การปลกไผใชสอย*สมชย เบญจชย**

ความรทวไปในเรองของไผไผเปนพชสเขยวตลอดป ไผเปนหญาชนดหนงทสงทสดในโลก พบ

ทวไปทกสภาพอากาศ ตงแตภเขาทหนาวเยนถงเขตรอนชนของโลก แตไมพบไผตามธรรมชาตในยโรป อาฟรกาเหนอ เอเชยตะวนตก ตอนเหนอของอเมรกาเหนอ และทงหมดของออสเตรเลยและแอนตารคตกา

ไผอาจสงเพยงไมกเซนตเมตรจนถง 40 เมตร ขนาดเสนผาศนยกลางตงแต 1 มลลเมตรจนถง 30 เซนตเมตร ไผมขอและปลอง ทขอมใบหนงใบและอาจมหนงหรอหลายกงแขนง ในหนงกอไผอาจมไผนบพนลำา ไผไมใชเนอไม เพราะไผเปนพชใบเลยงเดยวเชนเดยวกบพวกปาลม แตทวไปมกเรยกวา ไมไผ

ไผปกตจะโต 30 เซนตเมตรในหนงวน แตบางชนดอาจโต 1 เมตรตอวน ไผโตเตมทภายในหนงป แตอยไดหลายๆ ป และแตกลำารอบกอไผเพมขนเรอยๆ ไผมอายประมาณ 10-100 ป หรอมากกวาน หลงจากออกดอกและพฒนาเปนเมลดแลว กอไผนนจะแหงตายไป โดยไผชนดเดยวกนจะออกดอกพรอมกน ซงไมมใครสามารถพยากรณไดวาเมอไหร

ไผจากปาหลายชนดคนนยมนำามาปลกรมรวบานหรอเปนสวนไผแปลงใหญๆ ซงตองมการจดการดแล บำารง รกษา เพอใหรากขยายกระจายไปใตดนเกดหนอใหมเปนหนอไผ หรอปลอยใหโตขนเปนลำาไผนำาไปใชสอยสารพดอยาง รวมทงผลตเปนกระดาษไดดวย โดยคนจนเปนชาตแรกทคดประดษฐขน ซงทำาดวยมอมคณภาพสงแตไดจำานวนนอย ปจจบนยงคงผลตกระดาษไหวเจาจากไผเพอใชอยในวฒนธรรมของจน

ไผมอายยนชาวจนจงถอวาไผเปนสญลกษณของการมชวตทยนยาว ขณะทอนเดยถอวาไผเปนสญลกษณของความเปนเพอน เพราะออกดอกยาก และหากออกดอกจะถอเปนสญญาณวาความอดอยากกำาลงจะมาถง ในวฒนธรรมของชาวเอเชยรวมถงหมเกาะอนดามนเชอวา

มนษยเกดมาจากกอไผ ในตำานานของชาวมาเลเซยมชายคนหนงนอนฝนเหนหญงสาวสวยในกอไผเมอเขาตนขนไปคนหาและพบหญงนนในกอไผ ในฟลปปนสชาวนาถอวาไผไขวกนทำาใหดมเสนห ในญปนถอวาปาไผรอบๆ ศาลเจาจะชวยปองกนภตผปศาจ ถอวาเปนไมทสำาคญอนดบสองรองจากไมสน ดวยเหตนชาวญปนจงนยมใชไผตกแตงในหองอาหารหรอหองรบรองแขก

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------*เสนอโครงการสรางเครอขายการถายทอดความรเพอการพฒนาพนทสงอยางยงยน สถาบนวจยและพฒนาพนทสง (องคการมหาชน) เพอผลตสอสำาหรบครอาสาสมครเดนสอน ศศช.**เจาหนาทบรหารงานปาไม 7 สำานกบรหารพนทอนรกษท 16 (เชยงใหม) กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช (กรกฎาคม 2551)ชนดของไผ

ไผในโลกมทงหมด 1,250 ชนด ในประเทศไทยมไผ 82 ชนด ไผทนยมนำามาใชประโยชนมไผตง ไผรวก ไผสสก ไผเลยง ไผซาง (ไผนวล ไผปลอง หรอไผสนวล) ไผบงหวาน ไผขาวหลาม ไผไร ไผรวกดำา และไผปา (ไผหนาม)

ชนดไผทพบมากในภาคเหนอม 28 ชนด ไดแก ไผบง ไผปา ไผลำามะลอก ไผเหลอง ไผหอบ ไผเลยง ไผสสก ไผนำาเตา ไผผว ไผบง ไผไลลอ ไผขาวหลาม ไผเฮยะ ไผซาง ไผเซม ไผหก ไผเปาะ ไผซางดำา ไผซางนวล ไผบงใหญ ไผไร ไผผากมน ไผบงคาย ไผหางชาง ไผเกรยบ ไผบงเลอย และ ไผรวกดำา

การจำาแนกพนธไผอาศยลกษณะของการเจรญเตบโตของเหงา รปลกษณะของกาบหมลำาและสวนตางๆ ของดอกเปนเกณฑ ทสำาคญคอเหงาซงเปนสวนของลำาตนทอยใตดน มหนาทเกบสะสมอาหารและสงอาหารไปเลยงลำาไผ ตาขออยขางๆ เหงาจะพฒนาเปนหนอและลำาไผในทสด โดยมการจำาแนกไผตามการเจรญเตบโตของเหงา 3 ลกษณะ คอ

2

1. ระบบเหงากอ หนอออนจะแทงยอดออกมาจากตาเหงาทมอยหลายตา แตจะมเพยงหนอเดยวทเจรญเตบโตตอไป เหงาใตดนจะมขนาดใหญและสน หนอออนทแทงออกมาจะเบยดกนดานนอกกอทแนนทบโดยมลำาแกอยขางในกอ

2. ระบบเหงาลำาเดยว ลำาออนแตกมาจากตาของเหงาใตดนเพยงบางตา ตรงสวนของปลายเหงาทเจรญออกเปนหนอใหม เหงามระยะยาว แตกออกเปนลำาใหมในปตอไปเรอยๆ เหงาและลำาจงไมอยรวมกน

3. ระบบเหงาผสม ในระบบนจะมทง 2 แบบ ดงกลาวขางตน ทงนขนอยกบสภาพความผนแปรของสงแวดลอมเปนหลก

การปลกไผ-การขยายพนธไผขยายพนธได 5 วธ จากเมลด เหงา ลำา กงแขนง และการเพาะ

เลยงเนอเยอ ซงแตละวธทำาดงน 1. การขยายพนธจากเมลด

ไผเมอหมดอายขยจะออกดอกและตาย ใหนำาเมลดไผทไดไปปลก โดยเกบเมลดไผทแกจด ซงรวงหลนบนพนหรอเกบจากตน นำามาฝดดวยกระดงคดเลอกเมลดทสมบรณ แลวนวดเอาเปลอกออกโดยใชพนรองเทาแตะฟองนำา ขดนวดเมลดบนกระดง และฝดเอาเปลอกออก เพอใหเมลดงอกเรวและเตบโตอยางสมำาเสมอ นำาเมลดทไดไปผงแดด 1 แดด กอนนำาไปเพาะเพอปองกนแมลง โดยใหเพาะภายใน 1 เดอน เพอมอตราการงอกสง

