साप्ताहिक - digital...

22
SAPTAHIK Nepali National Weekly Friday, Oct 24 , 2008 k[i7 @$ d"No ?= *÷– jif{ !$ c+s @# sf7df8f} +, z'qmaf/, sflQs *, @)^% h]lgiff dWok[i7df z'e bLkfjnL o:tf s'/f sf/fuf/leq eP klg hLjg t lgs} /dfOnf];“u lalt/x]sf] 5, x}g < zf]e/fh M lgM;Gb]x . dnfO{ x/]s kl/j]zdf hLjg lhpg cfp“5 . ljjfx klg ug' {eof] eg] xNnf 5 lg < zf]e/fh M xNnf xf]Og, oyfy{ xf] . dxfg\ kj{ ljhofbzdLsf] ljz]if cj;/ kf/]/ g]kfnL k/Dk/fcg';f/ lglxtf;“u pgsL cfdf / efOsf] pkl:yltdf ljjfx u/] + . pgL ev{/} dnfO{ e]6]/ uPsL l5g\ . tkfO{ +n] pgn] nufPsf] d+un;"q / kf]t] b]Vg'ePg < sf/fuf/ k|zf;g;“u cg'dlt glnO{ ljjfx ug' {eof] t < zf]e/fh M of] d]/f] lghL dfldnf xf] . bLkfjnLsf] d+undo cj;/df ;d:t kf7s, ;xof]uL Pj+ z'elrGtsx¿df xflb{s z'esfdgf . ;fKtflxs kl/jf/ bLkfjnL labfsf sf/0f ;fKtflxssf] cfufdL c+s sflQs @@ ut] dfq k|sflzt x'g]5 . lglxtf ljZjf;;“usf] s'/fsfgL k[i7 ^ df oxf“ dfq p7\5 lht]Gb| ;fx zf]e/fhn] af/leqaf6 xft lb+b} ‘tkfO{ +x¿nfO{ s:tf] 5 <’ eGb} clejfbg ;f6f;f6 u/]. pgL cfkm\gf] pd]/eGbf emG8} cfwf / cfsif{s b]lvPsf lyP. pgsf] xfpefp / af]Ng] z}nL ev{/sf] l76f]sf] em} + lyof]. sf/fuf/ k|zf;gn] dfq @) ldg]6 s'/fsfgL ug] { cg'dlt lbP klg zf]e/fh;“u ;fKtflxsn] cfwf 306f cf}krfl/s–cgf}krfl/s s'/fsfgL u¥of]. xTofsf cleo'Qm ^$ jifL{o k|mfG;]nL gful/s rfN;{ zf]e/fh u'?d'v ev{/} b; hf]8 b'O{sf] cWoog ;s]sL @) jifL{of lglxtf ljZjf;;“u ePsf] ljjfxsf sf/0f rrf{df 5g\ M sfufuf/leq c¿n] klg ljjfx u/]sf] b]v]sf] 5' . c¿n] ug{ ldNg], d}n] rflx“ ug{ gldNg] < d}n] cfkm"n] dg k/fPsL o'jtL;“u ljjfx u/] +, s'g} ck/fw u/]sf] xf]Og Sof/ † tkfO{ + / lglxtfaLr pd]/sf] km/s cln a9L ePg / < pgL t tkfO{ +sL gfltgLsf] pd]/ a/fa/ l5g\ lg < zf]e/fh M jflxoft s'/f . ;f“rf] k| ]ddf pd]/, hflt / /+un] klg k|efj kf5{ / < tkfO{+sf] d'n'sdf dfq o:tf] s'/f p7\5 . cGoqlt/ o:tf] s'/fdf ljjfb x' “b}g . xfd|f] b]zdf o:tf] s'/fnfO{ dxŒj g} lbO“b}g . xfd|f] ljjfxnfO{ lhNnf k|zf;g sfof{nodf btf{ u/fpg] k|of;df lglxtf nfu]sL l5g\ . ;donfO{ kvf} { + . tkfO{ +sf] d'n'sd} d'n'sL P]g !! cf} + ;+zf]wgn] cgd]n ljjfx cyf{t\ ljjfxdf pd]/ cGt/nfO{ vf/]h ul/;s]sf] 5 lg . @) jif{sf] pd]/ cGt/df ljjfx ug{ kfO“b}g eGg] t k'/fgf] s'/f e};Sof] lg . tkfO{ +nfO{ t y'k| } lszf]/L, o'jtL / dlxnf e]6\g cfp“y] /], t/ tkfO+ {n] lglxtfnfO{ g} /f]Hg'kg] { sf/0f s] < zf]e/fh M pgL pbf/, dfofn' / af}l4s l5g\ . olt ;fgf] pd]/df hLjg bz{g / ;dfhnfO{ /fd|f];“u a'em]sL l5g\ . pgn] k| ]d / ;DaGwsf] ulx/fOnfO{ a'em]sL l5g\ . pgnfO{ d]/f] lrGtf 5 . tkfO{ +sf] lglxtf;“u zf/Ll/s Pj+ dfgl;s tfnd]n ldNnf t < zf]e/fh M lsg gldNg', d t zf/Ll/s, dfgl;s / af}l4s ¿kn] :j:y 5', ddf k|an OR5fzlQm 5 . ddf clxn] klg a'9\of}nLsf] s'g} nIf0f 5}g . d lgTo of]u / Jofofd u5'{ . d}n] t ef/tsf] ltxf8 h]ndf x'“bf ljkZogf af“sL k[i7 ^ df

Upload: others

Post on 08-Apr-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

SAPTAHIK Nepali National Weekly Friday, Oct 24 , 2008 k[i7 @$ d"No ?= *÷– jif{ !$ c+s @# sf7df8f}+, z'qmaf/, sflQs *, @)^%

h]lgiffdWok[i7df

z'e bLkfjnL

o:tf s'/f

sf/fuf/leq eP klg hLjg t lgs}/dfOnf];“u lalt/x]sf] 5, x}g <

zf]e/fh M lgM;Gb]x . dnfO{ x/]s kl/j]zdfhLjg lhpg cfp“5 .

ljjfx klg ug'{eof] eg] xNnf 5 lg <zf]e/fh M xNnf xf]Og, oyfy{ xf] . dxfg\

kj{ ljhofbzdLsf] ljz]if cj;/ kf/]/ g]kfnLk/Dk/fcg';f/ lglxtf;“u pgsL cfdf / efOsf]pkl:yltdf ljjfx u/]+ . pgL ev{/} dnfO{ e]6]/uPsL l5g\ . tkfO{+n] pgn] nufPsf] d+un;"q /kf]t] b]Vg'ePg <

sf/fuf/ k|zf;g;“u cg'dlt glnO{ ljjfxug'{eof] t <

zf]e/fh M of] d]/f] lghL dfldnf xf] .

bLkfjnLsf] d+undo cj;/df ;d:t kf7s, ;xof]uL Pj+z'elrGtsx¿df xflb{s z'esfdgf .

;fKtflxs kl/jf/bLkfjnL labfsf sf/0f ;fKtflxssf] cfufdL c++s sflQs @@ ut] dfq k|sflzt x'g]5 .

lglxtf ljZjf;;“usf] s'/fsfgL k[i7 ^ df

oxf“ dfq p7\5lht]Gb| ;fx

zf]e/fhn] af/leqaf6 xft lb+b} ‘tkfO{+x¿nfO{ s:tf]5 <’ eGb} clejfbg ;f6f;f6 u/]. pgL cfkm\gf]pd]/eGbf emG8} cfwf / cfsif{s b]lvPsf lyP. pgsf]xfpefp / af]Ng] z}nL ev{/sf] l76f]sf] em}+ lyof].sf/fuf/ k|zf;gn] dfq @) ldg]6 s'/fsfgL ug]{cg'dlt lbP klg zf]e/fh;“u ;fKtflxsn] cfwf 306fcf}krfl/s–cgf}krfl/s s'/fsfgL u¥of]. xTofsfcleo'Qm ̂ $ jifL{o k|mfG;]nL gful/s rfN;{ zf]e/fhu'?d'v ev{/} b; hf]8 b'O{sf] cWoog ;s]sL @)jifL{of lglxtf ljZjf;;“u ePsf] ljjfxsf sf/0f rrf{df5g\ M

sfufuf/leq c¿n] klg ljjfx u/]sf] b]v]sf]5' . c¿n] ug{ ldNg], d}n] rflx“ ug{ gldNg] <d}n] cfkm"n] dg k/fPsL o'jtL;“u ljjfx u/]+,s'g} ck/fw u/]sf] xf]Og Sof/ †

tkfO{+ / lglxtfaLr pd]/sf] km/s clna9L ePg / < pgL t tkfO{+sL gfltgLsf] pd]/a/fa/ l5g\ lg <

zf]e/fh M jflxoft s'/f . ;f“rf] k|]ddfpd]/, hflt / /+un] klg k|efj kf5{ / <tkfO{+sf] d'n'sdf dfq o:tf] s'/f p7\5 .cGoqlt/ o:tf] s'/fdf ljjfb x'“b}g . xfd|f]b]zdf o:tf] s'/fnfO{ dxŒj g} lbO“b}g . xfd|f]ljjfxnfO{ lhNnf k|zf;g sfof{nodf btf{u/fpg] k|of;df lglxtf nfu]sL l5g\ . ;donfO{kvf}{+ . tkfO{+sf] d'n'sd} d'n'sL P]g !! cf}+;+zf]wgn] cgd]n ljjfx cyf{t\ ljjfxdf pd]/

cGt/nfO{ vf/]h ul/;s]sf]5 lg . @) jif{sf] pd]/cGt/df ljjfx ug{

k f O “ b } g eGg] t k'/fgf] s'/fe};Sof] lg .

tkfO{+nfO{ t y'k|} lszf]/L, o'jtL/ dlxnf e]6\g cfp“y] /], t/ tkfO+{n]lglxtfnfO{ g} /f]Hg'kg]{ sf/0f s] <

zf]e/fh M pgL pbf/, dfofn'/ af}l4s l5g\ . olt ;fgf] pd]/dfhLjg bz{g / ;dfhnfO{ /fd|f];“ua'em]sL l5g\ . pgn] k|]d / ;DaGwsf]ulx/fOnfO{ a'em]sL l5g\ . pgnfO{d]/f] lrGtf 5 .

tkfO{+sf] lglxtf;“u zf/Ll/sPj+ dfgl;s tfnd]n ldNnf t <

zf]e/fh M lsg gldNg',d t zf/Ll/s, dfgl;s /a f } l 4 s ¿kn] :j:y

5', ddf k|anOR5fzlQm 5 . ddf clxn]klg a'9\of}nLsf] s'g} nIf0f5}g . d lgTo of]u /Jofofd u5'{ . d}n] tef/tsf] ltxf8 h]ndfx ' “ b f ljkZogf

af“sL k[i7 ^ df

Page 2: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 @

nfOe zf]

j[if

ldy'g

ss{6

l;+x

sGof

t'nf

j[lZrs

wg'

ds/

s'De

dLg

tkfO{+sf] of] ;ftftkfO{+sf] of] ;ftfd]if

of] ;ftfsf] k~rf·

rnlrq

sflQs * ut] M ;+o'Qm /fi6«;+3 lbj;, ljZj ljsf; ;"rgf lbj;, !) ut] Msfultxf/, wGjGt/LhoGtL,!! ut] M s's'/ltxf/, !@ ut] M ufO{ltxf/, nIdLk"hf, dxfslj b]jsf]6fhoGtL, !# ut] M uf]?ltxf/, uf]j4{gk"hf, Dx k"hf, g]kfn ;+jt\ !!@( k|f/De, !$ ut] M efO6Lsf, !( ut] M o'g]:sf] lbj;, 57 kj{ .

Psflaxfg} gfos tyf lgdf{tfe'jg s];Ln] ;fKtflxs k|ltlglwnfO{6]lnkmf]g u/] . pgL lgs} pT;flxtlyP, e'jg eGb} lyP– …lkmNd trNof] of/ †Ú ljutsf b'O{–tLgjif{otf b;}+sf cj;/df ;fj{hlgsul/Psf rnlrq Jofj;flos ¿kdfp“wf]d'G6f] nfu]sf lyP . s]xL jif{cl3s];Ls} rnlrq …;'k/:6f/Ú b;}+sfa]nf ;fj{hlgs x'“bf vf;} rNg;s]sf] lyPg . o;k6s eg] e'jgs}rnlrq …d===ltdLlagf dl/xfN5'Ún]Jofj;flos ;kmntf kfof] . e'jgn]rnlrq rnfpg s'g} s;/ af“sL/ fv ]sf lyPgg \ . b; } +sf ]36:yfkgfkl5 htftt} rnlrqsfk |rf/ ;fdu | L / 6 ] lnlehgRofgnx¿df k|z:t lj1fkg ah] .d;nfk"0f{ rnlrq eP klg k|ljlwsfb[li6sf]0faf6 pTs[i6 ePsfn]rnlrq x ]bf { bz {snfO { st }laemfPg . To;}n] klg rnlrqJofj;flos ;kmntfsf] af6f]tkm{cu|;/ e}/x]sf] 5 .

;of } + Do ' lhs lel8of ]sf ]

rNof] rnlrqkf/]sf] atfOG5 . sltkonfO{ oLb'j} rnlrq /fd|f nfu]gg\ clgsltkon] logLx¿nfO{ g]kfnLrnlrqsf] sf];]9'+uf klg eg] .:t/Lotf / k|:t'tLs/0fdf b'j}rnlrqsf] cf–cfkm\g} z}nL 5 . …d===ltdLlagf dl/xfN5'Ú ;fwf/0f g]kfnLrnlrqs} lgdf{0f kl/j]zdf 3'd]sf]5 . km/s 5 t s]jn rnlrqsf]:t/Lotfsf] . l;g]df:sf]k / kmfOeOg jfg ;fpG8 l;:6dsf] k|ljlw/ vlr{nf] b]vfOg ul/g] …e'jg s];Lz}nLÚn] rnlrqnfO{ ;fdfGo g]kfnLrnlrqsf] bf“hf]df clnsdflyp7fOlbPsf] 5 . zflGt;]gfdfsfo{/t d]h/ / p;sL dfofn'>LdtL clg 3/sf] lsrnf]nfO{rnlrqsf lgb]{zs bof/fd bfxfnn]ldnfP/ k|:t't ug{ vf]h]sf 5g\ .oBlk e'jg s];Lsf rnlrqx¿dflgb]{zs …cf]e/ :of8f]Údf kg]{ u/]sf5g\ . e'jgsf rnlrqdf ;a}lt/pgL g} xfaL x'G5g\ . lgdf{tf tyfgfossf ¿kdf o;k6s klg e'jgs];L g} 5fPsf 5g\ . 5fof+sf/ zDe';fksf]6fsf] d]xgt klg rnlrqnfO{;'Gb/ agfpg ;xfos 5 .

…;fgf] ;+;f/Úaf6 lgb]{zsg]Djfªn] cfkm\gf] sfo{s'zntfb]vfP . of] rnlrqsf] ;kmntfgjsnfsf/x¿sf ] s'zntf /;'xfp“bf] clegodf klg lge{/lyof] . gfos dx]z zfSo, gflosf

gd|tf >]i7, ;xgfos hLjg n'O“6]n/ ljgo >]i7sf] clego g]kfnLrnlrqnfO{ kfgL agfO;s]sf gL/zfx, ch' {g > ]i7 / ; 'zLnf/fodfemLx¿sf] eGbf :jfefljsdx;'; ul/G5, …;fgf] ;+;f/Ú x]bf{ .rnlrqsf] syf cTofw'lgs ;x/sf]kl/j]zdf 3'D5 . OG6/g]6n] ubf{;+;f/sf] kl/lw ;fgf] ePsf] s'/fk|:t'ltdf st} n's]sf] 5 . /dfOnf]s'/f s] eg] g]kfnL rnlrqsfuLtnfO{ cfkm\gf] df]afOn 6f]gsf¿kdf w]/} o'jfn] rnlrq x]/]kl5k|of]u ul//x]sf 5g\ . 5fof+sf/wL/hh+u zfxsf] sfo{s'zntfn] klgrnlrqnfO{ pTs[i6 agfPsf] 5 .

oL b'O{ rnlrqsf ljifodfldl>t ;dfnf]rgf Pj+ ;dLIffx¿k9\g / ;'Gg kfOP klg logn] g]kfnLrnlrq lgdf{0f tyf k|bz{g z}nLdfgof“ af6f] vf]n]sf 5g\ . cfp“bf lbgdfo;/L rnlrq lgdf{0f Pj+ k|bz{gul/P lglZrt ¿kdf g]kfnLrnlrqsf bz{s a9\g]5g\ clg Ps–csf{sf] sfdsf] k|z+;f ug]{ / Ps–csf{nfO{ xf]Rofpg] sfo{ gu/] k|ltkmnklg ;f]r]h:t} cfpg]5 . h;/Llk|ldo/df …;fgf] ;+;f/Ú x]/]kl5 e'jgs];Ln] eg]sf lyP– …o;n] ahf/kfpg] ;Defjgf 5 .Ú …d===ltdLlagfdl/xfN5'Ú x]l/;s]kl5 cfnf]s g]Djfªn]klg pgsf] k|z+;f ub}{ eg]– …rnlrq:t/Lo / /fd|f] ag]sf] 5 .Ú

b;}+ jf ltxf/sf a]nfnfO{ gof“ rnlrq ;fj{hlgs ug]{ ;'–cj;/ dfG5g\ slnp8] rnlrqsdL{x¿.To;}n] of] a]nfdf gof“–gof“ rnlrqsf] :jfb rfVg bz{s klg tof/ x'G5g\. b;}+sf qmddf b'O{j6f gof“g]kfnL rnlrq …;fgf] ;+;f/Ú / …d=== ltdLlagf dl/xfN5'Ún] ldl>t k|ltlqmofaLr Jofj;flos ;kmntf kfP.ca ltxf/sf] cufl8 / k5fl8 u/]/ c¿ klg gof“ rnlrq ;fj{hlgs x'“b}5g\. k|:t't 5, ltg} rnlrqsf] gfnLa]nL M

lgb]{zs M /fh]Gb| pk|]tL, lgdf{tf M /fh' kf08] / l;kLkf}8]n, ;+uLtsf/ M j;Gt ;fksf]6f, 5fof+sf/ M bLksafGtjf, g[To lgb]{zs M zfGtf g]kfnL, åGå lgb]{zs Mlxdfn s];L, snfsf/ M lj/fh e§, /]vf yfkf, ldlynfzdf{, /fh ltldlN;gf, ;f]lgof s];L, uf]ljGb 9'+ufgf,d~h' >]i7, cf/kL kGt, ;"/jL/ kl08t, ;'zLn kf]v/]ncflb .

/]vf / /fh Pp6} sn]hdf k9\5g\ . pgLx¿aLr/fd|f] ldqtf 5, t/ /]vf eg] /fhnfO{ Psf]xf]/f] dgk/fp“l5g\ . /fhrflx“ ;f]lgof;“u k|]d u5{g\ . lj/fhqmfOd l/kf]6{/ x'G5g\ . pgL /]vfnfO{ dg k/fp“5g\ .

/ f h;f ] lgoflt/nxl;Pkl5/ ]vf klgl a : t f / } l j / f h k | l tcfslif {t x' “b } hfG5] . k|]dsf] oxL qmdnfO{ rnlrq…l;nl;nfÚdf x]g{ kfOg]5 . kqsf/ lj/fh vntŒjx¿sf]cf“vfsf] sl;+u/ x'g k'U5g\ . pgLx¿n] lj/fhsLk|]ldsfnfO{ ;d]t b'Mv lbg yfn]kl5 lj/fh qm'4 x'G5g\/ /fhsf] ;fy nfu]/ pgLx¿;“u le8\5g\ . of] rnlrqltxf/nuQ} k|bz{g ul/“b}5 .

ho lzj z+s/

l;nl;nf

gl;a cfkm\gf]n]vs÷lgb]{zs M ljsf; cfrfo{, lgdf{tf M lbns'df/Kof;L, ;+uLtsf/ M j;Gt ;fksf]6f, 5fof“sf/ M /fdz/0fpk|]tL, g[To–lgb]{zs M slj/fh uxt/fh, åGå lgb]{zsM z+s/–ljsf;, snfsf/x¿ M lj/fh e§, /]vf yfkf,hLjg n'O“6]n, h]lgiff s];L, b]zeQm vgfn, x]dGta'9fyf]sL, pQd s];L, ;'j|t cfrfo{ cflb .

rnlrqsf s]Gb|Lo kfq hLjg x'g\ . bfh'–efph"lj/fh / h]lgiff tyf afa' b]zeQm / alxgL cGh'k|ltsf]lhDd]jf/L, ljwjf /]vf;“usf] k|]d / clt ldNg] tLghgf ;fyL;“u d:tL / ldqtf lgjf{x ug{] s'/fd}pgsf] lbgrof{ Jo:t 5 . ;fyL;+utn] pm hLjgk|lt;+j]bgzLn gePsf] eGg] s'/fdf pgsf

cleefjsx¿;w } + lrlGttx'G5g\ . csf{tkm{k |x/ L clws [tlj/fhsf] x]dGttyf lbns'df/h:tfvntŒj;“u zq'tfa9 \5 . o;aLrhLjgnfO { Pp6fuDeL/ k|s[ltsf] /f]unfU5 . To;kl5 syfn] csf]{ df]8lnG5 . of ] rnlrqnfO { ltxf/sf cj;/dfpkTosfaflx/af6 ;fj{hlgs ul/g] ePsf] 5 .

lgb]{zs M /fh]Gb| pk|]tL, lgdf{tf M ;'zLn kf]v/]n,;+uLtsf/ M xl/ nD;fn, 5fof+sf/ M zDe' ;fksf]6f,g[To lgb]{zs M j;Gt >]i7, åGå lgb]{zs M lxdfns];L, snfsf/ M /fh]z xdfn, lglvn pk|]tL, /fh]z9' +ufgf, ldlynf zdf{, ;+lrtf n'O“6]n, /]lhgfpk|]tL, k'hgf k|wfg, pd]z v8\sf / lj/fh e§-cltly e"ldsf_ .

of] rnlrqsf] ljifoj:t' cfdf ldlynf zdf{ /pgsf tLg 5f]/f /fh]z xdfn, lglvn pk|]tL //fh]z 9'+ufgfsf] j/k/ 3'd]sf] 5 . tLg lsl;dsf]:jefj eP klg pgLx¿ Ps–csf{sf nflu Hofgck{0f ug{ kl5 kb}{gg\ . ;+o'Qm kl/jf/df ;'vbhLjgofkg ul//x]sf pgLx¿sf] kl/jf/ pd]z v8\sfn]layf]Ng vf]H5g\ / pgLx¿sf] k|]ddf klg afwf v8fug{ vf]H5g\ . To;kl5 tLg hgf PsfPs of]4f aGgk'U5g\ . syf cufl8 a9\b} hf“bf gfos lj/fh e§klg pgLx¿sf] ;xof]uLsf ¿kdf b]vf k5{g\ .gfd rn]sf snfsf/sf] eL8 hDdf ul/Psf] of]rnlrq ltxf/s} a]nf sf7df8f}+ pkTosfaflx/af6k|bz{g ul/“b}5 .

cfufdL rnlrq

lgb] {zsLo cg'ejnfO{ cfnf]sg]Djfªn] rnlrq …;fgf] ;+;f/Údf;d]6]sf 5g\ . pgsf] of] k|:t'ltclxn] pkTosf / pkTosfaflx/sfrnlrq3/x¿df k|bz{gsf] ;ftf}+;ftf k"/f ub}{5 . lgdf{0f;+:yf Sj]:6OG6/6]Gd]G6n] rnlrq …;fgf ];+;f/Úsf] k|rf/df s'g} s;/ /fv]g .;j{q of] rnlrqsf] rrf{ rNof],clg cfnf]saf6 gof“ k':tfn] w]/}cfzf klg u/] . …;fgf] ;+;f/Ú x]g]{clwsf+z bz{s klg kl5Nnf]k':tfsf g} lyP .

…d===ltdLlagf dl/xfN5'Ú /…;fgf] ;+;f/Ún] ldl8ofdf kof{Kt:yfg kfPsfn] klg ;kmntf xft

g}/fZotf Pj+ pbf;Lgtfa9\g]5 . sfddf cj/f]w cfpgfn]dgf]an 36\g ;S5 . s'/f sf6\g]x¿;lqmo /xg]5g\ . dg r~rnx'g;S5 . cfOtaf/b]lv kl/>d u/]wg cfh{g x'g] Pj+ sfddf ;kmntfldNg] of]u 5 . Joj;fodf ;kmntfldNg'sf ;fy} ofqf ug]{ cj;/ldNg]5 . efUon] ;fy lbg]5 .

u|xuf]r/ Tolt /fd|f 5}gg\ . 3/]n';d:ofn] ;tfpg]5 . sfddf ;kmntfkfpg ufx|f] knf{ . unt ljrf/ a9\g'sf;fy} cWoogdf cj/f]w cfpnf . ljZjf;u/]sfx¿n] wf]sf lbg ;S5g\ . ;dodflg0f{o gx'“bf xft k/]sf] sfddf ;d]tcj/f]w cfpg ;S5 . d+unaf/b]lvsfddf ;kmntf ldNg yfNg]5 . wgcfh{g x'g]5 eg] ofqf kmnbfoL /xg]5 .:jf:Yosf] Vofn ug'{xf]nf .

ljjfb a9\g] of]u 5 . wgdfnx/fpg ;S5 . sfddf ;kmntfldNg ufx|f] 5 . 3/]n' ;d:ofn];tfpg]5 . ldq tyf kl/jf/hgljkIfdf nfUg ;S5g\ . sfd ubf{;hu /xg'xf]nf . z/L/df rf]6k6snfUg ;S5 . cfOtaf/ tyf ;f]daf/k/fqmd a9\g], cw'/f sfd aGg] Pj+gof“ sfd kfOg] of]u 5 . zq'af6eg] ;ftfel/ g} ;hu /xg'xf]nf .

;ftf /fd|f] 5 . ;'?df dfg–;Ddfg Pj+ sfddf ;kmntf ldNg]tyf k|;Ggtf a9\g] of]u 5 .e]63f6df /dfpg'sf ;fy} ;ef–;Dd]ngdf ;xefuL x'g] cj;/h'6\g]5 . wg cfh{g klg x'g ;S5 .k/fqmd a9\g]5 . gof“ sfd klgkfpg'xf]nf . cfkmGtx¿af6 ;xof]u k|fKtx'g]5 . cWoogdf ;kmntf ldNg]5 .

;do Tolt cg's"n 5}g . sfdubf{ ;r]t x'g'kg]{5 . ;'?df vr{ Pj+ljjfb a9\g]5 . s'/f sf6\g]x¿ k|z:t}xf]nfg\ . em"6f cf/f]k klg nfUg ;S5eg] wgdfn x/fpg ;S5 . cWoogdfcj/f]w cfpg]5 . ;dodf lg0f{o gx'“bfsfd lau|g ;S5 . cfOtaf/ tyf;f]daf/ dfg–;Ddfg Pj+ sfddf ;kmntfldNg] of]u 5 . k|;Ggtf a9\g] b]lvG5 .

;ftf /fd|f] 5 . ;fgfltgf pNemgcfP klg sfddf ;kmntf ldNg]5 .wg cfh{g ug{ ;kmn x'g'xf]nf .ef]het]/df ;fd]n x'g] cj;/ h'6\g]5 .k|of; u/] /dfOnf] ofqf x'g ;S5 .k/fqmd a9\g]5 . gof“ sfd kfOg];Defjgf 5 . cfOtaf/ tyf ;f]daf/vr{, ljjfb Pj+ lrGtf a9\g] b]lvG5 .em"6f cf/f]k klg nfUg ;S5 .

;'?df dfg–;Ddfg kfOg]5eg] sfddf ;kmntf k|fKt xf]nf .Joj;foaf6 nfe ldNg]5 . af]nLsf]k|efj a9\g]5 . ef]h–et]/df ;fd]nx'g], e]63f6df /dfpg] tyf wgcfh{g cj;/ h'6\g]5 . d+unaf/tyf a'waf/ vr{, ljjfb Pj+lrGtf a9\g] of ]u 5 . b'Mvb\;dfrf/ klg ;'Gg'knf{ .

g}/fZotf Pj+ pbf;Lgtf a9\g]5 .sfddf ;kmntf kfpg ufx|f] knf{ . s'/fsf6\g]x¿ ;lqmo /xg]5g\ . vr{ klga9\g ;S5 . cfOtaf/b]lv dfg–;DdfgPj+ sfddf ;kmntf ldNg] of]u 5 .e]63f6sf sf/0f dg k|;Gg /xg]5 .wg cfh{g ug]{ cj;/ h'6\g]5 eg] k/fqmda9\g]5 . Joj;foaf6 nfe ldNg]5 . ofqfkmnbfoL x'g]5 .

:jf:Yo u8a8 x'g ;S5 eg]z/L/df rf]6k6s nfUg ;S5 . g}/fZotfPj+ pbfl;gtf a9\g]5 . s'/f sf6\g]x¿;lqmo /xg]5g\ . 3/]n' ;d:ofn] klg;tfpnf . ldq3ftn] lrlGtt x'g'knf{ .d+unaf/b]lv dfg–;Ddfg Pj+ sfddf;kmntf ldNg]5 . Joj;fodf nfe tyfofqf x'g] of]u 5 . ;kmntfsf nfluuf]kgLotf ckgfpg'xf]nf .

ofqf ug]{ cj;/ k|fKt xf]nf .sfddf ;kmntf kfOg]5 eg] k/fqmda9\g]5 . wg cfh{g klg xf]nf .c¿sf] ljZjf; lhTg ;lsg]5 .cfOtaf/b]lv :jf:Yo u8a8 /xg]sfddf cj/f]w cfpg] tyf lrGtfa9\g] of]u 5 . s'/f sf6\g]x¿ ;lqmo/xg ]5g \ . ;kmntfsf nf luuf]klgotf cfjZos 5 .

kl/>d u/] wg nfe xf]nf . w]/}sfd aGg]5g\ eg] zq' k/flht x'g]5g\ .cfkmGtx¿af6 ;xof]u ldNg]5 .Joj;fodf nfe kfpg'xf]nf . dfg–;Ddfg klg ldNg]5 . k/fqmd a9\g'sf;fy} cw'/f sfd aGg] tyf gof“ sfdkfOg] of]u 5 . d+unaf/b]lv :jf:You8a8 /xg], sfddf cj/f]w cfpg] tyflrGtf a9\g] b]lvG5 .

k/fqmd a9\g'sf ;fy} cw'/f sfdaGg] tyf gof“ sfd kfOg] of]u 5 .Joj;fodf ;kmntf xft nfUg]5 ./dfOnf] ofqf xf]nf . cfkmGtx¿sf];xof]u kfOg]5 . cfOtaf/b]lv 3/]n';d:ofn] ;tfpg], sfddf cj/f]w cfpg]tyf lrGtf a9\g] b]lvG5 . ljZjf;u/]sfx¿n] wf]sf lbg ;S5g\ eg] s'/fsf6\g]x¿ ;lqmo /xg]5g\ .

Page 3: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 #

dfgjclwsf/ l:yltdf ;'wf/ cfPg;Gtf]ifhgs kfOPg . o; cjlwdfljleGg lx+;fTds ultljlwsf] sf/0fHofg u'dfpg]x¿sf] ;ª\Vof klg 7"n}b]lvG5 . o;cjlwdf hDdf @ ;o !^hgfn] Hofg u'dfpg'k/]sf] b]lvG5 .

o; cjlwdf zflGt;'/Iffsf]l:ylt Hofb} bogLo /x\of] . t/fO{sf;z:q ;d "xsf ] ultljlw,t/fO{nufotsf ljleGg If]qdf ePsfaGb, x8tfn Pjd\ lx+;fTds sfo{zflGt;'/Iffsf nflu r'gf}tLk"0f{;fljt x'g k'Uof] . g]skf -dfcf]jfbL_sf ] eft [;Ë7g jfO {;LPnsfu}/sfg'gL lqmofsnfkx¿ klgzflGt;'/Iff sfod ug]{ sfo{dfcj/f]w ;fljt x'g k'u] . kmntMb08xLgtfn] yk k|>o kfof] .;ª\qmd0fsfnLg kl/j]zdf kmfObflng rfxg] kIfaf6 ;d]t d'n'ssf]zflGt;'/Iff k|efljt aGg k'Uof] .

;+ljwfg;ef lgjf{rgk"j{ /lgjf {rgsf ] lbgdf ;d ]tdfgjclwsf/sf] d"NodfGotflj?4xTof Pjd\ lx+;fTds ultljlwx¿x'g k'u] . lj:t[t zflGt;Demf}dfa]kQf tyf ckx/0fkl5 l:yltc1ft kfl/Psfx¿sf] l:ylt ^)lbgleq ;fj{hlgs ul/g] egLul/Psf] lnlvt k|lta4tf o; k6sklg sfof{Gjog ePg . t/fO{sf;z:q ;d"xaf6 rGbfdfu, ;'/fsLsf]cf/f]k cflb sf/0faf6 ckx/0f k|j[ltn]o; k6s klg lg/Gt/tf kfof] .

To;}u/L åGåsf] cj:yfdflj5\ofOPsf, a]jfl/;] cj:yfdf5fl8Psf ljikmf]6ghGo kbfy{x¿sf]/]vfÍg / e08f/0fsf] af/]df #) lbgleq

Ps–csf{nfO{ hfgsf/L u/fpg] / ^)lbgleq lgliqmo / lgd"[{n ug{ ;3fpg]elgP klg sfo{¿kdf cfpg ;s]g .a]jfl/;] cj:yfdf 5fl8Psf ad–ljikmf]6gdf k/L @& hgfn] Hofgu'dfpg'k/]sf] / s}of}“ JolQm 3fOt] x'gk'u]sf] cfof]usf] tYofÍaf6 b]lvG5 .

cfGtl/s ¿kdf lj:yflktnfO{3/ kmsf{pg tyf g]skf -dfcf]jfbL_af6 sAhfdf lnOPsf] lghL tyf;fj{hlgs ;DklQ lkmtf { ug] {;DaGwdf ePsf ;xdltn] klgk"0f{tM sfo{¿k lng ;s]gg\ . åGåaf6kLl8t / lj:yflkt JolStx¿sfnflu /fxt tyf k'gM:yfkgfsf]Joj:yf ug{] k|of]hgsf nflu u7gug{] elgPsf] /fli6«o zflGt tyfk'gM:yfkgf cfof]u klg ljljwsf/0fjzM o; jif{ klg u7g x'g ;s]g .

;z:q åGåsf qmdddfdfgjclwsf/ / dfgjLo sfg'gsf]uDeL/ pNnª \3gdf ; +nUgePsfx¿sf] ;DaGwdf cfk;L;xdltaf6 pRr:t/Lo ;Tolg¿k0ftyf d]nldnfk cfof]u u7g ug]{;xdlt klg sfof{Gjog x'g ;s]g .To:t} /fHon] gful/ssf cfly{styf ;fdflhs clwsf/sf] If]qdfklg kof{Kt Wofg lbg ;s]sf]b]lvPg . dlxnf tyf afnaflnsfsfclwsf/x¿ klg ;'/lIft /xg;s]gg . hftLo e]befj tyfdlxnflj?4sf lx+;fsf 36gfx¿n]lg/Gt/tf kfPsf] cj:yf 5 .o;af6 zflGt;Demf}tfdf plNnlvtdfgjclwsf/;DaGwL k|fjwfgx¿sf];Ddfg / ;+/If0fdf ;Demf}tfsf kIfw/x¿

k"0f{tM k|lta4 x'g g;s]sf] b]lvG5 .o; jif{ dfgjclwsf/ xgg

ePsf] egL cfof]udf ! xhf/ !;o #& ph'/L k/] . h'g ;ª\Vofljut jif{sf] t'ngfdf sd b]lvG5 .ut jif{ dfgjclwsf/ xgg ePsf]egL ! xhf/ ( ;o $* ph'/Lk/]sf lyP . o;df åGåsfndfePsf 36gfx¿;DaGwL ph'/L ug]{qmd qmdzM 36b} hfg', åGåsfndf eGbfzflGtcj:yfdf dfgjclwsf/sf] l:ylt

;'wf/f]Gd'v x'g', ;+ljwfg;ef lgjf{rg;kmntfk"j{s ;DkGg x'g' cflbsf/0fnfO{ o;sf] sf/s tŒjsf¿kdf lng ;lsG5 .

cfof]usf cufl8 a]kQf tyfckx/0f u/L cj:yf c1ftagfOPsf JolStx¿sf] l:ylt;fj{hlgs x'g g;Sg', lj:yflktx¿cfkm\gf] yftynf]df kms{g g;Sg',g]skf -dfcf]jfbL_ cflbaf6 sAhfdflnOPsf JolStx¿sf] ;DklQ lkmtf{

of ] jif { dfgjclwsf/sf]cj:yf pknlAwd "ns Pjd \r'gf}tLk"0f{ b'j} /x\of] . @)^$ r}t@* ut] ;DkGg ax 'k | ltlIft; + ljwfg;efsf ] lgjf {rgnfO {dxŒjk"0f{ dfGg ;lsG5 . pQmlgjf{rgdfkm{t ;+ljwfg;efdfdlxnf, ljleGg hflt hghflt, wd{,ju{, ;d'bfo cflbsf] pkl:yltn];dfj]zL l;4fGtnfO{ w]/} xb;DdcjnDag u/]sf] 5 . ;"rgfsf] xs;DaGwLP]g @)^$, dfgj–a]rlavg tyfcf];f/k;f/ -lgoGq0f_ P]g, @)^$,j}b]lzs /f]huf/ P]g, @)^$, d'n'sLP]gdf ckx/0f ug]{ tyf z/L/ aGwslng]sf] dxn ykL lgdf{0f ul/Psf]ckx/0flj?4sf] sfg'g cflbdfgjclwsf/ sfg'gsf] If]qdf dxŒjk"0f{pknlAw x'g\ . To;} u/L cflbjf;Lhghfltsf] clwsf/;“u ;DalGwtcGt/f{li6«o >d–;Ë7gsf] cle;lGwgDa/ !^( sf ] cg'df ]bgnfO {cs f ] { ;s f / f T ds sbds f¿kdf lng ;lsG5 .

n}lËs cNk;ª\Vosx¿sf]xsclwsf/sf] ;jfndf ;Ddflgt;jf{]Rr cbfntaf6 ePsf] lg0f{on]klg dfgjclwsf/sf] If]qdf ljz]ifdxŒj /fV5 . ljleGg bn, ju{,;d'bfox¿af6 ePsf zflGtk"0f{cfGbf]ng / jftf{sf] dfWodaf6;d:of ;dfwfgsf nflu ePsf;Demf}tfx¿n] klg ljz]if cy{/fV5g\ . g]kfn ;/sf/ / g]skf-dfcf]jfbL_ aLr ePsf ;Demf}tfx¿tyf ;f]adf]lhd ePsf lqmofsnfkdfgjclwsf/sf] ;+/If0f Pjd\ ;Da4{gsf]If]qdf plQs} cy{k"0f{ 5g\ .

dfgjclwsf/sf] ;+/If0f tyf;Da4{g, kl/k"lt{ / kl/kfngsf]If]qdf ;sf/fTds sfo{x¿ eP klg;du|tfdf dfgjclwsf/sf] cj:yf

gul/g', g]kfn ;/sf/åf/f cfof]usfl;kmfl/;x¿sf] k"0f{ ¿kdf sfof{Gjoggul/g'h:tf r'gf}tLx¿ 5g\ .

b ]zdf b08xLgtfn] k|>okfO/x]sf] o:tf] cj:yfdf b08xLgtfsf]cGt u/L sfg'gL /fh :yfkgf ug'{ /dfgjclwsf/ ;+:s[ltsf] ljsf;df6]jf k'¥ofpg' g]kfn ;/sf/,lhDd]jf/ /fhg}lts bnnufotljleGg ;ª\3;+:yf tyf gful/s;dfh ;a}sf] ;femf bfloTj xf] .

Page 4: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 $

c“Wof/f]af6 pHofnf]lt/ a9\g, g5'6fp“m ;fKtflxs k9\g.;f}hGo M ;fKtflxs–kflIfs klqsf /fli6«o ;~hfn

;DkfbsLo

…tLtf] ;ToÚ :tDesf nflu cfkm"n]b]v]sf, ef]u]sf s6' ;To k7fpg xflb{scg'/f]w 5 .

—;Dkfbs

lr7Lkq

tLtf] ;To d'vfn]

hfef Dofg uugcf7b]lv b; jif{sf] cjlwdf uug k|wfgn]

sf7df8f}+sf o'jfx¿sf] vfg]–lkpg] z}nLdf kl/jt{gNofOlbP . 7d]nsf] k|l;4 …:k6Ú cyf{t\ hfefsf] skmLeg]kl5 sf7df8f}+ pkTosfsf o'jf dfq xf]Ogg\c¿nfO{ klg tntn hfu]/ cfp“5 . eQmk'/df hGd]/sf7df8f}+sf] afg]Zj/df x'ls{Psf k|wfgn] o'jfk':tfsf]?lrdf cGo /]:6'/f“ klg ;~rfngdf NofPsf 5g\ .sdnfbLsf] :kf]6{\; af/, k'tnL;8ssf] sf]6{of8{,

;x/ rrf{

lzIff cfh{g ug'{ eg]sf]cfkm\gf] rl/q Pj+ Jojxf/df ;'wf/Nofpg' xf] .

cfkm" c;n ag]/ dfq c¿nfO{c;n aGg k|]l/t ug{ ;lsG5 .

cWoogaf6 g} ;a} s'/fk|fKt x'G5 .

cfkm"n] hfg]sf] s'/f c¿nfO{lbOPg eg] Tof] s]xL sfd nfUb}g .

c;n ldq yf]/} eP k'U5 .c¿sf] v'§f tfGg] sfd ug'{

hlt 3fts c¿ s]xL x'“b}g .;w} ;sf/fTds s'/f ;f]Rg]

dflg; a'l4dfg\ x'G5 .–gf/fo0fh+u s'“j/, tD3f;s'g} sfd af]n]/ ;'gfpg'

eGbf u/]/ b]vfpg'k5{ .rf]vf] dfof“nfO{ ;+;f/sf] s'g}

klg zlQmn] /f]Sg ;Sb}g .;f“rf] k|]d ug]{x¿ k|]dnfO{

uf]Ko /fVg rfx“b}gg\ .wg / ¿knfO{ x]/]/ slxNo}

k|]d ;DaGw g/fv, lsgeg] wg /¿k ;w} l:y/ a:b}gg\ .

dLgaxfb'/ kl/of/, l;/xf;kmntf k|flKtsf nflu ;bf

lg/8tfk"j{s ;+3if{sf] d}bfgdf86]/ cl3 a9\g ;Sg'k5{ .

cN5L ug]{n] cjgltsf] af6f]k5\ofp“5 eg] kf }/v ug] {n ]pGgltsf] lzv/ r9\5 .

