprendique con ost en ultramargrande foi segũd oipor crischãos guerreiar 10& roubar. que nõ erã percebudos col. b

Por que aian de seerseus miragres mais sabudos

Aquel mouro astragouas terras u pud entrar 15& todo quanto roboufezeo sigo leuar& mui ledo se tornoua sa terra. & iuntarfoi e dar 20os roubos que ouu auudosPor que aian de seerseus miragres mais sabudos

Daquel auer que partiufoi en pera[ ]ssi fillar 25va omagẽ que uiuda uirgẽ que nõ a par& pois la muito cousiufezea logo alçar& guardar 30en panos176 d[ ]ouro teçudos

176 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): pãnos > panos.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 138

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LIX-LX]

139

Por que aian de seerseus miragres mais sabudos

E amẽude ueera ya muit e catar 35pois fillauass a dizer [fol. 78v] col. aontre[ ]ssi & rezõar177

que non podia creerque deus quisess encarnarnen tomar 40carn[ ]en moller & perdudosPor que aian de seerseus miragres mais sabudos

Son quãtos lo creer uãdiss el. ca nõ poss osmar 45que quisesse tal afanprẽder deus nẽ[ ]ss abaxarque el que este tã granse foss en corp ensserrarnen andar 50ontre poboos miudos178

Por que aian de seerseus miragres mais sabudos

Como dizẽ que andoupera o mũdo saluar 55mas se de quant el mostroufoss a[ ]mi que quer mostrarfaria me logo soucrischão. sen detardare crismar 60cõ todos179 estes baruudosPor que aian de seerseus miragres mais sabudos col. b

Adur pod esta razõtoda o mour encimar 65quãd a omagẽ entonuiu duas tetas a parde uiua carn[ ]e d[ ]al nõque foron logo mãare deitar 70leite come per canudosPor que aian de seerseus miragres mais sabudos

Quãd esto uiu sẽ mẽtircomeçou muit a chorar 75& un crerigo uĩirfez. que[ ]o foi batiçar& pois desto sen faliros seus crischãos tornarfez. & ar 80outros bẽes cõnoçudosPor que aian de seerseus miragres mais sabudos

Esta .Lxa. e de loor de sãta mariaque mostra por que razonencarno nostro sẽnor ẽ[ ]ela180

Non deue null[ ]omedesto per ren dultar [fol. 79r] col. aque deus ena uirgenuẽo carne fillarE dultar non deue 5por quanto uos direipor que se non foss estonon uiramos reyque corpos e almas

177 Corrixido (escrito por riba) / Corrected (by overwriting): rezẽar > rezõar.178 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): mĩudos > miudos.179 Marcado (de forma pouco clara) para substituír (extremo da marxe esquerda) / Marked (ambiguously)

for replacement (far left margin): cõ todos estes baruudos > cõ estes mouros baruudos.180 Borradura / Erasure: l. 61.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 139

[CANTIGA N.º LX-LXI] Afonso X

140

nos iulgass eu o sei 10como ieso cristo nos uerra ioigar col. b

Non deue null omedesto per ren dultar

Nen doutra maneiranos nõ uiramos deus 15nen amor con doonũca dos feitos seusouueramos. se elnõ foss amigos meustal que nossos ollos 20o podessen catarNon deue null omedesto per ren dultar

Ca deus en[ ]ssi meesmoele mẽgua non a 25nen fame nẽ sedenẽ frio nunca ianẽ door nen 181

pois quẽ se doeradel. nen piedade 30auera. nen pesarNon deue null omedesto per ren dultar

E poren dos ceosquis en terra decer 35sen seer partido [fol. 79v] col. anẽ mẽguar seu podere quis ena uirgenpor nos carne prẽder& leixouss en cima 40de mais por nos matarNõ deue null omedesto per ren dultar

Onde come a deuslle deuemos amor 45& come a padre& nosso criadore come a omedel coita & doorauermos de quanto 50quis por nos endurarNon deue null omedesto per rẽ dultar

E a santa uirgẽen que ss[ ]el ensserrou 55de que prendeu carne& por madre filloumuit amar deuemosca per ela mostroutodas estas cousas 60que uos fui182 ia cõtarNon deue null ome

Esta .Lxia. e de como santa maria col. bguardou o monge que o demo quis espantar polofazer perder183

Uirgen sãta mariaguarda nos se te prazda gran sabedoriaque eno demo iazCa ele noit e dia 5punna de nos meterper que façamos erropor que a deus perder [fol. 80r] col. aaiamo[ ]lo teu filloque quis por nos sofrer 10

181 Marcado e preparado (borrado) para substitución (marxe dereita) non aplicada / Marked and prepared(erased) for replacement (right margin) not made: nen door nen morte > nen door nen coita.

182 Corrixido / Corrected: foi > fui.183 Borraduras / Erasures: ll. 7, 65.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 140

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXI]

141

na cruz paxõ & morteque ouuessemos paz

Virgen sãta mariaguardanos se te praz

E desto meus amigos 15uos quer ora contarun miragre fremosode que fiz meu cãtarcomo santa mariafoi un mõge guardar 20da tentaçõ do demoa que do ben desprazVirgen santa mariaguardanos se te praz

Este mõg ordĩado 25 col. bera. segund oymuit e mui bẽ sa ordẽtĩia com aprendimas o demo arteiroo contoruou assi 30que o fez na adegabeuer do uỹ[ ]assazVirgen santa mariaguarda nos se te praz

Pero beued estaua 35muit o mõge quis s[ ]irdereit aa eigreiamas o dem a saliren figura de touroo foi polo ferir 40cõ seus cornos meriudosben como touro fazVirgẽ santa mariaguardanos se te praz

Quãd esto uiu o mõge 45feramen s[ ]e( )spantoue a santa maria

mui de[ ]rriio chamouque[ ]ll apareceu log eo tour amẽaçou 50dizendo uai ta uiamuit es de mal solaz [fol. 80v] col. aVirgen santa mariaguarda nos se te praz

Pois en figura d[ ]ome 55pareceull outra uezlongu[ ]e magr[ ]e ueloso& negro come pezmas acorreulle logoa uirgen de bon prez 60dizendo184 fuge maomui peor ca rapazVirgẽ santa mariaguarda nos te praz

Pois entrou na eigreia 65ar pareceull entono demo en figurade mui brauo leõmas a uirgẽ mui santa 70deu lle con un bastõdizendo tolt astrosoe logo te desfazVirgẽ santa mariaguarda nos se te praz

Pois que santa maria 75o seu mõg acorreucomo uos ei ia dito& ll[ ]o medo tolleudo demo e do uỹo col. bcõ que era sandeu 80dissell oi mais te guardae non seias maluazVirgen santa mariaguarda nos se te praz

184 Marcado para substituír (extremo da marxe esquerda) / Marked for replacement (far left margin):dizendo fuge > e disse fuge.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 141

[CANTIGA N.º LXII] Afonso X

142

Esta .Lxiia. e como sãta mariatolleu a agua da fõte a ocaualeiro en cuia erdadeestaua. & a deu a os fradesde mõssarrat a que[ ]a el queria uẽ185

Tanto son da groriosaseus feitos mui piadososque fill aos que an muitoe da aos menguadososE daquest un gran miragre 5fez pouc[ ]a en catalonna [fol. 81r] col. aa uirgen santa mariaque cõ ieso cristo ponnaque no dia do ioizopossamos ir sen uergõna 10ant[ ]el a que non uaamosu yran os soberuiosos

Tanto son da groriosaseus feitos mui piadosos

Mõssarrat este chamado 15o logar u e a fontesaborosa grãd e claraque nac en cima dũ mõteque era dũ caualeiro col. b& doutra parte de frõte 20auia un mõesteirode monges religiososTanto son da groriosaseus feitos mui piadosos

Mas en aquel mõesteiro 25põto d[ ]agua non auiasenõ quãt o caualeiroda fonte lles dar queriapor que os mõges lle dauãsa renda da abadia 30

& quãdo lla nõ cõpriãeran dela perdidososTanto son da groriosaseus feitos mui piadosos

E demais sobre tod esto 35el assi os pennorauaque quãto quer que achassedo mõesteiro. fillaua& porẽd aquel cõuentoen tan gran coita estaua 40que nõ cãtauan[ ]as oras& andãuã mui chorososTanto son da groriosaseus feitos mui piadosos

Os mõges por que sẽtiã 45a sa casa mui mẽguada [fol. 81v] col. aentre[ ]ssi acord ouuerõde lle nõ darẽ en nadaca tĩian por soberuiade beuer agua cõprada 50poren todos na eigreiaentrarõ muit omildososTanto son da groriosaseus feitos mui piadosos

Dizẽd ai santa maria 55a nossa coita ueede& cõ deus o uosso filloque todo pode põedeque nos de algũ cõsselloque nõ moiramos de sede 60ueẽd agua conos ollos& seer dela deseiososTanto son da groriosaseus feitos mui piadosos

185 Borraduras / Erasures: ll. 17, 22, 52.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 142

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXII-LXIII]

143

Pois sa oraçõ fezerõ 65a sẽnor de piedade186

fez que se cãbiou a fõtebẽ dentro na sa erdadedos mõges. que ant auiãda agua gran soidade 70& des ali adeanteforõ dela auodosos187

Tanto son da groriosa col. bseus feitos mui piadosos

Pois que uiu o caualeiro 75que sa fõt assi perderapor prazer da groriosaque lla aposto tolleradeu a erdad u estauaa fonte ond el uẽderaa agu[ ]aquele cõuẽtoonde pois forõ uiçososTanto son da groriosaseus feitos mui piadosos

Esta .Lxiiia188 e como sãta mariaguyou os romeus que yana sa eigreia a seixon. & erra-ran o camỹo de noite189

Bẽ com aos que uã per mar a estrela guya. outro ssi aos seus guyar. uai santa mariaCa ela nos uai demostrar [fol. 82r] col. ade como nos guardemos 5do demo e de mal obrar& en como gãemos

o seu reino que nõ a parque nos ia perdemosper don eua que foi errar 10per sa gran folia

bẽ com aos que uã per mara estrela guya

E ar acorre nos aquienas mui grãdes coitas 15 col. bsegund eu sei ben & oyquaes auemos doitasca muitos omẽes eu ui& molleres moitasa que el[ ]acorreu assi 20de noit e de diabẽ com aos que uã per mara estrela guya

E segũd eu oy dizerva mui gran cõpãna 25de romeus ar foi guareceren va gran montãnaen que[ ]ss ouuerã de perdercon coita estrannapor que lles foi escurecer 30& perderon uiabẽ com aos que uã per mara estrela guya

E sẽ aquest un med atalenos seus corações 35auiã mui fero mortalca andauan ladrõesper[ ]i fazẽdo muito malporend orações

186 Marcado (con puntos) para unha corrección (interlineal) non aplicada / Marked (underdotted) for cor-rection (interlinear) not made: piedade > piadade.

187 Erro / Error: auodosos > auõdosos.188 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): .Lxiiiia > .Lxiiia.189 Borraduras: epígrafe / Erasures: epigraph; ll. 40, 71.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 143

[CANTIGA N.º LXIII-LXIV] Afonso X

144

fezerõ todos y sen al 40quis como sabiabẽ com aos que uã per mar [fol. 82v] col. aa estrela guya

E chamãd a madre de deuscom[ ]e nosso costume 45que dos graues pecados seusperdess ela queixume& logo aqueles romeusuiron mui gran lume& disseron ai sẽnor teus 50somos. toda uiabẽ com aos que uã per mara estrela gya190

Et en aquel grã lum entõuiron va mui bela 55moller de corp e de faiçõe ben come donzelalles pareceu. & pero nõ siia en selamas tĩa na ma un bastõ 60que resprandeciabẽ com aos que uã per mara estrela guya

E poi la dõzela chegoutodas essas montãnas 65do seu grã lum alumẽou& logo as conpãnasdereito a seixon leuou& per muit estrãnas col. bterras. en saluo os guyou 70como quẽ podiabẽ com aos que uã per mara estrela guya

Esta .Lxiiiia. e como a oma-gẽ de santa maria alçou o gẽo-llo. & recebeu o colbe da sae-ta por guardar o que esta-ua pos ela191

A madre de deusdeuemos tẽer mui carapor que a os seussẽpre mui ben os anparaE desto uos contar quero 5va mui gran demostrãça [fol. 83r] col. aque mostrou santa mariaen terra d[ ]orlens en françaal con de peiteusque un castelo cercara 10e come iudeusassi filla los cuidara

A madre de deusdeuemos tẽer mui cara

Este castell aquel cõde 15por[ ]al fillar nõ queriasenõ pola gran requezaque eno logar auiaporẽ gran poder col. bde gent ali assũara 20con que conbatero fez. & que[ ]o tomaraA madre de deusdeuemos tẽer mui cara

Se nõ foss os do castelo 25que pois se uirõ coitadosque fillaron a omagẽpor seer mais anparadosda uirgen entonsanta maria que para 30mentes. & que non

190 Erro / Error: gya>guya.191 Borradura / Erasure: l. 41.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 144

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXIV]

145

os seus nunca desãparaA madre de deusdeuemos tẽer mui cara

E logo sobela porta 35do castelo. a poserõ& aorando a muitochorãd assi lle disserõmadre do sẽordo mũd estrela mui crara 40sei defendedorde nos. tu altar & araA madre de deusdeuemos tẽer mui cara

En que o corpo de cristo 45foi feito & conssagrado [fol. 83v] col. a& porende te rogamosque daqueste cond iradonos queras guardar& sei nossa acitara 50ca nos quer britarcõ seus engẽos que paraA madre de deusdeuemos tẽer mui cara

Mãtenẽte dos de fora 55uẽo log un baesteiro& diss a outro da uilaque poserã por porteiroque pera guarirda omagen s[ ]e( )scudara 60que uẽess abrira porta que el serraraA madre de deusdeuemos tẽer mui cara

E de dẽtro respos logo 65que nõ faria en nada& o de fora tan toste

ouu[ ]a baesta armada& tiroull assique sen dulta o chagara 70mas com aprendiun dos gẽollos alçaraA madre de deus col. bdeuemos tẽer mui cara

A omagẽ a tan alte 75que chegou perto da tetapor guardalo baesteiro& feriu lli a saeta& ar aprix alque o de dẽtro tirara 80en maneira talque o de fora mataraA madre de deusdeuemos tẽer mui cara

Esta marauilla uirõ 85os de dẽtr[ ]e os da oste& outrossi fez el conde& deceu a terra tostedun caualo seuen que entõ caualgara 90& come romeuaprix que dentro entraraA madre de deusdeuemos tẽer mui cara

E os gẽollos ficados 95aorou a magestademuito dos ollos chorãdocõnocẽdo ssa maldade& logo mandoutornar quãt ali fillara [fol. 84r] col. a& sa ost alçouque sobr[ ]a uila deitaraA madre de deusdeuemos tẽer mui cara

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 145

[CANTIGA N.º LXIV-LXV] Afonso X

146

Desto a sãta192 maria 105todos loores le deron& pũnaron da saetatirar. mas nũca poderõcom escrit acheida perna u lla ficara 110o que uos dit eibaesteiro que osmaraA madre de deusdeuemos tẽer mui cara

Matalo outro de dẽtro 115que a omagen guardaua& poren santa mariatã grã pesar en mostrauaque nunca per renachei que depois tornara 120a perna. mais tenna. como quand a mudaraA madre de deusdeuemos tẽer mui cara

Esta .Lxva. e de como santa col. bmaria fez ao ome bõo cõno-cer que tragia cossigo193 o demopor seruẽte. & que o queriamatar sẽ nõ pola oraçõ quedizia. sua.194

A reỹa. groriosatant e de gran santidadeque con esto nos defendedo dem e de sa maldadeE de tal razon com esta 5un miragre contar queroque fezo santa maria

aposto e grand e fero [fol. 84v] col. aque nõ foi feito tã grãdeben des lo tenpo de nero 10que enperador de romafoi. daquela gran cidade

A reỹa groriosatãt e de gran santidade

Ond auẽo que un omemui poderos e louçãosisud e fazedor d[ ]algomas tant era bõ crischão195

que tod ele por deus dauaquanto collia en mãoca de todas outras cousasmais amaua caridadeA reỹa groriosatat e de gran santidade

E por mellor fazer esto 25 col. bque muit ele cobiiçauaun espital fezo forada uila. u el morauaen que pã e uĩ[ ]e carne& pescad a todos daua 30& leitos en que iouuessẽen yuern[ ]e en estadeA reỹa groriosatãt e de gran santidade

E como quen a grã coita 35de conprilo que deseiaele mancebos colliaben mãdados sẽ peleiaque aos pobres seruissenmais lo demo cõ enueia 40meteuss en un corpo morto

192 Corrixido / Corrected: sata > sãta.193 Erro / Error: cossigo > cõssigo.194 Borraduras / Erasures: ll. 10, 112, 148, 160 (x 2), 185.195 Erro / Error: crischao > crischão.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 146

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXV]

147

d[ ]ome de mui gran beldadeA reỹa groriosatãt e de gran santidade

E uẽo pera el logo 45mãss[ ]e en bõ cõtenẽte& disse sẽnor queredeque seia uosso sergẽte& o seruiço dos pobres uos farei de bõa mẽtepois ueio que uos queredes 50e fazedes y bõdade [fol. 85r] col. aA reỹa groriosatãt e de gran santidade

E seque[ ]lo meu seruiço 55aueredes en[ ]dõadoquãdo[ ]ll om oyu aquestodizer. foi en mui pagado& demais uiu o fremosoapost e ben rezõado 60& cuidou que nõ andauase nõ cõ gran lealdadeA reỹa groriosatãt e de gra sãtidade

En esta guysa o demo 65chẽo de mal. & arteirofez tãto que o bon omeo fillou por escudeiro& en todos seus seruiçosa[ ]el achaua primeiro 70dizẽdo lle que queredessẽnor a[ ]mi o mandadeA reỹa groriosatãt e de gra santidade

Tãto lle soub o diabo 75fazer cõ que lle prouguesse

que nũca[ ]ll[ ]ele diziacousa que el non creuessede mais nõ auia ome col. bque[ ]o atã ben soubesse 80seruir sẽpr en todas cousassegundo sa uoontadeA reỹa groriosatãt e de gran santidade

E porende lle fazia 85ameude que caçasseenas motãnas196 mui fortes& eno mar que pescasse& muitas artes buscauaper que[ ]o algur matasse 90per que ouuess el a alma& outr ouuess a erdadeA reỹa groriosatãt e de gran santidade

En tod[ ]est o ome bõo 95per rẽ mẽtes nõ metia& poren197 de bõa mẽteu[ ]ll el conssellaua yamas quãdo se leuãtauava oraçon dizia 100da uirgẽ mui groriosareỹa de piedadeA reỹa groriosatãt e de gran santidade

E por aquest aquel demo 105que[ ]ll andaua por uassalo [fol. 85v] col. ani un poder non auiaper nulla rẽ de matalo& pero dia nen noitenon quedaua de tentalo 110macar lle prol nõ auiapor mostrar sa crueldade

196 Erro / Error: motãnas > mõtãnas.197 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): porend de > poren de.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 147

[CANTIGA N.º LXV] Afonso X

148

A reỹa groriosatãt e de gran sãtidade

Desta guysa o bon ome 115que de santidade chẽoera. uiueu mui grã tẽpotrões que un bisp y uẽoque foi sacar ao demologo as linnas do sẽo 120como uos contarei ora& por deus bẽ m[ ]ascuitadeA reỹa groriosatãt e de gran santidade

Aquel bispo era ome 125sant[ ]e de mui bõa uida& mui mais religiosoque se morass en ermida& por aquesto o demotanto temeu sa uĩida 130que disse que nõ podiaseruir por enfermidadeA reỹa groriosa tãt e de col. bgran santidade. que cõ esto nosdefẽde do dem e de sa maldade 135

Ond auẽo que un diaanbos iantando siiã& que todolos sergẽtesforas aquele seruianpregũtou lles o bon ome 140u era. eles dizianque y seruir non uẽeracõ mengua de sãidadeA reỹa groriosatãt e de gran sãtidade 145

Quãd aquest oyu o bispopregũtou lle que om era& ele lle contou todode com a ele uẽerae como lle lealmente 150

senpre seruiço fezeradiss os bispo uẽna logoca de ueerl[ ]ei soidadeA reỹa groriosatãt e de gran santidade 155

Entõ aquel ome bõoenuiou por el correndoquãd esto soub o diaboandou muito reuoluẽdomas pero na cima uẽo [fol. 86r] col. aanteles todo tremendo& poilo catou o bispoconnoceu sa falssidadeA reỹa groriosatãt e de gran sãtidade 165

E diss ao ome bõodeus uos ama bẽ sabiadesque uos quis guardar do demofalss[ ]e de sas falssidades& eu uos mostrarei ora 170com est om en que fiadese demo sen nulla dultamas un pouco uos caladeA reỹa groriosatãt e de gran santidade 175

E entõ diss ao demodime toda ta fazendapor que aquesta cõpãnatodo teu feito aprenda& eu te cõiur e mando 180que[ ]a digas sẽ cõtẽdaper poder de ieso cristoque e deus en trĩidadeA reỹa groriosatãt e de gran santidade 185

Entõ começou o demoa cõtar de com entrara col. ben corpo dũ ome morto

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 148

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXV-LXVI]

149

cõ[ ]que enganar cuidaraa aquel con que andaua 190a que sen dulta matarase[ ]a oraçon non fosseda madre de claridadeA reỹa groriosatãt e de gran santidade 195

Quãd el aquesta diziasol nõ era eu ousadode lle fazer mal niũu& pois est ouue cõtadoleixou caer aquel corpo 200en que era ensserrado& euãeceu198 ant elescomo[ ]x era uãidadeA reỹa groriosatãt e de gran santidade 205

Esta .Lxvia. e como santa mariafez uĩir as cabras mõtesasa mõssarrat. e leixauan seordẽnar aos mõges cada dia199

Mui gran dereit edas bestias obedecer; a santa maria [fol. 86v] col. ade que deus quis nacerE dest un miragre se deus m[ ]ãparmui fremoso uos quer ora cõtar 5que quiso mui grãd a groriosa mostraroidemio se ouçades prazer

Mui gran dereit e das bestiasobedecer; a santa maria de que deus quis nacer

En mõssarrat de que uos ia cõtei 10a un eigreia per quant apres eifeita no nome da madre do alto rei

que quis por nos morte na cruz prenderMui gran dereit e das bestiasobedecer; a santa maria de que deus quis nacer

Aquel logar a[ ]pe dũ mõt estaen que muitas cabras mõtesas a col. bond estrãya marauilla auẽo iaca forõ todas bẽ iuso decerMui gran dereit e das bestias 20obedecer; a santa maria de que deus quis nacer

Ant[ ]a igreia qu[ ]en un uale iaz& ant[ ]a porta parauãss en az& estauã y todas mui quedas en pazta que os mõges las yan mõger 25Mui gran dereit e das bestiasobedecer; a santa maria de que deus quis nacer

E quatr anos durou segũd oyque os mõges ouuerõ pera[ ]ssiassaz de leite que cada noite ali 30uĩian as cabras esto fazerMui gran dereit e das bestiasobedecer; a santa maria de que deus quis nacer

Atẽes que un crerizõ sãdeufurtou un cabrit en. & o comeu 35& das cabras de pois assi lles cõteceuque nũca mais las poderõ auerMui gran dereit e das bestiasobedecer a santa maria de que deus quis nacer

E desta guysa a madre de deus 40quis gouernar aqueles mõges seuspor que de pois. grã romaria de romeusuẽerõ polo miragre saberMui gran dereit e das bestias [fol. 87r] col. aobedecer; a santa maria de que deus quis nacer

198 Marcado para corrección (letra escrita sobre a liña) non aplicada / Marked for correction (superscriptletter) not made: euãeceu > esuãeceu.

199 Borraduras / Erasures: ll. 7, 37.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 149

[CANTIGA N.º LXVII] Afonso X

150

Esta .Lxviia. e como sãta mariaguareceu o moço pegureiro queleuaron a seixõ. & lle fez sabero testamento das escrituras ma-car nunca leera200

Como pod a groriosamui ben enfermos sãarassi aos que non sabenpode201 todo saber darE de tal ia end auẽo 5un miragre que dizeruos quer ora. que a uirgen col. bquis grand en seixon fazerdun minỹo pegureiroa que os pees arder 10começaron daquel fogoque saluag ouço chamar

Como pod a groriosamui ben enfermos sãar

Seu padre del. era morto 15mas va pobre mollersa madr era que fiauaa lãa mui uolonterper que[ ]ss anbos gouernauãmas que[ ]m ascoitar quiser 20direi ll[ ]eu de com a uirgenquis no minỹo mostrar [fol. 87v] col. aComo pod a groriosamiu bẽ enfermos sãar

Aquel fog ao minỹo 25tã feramente coitouque a per poucas dos peesos dedos nõ lle queimou& a madre mui coitadapera seixon o leuou 30& chorãdo mui de[ ]rriio

o pos ben ant[ ]o altarComo pod a groriosamui bẽ enfermos sãar

Tod essa noite uigia 35teu[ ]e logo guareceuo minỹo en tal guysaque andou bẽ e correudes[ ]i foisse cõ ssa madremas atal amor colleu 40daquel logar u sãaraque sse quis log y tornarComo pod a groriosamui bẽ enfermos sãar

De pois a cabo dũ ano 45lle rogou que[ ]o alitornass e nõ quis la madre& ele lle diss assise nõ quiserdes o fogo col. bsei eu que uerra a[ ]mi 50& que uos pes m[ ]aueredeseno col[ ]a soportarComo pod a groriosamui bẽ enfermos sãar

Dizẽd aquest o minỹo 55o fog ẽ[ ]el salto deu& trauou log en sa madredizẽdo ai eu ai eu& ela o en seu colofillou com aprẽdi eu 60& a seixon de camỹocomeçou logo d[ ]ãdarComo pod a groriosamui bẽ enfermos sãar

E pois entrou na igreia 65ant[ ]o altar sen falir

200 Borraduras: epígrafe / Erasures: epigraph; ll. 52, 76.201 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): poder > pode.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 150

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXVII]

151

o pos & log o minỹose fillou ben a dormire uiu en uyiõ a madrede deus. que o foi guarir 70& seu fillo ieso cristoa que ela presentarComo pod a groriosamui bẽ enfermos sãar

A alma en paraiso 75foi dele. & ala uyu [fol. 88r] col. aque a uirgẽ a seu fillomercee por el pediu& por todolos da terrade seixon. & bẽ sentiu 80que por seu rogo. do fogoos quis deus todos liurarComo pod a groriosamui ben enfermos sãar

E oyu mais. que a uirgẽ 85diss a deus esta razõfillo. esta mia capelaque e tã pobr en seixõfas tu que seia bẽ feita& el lle respos enton 90madr eu farei y as gẽtesuĩir. bẽ d[ ]a( )len202 do marComo pod a groriosamui be203 enfermos sãar

E de muitas outras terras 95que daran auer assazca todo quanto demãdas& queres. todo me praz& que eu faça teu rogoaquest en dereito iaz 100ca fillo por bõa madrefazer deu[ ]o que mãdar

Como pod a groriosa col. bmiu bẽ enfermos sãar

Quãd esto uiu o minỹo 105no ceo. foi lle tal benque quant al de pois uiiasol nono preçaua rẽca o spirito santopos ẽ[ ]el a tã gran sen 110que as escrituras soube& latĩ mui ben falarComo pod a groriosamui bẽ enfermos sãar

E quanto no testamẽto 115uedro. & no nouo iaztod[ ]est el mui ben sabia& aiuda mais assaz& dizia aas gentesa santa maria praz 120que aquesta sa igreiafaçades mui bẽ obrarComo pod a groriosamui bẽ enfermos sãar

E por que certos seiades 125que tod[ ]est e mui mais seimostrade mi[ ]as escriturasca eu as espranareide mais d[ ]oi[ ]a trĩta diassabiades que morrerei [fol. 88v] col. aca a que me mostrou esto me quer conssigo leuarComo pod a groriosamui bẽ enfermos sãar

Todos quantos est oyrõ 135deron graças & looraa uirgen groriosa

202 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): allen > a len.203 Erro / Error: be > bẽ.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 151

[CANTIGA N.º LXVII-LXVIII] Afonso X

152

madre de nostro sẽnor& acharon en uerdadequãto diss aquel pastor 140& começarõ tan tostena igreia de laurarComo pod a groriosamui bẽ enfermos sãar

Esta .Lxviiia. e de como sãtamaria; auẽo as duas cõboo-ças que se querian mal204

A groriosa grãdes fazmiragres. por dar a nos pazE dest un miragre direi col. bfremoso que escrit acheique fez a madre do gran rei 5en que toda mesura iaz

A groriosa grandes fazmiragres por dar anos paz

Pola moller dũ mercadorque por que seu marid amor 10auia con outra. sabordele. perdia & solazA groriosa grandes fazmiragres por dar a[ ]nos paz

E por esto queria mal 15a ssa conbooça mortal& santa maria. sen alrogaua que lle dess assazA groriosa grandes fazmiragres por dar a[ ]nos paz 20

Coita & mal por que perderlle fazia. o gran prazer [fol. 89r] col. aque seu marido lle fazer

soya na uila d[ ]arrazA groriosa grandes faz 25miragres por dar a[ ]nos paz

E pois fez esta oraçõadormeceusse log entõ& dormĩdo. uiu en uiiõsãta maria cõ grãd az 30A groriosa grandes fazmiragres por dar a[ ]nos paz

D[ ]ãgeos que lle diss assia ta oraçon ben oymas pero nõ cõuẽ a[ ]mi 35fazer crueza. nẽ me prazA groriosa grandes fazmiragres por dar a[ ]nos paz

De mais aquela uai ficaros gẽollos ant[ ]o altar 40meu. & cen uezes saudarmi. põed en terra sa fazA groriosa grandes fazmiragres por dar a[ ]nos paz

Tã tost aquela s[ ]e( )spertou 45& foiss e na rua topoucona outra que sse deitouant ela. & disse maluazA groriosa grandes faz col. bmiragres por dar a[ ]nos paz 50

Demo foi. chus negro ca pezque[ ]m este torto fazer fezcõtra uos. mas ia outra ueznono farei. pois uos desprazA groriosa grandes faz 55miragres por dar a[ ]nos paz

204 Borraduras / Erasures: ll. 2, 12 (x 2).

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 152

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXVIII-LXIX]

153

Assi a uirgen auĩirfez estas duas sẽ falirque[ ]x ant auiã sẽ mẽtirdẽteira come cõ agraz 60A groriosa grandes fazmiragres por dar a[ ]nos paz

Esta .Lxviiiia. e de como sãtamaria guareceu cõ seu leite o mõ-ge doẽte que cuidauã que era morto

Toda saude da santa reỹauẽ ca ela e nossa meezĩaCa pero auemos enfermidadesque merecemos per nossas maldades [fol. 89v] col. aa tã muitas son as sas piedades 5que sa uertude nos acorr agĩa

Toda saude da santa reỹauẽ. ca ela e nossa meezĩa

Dest un miragre me uẽo ementeque uos direi ora ay bõa gẽte 10que fez a uirgẽ. por un seu sergẽtemõge brãco. com estes da espĩaToda saude da santa reỹauẽ. ca ela e nossa meezĩa

Est era sisudo & leterado 15e omildoso & ben ordĩado& a santa maria todo dadosẽ tod orgullo. & sen louçaỹaToda saude da santa reỹauẽ. ca ela e nossa meezia205 20

E tal sabor de[ ]a seruir auiaque poilo cõuẽt as oras diziaele fazẽd oraçon. remania

en va capela mui pequenỹaToda saude da santa reỹa 25 col. buẽ ca ela e nossa meezĩa

U dizia prima terça. & sesta& nõa. & uesperas. & tal festafazia senpre baxada a testade pois cõpretas. & a ledanỹa 30Toda saude da santa reỹauẽ. ca ela e nossa meezĩa