ใหแชนำาเมลดไผ 2 คน หรอแชนำาอน 2 ชวโมงแลวแชนำาอก 1 คน จากนนหอเมลดดวยผา รดนำาใหชนอยเสมอ 2 คน เมลดจะเรมงอก นำาไปลงแปลงเพาะทมขเถาแกลบผสมดนและทรายรองพนหนาประมาณ 4 นว หวานเมลดแลวกลบดวยดนหนา 1 เซนตเมตร คลมแปลงดวยวสดคลมดน เชน หญาแหง และฟางขาว ทงไว 15 วน กลาไผจะงอกสง 2-3 นว ให ยายกลาทแขงแรงลงถงเพาะ ไวในเรอนเพาะชำาหรอทรมรำาไร 6-8 เดอน กอนนำาไปปลกตอไป

3

2. การขยายพนธจากเหงาขดเหงาทอาย 1-2 ป ตดตอสง 50-80 เซนตเมตร ระวงอยาให

ตาทคอเหงาแตกเสยหาย เพราะตานจะแตกเปนหนอตอไป เหงาจะมอาหารสะสมอยมากจงมอตราการรอดตายสง ทำาใหหนอแขงแรงและไดหนอเรวกวาวธขยายพนธโดยใชกงแขนงหรอลำา และไดพนธตรงกบสายพนธเดม

3. การขยายพนธจากลำาใชลำาไผทมอาย 1 ป ตดเปนทอนๆ โดยใหแตละทอนม 1 ขอ ให

รอยตดทงสองขางหางจากขอ 1 คบ และเปนลำาทมแขนงใหตดแขนงเหลอยาว 1 คบ จากนนนำาไปชำาในแปลงเพาะชำา โดยวางใหขออยระดบดนและใหตาหงายขน ระวงอยาใหตาไดรบอนตราย แลวใสนำาลงในปลองไผใหเตม และหมนรดนำาใหความชมชนอยเสมอ หลงจากนน 2-4 สปดาหจะพบหนอและรากแตกออกมา เมอหนอแทงรากแขงแรงเตมท 6-12 เดอน จงยายไปปลกได

นอกจากนมการขยายพนธจากทงลำาไผ เชน ไผซางหมน อาย 1-2 ป ใหลดกงแขนงเหลอยาว 10-15 เซนตเมตร อยาใหแขนงฉกขาด เพราะรากจะงอกทโคนแขนง ใชมดฟนกลางปลองไผเปนชองเพอใสนำา เสรจแลวนำาไปฝงดนทขดเปนรองลก 25 เซนตเมตร กวาง 30 เซนตเมตร ยาวสดลำาไผ กอนฝงกลบใหเตมนำาทปลองไผจนเตมแลวนำาฝาไผทเปดไวปดอยางเดม ใหรดนำาจนชมทกวน ประมาณ 5-6 เดอน ไผจะแตกแขนงขน แลวขดตดแยกใสถงกลาไผ เมอแตกใบออนจงนำาไปขายหรอปลกได

4. การขยายพนธจากกงแขนงกงแขนง คอ กงทแยกออกจากลำาตนไผบรเวณขอ ใหเลอกกง

แขนงทใบยอดคลและกาบหมตาหลดหมดแลว โคนกงแขนงมรากงอกสนำาตาลหรอนำาตาลอมเหลองและมรากฝอยแตกจากรากแขนงแลว ซงมอาย 4-6 เดอน ถาเปนกงคางปยงด เรมจากตดแยกกงแขนงออกจาก

4

ลำาไผ แลวตดปลายกงเหลอยาว 80-100 เซนตเมตร ควรทำาในปลายฤดฝนหรอเดอนกนยายน-ตลาคม ซงเปนชวงทมกงแขนงมาก

การเตรยมดนใหไถพรวนตากดนทงไว 2 สปดาห หรอมากกวานน ใหยอยดนและปรบพนทใหเสมอสำาหรบทดอนนำาทวมไมถง แตถาเปนทลมใหยกรองเพอระบายนำาได ขดเปนรองลก 15 เซนตเมตร จากนนนำากงแขนงปกชำาลงในรองหางกน 15-20 เซนตเมตร กลบดนแลวใชเทาเหยยบใหแนน รดนำาทนท พรอมทำาหลงคาบงแดดดวยทางมะพราว รดนำาทกวนหรอวนเวนวน หรออาจปกชำากงแขนงในถงพลาสตกสดำาขนาด 8x10 นว หลงจากนน 6-8 เดอน กงแขนงจะแตกแขนงใบและรากทแขงแรงพรอมทจะยายลงปลกในแปลงได

5. การเพาะเลยงเนอเยอใชกลาไผทเพาะจากเมลดมาเพาะเลยงเนอเยอ ซงเปนการนำาตน

กลามาขยายพนธใหไดปรมาณมากๆ เพอแกปญหาการขาดแคลนตนพนธ ตลอดจนการแกไขปญหาตนพนธทมาจากการเพาะชำากงแขนงออกดอกและตาย เพราะกงแขนงทนำามาจากตนแมทมอายมากพรอมทจะออกดอกกงแขนงนนจะมอายเทากบตนแม ฉะนนเมอตนแมออกดอก กงแขนงทนำาไปปลกจะออกดอกตายดวยเชนกน

-การปลกและการจดการปจจยในการปลกและการจดการไผ ไดแก การเตรยมพนทปลก

ฤดกาลทปลก ระยะทปลก การเตรยมหลมปลก และการปลก ดงน1) การเตรยมพนท ควรเตรยมพนทไวตงแตฤดแลง ซงจะทำางาน

ไดสะดวกสามารถลงมอปลกไดทนในตนฤดฝน โดยในพนททเปนแอง ทลมนำาขง มเนน หรอมตออยในพนทตองไถบกเบก กำาจดตอออกใหหมด ปรบสภาพพนทใหเรยบ แตถาเปนพนทราบอยแลว แคไถพรวนกำาจดวชพชเทานน

2) ฤดปลก ควรปลกตงแตฝนเรมตก จนถงปลายเดอนมถนายน หากฝนทงชวง ควรใหนำาชวย แตในแหลงทสามารถใหนำาไดตลอดทงป สามารถปลกไผไดตลอดป

5

3) ระยะปลก ทเหมาะสมระหวางตน X ระหวางแถว ขนอยกบขนาดของไผและสภาพของดน เชน ไผตง ระยะปลก คอ 6-8 X 6-8 เมตร ในพนท 1 ไร จะปลกไผตงได 25-45 ตน ถาสภาพดนเลว ไผไมคอยเจรญเตบโต ควรใชระยะปลกทถกวาสภาพดนด