–j;Gt vqL

/LgfnfO{ pgsf] zf/Ll/s agfj6n] g} df]8n x'g ;fylbPsf] 5 . % lkm6 % OGr cUnL /Lgf cfkm\gf] prfOsf sf/0fklg 5f]6f] ;dod} g]kfnL df]8lnªIf]qdf :yflkt ePsL l5g\ .x/]s jif{ l8;]Da/ % sf lbg cfkm\gf] ay{ 8] dgfpg] /Lgfsf]zf/Ll/s agfj6 ##X@^X#% 5 . sfnf] s]zn] cfkm\gf] ;f}Gbo{nfO{yk cfsif{s agfPsf] pgsf] cg'ej 5 . sfnf] cf“vf ePsL/Lgf g[TosL ;f}lvg x'g\ . o;afx]s pgnfO{ e|d0f ubf{, ;+uLt;'Gbf tyf gof“ dflg;x¿;“u e]6 ubf{ klg /dfOnf] nfU5 .kf]v/fdf hlGdPsLn] xf]nf, /LgfnfO{ g]kfnsf] ;a}eGbf dgkg]{ :yfg klg kf]v/f g} xf] . kk;+uLtsL kf/vL l/gfnfO{dgkg]{ uflosf l;g] u'?ª x'g\ . l/gfsf cfsif{s tl:a/ kl/ro86sddf x]g{ ;lsG5 .

g]kfnL lxGb"x¿sf] bf];|f] dxfg\rf8 ltxf/sf] cfudgn] w]/}nfO{/f]dfl~rt agfPsf] 5 eg] k;nx¿dfltxf/sf] tof/L;d]t hf]8tf]8df 5 .pHofnf] / ldqtfsf] kj{ ltxf/;“uhf]l8g] k|d'v b'O{ s'/f eg]sf h'jftf;/ k6fsf x'g\ . k|frLg ;dodfdgf]/~hgsf ;Lldt ljsNk x'“bfltxf/sf a]nf h'jftf; v]Ng 5'6lbOPsf] kfOG5 eg] /dfOnf]sf nfluk6fsf;d]t k8\sfOGYof], t/ clxn];do ablnPsf] 5 . lj1fg tyfk|ljlwsf] b|'tt/ ljsf;n] dgf]/~hgsf;of}+ ;fwg pknAw 5g\ .

ltxf/sf] axfgfdf v]lng]h'jftf;, sf}8f cflbaf6 w]/}sf] 3/v]tp7Laf; ePsf 36gf gf}nf xf]Ogg\ .dgf]/~hgsf nflu v]lng] h'jftf;;DklQ ;vfk ug]{ dfWod ag]kl5o;nfO{ lg/Gt/tf lbg' cfjZos 5}g .kl/jt{gsf] s'/f ug]{ xfdLn] g/fd|fs'/fnfO{ 5f8]/ /fd|f s'/f dfq ckgfpg'a'l4dQf x'G5 . h'jftf; klg Psk|sf/sf] gzfn' kbfy{ xf], h'g Psk6snt a:of] eg] 5'6fpg uf¥xf] x'G5 .g]kfnL ;dfhdf Pp6f egfO g} 5—h'jftf;df n7\7 ePsf] s'g} JolStnfO{t]/f afa' :ju]{ x'g'eof] lx+8\ eGbf;d]tdnfdL oxL af6f] cfpg] x'g\ Sof/],Ps xft v]lnxfnf}+ g eG5 /] . of] t

Pp6f k|ltlglw pbfx/0f dfq xf] .h'jftf;n] 3/df Nofpg] lbg/ftsf]em}emu8f Pj+ cfly{s cefj h:tf;d:of slt x'G5g\ slt < ltxf/sfa]nfdf h'jftf; v]Ng l;s]sfx¿n]kl5 klg To;nfO{ lg/Gt/tf lbg]u/]sf cg'ejaf6 ;d]t h'jftf;nfO{ltxf/sf a]nfdf klg /f]Sg'kg]{ b]lvG5 .o;sf nflu ;/sf/L kIf rgfvf]x'g' cfjZos 5 eg] :yfgLo ¿kdfafn Sna, o'jf Sna, cfdf ;d"x /a'l4lhjLx¿ klg ;lqmo x'g'k5{ .

o; }u/L cfunfuL tyfb'3{6gfsf] vfgL k6fsf casf] gof“g]kfnnfO{ ;'xfpg] s'/f xf]Og .ljb]zLnfO{ nfvf}+ ?lkof“ ;'lDkP/leœofOg] o:tf k6fsfn] hgwgsf]Iflt ug]{ ;Defjgf klg plQs}x'G5 . ;/sf/n] k|To]s jif{ k6fsfgk8\sfpg cg'/f]w u/] klg k6fsflelqgaf6 /f]Sg oy]i6 kxn ul/Psf]b]lv“b}g . To;}n] k"j{tof/Lsf ;fyk6fsf /f]Sg kxn x'g ;s] nfvf}+?lkof“ t hf]luG5 g}, ;fy;fy}b'3{6gfaf6 ;d]t aRg ;3fp k'Ug]5 .

lbbLefO jf bfh'alxgLsf]ldqtfsf] rf8 ltxf/ 3/–6f]ndf;Kt/+uL 6Lsf nufP/ clg b]p;Le}nf] v]n]/ /dfOnf];“u dgfpg' pQdx'G5 . To;f] t b;}+sf a]nf cfÎgf

cfkmGt / 5/l5d]s;d]t 6Lsf6fnfsfnflu cfpg] x'“bf eL8ef8sf] cj:yf/xg]df ltxf/df rflx+ cfÎg} bfh'efOtyf lbbLalxgL dfq /xg] x'“bfsltkon] b;}+eGbf ltxf/ a9L dgk5{ .x'g klg ltxf/df 3/–kl/jf/sf;b:odfq 6Lsf6fnfdf ;xefuL x'g]x'“bf 5'§} k|sf/sf] /f]df~rstf /xG5 .hxf“;Dd b]p;L–e}nf]sf] s'/f 5, of]klg dgf]/~hg Pj+ ;fdflhs ;b\efjsfod ug{] lgs} /fd|f] cj;/ xf], t/b]p;L–e}nf] sfo{qmddf ljutdfb]lvPsf ljs[ltx¿ Efg] /f]Sg}k5{ .h:tf] ls b]p;L–e}nf] v]Ng] gfp“dfdf]6f] /sd hf]xf] ug]{ / To;nfO{df]hd:tLdf p8fpg] k/Dk/fdf ;f]¥x}cfgf kl/jt{gsf] vf“rf] 5 . b]p;L–

o:tf] hgu0ftGqcgf}7f] dfGb}5g\ g]kfnL hgtf vf]qmf] gf/f b]v]/;Qfsf] dftdf /dfp“b}5g\ hgtfsf] 9f8df 6]s]/r'gfjtfsf lsl/of vfGy] hgtfsf gfp“dft/ clxn] s'g} sfo{stf{ klg b]lv+b}gg\ ufp“dfdf}sf oxL xf] cfkm\g} sfo{stf{nfO{ lbP x'G5 kb / ku/Lgof“ g]kfnsf] k'/fg} z}nLdf ck|ToIf u/]sf 5g\ rfs/Lca ufp“ e'n]/ ;x/d} nfluk/] tkfO{+x¿sf] lxt x'G5ptf ljb]zL zlQm, oyfl:yltjfbL;fd' tkfO{+x¿s} lht x'G5xlif{t x'G5g\ ef/t, cd]l/sf clg ;fdGt hlt efÚsfrf]lvg]5g\ ljutdf cft+ssf/Lsf] 6\ofu nfÚsfclg 5'6\nf ku/L tkfO{+x¿sf] eGg] 5}gg\ cft+ssf/Lta kf] algg]5 d'n'ss} cfd"n kl/jt{gsf/Lg eof] s;}sf] 8/, g t ljb]zLsf] s/–s/g t eof] /fhfsf], g t eof] c¿ bnx¿s} 8/agfpg';\ ca l;+xb/af/nfO{ kf6L{s} ;lrjfno / 3/lsg ef8f ltg]{ ca l5§} 5f]8\g';\ a'4gu/k/LIf0f ug{ hgtfn] kfl/lbP Psk6s ;qt/ pgLx¿n] t kfl/;s] b]z / hgtfnfO{ cnkqhgtfsf] cf“vfdf 5f/f] xfNg geg] x'G5 gof“ dGqlgEg] a]nfsf] aQLh:t} xf]nf km]l/ hgu0ftGq .

–jf;'b]j b]jsf]6fd'rf]s–$, ;fpg], uf]/vf

b]p;L–e}nf] sfo{qmddf ljutdf b]lvPsf ljs[ltx¿ eg]/f]Sg}k5{. h:tf] ls b]p;L–e}nf] v]Ng] gfddf df]6f] /sdhf]xf] ug]{ / To;nfO{ df]hd:tLdf p8fpg] k/Dk/fdf ;f]¥x}cfgf kl/jt{gsf] vf“rf] 5. b]p;L–e}nf]sf] gfp“df/fhdfu{df uf8L /f]s]/ k};f dfUg] kl/kf6L klg /f]Sg'k5{.b]p;L–e}nf] sfo{qmddf olt /sd glbO{ x'“b} x'“b}g eg]/s;}n] eG5 eg] Tof] v/fa ;f]r xf]. dgf]/~hgsf nfluv]lng] h'jftf; ;DklQ ;vfk ug]{ dfWod ag]kl5o;nfO{ lg/Gt/tf lbg' cfjZos 5}g.

/Lgfsf] ;f}Gbo{

Go'/f]8sf] lhG; Sofkm], 7d]nsf] h] af/ pgsf kl5Nnf…e]Gr/Ú x'g\ . tL ;a} /]:6'/f“ :jfb tyf km/s…xl:k6fln6LÚsf sf/0f pkTosfsf o'jfk':tfsf] ultnf]uGtJo ePsf 5g\ . l;4fy{ jg:ynL :s'naf6z+s/b]j SofDk; x'“b} c:6«]lnofsf] l;8\gLl:ytljlnod An' :s'n ckm xl:k6\ofln6L, 6'l/Hd PG8lnofhf] Dofg]Hd]G6df cWoog ;s]/ cfPkl5 pgn]…hfef sG;]K6ÚnfO{ 7d]ndf /f]k] . k|wfgsf] hfefclxn] x'ls{P/ kmn lbg] e};s]sf] 5 . skmLsf]jf:tljs dL7f] :jfb / af:gfsf] k|tLs;/x ePsfk|wfg hfefn] Voflt sdfpg'sf] sf/0f df}lvsk|rf/k|;f/ g} xf] eG5g\ . ljZjsk k'm6an–@))@sf] Hj/f] ;+;f/nfO{ g} r9]sf] lyof], Tolt g}a]nf hfefnfO{ pgn] km'6an x]b}{ skmL lkpg]ynf]sf ¿kdf lrgfP . pgsf] efjLof]hgf pkTosfsf ljleGg @):yfgdf hfefsf zfvf;~rfngdf Nofpg' xf] .

h'jf / k6fsfd'St ltxf/e}nf]sf] gfddf /fhdfu{df uf8L /f]s]/k};f dfUg] kl/kf6L klg /f]Sg'k5{ .b]p;L–e}nf] sfo{qmddf olt /sdglbO{ x'“b} x'“b}g eg]/ s;}n] eG5 eg]Tof] v/fa ;f]r xf] .

ltxf/ xfdL ;a} g]kfnLsf] kj{ePsfn] o;nfO{ ljs[ltsf] hfnf]af6arfpg' cTofjZos 5, h;sf] klxnf]sbd h'jf / k6fsfd'St ltxf/x'g;S5 . g/fd|f s'/f x6fP/ klg/fd|f s'/fnfO{ ckgfp“b} ltxf/nfO{pTs[i6 / cg's/0fof]Uo rf8sf ¿kdfefjL k':tf;Dd lg/Gt/tf lbg;lsG5 . xf]Og eg] ljs[ltsf sf/0fxfd|f rf8kj{x¿k|lt ljt[i0ffl;jfos]xL hfUg ;Sb}g .

—ljZjdl0f clwsf/L

;fOa/ un{

k|wfgdGqLh:tf ] pRr/fhg}lts sfo{sf/L kbdf k'u]sfJolQmn] h'g b]zdf uof] ToxLb]znfO{ lkm6 x'g] wf/0ff k|s6ug'{ /fd|f] xf]Og .

lul/hfk|;fb sf]O/fnfdfcf]jfbLnfO{ ;fgf] s]xL

x'“bf cgldg af]Ng], dfcf]jfbL;]gfsf lzlj/df s]xL x'“bf p;n]t'?Gt b]Vg] t/ dfcf]jfbLaf6xhf/f}+ hgtf kLl8t x'“bf 6'n'6'n'x]/]/ a:g] <–;'zLn sf]O/fnf, g]kfnL sf+u|];

…dfcf]jfbLÚ k'R5/ xf]Og,xfd|f] klxrfg xf] .–df]xg j}B, g]tf, g]skf dfcf]jfbL

dfcf]jfbL n8fs'x¿sf]lzlj/df o'4sf] tflnd lbO“b}5 .–k|sfzz/0f dxt, g]kfnL sf+u|];

dfcf]jfbL n8fs'nfO{ s'g}klg xfntdf g]kfnL ;]gfdf;dfof]hg ug{ lbO“b}g .

–ljhos'df/ uR5bf/, dGqLljutdf ePsf] ;xdltljk/Lt

sf+u|];n] ;]gf ;dfof]hgsf] lj/f]w ug'{hgfb]zljk/Lt xf] .

–/fdaxfb'/ yfkf, /IffdGqL;t{sf cfwf/df jftf {

-dw]zsf ;z:q ;d"x;“u_ x'“b}g .–jfdb]j uf}td, u[xdGqL

k|r08sf] s'/fnfO{ xfjfdfkm\o'hg ub}{5' .

–uf]ljGbbf; >]i7, pBf]uklts]6L dfG5] x'“, s]6fx¿ kl5

nfU5g\, of] :jfefljs klg xf] .gd|tf >]i7, rnlrq gflosf

pHofnf]tkm{ nfuf}+‘td;f]df Hof]ltu{do’ cyf{t\ cGwsf/af6 pHofnf]tkm{ 8f]¥ofpm,

of] k"jL{o bz{gsf] dGq xf] . hf]–s;}sf nflu klg ;dfg ¿kn] nfu"x'g] of] dGqn] dflg;nfO{ ;b}j cGwsf/af6 pHofnf]tkm{ ofqf ug'{k5{eGg] k|]/0ff lbG5 . of] ;ftf lxGb" ;dfhn] pHofnf]sf] kj{ ltxf/cyf{t\ bLkfjnL dgfp“b}5 . bLkfjnL;“u uf“l;Psf ;f+:s[lts Pj+;fdflhs cfVofgx¿ h]–h:tf eP klg To;n] lbg] ;Gb]z eg]sf] Pp6}xf], xfdL ;a}n] hlxNo} klg c"Wof/f]af6 pHofnf]tkm{, c1fgtfaf61fgtkm{, cefjaf6 ;d[l4tkm{, cf;'/L k|j[lQaf6 dfgjtftkm{sf] ofqfnfO{lg/Gt/tf lbg'k5{ . pHofnf] hlt vf]Hof] Tolt hfHjNo x'“b} hfG5,1fgsf] s'g} ;Ldf x'“b}g, ;d[l4tkm{sf] ofqf slxNo} /f]lsg' x'Gg,dfgjtfnfO{ kl/efiffsf] ;f“3'/f] 3]/fdf af“Wg ;ls"b}g eGg] dfGotfnfO{:d/0f ug{ xfdL x/]s jif{ bLkfjnL dgfp“5f}+ . bLkfjnLsf cj;/dfxfdLaf6 ul/g] x/]s sfo{n] hut\sf] sNof0fsf nflu dflg;af6x'g'kg] { sfdx¿sf] :d/0f u/fp“5 . sfuk"hfsf] cy{ ;“rgfsf]cfbfg–k|bfgnfO{ ul/g] ;Ddfg xf ] eg], s's'/k"hfsf] cy{;'/Iffsf] cjwf/0ff;“u uf“l;Psf] 5 . To;}u/L ufO{k"hfn]dft[;QfnfO{ cfb/ ul/g'k5{ eGg] ;Gb]z lbG5 eg] uf]?k"hfn]ls;fgx¿sf] ;d[l4sf] cfx\jfg u5{ . efO6Lsfn] ;dfhdf bfh'efOPj+ lbbLalxgLx¿nfO{ glhs Nofpg 7"nf] d4t k'¥ofp“5 .

bLkfjnLsf oL ljljw kIf cfkm}df k"0f{ 5g\ . o;sf k"0f{tfnfO{dflg;n] e}nL / b]p;Ldfkm{t ;dfhsf] x/]s kf6f];Dd k'¥ofpg] sfdul//x]sf x'G5g\ . ;'v–;d[l4sf nflu dfgj;dfh ;[li6sf] cflbsfnb]lvg} ;lqmo 5 . ;fdflhs ;f}xfb{tfsf] lj:tf/sf nflu dflg;n]bLkfjnLnfO{ Pp6f dfWod agfPsf] 5 . bLkfjnL;“u s'g} vf;wd{ljz]ifsf] ;fOgf] uf“l;P klg o;n] lbg] ;Gb]zdf ;du| dfgjhfltsf]sNof0f lglxt 5 . o; sf/0f klg xfdLn] bLkfjnLnfO{ o;sf];f+:s[lts dxŒjsf ;fy dgfpg'k5{, t/ clxn] ;dfhdf wg /zlQmsf] cf8Da/ k|bz{g ug{ klg bLkfjnLnfO{ Pp6f cj;/sf ¿kdflnPsf] kfOG5 . of] unt k|j[lQ xf] . h'g rf8n] ;a} lsl;dsf untk|j[lQlj?4 ;r]t x'g dflg;nfO{ k|]l/t u5{ ToxL rf8nfO{ unt 9+un]dgfpg vf]Hg' ;+:s[ltsf] pkxf; dfq ge} dflg;sf] r]tgf dw'/f] x'“b}uPsf] 5 eGg] ;+s]t klg xf] . t;y{ xfdL ;a}n] bLkfjnLsf] ;f+:s[ltstyf ;fdflhs ;Gb]zsf] yk ckJofVof x'g glbg]tkm{ ;r]t x'g'k5{ .

bLkfjnLsf ;fy} g]kfnLx¿s} b'O{ hftLo ;d"xn] o;} ;ftfDx k"hf / cfufdL ;ftf 57 kj{ klg dgfp“b} 5g\ .g]jf/x¿n] dgfpg] Dx k"hf, ljz]ifu/L t/fO{ If]qdf dgfOg]57 tyf bLkfjnLsf] cj;/df xfdL xfd|f ;d:t kf7s,lj1fkgbftf Pj+ z'elrGtsx¿nfO{ pHofnf]tkm{sf] ofqfsf nfluxflb{s z'esfdgf JoQm ub{5f}+ †

tl:a

/ M

O{g;

f 86s

d

Page 5: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 %

tkfO { + cfkm "nfO { c~hnLdf:s], c~hnL k|wfg / c~hnLlbbLdWo] s'g gfdaf6 ;Daf]wg u/]sf]dg k/fpg'x'G5 <

>Ldfg \; “usf ] gftf w ]/ }cl3 6'l6;Sof] . To;}n] c~hnLk |wfg klg x/fO;Sof ] .df:s]sf] 3/df hlGdPsLn] d df:s]g} x'“ . To;}n] c~hnL df:s] eGg;Sg'x'G5 . ;fj{hlgs ¿kdf dc~hnL lbbL g} x'“ .

qmflGtsf/L b]lvg dfOtLsf] y//fVg'ePsf] xf] <

xf]Og . qmflGtsf/L eg]sf] s]xf], dnfO{ yfxf 5}g . d hGd“bfdf:s] eP/ hlGdPsf sf/0f c¿y/ /fVg] ?lr nfu]g . s;}sf]cjx]ngf ug{ d}n] dfOtLsf] y//fv]sf] xf]Og .

tkfO { +n fO { lrGg ] x¿ s ]eG5g\ eg] tkfO{+ klxn]b]lv g} r'krfk;dfh;]jf ug{ ?rfpg'x 'G5 .;dfh;]jfh:tf] dxŒjk"0f{ sfd t ;a}nfO{yfxf x'g] u/L ug'{kg]{ xf]Og / <

;dfh;]jf cfWoflTds sfdxf] . cfWoflTds r]tgf ePsf]dflg;n] cfkm\gf] k'?iffy{ c¿nfO{b]vfpg rfx“b}g . ;]jf / wd{ c¿nfO{b]vfP/ ug'{ kfv08 xf] .

s]sf nflu ;dfh;]jf ug'{x'G5 <cfkm\gf] v';Lsf nflu . d]/f

sf/0f c¿ v';L ePsf] yfxf kfp“bfdnfO{ klg v';L nfU5 . d o;}sfnflu hlGdPsL x'“ eGg] nfU5 .

clxn];Dd tkfO{+n] ug'{ePsf]d'Vo ;dfh;]jf s] xf] h:tf] nfU5 <

d}n] ;fj{hlgs ug{nfosTo:tf] s]xL u/]h:tf] nfUb}g . h]u/]+, cfkm\gf] v';Lsf nflu u/]+ .cfkm\gf nflu u/]sf] sfd ;fj{hlgsug'{ /fd|f] xf]Og .

dflg;x¿ jL/ c:ktfndfkmflnPsf /f]uLx¿sf] pkrf/ ug]{ sfddftkfO{+sf] 7"nf] of]ubfg 5 eG5g\ lg <

;]jf / wd{ c¿nfO{ b]vfP/ ug'{ kfv08 xf]x/]s dflg;sf cf–cfkm\g} l;4fGt x'G5g\. sf]xL rrf{sf

nflu af“R5g\ eg] sf]xL af“Rgsf nflu rrf{df cfO/xG5g\. oBlks]xL JolQm oL b'O{ l;4fGteGbf km/s z}nLn] af“lr/x]sf 5g\.c~hnL df:s] o:t} km/s JolQmTj x'g\. pgL g t rrf{sf nflusfd ul//x]sL l5g\, g t sfd u/]sf ;a} s'/f aflx/ cfpg'k5{eGg] dfGotf /flV5g\. ;fj{hlgs :yfgdf efO6Lsf nufpg]rng a;fn]sf sf/0f jif{df PskN6 pgL ;~rf/–dfWoddf5fp“l5g\. jif{el/ pgL o;}u/L ljleGg ;]jf / wd{sf sfdul//x]sL x'lG5g\ t/ To;sf] rrf{ s;}n] ub}{g, g t pgL o;nfO{;fj{hlgs ug]{ ?lr g} /flV5g\. r'krfk sfd ug]{ dfGotf /fVg]c~hnL df:s]sf] ;fj{hlgs efO6Lsfn] eg] cfjZostfeGbfa9L rrf{ kfPsf] 5.

ul/a;“u k };f gePkl5cfkm\gf /f]uL 5f]/f–5f]/L tyf a"9fa'af–cfdfnfO{ c:ktfndf NofP/5f]8\g] rng /x]5 . d To:t} kmflnPsf/f]uLx¿sf] pkrf/df ;+nUg 5' . !)jif{hlt ;lqmo ¿kdf o:tf /f]uLsf]pkrf/ u/fP/ 3/ k7fP“ .

clxn] klg o:tf /f]uL cfp“5g\ <klxn]sf] t'ngfdf g]kfndf

ul/aL 36]/ xf] ls /f]uL cfdf–a'afjf 5f]/f–5f]/LnfO{ o;/L km\ofSg' x'“b}geGg] r]tgf hfu]/ xf], clxn] o:tf/f]uL sd e]l6G5g\ . jL/ c:ktfnk|zf;gnfO{ a]jfl/;] /f]uLsf] pkrf/ug]{ Joj:yf ldnfpg cg'/f]w u/]kl5clxn] c:ktfnn] g} pkrf/ ug{yfn]sf] 5 . s]xL ;d:of cfof] eg]d cfkm}+ pkl:yt eP/ ;d:of;dfwfg u5'{ .

c:ktfndf x'g] ;d:of 3/a;]/ yfxf x'G5 / <

c:ktfndf ;a }n ] b ]Vg ]:yfgdf d]/f] gfd / 6]lnkmf]g gDa/6f “ :g nufPsL 5 ' . ;d:ofk/]sfx¿n] dnfO{ kmf]g u5{g\ .

ul/asf 5f]/fx¿sf] ;fd"lxsj|taGw tyf g]jf/ ;d'bfosf5f ]/ Lx¿sf ] a ]nljjfx klgul/lbg'x'G5 xf] <

xf], k};f gePs} sf/0f jfcGo s'g} sf/0fn] j|taGw, ljjfxug{ gkfpg] s'/f ;'Gbf dnfO{g/dfOnf] nfU5 . ca k|To]s jif{lglZrt ;dodf ;fd"lxs j|taGwtyf a]nljjfxsf] sfo{qmd rnfp“5' .

;fd"lxs efO6Lsf ug]{ rng;dfh;]jf xf] ls wfld{s sfo{ <

s'g } klg sfd ub F { of ];dfh;]jf xf], of] wd{ xf] eg]/ d5'6\ofp“lbg“ . jf:tjdf d}n] cfkm"nfO{v';L nfUg] sfd u/]sL x'“ . ;fd"lxsefO6Lsf klg cfkm"nfO{ cfgGb nfUg]sfd xf] .

oL sfdsf nflu cfly{s;|f ]t sxf“af6 h'6fpg'x'G5 <

cfkm\g} sdfOaf6 u5'{ . cfkm"n]ug]{ sfdsf nflu c¿;“u k};f dfUg'/fd|F] s'/f xf]Og . a? yf]/} sfd u5'{ t/cfkm\g} v'6\6fdf pleP/ u5'{ .

;fd"lxs efOl6sfdf 6Lsfnufpg]x¿nfO{ s]–s] lbg'x'G5 <

sf“rf] wfuf]sf] dfnf, kf“ry/Lsf ld7fO{, kf“r y/Lsf kmnkm"ntyf !)–!@ y/Lsf d;nf lbG5' .ljlw–ljwfgk"j {s k"hf u5' { .uf]/vgfy afafnfO{ ;fIfL /fv]/ efOagfp“5' .

g ]k fnL k/Dk/fcg ';f/

efOk"hfkl5 lbbLnfO{ blIf0ff lbg]rng 5, tkfO{+ efOx¿n] lbPsf]blIf0ff lng c:jLsf/ ug'{x'G5, o;n]lgod ldr]sf] 7xb}{g <

blIf0ff lnP“ eg] To;n] untcy{ nfUg ;S5 . d}n] lng] t dfof xf] .cfh d}n] xhf/f}+ efOsf] dfof kfPsf]5' . blIF0ff lnP/ d pgLx¿sf] dfofsf]ckdfg ug{ rfxGg“ .

Ps hgf efOnfO{ 6Lsf nufp“bfslt vr{ x'G5 <

efO6Lsf Xboleqsf] dfofb]vfpg] ;+:sf/ xf] . o;nfO{ k};fdftf}ng' plrt x'“b}g . olt vr{ nfU5eg]/ ;fj{hlgs ubf{ lbbLsf] vr{u/fpg' x'“b}g eGg] efj hfu]/ 6Lsfnufpg gcfpg ;S5g\ . dfofnfO{k};fdf tf}ng' /fd|F] xf]Og .

clxn ];Dd slt efOagfpg'eof] <

k|To]s jif{ @ ;ob]lv # ;ohgfnfO { 6Lsf nufOlbG5 ' .h;sf] lgwf/ vfnL x'G5, hf] dk|lt>4f /fV5g \ , ;a }nfO { 6LsfnufOlbG5' . ljb]zaf6 g]kfn 3'DgcfPsf ko{6sx¿ klg d;“u 6LsfyfKg cfOk'U5g\ .

tkfO { +; “u 6Lsf nufpgPdfn ]sf dxf;lrj emngfyvgfnb]lv sf+u|];sf g]tf;Dd cfp“5g\,o;n] /fhg}lts zlQmlt/ tflgPsf]b]lvG5 lg <

>4fn ] 6Lsf nufpgcfpg]x¿nfO{ d}n] ;Ddfg ug'{k5{ .oBlk d Pdfn], dfcf]jfbL, sf+u|];,/fhfjfbL s]xL klg xf]Og . d Pp6Lg]kfnL dlxnf dfq x' “ . d;“udfcf]jfbL / /fhfjfbL klg 6LsfyfKg cfp“5g\ . 6Lsf nufpg]x¿d]/f] >4fdf uf“l;Psf efOx¿ x'g\,s'g} zlQmzfnL kbdf k'u]sf JolQmxf]Ogg\ .

o:tf] sfdsf nflu tkfO{+nfO{s;n] k|]/0ff lbG5 <

uf]/vgfy afafn] .k|ToIf ¿kdf lbg'x'G5 <dflg;x¿ ljZjf; gug{ ;S5g\ .

oBlk dnfO{ pxf“n] a]nf–a]nfdf lgb]{zglbg'x'G5 . d}n] sltk6s pxf“sf] k|ToIf–ck|ToIf bz{g kfPsL 5' .

atfpg ldNg] s'g} 36gf 5 ls <O{Zj/sf] cfzLjf{b kfP“ eg]/

;dfhdf cfkm"nfO{ 7"nf] b]vfpg]x¿sf];+Vof 7"nf] 5 . d;“u w]/} 36gf ePklg ;fj{hlgs ug{ ldNb}g .

o;f] eGf]/ cem 7"nf] b]lvg]k|of; ePg / <

cK7Øf/f]df kfg' {eof] . noltrflx“ eG5' . d Pp6L ;fwf/0fdlxnf x'“ . #) jif{b]lv nuftf/k|To]s ;f]daf/ d uf]/vgfysf] k"hfu5'{ . d]/f] k"hf 5]lsg] u/L clxn];Dddlxgfjf/L ePsL 5}g . s] of]rdTsf/ xf]Og < o:tf w]/} s'/f

uf]/vgfy afafn] lbg'ePsf] 5 .;fj{hlgs efO6Lsf ug] {

lgb] {zg klg uf]/vgfy afafn]lbg'ePsf] xf] <

xf], pxf“s} lgb]{zg / ljlw–ljwfgdf efO6Lsf nufp“5' .

kl/jf/df sf]–sf] x'g'x'G5 <Pp6f 5f]/f, a'xf/L / d . 5f]/f–

a'xf/L cd]l/sfdf lrlsT;s 5g\ . doxf“ bfOsL 5f]/L, gfltgLx¿;“u a:5' .

3/;“usf] s'g} gftf <5}g .c+z lng'ePg <;a} dlxnfn] cfkm\g} v'6\6fdf

pleg] k|of; ug'{k5{ . d}n] klgcfkm\g} v'6\6fdf pleP/ 5f]/fnfO{k9fpg ] , x 'sf {pg ] sfd clg;dfh; ]jf u/ ]sL x ' “ . c¿dlxnfx¿n] klg cfkm\gf nflu cfkm}sfd ug'{k5{ eGg] d]/f] dfGotf 5 .

5g\ . cfkm"x¿nfO{ /]l8of]sf>f]tfn] dfq ge} sfo{qmd ;~rfns/ ufos–uflosfx¿n] ;d ]t/fd|f];“u lrGg] tyf pgLx¿;“uljutdf lgoldt ;Dks{df /x]sf]b'j} bfh'efOsf] cg'ej 5 .

To;tfsf kfgk;n ]b ] lv8fS6/, OlGhlgo/, jlsn;Ddn]uLtsf] cg'/f]w u/]/ cfkm"nfO{ rlr{tagfpg] k|of; ug]{ u/]sf] s'af{gatfp“5g\ . …of] ;Ddfghgs sfdlyof], o;af6 klAns l/n];g Pj+klxrfg aGYof],Ú –pgn] yk] .

Psk6s Ps c1ft JolQmcfkm"nfO{ s'af{g xjf/L atfp“b} /]l8of]g]kfndf k|j]z u/L Toxf“ ;a};“ulrghfg Pj+ cfltYo :jLsf/ u/Lem'SofP/ uPsf] 36gf ;'gfp“b} kl5cfkm" Toxf“ hf“bf pQm /x:o >Lk|wfgaf6 v'n]sf] s'af{g atfp“5g\ .

Tolt v]/sf plbodfg /xfnsf :yflkt ufos–uflosfx¿n]cfkm"nfO{ k6s–k6s cfkm\gf] uLtsf]cg'/f]w ul/lbg cfu|x u/]sf] :d/0fub}{ s'jf{g cfkm"n] Toltv]/ plbtgf/fo0fsf] klxnf] lxGbL lut-…pGgL; la;Ú rnlrqsf] Ps lut_sf] cg'/f]w cn OlG8of, ljljwef/tLh:tf /]l8of]df b}lgsh;f]k7fPsf] / cfkm\gf ] cg'/f ]wdfplbtsf] pQm uLt k6s–k6s

ah]sf] cg'ej ;'gfp“5g\ . …Toltv]/ dfq ge} !)–!% jif{ cl3;Ddklg plbtn] dnfO{ /fd|};“u lrGy],ca t pgL ;f¥x} Jo:t 5g\, dnfO{;Dem]s} 5g\ jf la;L{ ;s] eGg;lSbg,Ú –pgn] yk] .

/]l8of] g]kfnsf] :6'l8of]dfk'uL tLg k6s ljleGg sfo{qmdsfnflu cGtjf{tf{ lbO;s]sf k|fWofkss'af{g clxn] 5f]/f km/dfg;“ucfkm\gf cg'ej af“8\g] / ;'emfj lbg]sfd u5{g\ . uLlt cg'/f]w dfq ge}/]l8of] cGtfIf/L z}nLsf cGosfo{qmdx¿df klg lgoldt efulng] s'af{gn] Toltv]/ uLtx¿sf]Og;fOSnf]k]l8of g} tof/ kf/]sflyP . $ ;o k[i7 nfdf] pQmOg;fOSnf]k]l8of pgn] rnlrqxndf rnlrq x]/]/} tof/ kf/]sflyP . gof“ rnlrq x]g{ hf“bf sfkL–snd ;“u} nfg' / pQm rnlrqsf;+uLtsf/, uLtsf] klxnf] k+lQm /ufos–uflosf cflbsf] gfd n]Vg'pgsf] lbgrof{ g} ePsf] lyof] .t/ @)%) ;fnkl5 pQmOg;fOSnf]k]l8of gi6 eP/ uPsf]dfpgnfO{ clxn] ;f¥x} ys ys nfu]sf]5 . s 'af {g eG5g \— …Tof ]Og;fOSnf]k]l8of s;} g s;}nfO{t cjZo sfd nfUYof] .

—z+s/ cfrfo{

jL/uGh— dflg;sf ;f}vy/L–y/Lsf x'G5g\ . slxn]sfxL+JolQmsf] ;f}vn] p;nfO{ /fli6«o:t/df dfq geO{ cGt{/fli6«o :t/d};d]t rlr{t agfOlbG5 . o;/Lcfkm\gf] k[ys\ ;f}vsf sf/0f /fli6«o–cGt/f{li6«o :t/df rrf{df cfpg;kmn JolQm x'g\ jL/uGh uxjfsf$* jifL{o s'af{g xjf/L .

#) / $) sf] bzsel/ /]l8of]g]kfnb]lv cn OlG8of /]l8of], ljljwef/tL, /]l8of] >Ln+sf, /]l8of]kfls:tfg, /]l8of] v;f{ªsf ;fy},uf]/vk'/, k6gf / nvgpaf6 k|;f/0fx'g] cfsfzjf0fL /]l8of]df s'g} klguLt ahfOlbg cg '/f ]w ug ] {>f]tfx¿sf] k+lQmdf jL/uGh uxjfsfs'af{g xjf/L, a]ud tfhdf xjf/L,/xdfg xjf/L, km/dfg xjf/L tyfOd/fg xjf/Lsf ] gfd emG8 }lgoldth:t} ;'Gg ;lsGYof ] .Toltv]/sf] Ps dfq dgf]/~hgsf];fwg /]l8of]df aHg] k|foM ;a}g]kfnL tyf lxGbL uLtsf] cg'/f]wdfxjf/L kl/jf/sf ] gfd ;'lgg';fdfGoem}+ nfUYof] .

%) sf] bzsel/ of] qmd e+uePsf] cg'ej ;a}n] u/]sf lyP,t/ ^) sf] bzs ;'? ePnuQ} of]qmd k'gM ;'? ePsf] 5 . ca :yfgLoPkm=Pd=x¿df Dffq ge} /]l8of]

xjf/L kl/jf/sf] ‘cg'/f]w k/Dk/f’

g]kfn, sflGtk'/ 6]lnlehg, Od]hRofgn, g]kfn jfg cflb 6]lnlehgRofgnx¿df ltg} s'af{g xjf/Lsf@! jifL{o 5f]/f km/dfg xjf/Lsf]gfd ;'Gg kfOG5 . Toltv]/ a'afs'af{gn] cfkm\gf] vfhf vr{ s6fP/x 'nfsaf6 ^ k };f b ] lv ^)k};f;Ddsf] xjfO{kq, kf]:6sf8{ tyfa 's kf ] :6af6 b ]z ljb ]zsf/]l8of]x¿df cg'/f]w k7fp“y] eg]clxn] 5f]/f km/dfgn] df]afOnP;PdP; / O–d]naf6 cg'/f]wul//x]sf 5g\ .

5f ]/fn ] cfkm \gf ] cg'/f ]w

k/Dk/fnfO{ Ao""“tfPsf]df a'jf s'af{gcToGt v';L 5g\ . jL/uGhsf]7fs'//fd sn]hdf #) jif{b]lv ;]jf/ts'af{g xjf/L afWotfjz uLltcg'/f]wsf] cfkm\gf] ;f}vnfO{ lj/fdlbPsf] atfp“5g\ . ;'?df sn]hdfn]vfkfnsf ¿kdf sfo{/t /x“bfpgnfO{ s'g} ;d:of lyPg, t/ @)%)b]lv ;xfos k|fWofkssf ¿kdf ToxLsn]hdf k9fpg yfn]kl5 ljBfyL{x¿n]cfkm"nfO{ cfkm\gf] pQm ;f}vsf af/]dfcg]s y/L k|Zg tyf lh1f;fx¿t]:of{pg yfn]kl5 afWo eP/ cfkm\gf];f}vnfO{ bafPsf] xjf/L atfp“5g\ .

oL afa'–5f]/feGbf klxn]xjf/L kl/jf/df csf{ Ps JolQmn]uLlt cg'/f]wsf] k/Dk/f a;fn]sflyP . s'af{gsf bfh' tyf km/dfgsf7"nf] a'af ̂ ^ jifL{o ;'n]dfg xjf/Ln] .; 'n ]dfgsf ] ;dodf kl5Nnf ];dodf h:tf ] 3/3/} / ] l8of ]gePsfn] pgn] efO s'af{ghlt rrf{kfpg ;s]sf lyPgg\ .

/]l8of]df uLt cg'/f]w ug]{;f}vn] cfkm"x¿nfO{ rlr{t agfPsf]tLg} hgf Ps} :j/df atfp“5g\ .Tolta]nf s'af{gnfO{ e]6\g egLef/t / g ]kfnsf dflg;x¿jL/uGh;Dd cfOk'Uy] eg] s]xLdlxnf kqldq /utn] n]v]sf]kq;d]t k7fp“y] .

;'?df bfh' ;'n]dfgn] cfkm\gf]gfd;“u} efO{ s'af{gsf] gfd klg uLltcg'/f]wsf nflu k7fOlbg] u/]sf]dfkl5Nnf] ;dodf cfkm\g} cl:tTj /JolQmTj cfkm}+n] agfpg'k5{ eGg] ;f]rknfPkl5 cfkm"n] cfkm" / kl/jf/sf cGo;b:ox¿sf] gfd ;lxtsf] cg'/f]w kqk7fpg yfn]sf] s'af{g atfp“5g\ .

@) sf] bzsel/ cg'/f]wsfo{df tNnLg ;'n]dfg efO s'af{gn]#) sf] bzsb]lv :jtGq ¿kdfcg'/f]w k7fpg yfn]kl5 cfkm"n]lj>fd lnPsf] atfp“5g\ . ;'n]dfgxfn g]kfnL sfu|]; k;f{sf sf]iffWoIf

Page 6: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 ^

gePsf] s'/f s;/L xf] eGg] <sf/fuf/ k|d'v Pj+ u[xdGqfnosf pk;lrj z+s/ cof{n lgs}

lbSs / x}/fg b]lvPsf lyP . laxfg}b]lv y'k|} ;~rf/sdL{;“usf] e]6sfsf/0f pgsf] d'8 ckm lyof] . oBlk pgn] xfd|f k|Zgsf] ;fdgf u/]] M

zf]e/fh / lglxtfsf] ljjfx u/fpg'eof], x}g t <cof{n M -emf]lSs+b}_ Tof] lbg ;of}+ aGbL / pgLx¿sf lgs6sf

JolQmx¿n] 6Lsfsf] cfbfg–k|bfg u/] . Ps–csf{nfO{ 6Lsf nufp“bfljjfx u/]sf] dflgG5 eg] ;a}n] ljjfx u/]sf] eGg'k¥of] .

kqklqsfdf pgLx¿n] ljjfx u/]sf] s'/f k|sflzt ePsf] 5 lg t <cof{n M of] ;a k|rf/ dfq xf] . zf]e/fh Pj+ tL alxgL

-lglxtf_ n] ;~rf/sdL{ / xfd|f] e]hfk|mfO{ ul//x]sf 5g\ . gePsf]s'/fnfO{ s;/L xf] eGg] < o:tf] cgu{n ;dfrf/n] xfd|f] b}lgs sfddfafwf dfq k'¥ofp“5 .

lglxtf t kf]t] / d+un;“q nufP/ ev{/ zf]e/fhnfO{ e]6]/ uOg\ t <cof{n M -xNsf d':s'/fp“b}_ x/] lzj, dflg;nfO{ slt cfOl8of

cfp“bf /x]5g\ . crDd 5 af < gf}6+sLsf] klg xb x'G5 . aflx/af6}nufP/ cfPsL xf]lng\ .

lxGb" wd{ / ;+:sf/sf] lvNnL p8fpg] u/L s;}n] TolQs} d+un;“q nufp“b}gg\ lg <

cof{n M v}, of] ;a nfdf] syf yfxf ePg . ljjfx ePsf] eP, xf] eGbfdnfO{ s'g} ;hfo x'“b}g Sof/] . gePsf] s'/fnfO{ s;/L xf] eGg' <

of] ;a ug{nfO{ zf]e/fh / lglxtfnfO{ lgs} :jtGqtf lbg'ePsf]5 ls Sof xf] <

cof{n M o:t} cgfxssf] k|rf/ / sf/fuf/sf] lgod ljk/Ltultljlw u/]sf sf/0f zf]e/fhnfO{ k'?if aGbLu[xsf] klg 5'§} uf]n3/dfs8f ;'/Iffsf ;fy /fv]sf 5f}+ . lglxtfnfO{ klxn]em}+ k|To]s lbgzf]e/fh;“u e]6\g lbPsf 5}gf}+ . pgn] ;ftfsf] b'O{ lbg cfOtaf/ /a'waf/ dfq e]6\g kfp“l5g\ .

k[i7 ! af6 hf/LWofgsf af/]df k':ts klg n]lv;s]sf]5' . d pgnfO{ x/]s lsl;dn] v';L /;Gt'i6 /fVg ;Ifd 5' .

sf/fuf/leq ;do s;/LlaT5 t <

zf]e/fh M laxfg p7]/ Wofg/ Jofofd u/]kl5 aLaL;L /;LPgPgsf ] ;dfrf/ x ]5 ' { .

o:tf s'/f oxf“ dfq p7\5

aflx/af6 c+u|]hL kqklqsf dufP/k9\5' . n]Vg]–k9\g] afgL 5 . d}n]Pp6f k':ts n]v]/ ;s]+ . k|mfG;af6rf“8} k|sfzg x'“b}5 . Tof] k':tssf]gfd / ;fdu|Lsf af/]df d clxn]s]xL elGbg“ . csf]{ k':ts klg n]Vg]d'8df 5' .

h]ns} vfgf vfg'x'G5 lsaflx/af6 Nofpg'x'G5 <

sf/fuf/df aGbL e]63f6df s8f ;'/Iffsf7df8f}+– xTofsf cleo'Qm

k|mfG;]nL gful/s rfN;{ zf]e/fhu'?d'v / g]kfnL o'jtL lglxtfljZjf;sf] ;DaGwdf cfwf/xLg Pj+e|fds ;"rgf ;Dk||]|]if0f e}/x]sf] sf/0fb ]vfP/ s ] Gb | Lo sf/fuf/cfjthfjtdf s8fO ul/Psf] 5 .

sf/fuf/ k|zf;gn] uDeL/k |s [ ltsf ck/fwsf cleo'Qmzf ]e/fhnufotsfnfO { e ]6 \g;~rf/sdL{n] ;d]t cfkm" sfo{/t;~rf/dfWodsf] lnlvt kq lnP/cfpg'kg]{ :ki6 kf/]sf] 5 . sf/fuf/sfof{no k|d'v z+s/ cof{n eG5g\—…e]6\g cfpg]n] sfdsf] k|of]hgv'nfpg'k5{ .Ú sf/fuf/df zf]e/fhnfO{e]6\g] axfgfdf unt lgot / :jfy{lnP/ cfpg]nfO{ lgoGq0f ug{ of] sbdrflnPsf] pgn]] atfP . cof{n eG5g\—…o;n] jf:tljs / oyfy{k/s;dfrf/ ;Dk|]if0fdf eg] cK7]/f] kb{}{}g .Ú

s ]x L dlxgfb ] lv k | ]d

ul//x]sf ̂ $ jifL{o zf]e/fh / @)jifL{of lglxtfn] ljhofbzdLsf]lbg 6Lsfsf] df}sfdf ljjfx u/]sf]va/ ;fj{hlgs ePkl5 sf/fuf/k|zf;gn] o:tf] s8fO u/]]sf] xf] .zf]e/fh #@ jif{cl3 g]kfndf b'O{ko{6ssf] xTof u/]sf] ;jf]{Rrcbfntdf ljrf/fwLg d'2fsf] cleof]udfy'gfdf 5g\ . y'gfd} /x“bf pgsf] cfkm\gLsfg'g Joj;foL zs'Gtnf yfkfsL5f]/L lglxtf;“u ;Dks{ ePsf];fj{hlgs ePsf] 5 .

…lgjf{w, lgikIf / jf:tljs;dfrf/sf nflu ;~rf/dfWodnfO{o:tf] ;+j]bgzLn 7fp“df ;xh kx'“rlbPsf xf},Ú cof{n eG5g\— …s]xL;~rf/dfWod / n]vsn] sf/fuf/Pj+ d'n'ss} 5lj laufg]{ vfnsf;dfrf/ k|jfx ul//x]sfn] s8fOug{ afWo ePsf xf}+ .Ú cof{nsfcg';f/ lglxtfem}+ cGo JolQmn];d]t zf]e/fhnfO{ ;ftfsf] b'O{

k6s cfOtaf/ / a'waf/ dfq e]6\gkfpg]5g\ . o;cl3 e]63f6df o:tf]s8fO ckgfOPsf] lyPg .