E uiuẽd en aquesta santidadeena gargãta ouu[ ]ẽfermidadetã maa que com aprix en uerdade 35peyor cheiraua que[ ]a caaurĩaToda saude da santa reỹauẽ. ca ela e nossa meezĩa

Ca o rostr e a gargãta ll[ ]ẽchara& o coiro fenderass e britara 40de maneira que atal se pararaque nõ podia trocir a taulĩaToda saude da santa reỹauẽ. ca ela e nossa meezĩa

Os frades que cuidauã que mort era 45por que un dia sen fala iouueracada un deles de grado quiseraque[ ]o ongessen como couĩiaToda saude da santa reỹauẽ. ca ela e nossa meezĩa 50

E porẽd o capeirõ lle deitarõsobelos ollos por que bẽ cuidarõ [fol. 90r] col. aque era mort e tornalo mãdarõa ouriẽt onde o sol uĩiaToda saude da santa reỹa 55uẽ. ca ela e nossa meezĩa

205 Erro / Error: meezia > meezĩa.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 153

[CANTIGA N.º LXIX-LXX] Afonso X

154

E u el en ta206 gran coita iaziaque ia ren nõ falaua nen oyaueelo uẽo a uirgẽ maria& con va toalla que tĩia 60Toda saude da santa reỹauẽ. ca ela e nossa meezĩa

Tergeull[ ]as chagas õd el era chẽo& pois tirou a sa teta do sẽosanta cõ que criou aquel que uẽo 65por nos fillar. nossa carne mesquiỹaToda saude da santa reỹauẽ. ca ela e nossa meezĩa

E deitou lle na boca e na carado seu leite. & tounoulla tã crara 70que semellaua que todo mudaracomo muda penas a andorĩaToda saude da santa reỹauẽ ca ela e nossa meezĩa

E disse lle por esto uin irmão 75que ti[ ]acorress e te fezesse são& quando morreres. sei ben certãoque iras u e santa cateliỹaToda saude da santa reỹa col. buẽ ca ela e nossa meezĩa 80

Pois esto dit ouue. foiss[ ]e mui cedose leuãtou o mõge. e gran medoouuerõ os outros. & quedo quedoforõ tãger. va sa canpaỹaToda saude da santa reỹa 85uẽ. ca ela e nossa meezĩa

A que logo. todos forõ iũtados& deste miragre marauillados& a santa maria muitos dadosloores. a estrela madodĩa 90

Toda saude da santa reỹauẽ. ca ela e nossa meezĩa

Esta .Lxxa. e de loor de santamaria do departimẽto quea entre aue & eua

Entre au[ ]e euagran departiment aCa eua nos tolleuo parais e deus [fol. 90v] col. aaue nos y meteu 5porend amigos meus

Entre au[ ]e euagran departimẽt a

Eua nos foi deitardo dem en sa priiõ 10& aue en sacar& por esta razonEntre au[ ]e euagran departimẽt a

Eua nos fez perder 15amor de deus e ben& pois aue auernolo fez. & porenEntre au[ ]e euagran departimẽt a 20

Eua nos ensserrouos ceos sen chaue& maria britouas portas per aueEntre au[ ]e eua 25 col. bgran departimẽt a

206 Erro / Error: ta > tã.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 154

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXI]

155

Esta .Lxxia. e de como santamaria fez nacer as cinquerosas na boca do mõge depos sa morte. polos cĩco sal-mos que dizia a onrra das cĩcoleteras que a no seu nome207

Gran dereit e de seerseu miragre mui fremosoda uirgẽ de que nacerquis por nos deus groriosoPoren quero retraer 5un miragre que oyond aueredes prazer [fol. 91r] col. aoindoo outrossiper que podedes sabero gran ben com aprendi 10que a uirgen foi fazera un bon religioso

Gran dereit e de seerseu miragre mui fremoso

Este sabia leer 15pouco. com oy cõtarmas sabia bẽ querera uirgen que nõ a par& poren foi conpõercinque salmos & iũtar 20por en sa loor crecerde que era deseioso col. bGrã dereit e de seerseu miragre mui fremoso

Nos208 salmos foi escoller 25cinque. por esta razon& de sũu os põerpor cĩque letras que sonen maria por prẽder

dela pois tal galardõ 30per que podesse ueero seu fillo piedosoGran dereit e de seerseu miragre mui fremoso

Quẽ catar. & reuoluer 35estes salmos acharamagnificat y iazere ad dominun y a& cabo del. in conuer-tendo. & ad te esta 40& pois retribue ser-uo tuo. muit omildosoGran dereit e de seerseu miragre mui fremoso

Pera bẽ de deus auer 45ond aquestes sen falirsalmos. senpr ya dizercada dia sen mentirant[ ]o altar & tender [fol. 91v] col. ase. todo & repentir 50do que fora merecerquand era fol & astrosoGran dereit e de seerseu miragre mui fremoso

Est uso foi mãtẽer 55mẽtre no mũdo uiueumais pois quand ouu[ ]a morrerna boca ll[ ]a( )pareceurosal que uiron tẽercĩque rosas & creceu 60por que fora bẽeizer209

a madre do poderosoGran dereit e de seerseu miragre mui fremoso

207 Borradura / Erasure: l. 62.208 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): Dos > Nos.209 Corrixido / Corrected: bedizer > bẽeizer.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 155

[CANTIGA N.º LXXII] Afonso X

156

Esta .Lxxiia. e como santa maria fezguareçer os ladrões que forã tolleitospor que roubarã hũa dona & sa cõpã-na que yã en romaria a mõssarrad210

Mui grãdes noit e diadeuemos dar porendenos a santa maria col. bgraças por que defendeos seus de dano 5& sen engano. en saluo os guiaE daquesto queremosun miragre preçadodizer. por que sabemosque sera ascoitado 10dos que a uirgen santaaman por que quebrãta [fol. 92r] col. asenpr aos soberuiosos& os bõos auanta& dales siso e paraiso 15con tod alegria

Mui grandes noit e diadeuemos dar porende

En mõssarrat uertudefez que mui lõge sõa 20a uirgen211 se[ ]mi[ ]aiudeela. por va bõadona. que na mõtana212

d[ ]i. mui grãd & estrãnadeceu a va fonte 25con toda sa cõpãnapor y iãtarẽ des[ ]i folgarẽ& iren sa uiaMui grandes noit e dia col. bdeuemos dar porẽde 30

U seyan comendocabo daquela fõtea eles mui correndosayu ben desse mõtereimõd un caualeiro 35roubador & guerreiroque de quanto tragiãnõ lles leixou dĩneyroque nõ roubasse. & nõ fillassecõ sa conpãnia 40Mui grandes noit e diadeuemos dar porẽde

A dona mantenẽtelogo que foi roubadafoiss ende cõ sa gente 45mui trist e mui coitadaa monssarrat agĩachegou essa mesquiỹadando grãdes braadosuirgen santa reỹa 50dame uĩgãça. ca pris uiltãçaen ta romariaMui grandes noit e diadeuemos dar porende

E os frades sairon 55a as uozes que daua [fol. 92v] col. a& quand esto oyrono prior caualgauacorrẽd e foi mui toste& passou un recoste 60e uiu cabo da fontede ladrões grãd osteiazer mal treitoscegos contreitosque un non[ ]ss ergia 65

210 Borraduras / Erasures: ll. 21, 40.211 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): uirgem > uirgen.212 Erro / Error: mõtana > mõtãna.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 156

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXII-LXXIII]

157

Mui grandes noit e diadeuemos dar porende

Entr[ ]esses roubadoresuiu iazer un uilãodesses mais malfeitores 70va perna na mãode galĩna213 freameque sacara cõ fameenton dun enpãadaque so un seu çurame 75comer quiseramais non poderaca deus non queriaMui grandes noit e diadeuemos dar porende 80

Ca sse[ ]ll atrauessaraben des aquela orau a comer cuidara col. bque dentro nẽ a foranon podia sacala 85nẽ comer nen passalade mais iazia cego& ar mudo sen fala& mui mal treitopor aquel preito 90ca xo mereciaMui grandes noit e diadeuemos dar porende

O prior & seus fradespois que assi acharõ 95treitos por sas maldadesos ladrões. mandarõque logo d[ ]i. leuadosfossen atrauessadosen bestias que trouxerã 100ant o altar deitados

que y morressenou guarecessense a deus praziaMui grandes noit e dia 110deuemos dar porende

E pois que os ladrõesant o altar trouxerõpor eles orações& pregairas fezeron [fol. 93r] col. ae log ouueron sãosollos pees e mãos& porende iuraronque nũca a crischãosia mais roubassen 120& se quitassendaquela foliaMui grandes noit e diadeuemos dar porende

Esta .Lxxiiia.. e de como santamaria desuiou a mõia que ssenõ fosse cõ un caualeiro cõ queposera de[ ]ss yr214

De muitas guysasnos guarda de malsãta maria. tan muit e lealE dest un miragre uos cõtareique santa maria fez com eu sei 5 col. bdũa mõia segũd escrit acheique d[ ]amor lle mostrou mui gran sinal

De muitas guysas nos guarda de malsanta maria tan muit e leal

Esta mõia. fremosa foi assaz 10& tĩia ben quãt en regla iaz& o que a santa maria praz

213 Corrixido / Corrected: galina > galĩna.214 Borradura / Erasure: l. 63.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 157

[CANTIGA N.º LXXIII] Afonso X

158

esso fazia. senpr a comunalDe muitas guysas nos guarda de malsanta maria tã muit e leal 15

Mas215[ ]lo demo que dest ouue pesarandou tanto pola fazer errarque a troux a que[ ]ss ouue de pagardun caualeiro. & pos preit atalDe muitas guysas nos guarda de mal 20santa maria tan muit e leal

Cõ ele que[ ]ss foss a como quer& que[ ]a fillasse pois por moller& lle dess o que ouuesse mester& pos de[ ]ss[ ]ir a[ ]el a un curral 25De muitas guysas nos guarda de mal [fol. 93v] col. a

Do mõesteir e y a atendeumas en[ ]tãt a dona adormeceu& uiu en uiion ond esterreceucõ mui grã pauor que ouue mortal 30De muitas guysas nos guarda de m[al]sãta maria tan muit e leal

Ca se uiu sobr un poç aquela uezestreit e fõd e negro mais ca pez& o demo que a trager y fez 35deitala quis per[ ]i no yfernalDe muitas guysas nos guarda de malsãta maria tã muit e leal

Fogo. u mais de mil uozes oyud[ ]omes & muitos tormentar y uiu 40& cõ med a poucas xelle partiuo coraçõ. & chamou sẽnor ualmuitas guysas nos guarda de m[al]sãta maria tã muit e leal

Santa maria que madr es de deus 45ca sẽpre pũnei en fazelos teusmãdamẽtos. & nõ cate[ ]los meuspecados. ca o teu bẽ nũca falDe muitas guysas nos guarda de malsanta maria tã muit e leal 50

Pois esto disse foill aparecersanta maria. & mui mal tragerdizẽdo lle uẽa ch[ ]or[ ]a( )correr col. bo por que me deitast a nõ m[ ]ẽ[ ]calDe muitas guysas nos guarda de mal 55santa maria tan muit e leal

Esto dit un diaboo a puxoudẽtro no poç e ela braadoupor santa maria que[ ]a sacoudel. a reỹa noble spirital 60De muitas guysas nos guarda de m[al]sãta maria tã muit e leal

Des que[ ]a pos fora dissell assides[ ]oge mais nõ te partas de minẽ de meu fillo. & se non aqui 65te tornarei u non auera alDe muitas guysas nos guarda de malsanta maria tã muit e leal

Pois passou esto. accordou entõa mõia. tremendo ll[ ]o coraçon 70& con espanto daquela uiionque uira. foi logo a un portalDe muitas guysas nos guarda de m[al]santa maria tã muit e leal

U achou os que fezera uĩir 75aquele216 cõ que posera de[ ]ss[ ]ir& disse lles mal quisera faliren leixar deus. por ome terrẽal

215 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): mais[ ]lo > mas[ ]lo.216 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): aqueles > aquele.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 158

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXIII-LXXIV]

159

De muitas guysas nos guarda de m[al]santa maria tã muit e leal [fol. 94r] col. a

Mas se deus quiser. esto nõ seranen fora daqui. nõ me ueeraia mais null ome. & ide uos iaca nõ quer os panos neno brialDe muitas guysas nos guarda. de mal 85sãta maria tã muit e leal

Nẽ mẽtre uiua. nũca amadorauerei. nẽ nõ quer[ ]eu outr amorse nõ da madre de nostro sẽnora santa reỹa celestial 90De muitas guysas nos guarda de malsanta maria tã muit e leal

Esta .Lxxiiiia. e como santa maria guareçeua moller que fezera matar seu genrropolo mal prez que[ ]ll apoyã cõ el. que nõardeu no fogo en que a meteron217

Na mal andança nossanparãça. & esperãça. e santa mariaDest un miragre uos direi oraque a uirgen quis mui grãde mostrar col. bsãta maria a que senpr218ora 5polos pecadores de mal guardardũa burgesa nobr[ ]e cortesaque fora presa per sa gran folia

Na mal andãça noss anparãça& esperança e santa maria 10

Esta foi rica & ben casada& mui fremosa & de bõo sen& en leon do rodan moradaouue mui bõa per quant aprix en

& ouue bela filla. donzela 15de que mazela ll[ ]auẽo un diaNa mal andãça noss anparãça& esperãça e santa maria

Ela & seu sẽnor anbos derõsa filla a marid a seu prazer 20& morada de sũu fezeron [fol. 94v] col. apor se per[ ]i mais uiçosos tẽermais mal enpeço foi no começoca mao preço. a sogra auiaNa mal andãça noss anparãça 25& esperança e santa maria

Cõ seu gẽrro. pero a grã tortoca nõ fezerã eles feit atalcom este. mais ela per que mortofez foi o gẽrro. & nõ ouu[ ]i al 30ca mãtenente deu muit argẽtea maa gẽte que[ ]o matar yaNa mal andãça noss anparãça& esperança e santa maria

E esse dia. pos missa dita 35assẽtarõss a iantar e mãdouchamar seu gẽrr a sogra maldita& sa moller que por el foi achoumort o marid e escoorido& apelido mui grãde metia 40Na mal andãça noss ãparãça& esperança e santa maria

Aqueste feito. toste sabudofoi pela uila. & uẽo log yo meirỹo dela. mui sãnudo 45& pregũtou como morrer assi& tãt andãdo foi trastornãdo& pregũtando que achou a uia col. b

217 Borraduras / Erasures: ll. 1. 64 (x 2), 119.218 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): senpre > senpr.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 159

[CANTIGA N.º LXXIV] Afonso X

160

Na mal andãça noss anparãça& esperança e santa maria 50

Per219 que soub a uerdade do preito& mãtenente recadar mãdouos que fezerã aquele feitomais a sogra entõ mãeffestoude com ouuera coita tan fera 55per que fezer aquela diabriaNa mal andaça220 noss anparãça& esperança e santa maria

O meirỹo que foi fort e brauomãdou fillar log aquela moller 60& por queimala nõ deu un crauoca muito fazia bẽ seu mesternẽ fez en iogo nẽ fillou rogomas ao fog[ ]a leuou que ardiaNa mal andãça noss ãparãça 65& esperança e santa maria

E u a leuauan pela ruaant a igreia da madre de deusse nõ da camisa. toda nuadiss aos sergẽtes amigos meus 70por piedad ant[ ]a magestadeuos me parade & rogala yaNa mal andãça noss ãparãça& esperança e santa maria

Eles fezerõ ll[ ]o que rogaua [fol. 95r] col. a& ela log en terra se tendeuant a omagẽ muito chorauadizẽdo madre daquel que morreupor nos. agĩa uirgen reỹa

acorr a mesquĩa que en ti fia 80Na mal andãça noss anparãça& esperança e santa maria

E logo tã toste o meirĩodisse uarões leuade[ ]a iafora da uila cab o camĩo 85v ũa casa mui uella estay a metede dentr e odededes[ ]i põede ll[ ]o fog a perfiaNa mal andãça noss ãparãça& esperança e santa maria 90

Esto foi feito tost[ ]e corrẽdo& a casa dentro e en rredorchẽa de lẽna foi com aprendo& de fogo. dond ouu[ ]ela pauorca uiu a chama queimal[ ]a rama 95de que a ama de deus defẽdiaNa mal andãça noss ãparãça& esperãça e santa maria

Pero a casa toda queimadafoi. & a lẽna se tornou caruõ 100a moller desto nõ sẽtiu nadaca a uirgẽ a que fez oraçon col. blle deu saude per sa uertude& amẽud o fogo lli tolliaNa mal andança noss anparãça 105& esperança e santa maria

A casa foi per duas uegadasacenduda. mais uede[ ]lo que fezsãta maria que as coitadasacorre221 sẽpre. nõ quis nulla uez 110

219 Texto (catro liñas) marcado (cunha cruz) para ser substituído (marxe baixo a columna b) / Text (fourlines) marked (plus sign) for replacement (margin beneath col. b): Per que soub a uerdade do preito / &mãtenente recadar mãdou / os que fezerã aquele feito / mais a sogra entõ mãeffestou > Per que soub[ ]auerdade do preito, fez recadar logo d[ ]mal talã / os que fezerã aquele feito. mas a sogra mãefestou a prã.

220 Erro / Error: andaça > andãça.221 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): acorrer > acorre.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 160

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXIV-LXXV]

161

que ss y perdesse nẽ que ardessenẽ que morresse a que bẽ queriaNa mal andãça noss aparãça222

& esperança e santa maria

Quãd est o meirĩo & as gẽtes 115uirõ. fillarõ s[ ]end a repentir& mãdarõ log aos sergentesque[ ]a fezessen do fogo sairdes[ ]i cõ cãtos ela foi tãtosleuada quãtos mui de dur diria 120Na mal andãça noss ãparãça& esperãça e sãta maria

E pois que ela foi na igreiaos crerigos se pararõ en az& loaron a que senpre seia 125bẽeita. polos miragres que fazmarauillosos & piadosos& saborosos d[ ]oyr toda uia

Esta .Lxxva. e como. o cruci- [fol. 95v] col. afisso deu a palmada a onrrade sa sa223 madre aa mõia queposera de[ ]ss[ ]ir con seu enten-dedor224

Quena uirgen bẽseruir. nunca podera falirE daquesto un gran feitodun miragre uos direique fez mui fremos afeito 5a madre do alto rey

per com eu escrit achei col. bse me quiserdes oir

Quena uirgẽ bẽ seruirnunca podera falir 10

Esto foi dũa donzelaque era en font( )enbrarmõia fremosa & belaque a uirgẽ muit amarsabia. se deus m[ ]ãpar 15mais quis da ordẽ sairQuena uirgẽ bẽ seruirnunca podera falir

Cõ un caualeir[ ]aposto& fremos e de bon prez 20& nõ catou seu dẽostomais como moller rafezquisera[ ]ss yr dessa uezmais nona quis leixar yrQuena uirgẽ bẽ seruir 25nũca podera falir

A uirgen santa mariaa que mui de coraçonsaudaua noit e diacada que sa oraçõ [fol. 96r] col. afazia. & log entonya beyiar225 sẽ mẽtirQuena uirgẽ bẽ seruirnunca podera falir

Os pees da magestade 35& dun crucifiss assi

222 Erro / Error: aparãça > ãparãça.223 Marcado (con puntos) para borradura nunca aplicada / Marked (underdotted) for erasure never made:

sa sa madre > sa madre.224 Borraduras / Erasures: ll. 21, 31.225 Corrixido (mediante borradura e letra sobre a liña) / Corrected (by erasure and superscript letter): >

beyiar.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 161

[CANTIGA N.º LXXV] Afonso X

162

que y de gran santidadeauia com aprendi& pois s[ ]ergia daliya as portas abrir 40Quena uirgẽ bẽ seruirnunca podera falir

Da igreg e sacristãaera. com oy dizerdo logar. & a canpãa 45se fillaua a tãgerpor s[ ]o cõuento erger& a sas oras uĩirQuena uirgẽ bẽ seruirnunca podera falir 50

Fazend assi seu ofiçomui grã tẽp aquest usouatẽes que o prouiçoa fez que se namoroudo caualeir. e pũnou 55de seu talante cõprirQuena uirgẽ bẽ seruir col. bnunca podera falir

E porẽd va uegadaa meya noite s[ ]ergeu 60& com era costumadana igreia se meteu& aa omagen correupor se dela espedirQuena uirgẽ bẽ seruir 65nunca podera falir

E ficando os gẽollosdisse con graça sẽnormas chorou logo dos ollosa madre do saluador 70

en tal que a pecadorse quisesse repentirQuena uirgẽ bẽ seruirnunca podera falir

Entõ s[ ]ergeu a mesquiỹa 75por s[ ]ir log ante da luzmas o crucifiss agĩatirou a mão da cruz& com ome que a aduzde[ ]rriio a foi firir 80Quena uirgẽ bẽ seruirnunca podera falir

E ben cabo da orellalle deu orellada tal [fol. 96v] col. aque do crauo a semella 85teue sẽpre por sinalpor que nõ fezesse malnẽ s[ ]assi foss escarnirQuena uirgẽ bẽ seruirnunca poder falir 90

Desta guysa come mortaiouue tolleita sen sentrões que226 o cõuent a portabritou. & espantouss enquãd ela lles cõtou quen 95a firiu pola partirQuena uirgẽ bẽ seruirnunca podera falir

Do grãd erro que quiserafazer. mas que nõ quis deus 100nena sa madre que feramẽte. quer guardalos seussegund lucas & mateus& os outros escriuir

226 Corrixido (mediante inserción entre as liñas) / Corrected (by interlinear insertion): trões o > trõesque o.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 162

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXV-LXXVI]

163

Quena uirgẽ bẽ seruir 105nunca podera falir

Forõ. porẽd o cõuentose pararon log en azu auia mil & centodonas. todas faz a faz 110& cantãdo ben assaz col. best a deus forõ gracir Quena uirgẽ bẽ seruir nunca podera falir

Esta .Lxxvia. e como santa maria guare-çeu cõ seu leite o crerigo de grandenfermidade por que[ ]a loaua227

Nõ e sẽ guisa d[ ]ẽfermos sãaro santo leite que deus quis mamarToller deue mal. & aduzer ben o leite que criou o que nos ten en seu poder. & nos fez de nõ ren 5& desfara quãdo lle semellar

Nõ e sẽ guysa d[ ]enfermos sãaro santo leite que deus quis mamar [fol. 97r] col. a

Porẽd un miragre desta razõ uos direi que xe ualrra un sermõ 10de como guareceu un crerizõsanta maria que el foi loar Nõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãaro santo leite que deus quis mamar

De bõ linage foi aquest assaz 15& mui fremoso de corp e de faz& leterado. & de bon solazque en sa terra non auia par

Nõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãaro santo leite que deus quis mamar 20

Cãtar sabia el. ben & leer & ar daua de grado seu auermas nõ leixaua a228 o demo fazerobras. que xas ãt el nõ foss obrarNõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãar 25o santo leite que deus quis mamar

E pero fazia tã muito malsanta maria amaua mais d[ ]al & en aquesto era tan leal que cada u uiia seu altar 30Nõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãaro santo leite que deus quis mamar

Agẽollauasse dizend assicatãd a sa omagẽ com oysanta maria eu uẽno a[ ]ti 35 col. bpolo bẽ que deus pos en[ ]ti. loarNõ e sen guysa d[ ]ẽfermos sãaro santo leite que deus quis mamar

Entr[ ]as molleres bẽeita es tuca tal come ti. u acharan u 40ca tu parist o bon sẽnor iesuque fez o ceo. & terra & mar Nõ e sẽ guysa d[ ]efermos229 sãaro santo leite que deus quis mamar

Porẽd o teu uẽtr u s[ ]el ensserrou 45bẽeito seia. ca ẽ[ ]el filloucarne teu fillo que deus enuioupor[ ]a saluar nos. & por[ ]a[ ]ti onrrarNõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãar o santo leite que deus quis mamar 50

227 Borradura / Erasure: l. 105.228 Corrixido (mediante inserción entre as liñas) / Corrected (by interlinear insertion): leixaua o demo >

leixaua a o demo.229 Erro / Error: efermos > ẽfermos.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 163

[CANTIGA N.º LXXVI] Afonso X

164

E as tas tetas que el mamar quisbẽeitas seiã. ca per elas fis somos. de nõ yrmos par sã dinisa o230 iferno. se per nos nõ ficar Nõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãar 55o santo leite que deus quis mamar

Assi loando a madre de deusfoi el caer polos pecados seusen tal enfermidad a que iudeusnẽ crischãos. nõ podiã prestar 60Nõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãaro santo leite que deus quis mamar [fol. 97v] col. a

Ca frenesia o tornou sãdeutã muito que sa lẽgua xe comeu& ar os beiços desfez & mordeu 65& comera se lle dessen uagarNõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãaro santo leite que deus quis mamar

E porend a boca & o narizll ẽcharõ tãto com[ ]o liuro diz 70que nõ podiã dele a seruiz neno rostro. qual era. estremarNõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãaro santo leite que deus quis mamar

E assi iazendo pera fĩir 75un angeo uiu pera[ ]ssi uĩir que[ ]o queria guardar de falir se podesse. & fillouss a chorar Nõ231 sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãar o santo leite que deus quis mamar 80

E dizẽd a grãdes uozes sẽnor santa maria. nẽbret o amor

que ti[ ]auia aqueste pecador que en[ ]gẽollos t[ ]ia saudar Nõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãar 85o santo leite que deus quis mamar

E ia sa lẽgua que de bõ talã te saudaua. comeu come cã& os seus beiços que feos estan col. bcõ que soya no teu bẽ falar 90Nõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãar o santo leite que deus quis mamar

Porẽ sẽnor. ual ao seruo teu que se nõ perça. ca eu sõo seu angeo. & acomẽdad e meu 95& poren te uẽno por el rogar Nõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãaro santo leite que deus quis mamar

E que nõ queras que aquesta uezse perça polos pecados que fez 100nẽ que o demo mais negro ca pezo possa ao iferno leuar Nõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãaro santo leite que deus quis mamar

Esto dizendo. a madre do rei 105dos ceos. toste com escrit achei chegou. e disse lle por que tardeiuẽno ti[ ]agora grãd emẽda darNõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãaro santo leite que deus quis mamar 110

E entõ a sa teta descobriu & de seu leit o rostro lle cobriu232

& os peitos. & assi o guariuque cõ sabor o fez adormẽtar

230 Corrixido (mediante inserción entre as liñas) / Corrected (by interlinear insertion): a iferno > a o iferno.231 Erro / Error: Nõ sẽ > Nõ e sẽ.232 Marcado (con puntos) para substitución (entre as liñas) non aplicada / Marked (underdotted) for

replacement (interlinear) not made: lle cobriu > lle ungiu.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 164

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXVI-LXXVII]

165

Nõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãar 115o santo leite que deus quis mamar [fol. 98r] col. a

E pois dormiu. com ome são soldormir. sãou do mal õd era fol& entẽdeu que fezera sa prol en sse a santa maria deitar 120Nõ e sẽ guysa d[ ]ẽfermos sãaro santo leite que deus quis mamar

Esta .Lxxviia. e como sãtamaria fez ao crerigo que lli prometera castidade & se casa-ra; que leixasse sa moller; & a fo-sse seruir233

Quen leixar sca234 mariapor outra fara235 foliaQuen leixal[ ]a groriosa por moller que seia nadamacar seia mui fremosa 5& rica & auondada col. bnẽ mãssa nẽ amorosa fara loucura prouada que mayor nõ poderia

Quẽ leixar santa maria 10por outra fara folia

Ca toda a fremosura das outras e nemigallanẽ toda sa apostura tãto come va palla 15cõtra a desta. e dura seu amor. & nõ faz falla ante crece toda uia

Quẽ leixar santa maria por outra. fara folia 20

E dest un marauillosomiragr auẽo en pisa a un crerigo fremoso & riqu[ ]e de mui gran guysamas tãt era omildoso [fol. 98v] col. aque celiço por camisa senpre a caron uestia Quẽ leixar santa maria por outra fara folia

De mais las oras rezaua 30da sẽnor de piedade que mais doutra rẽ amaua& pola uirgĩidade dela. a sua guardaua & ant[ ]a sa magestade 35de guardar lla prometia Quẽ leixar santa maria por outra. fara folia

E desta guysa uiuẽdo seu padr[ ]e sa madre mortos 40foron. & enrrequecendo foi el. ca uĩnas & ortos lle ficarõ. com aprendo porẽ lle dauan conortos seus236 parentes. d[ ]alegria 45Quẽ leixar santa maria por outra. fara folia

E do que lle mais falauã per que sse mais alegrasse era de como[ ]ll achauan 50

233 Borraduras / Erasures: ll. 14, 21, 36, 170.234 Erro / Error: sca > sca (=santa).235 Corrixido (escrito por riba) / Corrected (by overwriting): fura > fara.236 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): seu > seus.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 165

[CANTIGA N.º LXXVII] Afonso X

166

casamẽt e que casasse& razões lle mostrauã col. bmuitas. que o outorgasse mais a[ ]el nõ lle prazia Quẽ leixar santa maria 55por outra. fara folia

Pero tãto o trouxerõ per faagu[ ]e per engano que outorgar lle fezeron que casass en aquel ano 60ca de chão lle disseron que faria gran seu dano se el moller nõ prẽdia Quẽ leixar santa maria por outra. fara folia 65

E de mais que lle dariã va minĩa donzela das mais ricas que sabiã ena terra. & mais bela por que anbos uiuirian 70sen coita. & sen mazela & sen toda tricharia Quẽ leixar santa maria por outra. fara folia

Pois aquest ouu[ ]outorgado 75o prazo das uodas uẽo en que ouu[ ]a ser grãadoque do seu que do allẽoe dos que a seu chamado [fol. 99r] col. aouue. foi o curral chẽo 80que mais ẽ[ ]el nõ cabia

Quẽ leixar santa maria por outra. fara folia

En quãto forõ chegãdo aqueles que conuidara 85foiss el en si acordando de como acostumara dizer sas oras. & quãdo uiu que ia muito tardara na igreia se metia 90Quẽ leixar santa maria por outra. fara folia

E u estaua dizendo sas oras deuotamente un mui gran sono corrẽdo 95o fillou tan feramẽte que caeu. & en iazendo dormĩdo. uiu mui grã gẽteque do ceo decendia237

Quẽ leixar santa maria 100por outra. fara folia

E a uirgen corõada tragian eno meogo que mui feramẽt yrada uẽo pera ele logo 105& disse pois m[ ]as leixada col. bva cousa eu te rogo me di que saber querria Quẽ leixar santa maria por outra. fara folia 110

237 Texto (catro liñas na col. a e dúas na col. b) marcado (cun signo máis ao final da estrofa previa, e taméncon liñas diagonais a través do texto) para substituír (marxe baixo a col. a) / Text (four lines in col. aand two in col. b) marked (with a plus sign at the end of the previous strophe, and then diagonal linesthrough text) for replacement (margin beneath col. a): E a uirgen corõada / tragian eno meogo / quemui feramẽt yrada / uẽo pera ele logo / & disse pois m[ ]as leixada / va cousa eu te rogo / me di quesaber querria > E a uirgẽ escolleita / tragiã eno meogo. / da cõpaña que dereita / mente a[ ]el uẽo logo./ & disselle sem sospeita. dim[ ]ũa rẽ eu te rogo; / que de ti saber queria.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 166

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXVII-LXXVIII]

167

Non es tu o que dizias que mi. mais que al amauas & que me noites e dias mui de grado saudauas por que outra fillar yas 115amiga. & desdẽnauas a mi. que amor ti[ ]auia Quẽ leixar santa maria por outra. fara folia

De mais saudar me uẽes 120pos que te de mi partiste en todo torto me tẽes di e por que me mentiste preçaste mais los seus bẽes ca os meus. por que feziste 125sãdeu tã grand ousadia Quẽ leixar santa maria por outra fara folia