4) การเตรยมหลมปลก หลมทปลกไผควรมขนาด กวาง X ยาว X ลก ขนอยกบชนดของไผ เชน ไผตง ขนาดหลมไมนอยกวา 50 X 50 X 50 เซนตเมตร พรอมทงใสปยหนฟอสเฟต 1 กระปองนม (300-500 กรม) ตอหลม ผสมปยคอกเกาทสลายตวแลว 1 บงก (1 กโลกรม) และยาฆาแมลงฟราดาน 1-1.5 ชอนแกง (10-15 กรม) คลกเคลากบดนบนใหทวแลวกลบกลบคนลงไปในหลม ใหระดบดนสงกวาเดมเลกนอยสำาหรบดนยบตวภายหลง

5) การปลก ใหนำาตนกลาไผปลกตรงกลางหลมทเตรยมไว ปลกใหลกเทากบระดบดนเดมแลวพนดนบรเวณโคนตนใหเปนเนนสงขนเลกนอย ใชไมปกเปนหลกผกยดกลาไผเพอปองกนลมโยก แลวรดนำาตามทนทเพอชวยใหเมดดนกระชบราก นอกจากนตนไผทเพงปลกจะไมทนตอแสงแดด และความรอนสง ตองใชทางมะพราวหรอวสดอน ชวยพรางแสงแดด จนกวาตนกลาจะมใบใหมและตงตวไดแลว จงคอยปลดออก สำาหรบกลาไผทไดจากการชำากงแขนง ใหพจารณาขนาดเสนผาศนยกลางและความสงตามชนดไผ ซงมสภาพแขงแรงสมบรณ ปราศจากการทำาลายของโรคและแมลง สวนกลาไผทไดจากการเพาะเลยงเนอเยอ ควรเปนตนกลาทมความสมบรณ มระบบรากฝอยแผกระจายและสมบรณไมขดมวนงออยกนถง

ตวอยางการบรหารจดการสวนไผ1. สวนไผเลยงมการปลกระยะหางระหวางตน 2.5 เมตร ระหวาง

แถว 3 เมตร จะได 300 กอตอไร การใหนำาจะปลอยตามรองทขดผานกลางกอไผทก 7 วน ในชวงฤดแลงหรอฝนทงชวง ปลกเพยง 6 เดอน ไผเลยงจะใหหนอแลว ใหแกละกอคงลำาไผไว 4-5 ลำา และเนนการใหปยคอกปละ 1-2 ครง ชวงปลายฝนเดอนตลาคม-พฤศจกายน ตองปลอยให

6

หนอโตเปนลำาไผ และตดแตงกอ ใสปยคอก เสรมดวยปยเคม และใหนำาอยางเตมท

2. ตามทฤษฎใหมในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยประยกตทำาเกษตรแบบเศรษฐกจพอเพยง คอ พนททำานา 30% พนทกกเกบนำา 30% ปลกไมใชสอยหรอพชทำารายไดหมนเวยน 30% และทอยอาศย 10% มการเลยงสตวผสมไปดวย เชน แหลงนำาเลยงปลาและเปด พนททำานาเมอหมดหนานากเลยงวว 5 ตว บรเวณบานเลยงไกและแมหมผลตลกหมขาย พนทปลกพชหมนเวยนมเหด ผกพนบาน เชน ผกชะอม ผลไมพวกมะมวง กระทอน และไผตง เปนตน

สำาหรบไผตงเปนพนธศรปราจน 500 ตน ปลกไผตง 250 หลมๆ ละ 2 ตน ระยะแถวหางกน 3 เมตร ทำารองนำา และขดรองพกนำาไวในสวนไผ นอกจากนนตอสายระบบนำาหยดไปทกตน ทำาถงพกนำา ลงทนปลกไผตงเปนเงน 27,000 บาท เมอปลกไดเพยง 1 ปกเหนผล เดอนกมภาพนธ 2544 เกบหนอไผตงขายไดแลว แมวาหนอยงไมใหญมนำาหนกหนอละ 0.5-1.5 กโลกรม จำาหนายราคา 50 บาทตอกโลกรม แรกๆ มรายไดวนละ 500 บาท ตอมามากขนโดยเฉลยเดอนละ 30,000 บาท นอกจากนยงมรายไดพเศษจากการขยายพนธไผตงโดยขายกงละ 25 บาท

ตวอยางการบรหารจดการปาไผธรรมชาต1. กรณกลมจกสานเขงไผ อำาเภอสวนผง จงหวดราชบร ไผรวกท

ใชมอายประมาณ 5 ป จากปาธรรมชาตทศตะวนตกของลำาหวยคอกหมแนวเขตเทอกเขาตะนาวศร ซงไผรวกขนกระจายทวไปในพนทประมาณ 1,000 ไร ไดแบงพนทปาออกเปน 3 แปลง ตดไผเปนรอบหมนเวยนปละแปลง เพอใหไผแตกหนอฟ นตวกลบคน โดยแตละครอบครวตดไผได 70 ลำา/ครง ในรอบปตดประมาณ 15 ครง โดยเฉลยใชไผรวก 1,100 ลำา/ครวเรอน/ป ทงหมดนำามาสานเขงไผม 79 ครวเรอน จงใชไผรวมจำานวนประมาณ 86,900 ลำา/ป นอกจากนหนอไผกำาหนดใหชาวบานเกบกนไดแตหามนำาไปขาย

7

2. กรณกลมอนรกษปาชมชนหวยแมหน อำาเภองาว จงหวดลำาปาง รวมกบหนวยงานตางๆ เปนสมาคมพฒนาปาตนแบบงาว ซงมกจกรรมปลกปา ปองกนไฟปา และบวชปา ไดขอใชพนท 1,500 ไร ใน 2 ปแรกหามตดไมและขดหนอไผโดยเดดขาด เรมตดไผไดในปท 3 เฉพาะลำาทคณะกรรมการทำาเครองหมายไวเทานนในพนท 500 ไรตอป หมนวนไปสามป เรมตนขายไผไดลำาละ 8 บาท แบงใหผตด 4 บาท คนขนเขาโรงงาน 4 บาท โรงงานคนเขากองทนสมาคม 1 บาท เพอเปนคาตอบแทนกรรมการ 40% อก 60% สะสมเปนเงนกองทน (ปจจบนมโรงงานตะเกยบ 13 โรง รบซอไผลำาละ 12 บาท) ในอนาคตจะขยายพนทดแลเพมเปน 3,500 ไร

3. กรณกลมแปรรปหนอไผดอยตง อำาเภอแมฟาหลวง จงหวดเชยงราย เปนชมชน 10 หมบาน ภายใตโครงการพฒนาดอยตง (พนททรงงาน) อนเนองมาจากพระราชดำาร ม หจก.เชยงใหมสงเสรมผลผลตทางการเกษตร (CC.) สนบสนน ชาวบานจะเกบหนอไผจากพนทปามาขาย ณ จดแปรรป 2 แหง ทบานหวยปใหม และบานสามคคใหม ซงจะไดมาตรฐานสงออกตางประเทศ ตงแตการเกบ การคดแยก การตม การตดซอย และการไสหนอ แลวขนสงเขาโรงงานทเชยงใหมเพอบรรจกระปอง ซงจะพฒนาใหมการบรรจกระปองในพนทตอไป