…uDeL/ k|s[ltsf ck/fwsfcleo'Qm;“u s;}n] s'/fsfgL ubf{sf/fuf/sf s]xL ;'/IffsdL{sf] clgjfo{pkl:ylt x'g]5,Ú cof{nn] eg]— …o;n]xfdLnfO{ klg cg'udgdf ;xof]u x'g]5,s] ug]{ a'l4hLjLx¿n] v'nf kfs{ /sf/fuf/sf] e]b 5'6\ofpg g;Sbfo:t} sbd p7fpg'k5{ .Ú

s]xL :jb]zL / ljb]zL;~rf/dfWod Pj+ n]vsn] zf]e/fhn]sf/fuf/leq !$ hgfsf] pkl:yltdfljjfx u/]sf], zf]e/fhn] lglxtfnfO{cfln+ugdf af“w]/ r'Dag u/]sf], leq}/]8 jfOg lkpg] u/]sf], k|mfG; /O6fnLaf6 cfoft ul/Psf] kmf:6km'8vfg] u/]sf] km];g 6]lnlehg x]g]{u/]sf] ;dfrf/x¿ k|sfzg Pj+k|;f/0f ul//x]sf]df tL ;a} e|fdsePsf] sf/fuf/ k|zf;g atfp“5 .

h'g;'s} :t/sf] aGbL ePklg sf/fuf/leq dlb/f ;]jgk"0f{tof k|ltaGw /x]sf] cof{nn]hfgsf/L lbP . cem rfN; {zf]e/fhnfO{ k'?if aGbLu[xsf]uf]n3/sf]] s8f ;'/Iff lgu/fgLdf/flvPsf] k|:6 kfb}{ cof{n eG5g\—…uf]n3/df vt/gfs vfnsf kf“r–5 aGbLnfO{ 5'§} /flvG5, pgLx¿nfO{/flt aflx/ cfjt–hfjt ug]{ /cGo aGbL;“u 3'nldn;d]t ug{lbO“b}g .Ú leq vl6Psf ;'/IffsdL{sf]cg'dlt glnO{ pgLx¿ zf}rfno;d]thfg gkfpg] cof{nn] atfP . vfgf/ ;"rgfsf] xsdf pgLx¿nfO{ s]xL5'6 lbOPsf] cof{nn] :jLsf/ u/] .pgLx¿nfO { cfkm \g f ] vr {df6]lnlehg NofP/ x]g]{ / aflx/af6vfgf dufP/ vfg lbPsf] cof{nn]atfP . cof{n eG5g\— …;'/Iff hf“r/ lgu/fgLdf dfq pgLx¿n] vfgfvfg / 6]lnlehg x]g{ kfp“5g\ .Ú

zf]e/fh M dnfO{ g]kfnL vfgflgs} dg k5{, t/ h]nleqsf] vfgfTolt :jflbnf] x'“b}g . d t cfkm\g}k};fn] aflx/af6 kmf:6km'8 dufP/vfG5' . dnfO{ O6flnog, k|m]Gr /rfOlgh kl/sf/ dg k5{ .

tkfO { +sL g ]kfnL k | ] ldsflglxtfn] u'Gb|'ssf] emf]n / eftVjfOgg\ <

zf]e/fh M o; ljifodf t dnfO{yfx} ePg . of] s:tf] vfgf xf] <

of] g]kfnLx¿n] Psbd} dgk/fpg] ;f+:s[lts kl/sf/ xf], Psk6s rfVg'k¥of] lg <

zf]e/fh M hfgsf/Lsf nfluwGojfb . d lglxtfnfO{ e]6\g]lalQs}u'Gb|'ssf] kl/sf/ ksfP/ NofOlbg eG5' .

eljiosf] of]hgf s] 5 <zf]e/fh M h]n d'Qm x'g]lalQs}

lglxtfnfO { lnP/ k | m f G; u }Toxf“sf] k/Dk/fcg';f/ ljjfx ug]{ .g]kfn;“u d]/f] ulx/f] ;fOgf] 5 .lglxtfnfO{ lnP/ jif{sf] Psk6sg]kfn cfpg]5' .

;jf] {Rr cbfntn] l/xfug]{ s'/fdf ztk|ltzt ljZj:tb]lvg'x'G5 < s;/L <

zf]e/fh M d lgbf]{if 5' .dlj?4 s'g} k|df0f 5}g .k l/ l:ylthGo sf/0fb]vfP/ s;}nfO{ ;hfoug { kfO “b }g .g]kfnafx]s cGo s'g}klg d'n'sdf ePsf]eP d plxNo }5 ' l 6 ; S y ] + .d n f O {

oxf“ anhkm\tL bf]ifL 7x¥ofOPsf]5 . s'g} zlQmsf] bafadf gcfO{:jljj]ssf cfwf/df km};nf ug]{ xf]eg] g]kfnL ;'/Iff clwsf/Ln] dnfO{b'O{ lbg klg h]ndf /fVg ;Sb}gg\ .

5'l6xfNg'eof] eg] ;a}eGbfklxn] s] ug'{x'G5 <

zf ]e/fh M d g ]kfnsf ];a}eGbf ljZjfl;nf] / Jofj;flosldl8of sflGtk'/ klAns];G;df uP/cfkm\gf] s'/f /fV5' .

lglxtf ljjfxsf ;DaGwdfg]kfnL ;~rf/dfWodx¿;“u lsgv'n]/ af]lNbgg\ <

zf ]e/fh M clwsf +zg]kfnL ldl8ofn] d]/f] / lglxtfsf;DaGwdf dgu9Gt Pj+ rl/qxTofug]{ ;dfrf/ n]v]/ x}/fg kf/]sf 5g\ .ToxL eP/ pgL g]kfnL ;~rf/dfWod;“us'/f ug{ 8/fp“l5g\ .

ljjfx u/]s} xf] †w]/ }sf lglDt lglxtf /

rfN;{aLrsf] k|]dsyf rfvnfUbf]ag]sf] 5 . :jR5Gb jftfj/0fdfx'ls{PsL @) jifL{of o'jtL lglxtfljZjf; / s}bL hLjg latfO/x]sf^$ jif]{ rfN;{ zf]e/fhaLrsf] of]k|]dsyfsf] clGtd kl/0ffd s:tf]x'G5 xf]nf eGg] sf}t"xntfn] klgof] ljifo rf;f]sf] ljifo ag]sf] xf] .

ck/fwsf] b'lgof“sf jfbzfxsf¿kdf sxlnPsf ljb]zL gful/srfN;{ u'?d'v zf]e/fh;“u k|]d u/]/PsfPs rrf{df cfPsL lglxtfljZjf; ljhofbzdLsf] lbg ltg}zf]e/fh;“u ljjfx u/]kl5 cem a9Lrrf{df cfOg\ . Psftkm{ oL hf]8Lk|]dL / pgsf] kl/jf/ ljjfx ePsf]atfpg] csf{tkm{ h]n k|zf;gljhofbzdLsf ] lbg ljjfxgePsf] lhls/ ug] { xf ]8afhLrn]kl5 of] ljjfx k|;ª\un] cema9L rrf{ kfPsf] xf] .

…ljhofbzdLsf] lbg g]kfnLk/Dk/fcg';f/ rfN;{ / d}n] ljjfxu/]sf xf}+, h;sf] ;fIfL d]/f] kl/jf// h]nsf cGo s}bLx¿ x'g\Ú lglxtfljZjf;n] ;fKtflxs;“u elgg\–…ljjfx ePsf] xf] eg]/ :jo+ ljjflxtJolQmn] g} atfPkl5 klg s;}n]ljZjf; ub}{g eg] To;df d}n] s]xLeGg' cfjZos 5}g .Ú

cfkm "nfO { sDo ' lg:6ljrf/wf/fsf] kIfw/sf ¿kdflrgfpgg] lglxtfn] sDo'lg:6x¿n]ug]{ k|ultzLn ljjfx z}nLsf af/]df;d]t JofVof ul/g\ . …sDo'lg:6bz{gnfO{ cfTd;ft\ u/]sf y'k|}n]:6]h ljjfx u/]sf 5g\, hxf“ efif0fu/]/ Ps–csf{df xft ldnfPkl5ljjfxsf] cf}krfl/stf ;dfKt x'G5 .Úcfkm " g ]skf dfcf ]jfbL;Da4kl/jf/sf] ;b:o atfpg] lglxtfn]elgg\– …To; cfwf/df x]g]{ xf] eg]

klg d}n] ljhofbzdLsf] lbgcf }krf l/s ¿kdf rfN; {sf ]cwf{lª\ugL ePsf] dx;'; u/]+ . xfdLn]ToxL lbg h]nleq Ps–csf{nfO{klt–kTgLsf ¿kdf :jLsf/ u/]sf xf}+ .Ú

…xfdLn] lxGb" k/Dk/fcg';f/ge} g]kfnL k/Dk/fcg';f/ ljjfx;DkGg u¥of}+,Ú lglxtfn] elgg\–…rfN;{n] l;p“bf]df l;Gb"/ / unfdfkf]t] nufOlbPkl5 pkl:yt ;a}n]tfnL ahfP/ ljjfxnfO{ dfGotflbg'eof] .Ú ljjfxnfO{ cf}krfl/stflbg Pp6} ef“8f]df /fv]sf] ;u'gb'j}nfO{ VjfOPsf] lyof] . To;kl56Lsf]6fnf] u/]/ lglxtf / pgsf]kl/jf/ h]naf6 aflxl/Psf] lyof] .

dg ldn]kl5 h]nsf kmnfd]

af/x¿ klg afws aGg g;Sg]ts{ ub}{ lglxtfn] dg k/fPsf]JolQm;“u ljjfx ug{ kfPsfn] cfkm"v';L ePsf] atfOg\ . To;f] ePtkfO{+sf] k|]dofqf ;kmn eof] x}gt < lglxtfn] elgg\– …xfd|f] k|]dcem uf9f ePsf] xf], k|]d slxNo}k"0f{ x'“b}g, o;sf/0f clxn] g} xfdLk|]ddf ;kmn e};Sof}+ eGg ldNb}g .Úof] k|]d k|flKtsf lglDt b'j}n] y'k|}b'Mv a]xf]g'{k/]sfn] cfufdL lbgdfk|]dsf ljleGg cg'e"ltnfO{ cfTd;ft\ub}{ hfg] lglxtfsf] ts{ lyof] .;fdflhs ¿kdf >Ldfg\–>LdtLsf]gof“ kl/ro kfPsfn] Pp6f ;kmntfxft k/]sf] lglxtfn] pNn]v ul/g\ .

h]nleq Sofd]/f nfg gldNg]

ePsfn] ljjfxsf tl:a/ h'6fpgg;s] klg b'O{ cfTdfsf] j}wflgsldng ePsf] lglxtfn] atfOg\ .rfN;{ k|mfG;]nL gful/s ePsfn]g]kfnL sfg'gcg';f/ ljjfx ug]{of]hgfdf g/x]sf] pgL atfp“l5g\ .…xfdLn] k|mfG; uP/ sfg'gL ljjfxug]{ lg0f{o u/]sf 5f}+,Ú k|mfG; hfgsflglDt cfkm" JolQmut ¿kd} ;Ifd/x]sf] atfpg] lglxtfn] elgg\–…xfdLn] ljjfxkl5sf] hLjg klgk|mfG;d} latfpg] lg0f{o u/]sf 5f}+,;do–;dodf g]kfn cfpg] of]hgf5 .Ú k|mfG; uP/ pRr lzIff k"/fug]{ of]hgfdf /x]sL lglxtfn] Toxf“/x“bf rfN;{sf] k|f]8S;g lkmN8dfsfd ug]{ atfOg\ .

rfN;{ 5'6\g]lalQs} ef/tsf] k"0f]uP/ lxGb" k/Dk/fcg';f/ …u|fG8Úljjfx ug]{ of]hgf agfPsf] lglxtfatfp“l5g\ . l;lGw kl/jf/sf

rfN;{sf alxgLx¿ k"0f]df a:5g\ .s]xL dlxgfleq cfof]hgf ug]{ nIo/flvPsf] pQm ljjfxsf af/]df;a}nfO{ cjut u/fpg] lglxtfn]atfOg\ . cfÎgf] k|]d sfg'gL ¿kdfj}wflgs gePsf] atfpg]x¿nfO{pgL gof“ d'n'sL P]g x]g]{ ;NnfxlblG5g\ . gof“ d'n'sL P]gdf @)jif{ pd]/ k"/f u/]sf o'jtLn]cfkm"v';L ljjfx ug{ ;Sg] k|fjwfgePsf] / pd]/ cGt/sf] ljifodfP]g df}g /x]sfn] klg sfg'gn] /f]Sgg;Sg] pgsf] ts{ lyof] . …xfd|f]k|]dnfO{ if8\oGqsf ¿kdf lnOPsf]

5, / of] v]n eGg]x¿ klg 5g\,Úlglxtfn] elgg\– …h'g lg/fwf/ 5,xfdLn] ;fdfGo bfDkTo hLjgrfx]sf xf}+, o; ljifodf clxn]af]Ng'eGbf eljion] g} :ki6 kf5{ .Ú

rrf{ w]/} eof]cfkm\gf] k|]d–k|;+un] cgfjZos

rrf{ kfPsf] lglxtf cfkm}+ atfpgyfn]sL l5g\ . aGbL hLjgdf /x]sf]ljb]zL gful/s / pd]/ cGt/sf]k|;+un] ;fdfGo rrf{df Nofpg':jfefljs eP klg of] ljifonfO{…;]G;];gnÚ agfpg] xf]8df ldl8ofxft wf]P/ k5fl8 nfu]sf] pgn]atfOg\ . …cgfjZos rrf{n] xfd|f]JolQmut hLjgnfO{ ;d]t c;xhagfOlbPsf] 5 .Ú uDeL/ d'b|fdflglxtfn] elgg\– …d}n] af]lNbg“ eGbfklg x'“b} gePsf] ljifonfO{ ;dfrf/agfOG5, To;kl5 afWo eP/ To;f]xf]Og eGg'kg]{ cj:yf x'G5 .Ú

s;n] s;nfO{ v]nfPsf] xf] <of] k|]dsyfsf k5fl8 …u|fG8

u]dÚ 5 elgG5 lg < lglxtfn]elgg\– …;'?b]lv g} xfd|f] k|]dnfO{if8\oGqsf ?kdf lnOPsf] 5, t/xfdLn] v]n v]ln/x]sf] xf] ls s;}n]xfdLnfO{ v]nfO/x]sf] 5 eGg] s'/f;don] g} k|i6 kfg]{5 .Ú Pp6f lgbf]{ifJolQm ljgf s'g} ck/fw h]ndf;l8Psf] ljifodf af]Nbf To;nfO{gsf/fTds ¿kd f lnOPs f ]lglxtf atfp“l5g\ . h] af]n] klggsf/fTds ¿kdf lnP/ To;sf]lgisif{ cfkm} + lgsfNg'eGbf yf]/}dfq eP klg ;sf/fTds ;f]r/flvlbg lglxtf cfu|x ul5{g \ .xfdLn] ;f“rf] k|]d u/]sf 5f}+, pgLe l G5g \ – …s ' g } l b g o f ]jf:tljstfnfO{ ;a}n] a'em\g'x'g]5 .Ú

Page 7: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 &

ljb'/ vltj8fsf7df8f}+— slQ k};f eof] eg]

hLjge/ v';L /xg ;lsG5 < cyjfhLjgz}nL pRr /fVg slt k};frflxG5 < of] k|Zgsf] pQ/ vf]lhof]eg] pQ/bftfn] Pp6f k|f/lDes…cdfpG6Ú atfpg ;S5, t/ ;To s]xf] eg] eg]hlt k};f kfof] eg] klgs'g} dflg; ;Gt'i6 x'g ;Sb}g .cfsf+Iff a9\g] qmddf Tof] dflg;n]

l;6L nfOkm :6fOnsf] cEof;

cem k};f eof] eg] o:tf] cyjf To:tf]ug]{ lyP eg]/ of]hgf agfp“5 . of];d:of Tof] dflg;sf] dfq ge} cfddflg;sf] :jefj xf] .

cfhsf] k|lt:kwf{Tds o'udf;fdfGo dflg; klg of]Uotf Pj+d]xgts} andf ;DkGg x'g] ;fdYo{/fV5 . ljz]if u/L ;x/L hghLjgdfo; k|sf/sf pbfx/0f k|z:te]l§G5g\ . k/Dk/fut 3/fgf tyf

gjwgf9\ox¿sf] pRr hLjgz}nLx]g]{ xf] eg] l;6L nfOkm:6fOnsfy'k|} gof“ cfofd b]lvG5g\ . Pp6f;'Gb/ ;'ljwf;DkGg 3/ / cfsif{s;jf/L ;fwg cfddflg;sf] p2]ZoPj+ of]hgfleq k5{g\ .

…uf8L lsGg' 7"nf] s'/f xf]Ogt/ uf8L lslg;s]kl5sf] hLjgz}nLs;/L d]G6]g ug]{ eGg] s'/f dxŒjk"0f{xf] .Ú l8h] t]lGhªn] ;fKtflxs;“ueg]– …To;}n] d}n] s]xL jif{kl5 dfquf8L lsGg] of]hgf agfPsf] 5' .Ú ;jf/Lljqm]tf sDkgLx¿n] OG:6nd]G6 of]hgfNofPkl5 clxn] ;'?df ! nfv lt/] uf8LkfOG5 . ljleGg cGt/f{li6«o a|fG8sfsf/, lhkx¿ g]kfnL ahf/df ;xh}pknAw x'g] ePsfn] clxn] 3/eGbfklxn] g} uf8L lsGg] 6«]G8 ljsl;tx'“b} uPsf] 5 .

…klxn]–klxn] 3/ agfpg] clgdfq uf8L lsGg] eGg] lyof], t/clxn] klxn] uf8L lsgf}+ eGg]x¿kfOG5g\ .Ú Ps Jofkf/L eG5g\–…/fd|f] dfl;s cfDbfgL ePsfx¿nfO{ls:tfaGbLsf] cfsif{0fn] klg tfg]sf]5 .Ú kl5Nnf jif{x¿df sDkgLx¿n]dlxnfnfO{ nlIft u/]/ …sn/km'nÚuf8Lx¿ ahf/df NofPsf 5g\ . tLJofkf/Lsf cg';f/ dlxnfx¿cfkm} +df sn/km'n x'g] ePsfn]pgLx¿sf] /f]hfOsf] sn/df uf8L

pknAw u/fpg ;lsof];\ eg]/ w]/}sn/sf ;jf/L ;fwg ahf/dfptfl/Psf x'g\ .

sfdsfhL dlxnfx¿sf] ;+Vofa9\b} uPsf] clxn]sf] kl/k|]IodfpgLx¿df klg ;jf/L ;'ljwfsf]cfsif{0f a9]sf] 5 . dlxnfx¿ ;fgf]cfsf/sf cN6f], lsof, OlG8sfh:tfuf8L ?rfp“5g\ . kl5Nnf lbgx¿dfk'?ifx¿ eg] hLkk|lt cfslif{t x'gyfn]sf 5g\ . hLkdf w]/} dflg;c6fpg] tyf cfsif{s df]8ndf kfOg]ePsfn] To;sf] cfsif{0f a9]sf] xf] .o'jf k':tfdf eg] leGg z}nLsf]afOssf] 6«]G8 5 . cf/ jfg, cf/jfg kmfOe, kN;/, xª\s, o'lgsg{,;fOgh:tf afOs o'jf /f]hfOdfk5{g\ . cem afOsnfO{ df]l8kmfO{u/]/ cfkm"n] rfx]h:tf] ;]ksf]agfpg] rng klg 5 . dWodcfo;|f]t ePsf dlxnfx¿ xNsf:s'6/sf] rfxgf /fV5g\ .

cfsif{s 3/cWoogkZrft\ /f ]huf/L,

To;kl5 kfos kg]{ :yfgdf /fd|f] 3/sf]rfxgf x'G5, 3/ agfO;s]kl5 /fd|f]agfpg'k5{ eGg] rfxgf clwsf+zsf] x'G5 .bIf cfls{6]S6sf] l8hfOgdf ;f]r]h:tf]3/ agfpg] 6« ]G8 clxn] 5 .cfw'lgstf;“u} /fd|f] 3/df cfgGbbfoLafy?dsf] cfjZostf x'G5 . afy?dclxn] 3/ agfp“bf klxnf] k|fyldstfdfk5{ . …3/ agfp“bf nShl/o; tyfsDkm{6]jn afy?d agfpg] s'/f klxn]ug{ yflnPsf] 5 .Ú

cfls{6]S6 /fh]Gb| vltj8feG5g \– …afy?ddf pd ]/;d"xcg';f/sf] lyd ljsl;t ePsf]5 .Ú h;cg';f/ a"9fa"9Lsf nflucfgGb lbg] k[i7e"lddf afy?dagfOG5, h;df PlG6s lydsf]k|of]u x'G5 . k'/fgf]h:tf] b]lvg] t/;kmf PlG6s afy?ddf a"9fa"9Ln]dg k/fpg] lsl;dsf k|sfz tyf;fdu|Lx¿ /flvPsf x'G5g\ .

To;}u/L afnaflnsfnfO{nlIft u/]/ afy?dsf leQfdfsf6'{g tyf 7"nf cfsf/sf lrqx¿/flvG5 . To;afx]s o'jf k':tfn]

afy?ddf Do'lhs l;:6d tyfgf]6a's /fVg] Kn];sf] rfxgf/fV5g\ . cfw'lgs afy?dnfO{ PlG6sl8hfOg -k'/fgf k|of]usf ;fdu|L/fv]/_ df ;hfpg] gof“ 6«]G8 xf] .afy?ddf v8\s'nf], kmf+];L, ;'s'n /tfdfsf cGo ef“8f klg k|of]udfcfpg] u/]sf 5g\ . clxn] bDktL g}Ps}:yfgdf a;]/ g'xfpg] afy?dklg ljsf; e};s]sf] 5 . afy6a,cfw'lgs wf/f ;a} afy?ddf ePklg ;fpgf tyf Hofs'hLsf ];'ljwf pknAw x'g] afy?d ev{/}aGg yfn]sf 5g\ . cem h+unsf]em/gfdf g'xfPsf] lkmn x'g] afy?dklg aGg yfn]sf 5g\ .

afy?dkl5 lsr]gsf] kfnf]cfp“5, ksjfg sIfnfO{ cfsif{s¿kdf ;hfpg' x/]s u[lx0fLsf]g[Tosd{ xf] . kl5Nnf jif{x¿df…df]8\o'n/ lsrgÚ sf] sG;]K6nf]slk|o x'“b} uPsf] 5 . ;lhn} csf]{?ddf klg ;fg{ ;lsg] df]8\o'n/lsrg kmf]lN8ª sG;]K6df cfwfl/t5 . :yfoL …lsrg ?dÚ lgdf{0f ubf{9f8 gb'Vg] u/L :nfax¿ lgdf{0ful/G5 . sfd ug{ ;xh xf];\ eg]/agfOg] cfw'lgs lsrgdf w"jf“gcfjf];\ eg]/ PlShi6 km\ofgsfcltl/Qm r'nf]sf] dfly t]n ;f]:g]pks/0f /flvPsf] x'G5 .

lsrgdf klg PlG6s lydk|of]u ug{ ;lsg] cfls{6]S6 vltj8fatfp“5g\ . kl5Nnf lbgdf g]kfnLkglbg cfw'lgs ;kmf lsrgdf n;'g–v';f{gLsf] u'R5f em'G8Øfpg] /tfdfsf ef“8fx¿ k|of]u ug]{ 6«]G8klg cfPsf ] 5 . slG6g]G6nkl/sf/sf] cfsif{0f a9\b} uPsfn]dfOqmf]cf]eg, km'8 k|f];];/, h';/ d]l;g/ skmL d]s/sf] k|of]u a9\b} uPsf] 5 .k|];/ s's/h:t} /fO; s's/ ;fdfGoePsf] 5 . s'lsª /]Ghn] Uof“; :6f]enfO{lj:yflkt ug]{ ePsf] 5 .

cfsif{s 3/ agfP/ dfqk'Ub}g, 3/sf] kl/;/ cfsif{s ePgeg] Tof] /fd|f] 3/ klg lkmSsf nfU5 .3/ ;hfpg nf]enfUbf] …uf8]{lgªÚug{ hfGg'k5{ . clxn] ;hfj6s} nflu

afx|}df; df};dL km"nx¿ km"nfOG5 .cfhef]ln 3/sf] zf]ef a9fpg tyfyfs]sf] z/L/nfO{ tfhuL lbnfpg…lu|g KnfG6Ú nfO{ 3/ leq tyfaflx/ udnfdf /f]lkG5 . af]G;fO{u/]sf xl/of j[Ifx¿sf] pkl:yltn]dgnfO{ zfGt agfpg] ePsfn]uf8]{lgªsf] sG;]K6 /fd|f] 3/sf lglDtclgjfo{ 5 .

uf8]{lgª ubf{ ljleGg ;]ksfudnf /fVg], uf8]{g af/ /fVg],NofG8:s]lkªsf] sG;]K6cg';f/ uf8]{gtof/ ug]{, kf]v/L / kf]v/Lsf]kfgLnfO{ kmfpG6]lgª ug]{ ljlwx¿nf]slk|o dflgG5g\ . uf8]{lgªdfhfkflgh /s uf8]{g / rfOlghkm]ª;'O{ uf8]{g b'O{ z}nL g]kfndfk|of]u ePsf] kfOG5 .

9'ª\ufsf] kxf8 agfP/ To;dfkfgL aufpg', xl/of em\ofpx¿sf]k|of]u ug'{, af]G;fO j[If /f]Kg' /suf8]{gsf] ljz]iftf xf] eg] km]ª;'O{uf8]{gdf n]psf] k|of]u u/]/ h+unsf]cg'e"lt ub}{ To;df dlGb/ agfpg],ToxL ;fgf] kf]v/L lgdf{0f ul/Psf]x'G5 . kf]v/L uf8]{lgªdf kmfpG6]g/fv]/ jl/k/L udnfdf /flvPsfkm"nx¿nfO{ lehfpg] tyf kf]v/Ldfhns'DeL, sfO, n]p / sdnsf] km"nkm'nfOG5 . emf8L agfP/ To;nfO{ljleGg cfsf/df ;hfPOsf] uf8]{gklg kfOG5 .

/fd|f] 3/df OG8f]/ :kf]6{\;sf]cjwf/0ffnfO{ klg klxn] g} WofglbOPsf] x'G5 . yfs]sf] ;dodf PSn}a;]/ ;';fpg :yfoL lkª agfOG5eg] afnaflnsfx¿nfO{ Wofgdf/fv]/ l9lsRofp v]Ng], lrKn]6L cflblgdf{0f ul/G5 . cfw'lgs 3/df;f}vsf ¿kdf 5'§} ljlno8{ ?d klgagfOG5 . hxf“ :Sjf; sf]6{sfcltl/Qm k'n xfp; klg /flvPsf] x'G5 .labfsf] lbg ;fyLefO a;]/ /dfOnf] ub}{k'n v]Ng tyf /S;L lkpg of] ?dk|efjsf/L x'G5 . To:t} uf8]{gdfaf:s]6an sf]6{ agfpg], :jLldª k'nagfpg], :s]l6ª v]Ng] 7fp“sf] ljsf;ul/Psf] x'G5 . :k]; pknAw eP 6]lg;sf]6{ klg agfOG5 .

Page 8: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 *

lzj zdf{kf]v/f– cld/ vfgsf] h:tf]

x]o/ s6, sfgdf s'08n, u|GrkfOG6 / kfv'/fdf 6\of6' . kmf§km'§tGg]/Ln] o:tf] km];g u/]kl5 c¿o'jfx¿ klg To;s} cg';/0f ug{pBt x'G5g\ . abln+bf] km];gdfxfdkmfNg] tGg]/Lx¿nfO{ s;n]/f]Sg] < clxn] s'g km];g rNb} 5Tof] s'/f rnlrq x]/]/ xf];\ jf km];gRofgn g} x]/]/ lsg gxf];\ To;nfO{k m ];gk | ]d Lx¿n ] cjnDagul/xfN5g\ . clxn] o'jfx¿sf] x]o/:6fOn snL{ :6«]6 xf]Og, cld/ vfgn]

ca kfnf] PS:6«f :6fOnsf]agfP h:t} 5 h;nfO{ -nfOlgª_a|; s6 ;]8f] elgG5 . of] :6fOnsfo'jfx¿ clxn] au|]NtL e]l6G5g\ .

clwsf+z o'jfx¿ nfdf] x]o/:6fOn r]Gh u/]/ oxL n'S;dfcfkm"nfO{ ¿kfGt/0f ug{ x]G8;dkfn{/ k'U5g\ . km];gsf] 6]«G8 ;dfTgl;kfn' x]o/ l8hfOg/ lbn l;+xnfO{cld/ vfg s6 agfpg cfpg]o'jfx¿sf] rfkn] cfTy'cfTy' agfPsf]5 . b'j} kfv'/fdf 6«fjn ;]]8f] 6f6'vf]k]sf / sfgdf s'G8n;d]tnufPsf l8hfOg/ l;+xn] eg]–…o:tf] x]o/ :6fOn rn]sf] w]/} ePsf]5}g .Ú o:tf] x]o/ :6fOnn] olta]nfkm];gsf] jftfj/0f udf{ud{ 5 .clxn] nfdf] s]zsf] km];g k'/fgf]e};s]sf] 5 .

alnp8df b]lvg] km];gsf]:6fOn tTsfn Sofr ug{ kf]v/fsfkm];g]an tGg]/L–t?gL lgs} l;kfn'5g\ . km];gdf s] rN5 To;nfO{tfs]/ a:5g\ kf/vLx¿ . u}/fkf6gkf]v/fsf /d]zs'df/ lxhf]cfh o:t}Go' km];g n'S;df e]l6G5g\ . pgsf]km];g b]v]/ gh/ gbf}8fpg] sd}x'G5g\ . cld/ vfgsf] h:tf] x]o/s6, b'j} kfv'/fdf 6f6' clg u|GrkfOG6sf ;fy cfkm"nfO{ laNs'n}leGg u]6ckdf kl/jt{g u/]sf /d]zeG5g\– … h'g km];g rN5 To;}df

cfkm"nfO{ 9fNg dg k/fp“5' .Úgof “ km ];gdf c¿eGbf

…PS:6«fÚ b]lvg] x'gfn] km];gk|]dLx¿x]o/ :6fOnb]lv cfkm\gf] n'S; /klx/gdf klg TolQs} Wofgk'¥ofp“5g\ . x]o/ :6fOn;“u} klx/g/ z}nL abNg km];gkf/vLx¿TolQs} l;kfn' 5g\ . km]l/ o:tfkm];gsf nflu cGoq k'Ug'kb{}g . oxf“Ps ;] Ps l8hfOg/ eg]cg';f/sfklx/g tof/ kfg{ l;kfn' xftx¿ 5g\ .o'jf x'g\ jf o'jtL km];gdf gof“ ¿klbg leGg vfnsf 6\of6'x¿xftkfv'/fb]lv z/L/sf ljleGgefudf vf]kfp“5g\ . \

klxn] h:tf] ;fdfGo vfnsf]geP/ em§ x]bf{ hf] sf]xLnfO{ klg cfslif{tug]{ vfnsf 6\of6'sf] rng km];gk|]dLdfemJofks ¿kdf k|rngdf cfPsf] 5 .o:t} klx/gsf] s'/f t emg\ a]Un}5 . z/L/df nufpg] ;6{, l6;6{b]lvkfOG6sf] :6fOn g} a]Un} x'G5 . km];gk|]dLo'jfx¿n] nufpg] kfOG6 clxn] u|Grgul/Psf] x'“b} x'“b}g eGbf x'G5 .

xNsf u|Grsf] t'ngfdf afSnf]u|GrkfOG6 nufpg] rng cln a9L5, a'4 ljzfn ahf/l:yt lhG;ckm\o/sf l8hfOg/ cd'nbf; eG5g\–…kl5NNff] ;dodf kfOG6df afSnf] u|Grug]{ :6fOn lgs} rn]sf] 5 .Ú pgsf]k;ndf o'jtLx¿ u|Gr xfkm

kfOG6b]lv :s6df u|Grsf] l8dfG8ug{ TolQs} dfqfdf cf]Ol/G5g\ .u|GrkfOG6 dfly eL;]k l6;{6 clg:6fOln:6 ;6{ nufPkl5 o'jfx¿nfO{s;n] e]6\g] < km];g]an o'jfx¿ %xhf/b]lv dfly d"No kg]{ h'Qfnufp“5g\ . 3f“6Ldf rf“bLsf g]sn];n]t emg a]Un} b]vfp“5 o'jfx¿nfO{ .olt ePkl5 gof“ km];g clg PS;6«fgx'g] t s'/} ePg, lxdfnL6f]nsf zDe'lnDa" atfp“5g\ .

ptf km];gsf] dfldnfdfo'jtLx¿ o'jfx¿eGbf sof} u'0ffcl3 5g\ . 6f“s, r]g cflb gePsf]cf]kg xfkm ;6{ a]nL clg r'hgePsf] :6«]6 kfOG6 / u|Gr ul/Psf]xfkm kfOG6 clg ldgL :s6{ clxn]sf:6fOlni6 o'jtLx¿sf ] klxnf ]/f ]hfO ag]sf] 5 . o:tf] km];gkf]v/fdf dfq xf]Og /fhwfgL,w/fgb]lv lnP/ cGo ;x/x¿dfklg b]lvG5 . o'jtLx¿df x]o/:6fOnsf] km];g klg leGg–leGgb]lvG5 . w]/}n] sf]l/og s6 u5{g\eg] s]xLn] x]o/ PS;6]G;g klgug]{ u/]sf 5g\ .

k[ys\ n'S; cyf{t\ / cfkm"nfO{c¿eGbf km/s b]vfpg o:tf] :6fOnw ]/ }sf ] / f ]hfOdf k5 { , u '?ªAo'6Lkfn{/sL Ao'l6l;og lrg' u'?ªeG5g\– …clxn] sf]l/og n'S;df

y/L– y/Lsf x]o/ :6fOn rn]sf]5 .Ú:6«]6 snL{ ug]{ rng km];g]ano'jtLx¿dfem k'/fgf] e};s]s]f 5 .

dfcf]jfbL lgs6 clvn g]kfndlxnf ;+3 qmflGtsf/Ln] ;'Gb/Lk|ltof]lutf / km];g sfo{qmdx¿df/f]s nufO/x]sf a]nf km];g]an o'jf

cfw'lgstfdf o'jfx¿

;'ldqf c~hfgb'O{ lbgsf] hLjg /dfO{nf] u/]/

latfpg'k5{ eGb} ;f]dL nfdf -gfdkl/jt{g_ EofP;Dd w/fg / O6x/Ldfcfof]hgf x'g] 8fG;kf6L{, sG;6{ /km];g ;f]df k'lU5g\ . ;fyLx¿sf] kl5nfu]/ o:tf kf6L{x¿df k'Ug] nfdfcfkm" dgf]/~hg ug{ uPsf] kl/jf/nfO{yfxf lbGgg \ . :jtGq eP/;fyLx¿;“u kf6L{df gRg kfp“bf pgLcfkm"nfO{ efUodfgL dflG5g\ . ;f]gLelG5g\– …of] pd]/df klg /dfOnf]gu/]/ a'9];sfndf ug]{ t <Ú

8fG;kf6L{df pGd'Sttfsf ;fylglikmqmL gfr]/ yfs]kl5 s'g}a|fG8sf] nfO6 l;u/]6sf] l;k ln“b}lr;f] lao/ lkp“bfsf] cfgGb a]Un}x'g] s'/f ;'gfp“b} ;f]dL elG5g\–…/dfOnf] ug{ kf6L{df hfG5f} + .df]hd:tL gu/]/ s]rflx+ ug'{ <Ú s'g}sf/0fn] dg b'v]sf] a]nf klg kf6L{dfuP/ gfRbf ;a} b'Mv la;{g] pgn]atfOg\ . …Toxf“sf] jftfj/0f g} a]Un}x'G5 . Ps}l5g kl/jf/nfO{ klglal;OG5 . PSn} hf“bf klg ;d:ofx'“b}g, gfRbf–gfRb} cfkm}+ hf]8L kfOG5,Ú–pgL atfp“l5g\ .

Kn; 6' l;WofP/ To;} a;]sLnfdfsf] gof“ df]afOndf …t'd laglhof hfPÚ l/ª\u6f]g af/Daf/alh/x]sf ] lyof ] . df ]afOnsf]l:qmgdf x]/]/ pgn] xtfl/“b} elgg\–

…;fyLx¿n] af ]nfO/x]sf 5g\ .pgLx¿;“u cfh Pp6f sG;6{dfhfg' 5 .Ú pgsf ;fyL sla/ klgo:t} kf6L{df hfg ?rfp“5g\ .sf]l/og kf/fsf] x]o/ :6fOn ePsfsla/ !@ sf] k9fO ;s]/ a]nfothfg] ;'/df 5g\ .

xªsªdf a:bf 8fG;kf6L{ tyfl8:sf]sf] nt a;]sf lszf]/ /fO{cgluGtL kf6L{df ;xefuL e};s]sf5g\ . pgs} efiffdf eGbf lszf]/…6]G;g k|mLÚ x'g kf6L{df hfG5g\ .kf6L{df hf“bfhf“b} lao/ lkpg] afgLa;]sf] pgn] kQ} kfPgg\ . lao/,r'/f]6b]lv a9\b} uP/ ;'O{af6 nfu"kbfy{;]jg ug]{, gfO6«f]hg vfg] nt a;]sf]pgn] atfP . lszf]/ eG5g\– …d]/fnflu kf6L{ nfu"kbfy{ ;]jg ug{]pko'Qm 7fp“ aGof] .Ú kf6L{ vr{ pgL3/ kl/jf/;“u jf ;fyLx¿;“u ;fk6lnG5g\ . k};f geP klg pgsf nflukf6L{ r}+ 5'6\b}g . lszf]/n] eg]–…kf6L{df hf“bf Psl5g eP klg ;a}kL/ e'Ng ;lsG5 .Ú pgL PskN6kf6L{df hf“bf sDtLdf % ;o vr{u5{g\ . /fO{ kf6L{s} nflu w/fgaflx/bds, O6x/L;Dd k'Ug] u/]sf 5g\ .

s 'g } dlxgf hd36sf ]sfo{qmd gk/] pgn] g} ;fyLx¿;“uldn]/ sfo{qmd /fVg u/]sf 5g\ .hd36n] ;DaGw lbuf] agfpg] pgsf]cg'ej 5 . /fO{n] kf6L{df 7"nfsf]

b]vfl;sL ub}{ r'/f]6 lkpg l;s]sfx'g\ . r'/f]6 l;s]sf] lbg ;Dem“b}pgn] eg]– …xlNn“b} kf6L{df 7"nfx¿n]r'/f]6 vf“b} gfRy], dnfO{ klgb]vfl;sL ug{ dg nfUof] . la:tf/}afgL kfb}{ uP“ .Ú 3/–kl/jf/af6 6f9fx'“bf :jtGq ePsf] cg'e"lt x'g]ePsfn] o'jfx¿ kf6L{df a9L /dfpg]/fO{n] atfP .

w/fgs} clhtf /fO {n ]8fG;kf6L{ tyf sG;6{sf] k"j{ hfgsf/Lkfp“l5g\ . x/]s kf6L{df hf“bf pgn]Ps hf]/ gof“ klx/g tyf :ofG8nlsg]s} x'lG5g\ . clhtf elG5g\–…kf6L{df eGbf klg kf6L{df nufpg]klx/g lsGbf a9L vr{ x'G5 .Úpgn] O6x/Ldf ePsf ] 8fG;kf6L{df a]:6 8]«;sf] pkflw lht]sLlyOg\ . of] pkflwn] klg gof“klx/g nufP/ kf6L {df hfgxf };fPsf ] pgL ; 'gfp “ l5g \ .cK7\of/f] dfGb} clhtfn] elgg\–…r'/f]6 vf“lbg“, lao/ r}+ lkp“5' t/kf6L{df hf“bf dfq} .Ú

;fyLx¿;“u ldn]/ ul/g]hd36df ;fyLsf] l9kLn] Pslasf]{af6 jfOg lkpg yfn]sL kljqlnDa"nfO{ clxn] b'O{ Kofun] klgnfUg 5f]8]sf] 5 . dflg; dfTbfs:tf] x'G5 eGg] sf}t"xntf clgPskN6 rfvf}+ eGg] ;f]rn] klglkpg] afgL a;]sf] kljqn] atfOg\ .jf l0fHozf:qsL 5fqf lnDa ";fyLx¿;“u ldn]/ kfn }kfnf ]hd36sf] cfof]hgf ul5{g\ . pgsf]kfnf] eg] rf/ dlxgfdf Ps k6scfpg] pgn] atfOg\ . pgLx¿n]kf6L{df vfg]s'/fnfO{ a9L k|fyldstflbg] u/]sf 5g\ .

;dfh;]jLx¿ eG5g\—…cfw'lgstfsf] gfddf ;x/sf o'jfx¿l;h{gzLn sfd 5f]8]/ l8:sf], 8fG;kf6L{,sG;6{sf] jftfj/0fdf /dfpg] u/]sf5g\ .Ú pgLx¿ cfkm\gf] ;+:s[lt tyf

klxrfgnfO{ lal;{P/ ljb]zL ;:s[ltc“ufNg yfn]sf 5g\ . b ]zsfs0f{wf/x¿sf] cj:yf o:t} /x] eljiodfo;n] g/fd|f] c;/ kfg{ ;S5 .

…clxn]sf] ;dodf 8fG;kf6L{,l8:sf], sG;6{ ghfg] sf]xL x'“b}gg\,Ú–O6x/LsL b'uf{ du/ elG5g\ . hLjgaf“Rg' eGg' g} /dfOnf] ug{' xf], –pgsf] ts{ 5 . kf6L{df a]Un} klx/g,d]sckdf hf“bf ;a}sf] Wofg cfkm"lt/tfGg ;lsg] pgL atfp“l5g\ .

b'uf{ P;Pn;Lkl5 klxnf]kN6w/fgdf ePsf ] 8fG;kf6L {dfuPsL lyOg\ . s]xL dlxgfkl5sf7df8f} + hfbf l8:sf]df k'u]sf]klxnf] cg'ej ;'gfp“b} b'uf{n]elgg\– …;'?df s]xL ufx|f ] eof]t/ Ps–b'O{ k6s uPkl5 ToxL+sf]jftfj/0f dg kg{ yfNof] . l8:sf]dfgfRb} hf“bf slxn] c“Wof/f]df cfkmGtklg e]l6G5g\ . clxn] pgL ;ftfdfPskN6 l8:sf]df uP/ gfr]s}

x'lG5g\ . l8:sf]df gfRbfgfRb} k|]deP/ klg tLg dlxgfdf 5'6]sf] pgn];'gfpg EofOg\ .

aLkL sf]O {/fnf :jf:Yolj1fg k|lti7fgsf dgf]lrlsT;sk|df]b :ofª\af] ;fdflhs aGwgaf66f9f /xL l/k|m]; x'g o'jfx¿ kf6L{dfhfg] u/]sf] atfp“5g\ . kf6L{df hf“bf;sf/fTds–gsf/fTds b'j} kIf x'g]atfp“b} pgn] eg]– …t/ o'jfx¿n]gsf/fTdstfnfO{ k5Øfp“5g\ h:t};d"x agfP/ c;fdflhs lsofsnfkug'{, s'ntdf nfUg' cflb .Ú o'jfx¿:jtGqtfsf] gfddf :j5Gb x'g]:ofª\af] atfp“5g\ .

gof “ k ' :tfsf ;xl/ofo'jfx¿df kf6L{df hfg] 6«]G8 rn]sf]atfp“5g\ w/fgsf 8fG; Pj+ l:6«6kf6L { cfof ]hs ;'bLk /fO { .kf6L {df a9L o'jfx¿sf ] eL8nfUg] pgL :jLsf/ u5{g\ . /fO{eG5g \– …kf6L {df Pp6f 5 '§ }:jtGqtf x'G5, k|]d ug]{x¿ lgw{SseP/ s '/ fsfgL ug { , gfRgkfp“5g\ . cfhsf o'jfx¿ ToxLrfxG5g\ .Ú kf6L {sf ] jftfj/0fgsf/fTds / ;sf/fTds b'j} x'g]atfp “b } /fO {n ] eg ]– …s; }n ]gs/ f Tds t l /s fn ] k | o f ] uu5{g\ . gfRg g;Sg]x¿ lao/,jfOgsf] ;xf/fdf gfRg ;Sg]ePsfn] lkpg] u/]sf] pgn] atfP .

r]tgzLn / k|frLg dfGotf;“ukl/lrt b'j} y/Lsf cleefjsx¿g]kfnL ;dfhdf /x]sf] dx]Gb| ax'd'vLSofDk;sf k|fWofks tyf cleefjsxl/ bfxfn atfp“5g\ . o'jfx¿n]ljb]zL ;+:s[ltnfO{ 6]jf lbO/x]sf]k|lt u'gf;f] ub}{ pgn] eg]– …of]/fi6«sf lglDt gsf/fTds s'/fxf ] . Ú g ]kfnsf ] snf–;+:s[ ltg]kfnLx¿sf nflu cgdf]n ePsfn]ljb]zLaf6 ;fk6L lng' cfjZosgePsf] pgsf] ts{ 5 .

k':tf eg] cfk\mgf] km];gsf] 6«]G8nfO{eg] cjnDag u/]/ lgw{Ss lx+8\g]u/]sf 5g\ . /f];gL sfsL{ elG5g\–…rn]sf] km];g s;}n] /f]s]/ /f]ls+b}g .ÚToxL eP/ t clxn]sf] …n]6]:6Úkm];gnfO{ c“ufNg o'jfo'jtLx¿n]s'g} s;/ af“sL /fv]sf 5}gg\ .

df]8

lnª

tl:

a/ M

;f]x

g >

]i7

Page 9: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 (

;fKtflxs ;dfrf/sf7df8f}+— vfg]–lkpg] g]kfnL

rf8 b;}+ ev{/} labf ePsf] 5 . b;}+dflkpg]x¿ k|z:t e]l6G5g\ . To;f] tlkpg]x¿sf nflu x/]s rf8 /dfOnf]x'G5 . lkP/} dgf]/~hg ug]{x¿sf nflub;}+–ltxf/ cfpg} kb}{g . g]kfnLrnlrqsf sltko snfsf/ rf8–kj{ gcfP klg lkOlbG5g\ .

g]kfnL gflosfx¿nfO{ …tkfO{+slt lkpg'x'G5 <Ú eg]/ lh1f;f /fVof]eg] clwsf+zn] …lkp“lbg“Ú eGg] hjfkmlbG5g\ . …yf]/} lkp“5'Ú eGg] gflosfx¿yf]/} g} 5g\, t/ s] pgLx¿ cfkm}+n]eg]h:t} lkp“b} lkp“b}gg\ t <b;}+cl3 /fhwfgLdf ;DkGg Pp6fljjfxef ]hdf eg] cs} { b [Zob ] lvof ] . pQm kf6L {df cfwfbh{geGbf a9L gflosfn] wskm'sfP/ lkP . lkpg] gflosfx¿sf]xftdf xNsf k]o …/]8 jfOgÚ b]lvGYof] .o;/L xf8{ l8«Í ug]{ gflosfx¿rflx“5“b} 5}gg\ eGbf klg x'G5 .

rnlrq …df};dÚ sL gflosf/~hgf zdf{nfO{ slxn]sfxL+ dfqlkpg dg nfU5 . rf8kj{sf] a]nfjftfj/0f aGof] eg] pgL ;'6'SsjfOg lkp“l5g\, t/ kf6L{df dg ldNg];fyLx¿ e]nf eP eg] pgL dhfn]lkp“l5g\ . kf6L{df /~hgfn] sltk]u jfOg lkOg\, uGg t ;lsPg,t/ lkPkl5 pgn] u/]sf] g[Ton] eg]dhfn] lkPsf] cg'dfg nufpg;lsGYof] . kf6L{df /~hgfsf] g[Tosf]k|z+;f ug]{x¿ klg k|z:t} lyP .…jfOgn] xf]Og, v';Ln] grfPsf] xf],/~hgfsf] k|ltlqmof o:t} lyof] .

gflosf c?l0fdf nD;fnnfO{glhsaf6 lrGg]x¿ …jfOgkf/vLÚeGg ?rfp“5g\ . ss6]n kf6L{df;xeflu ePkl5 c?l0fdfn] jfOglkOgg\ eg] pgsf ;fyLx¿;d]t5Ss k5{g\ . Ps–b'O{ lunf; jfOgr9fPkl5 v'n]/ gfRg] pgsf] afgL5 . kf6L{df /~hgfsf] g[Toaf6 d'Uwbz{sx¿ c?l0fdfsf] g[Toaf6 yk/f]dfl~rt x'G5g\ . …d w]/}rflx+ lkpg;lSbg“, t/ glkO{ klg a:g ;lSbg“Ú,c?l0fdfsf] egfO pb[t ub}{ pgs};dsfnLg Ps gflosfn] elgg\— …jfOg /

lkpg'sf]dHh} a]Un}

sf]sdf km/s g} s] 5 / <Úclwsf+z gflosf jfOgnfO{

;km\6 l8«+S;s} ¿kdf lnG5g\ /To;}u/L lkp“5g\ . km/s olQ xf],;km\6 l8«S; hlt lkP klg nfUb}g,jfOg b'O{–rf/ Unf; lkPkl5 gfRgdg nfU5 . c?l0fdf klg of] s'/f:jLsf/ ul5{g\ . pgsf cg';f/ w]/}lkP/ c¿nfO{ lbSs nfUg] Jojxf/eg] ug'{ x'“b}g .

lkpg] k|;+udf gflosf piffkf }8 ]n klg kl5 klb {gg \ .rnlrqsdL{x¿sf] ;f“emsf] hd36dflkpg] sfo{qmd aGof] eg] piffsf]xftdf jfOgsf] Unf; b]Vg kfOG5 .b;}+cl3sf] Ps kf6L{df ;d]t piffjfOg;“u} em'd]sL lyOg\ . c?l0fdf/ /~hgfn] jfOg lkP/ /dfOnf]u/ ]sf ] b ] lv/x]sL piffn] klgpgLx¿nfO{ jfOg lkP/} ;fy lbPsL

lyOg\ . …d w]/}rflx+ lkpg ;lSbg“,Úpiffsf cg';f/ pgnfO{ klg Ps–b'O{ Unf; jfOg g} kof{Kt x'G5 .

nfdf] ;do hfkfgdf a;]sLgflosf uf}/L dNn Ps lunf; jfOgn];f/f lbg s6fOlblG5g\ . kf6L{x¿dfpgn] Ps–b'O{ lunf; jfOg lkPs}x'lG5g\ . To;f] t pgn] 3/fo;Lhd36df klg jfOg glkPsL xf]Ogg\,t/ ;fj{hlgs ;df/f]xdf lkpg'sf]dHh} a]Un} ePsfn] xf]nf, ss6]n

kf6L{df pgsf] xftdf klg jfOgsf]Unf; b]Vg kfOG5 .

gflosf d]lngf dfgGw/ eg]jfOg tyf lao/sL kf/vL x'g\ .pgL kf6L{sf] jftfj/0f x]/]/ jfOgcyjf ljo/dWo] s] lkp“bf /dfOnf]x'G5, ToxL 5gf}6 ul5{g\ . 3/fo;L;df/f ]xdf pgL lao/ lkpg?rfp“l5g\ eg] kf6L{x¿df k|foMjfOg g} /f]lH5g\ .