Pois que[ ]ll aquest ouue dito foiss a mui santa reỹa 130& el no coraçon fito lle ficou end a espĩae per com achei escrito [fol. 199v] col. aas mesas mãdou agĩa poẽr. mais pouc el comia 135Quẽ leixar sãta maria por outra. fara folia

Cuidãdo en como uiraa uirgen que lle dissera que[ ]ll andara con mẽtira 140& que torto lle fezera & por sair de sa yra esteu en grã coita fera ata que[ ]ll anoitecia Quẽ leixar santa maria 145por. outra. fara folia

Enton anbolos deitarõna camara en un leito

& des que soos ficaron & el uiu dela o peito 150logo anbos s[ ]abraçarõ cuidand ela seu dereito auer del. mais nõ podiaQuẽ leixar santa maria por outra. fara folia 155

Ca pero a gran beldade dela. fez que[ ]a quisesse o nouio de uoontade & que lle muito prouguessea uirgen de piedade 160 col. blle fez que[ ]o non fezesse & do leit enton s[ ]ergia Quẽ leixar santa maria por outra. fara folia

E logo foi sa carreira 165& leixou a gran requeza que auia. & maneira fillou. de mui grã pobrezapor seruir a que senlleirafoi & sera en nobreza 170que os seus amigos guyaQuẽ leixar santa maria por outra. fara folia

Que o guyou bẽ sẽ fallapois sẽpre en toda sa uida 175& a uirgen que nos uallaquando ll[ ]a alma saida foi do corpo. sen baralla onrradament e cõpridalla leuou u deus siia 180Quẽ leixar santa maria por outra fara folia

Esta .Lxxviiia. e como santamaria. fez a un bispo can-tar missa. & deu ll[ ]a uesti-

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 167

[CANTIGA N.º LXXVIII] Afonso X

168

menta con que a dissesse [fol. 100r] col. a& leixou lla quando se foi238

Quãtos en santa mariaesperança an. bẽ se porra sa fazẽdaOs que[ ]m oen cada dia & que[ ]m oyran. de grado lles cõtaria. miragre mui gran 5dun bon bispo que auiaen aluerna tan. santo que uiu sen contenda

Quantos en santa maria esperãça an col. bben se porra sa fazenda 10

Na capela u iazia a do bon talan uẽo cõ gran cõpãnia desses que estan ante deus. & toda uia 15por nos rogaran que el de mal nos defẽda Quantos en santa maria esperãça anben se porra239 sa fazenda

E a seu destro tragia 20sigo san iohan que[ ]ll enton assi dizia quaes cantaran a missa que cõuerriaou quaes diran 25toda a outra leendaQuantos en santa maria esperãça anben se porra sa fazenda

E dizede quen seria uosso capelan 30& ela lle respondia o bispo que man

aqui que sẽpre perfia fillou & afan por mi en ẽ240 esta prebẽda 35Quantos en santa maria esperãça an [fol. 100v] col. aben se porra sa fazenda

E logo pera el ya & diss ao san- t[ ]om. aquesta missa dia 40& responderan esta santa crerizia que ben saberan respõder ti sẽ emẽda Quantos en santa maria esperãça an 45ben se porra sa fazenda

O bispo quand est oya logo manaman as uestimẽtas pedia & taes llas dan 50que ome nõ poderia preçalas de pran nẽ a cõpra nẽ a[ ]uẽda Quantos en santa maria esperãça an ben se porra sa fazenda 55

E pois que sse reuestia come sacristan sã pedr o sino tãgia & os otros uan cãtand e el bẽeizia 60o uĩn[ ]e o pan como a lee comẽdaQuantos en santa maria esperãça an col. bben se porra sa fazenda

E pois la missa cõpria 65ben sen adaman

238 Borraduras / Erasures: ll. 13, 24, 25.239 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): pora > porra.240 Erro / Error: en ẽ esta > en esta.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 168

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXVIII-LXXIX]

169

diss a uirgen eu irmia & todos ir ssan mais o que ti[ ]eu dad auia nono leuaran 70pois ti[ ]o dei por oferẽda Quantos en santa maria esperãça anben se porra sa fazenda

Esta .Lxxviiiia. e como santamaria faz en costãtinobre. decerun pano ante sa omagen241

De muitas guysas mostrar. xe nos quer santa mariapor xe nos fazer amarNas grãdes enfermidadess[ ]a( )mostra con piedades [fol. 101r] col. a& polas nossas maldades toller se leixa catar

De muitas guysas mostrarse nos quer sãta maria

Dest un miragre mui nobre 10mostrou en costãtinobreaquela que nos encobre & que nos faz perdõar De muitas guysas mostrarxe nos quer sãta maria 15

Madre do que nos gouerna & que e nossa lenterna ena que chamã luzerna igreia cabo do mar De muitas guysas mostrar 20xe nos quer santa maria

Ali a va fegura da uirgẽ sãta & pura

fremosa sobre mesura posta sobelo altar 25De muitas guysas mostrar col. bse nos quer santa maria

Ant[ ]ela esta un pano colgado todo o ano que poo nen outro dano 30nona possa afolar De muitas guysas mostrarse nos quer sãta maria

Mas sesta feira ergẽdo se uai. & aparecendo 35a omagen. & correndo a uan todos a( )orar De muitas guysas mostrarxe nos quer sãta maria

E diz un a outr aque[ ]o 40angeo que uẽ do ceo que alça aquele ueo & faz no aire pararDe muitas guysas mostrarxe nos quer santa maria 45

Tod essa noit e o dia de sabado. romaria uen y. & gran crerezia pera as oras cantar De muitas guysas mostrar 50xe nos quer santa maria

E pois ueen descobertaa omagẽ. grand oferta [fol. 101v] col. adan y. est e cousa certa de mais fillãss a[ ]chorar 55De muitas guysas mostrarxe nos quer sãta maria

241 Borraduras / Erasures: ll. 2, 3, 43, 52.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 169

[CANTIGA N.º LXXIX-LXXX-LXXXI] Afonso X

170

Todos mui de uoõtade pois ueen a magestade loand a gran piedade 60da uirgẽ que nõ a parDe muitas guysas mostrarxe nos quer santa maria

Poilo sabad acabado e o angeo priuado 65a log o pano deitado como[ ]x ante sol estar De muitas guysas mostrarxe nos quer santa maria

Ant[ ]a omagẽ. & isto 70e cada sabado uisto por prazer de ieso cristo que se quer sa madr onrrar De muitas guysas mostrarxe nos quer santa maria 75

Esta .Lxxxa. e de loor de santamaria das cĩco leteras que a no seu nome. & o que querẽ dizer

Enno nome de maria col. bcinque letras nõ mais y[ ]aM mostra madre mayor& mais mãssa & mui mellorde quãt al fez nostro sẽnor 5nen que fazer poderia

Eno nome de mariacĩque letras nõ mays y a

A demostra auogadaaposta & aorada 10e amiga & amada

da mui sãta copãniaEno nome de mariacĩque letras nõ mais y a

R mostra ram e raiz 15& reĩn[ ]e enperadriz [fol. 102r] col. arosa do mũdo e fiizquena uisse ben seriaEno nome de mariacĩque letras nõ mais y a 20

I nos mostra ieso cristoiusto ioiz. & por istofoi per ela de nos uistosegun disso ysayaEno nome de maria 25cĩque letras nõ mais y a

A ar diz que aueremos& que tod acabaremosaquelo que nos queremosde deus. pois ela nos guya 30Eno nome de mariacĩque letras nõ mais y a

Esta .Lxxxia. e como santamaria guareçeu a moller quechagou seu marido por que[ ]anon pod auer a ssa guysa242

Gran piedad e mercee& nobleza. daquestas tres a na uirgẽ assaz col. btã muit en que 243 maldade nen cruezanẽ descousimento nũca lle prazE desto fezo a santa reỹa 5gran miragre que uos quero cõtar

242 Borradura / Erasure: l. 133.243 Marcado (riscado) para ser substituído (interlineal) / Marked (lined out) for replacement (interlinear):

tã muit en que maldade > asi que ia maldade.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 170

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXXI]

171

u apareceu a va minĩaen un orto u fora trebellaren cas de seu padr en va cortĩaque auia ena uila d[ ]arraz 10

Gran piedad e mercee e nobleza [fol. 102v] col. adaquestas tres a na uirgen assaz

Quãdo[ ]a uiu ouu[ ]ẽtõ tã gran medoque adur pod en seus pees estarmais a uirgẽ se lle chegou mui quedo 15& disse nõ as por que t[ ]e( )spãtarmais se me creueres iras mui cedou ueras meu fill e mĩ faz a fazGran piedad e merçee e noblezadaquestas tres a na uirgen assaz 20

Esto sera se ta uirgĩidadequiseres toda ta uida guardar& te quitares de toda maldadeca por aquesto te me uĩ mostrardiss a moça. sẽnor de piedade 25eu o farei. pois uos en prazer iazGran piedad e merçee & noblezadaquestas tres a na uirgẽ assaz

Entõ se foi log a uirgẽ maria& a minỹa ficou no lugar 30mui pagada & cõ grãd alegria& no coraçõ pos de nõ casarmais seu padre lle diss assi un diacasar te quero cõ un aluernazGran piedad e merçee & nobleza 35daquestas tres a na uirgen assaz

Ome que e mui ric e muit õrrado& que te quer logo grãd algo dar col. bdiss a moça. esto nõ e pẽssadoca santa maria mio fez iurar 40que mi[ ]a( )pareçeu no orto no pradou trouxe sigo d[ ]ãgeos grãd az

Gran piedad e merçee & noblezadaquestas tres a na uirgẽ assaz

E o padr e a madre perfiados 45a forõ mui sẽ seu grad esposar& quando os prazos forõ chegadosfezerõ uodas. & de pois iãtarforõ os nouios ãbos ensserradosde sũu por auerẽ seu solaz 50Gran piedad e merçee & noblezadaquestas tres a na uirgen assaz

Mais oiredes marauilla ferade como a quis a uirgẽ guardarque pero en poder do nouio era 55nũca per ren pod a ela passar& tal xe ficou como xe uẽerapor que pois nõ ouu[ ]a trager enfazGran piedad e merçee & noblezadaquestas tres a na uirgen assaz 60

Desta guysa passarõ bẽ un anoque nũca el pode ren adubarcona donzela. porẽ tã grã danolle fez que a ouuera de matarca lle deu cõ un coitel a engano [fol. 103r] col. aen tal lugar que uergõna me fazGran piedad e merçee e nobrezadaquestas tres a na uirgẽ assaz

De[ ]o dizer ca tãto foi sẽ guysaque nõ pod ome per rẽ y falar 70que quãtos fisicos ouu[ ]ẽd a pisanõ lle poderon a chaga serrar& desto queixouss e fez end enquisaun bispo que chamauã bonifazGran piedad e merçee e nobreza 75daquestas tres a na uirgen assaz

Que ouue dela gran doo sẽ fallaquand esto soube. & mui gran pesar

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 171

[CANTIGA N.º LXXXI] Afonso X

172

mais por nõ meter ẽtr[ ]eles barallaa seu marido a fui244 comendar 80en que caeu fog assi deus me uallalogo saluag[ ]e ardeu o maluazGran piedad e merçee e nobrezadaquestas tres a na uirgen assaz

E todolos daquela uila ardiã 85daquel fog e faziã se leuaraa igreia. u tantos iazianque nõ podiã y. outros entrar& todos aquesta coita sofrianpolo mal que fezer aquel rapaz 90Gran piedad e merçee e nobrezadaquestas tres a na uirgẽ assaz col. b

Mais entr aquestes aquela catiuaa que o marido fora chagarsofreu de fogo gran coita esquiua 95ca a teta destra lle foi queimar& meterona mais morta ca uiuana igreia. uestida dũ prumazGran piedad e merçee e nobrezadaquestas tres a na uirgen assaz 100

E pois acordou muito braadauadizẽdo por que me fust enganarsanta maria pois en[ ]ti fiauaca en lugar de me dereito dardiste me fogo que tã mal queimaua 105& queima. que o corpo me desfazGran piedad e merçee e nobrezadaquestas tres a na uirgen assaz

Assi gemẽdo & dãdo carpĩnasadormeceu. & logo sẽ tardar 110ll[ ]a( )pareceu a sẽnor das reỹas& começou a muit a cõfortar

& dissell eu trago as meezĩascõ que são de fog e d[ ]aluarazGran piedad e merçee e nobreza 115daquestas tres a na uirgen assaz

E leuat en ca des[ ]oi mais es sãa& uai dormir ant aquel meu altare pois t[ ]espertares sei ben certãa [fol. 103v] col. aque quantos enfermos fores beyiar 120serã tan sãos com hũa maçãadaqueste fogo. & de seu fumazGran piedad e merçee e nobrezadaquestas tres a na uirgẽ assaz

Tod esto diss ela creo de chão 125mais como me poderei leuãtardiz sãta maria dam essa mãoentõ( )n[ ]a245 ergeu. & foya leuar& ela sẽtiu o corpo ben sãodo fog e da ferida do falpaz 130Gran piedad e merçee e nobrezadaquestas tres a na uirgen assaz

E outro dia os que madurgarõe a uiron. forona espertar& como sãara lle pregũtarõ 135& ela rẽ nõ lles quiso negar& pola cõfortar logo mãdarõque lle dessẽ caldo cõ do agrazGran piedad. e merçee e nobrezadaquestas tres a na uirgen assaz 140

Os enfermos log ẽtõ os poserõant ela por esta cousa prouar& pois que os beyiou. saud ouuerõ& começaron enton de loarsãta maria. & logo souberon 145este feito. pela terra uiaz col. b

244 Marcado (con puntos) para corrección (non indicada) / Marked (underdotted) for correction (not indi-cated): fui > foi?

245 Erro / Error: entõ na ergeu > entõ a ergeu.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 172

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXXI-LXXXII]

173

Gran piedad e merçee e nobrezadaquestas tres a na uirgẽ assaz

Esta .Lxxxiia. e como santa mariadeceu do ceo en va igreia antetodos. & guareçeu quantos enfer-mos. y. iaziã que ardiã do fogode sã marçal246

A uirgen nos da saud etolle mal. tãt a en si gran uertut esperitalE poren dizer uos queroentr estes miragres seusoutro mui grãd e mui fero 5que esta madre de deusfez. que nõ podẽ cõtradizer iudeus [fol. 104r] col. anẽ ereges pero queyran dizer al

A uirgẽ nos da saud e tolle maltãt a en ssi gran uertud esperital 10

Aquest auẽo en françanon a[ ]y mui gran sazonque os omes por errãçaque fezeran. deu entondeus ẽ[ ]eles por uẽdeita. cõfuiõ 15deste fogo que chamã de sã marçalA uirgẽ nos da saud e tolle maltãt a en ssi gran uertud esperital

E braadand e gemendofazianss enton leuar 20a saixon logo correndopor sa saud y cobrarcuidãd en todas guysas y a sãarpela uirgẽ que aos coitados ualA uirgẽ nos da saud e tolle mal 25tãt a en ssi gran uertud esperital

E era de tal naturaaquel mal com aprendique primeiro con friuraos fillaua & des[ ]i 30 col. bqueimaua peyor que fogo. & assisofriã del todos. grã coita mortalA uirgẽ nos da saud e tolle maltãt a en ssi gran uertud esperital

Ca os nẽbros lles cayan 35& sol dormir nen comerper nulla ren non podiãnen en seus pees s247[ ]erger& ante ia querriã mortos seerque sofrer door atã descomunal 40A uirgẽ nos da saud e tolle maltãt a en ssi gran uertud esperital

Porend hũa noit auẽoque lume lles pareceugrande. que do ceo uẽo 45& log enton decendeusanta maria & a terra tremeuquando chegou a sẽnor celestialA uirgẽ nos da saud e tolle maltãt a en ssi gran uertud esperital 50

E os omees tal medoouueron. que a fugirse fillaron. & nõ quedomais quanto podiã yr& ela fez log os enfermos guarir 55como sẽnor que enas coitas nõ falA uirgẽ nos da saud e tolle mal [fol. 104v] col. atãt a en si gran uertud esperital

A quena chama fiãdono seu piadoso ben 60

246 Borradura / Erasure: l. 4.247 Corrixido (mediante inserción entre liñas) / Corrected (by interlinear insertion): pees erger > pees s[ ]

erger.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 173

[CANTIGA N.º LXXXII-LXXXIII] Afonso X

174

ca ela sẽpre uen quãdoentẽde que lle conuenporẽd a esses enfermos nulla rẽnõ leixou do fogo. nẽ sol un sinalA uirgẽ nos da saud e tolle mal 65tãt a en si gran uertud esperital

Esta .Lxxxiiia. e como santamaria gãou de seu fillo quefosse saluo o caualeiro malfeitor que cuidou fazer un mõesteiro; & morreu anteque o fezesse248

A uirgen sãta mariatant e de gran piedadeque ao pecador collepor feito a uoontade col. bE desta guysa auẽo 5pouc[ ]a a un caualeirofidalgu[ ]e rico sobeiomais era brau[ ]e terreirosoberuios e mal creenteque sol por deus un dĩero 10non daua. nẽ polos sãtosesto sabed en uerdade

A uirgen santa maria [fol. 105r] col. atãt e de gran piedade

Aqueste de fazer dano 15sẽpre s[ ]ende traballaua& a todos seus uezĩnosferia & dẽostauasen esto os mõesteiros& as igreias britaua 20que uergõna nõ auiado prior nen do abadeA uirgen santa mariatãt e de gran piedade

E todo seu cuidad era 25de destroir os mesquinos& de roubar os que yãseguros pelos camỹos& per ren non perdõau[ ]amolleres nen a minỹos 30que[ ]ss en todo nõ metessepor de mui gran crueldadeA uirgen santa mariatãt e de gran piedade

E esta uida fazendo 35tã braua & tan esquiuaun dia meteu bẽ mẽtescomo sa alma catiuaera chẽa de pecados& mui mais morta ca uiua 40 col. bse mercee non ll[ ]ouuessea conprida de bõdadeA uirgẽ santa mariatãt e de gran piedade

E por que sẽpre os bõos 45lli dauã mui grã fazfeirodo muito mal que faziapẽssou que un mõesteirofaria con bõa claustraigreia & cimiteiro 50estar & enfermaria& todo en sa erdadeA uirgẽ santa mariatãt e de gran piedade

E des[ ]i ar cuidou logo 55de meter y gran cõuẽtode mõges se el podesseou cĩquaẽta ou cento& per que mui bẽ uiuessẽlles daria conprimẽto 60

248 Borraduras / Erasures: ll. 32, 51, 72, 182.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 174

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXXIII]

175

& que por santa mariaseruir. seria y fradeA uirgen santa mariatãt e de gran piedade

Tod aquesto foi cuidãdo 65mentre siia comendo& pois ll[ ]alçarõ a mesa [fol. 105v] col. afoi catar logo corrẽdolugar en que o fezesse& achoo com aprendo 70muit apost e mui uiçosou conpris sa caridadeA uirgen santa mariatãt e de gran piedade

En este cuidad estãdo 75muit aficad e mui forteante que o começassedoor lo chegou a morte& os demões a almafillaron del en sa sorte 80mais los ãgeos chegarõdizendo. estad estadeA uirgẽ santa mariatãt e de gran piedade

Ca nõ quer santa maria 85que a uos assi leuedes& disseron os diabosmais uos que razõ auedesd[ ]auela. ca sẽpr est omefezo mal como sabedes 90por que est alma e nossamais249 allur outra buscadeA uirgẽ santa mariatãt e de gran piedade col. b

Os angeos respõderõ 95mais uos folia fezestesen fillardes aquest almamao cõssell y ouuestes& mui mal uos achardesde quanto a ia teuestes 100mais tornad a uosso fogo& nossa alma leixadeA uirgen santa mariatãt e de gran piedade

Os diabos ar disserõ 105esto per rẽ nõ faremosca deus e mui iusticeiro& por esto bẽ sabemosque esta alma fez obraspor que[ ]a auer deuemos 110toda ben enteira mẽtesen terc[ ]e sen meadadeA uirgẽ santa mariatãt e de gran piedade

E un dos angeos disse 115o que uos dig entendedeeu sobirei ao ceo& uos aqui mi[ ]atẽdede& o que deus mãdar destouos enton esso fazede 120& oy mais nõ uos mouades [fol. 106r] col. anen faledes mais caladeA uirgen sãta mariatãt e de gran piedade

De pos aquestas palauras 125o angeo logo[ ]ss ya& cõtou aqueste feito mui tost a santa maria

249 Marcado para substitución ou corrección (non indicada) / Marked for replacement or correction (noneindicated).

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 175

[CANTIGA N.º LXXXIII-LXXXIV] Afonso X

176

ela log a ieso cristoaquela alma pidia 130dizẽd ai meu fillo santoaquesta alma me dadeA uirgen sãta mariatãt e de gran piedade

E ele lle respondia 135mia madr o que uos quiserdesei eu de fazer sẽ fallapois uos en sabor ouuerdesmais torn a alma no corpose[ ]o uos por bẽ teuerdes 140& faça o mõesteirou uiua en castidadeA uirgen sãta mariatãt e de gran piedade

E pois deus est ouue dito 145un pano brãco tomauafeito bẽ come cogulaque ao angeo daua col. b& sobela alma logoo pano deitar mãdaua 150por que[ ]a leixass o democonprido de falssidadeA uirgen sãta mariatãt e de gran piedade

Tornoss o ãgeo logo 155& atan toste que uirõos diabos a cogulatodos ant ela fugirõ& os angeos corrẽdopos eles mal los250 ferirõ 160dizẽdo assi perdesteso ceo per neicidade

A uirgen sãta mariatãt e de gran piedade

Pois que[ ]ss assi os diabos 165foron dali escarnidos& mal treitos feramẽtedẽostados & feridosforõ pera seu ifernodãdo grãdes apelidos 170dizendo aos diabosuarões ouiad ouiadeA uirgen sãta mariatãt e de gran piedade

Os angeos de pos desto [fol. 106v] col. aaquela alma fillaron& cantando surgat deuseno corpo a tornarondaquel caualeiro morto& uiuo o leuantaron 180& fizo seu mõesteirou uiueu en omildadeA uirgen santa mariatãt e de gran piedade

Esta .Lxxxiiiia. e como sãtamaria se uĩgou do escudeiroque deu a couce. na porta da sa igreia251

Mal ss[ ]a end acharquen quiser desõrrar santa mariaComo[ ]ss achou nõ a y mui gran sazõen galiza un escudeiraz peonque quis mui felõ britar la igreia. cõ felonia col.b

Mal ss[ ]a end acharquen quiser desõrrar santa maria

250 Marcado (con puntos) para corrección (non indicada) / Marked (underdotted) for correction (not indi-cated): los > os?

251 Borraduras / Erasures: ll. 73, 76.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 176

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXXIV]

177

Sãta maria a ermida nom ado mõte. por que en lugar alt esta& forã ala. de gẽtes entõ mui gran romariaMal ss[ ]a end acharquen quiser desõrrar santa maria

En hũa festa per com eu aprendide meãt agosto. & pois chegou ygran gent e des[ ]i 15começaron a tẽer sa uigiaMal ss[ ]a end achar. quenquiser desõrrar sãta maria

O escudeiro que uus dixe chegou& uiu hũa moça de que se pagou 20que forçar cuidoumais ela per ren nõ llo cõsẽtiaMal ss[ ]a end acharquen quiser desõrrar santa maria

E trauãdo dela coidou a forçar 25mais proug a deus. & nono pod acabarca foill escapar& fugĩd a eigreia se colliaMal ss[ ]a end acharquen quiser desõrrar santa maria [fol. 107r] col. a

Aos braados a gẽte recudiu& a minỹa. mercee lles pidiuque daquel que uiua quisessen guardar de sa perfiaMal ss[ ]a end achar 35quen quiser desõrrar santa maria

As gẽtes temẽdo de lles uĩir mal forõ serrar as portas logo sen al& chamando ualmadre de deus ca mester nos seria 40Mal ss[ ]a end acharquen quiser desõrrar santa maria

O escudeiro tãto que uiu fugira moça leixou se de pos ela yrdizendo guarir 45nõ me podes rapariga sandiaMal ss[ ]a end acharquen quiser desõrrar santa maria

E quando as portas sarradas achouper poucas que de sãna sãdeu tornou 50& logo iurou.que a couces toda las britariaMal ss[ ]a end acharquen quiser desõrrar santa maria

E com era atreuudo & sãdeu 55quis acabar aquelo que prometeu& o pe ergeu col. b& ena porta gran couce dar yaMal ss[ ]a end acharquen quiser desõrrar santa maria 60

Mais auẽoll en; como uos eu direibritouxell a perna segũd apres eiper prazer do reyfillo da uirgen a que despraziaMal ss[ ]a end achar 65quen quiser desõrrar santa maria

E d[ ]al ll[ ]auẽo ainda mui peoresmoreceu con coita & cõ door& nostro sẽnorsen tod aquesta fala lle tollia 70Mal ss[ ]a end acharquen quiser desõrrar santa maria

En tal guysa que pois nũca disse rẽerg ay[ ]a santa maria. & des entolleit e sen sen 75uiueu gran tẽp e per portas pidiaMal ss[ ]a end acharquen quiser desõrrar santa maria

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 177

[CANTIGA N.º LXXXV] Afonso X

178

Esta .Lxxxva. e como sãta mariafazia ueer o crerigo cego en quan-to dizia a ssa missa252

Santa maria poder a [fol. 107v] col. ade dar lum a queno non aCa de dar lum a gran podera que o lum en ssi tragerfoi. que nos fez a deus ueer 5que per al non uiramos ia

Santa maria poder ade dar lum a queno nõ a

Desta253 uirgen santa deupois lum a un crerigo seu 10que perdera com aprix euque nõ uii[ ]a( )ca nen alaSanta maria poder ade dar lum a queno nõ a

E tã toste se fez fillar 15& aa igreia leuar col. bda uirgẽ que nõ ouuo parde bondade. nẽ aueraSanta maria poder ade dar lum a queno nõ a 20

E chorando de coraçõfazia atal oraçonen gẽollos cõ deuoçõdizẽdo sẽnor que seraSanta maria poder a 25de dar lum a queno nõ a

Daqueste lume que perdi& porende uẽno a[ ]tique mio cobres sequer aliu a ta missa se dira 30Santa maria poder ade dar lum a queno nõ a

Entõ logo[ ]ss adormeceu& a uirgen ll[ ]apareçeuque a os seus nõ fal-eçeu254 35nũca ia. nen faleçeraSanta maria poder ade dar lum a queno nõ a

E dissell entõ logo crasmãnaa. mia missa diras 40con deuoçon. & cobrarasteu lum e que te duraraSanta maria poder a [fol. 108r] col. ade dar lum a queno nõ a

Ta que[ ]a missa dita for 45ca assi quer nostro sẽnorque ch[ ]esto faz por meu amor& ainda che mais faraSanta maria poder ade dar lum a queno nõ a 50

O clerig enton s[ ]e( )spertou& log a missa começou& seu lum ali o cobrouca nõ mẽtiu nẽ mẽtiraSanta maria poder255 55de dar lum a queno nõ a

252 Borraduras / Erasures: ll. 5, 43.253 Marcado (riscado) para ser substituído (marxe esquerda) / Marked (lined out) for replacement (left

margin): Desta uirgen > aquesta uirgen.254 Corrixido (mediante borradura) cun trazo horizontal para crear o espazo resultante / Corrected (by era-

sure) with horizontal stroke to bridge resulting space: falleçeu > fal-eceu.255 Erro / Error: poder > poder a.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 178

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXXV-LXXXVI]

179

A uirgẽ que e de bõ prezque lle seu lume cobrar fezcada dia senpr hũa uezcomo uos dissemos aca 60Santa maria poder a de dar lum a queno nõ a

Esta .Lxxxvia. e como santamaria seruiu pola mõia quesse fora do mõesteiro. & llicriou o fillo que fezera alaandando256

A tãt e santa maria col. bde toda bondade bõaque mui d[ ]ãuidos s[ ]assãna& mui de grado perdõaDesto direi un miragre 5que quis mostrar en espãnaa uirgen santa mariapiedosa & sen sannapor hũa mõia que forafillar uida d[ ]auol manna [fol. 108v] col. afora de seu mõesteirocon un preste de corõa

Atant e santa mariade toda bondade bõa

Esta dona mais amaua 15doutra ren sãta maria& porẽd en todo tenposenpre sas oras diziamui bẽ & cõprida menteque en elas non falia 20de dizer prima & terçasesta uesperas & nõaAtãt e santa mariade toda bondade bõa

Cõpretas & madodĩnos 25bẽ ant[ ]a sa magestademais o demo que se pagapouco de uirgĩidadefez como uos eu ia dixeque se foi con un abade 30que a por amiga teue col. bun mui gran tẽp en lis( )bõaAtant e santa mariade toda bondade bõa

Anbos assi esteuerõ 35ta que ela foi prẽnadaentõ o crerig astrosoleixoa desanparada& ela tornousse logouergõnosa & coitada 40andãdo sẽpre de noitecomo se fosse ladrõaAtãt e santa mariade toda bõdade bõa

E foi ao mõesteiro 45ali onde se partira& falou ll[ ]a abadessaque a nũca mẽos uirabẽ des[ ]que do mõesteirosen sa leçença saira 50dizẽdo por deus mia fillalogo aa terça sõaAtãt e sãta mariade toda bõdade bõa

E ela foi fazer logo 55aquelo que lle mãdauamais de que[ ]a nõ achauãmẽos. se marauillaua [fol. 109r] col. a& dest[ ]a santa maria

256 Borraduras / Erasures: ll. 28, 36, 55, 85, 108, 117, 122 (x 2).

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 179

[CANTIGA N.º LXXXVI] Afonso X

180

chorando loores daua 60dizendo bẽeita erasdos pecadores padrõaAtãt e santa mariade toda bondade bõa

Estas loores & outras 65a santa maria dandomuitas de noit e de diafuissell o tẽpo chegãdoque auia d[ ]auer fillo& entõ se fui257 chorando 70pera a sa magestade& como quen se razõaAtãt e santa mariade toda bondade bõa

Con sẽnor assi dizia 75chorãdo mui feramẽtemia sẽnor eu a[ ]ti uẽnocomo moller que se sentede grãd erro que a feitomais sẽnor uẽnach a[ ]mẽte 80se che fiz algun seruiço& guarda me mia pessõaAtãt e santa mariade toda bondade bõa.

Que nõ caia en uergõna 85 col. bsẽnor & alma me guardaque a non leu[ ]o diabonẽ eno yferno ardaesto cõ medo cho peçoca eu soõ mui couarda 90de por nulla rẽ rogar temais peço ch[ ]esto por dõaAtãt e santa mariade toda bondade bõa

Quãd ela est ouue dito 95chegou a santa reỹa& ena coita da donapos logo sa meezĩa& a un angeo dissetirall aquel fill agĩa 100do corp e criar llo mãdade pã. mais nõ de borõaAtãt e santa mariade toda bondade bõa

Fuiss entõ santa maria 105& a mõia ficou sãa& cuidou achar seu fillomais en seu cuidar foi uãaca o nõ uiu por gran tẽposenõ quand era ia cãa 110& por[ ]el foi mais coitadaque por seu fill e lẽoa [fol. 109v] col. aAtãt e santa mariade toda bondade bõa

Mais de pois asi[ ]ll auẽo 115que u uesperas dizendoestauan todas no coro& ben cantand e leendouirõ entrar y un moçomui fremosĩo correndo 120& cuidaron que fill erad[ ]ifançon & d[ ]ifançõaAtãt e sãta mariade toda bõdade bõa

E pois entrou eno coro 125en mui bõa uoz & craracomeçou salue reginaassi como lle mandaraa uirgen santa maria

257 Marcado (con puntos) para corrección (non indicada) / Marked (underdotted) for correction (not indi-cated): fui > foi?