รายไดสวนหนงจะหกเขากองกลาง เพอนำาไปใชประโยชนพฒนาชมชน การดำาเนนงานเปนวสาหกจชมชนแลวตงแตป 2549 มการระดมทนเปนเรอนหน สมาชกโครงการเทานนทมสทธเกบหนอไผขนาดเสนผาศนยกลาง 4 นวขนไป เปลอกหนอไผทปอกตองไมทงไวขางถนน มการควบคมขนทะเบยนรถยนตทขนสงหนอไผ หามรบซอหนอไผนอกเขตพนทเดดขาด

ใหเกบหนอไผระหวาง 15 กรกฎาคม – 15 กนยายน เปนชวงทหนอไผขนมากแลว สวนตนและปลายฤดฝนปลอยใหไผขนลำาใหม หยดเอาหนอเสาร-อาทตย เพอใหหนอไผเตบโตไดขนาด และหลงหยดเกบหนอไผแลว ระหวางเดอนธนวาคม-มกราคม ชาวบานจะนองนบปรมาณลำาทเกด

8

ใหม การตดลำาไผไปใชจะตองไมเกนลำาใหมทเกดขน และตองตดแตงกอไผโดยตดลำาทหกดวน ลำาทตาย สงจากพนดน 50 เซนตเมตร เฉพาะไผซางอาย 3 ปขนไป เพอทำาหตถกรรม และตดลำาเวนลำาเปนชองวางใหเกดหนอและลำาใหมได สำาหรบไมฟนตมหนอไผใชไผลำาหกและลำาดวน สวนฟนไมจรงจะซอจากนอกพนท นอกจากนจะมการตรวจสอบคณภาพนำาทกเดอนเพอตดตามและปองกนผลกระทบตอสงแวดลอมทอาจจะเกดขนดวย

การใชประโยชนสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ทรงพระราชดำารเกยว

กบเร องการอนรกษและขยายพนธไผหลายคร งทเสดจฯ เยยมราษฎร อาท ใหปลกไผสสก ซ งเปนไมทองถนทมล ำาตนโต สามารถนำามาทำา“เฟอรนเจอรและสรางทอยอาศยไดใหเพมมากขน” (26 มกราคม 2548 – โครงการสถานพฒนาการเกษตรทสงบานปางขอน จงหวดเชยงราย) “ความจรงนาจะสอนราษฎรใหปลกตนไม พวกไผ จะไดยดนำาไวใตดน” และพระราชเสาวนยให ขยายการปลกไผใหมากขน“ ” (31 มกราคม 2548 -โครงการพฒนาบานกอก-บานจน อนเนองมาจากพระราชดำาร จงหวดนาน) เปนตน

ไผเปนของปาชนดหนง หนอไผเปนอาหารพนบาน ลำาไผนำามาสรางทอยอาศย ทำาเปนแนวรวปองกนสตวเลยง ทำาเสาโปะลอมจบปลาในทะเล ทำาทคางผกและผลไม ใชในงานดานกอสราง อตสาหกรรมกระดาษและอตสาหกรรมไหมเทยม หรอจกสานใชสอยในครวเรอนในชวตประจำาวน สามารถเพมรายไดใหแกครอบครวในระดบทองถนได ใบใชเปนภาชนะหอของและมงหลงคา เปนตน

ในเชงเศรษฐกจไผและหนอไผหรอหนอไมสามารถสรางงานในการปลก เกบเกยว การผลต และการขนสง เปนสนคาสนคาสงออกทำารายไดใหแกประเทศ และโดยภาพรวมชวยอนรกษสงแวดลอมได ตงแตระบบรากทสานกนอยางเหนยวแนนชวยยดดนตามไหลเขาและรมหวยไวไมใหพงทลาย ดนขยไผมลกษณะรวนโปรงเบาเหมาะกบการปลกพชพเศษบางชนด

9

-การกนหนอในธรรมชาตหนอไผออน ลำาไผ และใบเปนอาหารหลกทสำาคญของ

สตวปาหลายชนด ทสำาคญมชาง หมแพนดายกษของจน และลงแมงมมในอาฟรกา เปนตน สำาหรบมนษยนำาหนอไผมาปรงอาหาร โดยการตมหรอตากแหงหรอหมกดอง ซงเปนการถนอมอาหารเพอขายหรอเกบไวบรโภคไดนานๆ โดยหนเปนชนบางๆ หรอเปนเสนๆ บางชนดตองลางหรอตมดวยนำา เพอละลายสารพษทงไปบาง

หนอไผมตนทนการผลตตำา ปลอดสารพษ จะมมากราคาถกในฤดฝน จงมการแปรรปดวยการนงหรอดองเพอรอขายชวงฤดแลง ส ำาหรบไผเลยงจะเกบหนอไดทกวน วนละ 20-40 กโลกรมตอไร ขายสงราคา 3 บาทตอกโลกรม แตหลงเดอนกนยายน จะไดราคา 15 บาทตอกโลกรม สำาหรบผบรโภคจะสงถง 30-50 บาทตอกโลกรม

การนงหนอไผ ใหแกะเปลอกออก ใชมดตดแตงใหสวยงาม ใสถงพลาสตก 1 กโลกรม มดปากถงใหแนน แลวเขาเตานงทอาจประยกตจากถงนำามน 200 ลตร โดยเปดดานขางถงนำามนนาน 4 ชวโมง สงเกตในถงจะมนำาสเหลองใสออกมาจากหนอไผ สำาหรบหนอไผเลยงขายไดราคา 20-30 บาทตอกโลกรม สำาหรบการบรโภคใหตมนำาทงหนงครงกอนประกอบอาหารไดเหมอนหนอไผทวไป

สำาหรบการดองหนอไผ ใหปอกเปลอกแลวสบเปนเสนๆ หรอฝานเปนแผนยาว นำาไปหมกในโองมงกรได 120 กโลกรม ในนำาเกลอ 6 ป บ ซงผสมจากเกลอเมด 2 กโลกรมละลายนำา 6 ป บ แชนาน 1 คน รงขนตองยายลงในโองใหมทมนำาเกลอ 6 ป บเชนกน แตเขมขนขนเทาตวคอผสมเกลอเมด 4 กโลกรมละลายในนำา 6 ป บ หมกไวนาน 3 วน สำาหรบหนอไผเลยงดองขายไดในราคา 15-20 บาทตอกโลกรม

ไผทใหหนอเพอบรโภคหรอการคาไดดในภาคเหนอ ไดแก ไผเปาะ ไผซางหวาน ไผซางหมน ไผซางหลวง ไผหมาจ ไผสสก ไผบงหวาน ไผตง และไผไร