/]lhgf pk|]tL eg] lao/kf/vL

x'g\ . pgnfO{ lao/sf] :jfb dgkbf]{ /x]5 . sltko ;df/f]xdf tpgL lao/ lkP/ /dfOnf hf]sx¿klg ;'gfp“l5g\ . s]xL ;docl3ljo/sf] gzfdf pgn] lgb]{ZFs ;f]leta:g]t;“u u/]sf] jfbljjfb rnlrq IF]qdfrrf{sf] ljifo ag]sf] lyof] .

gflosf Crf l3ld/] klglkpg dg k/fpg] gflosf x'g\ ./]vf yfkf klg lkP/ /dfOnf] ug{dg k/fp“l5g\ . oL b'j} gflosfn]ut kmfu'k"l0f{dfdf uflosf sf]dnjnLn] cfof]hgf u/]sf] kf6L{df wskm'sfP/ lkPsf] k|;+u nfdf] ;do;Ddrlr{t /x\of] . To;f] t ut b;}+sf]k"j{;GWofdf sf]dns} csf]{ Pskf6L{df gflosf lg?tf l;+x, bLkf>L

lg/f}nf / piff kf}8]n klg wskm'sfP/ 8fG; km\nf]/df /dfO/x]sfb]lvGy] . /]vf / Crf kf6L{df jfOglkpg ?rfp“5g\ .

lg?tf / bLkf klg jfOgd}/dfpg dg k/fpg] gflosfsf]>]0fLdf k5{g\ . To;f] t gflosfCrf slxn]sfxL+ cfkm\g} 3/df ;d]tlkpg ?rfp“l5g\ . …rf8kj{sf] a]nf3/d} ;fyLx¿nfO{ af]nfP/ lkpg'sf]dHHff g} a]Un},Ú Crfn] o;k6ssf]b;}+sf] clGtd lbg cyf{t\ sf]hfu|tk"l0f{dfsf] lbg s]xL ;fyLnfO{ 3/d}af]nfP/ b;}+nfO{ labf u/]sL lyOg\,t/ o;k6s eg] pgn] ;fyLx¿nfO{dfq jfOg lknfOg\, cfkm"n] rflx+sf]sd} lrQ a'emfOg\ .t

l:a/

M ;

fOa/

;+;

f/ 8

6sd

tl:a

/ M

g]6g

;f 8

6sd

Page 10: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 !)

sf7df8f}+— uPsf] b;}+sf] Ps ;f“emsflGtk'/ 6]lnlehgaf6 k|;f/0f x'g];f+uLlts sfo{qmd …sn sflGtk'/Ú dfrnlrq cleg]tf e'jg s];L cltlysf¿kdf k|:t't eP . pgsf] gof“ rnlrq…d ltdLlagf dl/xfN5'Ú /fhwfgLdfk|bz{g ePs} ef]lnkN6 sflGtk'/6]lnlehgsf k|:tf]tf ;'/hl;+x 7s'/L;“u}a;]/ bz{s;“u 6]lnkmf]gdf k|ToIF jftf{ul//x“bf bz{sn] pgsf] JolQmTj tyfklx/gsf] k|z+;f ul//x]sf lyP . ;f9]Ps 3G6f nfdf] pQm sfo{qmdsf nflusfnf] /+usf] ;'6df 7f“l6Psf e'jgcfkm\gf] pd]/eGbf emG8} @) jif{ sfG5fsfo{qmd k|:tf]tf 7s'/L hlQs} …x]G8;dÚb]lvPsf lyP .

klx/gn] pd]/ 36fpg] s'/fdfrnlrq gfos s];L ljZj:t 5g\ .rnlrqsf] kbf{df dfq xf]Og, e'jgb}lgs hLjgd} klx/gk|lt ;r]t 5g\ .l8+uf] h'QFsf kf/vL e'jg 3/aflx/lg:s“bf cfkm"nfO{ ;'xfpg] klx/g dfqnufp“5g\ . klx/gsf af/]df /flvPsf]Ps lh1f;fdf pgn] eg]— …ljb]z uPsf;fyLx¿;“u klg d klx/g g} dufp“5' .Úe'jg :jo+ ljb]z ePsf] a]nf ;lkª ug]{s'/f g} klx/g x'G5 . pgL cfkm";“uslt hf]8L klx/g 5g\ eGg] ljifodft s]xL atfpg rfx“b}gg\ t/ x/]slbg pgL cnu–cnu klx/gdf eg]cjZo b]lvG5g\ . e'jg s];Lsf] 7Lsljk/Lt gfos /fh]z xdfnnfO{ eg]klx/gk|lt vf;} ?lr 5}g .;+VofTds lx;fjn] ;a}eGbf a9Lg]kfnL rnlrqdf clego ug] { gfosxdfnn] klx/gk|lt Wofg g} glbPsf]

;]lnla|6L

klx/gd} 7f“l6g ?rfp“5g\ .gfos lglvn

pk|]tLsf] /xg;xg x]bf{nfU5 pgL klx/gk|lt ;r]t5}gg\ . k|foM n'h ;6{ tyflhG; kfOG6df e]l6g]lglvn klx/gdf Wofg lbg];do l;h{gzLn sfo{dfnufpg OR5's b]lvG5g\ .PS;g gfossf] 5ljsfsf/0f klg pgL k|foM …/kmÚklx/gd} e]l6G5g\ .rnlrqsf] kbf{df ;d]tpgn] klx/gk|lt WofglbPsf] b]lv+b}g .

gflosftkm{ /]vf yfkfklx/gk|lt Tolt ;r]t5}gg\, hlt c?l0fdf nD;fnl5g\ . rnlrqsf] kbf{df:s6{ nufP/ bz{sn7\ofpg klNsPsL /]vf;fdfGo cj:yfdf eg]lhG;df b]lvlG5g\ . To;f]t /]vfn] Pp6f cGtjf{tf{sf

qmddf cfkm";“u ;of}+ hf]8L klx/g ePsf]atfPsL lyOg\ t/ sfo{Jo:ttfsf sf/0fxf] cyjf klx/gk|lt ;r]t gePsfsf/0f xf], pgn] 8]«;ckdf vf;} WofglbPsf] kfO“b}g . …rnlrqsf] kbf{df /fd|Lb]lvg}k5{,Ú /]vfsf cg';f/ gflosfePkl5 ;fdfGo hLjgdf klg ;lhP/}lx+8\g'kg] { afWotf 5 t/ klx/g5gf}6df cfkm" sdhf]/ ePsf] pgL:jLsf/ ul5{g\ .

c?l0fdf nD;fn ;fdfGo cj:yfdf

8]«; ;]G;

lemsfOPsf klx/gdf 7f “ l6g ]zDe ' lhtnfO{ df};dcg';f/sf]klx/g dg k5{ .

ufos cfgGb sfsL{ klgklx/gk|lt r'hL 5g\ . ;fdfGo cj:yfdfl6;6{ tyf lhG; nufpg ?rfpg] ufossfsL{ sG;6{ tyf ;fj{hlgs ;df/f]xdf;xefuL x'“bf cf}krfl/s klx/gnufp“5g\ . ufosåo /fds[i0f 9sfntyf od a/fnn] klg cfkm"nfO{;docg';f/ ck 6' 8]6 /fVg] k|of; ub}{

cg'ej pgsf rnlrq x]g]{ ;a}n] ug{;S5g\ . rnlrqsf] kbf{df ;d]t pgLslDag];g gldn]sf klx/gdf b]lvG5g\ .;fdfGo hLjgdf klg pgL l8hfOg/klx/gnfO{ dxŒj lb+b}gg\ .

gfos lbnLk /fodfemLn] rflx+klx/gsf] dfldnfdf e'jg s];Lsf] af6f]ckgfPsf 5g\ . rnlrqsf] kbf{df dfqxf]Og, ;fdfGo hLjgdf klg pgL cfkm"n]nufpg] klx/g cfkm"nfO{ ;'xfPsf] 5 ls5}g, Vofn u5{g\ . lbnLknfO{ h'QFh:tf] eP klg rN5 t/ l6;{6, kfOG6tyf Hofs]6df pgL klg r'hL 5g\ .…rnlrqdf clego ug'{cl3klx/gk|lt vf;} ?lr lyPg,Ú lbnLksfcg';f/ gfos ePkl5 ;fdfGohLjgdf ;d]t bz{sx¿n] cfkm"nfO{…lx/f]Ú ¿kn] x]g{ rfx]sfn] klg pgLklx/gk|lt ;r]t ePsf x'g\ .

…tLtf]–;ToÚ sf gfos tyflgb]{ZFs bLks/fh lu/Lsf] klx/gnufpg] z}nL x]bf{ s] cg'dfg ug{;lsG5 eg] pgnfO{ klg km];gk|ltvf;} ?lr 5}g . 6]ln>[+vnfdfclego ug]{ qmddf ;'lsnf b]lvPklg ;fdfGo cj:yfdf pgL…l6k–6kÚ b]lv+b}gg\ . ;+uLtsf/zDe'lht af“;sf]6f klx/gk|ltlgs} ;r]t 5g\ . pgL cj;/cg';f/ 8]«;ck ug{ klg dflx/5g\ . k|foM ljb]zaf6}

cfP5g\ . oL b'j} ufos cfw'lgs z}nLsfklx/gdf Wofg lbG5g\ . /fds[i0f tklx/gcg';f/sf] x]o/ :6fOn agfpgklg dflx/ 5g\ . pgLx¿sf ;dsfnLgufos /fh]zkfon /fO{nfO{ eg]klx/gk|lt vf;} ?lr 5}g . …h:tf] klgrN5Ú :jefjsf /fO{ ;fj{hlgs;df/f]xdf ;xefuL x'“bfrflx+ cf}krfl/s

;d]t ;lhP/ lx+8\g?rfp“l5g\ . cj;/ tyfdf};dcg';f/sf 8]«;ck ug{vlKk; c?l0fdf kf6L{df k|foMcf}krfl/s klx/gdf ;lhPsLx'lG5g\ . n]x]+uf, s'tf{–;njf/cyjf ;f/L pgnfO{cf}krfl/s ;df/f]xx¿dfb]lvg] klx/g x'g\ . gflosf/]lhgf pk|]tL klx/gk|lt;r]t l5g\ . k|FoM :s'6/dflx+8\g] eP klg pgL cfkm"nfO{;'Gb/ b]lvg] klx/g 5gf}6ul5{g\ . k|foM lhG;df b]lvg]/]lhgf kf6L{x¿df eg]cf}krfl/s klx/gdf e]l6lG5g\ .

gflosf /~hgf zdf{klg cfkm"nfO{ klx/gk|lt;r]t ePsf] atfp“l5g\ .;]lnla|6L ePkl5 klx/gdf;r]t x'g}kg]{ pgsf] wf/0ff5 . ;fj{hlgs ;df/f]xdfk|:t't x'“bf cfk"m ;'xfp“bf]

klx/gdf b]lvg] /~hgf df};d tyfcj;/ x]/]/ klx/g nufp“l5g\ . s'tf{–;njf/ dgkg]{ ePsfn] pgL k|foM gof“km];g tyf z}nLsf s'tf{–;njf/ nufpg?rfp“l5g\ . gflosf bLkf>L lg/f}nfdfklx/gk|lt ?lr b]lv+b}g . To;f] t pgLcfkm"nfO{ klx/gk|lt ;r]t ePsf]

atfp“l5g\ t/ pgsf] 8«];ck;fdfGoz}nLsf] 5 . ;fj{hlgs ;df/f]xdf ;f/Lnufpg] bLkf ;fdfGo cj:yfdf s'tf{–;njf/ tyf lhG; / s'yL{df b]lvlG5g\ .

ufos lgdf ?Daf klx/gk|lt ;r]t5g\ . klx/gk|ltsf] ;r]ttfs} sf/0fpgnfO{ l:k|ªp8n] pgn] cfkm\gfklx/gx¿sf] k|a4{gsf nflu a|FG8PDa];8/ g} agfPsf] 5 . lgdf lhG;sfkf/vL x'g\ . pgn] lgs} sd cj;/dfdfq ;'6 nufPsf 5g\ . lhG;sf kfOG6tyf l6;6{ pgsf /f]hfOsf klx/g x'g\ .sG;6{df ;xefuL x'“bf klg pgL oxLklx/gdf 7f“l6G5g\ . klx/gn] JolQmTjljsf; x'g] s'/fsf hfgsf/ lgdf;]lnla|6Lx¿ klx/gk|lt ;r]t x'g}kg]{wf/0ff JoQm u5{g\ . …;]lnla|6Lx¿;dfhsf dfu{lgb]{ZFs klg x'g\,Ú lgdfsfcg';f/ cfddflg;n] ;]l6la|6Lsf]/xg;xg tyf j]ze"iffsf] gSsn ug]{k/Dk/f a;]sfn] klg pgL klx/gk|lt;r]t ePsf x'g\ .

gflosf ljkgf yfkfn] klx/gk|lts}?lrn] Pstfsf a'l6s g} ;~rfng u/]sLlyOg\ . pgL :jo+ t klx/gk|lt ;r]tl5g\ g}, ;fy} c¿nfO{ klg ;r]t agfpga'l6s ;~rfng u/]sL lyOg\ . ljleGgsf/0fn] pgL a'l6s Joj;foaf6 cnueOg\ t/ klx/g 5gf}6df pgsf] v'aLcGo gflosfsf] t'ngfdf a9L g} 5 .km];g l8hfOlgªdf ;d]t ?lr /fVg]

ljkgf cj;/cg';f/sf] klx/g 5gf}6 ug{l;kfn' l5g\ . s:tf klx/g nufp“bfJolQmTj emNsG5 eGg] pgnfO{ /fd|f];“uyfxf 5 . …rnlrqsf] kbf{df dfq ;'Gb/b]lvP/ x'“b}g, ljkgfsf cg';f/rnlrqsf gfos–gflosfx¿ rnlrqsf]kbf{aflx/ yk ;'Gb/ b]lvg] k|of;ug{'k5{ . s'tf{–;njf/sL kf/vL lakgfdf}sf kbf{ lhG; klg nufp“l5g\ .cfkm\gf] z/L/nfO{ ;'xfpg] klx/gnufpg'kg]{ pgsf] ;'emfj 5 .

df]8n tyf ;~rf/sdL{ snf ;'Aafcfkm" klx/gk|lt ;r]t ePsf] wf/0ffJoQm ul5{g\ . pgnfO{ dgkg]{ klx/gldlg:s6{ tyf l6;6{ xf] . klx/gk|ltpgL slt;Dd uDeL/ l5g\ eg] k|To]slbg pgnfO{ leGbf–leGb} klx/gdfb]Vg ;lsG5 . ;fj{hlgs ;df/f]xdf;'6 nufpg ?rfpg] snf b}lgshLjgdf ;d]t cfkm"nfO{ ;'xfpg]klx/gdf 7f“l6lG5g\ .

df]8n tyf gflosf gd|tf >]i7sf]klx/g nufpg] z}nL cfsif{s 5 . pgLk|foM Sofh'cn j]o/ nufp“l5g\ . rnlrq…;fgf] ;+;f/Ú sf] k|bz{gkl5 ;]lnla|6Lag]sL gd|tf kmf]6f];];gsf qmddf xf];\jf Do'lhs lel8of]sf] 5fof+sgsf qmddfcfkm\g} /f]hfOsf klx/g nufp“l5g\ .;fdfGo lbgrof{df ;d]t pgL cfkm"nfO{;'xfpg] klx/g g} /f]lH5g\ . klx/gn] g}JolQmnfO{ cfsif{s agfpg] oyfy{tfa'em]sL gd|tf kf6L{x¿df ;xefuL x'“bfkf6L{ j]o/d} b]lvlG5g\ .

• s[i)f e§/fO{

v'nfd~rdf 5f]6f rnlrqsf7df8f}+— k|foM /fhg}lts bnsf

g]tfsf] efif0f ;'Gg]x¿sf] 3'O“rf] nfUg]6'"l8v]nsf] v'nfd~rdf ut ;f]daf/ ;f“eme]nf ePsf ;j{;fwf/0fn] dgf]/~hg ug]{cj;/ kfPsf 5g\ . cf7j6f 5f]6f rnlrqPp6} ynf]df k|bz{g ul/Pkl5 ;j{;fwf/0fn]l;Q}+df dgf]/~hg lnPsf x'g\ .

v'nfd~rsf] /+ud~rdf tof/kfl/Psf] k|f]h]S6/df PrcfO{eL P8\;sfaf/]df hgr]tgf hufpg] p2]Zon] lgdf{0ful/Psf 5f]6f rnlrqx¿ k|bz{g ul/Psf]lyof] . ;fj{hlgs k|bz{g ul/Psf tLrnlrqdf g]kfnL rnlrq IF]qsf cf7hgf nf]slk|o snfsf/ d]lngf dfgGw/,c?l0fdf nD;fn, uf}/L dNn, gL/ zfx,gd|tf >]i7, bLks/fh lu/L tyf ufos;'lbg kf]v/]nn] clego u/]sf 5g\ .

k|bz{gLdf lj1fg bLlIFtsf] …jf;gfsf]l;sf/Ú, cljgfzljqmd zfxsf] …xg{ lKnhÚ,k'g{]Gb' emfsf] …ckjfbÚ, u0f]zk|;fb ;'j]bLsf]…ef]sÚ, cldt]z zfx tyf /fhg pk|]tLsf]…sdnfÚ, cfl;km zfxsf] …;f]gdÚ, k|r08dfg>]i7sf] …jzdf 5}g d]/f] dgÚ tyf k|z+;fjfOafsf] …Gof/LÚ k|bz{g ul/Psf] lyof] .

cfof ]hs ; +:yfn ] lbPsf ]hfgsf/Lcg';f/ tL ;a} rnlrq cfufdLs]xL dlxgfleq @@ j6f lhNnfdf ;d]tk|bz{g ul/g]5 . 6'“l8v]nkl5 oL rnlrqut d+unaf/ hfjnfv]n tyf a'waf/ eQmk'/dfk|bz{g ul/P . k"j{–klZrd /fhdfu{sfljleGg :yfgdf ul/g] tL rnlrqsf]k |bz {gLdf To:tf clego ug ] {snfsf/x¿ ;d]t pkl:yt x'g] atfOG5 .

Page 11: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 !!

l/t'n] cfkm\gf] …Rofl6ª kf6{g/Ú/ljnfO{ 7d]nsf] hfefdf af]nfp“5] .pgLx¿ w]/} ;dosf] …Rofl6ªÚ kl5klxnf] k6s e]6\b} lyP . Ps–csf{nfO{ lrGg ;lhnf] xf];\ eg]/l/t' hfefdf :k]lg; n]vs kfpnf]kmf]onf]sf] bz{gdf cfwfl/t k':ts…b cfNs]d];Ú k9]/ al;/x]sL x'G5] .s'g} …lgu|f]Ú lxkxk ufossf] h:tf]…lhª\l/ª] :6fOnÚ sf] s]znfO{x]o/AofG8n] c8\sfP/, n'h ;6{ /lhG; kfOG6 nufpg] clg b'j}sfgdf Oo/kmf]gsf ;fy df]afOnsf]PkmPd /]l8of]af6 uLtx¿ ;'Gb}a/flng] /ljn] klg l/t'nfO{ /ftf]6fO nufP/ cfpg] atfPsf] lyof] .

cfkm\gf] Nofk6kaf6 /flt;'Tg'eGbf cl3 /lj -gfd kl/jt{gu/ ]/ _ …x6 ufOÚ sf ¿kdfsf7df8f}+s} s'g} :yfgdf /x]sLl/t'sf] kl/jlt{t gfd …n:6 P~hnÚ;“u lgs} ;dob]lv PdP;Pg Rof6ul//x]sf] x'G5 . OG6/g]6n] dflg;sf]hLjgdf NofPsf] kl/jt{g / ;+;f/sfh'g;'s} s'gfdf /x]sf dflg;x¿sf]Ps–csf{sf] …OG6/ sg]S;gÚ nfO{s]xL xb;Dd rnlrqdf klg;d]l6Psf] 5 .

lgb]{zs cfnf]s g]Dafªsf]rnlrq …;fgf] ;+;f/Ú zLif{s klgo;}df ;fy{s ePsf] 5 . OG6/g]6/ g]kfnLx¿sf] hLjgz}nLdf cfPsf]kl/jt{gnfO{ cfnf]sn] cfkm\gf]rnlrqdf b]vfpg vf]h]sf 5g\ .cfnf]s eG5g\– …dfq 5 jif{ hlteof] xf]nf, g]kfnLx¿ cfkm\gf] u]6ck/ n'lsªdf ;ts{ x'g yfn]sf] .To;df klg rf/ jif{ hlt dfqeof], o;n] ;a}nfO{ b'|t ultdf c;/

nx8 kl/jt{gsf]

kfl//x]sf] 5 . d]sck, P;]l;/h,u]6ck, x]o/ :6fOn / kf6L {sNr/df dWod juL{o g]kfnLx¿klg ;fd]n ePsf 5g\ .Ú

d]sck / x]o/:6fOn5 jif{ hltcl3 /fhwfgLsf]

b/af/dfu{df k|l;4 ef/tLo x]o/:6fOln; hfj]b xlaan] g]kfndfcfÎgf] klxnf] cfp6n]6 ;~rfngdfNofPsf lyP . Tolta]nf pgL g]kfnL;~rf/ dfWodx¿df lgs} 5fP . c;/o:tf] k¥of] ls ;fdfGo ;}n'gdf @%–#) ?k}of“ lt/]/ s]z sf6\g]x¿ pgsf];}n'gdf sDtLdf @ ;o %) vr]{/s]z s6fpg k'Ug yfn] .

clxn] /fhwfgLdf ;~rfngePsf xlaasf b'O{ cfp6n]6, x]o/l8hfOg/ gLn 8]la8sf] gLn8]la8\; ;}n'gsf tLg cfp6n]6,x]o/:6fOln; tyf Ao'l6l;og ;fGb|fk'gsf] Ao'l6Sna P; cflbn] ;fdfGog]kfnLnfO{ klg n'lsª kl/jt{g u/]/em§ x]bf{ ;'lsnf] agfO/x]sf 5g\ .;fGb|f k'g elG5g\– …sf7df8f}+df ;}n'g;~rfng u/ ]kl5 d / d ]/f;xof]uLx¿ olt lj£g Jo:t x'G5f}+eGg] nfu]sf] lyPg .Ú

gLn 8]la8\;n] sf7df8f}+ dndfklxnf] x]o/ ;}n'g vf]n] nuQ} gof“afg]Zj/df klg ;}n'g ;~rfng u/]t/ Tof] ;}n'gn] vf]h]hlt u|fxs kfPg/ pgL s]xL ;docl3 aGb ug{ afWoeP . gLnn] sf7df8f}+ dnd} csf]{ ;}n'gvf]n] hxf“ u|fxssf] 3'O“rf] nfUg] u/]sf]5 . nlntk'/sf] s'df/Lkf6Ldf klgpgn] csf]{ ;}n'g ;~rfngdf NofPsf5g\, Toxf“ klg cfkm\gf] n'lsª kl/jt{gug{ rfxg]x¿sf ] 3 'O “rf ]nfUg] u/]sf] 5 . …ljut b'O{ jif{df

klg of] jif{ cem a9L dflg;x¿ u|'ldªx'g'kg]{ s'/fdf sG;; ePem}+ nfu]sf]5Ú– 8]la8 atfp“5g\ .

…klxnf] k6s skfn hf]8]/nfdf] agfpg] u|fxs csf]{ ;ftf5f]6f] x]o/ :6fOn agfpg cfp“5g\ .s'g} kf6L{df hfg]x¿ xfdLsxf“ cfP/;'xfpg] d]sck / x]o/ :6fOnagfPkl5 ot} 8«]; r]Gh u/]/ kf6L{df;xefuL x'G5g\Ú– x]o/ :6fOln;;fGb|fn] atfOg\ . pgsf cg';f/dlxnfx¿ t klxn] klg d]sck /x]o/ :6fOndf …sG;;Ú lyP, k'?ifx¿klg clxn] Tof] bf}8df ;fd]n ePsf5g\ . …km]l;on, d]lgSof]/, k]l8Sof]/,x]o/ l6«6d]G6sf] ;]jf lng]x¿df k'?ifklg lgs} 5g\– ;fGb|fn] atfOg\ .

a|fG8]8 / :6fOln; klx/gk'?if kl/wfgsf] Pp6f cGt/f{li6«oa|f08 …l:k|ª\p8\;Ú sf] g]kfnsf nflucflwsfl/s pTkfbgstf{ Pj+ laqm]tf;“o{ g]kfnn] Pp6f vl/bdf Pp6fl;Q}df gf/f;lxt Pp6f …l:sd P8Úul//x]sf] 5 . pQm …l:sd P8Ú sfa|fG8 PDa];8/ ePsf 5g\, rlr{tkkufos lgdf ?Daf . lgdf cfkm}+klg …:6fOn / a|fG8Ú sf] ;f}lvgePsf] atfp“5g\ . pgn] ljut /jt{dfgnfO{ bf“Hb} eg]– …;fgf] 5“bfsk8f lsg]/ bhL{sxf“ l;nfP/ gof“n'uf nufOGYof] . clxn] To:tf] 5}g .w]/} eof] d t bhL{sxf“ uPs} 5}g .

ljz]ifu/L ;x/Lof k':tf a|fG8]8/ /]l8d]8 klx/g nufpg hfGg]e};s]sf 5g\ .Ú lnefOhsf] lhG; /gfOsLsf] h'Qfaf6 g]kfnLx¿n]a|fG8sf af/]df hfGg kfPsf lyP .clxn] /fhwfgLdf klg bh{gf} +cGt/f { l6 «o a|fG8sf ;f ]?dx¿;~rfngdf 5g\ . d+xuf] x'G5 t/a|fG8 eg] k|foM ;a}h;f] l8kf6{d]G6:6f]/, ;lkª dndf vl/b ug{;lsG5 . lgdf ?Dafsf cg';f/ uLt–;+uLt, 6]lnlehg, rnlrq /OG6/g]6n] g]kfnL ;x/Lof k':tfnfO{a|fG8 sG;; agfPsf] 5 . …d cfkm}

klg a|f08 sG;; 5'Ú– lgdfn] atfP .cfOkf]8af6 cfOkmf]g h]g/];g

km];g / k|ljlwn] ;a}eGbfklxn] k|efj kfg]{ sf7df8f}+, w/fg/ kf]v/fsf o'jfk':tfdWo] sltko/fd|f];“u cfOkf]8sf] k|of]u ug]{ljifodf ;f]Rb}lyP, cfOkf]8sf] km];gk'/fgf] eof] / To;sf] :yfg lnof]cfOkmf]gn] . cfOkmf]g klg df]afOnkmf]g g} xf] t/ o;df w]/} gf}nfk|ljlw hf]l8Psf 5g\ . o;sfk|of]ustf{x¿ eG5g\– …vNtLdf ;fgf]sDKo'6/ ;]6 af]s]h:tf] nfU5 .Ú

sf7df8f}+sf o'jfdf PKkna|fG8sf] cfOkmf]g rNtLdf 5 .;fOa/;+;f/ 86sdsf ;~rfnsclegj s;h' klg cfOkmf]gsfk|of]ustf{ x'g\ . s;h'n] cfOkmf]goxf“sf] ahf/df cfpg]lalQs} vl/bu/]sf lyP . s;h" eG5g\– …ca tw]/}hgfsf] xftdf cfOkmf]g b]Vgyfn]sf] 5' . s]xL ;dodf of]eGbfgof“ k|ljlwo'Qm ;]nkmf]gsf] vf]hLug{ ahf/ rxf5{' .Ú

Zofd÷Zj]t 6]lnlehgdfhf]l8Psf] e¥ofª h:tf] PG6]gf3/sf] 5tdfly /fVbf uj{ ug]{g]kfnLx¿sf 3/df clxn] KnfHdfxf ]d lyo6/ k ' lu;s]sf ] 5 .df]afOnd} 6]lnlehg / rnlrq x]g'{t k'/fgf] x'g yfln;s]sf] 5 . klxn]dlxnfsf] k;{df lnkl:6s, kfp8// P]gfh:tf ;fdfu|L x'Gy] eg] clxn]a|fG8]8 d]scksf ;fdfg, n]6]:6df]afOn ;]6, a8L :k|], k]k/ laGbL,dfpy :k | ] h:tf ;fdu | Lx¿e]l6G5g\ .

k'?ifx¿ klg vNtLdf n]6]:6df]afOn, cfOkf]8 cflbsf ;fy}sf“wdf Nofk6ksf ;fy e]l6G5g\ .sn]hsf l6gPh/ k':tfn] eg]k|ljlwnfO{ cfkm\gf] k|of]usf nflueGbf klg ;fyLefOx¿nfO{ k|efljtkfg{ lng] u/]sf] kfOG5 . ahf/dfgof“ lsl;dsf] df]6/;fOsn cfpgkfPsf x'“b}gg\, pgLx¿ k'/fgf] 5f8]/

Tof ] vl/b ug{ plS;xfN5g\ .pgLx¿ ;]nkmf]g, Nofk6k, uuN;,Sofk cflb t km]l//xG5g\ .

gfRg hfGg' /fd|f]cfkmGt jf ;fyLefOsf ]

ljjfxdf AofG8afhfsf] cl3lNt/gfRg] hdft ljut s]xL jif{b]lvl8:sf] ;+:s[ltdf x/fO/x]sf] 5 .pgLx¿ ljleGg gfrsf ] klghfgsf/ e};s]sf 5g\ . /s PG8/f]n, lxkxk clg ;fN;f . ;fN;fl;Sg]x¿ klg plQs} 5g\ . laxfg}p7]/ g[Tozfnfdf 8fG; l;Sghfg]x¿dWo] clwsf+zsf] OR5frnlrqsf] kbf{df b]lvg' x'GYof] eg]cr]n s]xLn] Jofofdsf ¿kdfl;s]kl5 kl/cfPsf] v08df l8:sf]jf 8fG;kf6L{lt/ gfRg ;lhnf] x'g]ePsfn] g[To k|lzIf0f lng] u/]sf]g[To k|lzIfs k|bLk >]i7n] atfP .kf6L{df hfg]/ gflrof] eg] k|efjhdfpg ;lsG5 .

tLh / /Tof }nLdf gfRgcgsgfpg] dlxnfx¿ cr]n kf“rtf/] xf]6nsf] kf6L{df cfkm\gf >Ldfg\jf ldqsf ;fy …an8fG;Ú jf l8:sf]ul//x]sf b]lvg yfn]sf 5g\ .kf6L{x¿df ldnfP/ uLt ahfpgvlKk; dflgg] l8h]x¿sf] k|lzIf0flbnfO/x ]sf ] ; + :yf a 'dOG6/g];gnsf Ps ;~rfns /fh'

yfkf eG5g\– …ljjfx, j|taGw,;]ldgf/, kf:gL, hGdlbg, lkslgscflbdf klg ;fpG8 l;:6d / l8:sf]nfO6;lxtsf] l8h]sf] dfu cfpgyfn]sf] 5 h'g klxn] ;e|fGtx¿sf]ef]hdf dfq ;Lldt lyof] . l;hgdfl8h] ;KnfO ug{ xfdLsxf“ EofOgEofO x'g] l:ylt klg cfp“5 .Úl8h] /fh'sf] ljrf/df pRr wgf9\ox'g\ jf dWodjuL{o, ca t gfRghfg]g eg] k5fl8 k5{g\ . pgn]eg]– …kf6L{df l8h]sf] ;+uLtdf gfRg;Sg'nfO{ klg clxn] snfsf ¿kdflng yflnPsf] 5 .ÚPl§Ro'6 / d]G6fln6Ldf klg r]Gh

…g ]k fndf w ]/ } k l/jt {gcfO;s]5 / Joj:yf eg] p:t}/x]5Ú– P3f/ jif{ cd]l/sf a;]/nlntsnfdf :gftsf]Q/ u/L b'O{;ftfhlt cl3 :jb]z kmls{Psfsnfsf/ slkndl0f bLlIftn] eg] .bLlIftsf cg';f/ cd]l/sfsf] bf“hf]dfk'Ug cem} klg ufx|f] 5 . km];g /9f“rf dfq gSsn ub}{df / aflx/Lcfj/0f dfq kl/jt{g u/]/ s]xLx'“b}g . bLlIftsf] egfOk|lt ;dy{gub}{ cd]l/sfaf6} rnlrq lgdf{0fsf]cWoog u/]sf cfnf]s g]Dafª\n] eg]–…Pl§Ro'6 / d]G6fln6L -Jojxf/ /;f]rfO_ df klg r]Gh cfpg'k5{clg dfq ;dfh kl/jt{g x'G5 .Ú

� ;'j|t cfrfo{

Page 12: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008

ljZj s08d lbj;sf cj;/df ut ;ftf /fhwfgLdf cfof]lhtsfo{qmddf ;xefuL Ps k|bz{gsf/L . tl:a/ M /f;;

!$

kfOg] xf] Tof] lgwf{/0f x'g'k5{h:tf] nfU5 .

zf]ef jdf{ -uflosf_ltxf/df lbbL–alxgLx¿n]

e}nL v]n]sf] ;fx|} /fd|f] nfU5 .vf;u/L xl/of] uf]a/n]lnk]sf]===eGg] jfSof+z ;'Gbf ufp“–3/s} ;Demgf cfp“5 . ltxf/sf];a}eGbf g/fd|f] t gegf}+, t/g/dfOnf] rflx+ efO6Lsfsf] lbgnfU5 . cfkm\gf lbbL–alxgLsf]xL gePsfn] efO6Lsfsf]lbg klg lgwf/ vfnL/fVg'kbf{ g/dfOnf] x'G5 .

lbg]z l8;L -6]lnlehgsdL{_efO6Lsfsf] lbg b]Vg kfOg]

bfh'–efO tyf lbbL–alxgLaLrsf]k|]d tyf :g]x ;a}eGbf /fd|f]nfU5 . b]p;L–e}nf] v]n]sf] b]Vbfcfkm\g} afNosfnsf] :d/0f x'G5,t/ h'jf–tf; v]n]/ ;do aaf{bug]{ rngrflx+ /fd|f] nfUb}g .

hLjg n'O“6]n -gfos_ltxf/n] bfh'–alxgLaLrsf]

;DaGwnfO{ hf]ufPsf] 5 . of]ltxf/sf] /fd|f] kIf xf], t/ w]/}vr{ u/]/ 6f9f–6f9faf6 efO6Lsfnufpg cfpg}kg] { rngrflx+/fd|f ] nfUb}g . b]p;L–e}nf]v]n]/ /dfOnf] u/]sf] dg k5{,t/ h'jf–tf; v]n]/ ;j{:ju'dfPsf] kL8fbfoL va/ eg]/fd|f] nfUb}g .

oz s'df/ -ufos_c¿nfO{ h:t} dnfO{ klg

ltxf/sf] ;f+:s[lts kIf /fd|f]

rng klg dg kb}{g .hog ;'Aaf dfgGw/ -sf]l/of]u|fkm/_

b]p;L–v]n]/ /dfOnf] u/]sf]b]Vbf afNosfnsf] ;Demgf x'G5, Tof]IF0f /dfOnf] nfU5, t/ a9L hf“8–/S;L vfP/ lx+8]sf], h'jf–tf; v]n]/em}+–emu8f u/]sf] rflx+ /fd|f] nfUb}g .

cfgGb /fO{ -;+uLtsf/_b]p;L–e}nf] v]n]sf] /dfOnf]

nfU5 . o;afx]s efO6Lsf /Dxk"hf /fd|f] nfU5, t/ cr]nb]p;L–e}nf]sf] gfddf w]/} k};fp7fpg vf]Hg] rngrflx+ dgkb}{g . o:tf] k|rngn] ltxf/sf]

nfU5 . hgfj/b]lv bfh'–efO;Ddsf] k"hf ug]{ k/Dk/f oxLkj{df dfq kfpg ;lsG5 .rf/}lt/ aQLsf] lemlnldnL b]Vgkfpg' of] kj{sf] csf]{ ;sf/fTdskIF xf], t/ ltxf/ cfpg tLg;ftf af“sL 5“b} k6fsf k8\sfP//dfOnf] u/]sf] rflx+ dg kb}{g .

bLks >]i7 -rnlrq lgb]{ZFs_ltxf/sf] efO6Lsfn] lbbL–

alxgL tyf bfh'–efOaLrcfTdLotf a9fPsf], jif{el/dflg;sf] ;]jfdf h'6\g]hgfj/x¿sf] k"hf u/]sf] /fd|f]nfU5, t/ sfg} alx/f] x'g] u/Lk6fsf k8\sfPsf], rGbf dfUg]z}nLdf b]p;L–e}nf] v]n]/OR5fljk/Lt c¿nfO{ bafa lbg]lqmofsnfkrflx+ /fd|f] nfUb}g .

;'/]z clwsf/L -;+uLtsf/_cf]xf] † ltxf/sf cj;/df

3/–3/af6 cfpg] ;]n/f]6Lsf]af:gf ;fx|} /fd|f] nfU5 . 3/dfb]p;L–e}nf] v]Ng cfPsf] klg/fd|f] nfU5 . b]p;L–e}nf]n]k'/fgf] ;+:s[lt hf]ufO/x]sf]dfv';L;d]t nfU5, t/ ltxf/dfk8\lsg] k6fsfsf] cfjfhrflx+

ltxf/df tkfO{+nfO{s] /fd|f] nfU5 < s] g/fd|f]] <

efO6Lsf ;fx|} /fd|f] nfU5 .efOx¿sf] lgwf/df nfdf] 6LsfnufOlbPsf] IF0f ltxf/s};a}eGbf /fd|f] kIF xf] . e}nLv]n]sf] klg dg k5{, t/ nfdf];do;Dd a;]/ tf; v]n]sf] rflx+k6Ss} /fd|f] nfUb}g . c¿nfO{emsf]{ nfUg] u/L k6fsf k8\sfPsf]klg dg kb}{g .

ul/df kGt -gflosf_;–;fgf lbof]df an]sf]

aQLsf] lemlnldnL ltxf/sf];a}eGbf dg kg]{ s'/f xf] .rnlrqsf] 5fof+sgsf qmddfhlQ g} pHofnf] k|sfzdf sfdu/] klg ltxf/sf] k|fs[lts k|sfzdgdf]xs x'G5, t/ ltxf/s}qmddf k8\sg] k6fsfn] eg] Wofgg} e+u u5{ . Wjlg k|b"if0f ug]{k6fsf dg kb}{g .

lglvn pk|]tL -gfos_ltxf/df dnfO{ /fd|f] nfUg]

s'/f w]/} 5g\ . vf;u/LnIdLk"hf ug] { k/Dk/f /fd|f ]nfU5 . b]p;L–e}nf] v]n]sf]klg /fd|f] nfU5, t/ s]6Lx¿nfO{nlIFt ub}{ k6fsf k8\sfP/t;f{Psf] rflx+ dg kb}{g .

;'hftf l;6f}nf -uflosf_dnfO{ b;}+eGbf ltxf/ dg

k5{ . ltxf/sf] jftfj/0f g}dgdf]xs x'G5 . ltxf/df ;a}sf]

3/df lemlnldnL aQL an]sf]b]Vbf /dfOnf] dx;'; x'G5 .efO6Lsfsf] lbg bfh'–efOnfO{6Lsf nufPsf] If0f klg dg k5{ .ltxf/df dnfO{ dg gkg]{ Pp6}s'/f 5, c¿nfO{ t;f{pg] ul/k6fsf k8\sfPsf] /fd|f] nfUb}g .

h]lgzf s];L -gflosf_ltxf/ cfp68f]/ km]l:6jn

xf], To;}n] rf/}lt/ lemlnldnLx'G5 . of] kIF /fd|f] nfU5, t/k6fsfsf] cfjfh dg kb}{g .o;sf] cfjfh g} /fd|f] nfUb}g .k6fsfsf] cfjfhn] d}n] 3/dfkfn]sf] s's'/ t la/fdL g} x'G5 .

/fh' l;+x -;+uLtsf/_ltxf/df bfh'–efO;“u a;]/

efO6Lsf dgfp“bfsf] If0f c;fWo/fd|f] nfU5 . e}nL v]Ng]x¿ 3/dfcfP/ gfr–ufg ubf{ klg /dfOnf]x'G5, t/ ltxf/df k6fsfk8\sfp“b} /flt b]p;L v]Ng]x¿n]xNnf u/]/ ;'Tg glbPsf] If0frflx+/fd|f] nfUb}g .

c?l0fdf nD;fn -gflosf_jif{ lbgdf Ps k6s cfpg]

ltxf/sf] bfO k"hf–efO k"hf dgk5{ . o;afx]s aQLsf] lemlnldnLdgdf]xs x'G5, t/ dnfO{ ;do;Ldf lgwf{/0f gu/L /ftel/b]p;L–e}nf] v]n]sf] dg kb}{g .slt ah];Dd b]p;L–e}nf] v]Ng

/dfOnf] kIfnfO{ g} g/dfOnf]agfOlbG5 .

kNk;f 8+uf]n -xf:osnfsf/_ltxf/sf k|foM ;a} s'/f

/fd|f] nfU5 . vf;u/L ;+:s[lts}¿kdf ljsf; ePsf] b]p;L–e}nf]v]Ng tyf c¿n] v]n]sf] x]bf{/dfOnf] nfU5 . efO6Lsfdf lbbL–alxgLn] bfh'–efOnfO{ 6LsfnufOlbPsf] If0f klg cfTdLonfU5, t/ ltxf/s} cj;/dfcflt;afhL u/]sf], 7"N7"nf k6fsfk8\sfPsf] rflx+ /fd|f] nfUb}g .