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 180

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXXVI-LXXXVII]

181

que[ ]o gran tẽpo criara 130que aos que ela amapor ll[ ]errar nõ abaldõaAtãt e santa mariade toda bondade bõa.

A mõia logo tan toste 135cõnoceu que seu fill era& el que era sa madree a marauilla ferafoi enton ela mui leda col. bpois ll[ ]el diss onde uẽera 140dizendo tornar me quero& leixade m[ ]ir uarõaAtãt e sãta mariade toda bõdade bõa

Mantenẽt aqueste feito 145soube todo o conuentoque eran y aiuntadasde mõias. mui mais ca cẽto& loaron muit a uirgenpor aqueste cousimẽto 150que fezera. cuios feitostodo o mund apregõaA tãt e sãta mariade toda bõdade bõa

Esta .Lxxxviia. e como santa ma-ria guarece o pintor que o de-mo quisera matar; por que opintaua feo258

Quẽ santa maria quiser defẽdernon lle pod o demo niun mal fazerE dest un miragre uos quero cõtar [fol. 110r] col. ade como sãta maria quis guardarun seu pĩtor que pũnaua de pĩtar 5ela mui fremos a todo seu poder

Quen sãta maria quiser defẽdernõ lle pod o demo niũ mal fazer

E a o demo mais feo doutra rẽpĩtaua el senpre e o demo porẽ 10lli disse. por que me tẽes en desdẽou por que me fazes tã mal parecerQuẽ santa maria quiser defendernõ lle pod o demo niũ mal fazer

A quãtos me ueẽ. & el diss entõ 15esto que ch[ ]eu faço e cõ gran razõca tu sẽpre mal fazes. & do bẽ nõte queres. per nulla rẽ entrameterQuen santa maria quiser defendernõ lle pod o demo niũ mal fazer 20

Pois est ouue dit. o demo[ ]s[ ]assãnou& o pĩtor. feramẽt ameaçou col. bde[ ]o matar. & carreira lle buscouper que o fezesse mui cedo morrerQuẽ santa maria quiser defẽder 25nõ lle pod o demo niun mal fazer

Porẽd un dia o espreitou aliu estaua pĩtando com aprendia omagẽ da uirgẽ segund oy& pũnaua de[ ]a mui bẽ cõpõer 30Quen sãta maria quiser defẽdernõ lle pod o demo niun mal fazer

Por que parecesse mui fremos assazmais ẽtõ o dem en[ ]que todo mal iaztrouxe tã gran uẽto come quando faz 35mui grandes toruões. e que quer chouerQuen sãta maria quiser defẽdernõ lle pod o demo niũ mal fazer

Pois aquel uẽto na igreia ẽtrouen quanto o pĩtor estaua deitou 40

258 Borraduras / Erasures: ll. 4, 33, 34, 35 (x 2), 36, 39, 41, 42, 48.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 181

[CANTIGA N.º LXXXVII-LXXXVIII] Afonso X

182

en terra. mais el log a uirgẽ chamoumadre de deus. que o uẽess acorrerQuen santa maria quiser defeder259

nõ lle pod o demo niũ mal fazer

E ela logo tã toste[ ]ll acorreu 45& fez lle que eno pĩzel se sofreucõ que pĩtaua. & porẽ nõ caeunẽ lle pod o dem en rẽ ẽpeeçerQuẽ sãta maria quiser defender [fol. 110v] col. anõ lle pod o demo niũ mal fazer 50

E a o gran sõ que a madeira fezuẽerõ as gẽtes logo dessa uez& uirõ o demo mais negro ca pezfugir da igreia. u[ ]ss ya perderQuẽ santa maria quiser defender 55nõ lle pod o demo niũ mal fazer

E ar uirõ com estaua o pĩtorcolgado do pĩzel. & poren loorderõ aa madre de nostro sẽnorque a os seus quer na grã coita ualer 60Quẽ sãta maria quiser defẽdernõ lle pod o demo niũ mal fazer

Esta .Lxxxviiia. e como santa mariafez soltar o ome que andara grantenpo escomugado260

A creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõadoPorẽd un miragre uos direi mui grandeque santa maria fez. & ela mande col. bque mostralo possa per mi e nõ ande 5demãdand a outre que m[ ]ẽ de recado

A creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

Porẽ direi com un clerig aldeãode mui santa uida. & mui bõ crischão261 10ou[ ]un seu feegres soberu[ ]e louçãoque nũca queria fazer seu mãdadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado.

E o ome bõo sẽpre lle rogaua 15que se corregesse. & o castigauamais aquel uilão porẽ rẽ nõ dauaassi o tragia o dem enganadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado 20

Pois que o preste uiu que mõestamẽtonõ lle ualia rẽ hũa uez nẽ cẽtoescomũgou o ẽtõ por escarmentocoidãdo que fosse per y castigadoA creer deuemos que todo pecado [fol. 111r] col. adeus pola sa madr auera perdõado

Mais el por aquesto nõ deu nimigallanẽ preçou sa escomoyõ hũa pallaen tãto o preste morreu. & sẽ fallaficou o uilão del escomũgado 30A creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

E durou depois muit en esta maldadeata que caeu en grãd enfermidadeque lle fez canbiar aquela uoõtade 35& do que fezera. sĩtiu se culpadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

259 Erro / Error: defeder > defẽder.260 Borraduras / Erasures: ll. 4, 5, 25, 52, 53, 54, 56, 59, 60, 63, 69, 70, 71, 72, 75, 76, 78, 96, 102, 161,

163, 172, 173, 174, 177, 180, 204, 237, 252, 269, 280, 285, 291, 293, 294.261 Corrixido (mediante abreviatura sobre a liña) / Corrected (by superscript abbreviation): cschão >

crischão.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 182

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXXVIII]

183

E quis comũgar. & fillar pẽedẽçamais nõ lla quiserõ dar pola setẽça262 40en que el iazia por sa descreençamais mãdarõ lle que foss a seu preladoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

E logo que podo. foi a el correndo 45& seu mal lle disse chorãd e gemẽdo& ele lle disse per quant eu entendouaite ao papa ca muit as erradoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado 50

El quand est oyu. ouu alegria fera& foi log a roma u o papa era col. b& dissoll aquelo sobre que uẽerael mãdou o liurar a un seu priuadoA creer deuemos que todo pecado 55deus pola sa madr auera p263

Que lle disse se liure seer queriaque lle dess algo se nõ nono seriael dar. nõ llo podo ca[ ]o nõ tragia& porẽ foisse mui trist e mui coitado 60A creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

E pẽsso que sẽpr assi ia mais ãdasseata que algũ bõ crischão264 achasseque lle nõ pidiss e que o cõssellasse 65como saisse daquel mao estadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

A tã muit ãdou per terras e per maressofrẽdo traballos muitos e pesares 70

buscãdo ermidas e santos lugaresu achasse tal om[ ]e tãt ouu ãdadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

Que achou un õe mui de santa uida 75na mõtana negra en hũa ermida& pois sa fazẽda toda ouu oydaouue do catiuo gran doo ficadoA creer deuemos que todo pecado [fol. 111v] col. adeus pola sa madr auera perdõado 80

E dissell amigo se me tu creueres& desta ta coita bon cõssello queresuai aleixandria & se[ ]o fezeresdar cha y cõssello un fol trosquiadoA creer deuemos que todo pecado 85deus pola sa madr auera perdõado

Quãd aquest oyu aquel265 ome catiuoquiser entõ seer mais morto ca uiuo& semellou lle cõssello muit esquiuo& teuess entõ ia por desasperado 90A creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

E diss aquesto semella me trebelloque poi lo papa nẽ todo seu cõcelloẽ[ ]este feito nõ me derõ conssello 95como mio dara o que e fol prouadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

E o ermitã lle diss entõ sandecenõ a en aquel se[ ]nõ quãto pareçe 100aas gentes. & tod aquest el padeçepor lle seer de deus pois galardõado

262 Erro / Error: setẽça > sẽtẽça.263 Erro: borrado, sen corrección / Error: erased, no correction.264 Corrixido (por man máis tardía) / Corrected (later hand): crischao > chrischão.265 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): aquell > aquel.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 183

[CANTIGA N.º LXXXVIII] Afonso X

184

A creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

E o ome disse. pero eu fezesse 105esto. nõ cuido que mio ele creuesse col. bse[ ]ll ant algũa uossa carta nõ desseper que fosse del creud e ascoitadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado 110

E o ermitã. deu lle sa carta logoque lle leuasse. & dissell eu te rogoque lla leues. & se en este meogomorreres. morreras de deus perdõadoA creer deuemos que todo pecado 115deus pola sa madr auera perdõado

Fuiss o om[ ]e pũnou de chegar mui çedoa alexãdria que come toledoe grand ou mayor. mais ya cõ gran medode nõ auer ali. seu preit266 en çimado 120A creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

E morou ena uila bẽ quĩze diasbuscãd o fol per carreiras e per uias& poi lo nõ achou. disso a messias 125poss eu auer. ante que aquest achadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

Esto dizẽdo uiu uĩir muita gẽteescarnecẽd un ome mui feramente 130mui magr[ ]e roto. & de fol cõtenẽte& diss aquest e. o que tãt ei buscadoA creer deuemos que todo pecado [fol. 112r] col. adeus pola sa madr auera perdõado

Pero se aquest e fol pela uẽtura 135aguardalo ei. teena267 noit escuraca se el nõ e ben louco de naturaalgur ira long albergar apartadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado 140

Dizẽd aquesto fuiss a noite chegãdoe o sãdeu fuisse da268 gẽt[ ]es( )furtãdo& el depos el. sẽpre o aguardãdoata que o uiu mui lõge do pobladoA creer deuemos que todo pecado 145deus pola sa madr auera perdõado

U entraua en va igreia uedramui bẽ feita tod a boueda de pedrapero cõ uellece. ia cuberta d[ ]edraque fora d[ ]ãtigo lugar muit õrrado 150A creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

Pois aquel fol na igreia fui metudonõ uos semellaria fol. mais sisudoca se deitou log ãt o altar tẽdudo 155chorãdo muito com auia usadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdoado

E des[ ]i ergeuss e como quen[ ]ss apartatomou dũ pã d[ ]orio quant e va quarta col. bpolo comer. mais o ome deull[ ]a cartaãte que huuiasse comer nẽ bocadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

E pois que a carta ouue bẽ leuda 165& ouu[ ]a razõ dela. bẽ entenduda

266 Corrixido / Corrected: pleit > preit.267 Erro / Error: teena > tẽena.268 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): das > da.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 184

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXXVIII]

185

disso lle chorãd eu uos farei aiuda& seed esta noit aqui albergadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado 170

E dormid agora pois cãssad ãdadesmas pois que for noite nada nõ dormiadesnẽ uos espãtedes por rẽ que ueiadesmais iazed en este lugar mui caladoA creer deueuemos269 que todo pecado 175deus pola sa madr auera perdõado

E fez lle sa cama bẽ entre dous cãtos& a mea noite aqueuolos santoscõ santa maria. & chegarõ tãtosque todo o lugar foi alumẽado 180A creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

Os angeos; sãta maria fillarõ& ena cima do altar la sentaron& os madodỹos. todos bẽ cãtarõ 185& o fol cãtaua con eles de gradoA creer deuemos que todo pecado [fol. 112v] col. adeus pola sa madr auera perdõado

E pois que os ouuerõ todos bẽ ditosde coraçõ. ca nõ per outros escritos 190o fol chamou o outr; en gẽollos fitosuẽo ãt uirgẽ. muit en uergõnadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

E diss o fol sẽnor sãta piedosa 195est om en setẽça270 iaz mui perigoosamais tu que es mui misericordiosasolta ll[ ]este laço. en que iaz liadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado 200

Respos a uirgẽ cõ parauoas docesuai ora mui quedo. & nõ[ ]t aluoroces& o que t[ ]e( )scomũgou se[ ]o cõnoceschamao ante mi. & seras soltadoA creer deuemos que todo pecado 205deus pola sa madr auera perdõado

Leuãtouss o ome. & cõ el o louco& catou os todos. mais tardou mui poucoque achou o preste que nõ era roucode cãtar. pero muit auia cãtado 210A creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

Des[ ]i ant a uirgẽ; todos tres uẽerõ& de como fora o feito disseron col. b& ela disse. pois que llo dit ouuerõ 215soltadeo preste. pois sodes uĩgadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

Fuiss entõ a uirgẽ pois esto foi feito& o fol a o outro moueu tal preito 220que se foss e teuess end el por mal treito& disse. sol de[ ]m yr nõ sera pẽssadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

Nẽ que uos eu leixe assi deus mi[ ]aiude 225ca pois que mi[ ]a uirgẽ mostrou tal uirtudepor uos. que mia alma cobrou ia saude& o bẽ de deus. de que era deitadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado 230

O fol diss entõ. pois que ficar queredestoda mia fazẽda ora saberedesnõ soõ louco. nẽ uos nono cuidedespero ando nuu. & mui mal parado

269 Erro / Error: deueuemos > deuemos.270 Erro / Error: setẽça > sẽtẽça.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 185

[CANTIGA N.º LXXXVIII] Afonso X

186

A creer deuemos que todo pecado 235deus pola sa madr auera perdõado

Ca esta terra foi de meu poderio& meu linagẽ a mãteu[ ]a gran brio& morrerõ todos. & o sẽnoriome ficou end a[ ]mi. & fui rey alçado 240A creer deuemos que todo pecado [fol. 113r] col. adeus pola sa madr auera perdõado

E macar uos paresc ora tã astrosomuito fui loução apost e fremosoardid e grãado riq[ ]e poderoso 245& de bõas mãnas & bẽ costumadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

E seẽd assi sẽnor de muitas gẽtesui morrer meu padr[ ]e todos meus parẽtes& en mia fazẽda entõ parei mẽtes& daqueste mũdo fui log enfadadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

Entõ cuidei logo; como me partisse 255daquesta terra que niun nõ me uisse& que como fol entr[ ]as gẽtes guarisseper que fosse do mũdo mais despreçadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado 260

E por razõ tiue que en esta terrados meus que sofresse desõrra & guerrapor amor de deus que aos seus nõ erra& polos saluar quis seer marteiradoA creer deuemos que todo pecado 265deus pola sa madr auera perdõado

Ainda uos direi mais de mia fazẽdad[ ]oi[ ]a quĩze dias serei sẽ cõtẽda col. bno paraiso. e dou uos por comẽdaque ata entõ. sol nõ seia falado 270A creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

Assi esteuerõ que nõ se partirõanbos de[ ]ssũu. & cada noite uirõa santa maria. & pois se cõprirõ 275estes quinze dias. o fol foi passadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

E santa maria a que el seruirapor que sse do bẽ deste mũdo parcira271 280leuou del a alma ca des que[ ]a uiraena seruir fora todo seu cuidadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

E pois que foi morto; quis deus que soubessẽsa mort os da uila. & logo uẽessẽsobr[ ]el fazer doo. e[ ]ll onrra fezessẽcom a seu sẽnor natural & amadoA creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado 290

Que os auia mui gran tẽp ẽganados& que[ ]o perderã polos seus pecadosmais deus por[ ]el logo miragres mostradosouue. por que fosse pois santo chamadoA creer deuemos que todo pecado [fol. 113v] col. adeus pola sa madr auera perdõado

E gran doo fez por[ ]el seu cõpãneiro& quant el uiueu foi sẽpr ali sẽlleiroguardãd o sepulcro; mais deus uerdadeiroleuoo cõssigu[ ]e el seia loado. Amẽ 300

271 Erro (parcialmente escrito por riba?) / Error (partially overwritten?): parcira > partira.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 186

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º LXXXVIII-LXXXIX]

187

A creer deuemos que todo pecadodeus pola sa madr auera perdõado

Esta .Lxxxviiiia. e como sãta mariafez branca a casula que tingira ovĩo uermello272

Bẽ pod as cousas feas; fremosastornar. a que pod os pecados das almas lauarE dest un miragre fremoso uos direique auẽo na clusa com escrit acheique fez santa maria. & creo & sei 5que mostrou outros muitos en aquel lugar col. b

bẽ pod as cousas feas fremosas tornara que pod os pecados das almas lauar

De mõges gran cõuẽto erã y entõque seruiã a uirgẽ mui de coraçõ 10un tesoureir y era aquela sazonque santa maria. sabia muit amarbẽ pod as cousas feas. fremosas tornara que pod os pecados das almas laurar

E quando algũa cousa ll ia falir 15log a santa maria o ya pidir& ela llo daua. porẽd ena seruirera todo seu sis[ ]e todo seu coidarbẽ pod as cousas feas fremosas tornara que pod os pecados das almas lauar 20

Onde[ ]ll auẽo que na festa de natalque diziã os mõges missa matinalfillou va casu( )la273 de brãco cẽdalpola yr põer enton sobelo altar

bẽ pod as cousas feas. fremosas tornar 25a que pod os pecados das almas lauar

E fillou na outra mão com aprendivĩo. con que fezessen sacrifiç ali& indo na carreira auẽoll274 assique ouu[ ]en hũa pedra a entrepeçar 30bẽ pod as cousas feas fremosas tornar [fol. 114r] col. aa que pod os pecados das almas lauar

E auẽoll assi que quand entrepeçouque do uỹo sobre la casu( )la275[ ]ntornouque era mui uermello. & tal la parou 35como se sãgue fresco. fosẽ y deitarbẽ pod as cousas feas fremosas tornara que pod os pecados das almas lauar

E aquel vĩ[ ]era. de uermella coor& espessa tã muito; que niun tĩtor276 40uermello nõ poderia fazer mellore u caya nono podian tirarbẽ pod as cousas feas fremosas tornara que pod os pecados das almas lauar

Quãdo uiu o mõg esto; pesoulle tãt en 45que per poucas ouuera de perde[ ]lo sen& diss entõ. ai madre do que nos mãtenuirgẽ santa maria. & uen mi[ ]aiudarben pod as cousas feas fremosas tornara que pod os pecados das almas lauar 50

E nõ me leixes en tal uergõna caercom esta ca ia nũca en quant eu uiuernõ ousarei ant o abad aparecernẽ u for o cõuẽto; ousarei entrar

272 Borraduras / Erasures: ll. 33, 58 (x 2), 59, 60, 61, 62, 67, 68.273 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): casulla > casula.274 Corrixido (por man máis tardía) / Corrected (later hand): aueoll > auẽoll.275 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): casulla > casula.276 Corrixido / Corrected: pĩtor > tĩtor.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 187

[CANTIGA N.º LXXXIX-XC-XCI] Afonso X

188

bẽ pod as cousas feas fremosas tornar 55a que pod os pecados das almas lauar

Esto dizẽd e chorãdo muito dos seusollos. acorreulle log a madre de deus col. b& fez tal uirtude per que muitos romeusuẽeron de mui lõg a casul[ ]a]( )orar 60bẽ pod as cousas feas fremosas tor277

a que pod os pecados das almas lau278

Ca u uermella era. tã brãca a fezque o nõ fora tanto da primeira uezporẽ santa maria. sẽnor de gran prez 65loarõ quãtos oyron desto falarbẽ pod as cousas feas fremosas tor279

a que pod os pecados das almas lau280

Esta .Lxxxxa. e de loor de santamaria. de como a saudou o an-geo281

De graça chẽa e d[ ]amorde deus. acorre nos sẽnorSanta maria se te prazpois nosso ben tod en ti iaz& que teu fillo senpre faz [fol. 114v] col. apor ti o de que as sabor

De graça chẽa e d[ ]amorde deus acorre nos sẽnor

E pois que cõtigo e deusacorr[ ]a[ ]nos que somos teus 10

& fas nos que seiamos seus& que perçamos del pauorDe graça chẽa e d[ ]amorde deus. acorre nos sẽnor

Ontr[ ]as outras molleres tu 15es bẽeita por que iesucristo parist e porend unos for mester razõador282

De graça chẽa e d[ ]amorde deus. acorre nos sẽnor 20

Sei por nos pois que bẽeit eo fruito de ti ala[ ]fe& pois tu sees u el seroga por nos u mester forDe graça chẽa e d[ ]amor 25de deus. acorre nos sẽnor

Pũna sẽnor de nos saluarpois deus por ti quer perdõar col. bmil uegadas se mill errareno dia o pecador 30De graça chẽa e d[ ]amorde deus. acorre nos sẽnor

Esta .Lxxxxia. e como santa mariamostrou aa mõia como di-ssesse breuemẽt aue maria283

Se muito nõ amamosgran sandece fazemos

277 Erro (?) borrado; sen corrección / Error (?) erased; no correction.278 Erro (?) borrado; sen corrección / Error (?) erased; no correction.279 Erro (?) borrado; sen corrección / Error (?) erased; no correction.280 Erro (?) borrado; sen corrección / Error (?) erased; no correction.281 Borradura / Erasure: l. 11.282 Marcado (con puntos) para substituír (marxe esquerda) / Marked (underdotted) for replacement (left

margin): for mester razõador > for mester aiudador.283 Borraduras / Erasures: ll. 21, 50, 51, 56, 58, 60, 70, 88, 96, 116, 122.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 188

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XCI]

189

a sẽnor que nos mostrade como a loemosE porẽd un miragre 5uos quero dizer oraque fez santa maria [fol. 115r] col. aa que nunca demoraa buscar nos carreirasque non fiquemos fora 10do reyno de seu fillomais per que y entremos

Se muito nõ amamosgran sandeçe fazemos

E direi dũa mõia 15que en un mõesteiroouue de santa uida& fillaua lazeiroen loar muit a uirgẽca un gran liur[ ]enteiro 20rezaua cada diacomo nos aprendemos col. bSe muito non amamosgran sandece fazemos

De grandes orações 25senpre noites & dias& sen esto rezauabẽ mil aue mariaspor que ueer podessea madre de messias 30que os iudeus atẽden& que nos ia auemosSe muito nõ amamosgran sandece fazemos

Tod aquesto dizia 35chorando. & gemendo& suspiraua muitomais rezaua corrẽdoaquestas orações& porẽ com aprendo 40uiu a santa maria

com agora diremosSe muito nõ amamosgran sandeçe fazemos

Dentro no dormidoyro 45en seu leit u iaziapor dormir. mui cãssada& pero non durmiaenton a[ ]uirgẽ santa [fol. 115v] col. aali ll[ ]a( )pareçia 50madre de iesu cristoaquel en que creemosSe muito nõ amamosgran sandeçe fazemos

Quãdo a uiu a mõia 55espantousse ia quantomais a uirgen lli dissesol nõ prendas espantoca eu soon aquelaque as chamada tanto 60& sei ora mui leda& un pouco falemosSe muito nõ amamosgran sandeçe fazemos

Respos entõ a mõia 65uirgen santa reỹacomo ueer quisesteshũa mõia mesquỹaesto mais ca mesurafoi. & porend agĩa 70leuade nos cõ uoscoque sẽ uos nõ fiquemosSe muito nõ amamosgran sandeçe fazemos

Disse santa maria 75esto farei de grado col. bca ia teu lugar tẽesno ceo apartadomais mẽtre fores uiua

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 189

[CANTIGA N.º XCI-XCII] Afonso X

190

un rezar ordĩado 80che mostrarei que façasca ia que en sabemosSe muito nõ amamosgran sandeçei284 fazemos

Se tu queres que seia 85de teu rezar pagadau dizes la saudeque me foi enuiadapelo angeo santo.dia assessegada 90mẽte. & nõ te coitesca certo che dizemosSe muito nõ amamosgran sandeçe fazemos

Que quand ouço u fala 95como deus foi comigotã gran prazer ei endeamiga. que che digoque enton me semellaque deus padr e amigo 100& fill en nosso corpooutra uez bẽ tẽemosSe muito nõ amamos [fol. 116r] col. agran sandeçe fazemos

E porẽ te rogamos 105que filles tal maneirade rezares mui passoamigo cõpãneira285

& duas partes leixa& di ben a terceira 110de quant ante dizias& mais t[ ]ẽd amaremos

Se muito nõ amamosgran sandeçe fazemos

Pois dit ouu[ ]esto fuisse 115a uirgen groriosa& des[ ]enton a mõiasenpre muit omildosamente286 assi diziacomo[ ]ll a piedosa 120mostrara que dissessedaquesto nõ dultemosSe muito nõ amamosgran sandece fazemos

Ca sẽpr aue maria 125mui bẽ & passo disse& quãdo deste mũdoquis deus que se partissefez leuar a sa almaa o ceo. u uisse col. ba sa bẽeita madrea que loores demosSe muito nõ amamosgran sandeçe fazemos

Esta .Lxxxxiia. e como santamaria. fez queimar a lãa a os mercadores que ofererãalgo a sua omagen. & llotomaran de pois287

O que a santa mariader algo ou prometerdereit e que[ ]ss en mal achese llo pois quiser toller

284 Erro / Error: sandeçei > sandeçe.285 Corrixido / Corrected: copãneira > cõpãneira.286 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña), sinalado na marxe esquerda / Corrected (by super-

script letter), prompt in left margin: ment > mente.287 Borraduras: epígrafe / Erasures: epigraph; ll. 78, 95, 100, 183, 210, 226.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 190

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XCII]

191

Ca muit e ome sẽ siso 5quẽ lle de dar algu[ ]e greu [fol. 116v] col. aca o bẽ que nos auemosdeus por ela nolo deu& por esto nõ lle damosren do nosso mais do seu 10onde quen llo toller cuidagran soberuia uai fazer

O que a sãta mariader algo ou prometer

Desta razõ un miragre 15direi fremoso que feza uirgen sãta mariaque e sẽnor de gran prezpor hũas sas reliquias288 col. bque leuaron hũa uez 20ũus clerigos a françade que uos quero dizerO que a santa mariader algo ou prometer

Estes foron da cidade 25que e chamada leondo rodão u auiamui grand igreia entõque ardeu tã feramẽteque se fez toda caruõ 30mais nõ tãgeu nas reliquasesto deuedes creerO que a sãta mariader algo ou prometer

Ca auia y do leite 35da uirgen espiritaloutro si dos seus cabelosenuoltos en un cẽdaltod aquest en va arca

feita d[ ]ouro. ca non d[ ]al 40estas nõ tãgeu o fogomais lo al fui tod arderO que a sãta mariader algo ou prometer

Os clerigos quando uirõ 45que a igreia queimar [fol. 117r] col. ase fora. como uos digoouueron se d[ ]acordarque se fossẽ pelo mũdoconas reliquias gãar 50per que sa igreia feitapodess agĩa seerO que a santa mariader algo ou prometer

Maestre bernald auia 55nom un que er[ ]en dayanda igreia. ome bõomãss e de mui bõ talãque por auer paraisosenpre sofria afan 60este foi conas reliquiaspolas fazer cõnocerO que a santa mariader algo ou prometer

E andou primeiro frãça 65segundo com aprendiu fez deus muitos miragrespor elas & fui assique depois a ingraterraar passou. & com oy 70polas leuar mais en saluofuyas na naue meterO que a santa maria col. bder algo ou prometer

288 Marcada para substituír (extremo da marxe superior) / Marked for replacement (extreme upper mar-gin): sas reliquias > suas relicas.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 191

[CANTIGA N.º XCII] Afonso X

192

Dũ mercador que auia 75per nome colistanusque os leuass a bretãnaa que pobrou rey britus& entrou y tãta genteque nõ cabian y chus 80de mui ricos mercadoresque leuauã grand auerO que a santa mariader algo ou prometer

E u ia pelo mar yan 85todos a mui gran saborouuerõ tã gran bonaçaque nõ podiã mayor& estãdo en aquestoar ouuerõ gran pauor 90ca uirõ ben seis galeasleixarss a eles correrO que a santa mariader algo ou prometer

De cossarios que faziã 95en aquel mar. mal assazmas pois o sẽnor da naueos uiu. disse nõ me prazcõ estes que aqui uẽenmais paremonos en az [fol. 117v] col. a& põnamos as reliquiasalt u as possan ueerO que a santa mariader algo ou prometer

Logo que esto fui dito 105maestre bernalt sacoua arca conas reliquias& tãto que as mostroudos mercadores que yanena nau un nõ ficou 110que tã toste non uẽessenmui grãd algu[ ]y oferer

O que a santa mariader algo ou prometer

Todos entõ mui de grado 115oferian y mui benos ũus dauan y panosos outros our ou argẽdizendo sẽnor tod estofilla. que nõ leixes ren 120sol que nos guardes os corposde mort e de mal prenderO que a santa mariader algo ou prometer

En tod est as seis galeas 125non quedauan de uĩircada ũa de sa parte col. bpor ena naue ferir& o que tĩi[ ]a arcadas reliquias sen mentir 130alçou a contra o ceopois fuya alte põerO que a santa mariader algo ou prometer

O almiral das galeas 135uĩia muit ant os seus& o que tĩia a arcada uirgen madre de deuslles diss a mui grandes uozesfalssos maos & encreus 140de santa maria somosa de que deus quis nacerO que a santa mariader algo ou prometer

E porẽ mal nõ nos faças 145se non logo morreras& cõ quãtos tigo tragesao yferno yras& de quãt acabar coidasren en non acabaras 150

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 192

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XCII]

193

ca a nau[ ]estas reliquiasqueren de ti defenderO que a santa mariaO que a santa maria [fol. 118r] col. ader algo o prometer 155

Quãt o crerigo diziao almiral teu[ ]en uil& fez tirar das galeassaetas mui mais de milpor matarẽ os da naue 160mais289 un uento nõ sotilse leuantou muit agĩaque as galeas uoluerO que a santa mariader algo ou prometer 165

Fez que a do almirallode fond a cima fendeu& britou logo o maste& sobr[ ]el enton caeu& deu lle tã gran ferida 170que os ollos lle uerteulogo fora da cabeça& fez lo no mar caerO que a santa mariader algo ou prometer 175

E fez as outras galeasaquele uento de suralõgar entõ tã muitoque as non uirõ nen llure apareçeu lles doura 180que pobrou bõ rey artur col. b& enton cuidaron290 todoso seu en. saluo tẽer

O que a santa mariader algo ou prometer 185

E logo aas reliquiascorrẽdo mui gran tropeluẽo desses mercadores& cada un seu fardelfillou. & quãt al[ ]y dera 190& non cataron o belmiragre marauillosoper que os fez guarecerO que a sãta mariader algo ou prometer 195

A uirgẽ santa mariamadre do muit alto reyque matou seus ẽemigoscomo uos eu ia dit ei& maestre bernal disse 200un pleito uosco fareidar uos ei a meadade& leixad o al iazerO que a santa mariader algo ou prometer 205

Todos respõderõ logopreit outr y non aueraque o todo nõ tomemos [fol. 118v] col. amais tornaremos dacadaquelo que gaanarmos 210cada ũu y darao que uir que e291 guysadocomo o poder sofrerO que a santa mariader algo ou prometer 215

289 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): mai > mais.290 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): cudaron >

cuidaron.291 Corrixido (mediante inserción entre liñas) / Corrected (by interlinear insertion): que guysado > que e

guysado.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 193

[CANTIGA N.º XCII-XCIII] Afonso X

194

Os mais desses mercadoresde frandes & de pariserã. e pois[ ]s apartaroncada ũu deles quiscõprar de seu auer lãa 220cuidãdo seer ben fisque en saluo a sa terraa poderia tragerO que a santa mariader algo ou prometer 225

E poi[ ]ll ouuerõ cõpradaun dia ante da luzmouerõ do porto douramais o que morreu na cruzquerendo uĩgar sa madre 230fez com aquel que aduzgran poder de meter medoque[ ]ll aian de corregerO que a santa mariader algo ou prometer 235 col. b

O gran torto que fezerãa sa madr enperadriza que e sẽnor do mũdo& poren par san fiizferiu corisco na naue 240& com o escrito dizqueimou tod aquela lãa& non quis[ ]o al tãgerO que a santa mariader algo ou prometer 245

Quãd este miragre uirõtornarõ mui uolũteru leixaran as reliquias& disserõ pois deus querque a sa madre do nosso 250demos. quis do que teuerdara y de bõa mẽte

& ideo receberO que a santa mariader algo ou prometer 255

Disso maestre bernaldoesto mui gran dereit ede uos nẽbrar das reliquiasda uirgen que con deus sea que fezestes gran torto 260guardãdo mal uossa fe& nõ quis en mais do terço [fol. 119r] col. aque fezo logo collerO que a santa mariader algo ou prometer 265

Esta .Lxxxxiiia. e como sãtamaria fez estar a o mõie tre-zẽtos anos ao cãto da passarỹapor que lli pidia que lli mos-trasse qual era o ben que auianos que eran en parayso292

Quena uirgen benseruira. a paraiso yraE daquest un gran miragreuos quer eu ora contarque fezo santa maria 5por un monge que rogar col. bll[ ]ia sẽpre que lle mostrassequal ben en parais a

Quena uirgẽ bẽ seruiraa parayso yra 10

E que o uiss en sa uidaante que fosse morrer& porend a groriosauedes que lle foi fazerfez lo entrar en va orta 15en que muitas uezes ia

292 Borradura / Erasure: l. 64.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 194

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XCIII]

195

Quena uirgẽ bẽ seruiraa pariso yra

Entrara; mais aquel diafez que va font achou 20mui crara & mui fremosa& cab[ ]ela s[ ]assentou& pois lauou mui bẽ sas mãosdiss ai uirgen que seraQuena uirgen bẽ seruira 25a parayso yra

Se uerei do parayso [fol. 119v] col. ao que ch[ ]eu muito pidialgũ pouco de seu uiçoante que saya daqui 30& que sabia do que bẽ obraque galardon aueraQuena uirgẽ bẽ seruiraa parayso yra

Tan toste que acabada 35ouu[ ]o mong a oraçonoyu hũa passarỹacãtar log en tã bon sõque[ ]s escaeceu293 seendo& catando senpr ala 40Quena uirgẽ bẽ seruiraa parayso yra

Atã gran sabor auiadaquel cãt e daquel laisque grãdes treçẽtos anos 45esteuo assi ou maiscoidãdo que nõ esteuerase non pouco com estaQuena uirgẽ bẽ seruiraa parayso yra 50

Mõg algũa uez no anoquando sal a o uergeudes[ ]i foiss a passarỹade que fui a[ ]el mui greu col. b& disse oi mais yr me quero 55ca oi mais comer querraQuena uirgẽ bẽ seruiraa parayso yra

O cõuẽt e foisse logo& achou un gran portal 60que nũca uira. & disseai santa maria ualnõ est est o meu mõesteiropois294 de mi que se faraQuena uirgẽ bẽ seruira 65a parayso yra

Des[ ]i entrou na ygreia& ouueron gran pauoros mõges quãdo o uirõ& demandoull o prior 70dizẽd amigo uos quen sodesou que buscades acaQuena uirgẽ bẽ seruiraa parayso yra

Diss el busco meu abade 75que agor aqui leixei& o prior & os fradesde que mi[ ]agora quiteiquando fui a aquela ortav seen quen mio dira 80Quena uirgẽ bẽ seruira [fol. 120r] col. aa parayso yra

Quãd est oyu o abadeteueo por de mal sen

293 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): escaceu >escaeceu.