10

-การใชลำาการใชลำาไผตองคดเลอกไผทมอายหลายปเพอใหไดเนอไม ลำาไผม

ความแขงแกรงมากโดยเฉพาะเมอผานการอบแหงอดนำารกษาเนอไมแลว สามารถนำามาสรางบาน ทำารว ทำาสะพานเดน เครองเรอน ของเดกเลน นงรานกอสราง หมวก เครองดนตรพนบานหลายชนด ชนดไผทควรปลกไวใชสอย ไดแก ไผสสก ไผรวก ไผเลยง ไผซางชนดตางๆ ไผหก ไผบง และไผไร

โดยธรรมชาตลำาไผจะกลม แตเราสามารถบงคบลำาไผใหเปนเหลยมไดดวยการครอบทอเหลยมบงคบ โดยคอยๆ เลอนขนไปตามลำาไผทโตหรอสงขน

การใชลำาไผในเชงอตสาหกรรมทสำาคญ ไดแก1. อตสาหกรรมจกสาน

การจกสานถอเปนศลปะพนบาน เพอใชสอยในครวเรอนของชวตประจำาวน เชน กระดงฝดขาว ตะแกรงรอนขาว ฝาช กระบง ตะกรา กระจาด กระเปา คร เปนตน ปจจบนเปนอตสาหกรรมในครวเรอนแลวพฒนาเปนรฐวสาหกจชมชนผลตสนคาหนงตำาบลหนงผลตภณฑหรอโอทอป (OTOP) ทมชอเสยงฝมอประณต คอ อำาเภอพนสนคม จงหวดชลบร และอำาเภอโพธทอง จงหวดอางทอง

ไผทนยมใช ไดแก ไผสสก ไผนวล ไผขาวหลาม ไผเฮยะ ไผบง ไผซาง ไผเลยง และไผรวก ไผสสกเปนไผทนยมใชจกสานมากทสด โดยเลอกอาย 2-3 ป ซงไมแกและออนเกนไป จกตอกไดงายไมหกและใชทนทาน สำาหรบไผรวกและไผนวลมความเหนยวสานเปนเขงไผใสพชผกในการขนสงไดด

2. อตสาหกรรมศลปประดษฐศลปนไดนำาสวนตางๆ ของไผมาประยกตใชเชงการคาเปนศลป

ประดษฐ ไดแก เหงาและรากฝอยของไผแกะสลกเปนรปหนาคนพรอมนวดเครา ตกตา และพระพทธรป เปนตน ปลองไผพรอมขอแขนงไผตดแตงเปนถวยนำาและอาจวาดภาพตกแตงดวย ลำาไผทงลำาหรอผาซก

11

จกสานประดษฐเปนโคมไฟทงตงโตะ ตงพน และโคมระยา เปนตน ไผทกชนดสามารถนำามาใชไดตามรปลกษณของชนงานนนๆ

นอกจากนยงมการประดษฐเครองดนตรจากไผอยางหลากหลายตามทองถนและวฒนธรรม ตงแตครงอดตและยงคงพฒนาตอไป เชน ขลย องกะลง แคน ไมสสลอหรอซอ แซกโซโฟนไผ เปนตน ตลอดจนของเลนเดกๆ เชน วาว กงหนลม ใบพด แมลงปอ (กำาบ) ลกขาง กบกระโดด งไมไผ และแบบจำาลองตางๆ ททำาจากไผ เปนตน

3. อตสาหกรรมตะเกยบ ไมเสยบอาหาร ไมจมฟน และมล โรงงานอตสาหกรรมตองการไผซาง ไผบง และไผรวกแดง ท

มอายตงแตปครงขนไป ซงจะใหคณภาพดในเรองส ความแขง ความเรยบมน และไมเกดเชอราไดงาย ในภาคเหนอมการผลตทจงหวดเชยงราย เชยงใหม พะเยา ลำาปาง ตาก แพร นาน สโขทย และอตรดตถ

4. อตสาหกรรมแผนไผประสานแผนไผประสาน ไดแก แผนไผอด โดยนำาเสอลำาแพนมาอดดวย

กาว ใชตกแตงผนงหองหรอฝาเพดาน หรอใชผลตเครองเรอนตางๆ หรอใชทดแทนไมแบบกอสราง ซงมคณสมบตทดคอเมอแหงแลวไมดดนำาสามารถใชซำาไดอก 6-8 ครง มากกวาไมแบบเดมซงใชไดเพยง 2 ครงเทานน ในประเทศไทยมการผลตทจงหวดกาญจนบร ลำาพน และกรงเทพมหานคร ชนดไผทใช ไดแก ไผซางนวล ไผตง ไผขาวหลาม และไผเฮยะ

นอกจากนแผนไผประสาน อาจมลกษณะไมปารเก โดยการเลอยไสไผเปนชนๆ กวางประมาณ 1 นว ยาวเทาทเปนไปไดแลวนำามาประกบดานขางดวยกาวตอกนเปนแผนทกวางใหญขน หรอการตแผลำาไผเปนฝาแลวทากาวประกบตดแผนไมอดทำาเปนแผนพนหรอผนงเพดานตกแตงกได

5. อตสาหกรรมกระดาษไผไผใหเสนใยทยาวมากจงเหมาะสมตอการทำากระดาษ มโรงงานท

จงหวดขอนแกน กาญจนบร และพษณโลก ไผทกชนดนำามาผลตกระดาษได แตทนยมคอไผรวกและไผปา นอกจากนเศษไผทเหลอจากอตสาหกร

12

รมอนๆ สามารถนำามาใชไดดวย โรงงานผลตเยอกระดาษขนาดเลกจะใชไผถงวนละ 10 คนรถหรอจากเนอทปลก 50 ไร/วน หากเปนโรงงานขนาดใหญกจะใชมากขน โดยภาพรวมสามารถสงเสรมการปลกไผเพอผลตกระดาษไดนบแสนไร

6. อตสาหกรรมหลกไผหลกเลยงหอยแมลงภนยมใชไผรวกหรอไผรวกแดง เพราะมขอ

สน เนอแนนแขงทนตอการกดแทะของหอย และลำายาวเลยงหอยไดมาก สำาหรบไผตง ไผซาง และไผทมลำาโตจะใชทำาโครงโปะเลยงหอย มการซอไผรวกเหมาสวนเฉลยลำาละ 10 บาท หากตดสงถงรถบรรทกจะขายเมตรละ 1 บาท ซงราคาขายสงถงตลาดชายทะเลสงถงลำาละ 30-40 บาท

สำาหรบการสงออกมไผรวกดด โดยนำาไผรวกมาอาบนำายาปองกนมอดและแมลง ในราคาลำาละ 0.70-1.50 บาท ขนอยกบขนาดและความยาว ไผรวกทเหมาะสมควรมอาย 1 ปขนไป สวนใหญนำาไปใชประโยชนดานเกษตร สรางบานเรอน เตนททหาร และกระโจมทพก เปนตน

นอกจากลำาไผยงมการผาซกไผเรยกไผผาซก หรอไมสะลาบ (ลำาปาง) เพอทำาคอกสตว ไมเสยบไกยาง ไมเสยบดอกไม เปนตน โดยเรมจากตดซอยไผตามยาว 1-2.5 เมตร แลวผาเปน 8-10 ซก มดรวมกน 50 ซก หนงมดใชไผ 2 ลำา ไผผาซกนหากตดสนลงจะนำาไปใชในอตสาหกรรมตะเกยบ ไมเสยบอาหาร และไมจมฟนไดดงกลาวแลว