;'ldt v8\sf -ufos_

k6Ss} dg kb}{g .;Ltf/fd kf]v/]n -ufos_

ltxf/sf] a]nf b]z–ljb]zdf/x]sf bfh'–efO tyf lbbL–alxgLaLr x'g] e]63f6 ;fx|} /fd|f]nfU5, t/ k6fsf k8\sfP/ zflGtg} vnaNofpg] rngrflx+ /fd|f]nfUb}g .

of]u]Gb|dl0f bfxfn -uLtsf/_tkfO{+nfO{ crDd nfUnf,

dnfO{ ltxf/sf] dg gkg]{ s'/fs]xL klg 5}g . ltxf/sf ;a} s'/fdg k5{, vf;u/L efO6Lsf †6f9f–6f9f ePsf lbbL–alxgLtyf bfh'–efOaLr e]6 x'g]ePsfn] dnfO{ efO6Lsf dg k5{ .

ljZj g]kfnL -ufos_dnfO{ ltxf/sf] lemlnldnL

g} dg k5{ . pHofnf]sf] rf8ltxf/sf] x/]s ;f“em aQLn]cfkm\gf] 3/ wkSs kf/]sf] IF0fHofb} /dfOnf] nfU5 . b]p;L–e}nf] v]n]sf] klg dg k5{ .o;k6s xfdL klg e}nL v]Nghf“b}5f}+, t/ ltxf/s} a]nf hf“8–/S;L vfP/ xNnf ub}{ lx+8]sf]rflx+ dg kb}{g . af6f]df lx+8\g}ufx|f] x'g] u/L k6fsf k8\sfpg]

Page 13: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 !%

;'j|t cfrfo{g v]Ng' h'jf / tf;,wgsf] gfz, hLjgsf] jgaf; .s'g} a]nf /]l8of] g]kfndf

lgs} 3lGsg] of] nf]suLt, cr]nb;}+ / ltxf/sf a]nfdf kmf§km'§PkmPd /]l8of]x¿df aHg] u/]sf]5 . tanfafbs gj/fh u'?ªn]klg of] uLt ;'g]sf 5g\ . uLtsf]k|efjn] rflx“ xf]Og, /x/} gnfu]/pgL h'jftf; v]Nb}gg\ . gj/fheG5g\– …tf; v]Ng} cfp“b}g . a?vfg–lkpgdf ?lr 5 .Ú rnlrqgfos lglvn pk| ]tLnfO{ klgh'jftf; ;a}eGbf dg gkg]{ v]nxf] . …tf; v]Ng gcfpg] dfq xf]Og,c¿n] v]n]sf] klg x]g{ ;lSbg“ .To;f] ubf{ cfkm" lgs} 7fp“af6…afOs6Ú ePsf] 5' .Ú –gfospk| ]tLn] xf “:b} atfP . oBlkrnlrq If]qdf eg] 5fof+sgsfa ]nfdf km '; {b eof ] eg ]rnlrqsdL{x¿ vfn hdfOxfN5g\ .To:tf] cj:yfdf lglvn eg] v';'Ssst} lx“8\5g\ .

ufos ;'ud kf]v/]n klgtf; v]Ng dg k/fp“b}gg\ . pgnfO{v]Ng} gcfpg] eg] xf]Og . ljBfyL{hLjgdf ;fyLx¿n] v]n]sf] b]v]/pgn] ls6L / kmnf; v]Ng l;s]sf

vfg] lkpg] clg

5g\ . …rf8af8df /dfOnf]sf nflubfh'efO, >LdtL / cfkmGt;“uxNsfkm'Nsf v]lnG5 . c¿ a]nf dg}nfUb}g,Ú –kf]v/]n atfp“5g\ . km';{b86sdsf ;~rfns gL/hsf]O/fnfnfO{ klg tf;df ?lr 5}g .oBlk rf8af8df pgL tf;sf]…tLgkQ]Ú v]n cfkmGt;“u v]N5g\ .gL/h eG5g\– …Tof] klg gv]Nbf x'G5eGg] nfU5 .Ú df]8n c;LdnfO{ klgtf;df ?lr 5}g . pgn] elgg\–…v]Ng} gcfpg] rflx“ xf]Og . km/f;l;s]sL 5' t/ v]Ng dg nfUb}g .b;}+–ltxf/df bfh'efO / dfdf–dfOh"x¿ tf; v]Ng a:bf d;xof]uL dfq aG5' / lhTg];“ulhtf}/L yfK5' .Ú

c¿ a]nf gv]Ng]x¿n] klg b;}+/ ltxf/df h'jf–tf; v]n]sf] kfOG5 .s'g} a]nf sna|]sn] :yfg hdfPsf]sf7df8f}+df clxn] Dofl/hn] :yfgkfPsf] 5 . s'g} a]nf ;a}eGbf w]/}v]lng] kKn' / ;fOl6ªsf] ljsl;t¿k Dofl/hkl5 xfn;fn} To;df klgo;kfnfb]lv lelqPsf] gof“ lgodsf]…d8{/Ún] :yfg hdfp“b}5 .

rf8kj{sf a]nf cfkmGtx¿;“utf; v]Ng ?rfpg] ljk'n e§/fO{pQm v]nsf af/]df eG5g\– …o;nfO{;a} Sof; e'; x'g] v]nsf ¿kdf

lrlgG5 .Ú oBlk g]kfnL ;dfhdfls6L / km/f;n] eg] cem} klg:yfg hdfPs} 5 . l;Sg ;lhnf]/ l56f] lht–xf/sf] lg0f{o e}xfNg]ePsfn] ls6L / km/f; jf rnkm/f;rf8af8sf a]nfdf v]Ng ghfGg]x¿klg plS;G5g\ . tf; v]Ng l;Sgvf]Hg]x¿sf nflu h'6klQ ;lhnf]v]n xf] . afnaflnsfx¿ klgh'6klQ v]Nbf /dfp“5g\ .

gflosf ;f }hGo ;'Aafn]uPsf] b;}+df !@ xhf/ xfl/g\ .a'af–cfdf, dfdf–dfOh" cflb;“ua;]/ rf8af8 jf cGo km';{bdfa]nfdf pgL tf; v]Ng ?rfp“l5g\ .o;k6ssf] b;}+df pgsf] 3/df…Dofl/hsf] vfnÚ g} hDof] . c¿a]nfdf kf“r ?k}of“ KjfOG6 v]n] klg

b;}+–ltxf/df pgL b; ?k}of“ KjfOG6,To;df klg cN6/ v]lN5g\ . …To;}n]Tolt w]/} xf/]+ . ltxf/df rflx“ ;a}p7fp“5',Ú –;f}hGon] ltxf/df km]l/tf;sf] vfn hdfpg] s'/f atfp“b}elgg\ .

xf:oufos tyf gfos k|sfzcf]emf klg tf;df slxNo} glht]sf]atfp“5g\ . …k};f ePsf] a]nfdf;fyLefOx¿;“u Ps–Ps xfthDg'k¥of] eg]/ v]Ng a;]kl5 dfUg]x'g] u/L xf5'{,Ú –cf]emfn] cfÎg} z}nLdfatfP . pgnfO{ Dofl/hh:tf] nfdf];do rNg] v]n v]Ng dg nfUb}g .

cf]emf eG5g\– …Dofl/hsf] PSsfO;kQfsf] emd]nf dnfO{ jfSs nfU5 .a? km/f; g} a9L v]N5' .Ú

cf]emf rf8af8df dfq xf]Og,km';{b x'g]lalQs} ;fyLefOx¿;“uvfn hdfp“5g\ . xfn;fn} d'DaO{dfcfof]lht Ps sfo{qmddf hf“bf

km';{b eP/ tLg lbg a:g'k/]kl5nf]sufos ab|L k+u]gLnufotsf;fyLx¿;“u xf]6nsf] sf]7fdfnuftf/ #^ 306f;Dd tf;v]n]5g\ . …Tof] cjlwdf d}n] & xhf/xf/]+,Ú –pgn] atfP . …/ft] sfO“nfÚ;'lgn yfkf tf;sf ;f}lvg x'g\ .pgnfO{ tf; v]Ng axfgf dfqrflxG5 . yfkf eG5g\– …dnfO{ taxfgf h]–;'s} eP klg x'G5 .z'l6ª ePg, kfgL k¥of], lr;f] a9\of]o:tf axfgfx¿ klg rflx“b}g . s'g}klg a]nf ;fyLefOx¿;“u e]nf eP/tf; v]Ng ;S5' .Ú uPsf] b;}+df

rnlrq lgdf {tf tyf :6f/Pkm=Pd=sf ;~rfns k|bLk pbo;'lgnsf] lgjf;df Ps sf6'{g lao/lnP/ k'u]5g\ .

;+uLtsf/ dx]z v8\sf :srlnP/ cfP5g\ clg pgsf ldqZofd nfdfn] Pp6f l;+u} v;L g}

NofP5g\ . axfgf /fd| } lyof] .v;Lsf] df;';“u lao/ / :srsf]r':sL ln“b} pgsf] 3/df tf;sf]vfn hldxfNof] . hxf“ uLtsf/bof/fd kf08], gfos lj/]g >]i7cflb klg ylkP . …v;Lsf] df;' /vNtL gl/lQP;Dd tf; v]lnof],Ú –yfkfn] ;'gfP . tf; v]Ng' pgsf]nt xf]Og, ;do latfpg] /dfOnf]axfgf dfq xf] .

sflGtk'/ 6]lnlehgsf;dfrf/jfrs ljho kf}8]n klgcfkm"nfO{ h'jftf;sf] nt gnfu]sf]atfp“5g\ . oBlk sf]hfu|t k"l0f{dfdfh'jftf; v]Ng}k5{ eGg] dfGotfsf] sb/ub}{ pgL cfkmGt;“u s]xL a]/ tf;v]N5g\ . …of] sf]hfu|tdf klg tf;

tf; v]Ng]

v]lnof] . w]/} gv]Ng] ePsfn] lhTg] /xfg]{ a/fa/} x'g] u/]sf] 5 . ca ltxf/dfklg v]lnG5,Ú –kf}8]nn] atfP . pgnfO{Dofl/h g} /dfOnf] nfU5 .

df]8n tyf gflosf lgzfclwsf/LnfO{ eg] Dofl/h v]Ng hf“u/rNb}g . pgnfO{ kmnf; ;a}eGbf/dfOnf] nfU5 . …tf; ;w}+ v]ln“b}g .b;}+ / ltxf/df dfq xf] . Tof] klgbfh 'efO , lbbLalxgL /;fyLefOx¿;“u dfq v]N5',Ú –pgn]tf; cfkm\gf nflu nt gePsf]atfOg\ . Psk6s pgn] !) xhf/?k}of“ lhltg\ . tf;df xf/]sf] eGbflht]sf] /]s8{ a9L ePsf] ;'gfpgklg pgL kl5 kl/gg\ . …rf8af8dfw]/} kl5 cfkmGtx¿;“u e]l6G5 .ukm ub}{ ;do JotLt ug]{ Pp6f/dfOnf] dfWod xf] tf;, t/ h'jfv]Ng' 7Ls xf]Og,Ú –pgsf] wf/0fflyof] . km/f; v]Ng gkfP pgLsna|]s / ls6L;Dd v]lN5g\ .

h'jf–tf; hLjgdf k|foM Psg Ps k6s ;a}n] v]n]s} x'G5g\ .oBlk w]/}n] cfkm"nfO{ tf; v]Nggcfpg] atfp“5g\ . uflosf /]Zdf;'g'jf/ elG5g\– …h'jf–tf; v]Ng'nfO{xfd|f] ;dfhdf g/fd|f] dflgG5 .To;}n] cfkm"nfO{ rl/qjfg\ b]vfpgh'jftf; cfp“b}g eGg] w]/} x'G5g\ .cem ldl8of;“u t cfp“b} cfp“b}geG5g\ .Ú /]Zdf cfkm" b;}+–ltxf/ jfcGo hd36df Dofl/h v]Ng ?rfpg]atfp“l5g\ . rf8kj{df /dfOnf]sf ¿kdftf; v]n] klg cfkm" Jofj;flos …h'jf8]ÚgePsf] pgn] atfOg\ .

tf; tyf h'jfsf ;f}lvgsltko snfsdL{n] geg] klg b;}+–ltxf/h:tf rf8kj {sf a ]nfpgLx¿sf] 3/df …vfnÚ g} hd]sf]kfOG5 . o;nfO{ pgLx¿n] …6fOdkf;Úsf¿kdf lng] u/]sf 5g\ .ssgLdf rª\ufr]6

ssgL -g'jfsf]6_– ko{6gk|j{wg ug]{ p2]Zon] ssgLdfePsf] bf];|f] v'Nnf rª\ufr]6k | ltof ] lutfdf sf7df8f } +/fgLaf/Lsf ;ld|t u'?ªn] ljhoLePsf 5g\ . lhNnf v]ns'b ljsf;;ldlt g'jfsf]6sf] ;xof]udf o'ylehg Snan] cfof]hgf u/]sf]k|ltof]lutfdf sf7df8f}+ Hof7fsf/lj >]i7 bf];|f] tyf ;fdfv';Lsfljqmd dxh{g t];|f] eP .

tf/fufp“ l/;f]6{, ssgLdfcfof]lht k|ltof]lutfdf g'jfsf]6 /sf7df8f}+sf $& hgf v]nf8Lsf];xeflutf lyof] . Ps ld6/If]qkmnleq /x]/ kf“r ldg]6leqrª\uf p8fO;Sg'kg]{ lgod agfOPsf]lyof] . cfkm\gf] rª\ufn] e'O“ 5f8\gg;s]kl5 ut jif{sf ljh]tf ldngkl/of/sf] of] jif{ klg RoflDkogaGg] wf]sf] cw'/} eof] .

–gjbLk chgjL

lzj zdf{kf]v/f– km"naf/L l/;f]6{sf] v'nf

rf}/df a]Un} rxnkxn b]lvof] .cfuGt'sx¿sf] cf]O/f] p:t} . ko{6sLodf};d ePsfn] xf]nf, ljb]zL ko{6sx¿t emg} 5\ofKf5ofktL b]lvP . cl3Nnf

jif{x¿df h:t} km"naf/L l/;f]6{n]o; k6s klg cS6'a/ km ]:6sfo{qmd h'/fPsf] xf] . v'n]sf]gLnf] cfsfzdfly /+uLla/ËL r+uf/ sfo{qmd:yndf dgf]/~hgsfnflu ljleGg k|:t'ltdf bz{sx¿

kf]v/fdf cS6'a/ km]:6sf] /f}gs

tl:

a/ M

;'/h

>]i7

gem'Dg] s'/} lyPg .Pslbg] pT;jdf lao/

lkpg]x¿sf ] nx/ c ln a9 Lb ] lvGYof ] . ! xhf/sf ] k |j ]zz'Nsdf laxfg !! ah]b]lv %ah];Dd cfkm"n] lkpg ;Sg]hltlao/ lkpg] 5'6 Toxf“ lyof] .Psftkm{ cfsif{s tj/n] ;lhPsf]:6]hdf ljb]zLx¿nfO{ cfslif{t /sAofG8x¿n] c+u|]hL l/ldS; uLtx¿k|:t't ul//x]sf lyP .

csf{tkm{ :jLldª k'n leq} xftxftdf lao/ lnb} /dfOnf] ug]{ljb]zL o'jfo'jtLx¿sf] r6sn]pT;jsf] /demddf /f}gs yk]sf]lyof] . g]kfnLx¿ klg lao/sf]gzfdf em'Nb} :jLldª k'ndf kmfnxfg]sf] b[Zo cem /dfOnf] b]lvGYof] .o:t} sfo{qmdnfO{ dgf]/~hgfTdst'Nofpg lknf] kmfO6, 3}6f] km'6fpg]cflb /dfOnf k|ltof]lutfx¿ klg;dfj]z ul/Psf lyP . sfo{qmdsf]d'Vo cfsif {0f eg] r+uf r]6k|ltof]lutf /x\of] .

bflh{lnªdf g]kfnLkg

5'§} /fHosf] dfu ub}{ bflh{lnªdf clxn] g]kfnLx¿n] Pp6f a]Un}lsl;dsf] cfGbf]ng 5]8]sf 5g\, h;df afnaflnsf, j[4–j[4fb]lvo'jfo'jtLx¿;Dd ;a} hgf g]kfnL klx/gdf b]lvG5g\ .

tl:a/ M a]g'k e§/fO{

tl:

a/ M

g]6g

;f 8

6s

d

Page 14: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 !^

nfOe zf]

df]8naf6 g[Tof+ugf x' “b}rnlrq gflosf;Dd ag]sL ;'hftfl;6f}nf ca eg] uflosfsf ¿kdflrlgg] ePsL l5g\ . pgn] ufPsfkk uLtx¿sf ] klxnf ] ; +u |x…3'dfOb]pmÚ sf] ev{/} dfq ljdf]rg;DkGg ePsf] 5 . e"if0f bfxfn tyf;x]Gb| >]i7åf/f ;+o'Qm ¿kdfljdf]lrt pQm ;+u |xdf lah 'ah | å f / f ; +u Lta4 u L T fx¿;d fj ] z 5g \ . l jd f ] rg;df/f]xdf ;+u|xsf] Pp6f Do'lhslel8of];d]t k|bz{g ul/Psf] lyof] .

k|bz{gsf] tof/Ldf /x]sf]uf]kLs[i0f d'lehsf] rnlrq …s';'d]?dfnÚ sf uLtx¿sf] ;+u|x o;};ftf ljdf]lrt ePsf] 5 . @)jif{cl3 lgdf{0f ul/Psf] …s';'d]?dfnÚ sf gfos e'jg s];Ln] gof“…s';'d] ?dfnÚ sf] uLlt;+u|x ljdf]rgu/]sf x'g\ . zDe'lht af“:sf]6fsf5f ]/f ;f }o { lht af;sf ]6fåf/f;+uLta4 of] rnlrqsf uLtx¿cflbTogf/fo0f emf, /fh]zkfon /fO{,:j¿k/fh cfrfo{, ;'ud kf]v/]n,lgdf ?Daf, c~h' kGt tyf;~hLjgLn] ufPsf 5g\ . rnlrqsf

;fgf] kbf{

lkmNdL va/

nflu l8h] /fh'n] Pp6f uLtl/ldS; u/]sf 5g\ .

t]x|y'dsf ufos dg >]i7n]cfkm\gf] klxnf] uLlt;+u|x …;kgfÚsf] ljdf]rg bdsl:yt ;Kt/+uLPkmPdaf6 u/ ]sf 5g \ .Pkm=Pd=af6 k|ToIF k|;f/0fdfkm{tpQm ;+u|x ljdf]rg ul/Psf] xf] .5j6f uLt ;d]l6Psf] pQm ;+u|xsf]ljdf]rg nf]sufos PnkL hf]zLtyf PkmPdsf cWoIF d]x]/dfglnª\b]gn] ;+o'Qm ¿kdf u/]sf x'g\ .

;f+uLlts sfo{qmdsf qmddfcd]l/sf k'uL pt} a;f]af; ul//x]sfufos /fh' nfdf olt a]nf g]kfndf5g\ . b;}+df Oh/fonsf] t]nclaadf;DkGg …t]nclaa b;} + gfO6ÚzLif{ssf] ;f+uLlts sfo{qmddf;xefuL ePkl5 pgL :jb]zkmls{Psf x'g\ . k'gM cd]l/sf kms{g]u/L :jb]z cfPsf d+uf]lnog xf6{;d "xsf oL ufosn ] :jb ]zcfpgf;fy bfªdf ;DkGg Pp6f;f+uLlts sfo{qmddf ;xeflutfhgfPsf 5g \ . bfªsf ] pQmsfo{qmdkl5 olta]nf pgL d+uf]lnogxf6{sf] rf}yf] uLlt;+u|xsf] tof/Ldf

• lgb]{zs ;f]let a:g]tn]lgb ] {zg u/ ]sf ] rnlrq…h+uafhÚsf] ;Dkfbg sfo{ ;lsgnfu]sf] 5 . cfkm\g} lgdf{0f ;+:yf;nf]g lkmND;af6 lgdf{0f e}/x]sf]pQm rnlrqsf] 5fof+sgsf bf}/fggSsnL aGb's k6\ls“bf gfos/fh]z xdfnsf] Pp6f sfgsf]hfnL km'6]sf] lyof] . rnlrqdfw]/}kl5 gflosf uf}/L dNnn]clego u/]sL l5g\ eg] o;df?Zdf /fO{, ;'lgn yfkf, czf]szdf{, o'j/fh nfdf, holszga:g]t, pQd s];L, xl/ 9'+u]n,uf]kfn 5Gb]sf ;fy} gjgfos/fx'n >]i7 / gjgflosf /l~htfu'?ªsf] klg d'Vo e"ldsf 5 .

• åGå lgb] {zs /fh]Gb |v8\uL tyf pgsf 5 hgf;xfosn] ;+o'Qm ¿kdf lgdf{0ful//x]sf] rnlrq …/0f;+u|fdÚsf]lgdf{0f sfo{ ;lsPsf] 5 . ;]e]ga|b;{sf] of] k|:t'ltdf lzj >]i7km]l/ Psk6s PS;g e"ldsfdfb]lv“b}5g\ . >]i7sf cltl/Qmrnlrqdf ;'dg l;+x, cd[t nfdf,piff kf}8]n, ;Demgf v8\sf cflbsnfsf/sf] d'Vo e"ldsf 5 .rnlrqsf lgb]{zs 1fg]Gb| b]phfx'g\ eg] o;df /fh]Gb| v8\uLsf]åGå lgb]{zg tyf j;Gt >]i7,zfGtf g]kfnL / ljZjjGw'sf] g[Tolgb]{zg x]g{ kfOg]5 .

• txNsf 86sd, t]hfacf lb rnlrqsf ] lgb ] {zg

ul/;s]sf lgb]{zs lgb]{zs bLkskl/sf]6Ln] lgb]{zg u/]sf] csf]{rnlrq …wdfsfÚsf] 5fof+sg sfo{;DkGg ePsf] 5 . åGåk|wfgrnlrq …wdfsfÚ df tLghgfgfos /fh]z xdfn, lglvn pk|]tL/ ;'dg l;+xn] cleog u/]sf 5g\eg ] gf losfdf pi f f kf }8 ]nl5g\ . of] rnlrqsf åGå lgb]{zs/f]zg >]i7 x'g\ .

• Plgd]6/ tyf Do'lhslel8of] lgb]{zs l;df]; ;'g'jf/sf]lgb]{zgdf lgdf{0f ePsf] rnlrq…ld;g k};fÚsf] k|rf/–k|;f/ cf/DeePsf] 5 . rnlrqdf lglvn pk|]tL,

• xf:o>[+vnf …tLtf]–;ToÚ sLgflosf bLkf>L lg/f}nf >[+vnfdfclego tyf ;xfos lgb]{ZFg u/]/ar]sf] ;do 5f]6f rnlrqnfO{ klglbg yfn]sL l5g\ . pgn] clegou/]sf] Pp6f rnlrq …albgLsf]Joyf Ú s ]x L ;docl3 dfqlel;8Lsf ¿kdf ahf/df cfPsf]5 . klZrd g]kfnsf albgLx¿sf];fdflhs cj:yfsf] lrq0f ul/Psf]pQm lel;8Ldf bLkf>Lsf cltl/Qmufos afa' af]u6L, k'ik >]i7, sljtfzdf{, ;fdgf l;6f}nf cflb snfsf/n]clego u/]sf 5g\ . of] rnlrqsflgb]{zs df]xg ;fx x'g\ .

• sflGtk'/ 6]lnlehgn]cfh ;f“em cfof]hgf x'g nfu]sf]rnlrq Pjf8{ ljt/0f ;df/f]xsf]k|ToIF k|;f/0f ug] { ePsf] 5 .rn lrq k | f l j l ws ; + 3n ]cfof]hgf ug{ nfu]sf] pQm Pjf8{;df/f]xsf] k|F/Deb]lv cGTo;Ddsfb[Zox¿ sflGtk'/ 6]lnlehgdfk|ToIf x]g{ kfOg]5 .

• rnlrq lgb]{Zfs ljdnkf}8nn] g]kfn 6]lnlehgsf nfluPp6f 6]ln>[+vnf lgdF{0f u/]sf5g\ . …b]zÚ zLif{ssf] of] >[+vnfsf]k|;f/0f cfufdL b;}+nuQ} k|f/Dex'g]5 . /fi6«k| ]d emNsg] syf;d]l6Psf] of] >[+vnfdf u0f]z pk|]tL,;/f]h s];L, ;Ldf 9sfn cflbsnfsf/n] k|d'v e"ldsf lgjf{xu/]sf 5g\ . >[+vnf %) efu nfdf]x'g] lgdF{0f kIFn] hgfPsf] 5 .

• g]kfn 6]lnlehg–6'af6k|;f/0f e}/x]sf] dgf]/~hgfTdssfo{qmd …tftf]–lk/f]Ú n] k|;f/0fsf]Ps jif{ k"/f u/]sf] 5 . xf:o>[+vnf…hL/] v';f{gLÚ sf lgb]{zs tyfxf:osnfsf/ lht' g]kfnn] ;~rfngug]{ of] sfo{qmd k|To]s cfOtaf//flt *M$) ah] k|;f/0f x'G5 . of]sfo{qmddf P+s/sf ¿kdf k|:t't

x'g] lht' g]kfnn] /dfOnf s'/fsfgLub}{ kk tyf cfw'lgs uLtsfDo'lhs lel8of]x¿ k|;f/0f u5{g\ .

• Pstfsf Rofgn g]kfndf…x]nf]Ú zLif{ssf] sfo{qmd ;~rfngu/]/ bz{sdfem nf]slk|otf xfl;nu/]sf 6]lnlehgsdL{ ;/f]h s];Lkl5Nnf ] ;do ;u/dfyf6]lnlehg;“u cfa4 ePsf 5g\ .pQm Rofgnaf6 k|;f/0f x'g] b'O{dgf]/~hgfTds sfo{qmddfkm{t pgLbz {sdfem k ' lu/x ]sf 5g \ .;/f]hnfO{ bz{sn] k|To]s a'waf/;f“em ^M#) ah] k|;f/0f x'g] …d'eLPS;k|];Ú tyf zlgaf/ ;f“em k|;f/0fx'g] …dgf]/~hg Ps;fyÚ dfkm{tb]lv/x]sf 5g\ . ;/f]hsf cg';f/d'eL PS;k|]; g]kfnL rnlrqsfultljlwx¿df cfwfl/t sfo{qmdxf], h;df pgn] rnlrq IF]qsfcgf}krfl/s ultljlwnfO{ a9Lk|fyldstf lbG5g\ . dgf]/~hgPs;fydf eg] pgL x/]s ;ftfPs hgf rnlrqsdL{;“u /dfOnf]cGtjf{tf{ lnG5g\ .

lgzf clwsf/L, cfo'iff a:g]t, ;'lgnyfkf cflb snfsf/sf] clego x]g{kfOG5 . lgb]{zs ;'g'jf/n] k|rf/–k|;f/df ¥ofk ufog ;d"x …bo'lg6LÚnfO{ k|of]u u/]sf 5g\ .;d"xsf ufosx¿ cfl;km, 8LP ̂ (/ P8«]n] clego u/]sf] rnlrqsf]k|df];gn Do'lhs lel8of]nfO{ l;df];cfkm}+n] lgb]{zg u/]sf 5g\ . Plgd]6]8PS;gsf] lgs} k|of]u ePsf] of]rnlrq k|bz{gsf nflu tof/e};s]sf] 5 .

• gfos /ldt 9'+ufgf cfkm\g}bfh' cldt 9'+ufgfsf] lgdf{0fdfag]sf] rnlrq …dfof gdf/Údf klxnf]

ckmla6

k6s clego u/L rrf{df cfPsflyP . xfn rrf{df /x]sf gfos9'+ufgf bfh';“u ldn]/ lgs6eljiodf csf{] Ps rnlrqsf]lgdf{0f ug]{ of]hgf agfO/x]sf5g\ . xfn} Ps e]6sf qmddf/ldtn] rnlrq km/s z}nLsf]x'g] atfP .

• d 'DaO {df ji f f } { + b ] lvJoj;fo ub } { cfPsf s ]xLJoj;foLsf] ;+o'Qm nufgLdflgdf { 0 f e } /x ]s f ] rnlrq…u '?b lI f 0 f f Ú sf ] ; ' l6ªsf7df8f}+kl5 olta]nf tgx'“sf]aGbLk'/df e}/x]sf] 5 . rnlrqsf]Pp6f uLtsf] 5fofª\sg d'DaO{dfx'g] / To;sf nflu rlr{t gfos/fh]z xdfn, gflosf ;l~rtfn'O“6]n d'DaO{ cfpg] atfOG5 .uflosf bLkfgf/fo0f emfn] klxnf]k6s ; +u Lt lbPsf ] o f ]rnlrqdf /fh]z xdfn, ;l~rtfn'O“6]n, /ldt 9'+ufgf, /lj lu/L,;l/tf lu/L, /fhaNna cflbsnfsf/n] clego u/]sf 5g .ljut rf/ jif{b]lv sf7df8f}+df/x]/ 6]lnl;l/on tyf Do'lhslel8of]x¿ lgdf{0f ub}{ cfPsf]lqmPl6e dgsfdgf lkmND;sf]Aofg/df klxnf ] k6s aGgnfu]sf] u'?blIf0ff Pp6f a]Un}syf af]s]sf] rnlrq xf] . &)k|ltzteGbf a9L 5fof+ª\sg;lsPsf] of] rnlrqsf uLtdfplbtgf/fo0f emf, bLkf emf,df}nL cflb ufos–uflosfsf]:j/ ;'Gg ;lsG5 .

gflosf / uflosfx¿ Ps ;fy M Ps ;df/f]xdf gflosf piff kf}8]n,uflosfåo df};dL u'?ª tyf glngf lrqsf/

• ltxf/sf] pknIodf kl;{ cfOtaf/ ;f“em hf]/kf6Ll:yt g]jf uf8]{g /]:6'/f“df Pp6f ;f+uLltssfo{qmd x'“b}5 . uflosf n;tf hf]zLn] cfof]hgf ug{ nfu]sf] pQm sfo{qmddf uflosf hf]zLsf cltl/Qmzf]ef adf{, cfuGt's v/]n, zzL /fjn, c/fh s]zj, lg0f{o >]i7, df]lxt d'gfn, e/t l;6f}nf, k|sfzl3ld/] cflb ufos–uflosfsf] ;xeflutf /xg]5 .

• ltxf/sf] cj;/ kf/]/ gf/fo0f3f6l:yt kf]v/f a;kfs{df cfufdL sflQs !@ ut] cyf{t\ nIdLk"hfsf] lbg …ltxf/ Do'lhs km]:6– @))*Ú cfof]hgf x'“b}5 . b lqmP6/ tyf ld/fsn kmfpG8];gn]cfof]hgf ug]{ pQm sfo{qmddf g/]g lnDa', lbAo ;'Aaf, km'/:ofª nfdf, :6f]G8 PDk tyf ;f+uLlts ;d"xg]K;]8\ofhn] uLt–;+ult k|:t't ug]{5g\ .

• …snf / ;+uLtsf] ;+/If0f u/f} + , g]kfnL ;+uLtnfO{ prfOdf k'¥ofcf} +Ú eGg] gf/f;lxtcfufdL sflQs !* ut] df]/ªsf] ky/Ll:yt s~rg 6flshdf ;f+uLlts sfo{qmd …k"jf{~rn;f+uLlts e]6–@)^%Ú cfof]lht ul/g] ePsf] 5 . ky/L o'jf kl/jf/n] cfof]hgf ug{ nfu]sf]pQm sfo{qmddf ;'ud kf]v/]n, /]Zdf ;'g'jf/, k|sfz cf]emf, /f]zg k/fh'nL, cfuGt's v/]n tyfbLks lnDa"n] uLt–;+uLt k|:t't ug]{5g\ .

• bLkfjnLsf] cj;/ kf/]/ a'4gu/ o'jf ;d"xn] cfufdL ;f]daf/ a'4gu/df nfOe sG;6{ cfof]hgfug]{ ePsf] 5 . ;f“em k|f/De x'g] pQm nfOe sG;6{df Vofltk|fKt snfsf/x¿n] cfkm\gf nf]slk|o uLtk|:t't ug]{5g\ . lbkfjnLnfO{ nlIft u/]/ z'esfdgf cfbfg–k|bfg ug{ k|To]s jif{ o:tf] sG;{6 cfof]lhtul/“b} cfPsf] ;d"xsf cWoIf ;ltz t08'sf/n] atfP . sG;6{df bLk]zlszf]/ e§/fO{, ;'/h >]i7, ;~holszf]/ >]i7,cljgfz l3l;ª, afa' af]u6L, k|tLs yfkf, /f]h df]Qmfg, ch'{gs'df/, ;'/]z clwsf/L, e/t l;6f}nf, wd]{Gb| ;]jfg, ldª\dfz]kf{, 8LP l;S:6L gfOg, cDa]z zfxL cflbn] cfkm\gf nf]slk|o uLt k|:t't ug]{5g\ .

h'6]sf] km';{b 86sdn] hgfPsf] 5 .nfdf cd]l/sf kms{g] ldlt;d]tlglZrt e}g;s]sf] atfOG5 .

Pp6f Do'lhs lel8of] lgdf{0fug{ slt vr{ nfUnf < g]kfndfclxn] ;fdfGotM ! nfv ?k}of“dfPp6f Do'lhs lel8of] tof/ x'G5,t/ cd]l/sfdf :yfkgf ePsf] g]kfnL;f+uLlts ;d'x …b efOAhÚ n] cfkm\gf]gof“ uLlt;+u|xsf] yfls;s]+ uLtsf]Do'lhs lel8of] tof/ kfg{ !) xhf/cd]l/sL 8n/ vr{ u/]sf] atfOG5 .;d"xsf 8«d/ lb/]snfn >]i7sfcg';f/ sl/a ;ft dlxgfsf ]cGt/fndf 5fof+sg ;DkGg ul/Psf]of] lel8of] clxn];Dds} ;a}eGbf

ltxf/sf] cj;/df l;+ufk'/dfa;f ]af; ug] { g ]kfnLx¿nfO {dgf]/~hg lbg] ePsf] 5 . bg]lKnh ;f];fO6L l;++ufk'/n] ef]lnzlgaf/ cfof]hgf ug{ nfu]sf];f+uLlts sfo{qmd …Do'lhsn /ssG;6{Ú df of] ;d"xn] cfkm\gf uLt–;+uLt k|:t't ug{ nfu]sf] xf] .;f +uLlts sfo{qmds} qmddfo;cl3 c:6]«lnof k'u]sf] …!(&$P8LÚ n] Toxf“sf] sfo{qmddf cfkm\gf]hfb" 5¥of] .

/ f d ] 5 f k – s f 7 d f 8 f } +;f+:s[lts snf ;flxTo ;dfhn]/fd]5fk ahf/df Pp6f ;f+:s[ltssfo{qmd ;DkGg u/]sf ] 5 .

ufos–uflosfn] cfkm\gf nf]slk|ouLt ufP/ :yfgLo bz{snfO{dgf]/~hg k|bfg u/]sf lyP .

cfkm"n ] ufPsf uLtsf ]Do'lhs lel8of] cfkm}+ lgb]{ZFg ug]{ufosx¿sf] ;+Vof a9\g yfn]sf] 5 .g/]g lnDa', k|sfz cf]emf, k|sfzkf}8]n, /fhLj nf]xgL, ;'/]Gb|dfgl;+xh:tf ufosn] cfkm\gf uLtsf]lel8of]sf] lgb]{Zfg cfkm}+n] u/]sf5g\ . o;aLr ufos ;'lgnl;+x7s'/L klg oxL k+lQmdf plePsf5g\ . ufos 7s'/L cfkm\gf] :j/df/ ]s8 { ePs f ] u Lt …d ' 6 ' d fltdLnfO{Ú sf] Do'lhs lel8of]sf]lgb] {Z Fg cfkm} +n] u/]sf 5g\ .

cd]l/sfdf /x]sf ufos s0f{bf;, /fh' nfdf tyf d'lQm PG8l/efOjnsf gof “ ; +u |xx¿n]nf]slk|otf kfpg g;s]sf] ;+u|xahf/ Joj:yfkg ug]{ sDkgLx¿n]hgfPsf 5g\ . s0f{ bf;sf] …k|LtÚ,/fh' nfdfsf] …d+uf]lnog xf6{ efu–$Ú tyf d'lQm PG8 l/efOjnsf] …b]Vb}5' dÚ n] ;f]r]h:tf] ahf/df kfpgg;s]sf] atfOG5 . …tLgj6} ;+u|xsf; |i6fx¿ :jb ]zdf gePsfn]pgLx¿sf] ;+u|xn] cfzf u/]cg'¿k;kmntf kfPsf 5}gg\, Pp6fsDkgLsf ahf/ Joj:yfks eGb}lyP— …pgLx¿sf ;+u|x cleefjslagfsf ;Gtfgem}+ ePsf 5g\ .Ú

8f]/]dL ;+uLtdf b'O{ jif{;Dd;+uLtsf] cWoog u/]sf uf]/vfsfufos k|sfz nfdfn] cfkm\gf] klxnf]uLlt;+u|x tof/ kf/]sf 5g\ .…l;+xf;gÚ zLif{ssf] of] ;+u|x o;};ftf ahf/df cfPsf] 5 . ;+u|xsf]]…lg/dfof===Ú zLif {ssf] uLtsf]Do ' lhs lel8of ] eg] ljleGg6]lnlehg Rofgndfkm{t k|;f/0fe}/x]sf] ufos nfdfn] atfP .

3/kfn'jf s 's '/x¿sf ];+/If0fdf Jo:t k|jL0f ah|Frfo{g]kfnL ;f+uLlts IF]qdf klg rlr{tgfd xf] . pgn] sl/a tLg jif{sf]cGt/fnkl5 ev{/} dfq Pp6fuLlt;+u|x …sfdtfÚ >F ]tfdfemNofPsf 5g\ . Pp6f s]gn Snasf;~rfns ah|frfo{n] cfkm\gf] gof“;+u|xsf] Pp6f uLt …;fgf] s'/fn]==Úsf]Do'lhs lel8of]df s's'/nfO{ ;d]tclego u/fPsf 5g\ . ;+u|xsf ;a}uLtdf ufos ah|frfo{s} Psn;+uLt ;'Gg ;lsG5 .

dx“uf] g]kfnL Do'lhs lel8of] xf] .;d"xsf] klxnf] uLlt;+u|x …b efOAhh]g]/];gÚ nfO{ l/ofh Do'lhsn]b;}+cl3 ahf/df NofPsf] lyof] .ahf/df cfPsf] Ps dlxgf glaTb}@ xhf/ @ ;o k|lt ;+u|x laqmLe};s]sf] atfOG5 .

;f+uLlts ;d"x !(&$ P8Ln]

sfo{qmddf uflosf ;GWof ;'g'jf/n]ahf/df cfpg nfu]sf] pgsf] PsnuLlt;+u|x …gd]6L gx 'g ] Ú sfb 'O {j6f uLt ufPsL lyOg\ .sfo{qmddf lgd{n nfdf, nIdLsfsL{, >Ls[i0f ad dNn, bLksnfv ] , wd {/fh vkf +uL , ; "o {yfgLdu/, /fdk|;fb kf}8]n cflb

tl:j/M g

j/fh j

fUn]

Page 15: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 !&

gftf /utsf] xf]Og

;'j|t cfrfo{rnlrqsf] kbf{df pgLx¿

k|]dL–k|]ldsf cyjf nf]Ug]–:jf:gLePsf 5g\ . Ps–csf{nfO{c+sdfn ub}{, ;“u} gfRb} pgLx¿n]rnlrqsf uLtx¿df /f]dfG; klgu/] . clxn] g]kfnL rnlrq If]qdfoL b'j}sf] rrf{ 5}g . pgLx¿rnlrqsf] clegosd{af6 lgs}6f9f e};s]sf 5g\ . ;DejtMpgLx¿n] Tolta]nf uf“;]sf] gftfclxn] klg sfod} xf]nf . pgLx¿cyf{t\ gflosf hn zfx / /d]zpk|]tL . s'g} a]nf g]kfnL/htk6sf] of] ;'k/lx6 hf]8Ln]Tolta]nf uf“;]sf] gftf lyof]–bfO / alxgLsf] . x/]s ltxf/dfhnn] /d]zsf] lgwf/df ;Kt/+uL 6LsfnufO{ dvdnLsf] dfnfl;pl/lblGyg\ . rnlrqsd{af6pgLx¿ emG8} ;“u;“u} knfog eP ./utn] ag]sf] gftf geP klgpgLx¿nfO{ sd{n] a9fPsf];DaGwsf] Tof] gftf clxn] klgsfod 5 xf]nf . ;do kl/l:yltn]cd]l/sf k'u]sf hn / /d]zaLrefO6Lsf e}/x]sf] jf ge}/x]sf]x'g;S5, of] a]Un} s'/f xf] .

b'O{ bzseGbf cl3 rnlrq…sfG5LÚaf6 pbfPsL zld{nf zfx-xfn dNn_ nfO{ rnlrqdfclego ug{ ;+3if{/t czf]szdf{n] e]6] . pgLx¿aLrsf];f}xfb|{ ;DaGwnfO{ kl5 pgLx¿n]gftfdf kl/jt{g u/], bfh' /alxgLsf] gftfdf . efO6LsfdfalxgL zld{nf;“u w]/} jif{ bfh'czf]sn] 6Lsf yfk] / ;d:of jfcfkt\ k/] /Ifs eP/ pleg] jrgklg lbP . sfnfGt/df bfh'czf]s rnlrq lgdf{0f / lgb]{zgclg rnlrqj[Qsf] …/fhgLltÚdf

Jo:t /xg yfn] . alxgL klg3/Jojxf/ clg cGo k];futsfo{df Jo:t /lxg\ . …s]xL jif{eof], pgL;“u 6Lsf nufpgkfPsf] 5}g, t/ bfh'alxgLsf];DaGw cem} ;'dw'/ 5,Ú –zdf{n]atfP . To;f] t zdf{n] zld{nfsfklt cleg]tf s[i0f dNn;“u dfqxf]Og, csf{ cleg]tf gL/ zfx;“uklg legfHo'sf] ;DaGw uf“;]sf5g\ . ljut !& jif{b]lv pgn]zfxkTgL piff zfx;“u efO6Lsf yfKb}cfPsf 5g\ . …of] jif{ klg l6sfnufpg hfG5' .Ú–zdf{ atfp“5g\ .

plbodfg ufos /f]zgk/fh'nLn] tLg jif{cl3 ;f}Gbo{lj1c~hgf e'h]nnfO{ uLt ufpg]qmdd} e]6]sf lyP . u'gu'gfpg?lr /fVg] e'h]n ufosk/fh'nLsf] ufogz}nLaf6 k|efljtlyOg\ . pgL /f]zg;“u cfkm"nfO{klg uLt ufpg dg nfu]sf]atfp“lyOg\ . /f]zgsf nfluc~hgf ;xof]uL ;/x eOg\ . s'g}lbbLn] efOsf nflu ug]{ ;xof]ujf ;Nnfx pgL x/bd /f]zgnfO{lbO/xlGyg\ . of] ;DaGw oxLltxf/b]lv gftfdf kl/jt{gx'“b}5 . /f]zg o; k6ssf]efO6Lsf ltg} lbbL c~hgf;“u -klxnf] k6s_ nufp“b} 5g\ .…/utsf] gftf geP klg d}n]pxf“df cfkm\gL lbbL b]v]sf] 5' .Ú–/f]zg atfp“5g\ .

oL gftf eGg] s'/f /ut,y/, vnsdf dfq ;Lldt x'“b}geGg] s'/fsf pbfx/0fx¿ x'g\ .JolQmut :jfy{df clNemPsf]jt{dfg ;dfhsf] :j¿kdfsxL"st} cfkm\gf] :jfy{eGbf dflyp7]/ hf]–sf]xL klg tkfO{+sf;xof]uL x'g;S5g\ . hf];“u

tkfO{+sf] ;DaGw /utsf] gftfsf];DaGwem}+ jf Tof]eGbf klg c;nx'g;S5 . To:tf] ;DaGwljjfxof]Uo k'?if / dlxnfaLreP Pp6f ;DaGwn] k|]d jfljjfxsf] ¿k lng ;Snf, c;nldqsf ¿kdf klg Tof] ;DaGwaf“lr/xg ;S5 . geP Tof]eGbfklg dfly p7]/ To:tf] ;DaGwnfO{efO6Lsf nufP/ bfh'–alxgL tyflbbL–efOsf] gftfdf kl/0ft

ul/G5 . Pp6} sf]vaf6 jf/utsf] gftfdf bfh'efO gePsfdlxnf tyf lbbLalxgL gePsfk'?ifx¿n] klg ltxf/sf]efO6Lsfdf lgwf/ vfnL /fVg'x'“b}g eGg] dfGotfsf sf/0f klgs'g} ;fdflhs ;DaGwdf /x]sf;“uefOl6sf u/]/ bfh'–alxgL tyf lbbL–efOsf] gftf hf]8\g]x¿ klg 5g\ .

ufos ozs'df/n] klgljut s]xL jif{b]lv kqsf/ Pj+uLtsf/ l;h{gf b'jfnnfO{ alxgLdfg]/ pgsf] xftaf6 efO6LsfyfKg] u/]sf 5g\ . uPsf] jif{;f+uLlts sfo{qmdsf l;nl;nfdfljb]zdf /xg'k/]sfn] alxgLl;h{gfsf] xftaf6 6Lsf nufpggkfPsf] u'gf;f] ;'gfp“b} ozn]eg]– …of] jif{ h;/L eP klg 6Lsfnufpg pgsf] 3/ k'U5' .Ú gfdsxlnPsf snfsf/x¿sf xsdf

sltko pgLx¿sf k|z+;sx¿klg efO6Lsf nufO dfUg] jfnufpg OR5's x'g] e]l6Psf] 5 .ufos ozs'df/nfO{ klgclxn];Dd bh{gf}+ dlxnf k|z+;sn]efO6Lsf nufOlbg] k|:tfjul/;s]sf 5g\ . …c¿ a]nf eG5g\,ltxf/df lgDtf] ub}{gg\, clgs;/L nufpg' efO6Lsf <Ú–ozs'df/n] ;'gfP .

gflosf lakgf yfkfn];+3if{sf a]nf Pp6f bfO e]§fOg\,UNofd/ kmf]6f]u|fkm/ /fhefO;'jfn . tl:a/ lvRg] qmddfpgLx¿sf] ;DaGw bfh' /alxgLsf] gftfdf kl/0ft eof] .ut jif{;Dd pgL kmf]6f]u|fkm/;'jfnnfO{ 3/df lgDtf] u/]/;Kt/+uL 6Lsf nufOlblGyg\ .ljjfxkl5 of] jif{ lakgf cfkm\gf>Ldfg\;“u ef/tsf] dy'/fdf

l5g\ . /fhefO eG5g\– …6LsfnufOlbg cfp“l5g\ ls <Úljkgfn] xf:osnfsf/ ls/0fs];LnfO{ a'afsf] bhf{ lbPsLl5g\ eg] pgsf ;'k'q ;"bgs];LnfO{ efO agfPsL l5g\ .;"bgnfO{ klg pgn] efO6LsfnufOlbg] u/]sL l5g\ .gflosf piff kf}8]nn] klgcleg]tf tyf lgb] {zs /d]za'9fyf]sLnfO{ ljut s]xL jif{b]lvbfO dfg]/ efO6Lsf nufOlbg]u/]sL l5g\ .