294 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): e pois > pois.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 195

[CANTIGA N.º XCIII-XCIV] Afonso X

196

& outro si o conuento 85mais des que souberõ bẽde como fora este feitodisseron quen oyraQuena uirgẽ bẽ seruiraa parayso yra 90

Nũca tã gran marauillacomo deus por este fezpolo rogo de sa madreuirgen santa de gran prez& por aquesto a loemos 95mais quen na non loaraQuena uirgẽ bẽ seruiraa parayso yra

Mais doutra cousa que seiaca par deus gran dereit e 100pois quãto nos lle pidimosnos da seu fill a[ ]la[ ]fepor ela. & aqui nos mostrao que nos de pois daraQuena uirgẽ bẽ seruira 105a parayso yra

Esta .Lxxxxiiiia. e como sãta col. bmaria non quis cõssentir adona que era mui pecador queentrasse en sa igreia de ual-uerde; ata que[ ]sse maefestasse295

Non deu[ ]a sãta mariamercee pidir. aquel que deseus pecados non se repintirDesto direi un miragreque contar oy 5a omees & molleresque estauan yde como santa maria [fol. 120v] col. a

desdẽnou assi. ante todoshũa dona que fora falir 10

Nõ deu[ ]a santa maria merçee pidiraquel que de seus pecados nõ se repintir

E o falimento foragrand e sen razon& por que[ ]ss en non doya 15en seu coraçonpero a sãta mariafoi pedir entonque entrass en sa igreianon quis conssẽtir 20Nõ deu[ ]a santa maria merçee pidiraquel que de seus pecados nõ se repintir

Aquesto foi en ual uerdecabo monpisleru faz a uirgen miragres 25grandes. quando queru uẽo aquesta donamui pobre mollerpor entrar ena igreia col. bmas non pud abrir 30Nõ deu[ ]a santa maria merçee pidiraquel que de seus pecados nõ se repĩtir

As portas per nulla guysaque podess entrar& entrauã y os outros 35dous e tres a parquand aquesto uiu a donafillouss a chorar& con coita a catiuasas faces carpir 40Nõ deu[ ]a santa maria. merçee pidiraquel que de seus pecados nõ se repintir

Dizẽdo santa mariatu madre de deus

295 Borradura: epígrafe / Erasure: epigraph.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 196

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XCIV-XCV]

197

mui mais sõ as tas mercees 45que pecados meus& fais me sẽnor que seiaeu dos seruos teus& que entre na igreiadas oras oyr 50Nõ deu[ ]a sca296 maria. merçee pidiraquel que de seus pecados. nõ se repintir

Pois que aquest ouue dit ese maenfestou& do mal que feit auia 55muito lle pesou [fol. 121r] col. aentõ as portas abertasuiu & log entrouna igreia muit agĩa& esto gracir 60Nõ deu[ ]a santa maria mçee297 pidiraquel que de seus pecados nõ se repintir

Foi ela. & muita gẽteque aquesto uiu& sẽpr ela en sa uida 65a uirgen seruiu& nũca des aquel oradali se partiuãte pũnou toda uiada uirgen seruir 70Nõ deu[ ]a santa maria merçee pidiraquel que de seus pecados nõ se re298

Esta Lxxxxva. e como santa mariafez cobrar o lume a un ou-riuez que era cego. en chartes299

Ben pode santa mariaseu lum ao cego darpois que dos pecados pode col. bas almas alumẽarE de tal razõ com esta 5uos quer eu ora dizerun miragre mui fremosoque foi en frança fazera uirgen santa mariaque fez un cego ueer 10ben ena uila de chartescomo uos quero contar [fol. 121v] col. a

ben pode santa mariaseu lum a o cego dar

Este ceg ouriuez fora 15que non ouuera melloren tod[ ]o reino de françane nas terras arredor& en seruir sẽpr a uirgenauia mui gran sabor 20& porend un arca d[ ]ourofora mui rica laurarben pode sãta mariaseu lum a o cego dar

Pora trager as religas 25senpre ena precisson& poren uendela foraena see de leon& dera dela por algo& dela dera en don 30pois que soube que auiãas reliquias y ãdarben pode sãta mariaseu lum a o cego dar

296 Erro / Error: sca > sca (= santa).297 Erro / Error: mçee > merçee.298 Erro (abreviatura incompleta) / Error (incomplete abbreviation): re > repintir.299 Borraduras / Erasures: ll. 82, 101.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 197

[CANTIGA N.º XCV] Afonso X

198

Esta foi aquela arca 35de que uos eu ia faleique tragiã pelo mũdo col. bpor gãar segund acheiescrito. por que[ ]ss a uilaqueimara como cõtei 40outro si & a eigreiatoda. se non o altarben pode santa mariaseu lum a o cego dar

V estas reliquias erã 45& tan toste manamãas fillou logo correndoun que era y dayan& leuou as pelas terras& sofreu mui grand afan 50por gãar con elas algocõ que podessen cobrarben pode sãta mariaseu lum a o cego dar

La eigreia que perderan 55& grandes miragres fezpor elas. santa mariacomo uos dix outra uezca eran y sas reliquiasdesta sẽnor de gran prez 60& queria deus por elasgrãdes miragres mostrarben pode santa mariaseu lum a o cego dar [fol. 122r] col. a

Andãd assi pelas terras 65a chartes ouueron d[ ]iru aquel ouriuez era cego& pois foi oyrda arca com era feita

disso logo sen falir 70par deus eu fez300 aquel arcaante que fosse cegarbẽ pode santa mariaseu lum a o cego dar

E mãdou sse leuar logo 75a[ ]la a omees seusdizendo se ala chegoben ei fiuza en deus& na sa madre bẽeitaque ueerei destes meus 80ollos. que por meus pecadosmuit[ ]a se foron serrar301

ben pode santa mariaseu lum a o cego dar

E pois que foi ant[ ]a arca 85se deitou & lle pediumercee. muito chorãdo& da agua que sayucõ que a arca laurarantrouxe pelo rostr[ ]e uiu 90mui mellor que ãte uira col. b& fillouss a braadarben pode santa mariaseu lum a o cego dar

Chamando santa maria 95madre do bon rey iesupor que ueio dos meus ollosbẽeyta seias tu& pois m[ ]este ben fizistequãdo me for mester u 100teu fillo seuer iulgãdoqueiras por mi razõarben pode santa mariaseu lum e o cego dar

300 Marcado (con puntos) para corrección (letra sobre a liña) nunca aplicada / Marked (underdotted) forcorrection (superscript letter) not made: fez > fiz.

301 Corrixido / Corrected: sarrar > serrar.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 198

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XCVI]

199

Esta .Lxxxxvia. e como santa mariafez aa moller que queria fazeramadoiras a seu amigo; con[ ]elcorpo de ihesu xristo. & que[ ]o tragiana touca que lli corresse sãgue dacabeça ata que[ ]o tirou ende302

Nũca ia pod aa uirgenome tal pesar fazercomo quẽ ao seu fillo [fol. 122v] col. adeus. coida escarnecerE o que o fazer coida 5creed aquesto por mique aquel escarno todoa de tornar sobre ssie daquest un gran miragreuos direi que eu oy 10que fezo santa mariaoidemio a lezer col. b

Nũca ia pod aa uirgenome tal pesar fazer

Aquesto foi en galiza 15nõ a y mui gran sazonque hũa sa barragãaouue un escudeiron& por quanto s[ ]el casaratan gran pesar ouu[ ]ẽtõ 20que cõ gran coita ouuerao siso end a perderNũca ia pod aa uirgenome tal pesar fazer

E cõ gran pesar que ouue 25foi seu conssello buscarenas outras sas uizĩas& atal llo foron darque sol que ela podessehũa ostia furtar 30

das da eigreia. que logoo poderia auerNũca ia pod aa uirgenome tal pesar fazer

Pois que lle tal bẽ queria 35& ela toste sen alfoisse a hũa eigreia [fol. 123r] col. ada uirgen espiritalque nas nossas grandes coitasnos guarda sẽpre de mal 40& diss enton que querialogo comuyon prenderNũca ia pod aa uirgenome tal pesar fazer

E o crerigo sen arte 45de[ ]a comungar coidoumais la ostia na bocaaquesta moller guardouque per ni hũa maneiranona trociu nen passou 50& pũnou quanto mais pudede[ ]sse dali log ergerNũca ia pod aa uirgenome tal pesar fazer

Pois que sayu da eigreia 55os dedos enton meteuena boca. & tan tostetirou a end e o deua ostia ena touca& nada non atẽdeu 60ante se foi muit agĩapor prouar est e ueerNunca ia pod aa uirgenome tal pesar fazer col. b

Se lle disseran uerdade 65ou se lle foran mentir

302 Borradura / Erasure: l. 16.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 199

[CANTIGA N.º XCVI-XCVII] Afonso X

200

aquelas que lle disserãque lle farian uĩirlog a ela seu amigo& ia mais nũca partir 70dela. se ia poderia& de con ela uiuerNũca ia pod aa uirgẽome tal pesar fazer

E entrant a hũa uila 75que dizen caldas de reyond aquesta moller eraper com end eu apres eiauẽo en mui gran cousaque uos ora contarei 80ca lle uiron pelas toucassangue uermello correrNũca ia pod aa uirgenome tal pesar fazer

E a gent enton dizia 85quando aquel sague303 uiudi moller que foi aquestoou quen te tan mal feriu& ela marauilladafoi. tanto que est oyu 90assi que nũca lles soube [fol. 123v] col. ani hũa ren responderNũca ia pod aa uirgenome tal pesar fazer

E poso a mão nas toucas 95& sentiu & uiu mui benque era sangue caente& disso assi porena[ ]mi non me feriu outresenon queno mundo ten 100en seu poder. por grand erroque mell eu fui merecer

Nũca ia pod aa uirgenome tal pesar fazer

Enton cõtou lles o feito 105tremendo cõ gran pauortodo como[ ]ll auẽera& deron poren loortodos a santa mariamadre de nostro sẽnor 110& a seu fillo bẽeitochorãdo cõ gran prazerNũca ia pod aa uirgen

A moller se tornou logo aa eigreia outra uez 115& deitouss ant[ ]a omagen& disse sẽnor de preznon cates a meu pecado col. bque mi[ ]o demo fazer fez& log a un moesteiro 120se tornou mõia meterNũca ia pod aa uirgenome tal pesar fazer

Esta .Lxxxxviia. e como santamaria. fez partir o crerigoe a donzela; que faziã uodapor que o crerigo trouxeraeste preito pelo demo. & fezque entrassen anbos en orden304

Muit[ ]e myor305 o bẽ fazerda uirgen santa mariaque e do demo o podernen d[ ]ome mao perfiaE desta razon uos direi [fol. 124r] col. aun miragre fremos assazque fezo santa maria

303 Erro / Error: sague > sãgue.304 Borraduras / Erasures: ll. 90, 112, 142, 166.305 Erro / Error: myor > mayor.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 200

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XCVII]

201

por un clerigo aluernazque ena loar pũnauapolos muitos bẽes que faz 10& rezaua por aquestoa sas oras cada dia

Muit e maior o ben fazerda uirgen santa maria

O crerigo306 mayordomo 15era do bispo ben dali col. bda cidad en que morauael. & era y outrossihũa donzela fremosaa marauilla com oy 20que a uirgẽ de deus madremui de coraçõ seruiaMuit e maior o[ ]ben fazerda uirgen santa maria

Des[ ]i senpre lle rogaua 25que lle mostrass algũa rẽper que do demo guardadafosse. & a uirgen porenll[ ]apareçeu. & lle dissedi aue maria e ten 30senpr en mi a uoõtade& guardate de foliaMuit e maior o bẽ fazerda uirgẽ santa maria

Ela fezo seu mãdado 35& usou esta oraçonmais o crerigo que dixelle quis tal ben de coraçõque en[ ]todalas maneirasprouou de[ ]a uẽcer mais nõ 40podo y acabar nadaca oyr nono queria

Muit e mayor o bẽ fazer [fol. 124v] col. ada uirgen santa maria

Daquesto foi mui coitado 45o crerig e per seu saberfez aiuntar os diabos& disse lles ide fazercom eu a dõzela aialog esta noit en meu poder 50senon en hũa redomatodos uos ensserrariaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

Daquelo que lles el disse 55ouuerõ todos gran pauor& foron aa donzela& andaronll a derredormas nada nõ adubarõca a madre do saluador 60a guardaua en tal guysaque rẽ nõ[ ]ll enpẽeciaMuit mayor o bẽ fazerda uirgen sãta maria

Quãd entẽderõ aquesto 65log ao crerigo sen alse tornaron. & el dissecomo uos uai. disserõ malca tã muito e guardadada uirgen madre spirital 70 col. bque o que a enganassemui mais ca nos saberiaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

O crerig outra uegada 75de tal guysa os coniurou

306 Corrixido / Corrected: clerigo > crerigo.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 201

[CANTIGA N.º XCVII] Afonso X

202

que ar tornaron a ela& un deles tã muit andouque a oraçon da uirgenlle fezo que se[ ]ll obridou 80& ao crerigo uẽo o demo con alegriaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen sãta maria

Dizẽd o que nos mãdastes 85mui ben[ ]o per recadei eu& oi mais de[ ]a auerdestẽno que nõ sera mui greu& o crerigo ll[ ]ar dissetornat a( )la amigo meu 90& fais me como a aiase non logo morreriaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen sãta maria

E o demo tornou toste 95& fezea log enfermar& ena enfermidade [fol. 125r] col. afez la en tal guysa maỹarque seu padre & sa madrea queriã poren matar 100mas o crerigo das mãosmuit agĩa lla tolliaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

E entõ a tan fremoso 105o crerigo lle pareceuque a poucas d[ ]amor delelogo se non ensandeçeuca o demo de mal chẽoen tal guysa a encẽdeu 110que diss enton a seu padreque logo se casaria

Muit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

Eon307 aquel crerig e disse 115a sa madre que manamãpor el logo enuiasse& chamassen un capelãque lle las iuras fezessese nõ soubessẽ que de pran 120que log entõ cõ sas mãosant[ ]eles se matariaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria col. b

Outro dia de mannãa 125fezeron log eles uĩiro crerig e el de gradouẽo y. & foi lles pedirsa filla por casamento& prometeu lles sen falir 130que lle daria en arrasgran requeza que auiaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

E disse casemos logo 135mas diss o padre nõ mais308 crasche darei onrradamẽtemia filla. & tu seerascome en logar de fillo& se eu morrer erdaras 140mui grand algo que eu tẽnoque gãei sen trichariaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

Os esposoiros iũtados 145foron logo com apres ei& outro dia mannãa

307 Erro / Error: E on > Con.308 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): mas > mais.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 202

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XCVII]

203

casarõ. mas que uos direipor que pelo demo foraa madre do muit alto rei 150do ceo mui grorioso [fol. 125v] col. alogo llelo desfaziaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgẽ san[ta] maria

E por partir este feito 155oyd agora o que fezo crerigo que disserasepre309 sas oras. essa uezobridouxelle a310 nõamais la reỹa de gran prez 160fezo que a sa eigreiafosse. como yr soyaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

E u estaua rezando 165pareceull a madre de deus& dissoll aqui que fazesca ia tu nõ eras dos meusuassalos. nẽ de meu fillomas es dos ẽemigos seus 170diabos que che fezeroncomeçar est arlotiaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

Que cõ esta mia criada 175cuidas casar pero me pesque ia se eno taamotoda ben coberta d[ ]alfres col. besto non sera dest anoper bõa fe nen deste mes 180mas leixa esta loucura

& tornat a creriziaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

E eu farei ao bispo 185que uẽna por ti log aca& dill esto que ti dixe& el ben te conssellaracomo nõ perças ta alma& se non deus se uẽgara 190de ti. por quãto quisistedo demo sa conpaniaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

Foiss entõ a uirgẽ santa 195aa donzela. ali udormia. & disso maacom ousas aqui dormir tuque es en poder do demoe mi & meu fillo iesu 200t[ ]e( )scaecemos mui tostelouca maa & sandiaMuit e mayor da u311

da uirgen santa maria

A donzela disse logo [fol. 126r] col. asẽnor o que uos aprouguerfarei mui de bõa mẽtemas este de que soõ mollercom[ ]o leixarei diss eladiss a uirgen ache mester 210que o leixes & te uaasmeter en hũa mõgiaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

309 Erro / Error: sepre > sẽpre.310 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): la nõa > a nõa.311 O rubricador trabucouse, detívose e fixo unha marca para unha corrección nunca aplicada / Rubrica-

tor erred, stopped, and marked spot for correction never made.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 203

[CANTIGA N.º XCVII-XCVIII] Afonso X

204

A nouia s[ ]e( )spertou logo 215chorãdo. & esto que uiudiss ao padr e a madredes[ ]i mercee lles pediuque log en un mosteiroa metessẽ per com oyu 220dizer aa uirgen santaque casar non lle praziaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

E o bispo chegou logo 225& disse lle o nouio folsoon. de que casar quigemais lo demo que sẽpre solfazer mal a os que amam[ ]ẽganou. & porẽ mia prol 230e. que logo mõge seiaen algũa abadia col. bMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

Desta guysa acordados 235forõ os nouios como dizo escrito. & o bispoque nom auia dõ fiizanbo312 los meteu en ordẽpor prazer da enperadriz 240do ceo mui groriosa& foron y toda uiaMuit e mayor o bẽ fazerda uirgen santa maria

Esta .Lxxxxviiia. e como sãtamaria resucitou. a mollerdo caualeiro que sse matarapor que lle diss o caualeiro que

amaua mais outra ca ela. &diziali por santa maria313

O que en santa mariacreuer ben de coraçonnunca recebera dano [fol. 126v] col. anẽ gran mal nẽ oqueiiõE daquest un gran miragre 5oid ora de que fixun cantar da uirgen sãtaque eu dun bon[ ]om aprix& ontr[ ]os outros miragrespor ende metelo quix 10por que sei se[ ]o oyrdesque uos ualrra un sermon col. b

O que en sãta mariacreuer ben de coraçon

Esto foi dun caualeiro 15que casad era mui bencon dona minỹ[ ]e belaque amou mais doutra rẽ& ela a el amauaque xe perdia o sen 20& do mal que dest auẽouos contarei a razonO que en santa mariacreuer bẽ de coraçon

O caualeir era bõo 25de costumes & sen mal& mais doutra rẽ amauaa uirgen espirital& por[ ]esto de sa casafezera un gran portal 30ben atro ena eigreiapor yr fazer oraçonO que en santa mariacreuer bẽ de coraçon

312 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): anbos los > anbo los.313 Borraduras / Erasures: ll. 6, 122.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 204

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XCVIII]

205

Por que aquela eigreia 35era da madre de deuscada noite s[ ]esfurtaua314 [fol. 127r] col. ade sa moller & dos seus& ant[ ]a omagen ss[ ]iadizẽd os pecados meus 40son muitos mas per ti creoguaanar deles perdõO que en sãta mariacreuer ben de coraçõ

El aquest assi dizendo 45sa moller mẽtes parouen como se leuantaua& de mal o sospeitou& por aquesta sospeitahũa uez lle pregũtou 50u ides assi maridode noite come ladrõO que en santa mariacreuer bẽ de coraçõ

El entõ assi lle disse 55non sospeitedes de mique uos niun torto façonẽ fiz des[ ]quãdo uos uia moller enton calousseque lle nõ falou mais y 60& pero parou y mentessẽpre mui mais des[ ]ẽtõO que en santa mariacreuer ben de coraçon col. b

Ond auẽo pois un dia 65que siian a seu iãtar& pois ouuerõ iantadocomeçoull a pregũtara dona a seu marido

muito. & a coniurar 70se el amaua mais outraque dissesse si ou nonO que en sãta mariacreuer bẽ de coraçon

El lle respos com en iogo 75pois uos praz deziruoleioutra dona mui fremosaamo muit e amareimais doutra cousa do mũdo& por seu senpr andarei 80a dona tornou por estomais negra que un caruõO que en santa mariacreuer bẽ de coraçõ

E tomou log un cuitelo 85cõ que tallauan[ ]o pan& deu se con el no peitohũa firida a tangrande. que sẽ outra cousamorreu logo manamã 90diss enton o caualeiro [fol. 127v] col. aai deus que maa uiiõO que en sãta mariacreuer ben de coraçõ

E fillou sa moller logo 95& deitoa sen mentiren seu leito & cobriua& non quiso que sairpodess ome de sa casa& a porta foi abrir 100da eigreia. & correndoentrou y de gran rãdõO que en santa mariacreuer ben de coraçon

314 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): s[ ]e furtaua >s[ ]esfurtaua.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 205

[CANTIGA N.º XCVIII-XCIX] Afonso X

206

E parouss ãt a omagẽ 105& disso assi sẽnormia moller que muit amauaperdi polo teu amormas tu sẽnor que sofristegran coita & gran door 110por teu fillo. damia uiua& sãa. ora en donO que en santa mariacreuer ben de coraçõ

El assi muito chorãdo 115a uirgen ll[ ]apareçeu& diss ao caualeiroo meu fillo recebeu col. bo rogo que me fizisti& a ta moller uiueu 120pola ta firme creença& por ta gran deuoçonO que en sãta mariacreuer ben de coraçõ

El entõ tornousse logo 125& foi sa moller ueer& achoa uiu[ ]e sãa& ouu[ ]ẽ mui gran prazerenton el. & sa cõpãnacomeçaron beeizer315 130a uirgen santa mariacãtando en mui bõ sõO que en santa mariacreuer bẽ de coraçon

El mãdou abri[ ]las portas 135& as gentes uĩir fezque uissẽ aquel miragreque a reỹa de prezfezera daquela dona

mas log anbos dessa uez 140por mellor seruir a uirgenfillaron religionO que en santa mariacreuer ben de coraçon

Esta .Lxxxxviiiia. e como sãta [fol. 128r] col. amaria. fez ueer ao clerigoque era mellor pobreza cõ omil-dade. ca requeza mal gãada[ ]cõorgullo & con soberuia316

Omildade cõ pobrezaquer a uirgen corõadamas d[ ]orgullo con requezae ela mui despagadaE desta razon uos direi 5un miragre mui fremosoque mostrou santa mariamadre do rei grorioso col. ba un crerigo que erade[ ]a seruir deseioso 10& poren gran marauillalle foi per ela mostrada

Omildade cõ pobrezaquer a uirgen corõada

Ena uila u foi esto 15auia un usureiromui riqu[ ]e muit orgulloso& soberui[ ]e torticeiro& por deus nẽ por sa madrenon daua sol nen dĩeiro 20& de seu corpo penssauamuit e de sa alma nadaOmildade cõ pobreçaquer a uirgen corõada

315 Erro / Error: beeizer > bẽeizer.316 Borraduras / Erasures: ll. 15, 112, 176, 210, 228, 235, 329.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 206

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XCIX]

207

Outrossi en essa vila [fol. 128v] col. aera hũa uellocĩamui catiua & mui pobre& de tod auer mesquỹamas amaua iesu cristo& a ssa madr a reỹa 30mais que outra rẽ que fosse& cõ tant era pagadaOmildade cõ pobrezaquer a uirgen corõada

Tã muito que nõ preçaua 35deste mundo nimigalla& porend en hũa choçamoraua. feita de palla& uiuia das elmosnasque lle dauã & sen falla 40mui mais se pagaua destoca de seer ben erdadaOmildade cõ pobrezaquer a uirgen corõada

E estãdo desta guysa 45deu a ela feuer forte& outrossi ao ricoper que chegarõ a mortemas a uella. aa uirgenauia por seu conorte 50& o rico ao demoque lle deu morte coitada col. bOmildade cõ pobrezaquer a uirgen corõada

Mas o capelan corrẽdo 55quando soube com estauao rico. uẽo agĩapor que del. auer cuidauagran peça de seus dĩeirosca el por al nõ cataua 60& diss est[ ]an( )fermidadesemella muit aficada

Omildade cõ pobrezaquer a uirgẽ corõada

E porẽd eu uos cõssello 65que façades testamento& dad a nossa eigreiase quer cen marcos d[ ]arẽtoca de quãt aqui nos derdesuos dara deus por un cẽto 70& desta guys aueredesno parayso entradaOmildade cõ pobrezaquer a uirgẽ corõada

A moller a que pesaua 75de que quer que el mãdassediss a o crerigo tosteque daquesto se calasseca seu marido guarria [fol. 129r] col. a& que folga lo leixasse 80entre tanto sa fazendaaueria ordĩadaOmildade cõ pobreçaquer a uirgen corõada

Ao crerigo pesaua 85desto que ll[ ]ela diziamas por rẽ que lle dissessepartir non s[ ]ẽde queria& o riq entõ con sãnamui brauo lle respõdia 90na moller & en os fillosei mĩa alma leixadaOmildade cõ pobrezaquer a uirgẽ corõada

O crerig assi estando 95De[ ]sse non yr perfiadohũa moça a[ ]el uẽoque lle trouxe tal mãdadoda uella como morria& que lle desse recado 100

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 207

[CANTIGA N.º XCIX] Afonso X

208

com ouuesse mãefesto& que fosse comũgadaOmildade cõ pobrezaquer a uirgẽ corõada

Diss el enton uaite logo 105ca bẽ uees com[ ]eu fico col. baqui con est ome bõoque e onrrad e mui ricoque nõ leixarei agorapola uella que no bico 110ten[ ]a mort a mais dũ ano& pero non e fĩadaOmildade cõ pobrezaquer a uirgẽ corõada

Quãd aquest oyu a moça 115da uella. foisse correndo& achoa mui coitada& cona morte gemendo& dissoll aquel moogonõ uerra per quant entẽdo 120nẽ per el macar moyradesnon seredes soterradaOmildade cõ pobrezaquer a uirgẽ corõada

Quãd este entẽdeu a uella 125foi mui trist a marauilla& disso santa mariauirgẽ. de deus madr e fillauẽ por mia alm[ ]e nõ paresmentes. a mia pecadilla 130ca nõ ei quen me comũgue& soon desanparada

En casa do ric estaua [fol. 129v] col. aun crerigo d[ ]auangeoque ao capelan disse 135uedes de que me receose aquesta uella morresegund eu tẽno & creo

sera uos de iesu cristoa sa alma demandada 140Omildade cõ pobrezaquer a uirgen corõada

E o capelan lle disseesto non me consselledesque eu leix est ome bõo 145mas id y. se yr queredes& de quant ala gãardesnulla parte nõ me dedes& o euangelisteirose foi logo sen tardada 150Omildade cõ pobrezaquer a uirgẽ corõada

E fillou o corpus xpisti& o calez da eigreia& quando foi aa choça 155uiu a que bẽeita seiamadre do que se nõ pagade torto nen de peleiaseend aa cabeceiradaquela uella sẽtada 160col. bOmildade con pobrezaquer a uirgen corõada

E uiu con ela na choçahũa tã gran craridadeque ben entẽdeu que era 165a sẽnor de piadade& el tornar se quiseramas dissoll ela entradecon o corpo de meu fillode que eu fui enprẽnada 170Omildade cõ pobrezaquer a uirgen corõada

E pois ẽtrou uiu a destroestar hũas seis donzelasuestidas de panos brãcos 175muit apostas & mais belas

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 208

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XCIX]

209

que son lilios nẽ rosasmas pero non de concelasoutrossi nẽ d[ ]aluayaldeque faz a car anrrugada 180Omildade cõ pobrezaque a uirgen corõada

E siian assentadasen palla nõ en tapede& disse a uirgen santa 185a o crerigo seede& aquesta moller bõa [fol. 130r] col. acomũgad & assoluedecomo ced a paraisouaa u ten ia pousada 190Omildade con pobrezaquer a uirgen corõada

O crerigo macar teueque lle dizia dereitoa uirgen santa maria 195nõ quis cõ ela no leitoseer. mas fez aa uellaque se ferisse no peitocõ sas mãos. & dissessemia culpa. ca fui errada 200Omildade cõ pobrezaquer a uirgen corõada

E pois foi mãefestadasanta maria alçoacõ sas mãos. & tã toste 205o crerigo comungoa& des que foi comungadau xe iazia deitoa& dissell enton a uellasẽnor nossa auogada 210Omildade cõ pobrezaquer a uirgen corõada

Nõ me leixes mais no mũdo& leua me ia contigo col. bu eu ueia o teu fillo 215que e teu padr e amigorespos lle sãta mariamui cedo seras comigomas quero que ãt un poucoseias ia quãto purgada 220Omildade con pobrezaquer a uirgen corõada

E317 que tãto que morreresuaas log a paraiso& nõ aias outr enpeço 225mais sẽpre goyo & risoque perdeu per sa foliaaquel rico de mal sisopor que sa alma agorasera do demo leuada 230Omildade cõ pobreza

E ao crerig ar disseideuos ca ben fezestes& muito sõo pagadade quã ben aqui uẽestes 235& par deus mellor cõsselloca o capelan teuestesque ficou cõ aquel ricopor leuar del gran soldadaOmildade con pobreza 240quer a uirgen corõada [fol. 130v] col. a