7. อตสาหกรรมเผาถานการเผาถานไผอาจใชลำาไผโดยตรงหรอนำาเศษเหลอไผจากอตสาห

กรรมอนๆ เชน ขอไผ มาเผาเปนถาน และอาจบดแลวอดเปนถานอดแทงจำาหนายไดทงในและตางประเทศ นอกจากนการเผาถานจะไดนำาสมควนไม ใชทดแทนสารเคมกำาจดศตรพชไดด

8. อตสาหกรรมเครองเรอนเครองเรอนจากไผมการผลตเกอบทกจงหวด ไผทนยมใชตองม

เนอหนา ลำาตรง เหนยวทนทานไมแตกหกงาย ไดแก ไผซาง ไผเลยง ไผรวก ไผบง ไผตง ไผหก ตวอยางการผลตเครองเรอนสงออกทเชยงใหม

13

ใชไผซางหมนซงมลำาตนตรงเปลา ปลองยาว 30-50 เซนตเมตร มกงแขนงนอย ไมมหนาม ราคาลำาไผละ 100-300 บาท เลอกไผลำาอาย 4 ป ขนไป ซงยาวไมตำากวา 21 เมตร นำามาตดเปนทอนๆ แชนำายากนมอด 2 วน แลววางชนผงลม จากนนเขาเตาอบ เสรจแลวนำามาประกอบโดยใชสวานเจาะรใชสลกไผเปนโตะวางแจกน โคมไผ เตยงนอน เตยงพกผอน ชดรบแขก ฯลฯ สำาหรบชดรบแขกทมคณภาพสงจะไดราคาสงนบหมนบาทจากนนขดดวยกระดาษทรายกอนลงสเปนขนตอนสดทาย

สำาหรบไผเลยงมการนำามาทำาเกาอชายหาดปรบเอนได โดยใชลำาไผอายไมตำากวา 2 ป จะมความเหนยวและลำาตน เพมความนยมดวยการรมควนดำา นอกจากนเศษไผนำาไปเปนเชอเพลง ขเถานำามาใสเปนปยในแปลงไผเลยง หรอเกบนำาสมควนไมจากการเผาถานไผ ซงใชประโยชนในการฉดพนปองกนและกำาจดแมลง มด และปลวกได เปนสวนผสมของยาหมอง หรอใชถนวดกได สำาหรบถานไผชวยดดกลนตางๆ ในรถยนต ในตเยน และกลนจากรองเทาไดด

การใชประโยชนไผจากการกนหนอไผและลำาไผแลว สำาหรบการคาเกษตรกรอาจเพาะกลาไผขาย ซงราคาตอกลาขนอยกบชนดและวตถประสงคมตงแตกลาละ 10 บาทขนไปสำาหรบการเกษตร จนถงกวา 1,000 บาทสำาหรบไผประดบตกแตง นอกจากนยงมแนวคดนำากาบไผมาทำาเปนบรรจภณฑ หมวก รากไผนำามาตดเปนชนเลกๆ เปนวสดปลกไมกระถางไดดดวยลกษณะโปรงมชองวางระบายนำาดไมอมนำามากเกนไป เปนตน

ปจจบนไผในตลาดอตสาหกรรมสวนใหญไดจากปา ซงนบวนจะหายาก ปรมาณและคณภาพไมแนนอนและสมำาเสมอ มปญหาในการนำาออกจากปาชวงฤดฝน ไผจากสวนปลกในพนทเกษตรกรจะเขาถงไดงายกวาเปนแหลงผลตทดแทนจากปาไดดตอไป ประกอบกบไผเปนพชทปลกไดงาย ขนไดแทบทกทองถน ไผซางปลกไดตงแตพนทราบถงระดบภเขาสง ไผรวก ไผเลยง ปลกไดทกสภาพพนท ยกเวนไผหก ไผขาวหลาม ไผเฮยะ ตองปลกในทชนและเยนจงจะไดลำาใหญโตไดเตมท

14

ตวอยางผลตอบแทนจากการปลกไผซาง 100 กอตอไร ผลผลตขนตำา 5 ลำาตอกอ หรอ 500 ลำาตอไร ราคาขนตำา 10 บาท จะมรายได 5,000 บาทตอไรตอป นบเปนรายไดทดกวาการปลกขาวโพดเลยงสตว ขาวไร หรอพชไรอนๆ การปลกไผทวไปจะเรมใหผลผลตเมอปท 3 กรณไผซางมอายใหตดฟนไดไมตำากวา 20 ป จงจะตายขย (เฉลยออกดอกแลวตาย 30 ป) นอกจากนผลตภณฑจากไผและผลพลอยไดอนๆ สามารถเพมรายไดเปนจำานวนมาก

บทสรป

ไผเปนทยอมรบของสงคม วฒนธรรม และการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สนคาจากไผใชประโยชนไดดแฝงดวยคณคาทางศลป สามารถปลกเปนไมประดบได หากปลกในปาจะกอใหเกดหวงโซอาหาร ตงแตจลนทรยในดน พชอนๆ และสตวปา รากชวยจบยดนำาจากฝนและยดเกาะดนปองกนการชะลางพงทลาย รวมถงซากใบเกดเปนดนขยไผมความอดมสมบรณเปนปาตนนำาลำาธารไดด ไผสามารถปลกทดแทนในพนทไรเลอนลอยได เพราะเกดเปนปาไดเรว เปนปาไผทมอาหาร มไผใชสอย และทสำาคญกอเกดเปนรายไดเปนอาชพทมนคงได

ไผเปนพชทเหมาะสมอยางยงในระบบเศรษฐกจพอเพยง เพราะเปนสญลกษณของการพงพาตนเองทงอาหาร ทอยอาศย รวมถงยาและเครองนงหม เนองจากมการผลตผาจากใยไผไดดวยแลว ไผเปนพชทชวยใหเกดภมคมกนทงดานเศรษฐกจ สามารถเปนอาหารยามยากไดและทดแทนไมใชสอยได ทางดานสงแวดลอม กอใหเกดปาชวยอนรกษดนและนำา เปนหวงโซอาหารในธรรมชาต และไผสามารถพฒนาเปนอาชพจากระดบพอมพอกนใหเปนระดบอยดมสขในรปแบบอตสาหกรรมไดเปนอยางด

เอกสารอางอง

15

กรมปาไม. 2541. การใชประโยชนไมขนพนฐาน. 168 น.กรมปาไม. 2544. กจการชมชน กบการใชประโยชนไมและของ…

ปา. 212 น.กรมปาไม. 2534. ความรสำาหรบประชาชนเกยวกบกฎหมายปาไม.

24 น.กสณะ ตนเจรญ และสพล ธนรกษ. 2548. ไผตง.

http://web.ku.ac.th/agri/paitong/ topic3.htm.โกวทย สมบญ และคณะ. (ไมปรากฏปทพมพ). การปลกและการ

จดการไผ. กรมปาไม, กรงเทพฯ. 56 น.คมชดลก. 2550. สมจต มณรตน ผบกเบกปลกไผซางหมน.