;+uLtsf/ lah' ah|nfO{ljut !) jif{b]lv pgsf] k'Vof}{nL

cfh s]l6eL lkmNd Pjf8{

;fKtflxs ;dfrf/sf7df8f}+– tL;j6f ljwf /

x/]s ljwfdf kf“r–kf“r dgf]gog,s'n u/]/ ! ;o %) dgf]gog .s;n] kfpg ] xf ] , jif {el/sf ];jf]{Ts[i6sf] Pjf8{ < s'g rnlrqjif{el/sf] ;jf]{Ts[i6 bl/g] xf] < sf]x'g\ ;jf]{Ts[i6 cleg]tfsf bfj]bf/ <lbnLk /fodfemL, lj/fh e§, lglvn

pk|]tL ls b'O{j6f rnlrqaf6dgf]gogdf k/]sf /fh]z xdfn <cleg]qLx¿df klg em/gf yfkf,/]vf yfkf, lg?tf l;+x, t[lKtgf8s/ / ;l~rtf n'O “6 ]ndfs;n] kf] afhL dfg]{ xf] < clggjcleg]tfx¿df k|sfz cf]emf,cfo{g l;Ub]n, /fh ltldlN;gf, w|'jsf]O/fnf / /fhaNne sf]O/fnfdWo]

s;sf] sfd ;jf]{Ts[i6 dflgg] xf] </~hgf zdf{, o'gf pk| ]tL, k| ]/0ffzdf{, cfzf kf }8 ]n / s~rg/ ] U d Ld Wo ] s;n f O { j i f { s };jf ] { Ts[i6 vf ]h dflgg] xf ] <ls:dt, 8/, bfOsf] ;;'/fnL,b]j/afa'dWo] s'g rnlrqn] ;a}eGbfa9L ljwfut Pjf8{ a6'Ng] xf] <

o:tf cg]sf } + v 'Nb 'nLsf ]lgjf/0f x'g] lbg cfOk'u]sf] 5 .ut ;fpg dlxgfd} dgf]gog ;"rL;fj{hlgs eP klg cfh cyf{t\)^% ;fnsf] sflQs * ut] z'qmaf/;f“em ;f9] rf/ ah]b]lv xf]6n ;f]N6Lqmfpg Knfhfdf cfof]hgf ul/g]eJo ;df/f]xdf k'/:sf/ ljt/0ful/g] ePsf] 5 . h;nfO{ sflGtk'/6]lnlehgn] k|ToIf k|;f/0f ub}{5 .dgf]gog ;"rL ;fj{hlgs ubf{;Ddk'/:sf/sf] lzif{s …lkmNd Pjf8{–)^%Ú dfq lyof] . ljt/0f ug] {a ]nf;Dd o;sf] zLif {s …km ]daf]6flgsf s]l6eL lkmNd Pjf8{ÚePsf] 5 . km]d af]6flgsfsf] d"nk|fof]hg tyf sflGtk'/ 6]lnlehg;xof]uLsf ¿kdf /x]sf] of] lkmNdPjf8{sf] cfof]hgf g]kfn k|fljlws;+3n] ub}{5 .

rnlrqsf] kbf{df pgLx¿ k|]dL–k|]ldsf cyjf nf]Ug]–:jf:gL ePsf 5g\. Ps–csf{nfO{ c+sdfn ub}{, ;“u} gfRb}pgLx¿n] rnlrqsf uLtx¿df /f]dfG; klg u/]. clxn]g]kfnL rnlrq If]qdf oL b'j}sf] rrf{ 5}g. pgLx¿rnlrqsf] clegosd{af6 lgs} 6f9f e};s]sf 5g\.;DejtM pgLx¿n] Tolta]nf uf“;]sf] gftf clxn] klgsfod} xf]nf. pgLx¿ cyf{t\ gflosf hn zfx / /d]zpk|]tL. s'g} a]nf g]kfnL /htk6sf] of] ;'k/lx6 hf]8Ln]Tolta]nf uf“;]sf] gftf lyof]– bfO / alxgLsf].

gflosf lakgf yfkfn] ;+3if{sf a]nf Pp6f bfO e]6\6fOg\,UNofd/ kmf]6f]u|fkm/ /fhefO ;'jfn. tl:a/ lvRg] qmddfpgLx¿sf] ;DaGw bfh' / alxgLsf] gftfdf kl/0ft eof].ut jif{;Dd pgL kmf]6f]u|fkm/ ;'jfnnfO{ 3/df lgDtf] u/]/;Kt/+uL 6Lsf nufOlblGyg\. ljjfxkl5 of] jif{ lakgfcfkm\gf >Ldfg\;“u ef/tsf] dy'/fdf l5g\. /fhefO eG5g\–‘6Lsf nufOlbg cfp“l5g\ ls <’ ljkgfn] xf:osnfsf/ls/0f s];LnfO{ a'afsf] bhf{ lbPsL l5g\ eg] pgsf ;'k'q;"bg s];LnfO{ efO agfPsL l5g\ .

ynf] u'NdLsL lji0f' ;fksf]6fn]ltxf/sf a]nf sf7df8f}+ cfP/efO6Lsf nufOlbg] u/]sL l5g\ .of] kª\lQmsf/n] klg !)jif{cl3;Dd /+usdL{ tyf kqsf/zf]ef rGb;“u a;]{lg efO6Lsfnufpg] u/]sf] lyof] . alxgLzf]ef xfn /+usnf cWoogsfqmddf k|mfG;df /x]sLn] !)jif{b]lv of] qmd 6'6]sf] 5 .6Lsfsf] qmd 6'6] klgbfh'alxgLsf] gftfdf s'g}kl/jt{g cfPsf] 5}g . cfufdLs'g} g s'g} jif{ 6Lsf nufpg]qmdsf] k'g/f/De x'g] g} 5 .

tl:

a/ M

g]6g

;f

86s

d

tl:

a/ M

Og

;f

86s

dtl

:a/

M d

f]8n

;+;

f/ 8

6sd

Page 16: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 !*

a|fG8]8 ;lkª uGtJo/f]lhg zfSo

JolQmsf ] hLjgz }nLdfklx/gn] dŒjk"0f{ e"ldsf v]n]sf]b ] lvG5 . nufp “b f ;lhnf ] ,;'ljwfhgs Pj+ cf/fdbfoL ePsfn]/]l8d]8 klx/gk|ltsf] qm]h g]kfnLkm];g ahf/df cg'ej ug{ ;lsG5 .vf; u/L c;g, sdnfIfL, Tof}8,ef]6flx6L, Ko'vf, u'Rrf6f6f]n, cflb;f“3'/f ;8s 5]pdf b'O{ jf b'O{eGbfa9L sjndf k;nx¿n] o:tf]klx/gsf] Jofkf/nfO{ lg/Gt/tflbPsf] b]lvG5 . Go'/f]8, lvrfkf]v/L,wd {ky, kfsf ] , b/af/dfu { ,s'df/Lkf6L, hfjnfv]n, d+unhf/,rfjlxn, 6';fn gof“afg]Zj/ cflb:yfgdf klg ;f]?ddf ljsl;t x'“b}uPsf] b]lvG5 .

lj=;= @)#( ;fndf;'k/dfs]{6sf] cjwf/0ff lnP/ lelqPsf]ljzfn ahf/;“u} km}n+b} uPsf];'k/dfs]{6, ;lkª sDKn]S;, ;lkª dn,cfs]{8, Knfhf, ;lkª ;]G6/, l8kf6{d]G6n:6f ]/ cflbsf ] ljsf; qmdn]cGt/f{li6«o a|fG8sf klx/g tyfPS;];l/h g]kfnL ahf/df lelqg] qmda9\bf] 5 . pRr ju{sf] kx'“r / ?lrsf]ljifo ag]sf] a|fG8]8 km];g clxn]dWod ju{sf nflu klg ;xh tyf;'ud aGg k'u]sf] 5 .

g]kfnd} klxnf] k6s o'/f]k]nL:t/sf] ;lkª ;]G6/sf ¿kdf ;g\!(*% df :yflkt An'a8{ l8kf6{d]G6n:6f]/ ;g\ @))^ b]lv An'a8{ dnsf¿kdf lrlgPsf] 5 . An'a8{n] a|fG8]8;fdfgsf] uGtJos} ¿kdf cfkm\gf]cnu kl/ro agfPsf] 5 . 38Lsf];+;f/df 5'§} kl/ro agfPsf a|fG8x¿l6;f]6, /f]dfG;g, 6fO6g xf];\ jf k'?ifkm];gz}nLsf] kl/ro ag]sf lk6/Oª\Nof08, hf]g Kn]o/, x\ofª 6]g,:kf]6{\; j]c/df Voflt sdfPsf l/af]s,Pl88f;, gfOsL cflb :kf]6\{; a|fG8x¿of] dnsf] kl/ro ag]sf 5g\ . An'a8{ dndf af]l;gL, k]k]lhG;, ¥ofª\n/,nL, 8\o's, s';g, 6dLlxn kmfOh/,alngf] cflb lhG; tyf o'lgkm];gsfa|fG8;“u} ;l6{ª–;'l6ªsf] /]d08 ;knufot cGo PS;];l/hsf a|fG8 klg;d]l6Psf 5g\ .

k'?if km];gz}nLsf] kmd{nn'snfO{ cem a9L k|f]km];gn 9+uaf6cl3 nfg] qmddf /]d08, l8shfd,cf];LPd, ljdn, u|fleP/f, l/8 PG86]n/ h:tf ef/tLo a|fG8, la|l6;

sDkgLsf x\o'uf] sn]S;g, :s]an,rfN;{ Sn]6g, gf]a]n d]g tyf dfl/of]h]gf, dfsf]{kf]nf], 8f]/ldo'n, le6fnLaf/a]l/h, lhofgL, e/;frL h:tfO6flnog sk8fsf ;fy} xªsª,

:k]g tyf hfkfgaf6 cfoflttsk8fsf] g]kfnL ahf/df pkl:yltn]k'?if km];gdf kmd{n z}nLnfO{ cy{k"0f{agfPsf] b]lvG5 .

cGt/f{li6«o a|fG8sf sk8fsf]ljljwtfk|lt a9L nufj /fVg]x¿sfnflu ljzfn ahf/sf] e'O“tnf,afuahf/, k'tnL;8s, gof“afg]Zj/,s'df/Lkf6L, d+unahf/, o'gfO6]8jN8{ 6«]8 ;]G6/sf] e'O“tnf cflbbl/nf] uGtJo ag]sf] b]lvG5 .tLdWo ] klg ;l6 + {ª–; ' l6ªdfafuahf/sf] cf/fwgf sDKn]S;sf]cfkm\g} 5'§} klxrfxg b]lvG5 . of]sDKn]S;df >]i7 6]nl/ª ;]G6/,

sd 5}g :kf]6\{; j]o/sf] ahf/dlg{ª jfs,

hfluª hfg]x¿,P/f]laS;, lhd Pj+lkm6g]; ;]G6/wfpg]x¿ tyfljleGg v]nsf :6f/v]nf8Lx¿nfO{ cfkm\gf]:6fOn cfOsgdfGg]x¿sf nflu:kf]6{ km];g ;b}j lk|o/x“b} cfPsf] 5 . :kf]6{\; km];gk|lt nufj /fVg]x¿sf nflu b/af/dfu{k|d'v uGtJo ag]sf] 5 . g]kfnL ahf/df lelqPsf] :kf]6{\; km];g;DaGwLklxnf] a|fG8 xf]– l/af]s . sl/a * jif{cl3 lelqPsf] …l/af]sÚ a|fG8n]klxnf] cfp6n]6 k'tnL;8sl:yt ;]o/ dfs]{6 sDKn]S;df ;~rfngdfNofPsf] lyof] . o;sf] nf]slk|otf;“u} l/af]s cfp6n]6 b/af/dfu{, An'a8{dn / s'df/Lkf6Ldf klg lj:tf/ ePsf] 5 .

sl/a ^ jif{cl3 b/af/dfu{df :yfkgf ePsf] nf]slk|o :kf]6{\;a|fG8 xf]– gfOsL . o;sf cGo ;f]?dx¿ An'a8{ dn / sfi7d08kahf/df lj:tfl/t 5g\ . :kf]6\{; km];gdf g} klxrfg agfPsf] Pl88f;a|fG8 eg] b/af/dfu{, sfi7d08k ahf/, An'a8{ dn, ;]o/ dfs]{6,sDKn]S; cflb :yfgdf pknAw 5 . km];g :kf]6\{; j]c/df kl/roaf]s]sf] hfkfgL a|fG8 d]h'sf eg] sdnfbLl:yt xf]6n /f]on l;+3Lsf]sDKn]S; x'“b} sf7df8f}+ dndf ;d]t lj:tfl/t ePsf] 5 . sf7df8f}+dndf …k'dfÚ / …lkmnfÚ afG8sf :kf]6{\; j]c/ g]kfnL ahf/df lelqPsf5g\ . :kf]6{\; km];g j]c/sf nflu dfq geP/ b/af/dfu{ a|fG8]8 km];gj]c/sf nflu g} k|d'v ;lkª uGtJosf ¿kdf ljsl;t ePsf] 5 . p8Nof08sDKn]S;, cGgk"0f{ cfs]{8, z]kf{ dn, tLgwf/f kf7zfnf sDKn]S;sf] ;~rfngaf6b/af/dfu{n] a|fG8 ;lkªsf nflu cfkm"nfO{ kl/lrt u/fPsf] cg'ej x'G5 .

qm]h o'lg:6fOnsf]o'lg:6fOn km];g cGtu{t g} a|fG8sf ¿kdf

ljut !@ jif{b]lv kl/ro agfp“b} cfPsf] gfd xf]…a]G6\nLÚ . …a]G6\nLÚ sf] ;f]?d b/af/ dfu{df 5 .tLg jif{cl3 b/af/dfu{df v'n]sf] xªsªsf]o'gl:6fOn a|fG8 xf], af]l;gL . af]l;gLn] dlxnf–k'?if b'j}sf nflu bh{gf}+ e]/fO6Lsf Sofh'on j]c/;“u}kmd{n ;]dL kmd{n, :kf]6{\; j]c/, clkm; j]c/ klx/gpknAw u/fO/x]sf] 5 . o'gl:6fOn cGtu{t g}kl/ro af]s]sf] alngf] / P; PG8 s]sf] ;f]?d eg]b/af/dfu{l:yt p8Nof08 sDKn]S;df 5 .b/af/dfu{d} o'gfO6]8 sn/ cem a]g]6g, hf]/l8ofgf]h:tf a|fG8sf] ;f]?d klg 5g\ . o; afx]s nL,¥ofª\u/, lau PKkn, l6gl6g, Pl6g h:tf a|fG8]8;f]?dsf] pkl:ylt klg Toxf“ 5 . o'lg:6fOn km];gcGtu{t g} 8\o's a|fG8sf] ;f]?d An'a8{ dn /k'tnL;8sdf 5g\ eg] df]G6]sfnf]{ a|fG8sf nflueg] sdnfbL / s'df/Lkf6L uGtJo xf] .

o'lg:6fOn Sofh'Pn j]c/ sn]S;gdf cfkm\gf]gfdnfO{ a|fG8sf ¿kdf ljsl;t u/]sf] gfd xf]–o'Pkmcf] . ;g\ !((% b]lv ;~rfngdf cfPsf] o'Pkmcf]/fhwfgL nufot kf]v/f, jL/uGh, lrtjgdf u/L!% :yfgdf lj:tfl/t 5 . k'df, lkmnf / xªsª

h'Qfsf] ;+;f/cfsif {s JolQmTjsf ]

klxrfgdf ;'uGw ;~rf/ ug]{a|fG8]8 km'6j]c/sf] ahf/ klg sd5}g g]kfndf . g]kfnL pTkfbgsf¿kdf Voflt sdfPsf] af“;af/L,lkm6/fO6, :sfO ;'h, lzv/ ;'h,laPkm l8o/ lxn ;'h cflba|fG8sf h'Qfx¿;“u} ahf/dflna6L{, af6fh:tf ef/tLo a|fG8sf]klg pkl:ylt 5 . oL a|fG8sfh'Qfx¿ ljz]ifu/L ef]6flx6Lh ' Q f e 08 f / , c;gb ] l vsdnfIfLsf] af6f], ef]6flx6Laf6sdnfIfL hfg] af6f], Ko'vf, Go'/f]8cflb :yfgdf pknAw 5g\ .

lxkxk :6fOn c“ufNg]x¿sfnflu sGe;{ h'Qfsf] cfsif{0f a]Un}5 . o;sf nflu sf7df8f } +dnl:yt sGe;{, k\mofa'N; cflb:6f]/x¿ k|d'v uGtJo x'g\ .cGt/f{li6«o a|fG8df kmd{n n'ssfnflu eg] b/af/ dfu{l:yt a]G6nL,l;Ug]r/, p8NofG8 j;Gtk'/Knfhfl:yt …a]nLÚ h'Qfsf ;f]?duGtJo x'g \ . o;}u/L dx+ufh'Qfsf] a|fG8df eg] cG8/ u|fpG8

Ol;og a|fG8sf sn]S;g o'Pkmcf]sf] /fhwfgLl:ytgof“afg]Zj/, sf7df8f}+ dn, s'df/Lkf6L tyf kf]v/fsf]cfp6n]6df pknAw 5 .

o'lg:6fOn j]c/sf y'k| } cfp6n]6x¿sf]pkl:ylt 5 g]kfnL ahf/df . To:t} sn]S;gx¿dfkm];g, Go'PGh]n, An', h'h', /]l8d]8 ;]G6/, tfd|fsf/xfp;, lyd, cf]/fGhL, nfOkm, PPgPkm, :Knf;, Go":6fOn sn]S;g, uN;{ PG8 ufOh, ANofs PG8x\jfO6, g]S:6, 86 km];g, pK; cflb o'jfo'jtLdfemnf]slk|o 5g\ . cfofltt a|fG8]8 j]c/sf] sn]S;gsf¿kdf kl/ro af]s]sf …pK;Ú sf] g]kfnL km];gahf/df cfkm\g} pkl:ylt 5 .

x\o'd]g lkm6 6]n/, lxn 6k, d]l/gfODk]S; h:tf 6]nl/ª If]qd} a|fG8ag]sf ;l6{ª–;'l6ª ;DalGwtgfdx¿sf] pkl:ylt 5 . >]i76]nl/ª ;]G6/n] cf/fwgf sDKn]S;sf]

clwsf+z efu cf]u6]sf] 5 . ;l6{ª–;'l6ª;“u} o;n] cfkm\gf] ;]jfnfO{k\mofd]nL ;lkª ;]G6/s} ¿kdfljsl;t u/]sf] 5 . rfalxn rf]s,r 'Rr ]kf6L, jN8 { 6 « ]8 ; ]G6/,lqk'/]Zj/df klg cfkm"nfO{ lj:tf/u/]sf] 5 . ef/tLo a|fG8 /]dG8s}gfdaf6 ;~rflnt /]dG8 ;ksf];l6{ª–;'l6ªdf cnUu} klxrfgb]lvG5 . k'tnL;8s, An'a8{ dnPj+ jN8{ 6«]G8 ;]G6/df o;sf]pkl:ylt 5 . logsf cltl/Qm8f]/Do'n, kfs{ PleGo', 6]S; jN8{,l6k–6k, b x \of/L sn]S;g,df]gfln;f, h]aL 6]n;{ h:tf y'k|}

gfdx¿ ;l6{ª–;'l6ªdf a|FG8sf¿kdf kl/lrt 5g\ .

;g\ @))# b] lv g]kfnLahf/df lelqPsf] k'?if km];g;“u;DalGwt a|fG8 xf]– hf]g Kn]o/ .ljleGg l8hfOg tyf z}nLsf kmd{n;6{, kfOG6, Sofh'Pn l6–;6{ Pj+6«fph/sf] sn]S;g /x]sf] hf]g Kn]o/k|foM ;a} l8kf6{d]G6n :6f]/, ;lkªdn ;]G6/df pkl:ylt /x] klg o;sf]PS;Sn'l;e a|fG8]8 cfp6n]6\; eg]An'a8{ dn, o'gfO6]8 jN8{ 6«]8 ;]G6/,k'tnL;8sssf] /fwfs'6L cfs]{8,s'df/L kf6L / b/af/dfu{df 5 .hf]g Kn]o/l;t ldNbf]h'Nbf] l8hfOgc“ufn]sf] …l:k|ª p8Ú a|fG8sf]sn]S;gsf] nf]slk|otf klg sd5}g . … l:k |ª p8 a | fG8 eg]dWodjuL {o ;d"xk | lt nlIftb]lvG5 . g]kfnL ahf/df lk6/OªNofG8, P; sfNe/, qmf]sf]8fOn,cflbsf kmd{n ;6{, l6–;6{sf a|fG8sf]klg pkl:ylt 5 . oL afx]s k'?ifkm];g;“u ;Da4 OlG8og 6/fg,df]g6]sfnf]{, hf]l8ofs, x\ofª\6]gh:tf a|fG8sf ;f]?dx¿ qmdzMsdnfbL, b/af/dfu{, kfsf] Go'/f]8df5g\ . hf]l8ofs / x\ofª\6]g eg]An'a8{ dndf klg 5 .

d]n, lkmd]n Pj+ ls8\;j]o/nfO{ Pp6} 5ftfd'lg pknAw

u/fO/x ]sf ] r lr { t g fd x f ]lkg6\; . Go'/f ]8sf] wd{kyl:yt/Tg Knfhfdf /x ]sf ] lkg6\;cfkm}df Pp6f ;lkª dfs] {6sf¿kd f l jsl;t ePsf ] 5 .lkg6\;sf] d]n PG8 ls8\; j]c/sn]S;g sf7df8f}+ dndf ;d]tlj:tfl/t 5 . d]n–lkmd]n Pj+ls8 \; j ]c/ sn]S;g /x]sf ]s'df/Lkf6Ll:yt d]:df ]/fOhdfd"ntM a}+ss / rLgaf6 cfofltta|fG8]8 km];g j]c/x¿ ;d]l6Psf5g\ . ls8\; j]c/ Pj+ ls8\;PS;];l/hsf nflu b/af/dfu{l:ytl6gl6g, Pl6g, jN8{ 6«]8 ;]G6/l:ytls8\; jN8{ cfkm} a|fG8sf ¿kdfljsl;t ePsf] kfOG5 . o;}u/Llnlnk'6, kf]l/ljGsL, lsªsfp h:tf

/ Dofl8;g k|rlnt 5g\ . h;sfnflu ljzfnahf/l:yt Dofl8;g;'hsf] ;f]?d, jN8{ 6«]8 ;]G6/l:ytkmf]/ Pe/, ;]n]S6, sf7df8f}+ dnl:ytKnfg]6 :kf]6\{; xfp; kl/lrt 5g\ .

n ] l8h km '6j ]c/tkm {b/af/dfu{sf] tLgwf/f kf7zfnfsf];lkª cfs]{8df /x]sf] PGeL a|fG8]8km'6j]/sf nflu rlr{t b]lvG5g\ .PGeLdf l6gPh/b]lv x/]s pd]/;d"xsf dlxnfsf nflu ;a}vfn]klx/g ;'xfp“bf Sofh'Pn, kf6L{,km'6j]c/;“u} :ofG8n, kDk;, xfOlxn,j]h]h, k\mNof6\;, l:sg a'6 pknAw5g\ . n]l8h km'6j]o/ a|fG8sf]

kl/ro ag]sf] cfO l; O6 km:6cGgk"0f{ cfs]{8sf] bf];|f] tnfdf 5 .dn]l;ofsf] …Kn]Ú a|fG8sf] km'6j]c/dg k/fpg]sf nflu jN8{ 6«]8;]G6/sf] e'O“tnfdf /x]sf] …An]Úa|fG8sf] ;f]?d uGtJo aGg ;S5 .oL km'6j]/sf cltl/Qm k]Nh, k|f8f,Dof8d, ld;, a]n], rfN;{ PG8 lsycflb a|fG8sf km'6j]c/ klg g]kfnLkm];g ahf/df pknAw 5g\ . n]l8hAofux¿sf nflu eg] lqbz{gL,a]G6nL, cfOl;O6 km:6, Unf]a;,o' PG8 c;, So'6 Aofu sn]S;g,jfNs Og cflbsf :6f]/x¿ k|d'vuGtJo ag]sf b]lvG5g\ .

a|fG8sf ;f]?dx¿ klg ls8\; j]o/sfk|d'v uGtJo x'g\ .

o'jtL Pj+ dlxnfju{sf] km];g:6fOnnfO{ s]Gb|ljGb' dfg]/ y'k|}cGt/f{li6«o a|fG8sf klx/g Pj+km];gz}nLx¿ clwsf+z Sofh'Pn :6f]/,;f]?d, dn, dfs]{6, sDKn]S;df pknAw5g\ . w]/}h;f] o:tf ;f]?ddf d"ntMSofh'Pn j]c/n] a9L k|fyldstfkfPsf] b]lvG5 . n]l8h j]c/sf nflukl/lrt gfdx¿df sf7df8f } +dnl:yt km];g Kn;, km]g anu,ljzfnahf/l :yt u l k; ,Go"/f ]8l:yt 6' cn un{, uN;{:6];g, 6'aL So'6, Anf];d, p8Nof08sDKn]S;l:yt An' a]/L jf8{/f]a, lkGs,gfukf]v/Ll:yt 6\ofs;L cflba|fG8s} ¿kdf kl/lrt 5g\ .

lj=;= @)#( ;fndf ;'k/dfs]{6sf] cjwf/0ff lnP/lelqPsf] ljzfn ahf/;“u} km}n+b} uPsf] ;'k/dfs]{6, ;lkªsDKn]S;, ;lkª dn, cfs]{8, Knfhf, ;lkª ;]G6/,l8kf6{d]G6n :6f]/ cflbsf] ljsf; qmdn] cGt/f{li6«oa|fG8sf klx/g tyf PS;];l/h g]kfnL ahf/df lelqg]qmd a9\bf] 5 . cGt/f{li6«o a|fG8sf sk8fsf] ljljwtfk|lta9L nufj /fVg]x¿sf nflu ljzfn ahf/sf] e'O“tnf,afuahf/, k'tnL;8s, gof“afg]Zj/, s'df/Lkf6L,d+unahf/, o'gfO6]8 jN8{ 6«]8 ;]G6/sf] e'O“tnf cflbbl/nf] uGtJo ag]sf] b]lvG5 .

Page 17: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 !(

lzj zdf{sh/f/] sh/f/]===of ] / o:t } / f ]d f l G6s

uLtx¿df s]xL dlxgfcl3;Dd/fte/ kf]v/fsf l8:sf]y]ux¿ hfuf/xGy] . uLtsf] tfndf d:t x'g]x¿n]/ft lat]sf] klg kQf] kfp“b}gy] .lbge/ sfdsf] af]emn] yfs]sfx¿/fte/ o;/L g} em'Dg s'g} s;/af“sL /fVb}gy] . clxn] eg] /fte/o;/L dgf]/~hgdf lnKt x'g] lbguPh:tf ] b ] lvG5 . o;n ]

ef/tLo df]8n g]kfnL sf/fuf/dfsf7df8f } +– ;'Gwf/fl:yt

s ] Gb | Lo sf/fuf/sf ] dlxnfaGbLu[xdf Pp6L ;'Gb/L b]lvG5g\ .klx/g / JolQmTj lgofNbf pgnfO{uDeL/ ck/fwsf] cleo'Qm :jLsf/ug{ uf¥x} x'G5, t/ k|x/Ln] x]/f]Ogsf/f]af/ u/]sf] cleof]udf pgLlj?4% b]lv !% jif{;Dd s}b / % b]lv @%nfv ?k}of“;Dd hl/jfgfsf] dfuub}{ lhNnf cbfntdf d'2f bfo/ u/]sf]5 . pgL x'g\– ef/t dl0fk'/ ODkmfnsL@$ jifL{of cd/fatL nf+ufd .

nfu"cf}ifw lgoGq0f sfg'gsfof{Gjog PsfOn] j}zfv @# dfgof“ afg]]Zjl:yt 8LPrPn s'l/o/g]kfn k|f=ln=af6 & ;o %) u|fd;]tf] x]/f]Og;lxt cd/fjtLnfO{ kqmfpu/]sf] lyof] . pgn] :k]g k7fpg nfu]sf]kf“r yfg k':tssf] cufl8 k5fl8sf]uftfleq n'sfP/ x]/f]Og /fv]sf] k|x/Lhf“rdf km]nf k/]sf] lyof] .

…d}n] clxn];Dd a'em\g ;s]sL5}g, dnfO{ lsg km;fOof] <,Ú d'2fsf]k'k{Ifsf qmddf kf“r dlxgfb]lvsf/fuf/df /x]sL cd/fjtLn]elgg\– …;'/IffsdL{n] hf“r ubf{ d}n]klxnf] k6s k':tsdf n'sfP//flvPsf] j:t' ;]tf] x]/f]Og ePsf]yfxf kfP“, o;cl3 dnfO{ o;ljifodf s]xL yfxf lyPg .Ú

…y'k|} ;kgf af]s]/ 3/ 5f]8]sLlyP“, clxn] sf/fuf/df 5',Ú d:thLp8fn, ;'Gb/ xfpefj / % lkm6@ OGr cUnL cd/fjtLn] elgg\–…dnfO{ of] k':ts lbg] dflg; km/f/

eof], d km;]+ .Ú pgn] b'O{ jif{cl3k|f0fLzf:q …h'nf]hLÚ df :gftsf]Q/-PdP;;L_ ul/g\ . To;kl5 sfdsf]vf]hLdf ef/tLo /fhwfgL gof“lbNnLk'lug\ . /fd|f] sfdsf] vf]hL / ;+3if{sfqmddf y'k|} k|fOe]6 ;+:yfdf hflu/vfPsf] pgL atfp“l5g\ . pgn]ljleGg sfo{qmdsf] ;+of]hg cyf{t\Oe]G6 cu{gfOh]/sf ¿kdf sfd

5, 3/sf cGo ;b:onfO{ dJoj;fosf qmddf b]zaflx/ 5' eGg]yfxf 5,Ú pgn] ?“b} elgg\— …v},efUon] d;“u s'g v]n v]lnx]sf]5 <Ú ;fg}b]lv g]kfnsf ;DaGwdf;'g]sfn] yndfu{af6 t];|f] k6s 3'Dg/ lsgd]n ug{ oxf“ cfPsf] pgn]atfOg\ . …d b'O{ k6s k':ts lnP/g]kfn cfPsL x'“, dnfO{ Psk6sk':ts NofPafkt @) xhf/ ef/tLo?k}of“ lbOGYof],Ú cd/fatLn] elgg\—…dnfO{ t of] s'g} ax'd'No k':tsxf]nf eGg] nfUYof], of] /sdn] lsgd]nug{ / 3'Dg k'Ug] x'gfn] d}n] vf;}vf]haLg ul/g\ .Ú

cfk/flws ;d"xn] gof“lbNnLdfcfkm";“u} a:g] Ps ;f]emL ;fyLnfO{;d]t o; sfo{df k|of]u u/]sf] pgn]]atfOg\ . …ck/fwL ;d"xn] tL ;fyLnfO{klg s]xL yfxf x'g lbPg, p;n]dnfO{ g]kfn 3'Dg cfO/x]sf] a]nfof] k':ts nu]/ Toxf“af6 o'/f]ks'l/o/ u/]afkt olt /sd kfp“5];\eGyL,Ú cd/fatLn] elgg\— …p;n]nfg s/ 5}g, dg nfU5 eg] dfqnu eGyL .Ú ljj]szLn eP/ g;f]Rbfclxn] sf/fuf/sf] b'u{Gwo'Qm /sf]nfxnk"0f{ hLjg latfpg afWoePsf] cd/fatLn] atfOg\ . OsfOsfP;kL x]dGt dNn 7s'/Lsf cg';f/;Dk"0f{ k|df0f cd/fjtLsf] lj?4ePsfn] pgn] d'Vo JolQmnfO{ kqmfpgu/fP;Dd sfg'gL ¿kn] /fxtkfpg g;Sg] cj:yf 5 .

lht]Gb| ;fx

ul/g\ . cfoft–lgof{tsf] sfd ul/g\clg cfkm\gf] ;'Gb/ JolQmTjnfO{¥ofDk df]8lnªdf ;d]t ptfl/g\ .

…d}n] ca oL ;a elg/xg'sf]s'g} cf}lrTo 5}g, ;fdfg d;“ue]l6Psfn] sfg'gcg'¿ksf] ;hfoef]Ugaf6 dnfO{ O{Zj/n] dfq arfpg;S5g\,Ú cd/fjtLn] atfOg\ .

kf “r bfh'efOdf 7flx “nLcd/fatLnfO{ ;f7L j;Gt kf/ u/]sfk"j{OlGhlgo/ lktf tyf k"j{lzlIfsfcfdfsf] lrGtf 5 . …Ps hgf efOdfq dnfO{ oxf“ a;]/ ;xof]u ul//x]sf]

kf]v/f– km];g ultljlwsf sf/0f klg rlr{tkm]jf gu/L oltv]/ ;]nfPsf] 5 . clvn g]kfn dlxnf;+3 qmflGtsf/Ln] dlxnf;“u ;DalGwt km];g sfo{qmdug{ glbg] eg]kl5 oltv]/ oxf“sf km];gsdL{df Psvfnsf] g}/fZotf pTkGg ePsf] 5 .

uPsf] ;fpg @% ut] b n'S; km];g xf]D;n]ug{ nfu]sf] ld; xªsª sNr/n ;f]df qmflGtsf/Ldlxnfx¿n] x:tIf]k u/L sfo{qmd:ynd} tfnfaGbLu/]kl5 pSt sfo{qmd :ylut ePsf] lyof] . hftLoklx/gdf ;lhPsf k|lt:kwL{x¿dfly g} qmflGtsf/Ldlxnfx¿n] xftkft u/] . @! cf}+ ztfAbLdf cfP/kl/jt{gnfO{ /f]Sg vf]Hg' sxf“;Ddsf] Gofof]lrt sfdxf], k|lt:kwL{ nIdL u'?ªn] elgg\– …;:tf] nf]slk|otfsfnflu dfq sfo{qmd /f]Sg vf]lhPh:tf] nfU5 .Ú

pQm sfo{qmddf s]xL ;do b'O{tkmL{ em8kklg ePsf] lyof] . k|To]s jif{ b n'S; km];g xf]D;n]ld; klZrdf~rn ;'Gb/L k|ltof]lutf ub}{ cfPsf]dfqmflGtsf/L dlxnfx¿sf] bafasf sf/0f To;sf] gfdkl/jt{g u/L cfof]hsx¿n] xªsª sNr/n ;f] /fv] .ld; klZrdf~rn u/] h'g;'s} sf/afxL x'g] / To;sf]ljsNk sNr/ ;f] ug{ pgLx¿n] g} cfof]hsx¿nfO{;'emfj lbPsf lyP .

xfdLn] ld; klZrdf~rnsf] gfd kl/jt{g u/L;f+:s[lts klx/gdf sfo{qmd ug{ nfu]sf lyof}+, bn'S; km];g xf]D;sf /jLGb| ah|rfo{n] eg]– sNr/n;f]dfly g} pgLx¿n] x:tIf]k u/] .Ú o;/L sfo{qmdug{ glbPkl5 cfof]hsx¿n] k'gM sfo{qmd ug{km];gsdL{x¿nfO{ hd36 u/fP/ ;'emfj–;Nnfx ;+sngul//x]sf 5g\ . km];gsdL{x¿ Psh'6 x'g Pp6f lj:t[t;~hfn g} u7g ug]]{ tof/L klg e}/x]sf] 5 .

clvn g]kfn dlxnf ;+3, qmflGtsf/Låf/fsNr/n ;f]df x:tIf]k ePkl5 oxf“ km];g;“u ;DalGwtw]/} sfo{qmd cf]em]ndf kb}{ uPsf 5g\ . 8fG; kf6L{,

x/fof] /+u kf]v/fsf]

dgf]/~hgkf/vLx¿nfO{ lg/fzt'NofPsf] 5 . g]kfnL o'/f]ksf] pkdfkfPsf] km]jf gu/Ldf /flq hLjgrf}k6 ePsf] 5 . ca]/;Dd emndNnx'g] oxf“sf] /flqJoj;fosf] nfnLx/fPsf] 5 . clxn] /flt d'l:snn]!! aHbf gaHb} 8fG; /]i6'/f“, k;n/ l8:sf]y]ux¿ ;fd;'d x'G5g\ .:jod\ ;'/IfsdL{ g} Ujf/UjftL{xf]6n–/]i6'/f“df k;]/ anhkmtL aGbu/fpg nufp “5g \ . o;/Lha/h:tL ubf{ ko{6sx¿nfO{ ;d]t

gsf/fTds c;/ k'u]sf] 5, Ps /]i6'/f“Joj;foLn] eg]– …xfd|f] Joj;foclxn] cf]/fnf] nfu]sf] 5 .Ú /ftl5l KkPkl5 hDg ] oLdgf]/~hg:ynx¿ a];do aGb x'gyfn]kl5 oxf“sf] /flq dgf]/~hgdfcj/f]w k'u]sf] 5 . dgf]/~hg:ynx¿dfq ge} ahf/ g} ;fd;'d x'G5 .o;n] ubf{ kf]v/f cfpg] of]hgfagfpg]x¿n] klg To;nfO{ :yugug{ yfn]sf 5g\ .

ko{6sLo s]Gb| n]s;fO8sf]ahf/ /flt rf“8} g} aGb ePkl5oxf“sf] Jokf/–Joj;fo ;':t ePsf]5 . To;f] t n]s;fO8sf] ahf/lbp “;f ]eGbf /f lt rDsG5 .Jofkfl/s sf/f]af/;d]t /flt g} a9Lx'G5 . s'g} ;do /flt @ ah];Ddv'Ny] oxf“sf k;nx¿ . ko{6s klg/fte/ n]s;fO8sf] jftfj/0fdf/Dy] . clxn] cfP/ Jofkfl/srxnkxn ;'? x'g'cufj} ahf/ aGbePkl5 ko{6s klg cGof}ndf k/]sf5g\ . cfhef]ln klxn]sf] h:tf]/ +u Lg jftfj/0f b ] lv +b }g .n]s;fO8df /flq dgf]/~hg /Jofkfl/s rxnkxn 36\b} uPkl5kf]v/f a;fOsf] nfdf] of]hgfagfPsf ko{6sx¿n] cfkmgf ]a;fOnfO{ 5f]6\ofpg yfn]sf] bfaLJoj;foLx¿sf] 5 . To;f] t clxn]ko {6sLo l;hg klg xf ] ./flqhLjgdf cfPsf] aGb]hn] ko{6scfudgdf ;d]t c;/ k'u]sf] SnaPl;ofgfsf ;'dg >]i7n] atfP .

u[xdGqL jfdb]j uf}tdn];'/Iff Joj:yf s8f ug]{ gfddfo:tf] aGb]h u/]kl5 n]s;fO8 dfqxf]Og, ;du| ko{6g Joj;fo g}tx;gx; x'g k'u]sf] Joj;foLx¿sf]u'gf;f] 5 . /flt ca]/;Dd bf]xf]/Ldf

/dfpg / u]6 6'u]b/ ug{ cfpg]x¿:jfQ} 36]sf 5g\, dx]Gb|k'nl:ytbLklzvf bf]xf]/Lsf lrq clwsf/LeG5g\– ca]/;Dd /Dg gkfPkl5kfx'gfx¿ /]i6'/f“ cfpg] qmddf sdLcfPsf] 5 .

/fhwfgL nufotsf ljleGg7fp“af6 xf]nL8] dgfpg cfpg]cfGtl/s ko{6sx¿ klg /ge'Nndfk/]sf 5g\ . clxn] /fltsf] vfgf /]i6'/f“dfa;]/ cf/fd;“u vfg gkfO{ p7]/ hfg'kg]{;d:of pTkGg ePsf] 5 .

ljb]zL ko{6sx¿ olt rf“8};x/ ;'g;fg x'G5 eg] s]sf nfluoxf“ cfpg' eGg] u'gf;f] u5{g\ . /fltOG6/g]6 Sofkm]df a;]sf ko{6snfO{wSsf lb“b} Sofkm]af6 lgsflnG5 .kfx'gfx¿n] ;'/IffsdL{sf] o:tf]

b ' Jo {jxf/ n]s;fO8df ;d]tv]Kg'kl//x]sf] 5 . ev{/ dfq} kf]v/fcfPsf Ps Sofg]l8og hf]8Ln];fKtflxs;“u eg]– …/flqhLjgdf/Dg gkfPkl5 oxf“ cfpg'sf] s'g}cy{ /x]g .Ú of] cj:yfn] t+lu|gnfu]sf] oxf“sf] ko{6g Joj;fonfO{wSsf k'u]sf] 5 . ko{6g Joj;foLuf]kL e§/fO{ ljs[lt lgd"{n kfg]{gfddf u[xdGqLsf] 7f8f] cfb]zn]dgf ] /~hg:ynx¿df tuf/f ]nufOPsf] cf/f]k nufp“5g\ . ljs[ltlbp“;f] klg x'G5, lbp“;}b]lv aGbu/ ] eof ] lg pgn ] eg ]–…/flqhLjgdf cj/f]w v8f u/]/;/sf/n] ljs[ltnfO{ yk k|>olbPsf] 5 .Ú olt dfq xf]Og, w]/}sf]/f]hL/f]6L;d]t u'd]sf] 5 . 8fG;

/]i6'/f“df g[To u/]/ cfk\mgf] k]6 kfNg]g[ToËgfx¿ a]/f]huf/ ag]sf 5g\ .cfkmgf] gfd gatfpg] zt{df Psg[TofËgfn] elgg\– gfRg glbg] xf]eg] xfdLnfO{ ;/sf/n] c¿ g}/f]huf/L vf]lhlbg'k5{ .

o;eGbf cl3 o:tf] ;d:ofgef]u]sf ko{6g Joj;foLx¿nfO{clxn] ;/sf/sf] rfnfdfnfn] x}/fgt ' NofPsf ] 5 . s ]x L 7 "nfxf]6nx¿nfO{ of] ;d:ofn] g5f]Pklg /flqhLjgdf /Dg] kfx'gfx¿nfO{eg] ;dosf] y'g5]sn] c;/ kf/]sf]5 . kf]v/f ko{6g kl/ifb\sf cWoIf;'Gb/s'df/ >]i7 eG5g\– …ljs[lt/f]Sg] gfddf Joj;fodfly g}Jojwfg v8f ug'{eGbf j}slNkspkfox¿ vf]Hg' /fd|f] xf] .Ú

;':tfof] km];g ultljlw klg

km];g ;f] tyf df]8lnª;“u ;DalGwt cGo y'k|}lqmofsnfk ;':tfPsf 5g\ . b n'S; km];g xf]D;n]kf]v/fdf km];g;“u ;DalGwt y'k|} sfo{qmd ub}{ cfPsf]lyof] t/ qmflGtsf/L dlxnfx¿n] pSt ;+:yfnfO{dlxnf;“u ;DalGwt s'g} klg sfo{qmd gug{ r]tfjgLlbPsf 5g\ . w]/}n] o:tf] sfo{sf] lj/f]w klg hgfPsf5g\ . 8/–qf;s} sf/0f cfof]hsx¿n] df} ld;, lnl6n;g ;fOg lagfk|rf/ s'g} Ps xf]6ndf ;DkGg u/] .h'g sfo{qmd;DaGwL ;dfrf/ s'g} ldl8ofdf cfPg .

gfËf] gfr x'g] 8fG; /]i6'/f“, cGo ljleGgljs[lt / ljb]zdf a]lrPsf g]kfnL r]nLx¿nfO{ kmsf{pgs'g} kxn gug]{ t/ v'aL b]vfpg] sfo{qmdnfO{ /f]Sg'sf]s'g} cf}lrTo gePsf] atfp“b} km];g l8hfOg/ alatfclwsf/Ln] elgg\– ;dosf] dfusf ¿kdf cfPsf]km];g s;}n] /f]s]/ /f]ls+b}g . oxf“ x'g] ;f}Gbo{ k|ltof]lutf/ km];g;“u ;DalGwt sfo{qmdx¿n] w]/} o'jtLnfO{cl3 a9\g] cj;/ klg k|bfg u/]sf] 5 . sf]xL rnlrqsf]If]qdf hd]sf 5g\ t sf]xL /+ud~rs} If]qdf . ptfclvn g]kfn dlxnf ;+3 qmflGtsf/Ln] eg] ;f}Gbo{k|ltof]lutf gf/L cl:dtfsf] v]njf8 xf] eGb} lj/f]whgfp“b} cfPsf] 5 . gf/LnfO{ lj1fkgsf] ;fwgagfOg'x“ 'b}g, Ps qmflGtsf/L dlxnfn] elgg\ .r]tfjgLs} sf/0f tof/Ldf /x]sf km];g sfo{qmdx¿klg :ylut ePsf 5g\ .

kf]v/f PS;kf]h df]8lnª Ph]G;Lsf cWoIf s]bf/af:tf]nf o:tf] lqmofsnfk lj/f]wsf nflu lj/f]wdfq ePsf] atfp“5g\ . ;'Gb/L k|ltof]lutfsf] lj/f]wug]{x¿n] rnlrq, lj1fkg, OG6/g]6 tyf 6]lnlehgcflbaf6 x'g] c¨ k|bz{gsf] lsg lj/f]w ub}{gg\ <af“:tf]nf eG5g\– o:t} k|ltof]lutfaf6 w]/} o'jtLsf]sl/c/ ag]sf] tkm{ pgLx¿sf] klg Wofg hfg'k5{ .k|ltof]lutfsf] gsf/fTds dfq geO{ ;sf/fTds kIfsf]klg ljZn]if0f ug'{kg]{ pgsf] dfGotf 5 .

tl:

a/ M

nEn

L kf

]v/f

86s

d

tl:

a/ M

nEn

L kf

]v/f

86s

d

Page 18: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 @);Gb]z

kl/jt{gzLn ;do;“u} gof“g]kfnsf] klxnf] ljhofbzdL Pj+bLkfjnLsf] pknIodf ;Dk"0f {g]kfnLx¿nfO{ xflb{s z'esfdgf .;fy} ;fyLx¿ k"hf, ;f]gf, sdnf,;f]g', nIdL, ljdnf, stf/df /xg'x'g]dfdf clg l/;fPsf] dfG5] O{= nfO{gl/;fpg cfu|x ub}{ Psk6s kmf]g ug{cg'/f]w u5{' . gjb'uf{ ejfgLn] ;a}sf]/Iff u¿g\, nIdL dftf bflxg] x'g\ .