Entõ o crerigo foissea[ ]cas do rico malditou o capelan estauaant[ ]el en gẽollo fito 245& ar uiu a casa chẽaper com eu achei escritode diabos que uẽerã

317 Marcado para corrección (marxe esquerda) / Marked for correction (left margin): E que > Por que.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 209

[CANTIGA N.º XCIX] Afonso X

210

por aquel alma iulgadaOmildade cõ pobreza 250quer a uirgen corõada

Entõce se tornou logoaa choça u leixaraa uella. & uiu a uirgẽtã fremosa & tã crara 255que[ ]o chamou cõ sa mãocomo xo ante chamaradizẽdo ia leuar queroa alma desta menguadaOmildade cõ pobreza 260quer a uirgen corõada

Entõ diss aa uella uẽteia comigo ai amigaao reyno de meu fillo ca nõ a rẽ que te diga 265que te log ẽ[ ]el non collaca el dereito ioiga& tã tost a moller bõa col. bfoi deste mũdo passadaOmildade con pobreza 270quer a uirgen corõada

E a o crerig a uirgendisse que mui bẽ fezera& que mui bẽ s[ ]achariade quanto ali uẽera 275de mais fariall aiudamui ced en gran coita fera& pois aquesto dit ouuefoiss a ben auẽturadaOmildade cõ pobreza 280quer a uirgen corõada

E en quãt a uirgẽ dissesẽpre o crerig os gẽollosteue ficados en terrachorãdo muito dos ollos 285& tornouss a cas do rico

& ouu[ ]y outros antollosca uiu de grãdes diabosa casa toda cercadaOmildade cõ pobreza 290quer a uirgen corõada

E pois que entrou uiu outrosmayores que os de foramuit espantosos & feos& negros mui mais ca mora [fol. 131r] col. adizendo sal aca almaca ia tenpo e & oraque polo mal que fizisteseias senpr atormẽtadaOmildade cõ pobreza 300quer a uirgen corõada

E a alm[ ]assi diziaque sera de mi catiuamais ualuera que nõ fosseeu en este mundo uiua 305pois ei de sofrer tal coitano yferno tan esquiuaagora a deus prouguesseque foss en poo tornadaOmildade cõ pobreza 310quer a uirgen corõada

Quãd o crerigo uiu estofilloussell ende tal medoque de perdersse ouueramas acorreu lle mui cedo 315a uirgen santa mariaque o tirou pelo dedofora daquel logar maocomo sẽnor mesuradaOmildade cõ pobreaza 320quer a uirgen corõada

E disselle para mẽtes col. ben quãt agor aqui uisteoutro ssi & ena choça

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 210

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [CANTIGA N.º XCIX-C]

211

ali u migo seuiste 325que ben daquela maneiraque[ ]o tu tod entendisteo conta log aas gentessen nĩ hũa delongadaOmildade con pobreza 330quer a uirgen corõada

O crerigo fez mãdadoda uirgen de bẽ conprida& mẽtre uiueu no mũdofoi ome de santa uida 335& de pois quando ll[ ]a almade sa carne foi saidaleuou a santa maria& ela seia loada. AmẽOmildade cõ pobreza 340quer a uirgen corõada

Esta .Ca. e de como sãta mariarogue por nos a seu fillo. enodia do ioyzo

Madre de deus orapor nos teu fill essa ora [fol. 131v] col. aU uerra na carneque quis fillar de ti madreioiga[ ]lo mundo 5con o poder de seu padre

Madre de deus orapor nos teu fill essa ora

E u el a todosparecera mui sãnudo 10enton fas ll[ ]e( )mentede como foi cõçebudoMadre de deus orapor nos teu fill essa ora

E en aquel dia 15quand ele for mais irado

fas lle tu ementecom en ti foi ensserradoMadre de deus ora col. bpor nos teu fill essa ora 20

U ueras dos santosas conpãnas espãtadasmostrall[ ]as tas tetassãtas que ouu[ ]el mamadasMadre de deus ora 25por nos teu fill essa ora

U a o ioizotodos per com[ ]e escritouerran. dilli comocon el fogist a egito 30Madre de deus orapor nos teu fill essa ora

U leixaran todosos uiços & as requezasdille que sofriste 35cõ ele muitas pobrezasMadre de deus orapor nos teu fill essa ora

U queimara fogoserras & uales & mõtes 40di com en egitonõ achast aguas nẽ fõtesMadre de deus orapor nos tue fill essa ora

V ueras os angeos 45estar ant[ ]ele tremẽdo [fol. 132r] col. adille quãtas uezeso tu andast ascõdẽdoMadre de deus orapor nos teu fill essa ora 50

U diran[ ]as trõpasmortos leuade uos logo

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 211

[CANTIGA N.º C] Afonso X

212

dill u o perdisteque ta coita nõ foi iogoMadre de deus ora 55por nos teu fill essa ora

V sera o airode fog e d[ ]eixuffr acesodill a mui gran coitaque ouuiste pois foi preso 60Madre de deus orapor nos teu fill essa ora

U uerra do ceosanto.318 mui forte rogidodill o que sofriste 65u d[ ]açoutes foi feridoMadre de deus orapor nos teu fill essa ora

V terran escritonas frõtes quanto fezerõ 70dill o que sofristequando[ ]o na cruz poserõMadre de deus ora col. bpor nos teu fill essa ora

E quando[ ]ss yguarẽ 75mõtes & uales & chãosdill o que sentisteu lle pregarõ as mãosMadre de deus orapor nos teu fill essa ora 80

E u o sol crarotornar mui negro de medodill o que sentisteu beueu fel & azedoMadre de deus ora 85por nos teu fill essa ora

E du o mar grandeperdera sa semellãçadill o que sofristeu lle deron cona lança 90Madre de deus orapor nos teu fill essa ora

E u as estrelascaerẽ do firmamẽtodill o que sentiste 95u foi posto no monimentoMadre de deus orapor nos teu fill essa ora

E du o ifernoleuar os que mal obrarõ [fol. 132v] col. adill o que sentisteu o sepulcro guardarõMadre de deus orapor nos teu fill essa ora

E u todolos reis 105forẽ ant[ ]el omildososdille como uẽesdeles dos mais poderososMadre de deus orapor nos teu fill essa ora 110

E u mostrar eletod estes grandes pauoresfas com auogadatẽ uoz de[ ]nos pecadoresMadre de deus ora 115por nos teu fill essa ora

Que polos teus rogosnos leu[ ]ao paraysoseu. u alegriaaiamos por sẽpr e riso. Amen 120Madre de deus ora. por nos. teu fill

318 Erro (?) / Error (?): sco (= santo) > sõo.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 212

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [PITIÇON]

213

Esta e la pitiçon que fez elRey don Afonsso. a Sãta mariapor galardon destos cen can-tares que ouue feitos dos seusmiragres; a loor dela

Pois cẽ cãtares feitos col. bacabei. & con sonuirgẽ dos teus miragrespeço ch[ ]ora por donque rogues a teu fillo 5deus. que el me perdonos pecados que figepero que muitos son& do seu paraiso [fol. 133r] col. anõ me diga de non 10nen eno gran ioizoentre mig en razonnen que polos meus errosxe me mostre felon& tu mia sẽnor roga 15ll[ ]agora & entonmuit aficadamentepor mi de coraçon col. b& por este seruiçodam este galardon 20

Pois a[ ]ti uirgẽ prougueque dos miragres teusfezess eu cen cantaresrogo te que a deusteu fillo. por mi rogues 25que os pecados meusme perdõ e me queirareceber m ontr[ ]os seusno santo paraysou este san mateus 30san pedr[ ]e santiagoa que uan os romeus& que ẽ[ ]este mundo

queira que os encreusmouros. destroir possa 35que son319 dos filisteuscom a seus ẽemigosdestroyu macabeus [fol. 133v] col. aiudas; que foi gran tenpocabdelo dos iudeus 40

E al te rog ayndaque lle queras rogarque do diab arteirome quera el guardarque pũna toda uia 45pera om en( )artarper muitas de maneiraspor fazelo pecar& que el me de sisoque me poss ãparar 50dele. & das sas obrascõ que el faz obrarmui mal a[ ]queno cree& pois[ ]s[ ]en mal achar& que cõtra os mouros 55que terra d[ ]ultramartẽen. & en espannagran part a meu pesarme de poder & forçapera os en deitar 60

Outros rogos sẽ estesti quer ora fazerque rogues a teu fillo col. bque me faça uiuerper que seruilo possa 65& que me de podercontra seus ẽemigos& lles faça perdero que teen forçadoque nõ deuen auer 70& me guarde de morte

319 Corrixido / Corrected: sõn > son.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 213

[PITIÇON] Afonso X

214

per o( )queyiõ prẽder& que de meus amigosueia senpre prazer& que possa mias gẽtes 75en iostiça tẽer& que senpre bẽ sabiaenpregar meu auerque os que mio fillarẽmio sabian gradecer 80

E aynda te rogo uirgen bõa sẽnorque rogues a teu filloque mentr[ ]eu aqui foren este mundo. queira 85que faça o mellorpor que del & dos bõossenpr aia seu amor& pois Rei me fez queira [fol. 134r] col. aque rein[ ]a[ ]sseu sabor 90& de mi & dos Reinosseia el guardadorque me deu e dar podequando[ ]ll en prazer for& que el320 me defenda 95de falss[ ]e traedor& outro ssi me guardede mal conssellador& d[ ]ome que mal serue& e mui pedidor 100

E pois ei começadosẽnor de ti pedirmercees que me gãesse[ ]o deus por bẽ uirroga lle que me guarde 105de quẽ nõ quer graciralgo que[ ]ll ome façanen o ar quer seruiroutrossi do que busca

razon pera falir 110non auendo uergõnad[ ]errar nẽ de mentir& de quen da ioizosẽn o ben departirnẽ outro gran cõssello 115col. bsen ant y comedir& d[ ]ome mui falidoque outri quer cousir& d[ ]ome que mal ioga& quer muito riir 120

Outrossi por mi rogasẽnor de bon talanque me guard o teu fillodaquel que adamãmostra sẽpr en seus feitos 125& daqueles que danpouco por gran uileza& uergõna non an& por pouco seruiçomostrã que grand afan 130prẽden u quer que uaanpero longe non uãoutrossi que me guardesd[ ]ome torp aluardã& d[ ]ome que assaca 135que e peyor que can& dos que lealdadenõ preçã quãt un pãpero que senpre en elamuito faland estan 140

E aynda te rogo [fol. 134v] col. asẽnor espiritalque rogues a teu filloque el me de atalsiso. per que nõ caia 145en pecado mortal& que non aia medo

320 Corrixido (mediante inserción entre liñas) / Corrected (by interlinear insertion): que me > que el me.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 214

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [PITIÇON/FESTAS SANTA MARÍA I]

215

do gran fog yfernal& me guarde meu corpod[ ]oqueyion & de mal 150& d[ ]amig encobertoque a gran coita fal& de quẽ tẽ en poucode seer desleal& daquel que se preça 155muit e mui pouco uale de quẽ en seus feitossenpr[ ]e descomunalesto por don cho peço& ar pedir ch[ ]ei al 160

Sẽnor sãta mariapois que começad eide pedir che merceenon m[ ]ende partireiporen te rog e peço 165pois que teu fillo Rey col. bme fez. que del me gãessiso que mester eicõ que guardar me possado que me nõ guardei 170per que d[ ]oi[ ]a deantenon erre se erreinẽ meu auer ẽpreguetã mal com enpregueien algũus logares 175segundo que eu seiperdend el & meu tẽpo& aos que[ ]o deimas des[ ]oi mais me guarda& guardado serei 180

Tãtas son as merceessẽnor que en ti aque porẽde te rogoque rogues o que daseu bẽ a os que ama 185ca sei que[ ]o fara

se[ ]o tu ben rogaresque me de o que ialle pedi muitas uezesque quando for ala 190no paraiso ueiaa[ ]ti senpr e aca [fol. 135r] col. ami[ ]a( )corra en mias coitaspor ti & auerame bõ galardõ dado 195& senpre fiaraen ti quen souber esto& mais te seruirapor quanto me fizistede ben e[ ]t amara 200

Pois que el Rey fez cen cã-tares de miragres & de looresde santa maria. & ouue feitasa pitiçon; teue por ben defazer outras cĩco cantigasdas sas festas do ano

E esta primeira e da sa nacẽ-ça que cae no mes de setẽbroe começa assi321

Bẽeito foi o dia col. b& ben auenturadaa ora que a uirgenmadre de deus foi nadaE daquesta naçença 5falou muit ysaya& profetando disseque aruor sayriaben da rayz de iessee que tal fror faria [fol. 135v] col. aque do sant espiritode deus; fosse morada

321 Borraduras / Erasures: ll. 71, 130, 199, 201, 266.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 215

[FESTAS SANTA MARÍA I] Afonso X

216

Bẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ. madre de deus foi nada

Outros profetas muitos 15daquesto profetaron& os euangelistasdesta sẽnor falaroncom era de gran guysa& os reis ar contarõ 20do linag onde uĩiaesta sẽnor onrradabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

Mas pero de seu padre 25que ioachim chamadofoi. & sa madre annadirei uos seu estadoquanto no mũd ouuerõpartiron per recado 30que de quanto auiã col. bnon lles ficaua nadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

Ca ioachim & anna 35tal acordo preseronque fezerõ tres partesde quãt auer ouuerõa hũa pera pobresa outra reteueron 40pera si. a terceiraao tẽpl era dadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

En quant esta cõpãna 45santa assi obrauadeus todalas sas cousasdous tant acrecẽtaua

mas nõ lles daua fillopor que coitad andaua 50muit end ele. mas elaera en mais coitadabẽeito foi o dia. & bẽ aueturada322

a ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

Por que os rezõauã 55por malditos as gẽtes& poren fillou eleofertas & presentes [fol. 136r] col. aque leuass ao tẽplocõ outros seus parẽtes 60mas rubẽ & simeõuedaron lla entradabẽeito foi o dia e bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi n[ada]

Que lle disserõ logo 65d[ ]aqui entrar es quitoioachim porẽ uaitepois de deus es malditoque te nõ quis dar filloca assi e escrito 70porẽd entrar nõ deuesen casa tan sagradabẽeito foi o dia e bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi n[ada]

El ouue dest enbargo 75& uergõna tamãnaque nõ foi a sa casanen[ ]o uyu sa cõpãnamas fillou seus gãados& foiss aa montãna 80assi que por gran tenponon fez ali tornadabẽeito foi o dia e bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

322 Erro / Error: aueturada > auẽturada.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 216

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [FESTAS SANTA MARÍA I]

217

Anna quãdo uiu esto 85 col. bouuo tã gran despeitoque cõ coita chorandose deitou en seu leito& de grado morreramas nõ ll[ ]ouue proueito 90ca deus pera gran cousaxa tĩia guardadabẽeito foi o dia & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi n[ada]

E ali u iazia 95gemend e sospirãdo& sa desauenturaa deus muit ẽmẽtãdode que era sen fillosde ioachim chorãdo 100quis deus que do seu ãgeofoss ela confortadabẽeito foi o dia e bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

E disse lle nõ temas 105anna; ca deus oydaa ta oraçon ouue& poren sen falidade teu marido fillaaueras. que cõprida 110sera de todos bẽesmais doutra & preçada [fol. 136v] col. abẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

E pois ll[ ]est ouue dito 115foiss o angeo logoa ioachim que erametudo no meogodũas grandes mõtãnas& dissell eu te rogo 120que tornes a ta casalogo sen alongadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

El cuidãdo que era 125ome. respos ll[ ]atãtocom irei a mia terrau reçebi quebrantogrand. entre meus uizĩosque eu palo deus santo 130quisera que a testame foss ante talladabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

Ca a porta do tẽplo 135disserõ mi[ ]os porteirospois non auia filloscomo meus conpãneirosnon entraria dẽtro col. bnen aues nẽ cordeiros 140nẽ ren de mia ofertanon seria filladabẽeito foi o dia & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus. foi nada

E por esta uergõna 145& por este dẽostofogi a esta terra& ei ia assi postoque nũca ala torne& eno mes d[ ]agosto 150auera bẽ seis mesesque fiz aqui estadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

Entr aquestas mõtãnas 155que e terra esquyuacõ estes meus gãadosca mais me ual que uiuaen logar apartadoque uida mui catiua 160fazer ẽtre mias gẽtesuergõnos e uiltadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus. foi nada

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 217

[FESTAS SANTA MARÍA I] Afonso X

218

O angeo lle disse 165eu soon mãdadeiro [fol. 137r] col. aa[ ]ti de deus do ceopor te fazer certeiroque de ta moller annaaueras tal erdeiro 170per que toda a terrasera enlumẽadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

E se esto que digo 175tẽes por marauillacertãamẽte creique te dara deus fillaque o que perdeu euaper sa gran pecadilla 180cobrar ss[ ]a per aquestaque sera auogadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

Entre deus & as gẽtes 185que forẽ pecadoresporen uai te ta uia& leixa teus pastoresque guardẽ teus gãadosca muito son mayores 190de deus las sas merçeesca rẽ que foss osmadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturada col. ba ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

Quãdo ioachim esto 195oyu. log esmoridocaeu e iouu[ ]en terrafora de seu sentidoatẽes que o angeofoi dali partido 200que seus omees o forõerger sen detardada

bẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

E que lle pregũtarõ 205logo o que ouueraque tal peça en terraesmorido iouuera& el contou lles quãto angeo lle dissera 210& eles lle disseronde uos yr e guysadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

Cousa. & nõ passedes 215de deus seu mãdamẽtoe id a uossa casalogo sen tardamẽtoca se[ ]o non fezerdesquiçai por escarmento [fol. 137v] col. auos dara deus tal morteque sera mui sõadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

Tãto ll[ ]esto mostrarõ 225& per tantas razõesque lles respos chorandopois que uos praz uarõesfarei uosso conssellomas por deus cõpanões 230guardade mi[ ]os gãadosen aquesta malladabẽeito foi o dia. e bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

E pois lles esto disse 235meteuss aa carreyrapor s[ ]ir pera sa casaueer sa conpãneiraque o bẽeit angeo

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 218

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [FESTAS SANTA MARÍA I-II]

219

fezera ia certeira 240que ioachim uerriapela porta douradabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

E que a[ ]el saysse 245reçebelo agĩaca deus enas sas coitas col. bporria meezĩa& lle daria filladele. tal que reỹa 250seria deste mundo& dos ceos chamadabẽeito foi o dia e bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

Quãd aquest oyu anna 255que iazia gemendo& sospirand ergeusse& foi ala correndo& leuou seus parẽtessigo com eu aprendo 260bẽ como se ouuessa casar outra uegadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

E pois uiu seu marido 265obridou seus pesares& con muitas saudes& muitos abraçareso acolleu mui leda& pois muitos mãiares 270lle guysou & sa casamui ben encortĩadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ. madre de deus foi nada

[fol. 138r] col. a

Na qual aquela noite 275est e cousa sabudafoi na bẽeita annaa uirgen cõçebudaa que pelos profetasnos fora prometuda 280ãte que esto fossemi gran sazõ passadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

E logo que foi uiua 285no corpo de sa madrefoi quita do pecadoque adam nosso padrefezera per conssellodaquel que pero ladre 290por nos leuar cõssigoa porta ll[ ]e serradabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

Do yferno. ca esta 295lle pos a serradura& abriu paraysoque per mala uẽturaserrou nossa madr euaque cõ mui gran loucura 300comeu daquela fruita col. bque deus ll[ ]ouue uedadabẽeito foi o dia. & bẽ auẽturadaa ora que a uirgẽ madre de deus foi nada

Esta segunda e de como o angeo ga-briel uẽo saudar a santa maria. eesta festa e; no mes de março. e começaassi323

323 Borraduras: epígrafe / Erasures: epígrafe (x 3).

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 219

[FESTAS SANTA MARÍA II-III] Afonso X

220

Tan bẽeita foi a saudaçõper que nos uẽemos a saluaçonEsta troux o angeo gabriela santa maria come fielmandadeiro. por que emanuel 5foi logo deus & pres encarnaçon

Tan bẽeita foi a saudaçon [fol. 138v] col. aper que nos uẽemos a saluaçõ

Ca bẽ ali u lle diss[ ]el auefoi logo deus ome feit a[ ]la[ ]fe 10& macar el a tan poderos[ ]eena uirgẽ foi ensserrad entõTan bẽeita foi a saudaçonper que nos uẽemos a saluaçõ

E u gracia plena lle dizer 15foi o angeo. nos fez cõnocera deus que non podiamos ueerãte. mas pois uimos bẽ sa faiçõTan bẽeita foi a saudaçonper que nos uẽemos a saluaçõ 20

E u lle disse contigo e deusentõ foi prẽne do que polos seussaluar. quis morte prender per iudeuspor nos tirar da ifernal priionTan bẽeita foi a saudaçon 25per que nos uẽemos a saluaçõ

E u lle disse bẽeita es tuentr[ ]as molleres. logo de iesucristo foi prẽne que naceu pois utres reis. lle derõ cada un seu dõ 30Tan bẽeita foi a saudaçonper que nos uẽemos a saluaçõ

E u lle disse bẽeito seraaquel fruito que de ti nacera col. bali nos deu carreira por que ia 35ouuessemos sẽpre de deus perdõ

Tã bẽeita foi a saudaçonper que nos uẽemos a saluaçõ

Esta terceira e da uirgĩidadede santa maria. e esta festa eno mes de dezenbro. e fezeasant alifonsso. e começa. assi

Tod aqueste mũd aloar deueria. a uirgĩidade de santa mariaCa ela foi uirgen ena uoontadee foyo na carne cõ tã gran bondadepor que deus do ceo con sa deidade 5ẽ[ ]ela pres carne que el nõ auia [fol. 139r] col. a

Tod aqueste mũd a loar deueriaa uirgĩidade de santa maria

Ond ela foi prẽnemas como[ ]x ant era 10ficou uirgen que foimarauilla feraca tant ouue doorcomo[ ]x ant ouueraque ouuesse fillo 15que no cuidariaTod aqueste mũd a loar deueriaa uirgĩidade de santa maria

Que aquestas cousasde[ ]sũu iuntadas 20fossen. e en corpode moller achadasque ouuess as tetasde leit auondadas& pariss e fosse 25uirgen toda uiaTod aqueste mũd a loar deueriaa uirgĩidade de santa maria

Mas aquesta uirgẽamou deus a tanto 30

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 220

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [FESTAS SANTA MARÍA III-IV]

221

que a enprẽnou col. bdo espirito santosen prẽder end eladano nen espanto& bẽ semella de deus 35tal drudariaTod aqueste mũd aloar deueriaa uirgĩidade de sãta maria

E desto uos mostro proua uerdadeira 40do sol quando ferdentro ena uidreiraque pero a passaen nulla maneiranon fica britada 45de como siiaTod aqueste mũd a loar deueriaa uirgĩidade de sãta maria

Que macar o uidrodo sol filla lume 50nulla ren a luzdo uidro nõ cõssumeoutro si foi estoque contra costumefoi madre & uirgen 55ca deus xo queriaTod aqueste mũd a loar deueria

Esta quarta e como sãta [fol. 139v] col. amaria leuou seu fillo aotenplo e o ofereçeu a sansimeon. e esta festa e no mesde feureyro. e começa assi

Nobre dõ & muipreçado. foi santa maria dara deus quando ll[ ]o seu fillofoi no tenplo presentarQuẽ uiu nũca tã preçada 5

cousa nẽ tan rico doncomo deu santa mariano tẽpl a san simeon col. bquãdo lle deu ieso cristoseu fill en ofereçon 10que fillou el nos seus braçosledo sobrelo altar

Nobre don e mui preçadofoi santa maria dar

Esto fez a santa uirgẽ 15pois que o tẽpo cõpriuque forõ quarãta diasdes que seu fillo pariu& poren segund a leeno tenplo o oferiu 20con duas tortores mãssas& de paonbas un parNobre don e mui preçadofoi santa maria dar

Simeõ aquel sãt ome [fol. 140r] col. aa que o foi oferersenpr a deus esto pediaque ante que a morrerouuesse. que lle leixasseel o seu fillo ueer 30que a enuiar auiapera o mũdo saluarNobre don e mui preçadofoi santa maria dar

Logo que uiu o minỹo 35enos braços lo fillou& beiiando lle os peescon alegria choroudizẽdo pois este ueiodeus que uiuer me leixou 40trões aqui; ben me podedes[ ]oi mais en paz leuarNobre don e mui preçadofoi santa maria dar

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 221

[FESTAS SANTA MARÍA IV-V] Afonso X

222

Pois que ueen os meus ollos 45a[ ]ti que es saluadordaqueles que[ ]t asperamos& d[ ]irrael guardador& que deus cõprid e omees. & do mundo sẽnor 50te rogo que me nõ querasoi mais no mũdo leixar col. bNobre dõ e mui preçadofoi santa maria dar

Esta quinta e como sãta mariapassou deste mundo e ssefoi ao ceo. e esta festa e nomes d[ ]agosto meyãte. &começa assi324

Des quando deussa madr aos ceos leuoude nos leuar conssigocarreira nos mostrouCa pois leuou aquela 5que nos deu por sẽnor& el fillou por madre [fol. 140v] col. amostrou nos que amormui grande nos auianon podia mayor 10ca pera o seu reynologo nos conuidou

Des quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira. nos mostrou

Mas como passou ela 15deste mundo contaruos quer eu en qual guysaa uẽo deus leuarconssigo ao ceo

u a foi corõar 20por reỹa dos sãtostan muito a onrrou col. bDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira nos mostrou

Assi foi que o dia 25que deus morte prendeua ssa bẽeita madreuiu quanto padeçeuna cruz por nos. & logotal pesar reçebeu 30que a fillou quartãaque nunca en sãouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo. carreira nos mostrou

E de pois morou sẽpre 35dentr en ierussalem& non uĩia a elaenfermo que log ensão se non partissemas a ela ren325 40non leixou a quartãaatẽes que fĩouDes quando deus sa madr aos ceos l[euou]de nos leuar cõssigo carreira. nos mostrou

Mas no tẽplo estaua 45a conprida de feun angeo lle dissemadre de deus aueo teu fillo te mãda [fol. 141r] col. adizer que ia tenp[ ]e 50que leixes este mũdomao u t[ ]el leixouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira. nos mostrou

324 Borraduras / Erasures: ll. 17, 108, 118, 120, 155, 217, 250.325 Marcado para corrección non indicada / Marked for correction not indicated.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 222

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [FESTAS SANTA MARÍA V]

223

E ũu ramo de palma 55lle deu log en sinalque dend a tecer326 dianon aueria alque uerria por elao rey espirital 60seu fillo iesu cristoque ẽ[ ]ela encarnouDes quando deus sa madr aos eeos327 leuoude nos leuar cõssigo carreira. nos mostrou

Dissoll[ ]a sãta uirgẽ 65senor e qual nom aso angeo lle resposesto non saberasca meu nom e mui grandemais çedo ueeras 70os apostolos tigoque deus uĩir mãdouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cossigo328 carreira. nos mostrou

Por onrrar t[ ]ẽ ta morte 75& foisse log enton col. bo angeo. & elafoi fazer oraçonben a mont oliueteu aquela sazon 80moraua & tã tosteen seu bãno entrouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude noos leuar cõssigo carreira nos mostrou

E uestiu os mellores 85panos que pud auer& san ioan fez logo

chamar. e a dizerlle começou seu feito de como a ueer 90o angeo uẽeraque lle deus enuiouDes quando deus sa. madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo. carreira. nos mostrou

E disse lle chorãdo 95nenbre te san ioãde com[ ]en ta comendao do mui bon talãme leixou o meu filloporen guardar de[ ]prã 100me deues en mia mortepois te mi[ ]a( )comẽdouDes quando deus sa madr aos ceos leuou

[fol. 141v] col. ade nos leuar cõssigo carreira. nos mostrou

E com[ ]eu ei oydo 105estes maos iudeusque matarõ meu fillocomo falssos encreusmeaçan de queimarena carn e estes meus 110ossos. pois for passadaun deles mio contouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo. carreira nos mostrou

En quant eles ẽ[ ]esto 115falauan entre ssihũas nuues mui crarasadusserõ logu[ ]ios apostolos õze329

326 Erro / Error: tecer > tercer.327 Erro / Error: eeos > ceos.328 Erro / Error: cossigo > cõssigo.329 Corrixido / Corrected: doze > õze.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 223

[FESTAS SANTA MARÍA V] Afonso X

224

& nõ uẽo aly 120santo tomas cõ elesca chegar nõ uuiouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira. nos mostrou

E logo que chegarõ 125com[ ]a scritura dizos reçebeu mui ledaa sant[ ]an( )peradriz& disso lles amigoseste dia fiiz 130 col. bfoi que deus uos adusseaqui. & uos iuntouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo. carreira. nos mostrou

E pois iũtados sodes 135esto uos rogareique uigiedes migoca eu de certo seique cras en aquel diadeste mundo m[ ]irei 140ca un angeo de deus330

comig esto falouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira nos mostrou

Eles quand est oyrõ 145choraron log assazpois disserõ faremossẽnor o que uos praz& rezarõ seus salmoscom ena lee iaz 150& ela en seu leitoanteles se deitou

Des quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira. nos mostrou

Outro dia sã pedro 155a uoz de deus oyuque lles diss aqui soõ [fol. 142r] col. auos( )qu[ ]e logo sẽtiutod aquela cõpãnamui boõ odor & uiu 160claridade que todoo mund331 enlumeou.Des quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo. carreira. nos332

Mas a ora de sesta 165direiuolo que fezdeus que foi padr[ ]e fillodesta uirgen de prezuẽo leuar ll[ ]a almaque el ia outra uez 170lle metera no corpou a santiuigouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira nos mostrou

E disso a sã pedro 175direich[ ]o que faraspois mia madr[ ]e fĩadanon esperes a crasmas enterra seu corpono ual de iosefas 180en atal sepulturacom ela t[ ]enssinouDes quando deus sa madr aos ceos. leuoude nos leuar cõssigo carreira nos mostrou col. b

330 Marcado para substituír (marxe esquerda) / Marked for replacement (left margin): angeo de deus >angeo santo.

331 Marcado para substitución (marxe esquerda) non aplicada / Marked for replacement (left margin) notmade: o mund enlumeou > log en enlumeou?