หนงสอพมพรายวน วนท 26 กนยายน 2550. น. 8.เทคโนโลยชาวบาน. 2550. กลมไผสทอง รวมกลมปลกไผเลยงทำา

รายไดดทไทรงาม. นตยสารปท 13 ฉบบท 415 : 15 กนยายน 2550. น.14-16.

ปกรณ จรงสงเนน, เสมอ ลมชวงศ และ ชยรตน จงกองเกยรต. 2539. การจดทำาแผนงานพฒนาปาชมชนแนวใหม ภาคเหนอ. (ไมปรากฏสถานทพมพ). 27 น.

ประเสรฐ ดอยลอม. 2551. แนวทางสงเสรมการปลกไผ. 15 น.วนดา สบรรณเสณ. 2539. ของปาในประเทศไทย. กรมปาไม,

กรงเทพฯ. 188 น.วมล กจวานชขจร. 2543. พออยแมอยสขสนตชมชนลานนา

สขสม. นสพ.มตชนรายวน ฉบบวนท 13 เมษายน 2543. น.12.มตชน. 2543. เบลเยยมทงแซกโซโฟน ‘ไมไผไทย ’ ทำาขายทวโลก.

ฉบบวนท 20 มกราคม 2543.ไทยรฐ. 2543. แซกโซโฟนทำาจากไมไผออกตตลาด. ฉบบวนท 21

มกราคม 2543.สมยศ แสงนล. 2536. การใชขอมลภาพถายดาวเทยมในการ

ประมาณหาผลผลตของไมไผในภาคเหนอและภาคตะวนตกของ

16

ประเทศไทย. วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

สมโรจน สำาราญชลาลกษณ. 2545. ‘ปลกไผตง ’ ชวตสขอยางมนคง. หนงสอพมพมตชนรายวน ฉบบวนท 26 มถนายน 2545. น.23.

สทศน เลาสกล. 2545. ไผเศรษฐกจทนาสนใจในประเทศไทย, น.205-214. ใน รายงานการสมมนาทางวนวฒนวทยา ครงท 7. กรมปาไม, กรงเทพฯ.

www.encyclpedia.thefreedictionary.com/bamboo. 2005.

www.thai-folksy.com/ELearning/Research/Way/06-PAR.html. 2005.

****************************

ภาคผนวก

การสนบสนนสงเสรมเพอปลกไผใชสอยของสวนราชการสวนราชการตระหนกถงความสำาคญของไผ โดยกำาหนดใหไผเปนไม

ชนดหนงของโครงการพฒนาปาชมชน สำาหรบการจดการปาไมในระบบวนเกษตร กลาวคอไผนนเหมาะสมตอการนำาไปสงเสรม เพอใหชมชนในทองถนไดรบประโยชนทางเศรษฐกจไดในระยะสน ไผเปนทคนเคยและมการนำามาใชประโยชนกนเปนอยางดแลวในทองถน ทำาใหเกดแรงจงใจและความรวมมอเมอมการเขาไปพฒนาและ สงเสรมปาชมชน โดยชมชนใหการยอมรบไดงายเพราะมไดเปนการเปลยนทศนคตวถการดำารงหรอโครงสรางของทองถนอยางทนท สวนราชการไดเหนความสำาคญและประโยชนอยางมากมายของไผไดมการสงเสรมการปลกไผและใหมการใชประโยชนกวางขวางยงขน ชนดพนธไผทสงเสรมสวนใหญเปนพนธมความสำาคญทางเศรษฐกจมการใชประโยชนกวางขวางและสามารถขยายพนธสเกษตรกรได คอ ไผตง ไผรวก ไผเลยง เปนตน มการจดตงคณะ

17

กรรมการสงเสรมการปลกไผโดยกรมวชาการเกษตรใหการสงเสรมปลกไผควบคกบไมผลยนตน กรมพฒนาทดนไดจดไผไวในโครงการปรบปรงดน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย มแนวทางสนบสนนการปลกไผของราษฎรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยเฉพาะในทองทจงหวดขอนแกนและบรเวณใกลเคยง เพอจดจำาหนายใหแกโรงงานกระดาษ เปนการสงเสรมรายไดใหแกราษฎรพรอมทงเปนไมใชสอยในครวเรอนควบคกนไปดวย ในสวนของกรมปาไมไดมการคนควาศกษาและวจยเกยวกบไผ จดตงศนยรวบรวมพนธไผ จดหาแหลงพนธไผและเกบรวบรวมไวสำาหรบแจกจายใหแกหนวยงานกรมปาไม เชน ศนยเพาะชำากลาไมทวประเทศ เพอนำาไปเพาะแจกจายแกราษฎร นอกจากนยงไดแจกจายเมลดและกลาไผใหแกหนวยงานราชการอนๆ และเอกชนทสนใจดวย

การเกบหาไผในปา

พวกไผ หนอไผ เหด กลอย และมน หากจะตดหรอเกบหาเพอใชสอยในครวเรอนในปาทมใชปาสงวนแหงชาต อทยานแหงชาต หรอเขตรกษาพนธสตวปา สามารถกระทำาไดโดยไมตองขออนญาต เพราะไผ หนอไผ เหด กลอย และมน มใชไมหรอของปาหวงหาม แตถาเปนการตดหรอเกบหาในเขตปาสงวนแหงชาต ตองตรวจสอบประกาศของผวาราชการจงหวดทองทกอน วามประกาศของผวาราชการจงหวดประกาศอนญาตใหทำาหรอเกบหาไดหรอไม ถาม กมสทธทำาหรอเกบหาไดโดยไมตองขออนญาตอก

ไผกบกฎหมายปาไมไผทกชนดถอเปน ”ไม” ตามพระราชบญญตปาไม พ.ศ.2484

ตามมาตรา 4(2) และตามพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 ตามมาตรา 4

18

ไผเปนทงไมทมใชไมหวงหามและของปาไมหวงหาม แตเดมมพระราชกฤษฎกากำาหนดไมหวงหาม (ฉบบท 5) พ.ศ.2520 ไดกำาหนดไผ 12 ชนด ในทองท อ.ทองผาภม อ.ศรสวสด และ อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร เปนไมหวงหามประเภท ก เพอใหการใชประโยชนจากทรพยากรไผเปนไปอยางมประสทธภาพ แตปจจบนพระราชกฤษฎกากำาหนดไมหวงหาม พ.ศ.2530 และพระราชฎกากำาหนดของปาหวงหาม พ.ศ.2530 ไมไดกำาหนดใหไผเปนไมหวงหามหรอของปาหวงหามแตอยางใด แตกฎหมายวาดวยปาไมกำาหนดหลกเกณฑในการควบคมไผไวดงน คอ