;ljg ljof]u;fyLx¿ /fhs'df/, /fh]z,

lj/fh, xL/f, lbnLk, cGhg, o'j/fh,rGb|, gL/h, k]Daf, nIdL, k]df,/flwsfnufot e"d]b]jLdf cWoogug]{ tdfd ;xkf7Lx¿ clg eljiosLd]/L pgLnfO{ ljhofbzdL tyfbLkfjnLsf] xflb{s z'esfdgf .

;]Ns/ tfdfªls/0fhL, gDa/ unt e}

tkfO{ +sf] df]afOndf kmf]g ug{k'u]5' . xfdLaLr hlt klg s'/fsfgLeof] To;nfO{ Toltd} ;Lldt /fVgrfxG5' . d tkfO{+;“u dfkmL dfUb}ljhofbzdL Pj+ bLkfjnLsf] z'esfdgfJoQm ub{5' . ;'g]sL 5' tkfO{+ clxn]df]/ª hfg'ePsf] 5 /], slxn]kms{g'x'G5 < xfd|f] e]6 xf]nf–gxf]nft/ tkfO{+sf] hLjg ;kmn /xf];\ .

cfs[lt;'lhtf, x\ofkL ljhofbzdL, ltd|f]

dfq rfxgf k"/f xf];\ . ;a}n] ltd|f] k|z+;fu?g\ . 6f9f eP klg d ;bf ltd|f];Demgf ul//xg]5' . kfpg' dfq s] lyof]/ < u'dfpg' klg t dfof xf] . dnfO{

h:t} c¿ s;}nfO{ e'Ng] k|of; gu/,cfO{ ld; o" .

;'hgfzf/bf, cf:yf, ljZjf;, Tofu

/ ;dk{0fn] el/Psf] xfd|f] ;'Gb/ldqtfnfO{ k'ghL{jg lbg] rfxgf;fyljhofbzdL tyf bLkfjnLsf]xflb{s z'esfdgf . 5f]6f] ldqtfsf]cjlwdf ltdLn] d]/f nflu h] u¥of},Tof] hLjgel/ c¿n] ug{ ;Sb}g .b'Mv / kL8fsf] If0fdf ltdLn] u/]sf];xof]u / x/If0f lbPsf] ;fynfO{d slxNo} la;{g ;lSbg“ . daf6hfgL ghfgL ePsf] uNtLsf nfludfkmL dfUb} xfd|f] 6'6]sf] ;DaGwnfO{hf]8\g] k|of; ub}{5' [email protected]

ljhofbzdL tyf bLkfjnLsf]kfjg cj;/df d ]/f ;Dk "0f {lr/kl/lrt Pj+ dfggLo ju{,u'?x¿, Oi6ldq, cfkmGtsf ;fy}lxt}ifL ldqx¿nfO{ oxL ljhofbzdLtyf bLkfjnLsf] kfjg cj;/ xflb{sz'esfdgfsf ;fy} gjb'uf{ ejfgLn];a}df ;'Mv, zflGt Pj+ v';LofnLk|bfg u?g\ .

/fh]Gb| yfkfxfd|f] b]zsf ;Dk"0f{ o'jfju{ tyf

cGo ;+3–;+:yfsf ljleGg kbflwsf/L,lab]l;Psf bfh'efO–lbbLalxgLx¿sf;fy} b]zsf ;j{xf/f hg;d'bfodfdxfg\ rf8 ljhofbzdL tyfbLkfjnLsf] xflb{s z'esfdgf .

lj/]g lnUy]k;a', cf/fd /xL cf/fdsf]

sfdgf, afaf, tkfO{+sf] dfofn] dnfO{o;/L t8\kfp“5 h;/L kfgLlagf

df5f t8\lkG5 Tof]eGbf a9L of]dgnfO{ t8\kfp“5 . h'g ¿kn] xfd|f]dfof km'ln/x]sf] 5, Tof]eGbf a9Luf9f ¿kdf xfd|f] dfof km'ln/xf];\ .h;/L rGb|dfn] rf“bgLnfO{ cfsfzn]wtL{nfO{ dfof u/]sf] 5, Tof]eGbfa9L xfd|f] dfof–k|]dsf] gzf 5fcf];\ .tkfO+{sf] x/]s kfOnfdf ;kmntfn]r'ld/xf ];\— ljhofbzdL tyfbLkfjnLsf] d+undo z'esfdgf .

jfO{=P;=;'idf, sfhf]n, ls/0f, /f]zg,

bLkls/0f, PlGhnf, bLkf, Zj]tf,ljlgtf, j/bfg, l/+s' -;Ghgf_, /Ltf-;f]lgof_, lji0f'bfO, d}of“ efph",bLks bLkf, cf]dk|sfz ;Gh', ;'lgtf,/fdcjtf/, xL/f, ch'{g tyf ;Dk"0f{bfh'efO–lbbLalxgLdf ljhofbzdLPj+ bLkfjnLsf] d+undo z'esfdgf [email protected]

alatfnfO{ dL7f] ;Demgf clgdfof . uNtL t ePsf] 5 t/Psk6snfO{ dfkm ul/b]pm . wf]sfgb]pm, ;fy b]pm, d ;w}“ ltdLnfO{dfof ul//xg]5' .

xl//Ltf, ltdL ;fd' x'“bf slt

v';L lyof] dg < ltdLnfO{ t yfx}5 ls d ltdLnfO{ slt w]/} dfofu5'{ / ;w}“ ul/ g} /xg]5' . haltdLaf6 5'l§P/ sf7df8f}“ cfP“tab]lv ltd|f ] ;Demgfn] ;fx| };tfO/x]sf ] 5 . ltdLlagfsf ]hLjg kfgLlagfsf] df5fh:t}ePsf] 5 d]/f] hLjg .

d':sfgljhofbzdL tyf bLkfjnLsf]

kfjg cj;/df 3/kl/jf/ tyf;fyLx¿ ljz]ifu/L ;kgf, ;Ltf, uf}/L,;Demgf, uLtf, bLks, rGb|, jL/]Gb|,lbnLk, /fh ' clg hLjgnfO {v';L, pd+u, :g]x, Pj+ ;d[l4sf]d+undo z'esfdgf .

O{Zj/ yfkf;'Gwf/fdf a:g ] alxgL–

HjfO“nfO{ kl/jf/sf ;fy clg kf]v/fa:g] lbbL–legfh' tyf 5f]/L nIdLsf];':jf:Yo Pj+ bL3f{o'sf] sfdgf ub}{bLkfjnLsf] d+undo z'esfdgf .

cldiffkqldqx¿, /fd, hu, k|]d,

bLks, df]xg, t]h]Gb|, e/t Pj+ljj ]snfO { ljhofbzdL tyfbLkfjnLsf] d+undo z'esfdgf .

afUn'ªsL alxgLbLkfjnLsf] kfjg cj;/df

/f]hL, kbd, ;fg', ljho, ;hgf,cgdf]n, sljtf, z/0f, O{Zj/L, dlgif,uLtf nufot ;Dk"0f{ ;fyLx¿df;':jf:Yo, bL3f{o' Pj+ k|ultsf]d+undo z'esfdgf .

bLksnIdL, bLkfjnLsf] xflb{s

z'esfdgf .bLks

P~hn, ljhofbzdL Pj+bLkfjnLsf] xflb{s z'esfdgf .

;ld/ld; gd|tfhL, l9n} eP klg

hGdlbgsf ] z 'esfdgf clgljhofbzdL tyf bLkfjnLsf] kfjgcj;/df d+undo sfdgf . dtkfO{+;“u e]6g rfxG5' .

bLks:g]xL alxgL zzL / HjfO“

/f]zgnfO{ klxnf] ;Gtfgsf ¿kdfk'qL k|fKt ePsf]df xflb{s awfOtyf z'esfdgf .

lbbL nIdL cfn]du/ Pj+kl/jf/, xªsª

ljhofbzdL tyf bLkfjnLsf]cj;/sf 7u]g, k|sfz, bLk]g, ;'gf, cd[tf,k|]d, dbg, b]j, clgtf, c~hgf, b'uf{,6Lsf, z'efif, ¿kf, ljg', clgtf, lbbLx¿lji0f', lhtdfof, pdf bfO, k|]d Pj+ ;Gtf]ifsf]pQ/f]Q/ k|ultsf] z'esfdgf .

bLk /fgflk|o cd/, cgluGtL dfofsf

;f}uftx¿ jfrf u/]/ ;fy lbg ;lsg“,xfd|f ctLt clg dnfO{ e'lnb]pm ;bfsfnflu . d}n] s;/L e'Ng ;S5' / t/afWo 5' e'n]h:tf] ug{ . of] ;dfh /dnfO{ s]xL u/]/ b]vfOb]pm, b'uf{ ejfgLn];w}+ ltd|f] sNof0f u¿g\ ljhofbzdLtyf bLkfjnLsf] xflb{s z'esfdgf .

bLk /fgfbn] bfO, yndfg bfO, /fs]z

sfsf, k"0f{ sfsf–sfsL, t]h, legfHo",

;'lgtf lbbL, ad bfO–efph', 5Gb]dfdf–dfOh", l;ª\jL/ dfdf–dfOh",lxdfn dfdf–dfOh", xs]{ sfsf, km'k"x¿sNkgf, k"l0f{df, ?jL, d'lQm, ho sfsf–sfsLsf ;fy} uPsf] ltxf/df dla/fdL x'“bf ;xof]u ug'{x'g] cfkmGtx¿tyf ;a} ;fyLefOx¿ ljz]ifu/Ls]zdfof km'k"nfO{ ljhofbzdL Pj+bLkfjnLsf] xflb{s z'esfdgf .

z]/axfb'/ u'?ªbfOx¿ d'lQm, s[i0f, jf;',

gf/fo0f / sf7df8f}+sL lbbL pld{nfsf;fy} 6Lsfk'/sL 7"nddL, ledfb,b'n]u}8f Pj+ ljleGg :yfgdf /x]sf;Dk"0f{ Oi6ldqx¿k|lt a8fb;}+ Pj+bLkfjnLsf] d+undo z'esfdgf .

lbg]z zdf{efg'eQm ax'd'vL SofDk;

a]nrf}tf/fdf cWoog/t b'uf{,l;h{gf, s]z', h'gf, j]b, cd[t, ;'jf;,¿kf, nLnf, z'idf, ;/:jtL, dLgf,bLkf, cg', /fd', /fh]z, dx]Gb|lzIfsx¿, lvd, t]h k|tLIff k'gd,ldtHo" nufot ;a}nfO{ bLkfjnLsf]xflb{s d+undo z'esfdgf .

lbg]z;fyLx¿ ;/:jtL, /ljgf,

k|ldnf, k|ltef, d's]z, zflGt, gjLgf,lji0f', u+uf, uLtf, dlgiff, lhts'df/L,zfGtf, lji0f's'df/L, /ZdL, lgd{nf,;Ltf, aflnsf, c~h', nIdL, :d[lt,km"ndfof, OR5f, cg'iff, nIdL,lgndnfO{ pxf“x¿n] rfn]sf x/]skfOnfn] ;kmntfsf] lzv/ r'df];\eGb} xflb{s z'esfdgf .

g/axfb'/ a'9fljhofbzdL tyf bLkfjnLsf]

kfjg cj;/df bfh' xfªsg, tD;]g,lji0 f ' tyf df ]xgdf xf lb {sz'esfdgf . ;fy} of] ljhofbzdLtyf bLkfjnLsf] cfudg;“u} b'Mv–si6 9f6f e} v';L / pd+un] hLjg/+uLr+uL xf];\ eGg] k|fy{gf ub{5' .

g/]z yfkf

hghflt ;f+:s[ltsdxf]T;jsf] tof/L

dfwj cof{nkfNkf— g]kfn cflbjf;L

hghflt dxf;+3 lhNnf ;djGjokl/ifb\, kfNkfn] sflQs @) ut]b]lv@^ ut];Dd cflbjf;L hghflt;f+:s[lts dxf]T;j–)^% ug]{ ePsf]5 . dxf; +3n ] tLg jif {cl3lhNnf:t/sf] dxf]T;j cfof]lhtu/]sf] lyof] . o;k6s /fli6«o :t/sf]dxf]T;j cfof]lht ug{ nfluPsf]cWoIf udaxfb'/ yfkfn] atfP .

cWoIf yfkfsf cg ';f/dxf]T;jsf nflu kfNkf, a'6jn,gf/fo0f3f6, g]kfnuGhdf k|rf/–k|;f/ tLj| kfl/Psf] 5 . g]kfnel/sfcflbjf;L, hghfltx¿nfO{ Ps}ynf]df /fv]/ dxf]T;j ug]{ nIo5 . dxf; +3sf ;Nnfxsf/czf ]ss'df/ zfxLsf cg';f/sflQs @) ut] k | w fgdGq Lk ' i ksdn b f x fn k |r 08n ]pb \3f6g ug ] { sfo {qmd toePsf ] 5 . ;f ] x L cj;/dfcflbjf;L hghfltx¿sf ljljwkIFnfO{ dWogh/ ub}{ ;f+:s[lts,;fdflhs, cfly{s, /fhg}lts, ;+3LotfPj+ dlxnf;DaGwL uf]i7Lx¿ klg x'g]5g\ .

dxf]T;jsf cj;/df ;ftlbgsf] gd'gf ;+;b\;d]t ;~rfngx'g]5 . ;+;b\kl5 kfNkfsf] 3f]if0fkq

hf/L x'g]5 . ;f]xL 3f]if0ffkqnfO{;+;bdf k]; ul/g]5 . cflbjf;Lhghfltx¿sf] hn, h+un / hldg

cflb k|fs[lts ;|f]tdf cu|flwsf/sf]Uof/]G6L ;lxtsf] hflt, efiff, wd{,;+:s[lt, ef}uf]lns ljz]iftfnfO{;d]t Wofgdf /fv] /fHob]lvs ] G b | L o / f H o; Dd ; Dk " 0 f {clwsf/sf ] Uof/ ] G6Lsf ] dfudxf]T;jn] ug]{5 .

jL/uGhdf df]8nk|ltof]lutf;fKtflxs ;dfrf/

jL/uGh— ;ft jif{b]lv !@jif { pd ]/ ;d"xsf #) hgfafnaflnsf …lnl6n lSjg tyfdf:6/ lsª jL/uGh–@))*Úpkflwsf nflu ef]ln zlgaf/k|lt:kwf{ ub}{5g\ . /fhwfgLsf] bP/f] df]8lnª Ph]G;Ln] :yfgLo6fpg xndf cfof]hgf ug{ nfu]sf]k|lt:wf{sf nflu afnaflnsfx¿kl5Nnf] b'O{ ;ftfb]lv k|lzIf0fdfJo:t 5g\ . ;kg h]= zdf{sf];+of]hsTjdf cfof]hgf x'g nfu]sf]of] k|lt:kwf{sf] sf]l/of]u|fkmL l;4fGtl3ld/]n] ub}{5g\ . kf“rj6f l;Sj]G;dfljefhg ug { nf luPsf ] of ]k|lt:kwf{Tds sfo{qmddf :yfgLoufos–uflosfx¿n] uLt–;+uLtk|:t't ug]{5g\ .

HofhdfG8'sf] /f}gs;fKtflxs ;dfrf/

sf7df8f}+— kfZrfTo ;+uLtdfnf]slk|o Hofh ;+uLtn] g]kfndfklg cfkm\gf] k|efj lj:tf/ ub}{5 .HofhnfO{ g]kfnL >f]tfdfem nf]slk|oagfpg] p2]Zon] ljut 5 jif{b]lvsf7df8f} +df Hofh km]l:6jns}cfof]hgf ul/G5 . o;k6s klgut a'waf/b]lv cfufdL ;f]daf/;Dd…HofhdfG8'–@))*Ú zLif{s /fv]/;+uLtsf] of] kl/is[t :j¿knfO{;j{;fwf/0fdfem k|:t't ul/+b}5 .

dxf]T;jsf] klxnf] lbg uta'waf/ x\oft l/h]G;Ldf …HofhdfG8'lk; km\nfu k]lG6ªÚ zLif {sdf;+uLtdfkm{t\ zflGtsf] sfdgful/of] . klxnf] lbgsf] sfo{qmddfg]kfnsf ;f+uLlts ;d"x s'6'Da tyfs]8]Ghf afx]s af“sL tLg ljb]zL;d"x ;xefuL lyP . ;f]xL lbg/fhwfgLsf] ck :6]o;{ Hofh af/df…ck:6 ]o; { hfdÚ zLi f {sdfdxf ] T;jnfO { cl3 a9fOof ] .laxLaf/sf b'O{ sfo{qmd …Hofh km/:s'n :6'8]G;Ú tyf …EofnL hfD;Úeg] ljleGg ljBfno Pj+ /fhwfgLsfljleGg :yfgdf ;DkGg eof] .dxf]T;jsf] t];|F] lbg cfh z'qmaf/uf]s0f{ l/;f]6{df …uf]s0f{ Hofh ahf/ÚzLif{ssf] sfo{qmd cfof]lht x'“b}5 .of] sfo{qmddf g]kfnsf s]8]Ghf,s'6'Danufot k|:t/ tyf uGwj{;d"xn] Hofh ;+uLt k|:t't ub}{5g\ .To;kl5 zlgaf/ nflhDkf6df lk;k/]8, x\oft l/h]G;Ldf /]8 x6Nofl6g Hofh, cfOtaf/ sf7df8f}+Hofh sG;h/e]6/Ldf …HofhdfG8'df:6 Snf;Ú tyf kf6g b/af/

:Sjf/df …Hofh P6 kf6gÚ tyf;f]daf/ xf]6n ;f“lu|nfdf …cn :6f/lkma/ PG8 HofhdfG8 ' cf6 {PlShlj;gÚ zLif{sdf sfo{qmdk|:t't x'g]5 . Hofh ;+uLtdxf]T;jdf g]kfnafx]s hd{gLsf]6 ]/ ] G; af ]p/L , a ]nfot tyfc:6«]lnofsf] u|]u nfoG; l6«of],xf]G8'/;sf] jfg]/g PGu]// Nofl6gHofh l6«of] tyf ef/tsf] Unf]ao'lg6L ;d"xsf] ;xeflutf 5 .

;lsof] kz'klt dxf]T;jljdn vltj8f

sf7df8f} + – klxnf] k6skz'klt If]q ljsf; sf]if Pj+dfgjwd { ;ldltsf ] ; +o 'Qmcfof]hgfdf wd{sf] k|rf/–k|;f/ ug]{p2]Zon]] cfof]lht tLglbg] kz'kltdxf]T;j cfOtaf/ ;DkGg ePsf]5 . …kz'klt hfcf}++ k'0o sdfp“mÚeGg] d"n gf/fsf ;fy cfof]hgf

ul/Psf] dxf]T;jdf ;fd]n x'g /dxf]T;jsf] cjnf]sg ug{ ef/tsf]l;nu'8L, l;lSsd, pQ/f~rn k|b]ztyf g ]k fnsf ] k "j f { ~rn,klZrdf~rn, ;'b"/klZrdf~rn cflbIf ]q tyf :yfgaf6 wf ld {sko{6sx¿ ;xefuL ePsf lyP .

kz'klt If]q ljsf; Pj+ dfgjwd{sf]emG8} ! s/f]8sf] nufgLdf cfof]lhtdxf]T;jsf] pb\3f6g /fi6«klt 8f=/fdj/0f ofbjn] u/]sf lyP .dxf]T;jsf] d'Vo cfs{if0f eg]sfª\u|]; cfO{sf g]tf Pj+ k"j{dGqL;b\u'?b]j ;tkfnhL dxf/fh ag]sflyP . pgn] j[Gbfjgaf6 NofPsfcfkm\gf snfsf/x¿nfO{ s[i0fnLnfk | :t 't ug { nufO { pkl:yt;j{;fwf/0fx¿nfO{ ;“u} grfpg;kmntf k | f Kt u/ ]sf lyP .dxf]T;jdf o'jf k':tfsf] ;xeflutfeg] Go"g lyof] . ljz]ifu/]/ wd{ /zf:qLo ;+uLtsf] k|rf/–k|;f/ ug]{p2]Zon] cfof]lht dxf]T;jdfVof ltk | f Kt snfsf/x¿sf ];xeflutfdf ljljw ;f+:s[ltssfo{qmdsf] cfof]hgf ug{] egLk |rf/–k |;f/ ul/P klg s'g }lsl;dsf] ;f+:s[lts sfo{qmd ePg .dxf]T;jsf] k"j{;GWofdf ljleGg

;d'bfosf ;j{;fwf/0fx¿n] cf–cfkm\g} j]ze"iffdf ;lhO{ emf“sLk|bz{g u/]sf lyP . dxf]T;jcjlwe/ kz'klt If]qleq ljz]ifrf8kj{df dfq b]vfOg] k'/fgf /k|l;4 hfqfx¿– v8\u hfqf, 5]dfk"hf, u+uf dfO{ hfqf, j5n]Zj/L

hfqf, gjb'uf{ gfr tyf 5fof“ bz{gk|:t't ul/Psf] lyof] .

s8f ;'/Iffsf ;fy :fDkGgdxf]T;jdf rlr{t ufos kmQ]dfg/fhe08f/Ln] ehg Pj+ cfkm\gfrlr{t uLt ufP/ pkl:yt xhf/f}+;+uLtkf/vLnfO{ grfpg'sf ;fy}ljb ]zL ko {6sx¿nfO { ;d ]tn7\ofPsf lyP eg] g]kfns} k|ydtanfjfbs dlxnf ;l/tf ld>n]Psn ¿kdf tanf ahfO{ ;a}nfO{tanfsf] ;+uLtdf em'nfOg\ .

dxf]T;jdf 3/]n' pTkfbgaf6pTkflbt j:t' tyf wd{;DaGwL;fdfg tyf u|Gyx¿nfO{ @ ;o:6n agfP/ k|bz{gLdf /flvg] egLcfof]hsn] :6n /fVg] 7fp“ agfPklg :6ndf /fVg] ;fdfgsf] cefjdf#& j6f :6ndf dfq b]lvof] .k|bz{gLdf /];d sL/fsf] km'naf6agfOPsf ax'd"No dfnf, cfo']{j]lbscf}ifwLx¿, ?b|fIfsf dfnf, lkQnsfef“8fjt{g, ljleGGf b]jLb]jtfsf d"lt{,gSsnL uxgf, wfld{s u|Gysfk':ts, ljleGg kl/sf/ /flvPsf]lyof] . kof{Kt k"j{tof/Lsf] sdLn]ubf{ dxf]T;j k|efjsf/L gag]sfn]klg :6nx¿df eg]hlt ;fdfg/fVg g;lsPsf] kz'klt If]q ljsf;sf]ifsf lgd{n s'O“s]nn] atfP .s'O“s]nn] o;kflnsf] dxf]T;j klxnf]ePsfn] w]/} sdL–sdhf]/L eP klgcfufdL jif{x¿df cfof]hgf x'g]dxf]T;jdf o;nfO{ ;'wf/ u/]/ ykgof“ 9Ën] dxf]T;j cfof]lhtul/g] bfaL u/] . dfgj wd{;ldltn] oxL dxf]T;jsf] cj;/kf/]/ kz'kltsf] jgsfnL If]qdfcGt/f{li6«o :t/sf] v'nfd~r lgdf{0fug]{ 3f]if0ff klg u/]sf] 5 .

Page 19: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 @!

ljb]zdf g]kfnL ofofj/

clZjgL sf]O/fnfg]kfndf !) jif{leq jflif{s

!) nfv ko{6s leœoffpg] ;/sf/Lof]hgf hf]8tf]8sf ;fy rn]sf] 5 .k|fs[lts ;Dkbfsf] vfgL dflgg]g]kfndf ljZje/af6 !) nfvko{6s leœofpg] of ]hgf w]/ }dxŒjfsf +IfL nfUb }g . sf/0fg]kfnh:tf] ul/a d'n'saf6 6«fenPh]G;Lsf] ;xfotfaf6 ko{6s eP/ljleGg b]z rxfg]{x¿sf] ;+Vof %)xhf/ gf£g yfn ]sf ] ko {6gJoj;foLx¿ atfp“5g\ . g]kfnLx¿ko{6s eP/ 3'Dg] b]zx¿sf] ;"rL pltnfdf] 5}g . g]kfnLx¿ sl/a ! bh{gb]zdf ko{6sLo ofqfdf hfg] u/]sf]kfOPsf] 5 . ko{6s eP/ 3'Dg]g]kfnLx¿dWo] clwsf+zdf cfDbfgLsf]s]xL k|ltzt 3'd]/ vr{ ug'{k5{ eGg]dfGotf klg :yflkt ePsf] kfOG5 .

g]kfnLx¿ ko{6ssf ¿kdfljb]z hfg] k|rngsf] k|f/De ePsf]w ] / } ePsf ] 5 }g . ko {6gJoj;foLx¿sf cg ';f/ Ps

bzsotf dfq g]kfnLx¿df ljb]z3'Dg'k5{ eGg] dfGotf a9]sf] xf] .yf]/} cfDbfgL ePsf sf/0f w]/}h;f]g]kfnLn] ef/t k'u]/ cfkm\gf] ljb]z3'Dg] /x/ d]6\g] u/]sf 5g\ . ef/thfg] g]kfnL ko{6sdWo] cfwfh;f]wfld{s ko{6s 5g\ . w]/}h;f] g]kfnLab|L, s]bf/, uof, agf/;, k'6\6ktL{tyf xl/åf/ uP/ cfkm\gf] wfld{sofqfsf] ltvf{ d]6fp“5g\ . s]xLg]kfnL ef/tsf ;a}h;f] wfld{s:yn k'Ug] u/]sf] kfOG5 . 6«fenPh]G6sf] ;xfotfdf ufO8 tyfbh{gf}+ uf8L l/h{e u/]/ ef/t hfg]tLyf{n'x¿sf] ;+Vof #) xhf/sf]xf/fxf/Ldf 5 . oBlk 6«fenPh]G;Lsf] ;xfotf glnO{ ef/thfg ] ;d "x tyf kf l/jf l/s;b:ox¿sf] ;+Vof krf;f}+ xhf/x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 .

wfld{s ko{6gafx]s cGoofqfdf ef/t hfg] g]kfnLx¿sf];+Vof klg xhf/f}+ 5 . /f]huf/,cWoog Pj+ e]63f6sf nflu ef/t

hfg] g]kfnLnfO{ ko{6ssf] sf]6Ldf/flv“b}g . z'4 ko{6s eP/ ef/thfg]x¿sf] ;+Vof xhf/f}+ x'g] cg'dfgug{ ;lsG5 . o:tf g]kfnLx¿ef/tdf b|'t ultdf x'g yfn]sf]ljsf;, tfhdxnh:tf dfgjlgld{tcfZro{hgs j:t' Pj+ ljleGglsl;dsf hfgsf/L lng klgko{6sLo ofqfdf lg:sg] u/]sf5g\ . ef/t;“u g]kfnLx¿sf] efiff,;+:s[lt, wd{, j0f{ cflbdf ;dfgtf5 . l5d]sL ePsf sf/0f ef/tsf]ofqf cGo b]zsf] t'ngfdf ;:tf]x'g] u/]sf] 5 . To;}n] klg s'ng]kfnL ko{6sdWo] cfwfeGbf a9Lef/t hfg] u/]sf 5g\ .

b'O{ /fteGbf a9L latfpg]

ef/tafx]s g]kfnL ko{6s yfONofG8, l;+ufk'/, dn]l;of, >Ln+sf,Dofgdf/, rLg, xªsª tyf b'aO{ k'U5g\ . oL b]zdf 6«fen Ph]G;Lx¿n]% b]lv @@ lbg Kofs]h lb“b} cfPsf 5g\ . oL b]zafx]s yf]/} ;+Vofdfo'/f]ksf :jLh/NofG8, Go'lhNofG8, OlhK6, Pl;ofsf] hfkfg tyfblIf0f sf]l/oftkm{ klg cfslif{t x'g yfn]sf 5g\ . tL b]z hfg rfxg]g]kfnL ko{6snfO{ g]kfns} 6«fen Ph]G;Lx¿n] ufO8;lxtsf] ;'ljwfpknAw u/fp“b} cfPsf 5g\ .

;d'Gb|kfl/sf b]zdWo] g]kfnL ko{6sn] ;a}eGbf a9L ?rfpg]b]z yfONofG8 xf] . Ph]G;Lx¿sf cg';f/ k|To]s jif{ yfONofG8 hfg]g]kfnLx¿sf] ;+Vof emG8} % xhf/ k'Ug yfn]sf] 5 . yf]/} vr{, v'nfof}g jftfj/0f, cTolws ljsf; Pj+ ;d'Gb|L lsgf/sf] dHhf lngkfOg] x'“bf g]kfnLx¿n] yfONofG8nfO{ ?rfPsf] cg'dfg Ph]G;Lx¿sf]5 . g]kfnL ko{6snfO{ ;d'Gb|kfl/sf] b]zdf 3'dfpg] of]hgfnfO{;kmntfk"j{s sfof{Gjog ub}{ cfPsf] nlnt dG8k 6«feN; PG8 6';{n]yfONofG8 3'dfpg] % lbg] Kofs]h tof/ kf/]sf] 5 . kf“rlbg] yfONofG8ofqfdf pQm 6«fenn] Pp6f ufO8;d]t lbg] u/]sf] 5 . yfONofG8sf]klxnf] lbg a}+ssdf plqPsf g]kfnLx¿ Toxf“sf] rlr{t;x/ kt}ofk'Ug ;S5g\ . pQm lbg ToxL ;x/sf] xf]6ndf af; a;]/ ;d'Gb|sflsgf/df x"nsf x"n dlxnf;“u /dfOnf] ug{ ;S5g\ . Toxf“sf sf]/n

cfO;NofG8 ofqfsf] dxŒjk"0f{ pknlAw x'g] w]/}sf] cg'ej 5 . t];|f]lbg a}+ss kmls{Psf g]kfnLx¿ lbge/ a}ss ;x/sf] kl/qmdf ug{;S5g\ . rf}yf] lbg vl/bbf/L u/]/ a}+ssd} a:g] tyf kf“rf}+ lbgg]kfn kms{g] of]hgf agfpg ;lsg] Ph]G;Lx¿n] atfPsf 5g\ .o;sf nflu &) xhf/ ?k}of“ vr{ x'g] nlnt d08ksf k|d'v cdf]3zfSon] atfP .

cfhef]ln ;d'Gb| lsgf/sf b]zx¿df nfdf] labf dgfpg]g]kfnLx¿sf] ;+Vof al9/x]sf] Ph]G;Lx¿sf] cg'ej 5 . o:tf] labfsfnflu Ph]G;Lx¿n] !) b]lv !# lbg;Ddsf] Kofs]h agfPsf 5g\ . of]Kofs]hleq yfONofG8, dn]l;of tyf l;+ufk'/ u/L tLgj6f b]zsf]e|d0f ug{ ;lsG5 . of] Kofs]hcGtu{t yfONofG8, dn]l;of tyfl;+ufk'/sf ;a} dxŒjk"0f{ ;x/, ko{6sLo :yn Pj+ ;d'Gb|L lsgf/sf]dHhf lng ;lsG5 . of] Kofs]hdf yfONofG8sf] ;d'Gb|L lsgf/, kt}ofsf]of}g, a}+sssf ;a} dxŒjk"0f{ :yn, l;+ufk'/sf] /fhwfgL SjfnfnfDk'/sf]e|d0f, ljZjs} rlr{t lrlgof z}nLsf] dlGb/ cyf{t\ k]6«f]g; 6fj/,SjfnfnfDk'sf] a'ls6 laG6fª If]q, a]6' SofE; cflbsf] e|d0f ug{;lsG5 . To;}u/L !) b]lv !# lbg] ofqfdf l;+ufk'/ ;x/ tyf;fGtf];f cfONofG8h:tf :yfgsf] e|d0f ug{ ;lsG5 .

Ph]G;Lx¿sf cg';f/ !) b]lv !# lbg] ofqfsf nflu ! nfv %)xhf/ ?k}of“ vr{ x'g] cg'dfg ul/Psf] 5 . Ph]G;Lx¿n] ;d"xutofqfdf Ps hgf ufO8 pknAw u/fOg] atfPsf 5g\ .

g]kfnL ko{6sx¿n] yfONofG8, l;+ufk'/ tyf dn]l;ofkl5 rLg3'Dg ?rfPsf] kfOG5 . l5d]sL eP/ klg rLgsf af/]df w]/} sf}t"xnePsf sf/0f rLg hfg rfxg] g]kfnLx¿sf] ;+Vof a9\b} uPsf] cg'ejPh]G;Lx¿n] u/]sf 5g\ . oxL sf}t"xn d]6fpg 6«fen Ph]G;Lx¿n]gf}lbg] rLg e|d0fsf] Kofs]h tof/ u/]sf 5g\ . gf}lbg] ofqfdfrLgsf k|d'v ;x/x¿ ;+3fO{, p;L tyf a]Olhªsf bz{gLo :ynx¿sf]e|d0f u/fOG5 .

rLgsf] p;L ;x/df ;+;f/s} ;a}eGbf cUnf] a'4sf] d"lt{ 5 .p;L ;+;f/sf rlr{t af}4 wdf{jnDaLx¿sf] ;x/ ePsf sf/0fg]kfnLx¿nfO{ p;L nfg] ul/Psf] Ph]G;Lx¿n] atfP . p;Lkl5 g]kfnLko{6sx¿nfO{ rLgsf] ;a}eGbf ljsl;t ;x/ ;+3fOsf] e|d0f u/fOG5 .To;kl5 a]Olhª k'Ug] g]kfnL ko{6sx¿n] Toxf“ dfcf]T;]t'ªsf] ljleGgs]ldsn xfn]/ tfhf /flvPsf] zj x]g]{ cj;/ kfp“5g\ . ltofge]g:Sjfo/ csf]{ sf}t"xnk"0f{ ejg xf] . To;kl5 b'O{ 306fsf] ofqfdfljZjs} rlr{t :yn u|]6jfn k'Ug ;lsG5 . gf} lbgsf] pQm ofqfdfsl/a () xhf/ ?k}of“ vr{ x'g] nlnt d08k 6«feN; PG8 6';{n]hgfPsf] 5 . pQm /sddf Ps hgf ufO8 klg pknAw x'G5g\ .

g]kfnsf af}4 wdf{jnDaLx¿n] ofqf ug]{ b]zx¿dWo] DofGdf/ tyf>Ln+sf klg x'g\ . oL b'j} b]zdf a'4 wd{;“u ;DalGwt rlr{t :yfgePsfn] jflif{s # ;o g]kfnL tL b]z hfg] u/]sf] cg'ej Ph]G;Lx¿;“u5 . oL b'j} b]zsf] ofqfsf nflu *–* lbgsf] Kofs]h agfOPsf] 5 . oLb'j} b]zdf hfg sl/a *)–() xhf/ ?k}of“ vr{ x'G5 .

;d'Gb| kf/sf] ofqf

tyf @) xhf/ ?k}of“eGbf a9L vr{ug]{nfO{ ef/tdf ko{6ssf] bhf{lbOG5 . ko{6ssf ¿kdf ef/t hfg]g]kfnLx¿n] b}lgs # xhf/ ?k}of“vr{ ug]{ cg'dfg ul/Psf] 5 . 6«fenPh]G;Lx¿sf cg';f/ sf7df8f}+af6ef/t hfg] g]kfnLx¿n] b}lgs %xhf/ ?k}of“;Dd vr{ u5{g\ eg]g]kfnsf cGo :yfgaf6 wfld{sko{6gdf lg:sg] g]kfnLx¿ b}lgs! xhf/ % ;o ?k}of“ vr{ u5{g\ .ef/tdf ;:tf] tyf dx“uf] b'j} vfn]ofqf ug{ ;lsg] ePsfn] klgko{6gsf nflu ef/t klxnf] /f]hfOePsf] xf] . Ph]G;Lx¿sf cg';f/g]kfnaf6 ef/tdf ;d"xut ofqfug{ ;:tf] k5{ . !) lbg] ;fd"lxsofqfdf ef/tsf dxŒjk"0f{ wfld{s:ynx¿sf] ofqf ug{ ;lsG5 eg]yk kf“r lbgdf ef/tsf] d'DaO{,lbNnLnufot tfhdxnsf] ofqf ug{;lsG5 . vr{sf] xsdf k|ltlbg %xhf/ ?k}of“ vr{ x'g] cg'dfgul/G5 . vr{sf] nfut ofqf ug]{:yfg, ;do Pj+ cfkm" a:g rfxg]xf]6nsf] :t/df e/ kg]{ ;fO{ 6«feN;kz'kltsf bLks If]qLn] atfP .

k|ltli7t k|f=ln= lbkfjnLsf] pknIodfzfvf lj:tf/ ug{sf]nflu !& dlxnfsd{rf/L ljleGg kbdf rflxof], tna? !),))). @)&#^!#, (*$!^^!!@$,(*$!!((!!(clkm;nfO{ !# sd{rf/L cfjZostftna *%)). #)&#*$$,(*$!(**!&$lzlIft clzlIft dlxnf k '?ifcfjZostf, ?=*,))). sf}zn6f/,^^#%$)!, (*)#$@!%@^ckmL;nfO{ !# sd{rf/L cfjZostf.tna *%)), @)&#*$$,(*$!(**$&$, sf]6]Zj/

!@ aif{ k'/fgf] /fh 6]SgLsndf #)%

5'6df df]jfOn, 6]lnlehg, xf8{j]o/,

On ] lS6 «sN;, Pl;k | m Lh tf lnd

gof“afg]Zj/, $$(%%*! sflndf6L,

)!^@@$&(* -6'N;x? lgz'Ns_

l;ldt l;6df P;=Pn=l;= kf;s]6Lx?sf]nflu hd{gLdf Child

Care sf] z'j0f{ cjz/ ;Dks{MICATS Bagbazar ,)!^(!#&*(, (*$!#*((&%

:tg 36fpg a9fpg(*$!(*!(&^of}g ;Gt'li6 tyf lnË a9fpg(*)#%)@@%(:tl/o vfgf tyf kfl/jfl/sjftfj/0fsf]nflu cjZo kfNg'xf];,/ftf]efn], aa/dxn;]km6L6} +sL ldg]6d} d]l;g4f/f;kmfO{, (*%!)(#)&)

sDKo'6 dd{t tyf laqmL 16,000,

home service@450,

(*$!(@*&)(, sflndf6LKey House k'tnL;8s, Go'Knfhf,$$#)*!!. (*$!***@$@

oxf“ hl08;, lkgf;, 5fltsf]bfu,kYy/L o'/LsPl;8 ;fy;fy} ;Dk"0f{/f]usf] Uof/]06Lsf;fy hl8a'l6af6pkrf/ ul/G5, hl08; pkrf/ s]Gb|,sflndf6L, ;flnssf] blIf0fk§L,(*$!&$$%(*, dfg a= lyË

cNsfO{ -kfON;_ kLl8t lj/fdLx?nfO{v'lzsf] va/, s'g}klg vfglkgdf afg{gkg]{ul/ Uof/]G6Lsf;fy cNsfO{ /f]usf];kmn pkrf/ ul/G5, Uof/]G6L cNsfO{pkrf/ s]Gb| ;f]x«v'§], gofahf/(*$!$)*$%$

pkrf/

Page 20: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 @@

lzj zdf{kf]v/f– :jb]zL x'g\ jf ljb]zL

kf]v/f e|d0fsf nflu klxnf] uGtJoag]sf] 5 . cGgk"0f{ k}bnofqf ljZjs}pTs[i6 k}bnofqfdWo] Ps xf] . kf]v/fcfpg] &) k|ltzt ko{6s kbofqfdfhfg] u/]sf 5g\ . ko{6sx¿ oxf“sf];f}Gbo{af6 df]lxt eP/ cfkm\gf] a;fOnDAofp“5g\ . oxL eP/ kf]v/fko{6sLo :ynsf ¿kdf ljsl;t x“'b}uPsf] xf] . ;f}Do jftfj/0f clg y'k|}ko{6sLo ;Defjgfn] ubf{ klgko{6sx¿sf] /f]hfO ag]sf] 5 kf]v/f .

kf]v/fdf w]/}h;f] o'/f]lkogd'n'ssf ko{6s g} cfp“5g\ .b[Zofjnf]sg;“u} /d0fLo :ynx¿sfsf/0f klg kf]v/f ko{6sLo gu/Lsf¿kdf ljsl;t x'“b} uPsf] 5 .ko{6sx¿sf] a;fO nDAofpg /pgLx¿nfO{ cfslif{t ug{ ko{6gJoj;foLx¿n] gof“–gof“ Kofs]hx¿ klgNofPsf 5g\ . ko{6sLo ultljlwx¿sf]s]Gb| kf]v/fdf v]n ko{6gsf] ;Defjgfklg k|r'/ /x]sf] oxf“sf ko{6gJoj;foLx¿n] atfPsf 5g\ .

Kof/fUnfOl8ªv]n ko{6gdf Kof/fUnfOl8ªsf]

;Defjgf v]n ko{6gsf];a}eGbf dxŒjk"0f { :yfg 5 .Kof/fUnfOl8ªs} dfWodaf6 a;]{lgxhf/f } + ljb]zL ko{6s kf ]v/fcfOk'U5g\ . Kof/fUnfOl8ªsf nflukf]v/fsf] ;/fªsf]6 dxŒjk"0f {dflgPsf] 5 . kf]v/fsf] ;/fªsf]6af6Ps gh/df Wfjnflul/, cGgk"0f{lxd>[+vnfsf] b[Zofnf]sg ub{} of]v]ndf /dfpg ko{6sx¿ nfnlotx'g] u/]sf 5g\ . s]xL :jb]zLko{6sn] klg lxhf]cfh of] v]nk|ltcle?lr b]vfpg yfn]sf 5g\ t/ljb]zL ko{6sx¿sf] t'ngfdfpgLx¿sf] ;+Vof Go"g 5 . ;fxl;sxjfO { v ]n Kof/fUnfOl8ªn ]ko{6sx¿nfO{ cfslif{t ul//x]sf] 5,—Kof/fUnfOl8ªsf kfOn6 /fh]zaDhgn] atfP .

To;f] t kf]v/fsf] Kof/fUnfOl8ªv]n ljZjsf] kf“rf}+ :yfgdf k5{ . g]kfnsf]xsdf Kof/fUnfOl8ªsf nflu;/fªsf]6 / kf]v/f cf;kf;sf] e"efudxŒjk"0f{ dflg+b} cfPsf] 5 . oxf“sf]cfsfzdf alQ“b} Kof/fUnfOl8ªdf/dfpg'sf] dHhf a]Un} x'g] ko{6sx¿atfp“5g\ . n]s;fO8sf] /d0fLob [ZonfO { cf “v }df /fv ]/

KofUnfOl8ªsf] cfgGb lng'sf] a]Un}cg 'ej x ' G5, –An ':sfO {Kof/fUnfOl8ªsf ;~rfns gf/fo0fk/fh 'nLn ] atfP . To;f ] tKof/fUnfOl8ªsf] df};d ;'? ePkl5oxL v]nsf nflu dfq eg]/ ljb]zLko{6sx¿sf] cfudg x'g] u/]sf] 5 .

kf]v/faf6 * xhf/ ld6/sftLgj6f lxdfn b]Vg ;lsg] /km]jftfndflysf] p8fg Hofb} /f]df~rsf/Lx'g] ePsfn] ljb]zL ko{6ssf nflu kf]v/fKof/fUnfl8ªsf] s]Gb| aGb} uPsf]:yfgLo ko{6g Joj;foLx¿sf]wf/0ff 5 . ;fxl;s xjfO{ v]ns'bsf¿kdf lnOg] of] v]nsf nflu kxf8Le"efu pko'St dflgG5 . of ]v]nnfO{ Jojl:yt 9+un] ;~rfngug{ ;s]sf] v08df ko{6sx¿nfO{cem a9L cfslif{t ug{ ;lsG5,ko{6g Joj;foL ;'Gb/s'df/ >]i7eG5g\– …kf]v/fsf] Kof/fUnfOl8ªn]v]n ko{6gnfO{ a9fjf lbPsf] 5 .Úko {6sx¿nfO { a9LeGbf a9L;xeflutf u/fpg] p2]Zon] a;]{lgkf ]v/fdf cGt/f { li6 «o :t/sf ]Ko f/ f UnfO l8ª k | ltof ] lutfcfof]lht x'“b} cfPsf] 5 . !(((

df 6fg If]qLo RofK6/ kf]v/f /;g/fOh Kof/fUnfOl8ªn] g]kfnd}klxnf] k6s o:tf] k|ltof]lutfsf]yfngL u/]kl5 Kof/fUnfOl8ªv]nsf] lj:tf/ ePsf] xf] .

uNkm;a}n ] ;xh} v]Ng ;Sg]

uNkmnfO { w ] / }n ] ;f } lvg /wgf9\ox¿sf] v]nsf ¿kdf lng]u/]sf 5g\ t/ uNkm ;a} ju{sfdflg;n] v]Ng] u/]sf] kfOG5 .kf]v/fdf ljz]if u/L e"k" nfx'/]x¿n]cle?lr b]vfPsf]df kl5Nnf] qmddfljb]zL ko{6sx¿sf] klg ?lrb]lvPsf] 5 . :yfgLo dem]/Lkf6g/ km"naf/L l/;f]6{df uNkm sf];{ 5g\ .xf]6n km"naf/Ldf cfPkl5 ko{6sx¿uNkm gv]nL kms+{b}gg\ . dgdf]xsjftfj/0fdf uNkmsf] dHhf lngko{6sx¿ xfgyfk u5{g\ . oxf“a]nfa]nfdf /fli6«o :t/sf uNkmk|ltof]lutfx¿ klg x'g] u/]sf 5g\ .oxL eP/ klg uNkm v]ntkm{ kf]v/flelqg] ljb]zL ko{6sx¿ cfslif{tx'g] u/]sf 5g\ . uNkms} /demdn]dlxgf}+ ot} latfpg] ko{s6x¿ klgx'G5g\ . cGoqeGbf leGg k|fs[lts

56fn] el/k"0f{ uNkm sf];{sf sf/0fklg ko{6sx¿ oxf“ /dfpg ;S5g\ .