332 Erro / Error: nos > nos mostrou.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 224

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [FESTAS SANTA MARÍA V]

225

Esto foi en agosto 185en meyante do mesque iesu crist a almade sua madre pres& o corpo san pedrofillou con set e tres 190apostolos. & en iosefaslo enterrouDes quando deus sa madr aos. ceos leuoude nos leuar cõssigo. carreira. nos333

E pois la enterrarõ 195en sepulcro mui belforonss aa cidademas logo san miguelleuou o corpo delacõ outro gran tropel 200d[ ]angeos; que uẽeron& cada un cantouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira nos mostrou

Eles indo cantãdo 205santo tomas subiros uiu. que deus fezeraena nuue uĩir& uiu santa mariaentr[ ]eles todos yr 210& por saber quen era [fol. 142v] col. alogo lles preguntouDes quando deus sa madr aos. ceos le[uou]de nos leuar cõssigo carreira. nos334

E ela respondeu lle 215tomas amigo meua mia alma meu filloleuou ben ti dig eu& meu corp ora leuã

pera o reyno seu 220estes angeos santos& con eles me uouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira nos mostrou

E sã tomas lle disse 225sẽnor mui m[ ]e mesterpor que creudo seiadesto. se uos prouguerque algun sinal aiaque quando o disser 230que eu amostrar possa& ela lle lançouDes quando deus sa madr a os ceos le[uo]de nos leuar cõssigo carreira nos mostrou

A cĩta que cẽgia 235que uos nõ foi dõ uilant era mui bẽ feita& d[ ]obra mui sotil col. b& el deu end a elaporen loores mil 240& sa cinta na mãoaa uila chegouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira nos mostrou

Os õze poilo uirõ 245disseron tolt ala& que te deus nõ amagran mostra ch[ ]ẽ feit aque nõ uiste sa madremorrer nẽ fust aca 250u a nos soterramostanto te despreçouDes quando deus sa madr a os ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira nos mostrou

333 Erro / Error: nos > nos mostrou.334 Erro / Error: nos > nos mostrou.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 225

[FESTAS SANTA MARÍA V/FESTAS DE NOSTRO SEÑOR I] Afonso X

226

Sãto tomas chorãdo 255respondeu lles adurdize( )d335 u a metestesmas sei eu que nenllurachar nona podedesquãt o bretõ artur 260ca eu a ui na nuuesubir. & me chamouDes quando deus sa madr aos ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira nos mostrou

E por que me creades [fol. 143r] col. aesta cinta me quisdar. & que de seu feitoseiades todos fisque eu ui o seu corpomui mais brãco ca lis 270yr subĩd aos ceos& mui pouqu[ ]i tardouDes quando deus sa madr a os ceos leuoude nos leuar cõssigo carreira nos mostrou

Entõ disse sã pedro 275tẽno que sera prold[ ]irmos prouar aquestoque nos diz este fol& se nõ for uerdadehũa folla de col 280nõ demos mais por eleca senpr este dultouDes quando deus sa madr aos ceos le[uou]de nos leuar cõssigo carreira nos mostrou

Enton forõ dizẽdo 285mentira nos aduz

& catarõ[ ]na fossadaquela que na cruzuiu morrer o seu fillomas pero senõ luz 290nulla ren nõ acharõ& muito se sinou col. bDes quando deus sa madr a os ceos. leuoude nos leuar cõssigo carreira nos mostrou

Sã pedro & os outros 295todos a hũa uozen terra se deitarõpedindo por ayoza santo tomas perdõ& diss[ ]el hũa uoz 300non daria por estopois con uerdad estouDes quando deus sa madr a os ceos leuoude nos leuar cõ sigo carreira nos mostrar

Pois que el Rey fez çincocantigas das cĩco festas desanta maria; teue por bende fazer outras cinco canti-gas das çinco festas de nos-tro sẽnor iesu cristo336

Esta primeira e de com[ ]elfez o çeo. & a terra. & o mar& o sol. & a lũa. & as estrelas& todalas outras cousas queson. & como fez o ome a sa semellança337

335 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): dizend > dized.336 Baixo a columna b, na parte máis baixa da marxe, a oración / Below column b, in lower margin, the

statement: A[ ]uigia de santa maria d[ ]agosto. seia dita Des quando deus sa madr aos ceos leuou / &no dia seia dita. a precisson Beeita es maria filla madr[ ]e criada.

337 Borradura / Erasure: l. 21.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 226

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [FESTAS DE NOSTRO SEÑOR I-II]

227

Como podemos a deus [fol. 143v] col. agradeçer. quantos bẽes el por nos foi fazerPor nos fez el ceo terra & marca pera[ ]ssi non auia mester& quen aquesto creer nõ quiser 5a piedade de deus quer negar

Como podemos a deus gradeçer

De com[ ]el fez a luz & a crioubẽ semella seu feit amigos meuspero mas foi u por salua[ ]los seus 10o seu lume na uirgen ensserrouComo podemos a deus gradeçer

u338 os ceos fez. & estendeubẽ semella obra de mui gran sẽmas mayor foi a[ ]queno catar bẽ 15u por seer ome. deles deçẽdeu col. bComo podemos a deus gradeçer

E u a terra fez. mostrou bẽ qualpoder auia. mas quen comidirpor mais terra u por nos remiir 20andou ẽ[ ]ela & sofreu gran malComo podemos a deus gradeçer

E u a lũa & o sol qu[ ]e luzcriou. grand obra & mui nobre fezpero mais foi. u chus negros ca pez 25tornarõ. u por nos pres mort[ ]ẽ cruzComo podemos a deus gradeçer

E u as estrelas fez. de certo seique en[ ]fazelas nõ fillou afanpero mais foi u per elas a[ ]prã 30dos reis foi aorado por reyComo podemos a deus gradeçer

E u os peixes per com aprendicriou das aguas com escrito iazgran cousa foi. mas mui mayor assaz 35u sobrelas andou por nos aqui.Como podemos a deus gradeçer

E u as aues com[ ]el por bẽ uyuque uoassẽ no airo fazer quismuito foi. mas desto uos faço fis 40que mais fez por nos. u per el subiuComo podemos a deus gradeçer

E as bestias per com[ ]o escrito diz [fol. 144r] col. afez de naturas muitas mais ca milmuito foi. pero mais u eno uil 45preseu ontr[ ]elas iouu[ ]o mui fiizComo podemos a deus gradeçer

E u fez ome apost[ ]e mui bela[ ]que deu entẽdimẽt[ ]e razonmuito foi. pero mais u pres paxõ 50polo saluar. & morte mui cruelComo podemos a deus gradeçerquantos bẽes el por nos foi fazer

Esta segũda e. de como os tresReis magos uẽeron a beleenaorar a nostro sẽnor iesu cristoe lle ofereron seus dões339

Pois que dos reys nostro sẽnorquis de seu linage decercõ razon lles fez est amoren que lles foi apareçerEsto foi quãd en bellen340 5 col. b

338 Erro (inicial indicada na marxe esquerda, non copiada) / Error (initial, indicated in left margin, notcopied): u > E u.

339 Borraduras: epígrafe / Erasures: epigraph (x 2); l. 65.340 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): bellem > bellen.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 227

[FESTAS DE NOSTRO SEÑOR II-III] Afonso X

228

de santa maria naçeu& a treze dias des[ ]enaos tres reys apareçeuque cada ũu per seu senena estrela cõnoçeu 10com[ ]era deus rey & porende longe o foron ueer

Pois que dos Reys nostro sẽnor

Ben das insoas de saba& de tarsso que sõ no mar 15& d[ ]arabia u gran gẽt a [fol. 144v] col. a& muitas terras de passarmas pero erã lõi[ ]alamui toste os fezo chegara beleen aquel que a 20sobre todas cousas poderPois que dos Reis nostro sẽnor

Ena estrela lles mostroucom[ ]era om[ ]e rey e deusporẽ cada ũu lle leuou 25oferta dos tesouros seus& a estrela os guyouate[ ]ena terra dos iudeusu erodes lles demãdouque uẽestes aqui fazer 30Pois que dos Reis nostro sẽnor

Eles respõderõ ll[ ]assina estrela uimos que reymui nobre naçera aquisẽnor dos iudeus & da lei 35diss erodes creed a[ ]mica bon cõssello uos darei

id[ ]e pois tornardes des[ ]iar yloei eu cõnoçerPois que dos Reys nostro sẽnor 40

Eles forõsse logu ẽton& uiron a estrela yrante[ ]ssi de mui gran randõ col. b& começarona seguyrmas quand en beleẽ foi nõ 45se quis de sobr[ ]ela partirata que entrarõ u doniesu cristo. uiron seerPois que dos Reis nostro sẽnor

Nos braços da que muit afã 50sofreu cõ el & muito mal& eles logo manamanderõ lle sa oferta talouro de que aos reis dãencẽsso por espirital 55mirra de que os mortos uãungir por nũca podreçerPois que dos Reys nostro sẽnor

Esto ca non marauidisofererõ a deus los reys 60porẽd assi os guardar quisaquele que iũtou as leisque per sõnos os fez bẽ fisque sõnarõ uel cĩc[ ]ou seisuezes que fossen a tarssis 65passa[ ]lo mar por guareçerPois que dos Reys nostro sẽnorquis de seu linage deçer

Esta terçeira e como nostro341

sẽnor resurgiu. & como se mos- [fol. 145r] col.

341 Na marxe baixo o final da columna, comentario coa corrección / In margin beneath end of column,comment with correction: pois desta deue seer / A festa de ramos > do batesmo / Auer nõ poderia lagri-mas que chorasse.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 228

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [FESTAS DE NOSTRO SEÑOR III]

229

trou aos apostolos. & aastres marias.342

Alegria alegriafaçamos ia toda uiaMui grand alegria fazerdeuemos ca deus quis morrerpor nos & a morte uençer 5morrendo. que nos uẽçia

Alegria alegria façamos ia toda u[ia]

Qvẽ tã grãd alegria uiucom[ ]esta ca nos reemiudeus por sa mort[ ]e resurgiu 10do sepulcr[ ]a terçer diaAlegria alegria façamos ia toda uia

Grand alegria nos creçeu col. bquãdo do ceo deçendeuo angeo. & que tremeu 15a terra u el deçiaAlegria alegria façamos ia toda uia

Grãd alegria nos deu deusquãdo cõ pauor os iudeusdo angeo. esses encreus 20cada un deles cayaAlegria alegria facamos ia toda uia

Grãd alegria a[ ]la[ ]fefoi. pois maria343 salome& iacobe con aloe 25& madalena mariaAlegria alegria façamos ia toda uia

Mui grãd alegria nos darfoi deus. u o forõ buscarao mõymẽt[ ]e achar 30ni hũa delas podiaAlegria alegria façamos ia toda uia

rand344 alegria ouu[ ]alienton quãdo lles diss assio angeo. nõ est aqui 35que sobr[ ]a pedra seyaAlegria alegria façamos ia toda uia

Grãd alegria sẽ mẽtirfoi. u lles disse resurgirquis ieso crist[ ]e se uos yr [fol. 145v] col. aqueredes u el diziaAlegria alegria. façamos ia toda uia

Grãd alegria uos seraca[ ]o ueeredes alaen galilea u esta 45segũd uos el dit auiaAlegria alegria façamos ia toda uia

Alegria de coraçonouuerõ elas. & entõforõ ala. & simeon 50pedr[ ]y foi. a[ ]que praziaAlegria alegria. façamos ia toda uia

Maila alegria mayorfoi a da madre do sẽnorque resurgiu e gran sabor 55por que uiu o que creyaAlegria alegria façamos ia toda uia

342 Borraduras: epígrafe / Erasures: epigraph (x 3); ll. 33, 34.343 Corrixido (escrito por riba por man posterior) / Corrected (by overwriting, late hand): marie salome >

maria salome.344 Erro: inicial (indicada na marxe esquerda) non copiada / Error: initial (indicated in left margin) not

copied: rand > Grand.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 229

[FESTAS DE NOSTRO SEÑOR IV-V] Afonso X

230

Esta quarta e como nostro sẽ-nor subiu aos çeos ente345 se-us dicipolos346

Subiu ao ceo. o fillode deus. por dar parays[ ]aos amigos seus col. bSubiu ao ceo onde quis deçeren terra por nos & da uirgen nacer& depois paixõ & morte quis347 prender 5mui forte na cruz per mão dos iudeus

Subiu ao ceo o fillo de deus

Onde foi assi que en ierussalẽteue sa gran festa como sẽnor tencõ sa cõpãna. & pois comerõ bẽ 10trouxeos mui mal por que erã ẽcreusSubiu ao ceo o fillo de deus

Por que nõ quiserõ creer nẽ oyros que[ ]o uirã de morte resurgirporẽd ant[ ]eles aos ceos subir 15quis. segũdo cõta marcos & mateosSubiu ao ceo o fillo de deus

Mas ãte les disse ide preegaro meu euãgeo per cada logar [fol. 146r] col. a& quãtos creuerẽ & se batiçar 20quiserẽ de grado. logo serã meusSubiu ao ceo o fillo de deus

Os que nõ creuerẽ perdudos serãmailos outros os diabres deitarãdos omẽes. & lẽguages falaran 25mais que aqueles que albergã romeusSubiu ao ceo o fillo de deus

Nẽ lles nuzira se beuerẽ poçõ& guarrã de todo mal & de liionaos enfermos. & aqueste sermon 30fez en mõt oliuete ant[ ]os ebreusSubiu ao ceo o fillo de deus

Pois est ouue dito. nas nuues subiu& a gẽt aos ceos subilo uiuque a uoz dos ãgeos logo oyu 35que lles diss assi uarões galileusSubiu ao ceo o fillo de deus

Ena maneira que[ ]o ueedes dacasubir ao ceo ben assi uerraioyga[ ]lo mũd[ ]e os mortos fara 40resurgir. que nõ creẽ os fariseusSubiu ao çeo o fillo de deus

Esta quĩta e como nostrosẽnor enuiou o seu santisprito sobrelos seus dicipolos348

Todolos bẽes que nos deus col. bquis fazer polo fillo seunos conpriu quãdo aos seuso seu sãt espirito deu que prometeuCa per el o sabemos cõnoçer 5& cõnoçendo amar & temer& demais danos grand esforço de prendermorte por[ ]el. nenbrando nosde com el por nos morreu

Todolos bẽes que nos deus. quis fazer polo fillo seu[fol. 146v] col. a

345 Erro / Error: ente > ante.346 Borraduras / Erasures: ll. 32, 35.347 Marcado para substitución (marxe dereita) nunca aplicada / Marked for replacement (right margin) not

made: quis prender > foi prender.348 Borraduras: epígrafe / Erasures: epigraph (x 2); l. 31.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 230

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [FESTAS DE NOSTRO SEÑOR V]

231

E porẽde uos quer[ ]ora dizercom[ ]este spirito fezo deçerdeus sobrelos seus dicipolos que seerde[ ]ssũu fez por que cada ungran sen. del reçebeu 15Todolos bẽes que nos deus. quis fazer polo fillo seu

Muitas uezes lles fora prometerdeus que per seu espirito saberlles faria todas cousas entẽder349

mellor que nunca sage 20en todo[ ]o mũd aprendeuTodolos bẽes que nos deus.350

E porẽd os dicipolos meterse foran de sũu. & atenderen hũa casa. por aquel dõ reçeber 25& estand ali direi uos euo que lles conteçeuTodolos bẽes que nos deus.

A terça. começou muit a tremera terra. & son come de caer 30o ayre fez. & entõ uirõ deçẽderlinguas de fogo sobre[ ]ssique[ ]os todos ençendeuTodolos bẽes que nos deus

De spirito. & dali sen lezer 35se sayron sen rẽ se detẽere pela uila se fillarõ a correr col. b& dizian por elesaquesta gent enssãdeçeuTodolos bẽes que nos deus 40

Ca sabemos que nõ sabẽ leernẽ ar ouuerõ tẽpo d[ ]aprender& falã todos lẽguages. & respõdersaben mellor a toda renque aquel que mais leeu 45Todolos bẽes que nos deus.

E por esto nõ deuemos creerque o vỹo lles faz esto fazermaila uertude daquel deus que[ ]a poderde fazer que os lẽguages 50entẽdan. que cofondeuTodolos bẽes que nos deus

En babilõna u forõ ergera torre que podessẽ atãgerbẽ sus351 aos ceos. mas foilles deus toller 55os lenguages assi queun a outro nõ entẽdeuTodolos bẽes que nos deus

E dali adeãte sen temersouberõ preegar & retraer 60os dicipolos. & as gẽtes cõuertera iesu crist[ ]e cada un delesmuitos cõuerteuTodolos bẽes que nos deus [fol. 147r] col. a

E muitas coitas ar forõ soffrer 65por[ ]el. & ençima morte padecer& en[ ]tal guysa quis nostro sẽnor uẽçero demo pelos seus& aqueste mũdo conquereuTodolos bẽes que nos deus 70

349 Marcado para corrección (extremo da marxe esquerda, parcialmente amañado) nunca aplicada /Marked for correction (far left margin, partially trimmed) not made: todas cousas entẽder > todas lascousas entẽder?

350 Refrán acurtado para axustarse ao ancho da columna / Refrain shortened to fit column width.351 Corrixido / Corrected: so aos > sus aos.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 231

[FESTAS DE NOSTRO SEÑOR V/APÉNDICE I] Afonso X

232

E nos roguemos a que gran prazeruiu de seu fillo quando[ ]a põerfoi enos çeos a[ ]par de[ ]ssi que auernos faça del o sant espiritopois dela naçeu 75Todolos bẽes que nos deus.

De pois que el Rey fez estascinco cantigas das cinco festasde nostro sennor. fez estas outrascantigas de miragres de santa maria

Esta primeira e das mayas352

Bẽ uẽnas mayo & cõalegria. porẽ roguemos a santa maria col. bque a seu fillo rogue toda uiaque el nos guarde d[ ]err[ ]e de foliaben uennas mayo 5

Ben uennas mayo. & con alegria

Bẽ uẽnas mayo cõ toda saudepor que loemos a de gran uertudeque a deus rogue que nos sẽpr[ ]aiudecontra o dem[ ]e dessi nos escude 10Ben uennas mayo & con alegria

Bẽ uẽnas mayo & cõ lealdadepor que loemos a de gran bõdadeque sẽpre aia de[ ]nos piadade& que nos guarde de toda maldade 15Ben uennas mayo. & con alegria.

Bẽ uẽnas mayo cõ muitas requezas& nos roguemos a que a nobrezasen[ ]ssi mui grandes que nos de tristezas

guarde de coitas & ar d[ ]auolezas 20Ben uennas mayo & cõ alegria [fol. 147v] col. a

Bẽ uẽnas mayo coberto de fruitase nos roguemos a que sẽpre duitasa sas merçees de fazer en muitasque nos defẽda do dem[ ]e sas luitas 25Ben uennas mayo & cõ alegria

Bẽ uẽnas mayo cõ bõos sabores& nos roguemos & demos looresaa que sẽpre por nos pecadoresrog[ ]a deus que nos guarde de doores 30Ben uennas mayo & con alegria

Bẽ uẽnas mayo cõ uacas & tourose nos roguemos a que nos tesourosde ieso cristo e. que aos mourosçedo cofõda. & brãcos & louros 35Ben uennas mayo & con alegria

Bẽ uẽnas mayo alegr[ ]e sẽ sãnae nos roguemos a[ ]quen[ ]nos gaãnabẽ de seu fillo que nos de tamãnaforça que sayã os mouros d[ ]e( )spãna 40Ben uennas mayo & con alegria

Bẽ uẽnas mayo cõ muitos gãados& nos roguemos a que os pecadosfaz que[ ]nos seiã de deus perdõadosque de seu fillo nos faça priuados 45Ben uennas mayo & con alegria.

Bẽ uẽnas mayo cõ bõo uerão& nos roguemos a uirgẽ de chão col. bque nos defẽda d[ ]ome mui uilão& d[ ]atreuud[ ]e de torp[ ]aluardão 50Ben uennas mayo & con alegria

352 Borraduras / Erasures: ll. 26, 30, 50, 60, 62, 63, 71.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 232

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [APÉNDICE I-II]

233

Bẽ uẽnas mayo cõ pã & cõ vĩo& nos roguemos a que deus minỹotroux[ ]ẽ seus braços que nos de camỹopor que seiamos con ela festĩno 55Ben uẽnas mayo & con alegria

Bẽ uẽnas mayo mãss[ ]e nõ sãnudo& nos roguemos a que noss escudoe. que[ ]nos guarde de louc[ ]atreuudo& d[ ]om[ ]ẽayo & descõnoçudo 60Ben uennas mayo & cõ alegria

Bẽ uẽnas mayo alegr[ ]e fremosoporẽd a madre do rey groriosoroguemos que nos guarde do[ ]noiosoom[ ]e de falsso. & de mẽtiroso 65Ben uennas mayo & con alegria

Bẽ uẽnas mayo cõ bõos mãiarese nos roguemos en nossos cãtaresa santa uirgẽ ant[ ]os seus altaresque nos defẽda de grãdes pesares 70Ben uennas mayo &353

Esta .ija. e como santa Maria guardou hũanaue que ya carregada de trigo que nonperecesse. & sacou a en saluo ao porto.354

Nas coitas deuemos [fol. 148r] col. achamar. a uirgẽ estrela do marEsta e santa mariaque aos seus noit e diaguarda de mal & os guya 5pois se[ ]lle uan encomẽdar

Nas coitas deuemos chamar

Como fez hũa uegadadũa nau[ ]en( )carregadade trigo e de çeuada 10de colliure que foi guardarNas coitas deuemos chamar

Qve ouuera pereçudaseer de tod[ ]e perdudasenõ pela sa aiuda 15que[ ]a quis en saluo guyar col. bNas coitas deuemos chamar

Ca ouuera tal tormentaque de millas setaẽtacorrera. ou oitaenta 20querendoss a nau[ ]afõdarNas coitas deuemos chamar

Ca o masto foi britado& o temon peçeiado& os da naue sẽ grado 25sayrõ en por escaparNas coitas deuemos chamar

En un batel a gran pẽaca uirõ a naue chẽad[ ]agua uolta cõ arẽa 30& aquel pã todo mollarNas coitas deuemos chamar

Esto foi cousa mui çertaca a[ ]nau[ ]era aberta& porẽde grãd oferta 35prometerõ entõ de darNas coitas deuemos chamar

353 Erro: texto borrado no que non foi copiada substitución / Error: text erased but no replacementcopied.

354 Borradura / Erasure: l. 20.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 233

[APÉNDICE II-III] Afonso X

234

Aa uirgẽ que rogasseseu fillo que lles guardasseseu pan. & que os sacasse 40en saluo. sen perda fillarNas coitas deuemos chamar.

Entõ mui toste remarõ [fol. 148v] col. a& da naue s[ ]alongaron& ao porto chegaron 45v a uiron sãa estarNas coitas deuemos chamar

E uirõ seu pã eixuitopor que fezerã ia luito& a uirgen poren muito 50começaron log a loarNas coitas deuemos chamar

Esta .iiia. e como santa mariafez que nacesse o fillo do iudeuo rostro a tras como llo Merlinrogara355

Dereit[ ]e de[ ]s[ ]end acharmal. quẽ fillar perfiacontra santa mariaE daquest[ ]oy cõtarque auẽo a merlin 5 col. bque s[ ]ouue de razõarcon un iudeu alfaquinque en tod[ ]escoça parcomo disseron a[ ]mide saber non auia 10

Dereit e de[ ]ss[ ]end achar

E começou a falaraquel iudeu traedorena uirgen. & iurar

muito palo criador 15que ẽ[ ]ela encarnarnũca quis nostro sẽnornen seer non podiaDereit e de[ ]ss end achar.

Merlĩ ouue gran pesar [fol. 149r] col. au ll[ ]oyu esto dizer& disso se deus m[ ]ãparante podo ben seerca[ ]o que terra e marfez per seu mui gran saber 25esto ben[ ]o fariaDereit e de[ ]ss[ ]end achar

O iudeu a perfiarcomeçou. & disse nõpodo deus nũca entrar 30en[ ]tal logar per razonca o que foi ensserraren[ ]ssi quantas cousas sõcomo[ ]ss ensserrariaDereit e de[ ]ss end achar 35

Merlin muit[ ]a assãnarse fillou. & log[ ]alios gẽollos foi ficaren[ ]terra. & diss assimadre do que[ ]nos saluar 40uẽo. este diz de[ ]tio que non deueriaDereit e de[ ]ss end achar.

Porẽ te quero preegarque comeu de çerto sei 45que o teu foi sen dultarque o que te rogarei col. bqueras agora mostrara este da falssa lei

355 Borradura / Erasure: l. 12.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 234

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [APÉNDICE III-IV]

235

que anda cõ folia 50Dereit e de[ ]ss[ ]end achar

Que sa moller enprenarfoi. o que[ ]lle naçer enqueras tu assi guysarque com[ ]outr[ ]o rostro tẽ 55adeante por catartẽna atras. & des[ ]enand assi toda uiaDereit e de[ ]ss end achar

E o praz uuiou chegar 60que[ ]a iudea pariumas bẽ se podo sinarquen aquel seu filo uiuca atal o gẽerarfez deus como llo pediu 65merlin con feloniaDereit e de[ ]ss end achar

Qve o rostro lle tornarfez deus. o deant atrascomo lle fora rogar 70o fillo de satanaspor en[ ]uergõna deitara seu padre cayfasque ant[ ]o non criya [fol. 149v] col. aDereit[ ]e de[ ]ss end achar 75

Porẽ seu padre mataro quis. logo que naçeumas merlĩ o fez guardarque[ ]o mui ben entendeu& polos iudeus tirar 80

de seu erro. pois creçeucõ el os conuertiaDereit[ ]e de[ ]ss end achar

Esta .iiiia. e. como santa Maria fez quetres menỹos alçassen en costantinobre356 os mar-moles que non podian alçar to-da a gente que[ ]ss y iuntaua.357

Uertud e sabedoriamui grãd358 a santa mariaMui gran uertude prouadadeus seu fillo ll[ ]ouue dadau pres sa carne sagrada 5 col. bpor nos que saluar queria

Vertud e sabedoria

Ar mui grã sẽ ll[ ]ouue dadou ẽ[ ]ela ensserradofoi. ca bẽ ali mostrado 10ll[ ]ouue do bẽ que sabiavertud e sabedoria

Porẽ costantĩ eigreiafazia grand[ ]e sobeiadesta que bẽeita seia 15en[ ]que gran custa prendia359

vertud e sabedoria

E daua muitos dỹeirosaos maestres pedreirosque lle trouxessẽ enteiros 20marmores de romaniavertud e sabedoria

356 Corrixido (mediante inserción entre liñas, en negro) / Corrected (by interlinear insertion, in black):alçassen > alçassen en costantinobre.

357 Borraduras / Erasures: ll. 7, 17, 43.358 Marcado (riscado) para substitución (marxe esquerda) / Marked (lined out) for replacement (left mar-

gin): mui grãd a > de bẽ a.359 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): perdia > pren-

dia.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 235

[APÉNDICE IV-V] Afonso X

236

Os ũus pera altares& outros pera piaresporẽ de muitos logares 25ali tragelos faziavertud e sabedoria

E tã grande[ ]los trouxerõ [fol. 150r] col. aque depois quando quiserõalçalos. nũca poderon 30per ni hũa maestria360

vetud361 e sabedoria

Ca macar ss[ ]i aiũtauatoda a gent e prouauad[ ]alçalos. sol nõ alçaua 35o mẽor que y auiavertud e sabedoria

Ond o maestre coitadoera en muit afficadopor que sol dar y recado 40per nulla ren nõ podiavertud e sabedoria

Maila da gran piadademui sag[ ]e de gran bõdademostrousse cõ claridade 45ao maestr362[ ]u dormiavertud e sabedoria

E disse se[ ]me creueres& meu mandado fezeres& as pedras alçar queres 50

porrei t[ ]end[ ]eu ena uiavertud e sabedoria

Esto e que filles çedotres minỹos mui sẽ medo& fareilles alçar quedo 55 col. bas pedras sẽ gemetriavertud e sabedoria

O maestre s[ ]espertaua& os minỹos fillaua& ben com[ ]ela mãdaua 60aquelas pedras ergiavertud e sabedoria

Sen aiuda de cõpãnanẽ d[ ]engẽyo nẽ de mãnasenõ per uertud estrãna 65da bẽeita que nos guyavertud e sabedoria

Qve faz miragres fremososmuitos & marauillosospor nos fazer deseiosos 70d[ ]auermos363 sa conpãniavertud e sabedoria

Esta .Va. e como santa Maria guardouun monge dos diaboos queo quiseran tentar. & se[ ]llemostraron en figuras deporcos polo fazer perder.

360 Corrixido por man máis tardía / Corrected by later hand.361 Erro / Error: vetud > vertud.362 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): mastr[ ] >

maestr[ ]u.363 Corrixido (mediante inserción de letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): dauemos >

dauermos.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 236

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [APÉNDICE V-VI]

237

A santa maria mui bonseruir faz. pois ela o poder364 [fol. 150v] col. ado demo desfazOnd auẽo desto que en cõturbelfez santa maria miragre mui bel 5por un mõge bõo cast[ ]e mui fielque uiu de diabres uĩir mui grand az

A santa Maria mui bon seruir faz

En seu leito u iazia por dormiruiu os come porcos contra[ ]ssi uĩir 10atã espãtosos que per rẽ guarirnõ cuidaua. & dizialles aç açA santa Maria mui bon seruir faz

El assi estãdo en mui gran pauorr365

uiu ẽtrar un ome negro de coor 15que diss aos porcos log aderredordele uos meted[ ]e nõ dormia en paz col. bA santa maria mui bõ seruir faz

Eles respõderõ aquesto fazerqueremos de grado. mas niũ poder 20de fazerlle mal. nõ podemos auerpor gran santidade que ẽ[ ]ele iazA santa Maria mui bon seruir faz

E aquel diabo lles respos assipois uos nõ podedes ar leixad a[ ]mi 25que cõ estes garfios que eu trag aquio desfarei pero que trage frocazA santa Maria mui bon seruir faz

O frad est[ ]oỹdo espãtousse mal& chamou a uirgẽ a que nũca fal 30aas grandes coitas; dizẽdo lle ualme. ca de gran medo ei ẽd[ ]eu assazA santa Maria mui bon seruir faz

E a groriosa tã toste chegou& ant aquel frade. logo se parou 35& cõ hũa uara mal amẽaçouaquela cõpãa do demo maluazA santa Maria mui bon seruir faz

Dizẽdo como uos ousastes pararãt[ ]este meu frade neno espãtar 40porẽ no yferno ide log entrarcõ uosso mal rey. mui peyor que rapazA santa Maria mui bon seruir faz

Quãd eles oyrõ aquesta razon [fol. 151r] col. acomo fumo se desfezerõ ẽtõ 45& a uirgẽ santa. mãss[ ]e en bõ soncõfortou o frade. dizẽd a[ ]mi prazA santa Maria mui bon seruir faz

E366 a uida que fazes. & porẽde bõ367

fas d[ ]oi[ ]adeãte que nõ leixes rẽ 50de fazeres quant a[ ]ta ordĩ cõuẽesto dito. tolleuxelle d[ ]ãt[ ]a fazA santa Maria mui bon seruir faz

Esta .via. e como santa Maria fezque a sua omagen que muda-ran dun altar a outro que[ ]sse

364 Marcado (riscado) para corrección (final da liña) nunca aplicada / Marked (lined out) for correction(end of line) not made: pois ela o poder > pois o poder ela.

365 Erro (resultante da corrección) / Error (resulting from correction): pauorr > pauor.366 Marcado (diagonal) para unha corrección non aplicada / Marked (diagonal) for correction not made:

E a vida > A vida que.367 Marcado (posiblemente) para unha corrección non indicada nin aplicada / Marked (possibly) for correc-

tion not indicated, not made: bõ > ?

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:05 Página 237

[APÉNDICE VI-VII] Afonso X

238

tornass a seu logar onde a tolleran368

A sas figuras muit onrrardeuemos da uirgẽ sen parCa en onrralas dereit[ ]e& en[ ]lles auermos gran deuoçõnon ia por[ ]elas a[ ]la[ ]fe 5 col. bmas pola figura da en que son& sol non deuemos prouarde[ ]as trager mal. nen uiltar

A sas figuras muit onrrar

E daquesto uos contarei 10ora un mui gran miragre que fezen cannete per com[ ]acheien uerdat. esta sẽnor de gran prezdũa omagẽ que cõprarfoi un caualeir e[ ]y dar 15A sas figuras muit onrrar

Na sa eigreia que estafora da uila cabo dũ portalen que grãdes uertudes aque faz esta sẽnor espirital 20porend os gẽolos ficarfoi. & pusea no mayor altarA sas figuras muit onrrar.

U esteue gran tenp assi [fol. 151v] col. ae deus por ela miragres mostrou 25ta que un bispo uẽo yde cõca que[ ]a toller en mãdou& põel[ ]en outro lugarpor que[ ]a nõ uiu de bõ semellarAs sas figuras muit onrar 30

Ao crerigo capelanmãdou o bispo aquesto fazer

& ele logo manamanfoi a omagẽ do altar tollermais en outro dia achar 35a foi u[ ]x[ ]ante soya estarAs sas figuras muit onrrar.