1. การทำาไผการทำาไผซงเปนไมทมใชไมหวงหามในปาๆ ทวไป ไมตองขอรบ

อนญาตจากพนกงานเจาหนาทตามมาตรา 11 ไมตองชำาระคาภาคหลวงตามมาตรา 9 และ 14 และไมตองชำาระคาบำารงปาหรอปลกสรางสวนปาตามมาตรา 58 ทว

2. การนำาไผเคลอนทการทำาไผออกจากปาผานดานปาไมดานแรกผนำาเคลอนทตองเสย

คาธรรมเนยมในอตรารอยละสองของราคาในทองท โดยเฉลยจากราคาของไผนนตามมาตรา 25 และ 26 และประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เรองกำาหนดอตราคาธรรมเนยมนำาไมทมใชไมหวงหามเขาเขตดานปาไม ลงวนท 30 พฤษภาคม 2518 เวนแตนำาไปเพอใชสอยสวนตวภายในเขตทองททจงหวดททำาไผนนไมตองเสยคาธรรมเนยมแตอยางใด และในกรณตองนำาไผเขาเขตดานหลายดานใหเสยคาธรรมเนยมดานแรกดานเดยว

การนำาไผเคลอนทจากดานปาไมดานแรกไปเพอการคาหรอออกนอกเขตทองทจงหวดทนำาไผนนตองมใบเบกทางกำากบดวยทกครงตามมาตรา 38(2) และ 39 และตองแจงเขาเขตดานปาไมหรอแจงผานดานปาไม ตามทระบไวในใบเบกทางดวยตามมาตรา 40 และ 41

3. การแปรรปไผ

19

การแปรรปไผไมตองขออนญาตจากพนกงานเจาหนาทตามมาตรา 50(4) ซงเปนบทยกเวนมาตรา 48 แตถาการแปรรปนนเขาลกษณะของโรงงานแปรรปไม ดงนตองขอรบอนญาตตงโรงงานแปรรปไมจากพนกงานเจาหนาทตามมาตรา 48 ซงตองมคณสมบตตามมาตรา 49 และเมอไดรบอนญาตแลวตองปฏบตตามมาตรา 49 ทว, 51, 52 และ 53 ตลอดจนกฎกระทรวงและขอกำาหนดวาดวยการควบคมการแปรรปไมดวย

สงประดษฐ เครองใช หรอสงอนใดบรรดาททำาดวยไผไมอยในขายควบคมตามกฎหมายวาดวยปาไม จงไมตองขอรบใบอนญาตคาหรอมไวครอบครองเพอการคาซงสงประดษฐ เครองใช หรอสงอนใดบรรดาททำาดวยไมหวงหามตามมาตรา 53 ตร แตอยางใด

4. การคาไผ ไผทยงมไดแปรรปสามารถคาไดโดยเสร สวนไผแปรรปสามารถ

คาไดโดยไมตองขอรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท แตถาการคานนเขาลกษณะโรงคาไมแปรรปตองขอรบอนญาตตงโรงคาไมแปรรปจากพนกงานเจาหนาทตามมาตรา 48

สำาหรบไผทขนอยในเขตปาสงวนแหงชาต การทำาออกจะตองไดรบอนญาตจากพนกงานเจาหนาท ซงกรมปาไมไดกำาหนดแนวทางปฏบตไวแลว ตามระเบยบกรมปาไมวาดวยการอนญาตทำาไผภายในเขตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2529 มสาระสำาคญพอสรปไดดงน

1. การยนคำาขอใหยนตอพนกงานเจาหนาทแหงอำาเภอทองทหรอกงอำาเภอทองททปานนตงอยตามแบบกำาหนดไวในกฎกระทรวง ฉบบท 1,106 (พ.ศ.2528) ออกตามความในพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 วาดวยการทำาไมในเขตปาสงวนแหงชาต

2. ภายในเดอนมกราคมของทกป จงหวดจะประกาศใหประชาชนทราบวาจะมการเปดใหมการทำาไผภายในเขตปาสงวนแหงชาตปาใดบาง หากผใดประสงคจะขออนญาตทำาไผในปาใด ไผชนดใด จำานวนเทาใด ใหยนคำาขอตามแบบฟอรมดงกลาวภายในสนเดอนกมภาพนธของแตละป ให

20

เมอจงหวดไดรบคำาขอจากอำาเภอหรอกงอำาเภอแลว จะตองทำาความเหนประกอบและสงเรองใหปาไมเขต ทองทภายใน 30 พฤษภาคม เพอใหปาไมเขตทำาการสำารวจหากำาลงผลตใหแลวเสรจและแจงปรมาณไผใหจงหวดภายในวนท 30 กนยายน เพอพจารณาอนญาตตอไป

3. การอนญาตใหดำาเนนการไดไมเกนปรมาณไมไผทสำารวจได ดงน-ใหอนญาตเพอการใชสอยสวนตวและการกศล

สาธารณประโยชนเปนอนดบแรก โดยนายอำาเภอหรอปลดอำาเภอผเปนหวหนาประจำากงอำาเภอทองท อนญาตไดตามความจำาเปน แตรวมทกชนดแลวตองไมเกนรายละปละ 500 ลำา ถาเกนจำานวนนใหเสนอขออนมตจากผวาราชการจงหวด ซงจะอนญาตไดรวมทกชนดตองไมเกนรายละปละ 1,000 ลำา

-ไผทเหลอจากการอนญาตเพอการใชสอยสวนตวหรอเพอการกศลสาธารณประโยชนใหอนญาตเพอการคาไดโดยนายอำาเภอหรอปลดอำาเภอผเปนหวหนาประจำากงอำาเภอทองทอนญาตไดรวมทกชนดไมเกนรายละปละ 1,000 ลำา ถาเกนจำานวนนใหเสนอเรองขออนมตผวาราชการจงหวดกอน ซงจะอนญาตไดไมเกนรายละปละ 5,000 ลำา

-หากมการอนญาตเกนกวาจำานวนทกำาหนดไวขางตนจะเสนอใหกรมปาไมพจารณาสงการเปนราย ๆ ไป

-การชำาระเงนคาภาคหลวงและคาบำารง ผรบอนญาตตองชำาระตามอตราทกำาหนดไวในฎกระทรวง ฉบบท 1,221 (พ.ศ.2531) ออกตามความในพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 ซงกำาหนดอตรารอยละสบของราคาตลาดทผวาราชการจงหวดทองทประกาศกำาหนดและตองชำาระคาบำารงปาอกสองเทาคาภาคหลวงดวย การทำาไผภายในเขตปาสงวนแหงชาตเพอใชสอยในครวเรอนแหงตนทไดรบการยกเวนไมตองขออนญาตตามกำาหนดไวในกฎกระทรวง ฉบบท 1,106 (พ.ศ.2528) ออกตามความในพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507 ใหผวาราชการจงหวดประกาศขออนญาตไวเปนคราวๆ ภายในเขตปาสงวนแหงชาตแหงหนงแหงใดโดยเฉพาะ สำาหรบไผทขน

21

อยในเขตรกษาพนธสตวปาและเขตอทยานแหงชาตไมมการอนญาตใหทำาออก

*******************

22