¥oflk\m6ª¥oflÎ6ª klg ;fxl;s Pj+

/f]df~rsf/L v]n xf] . gbLsf] 5fndfv]lng] of] v]ndf ljb]zLx¿ dGqd'Uwx'g] u/]sf 5g\ . ¥oflÎ6ª v]nsfnflu kf]v/f klg ;Defjgfsf] If]qxf] . cfSsnem'Ssn dflyNnf] ;]tLx]Dhfglhs ko{6sx¿ ¥oflÎ6ªdf/dfPsf] kfOG5 . oxf“ cGoq eg];/sf/n] of] v]n v]Ng cg'dltk|bfg u/]sf] 5}g . of] v]n s]xLhf]lvdk"0f{ x'g] ePsfn] klg hxf“txL“v]Ng ;ls+b}g .

/f]df~r;“u} hf]lvd df]Ng'kg]{ePsfn] klg gbLsf ;a} 5fndfof] v]n ;Dej x'“b}g, ¥oflÎ6ªJoj;foL xs{ u'?ª eG5g\– ;/sf/n]cg'dlt lbPsf] v08df kf]v/fdfof] v]nsf] kof{Kt ;Defjgf 5 .¥oflÎ6ªsf nflu lqz"nL gbLnf]slk|o dflgG5 . kf]v/f cfpg]ko{6sx¿ dfbLdf ¥oflÎ6ªsf nflu

:t/sf] cfxf uf]N8 skn] ljz]if¿kdf oxf“ ko{6sx¿nfO{ cfslif{tul//x]sf] 5 . ax'k|ltli7t cfxfuf]N8 sk x]g{ kf]v/f /+uzfnfdfko{6sx¿sf] pkl:ylt x'g] u/]sf]5 . cGt/f { l i6 «o :t/sf ] of ]k|ltof]lutfn] ;a}nfO{ cfslif{t tu/ ]sf ] 5 g } , v ]n ko {6gsf ];DefjgfnfO{ klg yk pmhf{ k|bfgu/]sf] 5 . oxL km'6ann] kf]v/fnfO{cGt/f { li6 «o :t/;Dd kl/lrtu/fpg] sfd u/]sf ] 5 . h'gk|ltof]lutfdf s]xL ljb]zL l6dsf]klg x/]s jif{ ;xeflutf x“'b} cfPsf]5 . kf]v/fnfO{ ko{6sLo ;x/sf¿kdf ljsf; ug{ ;]e]g P ;fO8dxf; +3n ] @)^% ; fns f ]cfudg;“u} kf]v/fdf cGt/f{li6«o:t/sf] ;]e]g P ;fO8 km'6ank|ltof]lutf cf/De u/]sf] 5 .

o;}u/L a;]{lg x'g] /fli6«oDof/fygn] klg v]nko{6gdfcfsif{0f yk]sf] 5 . e"tk"j{ v]nf8Ld~rn] ub}{ cfPsf] of] Dof/fygdf

:sfO{ 8fOedf gof“ ;Defjgfvf;df pgL alnªsL /fli6«ov]nf8L x'g\, hxf“ dlxnfx¿ sd}5g\ . To;afx]s sfolsª tyf¥oflÎ6ªdf klg ?lr /fVg] dfofn];u/dfyfdf ePsf] :sfO{ 8fOedfklxnf] k6s @@ xhf/ % ;olkm6dflyaf6 xfd kmfNbf lgs}pT;flxt ePsf] atfOg\ .…;u/dfyfdf kfOnf /fVbflzv/jl/kl/ dfq} b]v]sL lyP“ .Ú:sfO 8fOe ug{ hf“bflxdtfnx¿, c¿ lxdfnLr'r'/fx¿ b]v]sf] dfofn] atfOg\ .kf“r lbg nufP/ :jLh/NofG8af6cfPsf] lknf6; kf]6/ hxfhn];a} :sfO{ 8fOe/nfO{ cfsfztkm{af]s]sf] lyof] . cS6f]a/ # b]lv!! ;Dd ePsf] klxnf] ;u/dfyf:sfO{ 8fOe g]kfndf klxnf] k6scfof]hgf ePsf] xf] . dfofcfufdL lbgdf ;fxl;s v]nd}/Dg] of]hgfdf l5g\ .

lknf6; kf]6/ hxfhdf p8\bf;'?df lxdfndf /dfP . pgn] 6]G8dhDk u/]sL lyOg\ . dfofnfO{ 6f]dn]ufO8 u/]sf lyP . …cfdfbAnddflycfPkl5 6f]dn] of] s'g lxdfn xf] <eg]/ ;f]Wof], d}n] ;lhn} atfP“,Ú –

;u/dfyfdf ev{/} ;lsPsf]:sfO{ 8fOedf dfof u'?ªn] @@xhf/ % ;o lkm6 prfOaf6 xfdkmfn]/ csf{] sLlt{dfg agfPsLl5g\ . uPsf] j;Gt Ct'df pgn];dfj]zL ;u/dfyf cf/f]x0f u/]sLlyOg\ . ;+;f/sf] ;a}eGbfprfOdf l:yt :ofª\af]r]ljdfg:ynnfO{ cfwf/ agfP/ #@hgf ljb]zL;lxt b'O{ hgfg]kfnLn] :sfO 8fOe u/] . lgdftfdfª / dfof u'?ª klxnf]g]kfnL :sfO 8fOe/ ePsf 5g\ .

l;Gw'kfNrf]ssf]ef]6]gfDnfªdf @( jif{cl3hlGdPsL dfof ;fg}b]lv ;fxl;ssfd ug{ ?rfpg] atfp“l5g\ .

pgn] elgg\ . …;u/dfyf, nf]T;],dsfn' yfd;]s'{ lxdfn lknf6;kf]6/hxfhaf6 lgof“Ng kfp“bf cfgGbcfof] . lknf6; kf]6/sf] 9f]sfvf]Ng]lalQs} lgs} pT;flxt eP“ .ÚljZjRoflDkog lj08L l:dyn] u'8nssf] ;+s]t ul/g\ . …;'?dfr/fh:t} cg'ej eof],Ú pgn]elgg\– …:sfO 8fOesf ufO86f]dn] cfjfh ;'lgPsf] 5 < eg]/;f]Wof] / lxdfn x]/ eGof] . p;n];u/dfyf b]Vof} < eg]/ ;f]Wof] . d}n}pm Tof] xf] ;u/dfyf eg]/cf}+NofP“ .Ú ljZjsLlt{dfg sfod ug{;kmn :sfO{ 8fOe/ Go'lhNofG8sLlj08L l:dy, a]nfotsL xf]nL ah/ Sofgf8fsL hf]G;n] #) xhf/lkm6af6 xfd kmfn]sf lyP .

g]kfnL ko{6g pBf]udf:sfO{ 8fOe gof“ cfzfsf ¿kdfpbfPsf] cfof]hs PS;kf]n/lxdfnosf ;'dg kf08]n]hfgsf/L lbP . :sfO{ 8fOesf]cfof]hgf a]nfotsf] xfO{ PG8jfON8 sDkgL tyf g]kfnsf]PS;kf]n/ lxdfnn] ;+o'Qm ¿kdfu/]sf x'g\ .

– rqm sfsL{

lknf6; kf]6/sf] 9f]sf

vf]Ng]lalQs} lgs} pT;flxt

eP“ . ljZjRoflDkog lj08L

l:dyn] u'8 nssf] ;+s]t

ul/g\ . ‘;'?df r/fh:t}

cg'ej eof],’ pgn] elgg\–

‘:sfO 8fOesf ufO8 6f]dn]

cfjfh ;'lgPsf] 5 < eg]/

;f]Wof] / lxdfn x]/ eGof] .

p;n] ;u/dfyf b]Vof} <

eg]/ ;f]Wof] . d}n} pm Tof] xf]

;u/dfyf eg]/ cf}+NofP“ .’

hfg] u/]sf] kfOG5 . ;/sf/n] k/ld6lbg] xf] eg] kf]v/fsf] ;]tL gbLdf¥oflÎ6ªsf] k|r'/ ;Defjgf /x]sf]Joj;foLx¿ atfp“5g\ . h;n]oxf“sf] v]n ko{6gnfO{ 6]jf lbg]5,—¥ofkml6ª Joj;foL u'?ªn] eg] .

km'6an / Dof/fygoxf“ a;]{lg cfof]hgf x'g]

km'6an / Dof/fygn] klg v]nko{6gnfO{ a9fjf lbO/x]sf] 5 .;xf/f Snan] ub}{ cfPsf] cGt/f{li6«o

:jb]zL wfjs dfq xf]Ogg\ ljb]zLwfjssf] klg ;xeflutf /xg]u/]sf] 5 . k|To]s jif{ of] v]ndfljb ]z L ko {6sx¿sf ] ; + Vo fcl3Nnf jif{x¿sf] t'ngfdf a9\b}hfg] u/]sf] cfof]hs e"tk"j{ v]nf8Ld~rn] hgfPsf] 5 .

o;}u/L x]nL :sL, xfOlsªtyf ;fOslnª cflbsf] klg plQs};Defjgf b]lvPsf] 5, t/ oL v]nx¿Tolt km:6fpg ;s]sf 5}gg\ .

Page 21: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008 @#

ljZj v]ns'b lbgk|ltlbgkl/jtL{t x'“b} uPsf] 5 . s'g} ;dohldg;“u ;Lw} ;Dks{ /fv]/ v]lng]v]nx¿dfq cl:tTjdf lyP / tLv]nn] ljZjsf v]ns'bk|]dLx¿sf] Wofgcfs[i7 u/]sf lyP t/ clxn]cfsfzdf v]lng] k|z:t} v]n b]vfkl//x]sf 5g\ . tL v]nx¿n] klgljleGg d'n'sdf cTolws nf]slk|otfxfl;n ul//x]sf 5g\ . Po/ :kf]6{\;sf¿kdf b]vf k/]sf o:tf s]xL v]ng]kfndf klg ko{6sLo cfsif{0fsf]¿kdf v]nfOg] u/]sf] 5 .

P/f]Aofl6S;P/f]Aofl6S;nfO{ xfn rng

rNtLsf] efiffdf …:6G6 km\nfOªÚ klgeGg yflnPsf] 5 . l;ª\un Kn]gjf u|'k Kn]gnfO{ xfjfdf ljleGgsnf b]vfpg] P/f]Aofl6S;nfO{ Po/:kf]6{ \;sf] ;jf{lws /f]rs v]ndflgG5 / of] v]nsf] jflif{s ;of+}:kwf{ Pj+ k|bz{g x'g] u/]sf] 5 .cfsfzdf agfOPsf] sfNklgsaf6f]df ljdfgnfO{ ljleGg snfTds/ /f]df~rs 9+un] 3'dfp“b} bz{ssf]dg l;l/ª\u kfg{] of] v]ndf lemgf]uNtL x'bf“ ljdfgx¿ cfsfzd} Wj:t;d]t x'G5g\ t/ xfnsf jif{dfljdfgdf hl8t ljleGg ;'/Iffpks/0fx¿sf] ;xof]udf o:tfb'3{6gfnfO{ 3]/} sd ul/Psf] 5 .

P/f]Aofl6S; v]nsf nfluclxn] ljleGg b]zdf cnu–cnuSnax¿ nf]slk|o 5g\ . o:tfSnax¿n] b]vfpg] P/f]Aofl6S; x]g{ljleGg b]zsf bz{sx¿ cfof]hs/fi6«df hfG5g\ . o;df cd]l/sLg]lesf] An' PGh]N;, blIf0f clk|msLPo/ kmf];{sf] l;Ne/ kmfNsf]g,cd]l/sL Po/ kmf];{sf] yG8/j8{,a]nfotsf] /]8 P/f], Go"lhNof08 Po/kmf];{sf] /]8 r]s/, Po/ k|mfG;sf]sf6'{r] 8f]/] cflb bh{gf+} P/f]Aofl6sSna Pj+ ;+:yfx¿ ;lqmo 5g\ .

P/f]Aofl6s v]nsf klg cf–cfkm\g} lsl;dsf lgod 5g\ . of]v]nsf] kl/sNkgfsf/n] xfjfdfljdfgx¿ p8\g ] sfNklgsaf6fx¿sf] lgdf{0f u/]sf x'G5g\ .tL af6fdf ljdfg rfnsn] rnfp“bfp8fgdf /f]df~rstf cfp“5 .P/f]Aofl6s v]ndf ;xefuL ljdfgsf];+Vofsf cfwf/df klg ljdfg xfjfdfs;/L p8\g], sxf“ uP/ klN6g], Ps–csf{sf] aLrdf s;/L l5g]{, dflys;/L hfg] / tn s;/L emg]{ h:tfs'/fnfO{ gS;fdf ptf5{g\ . ;f]xLgS;fsf cfwf/df kfOn6n] ljdfgp8fp“5g\ . o;/L p8fp“bf kfOn6n]bz{snfO{ /f ]df~r k|bfg ug{hldgeGbf s]xL ;o ld6/ dfly g}ljdfgnfO{ sfjf Vjfpg];d]t sfdu5{g\ . P/f]Aofl6s v]nsf klg

ljleGg r/0f 5g\ . h;df klxnf]r/0fnfO{ k|fOd/L n]en elgG5 .To;kl5 :kf]6{\:Dofg, OG6/ldl8P6/ P8efG; n]ensf] x'G5 . oL ;a}r/0fsf k|ltof]lutfaf6 kf/ ePkl5kfOn6n] clN6d]6 n]endf k|j]z u/]/ljdfg p8fgdf cem /f]df~rstfyKg ;S5 .

anf]lgªdflg;n] xfjfdf ljleGg 9+un]

p8\g l;Sg] qmddf k|ljlwsf] k|of]uu/]sf] klxnf] pks/0f g} anf]lgªxf] . rLgdf t];|f] ztfAbLlt/ ;]gfx¿n]cfkm\gf] l:yltsf] hfgsf/L u/fpgs'g} afSnf] sk8fdf tnaf6 tftf]xfjf e/]/ p8g u/fO{ cfkm\gf] af/]dfhfgsf/L lbg] u/]sf] s'/f pNn]v 5oBlk dflg; ;jf/ eP/ klxnf] x6Po/ an'gsf] p8fg eg] ;g\ !&!)df kf]r'{unsf] la|:agdf ePsf] lyof] .af6f]{nf]Do" u':dfcf]n] klxnf] x6 Po/a]n'gsf] lgdf{0f u/]/ cfkm}n] p8fgebf{ s]xL lsnf]ld6/sf] b"/L kf/ u/]/v;]sf ] lyof ] . o;nfO {Oltxf;sf/x¿n] dflg;n] k|ljlwk|of]u u/]/ klxnf] k6s nfdf] ;dohldgeGbf dfly p7]sf] 36gfsf?kdf JofVof u/]sf 5g\ . To;kl5o; ljifodf yk k/LIf0fx¿ x'g yfn]h;df ;g\ !&*# df anf]lgªsf]cjwf/0ffnfO{ k|mfG;sf j}1flgsx¿n]kl/:s[t u/]kl5 o;sf] p8fgsf nfluljleGg lsl;dsf k/LIf0f ug{ yflnof] .

x6 Po/ a]n'gn] dflg; af]s]/p8\5 eg]/ j}1flgsx¿n] k'li6u/]kl5 o;sf] k/LIf0fdf cfkm" ;fd]nx'g 8/fp“y] h;sf sf/0f k|mfG;sftTsfnLg /fhfn] of] k/LIf0fnfO{;kmn agfpg xTofsf] cleof]udfcfhGd sf/fjf;sf] ;hfo kfPsfs}bLnfO{ klxnf] kfOn6 agfP/o;sf] k/LIf0f u/fpg nufPsf]anf]lgªsf] Oltxf;df kfOG5 t/;g\ !(^) df cd]l/sfsf] g]a|f:sf;x/df p8fg u/]kl5 o;n] cfw'lgso'udf nf]slk|otf kfpg yfNof] .Tof] ;dodf anf]lgªsf] p8fg ebf{dl§t]n k|of]u ul/Psf] lyof] .

anf]lgªsf] ljsf; qmdnfO{ x]g]{xf] eg] o;sf] p8fgdf ljleGgkbfy{x¿sf] k|of]u ePsf 5g\ . x6Po/ a]n'gdf a]n'gsf] tNnf] efuaf6tftf] xfjf lbP/ p8fg u/fOG5 eg]Uof; a]n'gdf Uof;sf ;–;fgf s0fnfO{xn'sf agfO{ p8fg ul/G5 . o;}u/LxfO8«f]hg, x]lnod, Pdf]lgof, sf]nUof;sf] k|of]u u/]/ klg anf]lgª jfPo/l;ksf] p8fg ul/Psf 5g\ .

Po/l;k ljdfgsf] cjwf/0ffcfpg'eGbf cl3 dflg;x¿n] xfjfdfp8fg ug]{ ;fwgsf ¿kdf lyof] .nfdf] ofqf to gu/] klg csfzsf]/f]df~rs ofqfsf nflu Po/l;k

nf]slk|o lyof] . xfO8«f]hg Uof;sf];xfotfdf p8fg eg]{ Po/l;kdf;jf { lws nf ]slk |otf kfPsf ]xfO8]gau{sf] b'3{6gfkl5 o;n]cfkm\gf] ;fv u'dfPsf] lyof] .xfO8«f]hg Uof;n] p8fg eg]{ eGbftftf] xfjfsf] ;xfotfdf p8fg eg]{x6 Po/ a]n 'g a9L ;'/lIftdflgG5 . h;sf sf/0f clxn] x6Po/ a ]n 'g s ]an ko {6 lsodgf]/~hgdf ;Lldt g/x]/ k|lt:kwf{/ sLlt{dfg sfod ug]{ dfWodsf¿kdf klg :yflkt e};s]sf] 5 .

x\ofª UnfOl8ªx\ofª UnfOl8ª ;fxl;s Po/

:kf]6{\;sf] If]qdf nf]slk|o aGb} uPsf]csf] { v]n xf] . cfNd'lgod /km]la|saf6 ag]sf] ljdfgsf] s]jnkv]6f h:tf] efunfO{ af]s]/ cUnf]efuaf6 bf}8\b} xfdkmfn]/ o;sf]p8fg el/G5 . x\ofª UnfOl8ªdfs'g} OlGhg h8fg x'“b}g h;sfsf/0f rfns cfkm}n] z/L/nfO{ bfof“–afof“ 3'dfp“b} lgoGq0f ug'{k5{ .x\ofª UnfOl8ªsf] xfn ljleGgcGt/f{li6«o k|ltof]lutfx¿ lg/Gt/x'g] u/]sf 5g\ . o:tf lsl;dsfk|ltof]lutfdf s'g rfnsn] tLj|ultdf p8fg eg]{, xfjfdf snfTdsk|bz{g ug]{, lgwf{l/t :yfgdf s;n]cjt/0f ug] { h:tf lsl;dsfljwfx¿ ;dfj]z 5g\ . xfjfsf]l:yltnfO{ dWogh/ u/]/ p8fgug'{kg]{ x\ofª UnfOl8ªdf rfnssf];'/Iffsf nflu xfn ljleGg ;'/Iffk|ljlwx¿ h8fg ug{ yflnPsf] 5 .

x\ofª UnfOl8ªsf] pTklQsf]Oltxf;nfO { s]nfp “bf o;sf ]k|f/lDes ljsf; rLgdf rf}yf]ztfAbLlt/ ePsf] dflgG5 . o;sf]k|s[lt rª\uf;“u Hofb} g} d]n vfg]ePsf sf/0f / rª\ufsf] pTklQrLgdf ePsfn] Oltxf;sf/x¿o;sf] ljsf; rLgdf ePsf] s'/fdf;xdt 5g\ . Tof] ;dodf rLgsf/fhfx¿ d[To'b08sf] ;hfo kfPsfs}bLx¿nfO{ s'g} cUnf] 6fj/df nu]/ljzfn rª\uf af]s]/ p8fg ug{nufO{ dgf]/~hg uy]{ . Tof] ;dodf;kmn cjt/0f ug] { cjwf/0ffgePsf sf/0f clwsf+z s}bLrfnssf] d[To' x'GYof] . rª\ufsf]e/df p8fg ug]{ x\ofª UnfOl8ªnfO{kl/:s[t ug]{ klxnf] k|of; hd{gj}1flgs cf]6f]n] ;g\ !*&$ df u/] .pgn] o;sf] ;xL p8fg eg]{ /cjt/0f ug]{ k|ljlw k|of]udf NofPeg] ;g\ !(%! df csf{ j}1flgsn]o;sf] kv]6fnfO{ kmf]lN8ª ug{ ;Sg]k | lj lw ljsl;t u/L x \ofªUnfOl8ªdf cfkm\gf] ;jf{lwsf/;'/lIft u/] t/ klg o;nfO{ cemkl/:s[t ug{ gf;fsf j}1flgsx¿n]

klg x/t/xn] k|of; u/]/ clxn]sf]cj:yfdf k'¥ofP .

Kof/f;'l6ªKof/f;'l6ªnfO{ Po/ :kf]6{\;sf]

If]qdf csf]{ ;fxl;s v]n dflgG5 .Kof/f;'l6ª ug]{ v]nf8Ln] pl8/x]sf]ljdfg, x]lnsK6/ jf x6 Po/an'gaf6 Kof/f;'6sf] ;xfotfdfxfdkmfNg] snf g} of] v]nsf] d'Voljz]iftf xf] . Kof/f;'l6ªsf] pTklts;/L eof ] eGg ] lji fodfOltxf;sf/x¿aLr Pp6} dt 5}g .pgLx¿ of] v]nsf] Oltxf; vf;}nfdf] gePsf] t/ ;g\ !&(& dfPG8« uflg{o/n] x6 Po/ an'gaf6Kof/f;'6sf] ;xfotfdf xfd kmfn]sf]36gf klxnf] ePsf] atfp“5g\ . ;g\!(#) lt/ Kof/f;'6sf] ljsf; ljdfgrfnssf] ;'/Iff / xjfO{ cfqmd0fdfhfg] ;]gfx¿nfO{ dfq Kof/f;'l6ªsf]k|lzIf0f lbP/ k7fOGYof] . t/ ;g\!(%! b]lv eg] Kof/f;'l6ª ;]gfeGbfaflx/ cfP/ v]nsf ¿kdf ljsl;tePsf] lyof] . h;sf sf/0f clxn]Kof/f;'l6ª ;jf{lws ;fxl;s Po/

:kf]6{\;sf ;fy} Po/ dgf]/~hgsf]v]n ;d]t ePsf] 5 .

Kof/f;'l6ªsf clxn] ljleGg/f]df~rs / k|lt:kwf{Tds v]nx¿x'G5g\ h;df PSo'/];L NoflG8ª-lglZrt 3]/fleq cjt/0f ug]{_ a];hlDkª -uugr'DaL ejg, k'n /kxf8af6 xfdkmfNg]_, lau j]h-Ps} k6s w]/ } Kof/f;'6/x¿xfdkmfNg]_, Sofgf]kL -csf]{ JolQmnfO{;fy lnP/ xfdkmfNg]_, lk|m kmn-ljleGg snfTds k|bz{g ub} {xfdkmfNg]_, :sfO ;lkm{ª -kfgLdft}/g] af]8{ v'§fdf af“w]/ csfzdfas6] vfg]_ k|d'v 5g\ .

ljdfgsf] ;xfotfdf Kof/f;'l6ªug]{ prfOsf] s'g} dfkb08 x“'b}g t/hlt a9L dflyaf6 xfdkmfNof] Toltg} of] v]nsf] /f]df~rstf a9\b} hfG5 .Kof/f;'6sf] :kwf{ cg';f/ xfdkmfNg]prfO lgwf{/0f x'G5 . olb s'g}v]nf8Ln] lk|m kmn u5{ eg] To;sfnflu p;n] Go"gtd klg $ xhf/ld6/ -!# xhf/ lkm6_ dflyaf6 xfdkmfNg' k5{ / nueu @ xhf/ % ;o

ld6/sf] prfOdf cfPkl5 cfkm\gf]Kof/f;'6nfO{ vf]Ng'k5{ . o;/LxfdkmfNbf Kof/f;'6/n] cfkm\gf] 6fpsf]tn kf/]/ lk|m kmn u/]sf] 5 eg] pm @;o $) b]lv # ;o @) lsnf]ld6/k|lt3G6fsf] ultdf tn eml//x]sf]x'G5 .:sfO af]8{sf] ;xof]udf tn embf{p;n] ! ;o () lsnf]ld6/ k|lt3G6fsf]b"/L k"/f ul//x]sf] x'G5 .

Kof/f UnfOl8ªKof/f;'6 / UnfOl8ªsf] ldl>t

¿k Kof/f UnfOl8ª Po/ :kf]6{\;sf]If]qdf nf]slk|o 5 . Kof/f;'6sf];xof]udf s'g} le/fnf] :yfgaf6s'b]/ xfjfdf p8\g] of] v]ndf v]nf8Ln]cfkm\gf] z/L/nfO{ em'08fP/ /fV5g\t/ x\ofª UnfOl8ªdf eg] pQfgf]k/]/ ;'T5g\ . g]kfnsf] kf]v/fdf ;d]tv]lng] of] v]ndf v]nf8Ln] nfdf];do;Dd cfkm"nfO{ xfjfdf /fVg ;Sg]x'gfn] of] v]nn] ko{6sLo v]nsf¿kdf ;d]t dfGotf kfPsf] 5 . ;g\!(%$ b]lv k|rngdf cfPsf] Kof/fUnfOl8ªsf] klxnf] jN8{ RoflDkogl;k;g\ !(*( df ePsf] lyof] .

hdfgf Po/ :kf]6{\;sf]

Page 22: साप्ताहिक - Digital Himalayahimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/saptahik/pdf/Sapta… · साप्ताहिक - Digital Himalaya ... '/h >]i7]

sflQs *, @)^% Oct 24, 2008

sflGtk'/ klAns];G; -k|f=_ ln= åf/f k|sflzt tyf d'lb|t, sfof{no M sflGtk'/ sDKn]S;, ;'ljwfgu/, kf]=a=g++= ̂ )!(, sf7df8f}+, g]kfn, kmf]g g+= $$*)!)), km\ofS; M (&&–!–$$&)!&*, email:[email protected]{ g++= ((÷)%!÷%@, ;jf{lwsf/ M sflGtk'/ klAns];G; -k|f=_ln= ;“u ;'/lIFt . cWoIf tyf k|aGw lgb]{zs M s}nfz l;/f]lxof, lgb]{zs M :jl:tsf l;/f]lxof tyf /fd]Üj/ yfkf, ;Dkfbs M ;'jf; 9sfn .

@$clGtd kftf]

k|;+u sltko

ljqmd /fO{;LPgPgdf xfn} k|;fl/t

;dfrf/cg';f/ hf]g d]s]ggn]8]df]qm]6 pd]bjf/ af/fs cf]afdfnfO{;dy{g ug]{ ;fj{hlgs 3f]if0ffu/]5g\ . of] 3f]if0ffn] ;a} cfZro{dfk/] . o; k|sf/sf crDdx¿xfdLsxf“ dfq x'g] u/] klg o;k6s cd]l/sfdf klg b]lvof] . kl5a'em\bf tL hf]g d]s]gg /fi6«kltkbsf lglDt l/klAnsg kf6L{sfpDd]bjf/ ge} Pshgf ;fwf/0fk}bnofqL lgl:sP . pgn] pQm6] lnlehgnfO{ af6f ]df lnOg];8sjftf{sf bf}/fg cf]afdfnfO{;dy{g ug]{ wf/0ff JoSt u/]sf/x]5g\ . o;nfO{ ;LPgPg h:tf]ldl8ofn] klg …hf]g d]s]gg ef]6\;km/ cf]afdfÚ egL k|rf/–k|;f/u¥of ] . nueu Ps jif {cl3lul/hfk|;fb sf]O/fnfsf] lgwg eof]eGb} klqsf a]Rg] Ps xs/ efOn]/Tgkfs{ j/k/ hfd u/fPsf lyP,t/ tL lul/hfk|;fb sf+u|]; kf6L{sf;efklt ge} Ps ;fwf/0f ls;fg

lyP . o; k|sf/sf] e|d ldl8ofhutdf dfq ge} xfd|f] ;fdflhsPj+ /fhg}lts hLjgdf klg ;[hgfx'g] u/]sf] 5 . t/fO{sf] Ps ufp“sftL dw];L o'jssf] klg s'/f u/f}+h;n] cfÎgf l5d]sL;“usf] emu8fdfl5d]sLnfO{ Ps emfk8 r8\sfOlbP .kl5 tL lkl6Psf l5d]sL ufp“af6PsfPs x/fP . ;a}n] tL dw];Lo 'jsdfly z+sf u/ ] . k |x/Lk|zf;gn] pgnfO{ lx/f;tdf lnO{cbfntdf k]; u¥of] . cbfntdfpgn] …xf“ df/b]lnPÚ egL sa'nu/] . pgn] a'em]sf] g]kfnLcg';f/lxsf{pg' eg]sf] :yfgLo efiffdfdfl/lbg' g} lyof] . dfq Psr8\sgsf] ck/fwdf pgn] Hofgd'2faf]Sg'k¥of] . tL s'6fO vfg] JolQmb;}+df 3/ kmls{Pkl5 dfq tL dw];Lo'jssf] l/xfO ;Dej eof] .

/fhgLltdf e|dsf] v]tL tha/h:t 5 . u[xdGqLn] …rf“8f] ;'Tg]l9nf] p7\g]Ú sf7df8f}df gf+uf] gfraGb u/fP/ /fd|f] u/]sf] ;Gb]z lbg

vf]h] klg 8fG;/x¿ clxn] sxf“ s]ub}{5g\ eGg] ljifodf u[x dGqfnosf]g]6js{nfO{ ;a} s'/f yfx} xf]nf .To;}u/L tf/] xf]6ndf ;~rflntSofl;gf]df g]kfnLsf] k|j]z aGb]hug]{df sl8s8fp u/]sf] b]vfP/h'jf8]x¿sf wd{kTgLsf] jfxjfxLlng] ;/sf/n] kTgLx¿nfO{ em'SofP/9'Ssl;t Sofl;gf]df v]Ng] jftfj/0fagfOlbg] sfd klg u/]sf] s;}af6n's]sf] 5}g .

pbfx/0fdf /fhg } ltsbnx¿sf] s'/} gu/f}+ . s'g} cd"s/fhg}lts bnn] Pp6f sfo{ ug]{clg ;f]xL bnsf g]tfn] To;lj?4ljifjdg ug]{ rng clxn] Jofks5 . sf/afxL x'g] eg]sf] km'Rr]g]tfx¿ jf xg'dfgx¿nfO{ dfq xf] .7"nf g]tfn] lg0f{oljk/Lt af]n] Tof]jx;sf] ljifo x'g] / ToxL ljifodfc¿n] s]xL eg] aafn x'g] u/]sf]5 . 7"nfnfO{ r}g– ;fgfnfO{ P]geGg] s'/f xfd|f /fhg}lts bnx¿dfklg nfu" 5 . km]l/ bnx¿n] cfÎgf]gfdaf6 k'R5/ x6fpg] d'2f lems]/;/sf/sf] c;kmntfaf6 hgtfsf]Wofg cGoq df]8]s} 5g\ . ;j{xf/fju{sf] g]t[Tj u5f} { + egL bfaLug]{x¿n] /fodfemL cfof]un] bf]ifLb]vfPsfx¿nfO{ a}7sdfly yk a}7su/L rf]Vofpg] sfd ub}{ ;?jf–a9'jf u/]s} 5g\ . xb t Toxf“ 5–lxhf]sf lbgdf pgLx¿sf] xTof u/]a9'jf / tSdf kfpg] xf ]8dfnfu]sfx¿ pgLx¿s} 3f ]lift–c3f]lift ;/sf/L ;Nnfxsf/ /a8Luf8{ eP/ gof“ hf]uLn] a9Lv/fgL bn]em} gjqmflGtsf/L x'“bfklg sd/]8x¿ 9'Ss / dVv 5g\ .crDd t s] 5 eg] o'4df alnbfg

lbPsfx¿sf] z/L/nfO{ kf6L{sf] emG8fcf]9fp“bfsf] If0f / Toltv]/sfjfrf–s;dx¿ ;DemL tL d[tfTdfx¿w'?–w'? ?g]5g\ eGg] sNkgf ug{klg sd/]8x¿n] EofPs} 5g\ .

cGtdf k|;+u sltkos} s'/fu/f}+ . slxn]sfxL+ uDeL/ ljifo /slxn]sfxL+ xNsf–km'Nsf r6k6]lsl;dsf n]v n]Vg] ;xdltdfgf/Laf6 k|f/De ePsf] of] n]vg–ofqfn] sl/a b'O{ jif{ k"/f ul/;s]5 .o; bf}/fg xNsf /fOl6ªsf lglDtlhkL–;';, tf]ofgfy, xs{axfb'/,ljhof / lgzfh:tf sfNklgsSof/]S6/sf] vf]hL ul/of] . oLsfNklgs kfqx¿ s;}sf] rl/q;“ud]n vfg' ;+of]u dfq xf], oBlko:tf gfd ePsf sltkon] ;fx|}lrQ b'vfP . jf:tjdf To:tf]n]vgLsf] p2]Zo s;}sf] x'd{t lng'xf]Og, g t lgof]lht ¿kdf s;}k|ltnf~5gf nufpg' jf s;}sf] rl/qk|ltk |Zg p7fpg' g } xf ] . o:tfn]vgLnfO{ xNsf–km'Nsf ¿kd}a'lemlbg'k5{ . o; k|sf/sf] /fOl6ªn]s ]xL dgf ]/~hg / ;dfhsf ]dgf]lj1fgnfO{ k|ltlalDat u/f];\eGg] rfxgf dfq xf], t/ klg o:tfn]vgLn] s;}sf] lrQ b'v]sf] 5 jfs;}nfO{ Tof] cfkm"k|lt nlIft 5 h:tf]nfU5 eg] Ifdf ul/lbg'xf ]nfeGg}k5{ . lsgeg] k|;+u sltkon]Jofj;flos ¿kdf cl3 al9/x]sfo'jfo'jtLx¿nfO{ k|f]T;flxt g} u5{,pgLx¿sf] v'§f tfGg] sfd ub}{g .k|;+u sltkosf] n]vgL s;}k|lt nlIftx'“b}gg\ / x'g'x“b}g eGg] s'/f lj1kf7sx¿nfO{ bf]xf]¥ofO/xg'kb}{g .ltxf/sf] ;a}nfO{ z'esfdgf .

[email protected]

gjb]jL ;Ddfg c7f/nfO{

OlG8og cfO8ndf csf{ g]kfnLef/tsf] ;f]gL OG6/6]gd]G6

Rofgnaf6 k|;f/0f x'g] nf]slk|osfo{qmd OlG8og cfO8nsf] rf}yf];+:s/0fdf km]l/ csf{ g]kfnLn] k|j]zkfPsf 5g\ . t];|f] OlG8og cfO8nljh]tf k"jL{ ef/tLo ;x/ bfhL{lnªsfg]kfnLefifL k|zfGt tfdfªnfO{ kR5Øfp“b}o; k6s pTs[i6 #@ df kg{ ;kmn o'jfslkn yfkf eg] klZrd–pQ/ ef/tLo;x/ b]x/fb"gsf x'g\ . oBlk k|zfGt /slkndf s]xL ;dfgtf 5 . b'j} g]kfnLefifL ef/tLo t x'g\ g}, ;fy} k|zfGta+ufn k|x/L k[i7e"ldsf lyP eg]slkn ef/tLo cfdL{df 5g\ .

cfsif{s JolQmTj Pj+ ;'dw'/:j/sf wgL slkn yfkfn] uPsf]zlgaf/ !^ hgf o'jssf ;fycfkm\gf] kkm{d]G; lbP/ lg0ff{osx¿hfj]b cVt/, cg' dlns tyf;f]gfnL a]Gb|]sf] k|z+;f a6'n] . slknOlG8og cfO8n kmf]/df slt;Ddcufl8 hfG5g\ Tof] t eljion] g}atfpg]5, ;fy} To;df g]kfnLx¿sf]P;PdP; ef]l6ªsf] dxŒjk"0f{ e"ldsf

/xg]5 . slknsf] kl5Nnf] ufosLsf]kl/0ffd cfh z'qmaf/ ;f“em ;jf (ah]kl5 3f]if0ff x'“b}5 eg] of] r/0fkl5pTs[i6 !!–!! hgf o'jfo'jtL u/L@@ hgf k|lt:kwf{df af“sL /xg]5g\ .

;fKtflxs ;dfrf/sf7df8f } + – l;h {gf l; +x

of]~hgsf] lqmPl6e :6]6d]G6\;n]x/]s jif{ g]kfnL ;dfhsf cu|0fLgf/LnfO{ ;Ddfg ub}{ cfPsf] 5 .o;k6s klg gjb]jL ;Ddfgaf6b; hgf ;Ddflgt eP . b]jLejfgLsf gf}j6f :j¿kaf6 gfds/0ful/Psf] pQm ;DdfgdWo]sf] …ejfgL;DdfgÚ o;} jif{ ;u/dfyfsf] ;kmncf/f]x0f u/L rrf{df cfPsf b;hgf ;'l:dtf df:s], cfzfs'df/Ll;+x, z}nL a:g]t, lgD8f]df z]kf{,r'g' >]i7, k"hg cfrfo{, dfof u'?ª,k]dfl8sL z]kf{, gjfªkm'6L z]kf{ tyfpiff lji6nfO{ ;+o'Qm ¿kdf k|bfgul/of] . To;sf cltl/Qm …cGgk"0f{;DdfgÚ af6 ;dfh;]jL ;'zLnf xdfnl;+x, …eujtL ;DdfgÚaf6 sjloqLtf]of u'?ª, …b'uf{ ;DdfgÚ af6 g]t[ads'df/L a'9fdu/, …s?0ff ;DdfgÚaf6 s'i7/f]uLx¿sL ;xof]uL 8f=xL/fdg k|wfg, …nIdL ;DdfgÚ af69fsf sk8fsL pBdL pHHjntf;'Aaf, …dxfdfof ;DdfgÚ af6cleg]qL ldlynf zdf{, …;/:jtL;DdfgÚ af6 b'u{d If]qdf lzIf0fk];fdf ;+nUg ljGbf yfkf tyf …zlQm

;DdfgÚ af6 ckf¨ g[Tof+ugf /f]dfGof}kfg]nfO{ ;Ddflgt ul/of] .

xf ]6n ofs PG8 oltsf]l/un xndf ;f ]daf/ ;f “emcfof]lht eJo sfo{qmd …;]lna|]l6ªj'd ]gx '8Ú af6 o; k6sb]lv;fs{/fi6«leqsf cf–cfkm\gf] sd{dfsd{7 gf/Lx¿nfO{ klg ;Ddfg ug]{sfo { k | f/De eof ] , h;dfckmuflg:tfgsL ;+:s[ltljb\ gflxba;f/bf]:t, a+unfb]zLsL jftfj/0f;+/lIfsf ;Obf l/hjfgf x;g,e'6fgdf ul/aL lgjf/0fdf nfu]sLlrdL jfª\df], ef/tsL zflGt / lzIffIf ]qdf sfo {/t 8f= dLgfIfLuf]kLgfy, >Ln+sfdf zflGt Pj+;dfh;]jfdf tlNng kn{ :6]kmg,kfls:tfgdf ;/sf/L sfo{df ;+nUgglkm;f ;fx tyf g]kfndf ;a}nfO{lzIff k|bfg ug{ ;+3if{zLn 8f=dLgfl;+x v8\sfnfO{ ;Ddfg ul/of] .;df/f]xdf :j=uf]kfn of]~hgsf]l;h{gf g[Togfl6sf …8f“km] r/LÚ sf]d~rg klg ePsf] lyof] . pQmcj;/df cleg]qL ldlynf zdf{n]slj ljKnj k|tLssf] sljtf …d}n]vf]h]sf] :j¿k gf/Lsf]Ú df g[Tok|:t't u/]sL lyOg\ .

ld; t];|f] lnª\uL k"jf{~rn

sdn l/dfnlj/f6gu/– r~rnf ;'Aafn]

n];|f] ln¨Lsf] ld; k"jf{~rn pkflwlht]sL l5g\ . !@ hgf k|lt:kwL{nfO{pl5Gb} lg0ff{ossf] clGtd k|Zgdfr~rnfn] t];|f] ln¨Lsf] clwsf/ tyfPrcfO{eL / P8\; lgoGq0fdf

nflukg{] atfOg\ .of } lgs tyf n } l¨s

cNk; +Vosx¿sf ] dxf; +3sf ]cfof ]hgfdf ut zlgaf/lj/f6gu/sf] jL/]Gb| ;efu[xdf;DkGg Ao'6L PG8 a|]g @))* OgPS;g 6' 6 \ofn]G6 sG6]:6df

k"jf{~rnsf w/fg, O6x/L, b'xjL,emfkf, lj/f6gu/ cflb 7fp“sf t];|f]ln¨Lx¿ ;xefuL lyP .k|ltof]lutfdf sfhn If]qL km:6/g/ck tyf ;'xfgL /fhwfdLn];]s]G8 /g/cksf] pkflw xft kf/]eg] ld; 6\ofn]G6 aGg ;kmn eOg\cfOzf If]qL . sfd's klx/gdfSof6jfsdf plqPsf t];|f] ln L̈x¿nfO{b]v]/ bz{sx¿n] l;6L ahfP/ ;efu[xsf]xn u'GhfPsf lyP .

ljh]tfx¿nfO{ gLn xL/f;dfhsf cWoIf lk+sL u'?ª tyfk"j{ cWoIf Pj+ ;ef;b\ ;'lgnafa'kGt cflbn] tfh klx¥ofP . t];|f]ln¨Lx¿sf] clwsf/ :yflkt ug]{p2]Zon] cfof]lht k|ltof]lutfdf;xefuLx¿n] uLt, g[To tyf k|x;gk|:t't ub}{ cfÎgf] clwsf/sf] jsfntu/]sf lyP . t];|f] ln¨Lx¿k|ltsf]lje]b cGTo ug{ / pgLx¿nfO{ x/]sIf]qdf ;Ifd ;flat ug{ o;lsl;dsf ultljlwn] ;xof]u k'Ug]cfof]hsx¿n] atfP .

w/fg– a8fb;}+ tyfbLkfjnLsf] cj;/df w/fgsfljleGg & j6f ;+3–;+:yfn];~rfng ul//x]sf] d]nfdfa'waf/ a]Un} /f}gs 5fPsf]lyof] . @) ?k}of“ b/sf l6s6lsg]/ klAns pRr df=lj=sf]v'nf d}bfg k|j]z u/]sf $xhf/eGbf a9L bz{s cfsfzel/tf/f;“u} k|ltkbfsf] rGb|dfsf]pHofnf]df /ª\uLg km];g–zf]sf]cfgGb n'l6/x]sf lyP .

lgwf{l/t ;doeGbf 8]9306f l9nf] a]n'sL ;f“9] & ah];fp08 l;:6dsf] rsf]{ cfjfhdfw/fg] gjdf]8nx¿ kfn}kfnf]:6]hdf pq“b} la/fnf] rfndf

d]nfdf Sof6jfs

kf6L{sf lglDt tof/ kfl/Psf;f8L / n]x] +uf k|bz{g ul/Psf]lyof] . ;a} klx/g 8« ];l8hfOg/ x]df /fO{n] tof/ u/]sLlyOg\ . zfGt g]kfnLn]sf]l/ofu|fkmL u/]sL km];g ;f]nfO{o'gfO6]8 dN6L cf6{\;sfsnfsf/x¿sf] cfsif{s g[Ton]ttfPsf] lyof] . 7]6 nf]s, lxkxk/ l/ldS; g[Todf klg bz{sx¿n6\7 k/]sf lyP .

–/fh' l3l;ª

lx“8]sf lyP . :Kn]G8/ a'l6såf/fcfof]lht km];g–zf]sf] klxnf]l;Sj]G;df ;kgf /fO{, lag'>]i7, lk|of nfdf, o'jskl/of/, sfdgf lnDa", cK;/fsfsL{ tyf gljgf kl/of/n]lhG;sf] xfkm–kfOG6, kfOG6,6K; k|:t't u/]sf lyP . ;a}df]8n klxnf]kN6 ¥ofDkdfplqPsf x'g\ . cUnf] lxn nufPsfdf]8nx¿n] ¥ofDkdf Sof6jfsubf{ bz{sx¿n] hf]8bf/ x'l6ª ub}{;fy lbPsf lyP .

s8f x\ofG8js{kl5 tof/kfl/Psf a'§] s'tf{–;njf/ bf];|f ]l;Sj]G;sf] cfsif{0f /x\of] .t];|f ] tyf clGtd l;Sj]G;df