Quãdo o crerig esto uiucuidou a[ ]prã que[ ]o fezer alguen& por aquesto comediu 40que[ ]a omagẽ tornasse porẽu ll[ ]o bispo fora mãdar& a eigreia fosse bẽ serrarAs sas figuras muit onrrar

E ar fez come sabedor 45& leuou a chaue & pela luztornou y quando o aluorpareçia. & achou ant[ ]a cruza omagẽ. & a mostrara foi a quantos s[ ]i forã iũtar 50As sas figuras muit onrrar col. b

Entõ polas missas oyr& todos derõ loor end a deus& a[ ]ela que sen falirmostra ali grandes miragres seus 55por que[ ]a ueen aorarmuitas gẽtes & do seu ofertarAs sas figuras muit onrrar.

Esta .viia. e como santa Maria fez a asabellas que cõprissen de cera un ci-rio pasqual que se queimara todo dahũa parte. & esto foi en elche.369

Apostos miragres faztoda uia. por nos & fremosossanta maria

368 Borraduras / Erasures: ll. 29, 56.369 Borraduras / Erasures: ll. 7, 44, 45, 46, 47.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 238

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [APÉNDICE VII-VIII]

239

Faz los muit apostos por que aiamossabor de sabelos & os creamos 5& faz los fremosos por que queramos370[fol. 152r] col. acobiiçar d[ ]auer a sa conpania

Apostos miragres faz todauia

Porend a reỹa de piadadefez un gran miragr[ ]en hũa cidade 10a[ ]que dizẽ elche com[ ]en uerdadeachei de gran gẽte que y auiaApostos miragres faz todauia

Esto foi un dia de pẽtecosteque a[ ]ssa eigreia uẽerõ toste 15d[ ]omes & molleres come grand ostepor oyr a missa que[ ]ss y diziaApostos miragres faz todauia

Mui cãtada come en atal festa& durou atẽena mui gran sesta 20entõ uirõ cousa mui mãefestaond aa gẽte muito despraziaApostos miragres faz todauia.

Ea371 uirõ o ciro pasqual queymadomuito dũa parte & mui minguado 25& desto o poboo foi tan coitadoque cada un deles entresteciaApostos miragres faz todauia.

Eles en aquesto assi cuidãdo col. buirõ un eixame uĩir uoando 30d[ ]abellas mui brancas que entroou372 quandoo crerig a sagra dizer queriaApostos miragres faz todauia

E tãto que as abellas chegarõen un furaco da pared entrarõ 35& bẽ dali o cirio laurarondaquela cera que en faleçiaApostos miragres faz todauia

Quãd aquesto uirõ todalas gẽtes& eno miragre meterõ mẽtes 40loarõ a uirgẽ & mais creẽtesquis cada un foi que ante criiaApostos miragres faz todauia

E as abellas irss[ ]en nõ quiserõmas un grã tẽpo ali esteuerõ 45& mel muit[ ]e cera de pois ar fezerõque nõ quedauã a[ ]mui grã perfiaApostos miragres faz todauia

Esta oitaua e. como santa Mariaquis guardar de morte un priuadodun Rey que o auian mezcra-do.373

A uirgẽ sẽpr[ ]acorrer acorreruai o coitad e ualer e ualer [fol. 152v] col. aDest un miragre uos cõtareique en cannete per com acheia uirgen por un ome dun rey 5fez que mezcrarã com apres ei& ben sei que[ ]o cuidarã a fazer morrer

A uirgen sempr[ ]acorrer acorrer

De tal guysa o forõ mezcrarque[ ]o mãdou logu[ ]el rey chamar 10

370 Corrixido (mediante borradura) / Corrected (by erasure): queraremos > queramos.371 Marcado para corrección (marxe esquerda) non aplicada / Marked for correction (left margin) not

made: E a uirõ > Ca uirõ.372 Erro / Error: entroou > entrou.373 Borradura / Erasure: l. 53.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 239

[APÉNDICE VIII] Afonso X

240

ante[ ]ssi. mas el cõ gran pesar& cõ coita fillous a chorar& rogara uirgẽ quanto mais podo fazerA uirgen sempr[ ]acorrer acorrer 15

De mais un rico pano y deuna eigreia. & fezo se seu col. bome da uirgẽ com aprix eu& est auia nome mateu& ben leu 20podelã en cas del rey cõnoçerA uirgen sempr[ ]acorrer acorrer

E pois na eigreia pos seu dõ& fez chorando sa oraçonmeteusse ao camĩ[ ]enton 25cõ mui gran med en seu coraçõde liiononde morte por tal mezcra prenderA uirgen sempr[ ]acorrer acorrer

E quand u era el rey chegou 30seus omees por[ ]el log enuioumas aa uirgen se comendoumuit el des[ ]i ant[ ]el rey entrou& parouss[ ]e pois começou ll[ ]assi a dizer. 35A uirgen sempr[ ]acorrer acorrer

Sẽnor uos enuiastes por mi& tãto que uossa carta uiuĩ quanto pud e aque m[ ]aqui& el rey logo respos ll[ ]assi 40com oyhũa rẽ querria de[ ]uos saberA uirgen sempr[ ]acorrer acorrer.

Se e uerdade que tãto mal [fol. 153r] col. afezestes e tan descomunal 45como mi dizẽ. respos el qualel rey contoulle tal & ataldiss el ual

me santa maria cõ teu poderA uirgen sempr[ ]acorrer acorrer 50

Esto que[ ]uos disseron sẽnormẽtira foi nõ uistes mayor& se a uossa merçee formeted y un uoss enqueredor& mellor 55podedes per[ ]y o feit entẽderA uirgen sempr[ ]acorrer acorrer

Respos el rey daquesto me praz& tẽno que cõprides assaz& fazelo quer[ ]u al non iaz 60& meteu y un ome de pazque uiazfosse daquest a uerdat enquererA uirgen sempr[ ]acorrer acorrer

Est ome pũnou toste de[ ]ss[ ]yr 65& fez gente da terra uĩirque forõ o feito descobrirda uerdade de quãto mẽtir& falirforã al rey & fez lo escreuer 70A uirgen sempr[ ]acorrer acorrer col. b

E enuioullo & pois abriuel rey aquel escrito & uiuque[ ]ll end a uerdade descobriulog entõ todo mui bẽ sẽtiu 75& cousiuque falssidade forã apõerA uirgen sempr[ ]acorrer acorrer

A aquel om[ ]e logo porenlle perdõou & fez lle gran bẽ 80& os mezcradores en desdenteu[ ]e nũca por[ ]eles deu ren& des[ ]ennonos ar quis de tal feito creerA uirgen sempr[ ]acorrer acorrer.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 240

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [APÉNDICE IX]

241

Esta .ixa. e como santa maria fezaa monia que non quis porela leixar de[ ]ss[ ]ir cõ un caua-leiro. que sse tornass a sa orden& ao caualeiro fez outrossique fillasse religion.

Do dem a perfia. nonatoll outra cousa. come santa mariaDest un fremoso miragre [fol. 153v] col. auos quer eu ora contar. que porhũa monia fazer quis a santa 5Reỹa. que per com eu aprendiera de mui bon semellar. & defremoso parecer & aposta minỹa.& gran crerezia & grand ordĩamẽto.esta dona auia & de mais sabia. 10amar mais doutra cousa. a uir-gen que nos guia. col. b

Do dem a[ ]perfia nona tolloutra cousa come santa Maria

E374en tod[ ]esto de linage 15muit alt[ ]era & mellorfalaua doutra moller& por aquesto a essafillou por sa cõpãneira& por sa aguardador 20por que muito a preçauade sen a abadessa& u quer que yaia mais aquela mõianũca de si partia 25ante a metiaen todolos seus feitoscada que os fazia.Do dem a perfia nona tolloutra cousa come santa Maria. 30

Un sobrĩn[ ]est[ ]abadessaauia que mui gran benqueria que era minĩ[ ]e apost[ ]e fremosoeste des que uiu a moniaquis lle mellor doutra ren& en[ ]guisar que[ ]a ouuesse 35foi tan aguçoso [fol. 154r (6r)] col. aque non era diaque[ ]ll el muitas uegadassa coita non dizia& lle prometia 40que se cõ[ ]el se fossecõ[ ]ela casaria.Do dem a perfia non[ ]a tolloutra cousa come santa Maria.

E de mais que grand erdade 45lle daria & auer& a terria sempr[ ]onrradarica & uiçosa& que nunca del pesarreceberia mais prazer 50& tanto lle diss aquestoque ela saborosafoi. & d[ ]alegrialle iurou en sas mãosque cõ[ ]ele s[ ]iria 55& que leixarialog[ ]aquel mõesteirou al non aueria.Do dem a perfia non a tolloutra cousa com( )e santa Maria. 60

Essa noit aquela moniatodas sas cousas guisoupor se con seu amigo ir col. bmas en hũa capelada uirgen santa Mari[ ]ant[ ]o 65altar s[ ]agẽollou.

374 Marcado para corrección (marxe esquerda) non aplicada / Marked for correction (left margin) notmade: E en > Sen.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 241

[APÉNDICE IX] Afonso X

242

chorand ant hũa sa omagẽque era mui bela& se[ ]ll[ ]espedia mas quando foi na porta 70per ela non podiasair ca uijadeant a maiestadeque[ ]ll[ ]a porta choya. Do dem a perfia non[ ]a toll 75outra cousa come santa Maria.

Desto foi tan espantada& ouue pauor atalque se foi quant ir mais podeao dormidoyro 80maila uirgen groriosareỹa espiritalfezo que a el essa noiteenganou agoyro& foisse sa uia 85maldizendo que nũcapor moller creeria& ela iaziacoitada en seu leitoque per ren non durmia. [fol. 154v (6v)] col. aDo dem a perfia non[ ]a tolloutra cousa come santa Maria.

Outro dia gran mannaaatanto que a luz uiua abadessa se leuou 95& a monia cõ[ ]ela& log aquel seu amigouẽo que[ ]ll arreferiucomo non sayu a[ ]elede que mui gran querela 100sempr auer deuiamas ela lle iurauaque mui mal se sentiapero todauiaquando uẽess a noite 105que pera el ir ss[ ]ia

Do dem a perfia non[ ]a toloutra cousa come santa Maria.

Pois uẽo a outra noitecomo na primeira fez 110& por ir s[ ]ende sa carreirafoi aa eigreia& quando s[ ]en quis saira uirgen santa do bon prezparousel en cruz ena porta 115& disse non seiaque tan gran folia col. bfaças contra meu fillonen tan grand ousadiaca eu non seria 120tẽuda de rogalle. por tinen m[ ]oyria.Do dem a perfia non a tolloutra cousa come santa Maria

A monia con mui gran coita 125de con seu amigo ss[ ]irmacar de noit aa eigreiafoi. na maiestadesol mentes non quis tẽerante foi a port[ ]abrir 130& sayu per[ ]ela & foisse& fez y maldade mas muit en praziaa aquel seu amigo& ben[ ]a recebia 135& logo tragiaun palafren mui brancoen que a el subiaDo dem a perfia non[ ]a tolloutra cousa come santa Maria. 140

Poila leuou a ssa terra& con[ ]ela iuras presmui ben ll[ ]ouue cõprid aqueloque[ ]lle conuẽera. [fol. 155r] col. aaynda mui mais lle deu 145

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 242

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [APÉNDICE IX-X]

243

que ante que passass un mesa fez sennor de sa erdademais ca[ ]ll el dissera& ela uiuia a mais375

a mais uiçosa dona 150que uiuer poderia& quanto queriatod[ ]aquel seu amigolle daua & compria.Do dem a perfia nona toll 155outra cousa come santa Maria.

Assi ambos esteueronuiçosos a seu talan& deus sofreu que ouuessenfillos muitos & fillas 160mui grandes & mui fremososmas a uirgen que mui granpesar ouue daqueste feitofez y marauillasque aparecia 165a ela en dormindo& mal a reprendiadizendo sandia& como começastea tan gran bauequia. 170Do dem a perfia nona toll col. boutra cousa come santa Maria.

En leixar teu mõesteirou uiuias com eu seimui ben e muit onrradamẽte 175& ir ta carreira& desdennares a[ ]mi& a meu fillo santo Rey& non aueres uergõnaen nihũa maneira 180

por est eu terriapor ben que te tornassespera a[ ]ta mongia& eu guisarialogo con deus meu fillo 185que te perdõaria.Do dem a perfia nona tolloutra cousa come santa Maria.

A dona daqueste sõnofoi espantada assi 190que tremẽdo muit[ ]e chorãdodiss a seu maridotoda a uison376 que uira& per quant eu aprendiquiso deus que da sa graça 195foss ele ben comprido& o[ ]que[ ]ll[ ]oyatodo llo outorgaua [fol. 155v] col. a& dela se partia& doutr[ ]abadia 200religion fillauaen que a deus seruiaDo dem a perfia non[ ]a tolloutra cousa come santa Maria.

Esta .xa. e como el Rey pediumercee a santa Maria que oguarecesse dũa grand enfermi-dade que auia. & ela comosennor piadosa oyulle seu ro-go & deulle saude.377

SAnta maria ualeday sennor. & acorred a uossotrobador. que mal[ ]le uai.

375 Marcado (riscado) para borrado non aplicado / Marked (lined out) for erasure not made: uiuia a mais> uiuia.

376 Corrixido / Corrected: uiion > uison.377 Borraduras / Erasures: ll. 11, 23 (x 2).

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 243

[APÉNDICE X-X*-XI] Afonso X

244

A tan gran mal e a tan gran door.santa maria ualed ay sennor 5 col. bcomo sofr[ ]este uosso loadorsanta maria ualed ay sennor& sã[ ]e ia se uos en prazer fordo que diz ay.

Santa Maria ualed ay sennor 10

Pois uos deus fez doutra cousa mellor& uos deu por nossa rezõadorseede mi[ ]ora bõ[ ]a( )iudadorẽ[ ]est ensai.Santa Maria ualed ay senor 15

Que me faz a mort ond[ ]ei gran pauor& o mal que me ten tod en[ ]redorque me fezo mais uerde mia coorque dun cambray.Santa Maria ualed ay senor 20

ue378 fez enton a galardõadorde todo bẽ & do mal sãador [fol. 156r] col. atolleull[ ]a feuer & aquel umormao y lay.Santa Maria ualed ay sennor 25

Esta .xa. e de loor de santa Maria

Santa maria strelado dia. mostra nos uia pera deus& nos guya.Ca ueer faze[ ]los erradosque perder foran per pecados 5entender de que mui culpadosson. mas per ti son perdõados379

da ousadia que lles fazia col. bfazer folia mui mais que nõ deuia.

Santa Maria strela do dia 10

Amostrar nos deues carreirapor gãar en toda maneiraa sen par luz e uerdadeiraque tu dar nos podes senlleiraca deus a[ ]ti a outorgaria 15& a querria por ti dar e dariaSanta Maria strela do dia

Guyar ben nos pod o teu sisomais ca ren pera paraisou deus ten sempre goy[ ]e riso 20pora quen ẽ[ ]el creer quiso& prazer mia se te praziaque foss a mia alm[ ]en[ ]tal cõpaniaSanta Maria strela do dia.

Esta .xia. e como santa Maria fez a unfisico que se metera monge que comesse das uidas que osoutros monges comian que a[ ]el soyan mui mal saber.380

Quen serui[ ]la madre [fol. 156v] col. ado gran rei. ben sei. que serade mal guardado com ora uoscontarei.On381 un miragre de grado. 5segund eu oi contarque no mõesteir onrradode claraual foi entrarun monge mui leterado

378 Erro (inicial non copiada) / Error (initial not copied): ue > Que.379 Corrixido / Corrected: perdoados > perdõados.380 Borradura / Erasure: l. 9.381 Marcado (escrito por riba) para corrección non aplicada / Marked (overwritten) for correction not

made: On > En.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 244

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [APÉNDICE XI]

245

que sabia ben obrar 10 col. bde fisica com achei

Quen serui[ ]la madre do gran rey

E por que acostumadofora de mui ben iantarante que foss ordĩado 15& outrossi ben cẽar& comer carn[ ]e pescado& bon vĩo non leixarnen bon pan com apres[ ]ei.Quen serui[ ]la madre do gran rey 20

Porend era mui coitadoen auer a iaiũar& comer uerças de pradosen sal nen pont y deitar& beuer uỹo botado 25& por bon pan non catar& sobresto uos direi.Quen serui[ ]la madre do gran rey

Que fez este malfadadocon coita & con pesar 30de que era lazeradoconos monges foi falar& disselles est estado [fol. 157r] col. auos non podedes durarsegundo uos mostrarei 35Quen serui[ ]la madre do gran rey

Ca non a tan arrizadode uos que possa cantarse muit ouuer iaiũadonen[ ]ss aas oras leuar 40se comer non lle for dadoque o faça esforçarpor end eu daqui irmei.Quen serui[ ]la madre do gran rei

Dizend aquesto toruado 45ouue tod aquel logar

& o conuent abaladocon seu mao sermõarque era ia arrufadopor comeres demãdar 50que defend ordin e lei.Quen serui[ ]la madre do gran rey

Mas un dia sinaadoen que deus quis encarnaro conuento foi leuado 55de comer. & a rezarse fillarõ ben prouadopor aa eigreia passarcon seu miserere mey.Quen serui[ ]la madre do gran rey 60 col. b

Aquel mong[ ]ya irado& nonos quis aiudarca non fora auondadonen se podera fartar& ind assi uiu de lado 65cabo da porta estara uirgen de que falei.Quen serui[ ]la a madre do gran rey

Que teu[ ]un uaso douradochẽo de nobre maniar 70dũ leitoairo preçadode que se fillou a[ ]dara cada mõie bocadocõ[ ]que os foi cõfortarerg[ ]a este que dit ei. 75Quen serui[ ]la madre do gran rey

Que dela nõ foi amadopor que queria obrarper ypocras o loadoporen o foi desdenar 80quãd o gẽollo ficadoouu[ ]ãt[ ]ela & rogarfoi. & diss eu que farei.Quen serui[ ]la madre do gran rey

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 245

[APÉNDICE XI-XII] Afonso X

246

Diss ela nõ e pẽssado 85que desto possas fillarse non leixas teu cuidado [fol. 157v] col. afol. que te faz mal cuidarentõ se deu por culpadomuit e fillouss a chorar 90& disse leixalo ei.Quen serui[ ]la madre do gran rey

Do leitoairo sagradolle deu logo sen tardar& des[ ]i foi castigado 95por comer nõ murmurar& com om escarmẽtadoen todo foi enmẽdaraqui uolo acabei.Quen serui[ ]la madre do gran rey

Esta .xiia. e como santa maria fezauer fillo a hũa iudea por que arogou que a acorresse.382

A Madre de deus onr-rada. chega sen tardada.u e con fe chamadaE un miragre disto col. bdirei que fez a groriosa 5Madre de ieso cristoa reya mui piedosapor hũa iude[ ]astrosaque era coitada;& a morte chegada 10

A madre de deus onrrada.

Ca o prazo chegadoera. en que parir deuiamas polo seu pecadoaquesto fazer nõ podia 15

por que de santa marianõ criya nada. que uerdad[ ]e prouada. [fol. 158r] col. aA madre de deus onrrada

Ela assi iazendoque era mais morta ca uiua 20braadand[ ]e gemendo& chamãdosse383 mui catiuacon tã gran door esquiuaque desãparada foi. & desasperada.A madre de deus onrrada 25

Era ia d[ ]auer uidanẽ lle prestarẽ meezĩasporend a mui cõpridareỹa das outras reỹasacorredor das mesquinas 30sẽ grã demorada ll[ ]ouue log ẽuiadaA madre de deus onrrada.

Tamana craridadebẽ come se o sol entrasseali. e de uerdade 35lle diss hũa uoz que chamassede coraçõ. & rogassea sãtiuigada. & bẽ auẽturadaA madre de deus onrrada

Madre de deus. cõ rogo 40que e chẽa de gran uertude& ela o fez logo& ouue fillo e saudepor que çedo se[ ]mi[ ]aiude col. bdeus. foi deliurada. & a sa madre dada. 45A madre de deus onrrada

Pois maria oyronas iudeas que a guardauãchamar. todos fogiron

382 Borraduras / Erasures: ll. 22, 31, 36, 52.383 Corrixido (en tinta azul) / Corrected (in blue ink): chamadosse > chamãdosse.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 246

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [APÉNDICE XII-XII*]

247

da casa. & a dẽostauã 50& ereia a chamauãmuit[ ]e renegada. & crischãa tornada.A madre de deus onrrada

Mas ela por peleianõ auer cõ essas sãdias 55dereit a a eigreiase foi. de polos trẽita diasque nõ atendeu messiasmas dessa entrada. foi logo batiçadaA madre de deus onrrada 60

E trouxe dous minỹossig aquel fill e hũa filla& macar pequenỹoserã. por los de pecadillatirar. en sãta cezilla 65na pia sagrada. os fez dessa uegada.A madre de deus onrrada

Anbos fazer crischãoscõtãdo como[ ]ll auẽerado fill[ ]e como sãos 70seus nẽbros. todos ll[ ]ẽtõ dera [fol. 158v] col. asanta maria. & feramente foi amada. por aquest e loada.A madre de deus onrrada

Esta .xija. e como santamaria fez ueer ao ome que cega-ra. por que se comendaraao demo.384

Como o demo cofondernos quer acorrer sãta maria.& ualer & del defender.Dest un miragre uos cõtareique ui. escrit en liuro & dizia assi 5

com[ ]oyredes adeante per mjque foi a uirgen fazer. col. b

Como o demo cofonder

E un catiuo d[ ]ome que foi errarpor que do pee en hũa pedra dar 10foi. & doeusse por en braadarcomeçou & descreerComo o demo cofonder

Aquesta pedra o demo a ficouaqui por mi que mi meu pee britou 15& pois que pode tan muit a el mi dou& non quer en deus creer.Como o demo cofonder

Aquesto disse con gran sãna mortal& log ali o prendeu un tan grã mal 20que come tolleito se parou atalque cuidou log a morrer.Como o demo confonder

E de mais la uista dos ollos perdeu& o poder do corpo si[ ]ll ar tolleu 25& con mui gran coita en terra caeuque se non pod end erger.Como o demo cofonder

Mas seus parentes o fillaron dali& o leuaron a sa casa & y 30o deitaron en un leito & assileixarono y iazer [fol. 159r] col. aComo o demo cofonder

E pidĩdo por deus iouu y gran sazõchorand e rogãdo lle de coraçõ 35que dos seus erros podess auer perdõ& que lle foss en prazer.Como o demo cofonder

384 Borradura / Erasure: l. 5.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 247

[APÉNDICE XII*-XIII] Afonso X

248

Mas pois na festa en que deus resurgiudos madodỹos a canpãa oyu 40& hũa dona cabo ssi estar uiu& começoull a dizerComo o demo cofonder.

Porque sofriste teu mal & ta dooren paz. porẽde praz a nostro señor 45que cedo sães. & recebas saborper que possas bẽ uiuer.Como o demo cofonder

E crei ora esto que ti dig eufas que te leuẽ tost ant[ ]o altar meu 50& pois y fores saud o corpo teulogo podera auer.Como o demo cofonder

Respos el esto farei logo de prã& fezess entõ leuar y manamã 55& tornou são pela do bõ talãa de que deus quis nacerComo o demo cofonder.nos quer acorrer santa maria col. b

Esta .xiija. e como o demomatou a un tafur que dẽostoua santa maria por que perdera385

Qven diz mal dareỹa espirital. log e talque mereç o fog yfernal.Ca nõ pode dela dizermal en que a deus tanger 5nõ aia que quis nacerdela por natal.

Quen diz mal da Reỹa esperital [fol. 159v] col. a

E desto uos quero cõtarmiragre que quis mostrar 10deus. por sa madre uĩgardun mui mentiral.Quen diz mal da Reỹa esperital

Que ena tauerna beueu& aos dados perdeu 15algu[ ]e poren descreeumui descomunal.Quen diz mal da Reỹa esperital

Mẽte ca a deus dẽostou& sa madre non leixou 20& en seus nẽbros trauoucome desleal.Quen diz mal da Reỹa esperital

E u quis do uentre seudizer mal. morte lle deu 25deus. come a falss cre386

que de razon sal.Quen diz mal da Reỹa esperital

Seu padre quand est oyude sa cas[ ]entõ sayu 30na uia un morto uiuben d[ ]i natural.Quen diz mal da Reỹa esperital

Que lle disse atal razõteu fillo mui mal garçõ 35 col. be mort[ ]e en perdiçõque nũca mais fal.Quen diz mal da Reỹa esperital

Non por que de nostro señordisse mal. mas que da flor 40

385 Borradura / Erasure: l. 46.386 Erro / Error: cre > creu.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 248

CANTIGAS DE SANTA MARÍA [APÉNDICE XIII-XIV]

249

sa madre disse peyor& poren sinal.Quen diz mal da Reỹa esperital

Ti dou que[ ]o acharaspelas costas tod atras 45partid[ ]e ll[ ]o cor uerasassi per ygual.Quen diz mal da Reỹa esperital

Da testa & a seruizpor que da enperadriz 50disse mal. deus foi ioizque pod[ ]e que ual.Quen diz mal da Reỹa esperital

E o padre foi log ali& achou seu fill assi 55como uos ia retrayben oystes387 qual.Quen diz mal da Reỹa esperital

Esta .xiiija. como santa Maria sacou decatiuo de terra de mouros a un omebõo que se[ ]ll acomendara

Aos seus acomendados [fol. 160r] col. aa uirgen tost a388 liurados.De mortes & de priiões& por aquesto uarõessenpr[ ]os uossos corações 5ẽ[ ]ela seian firmados.

Aos seus acomendados

E desto santa mariade sopetran. fez un diamiragr[ ]en andalozia 10a[ ]un que por seus pecados389

Aos seus acomendados.

Forã caer en catiuou iazia tan esquiuoque nõ cuidou sayr uiuo 15ante marteiros dobrados. col. bA os seus acomendados

Que lle dauã e gran pẽapor que era de luzẽasen tod[ ]est en gran cadẽa 20de noite tras cadeados.A os seus acomendados

Iazia. & en escuracarcer. & en gran uenturade morrer. poren na pura 25uirgen tornou seus cuidadosAos seus acomendados

Que en sopetran aoranmuitos & ant[ ]ela choranporen muito non demoran 30que non seian perdõadosA os seus acomendados

D[ ]erros. & de maos feitosde mais cegos & contreitossãa. & gafos maltreitos 35& muitos demoniadosAos seus acomendados

387 Corrixido (inserindo letra sobre a liña) / Corrected (by superscript letter): oytes > oystes.388 Marcado (riscado) para ser substituído (marxe esquerda) / Marked (lined out) for replacement (left

margin): tost a liurados > log( )a liurados.389 Corrixido (parcialmente escrito por riba) por unha man posterior descoidada / Corrected (by partially

overwriting) by later, messy hand: po... > pecados.

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 249

[APÉNDICE XIV] Afonso X

250

E doutras enfermidades& que por sas piadadessaca de catiuidades 40muitos. foss el nos sacados.Aos seus acomendados

Este rogo lle fezera [fol. 160v] col. amuitas uezes & disserau el preiteiado era 45por marauidis talladosAos seus acomendados

Que pagar auia çedo& el iazẽd en gran medouiu as portas abrir quedo 50da carçer. & uiu britados.Aos seus acomendados

Seus ferros. & que dormiãos que[ ]o guardar soyanque tã gran sono auiã 55que nõ eran acordados.Aos seus acomendados

El quãd esto uiu ergẽdose foi pass[ ]e pois correndofogiu. & segũd aprendo. 60chegou a dias contados.Aos seus acomendados

A sopetrã cabo fita& pois esta cousa ditaouue. logo foi escrita 65e muitos loores dados.Aos seus acomendados.

Aa uirgẽ groriosamadre de deus piadosapor que senpr[ ]e poderosa 70 col. bd[ ]a( )correr aos coitados.Aos seus acomendados.

[fol. 161r]

[fol. 161v]

CANTIGAS FINAL_PRIMEIRAS PAXINAS e&i.qxd 12/01/11 10:06 Página 250

auto

res

&te

xtos

Can

tigas

de

Sant

a M

aría

C

ódic

e de

Tol

edo

(aut

ores

& t

exto

s)

AFONSO X O SABIO (1221-1284)Rei de Castela e León, é unha das figuras máis relevan-tes da cultura europea e, particularmente, das letrashispánicas do seu tempo. O seu contributo á literaturagalega é especialmente senlleiro, non só como anima-dor dunha escintilante corte lírica na que brillaronvarios dos talentos máis sobranceiros da escola troba-doresca galego-portuguesa, senón tamén como autor elmesmo de magníficas cantigas, sobre todo de celmesatírico e escarniño. Mais a súa achega artística máisrelevante vén constituída polas Cantigas de Santa María,a máis ampla e fastosa colección mariana realizada naIdade Media.

MARTHA E. SCHAFFER

É associate professor no Departamento de Linguas Clási-cas e Modernas da Universidade de San Francisco. Douto-rouse en Filoloxía Románica na Universidade de California,Berkeley. Actualmente desenvolve as súas investigaciónssobre manuscritos medievais da Península Ibérica, enparticular as Cantigas de Santa María. Tamén forma partedo equipo BITAGAP (Bibliografía de Textos Antigos Galegose Portugueses). Ten tocado cuestións relacionadas coaautoría das Cantigas, as súas relacións co cancioneirotrobadoresco ‘profano’, a súa composición, e mais acuestión central das relacións entre os manuscritos exis-tentes e o que estas nos ilustran verbo do proceso decompilación e edición do magno cancioneiro mariano.Trátase da maior experta internacional nos manuscritosdas Cantigas e a máis empeñada estudosa do Códice deToledo (To).

As Cantigas de Santa María constitúen unha das obras máis importantes saí-das do obradoiro literario de Afonso X de Castela e León, e un dos monu-mentos artísticos máis valiosos e representativos da cultura europea medie-val. Esta obra chegou a nós mediante catro manuscritos coetáneos, querepresentan tres ‘edicións’ sucesivas, cada cal máis ampla, da vasta colecciónmariolóxica afonsina. O menos coñecido deses catro manuscritos é o Códi-ce de Toledo (To). Non obstante, ese códice ten un interese especial para osestudosos, pois parece representar unha edición temperá da obra, sendúbida a máis antiga das hoxe coñecidas, e talvez a primeira revista e acre-centada. Os ambientes especializados, que hai tempo veñen revalorizandoo testemuño de To, reclamaban unha reprodución fotográfica de calidade,que facilitase a consulta e estudo deste manuscrito nas súas distintas face-tas, desde as puramente materiais ou ecdóticas, ata as literarias, lingüísticas emusicais. Esta demanda foi a que quixo satisfacer o Consello da Cultura Galega coaprimeira edición facsímile do Códice de Toledo das Cantigas de Santa María,que veu a lume en 2003 co gallo da conmemoración do XX aniversario dafundación do Consello da Cultura Galega, esgotada decontado e reimpresaen 2008. Xa no limiar á edición de 2003 deixabamos constancia da intencióndo Consello de dar ao prelo unha transcrición do códice, para o que conta-bamos co compromiso da profesora Martha E. Schaffer, que levaba anoslaborando sobre os manuscritos das Cantigas e, particularmente, sobre ocódice To. No presente volume ofrécese unha transcrición deste, con estu-do preliminar e notas da profesora Schaffer. Xa que logo, esta obra constitúe unimprescindible complemento da reprodución fotográfica do códice que edi-tamos, pero doutra banda ten un valor en por si, como senlleiro contributopara o coñecemento e estudo dese monumento da nosa cultura (galega,hispánica e europea) que son as Cantigas de Santa María.

OUTRAS PUBLICACIÓNS

• Cantigas de Santa MaríaEdición facsímile do Códice de Toledo (To)

• Galicia e as Cantigas de Santa María(2 CD + 1 libro)

AFONSO X O SABIO

Cantigas de Santa MaríaCódice de ToledoTranscrición: Martha E. Schaffer

(a t)autores & textos

CUBERTA a&t CANTIGAS_CUBERTA a&t 11/01/11 10:36 Página 1