การA D

รพฒนาสขDEVELOPM

ต

ขภาวะองคMENT OF H

BASED ON

พระครภาว

ดษฎนพนตามหลกสตร

ส

มหาวทยาลพ

รวมสาหรบ

HOLISTIC WN BUDDHIS

วนาสงวรกจ

นธนเปนสวนรปรญญาพทสาขาวชาพท

บณฑตวท

ลยมหาจฬาลพทธศกราช

บผสงวยตWELL-BEINST PSYCH

จ ว.(สวทย

หนงของการทธศาสตรดษธจตวทยา

ทยาลย ลงกรณราชว ๒๕๖๑

ามแนวพทNG FORTHOLOGY

คามล)

รศกษา ษฎบณฑต

วทยาลย

ทธจตวทยาE ELDERLY

า Y

การ

รพฒนาสข

ต

(ลขสทธ

ขภาวะองค

พระครภาว

ดษฎนพนตามหลกสตร

ส

มหาวทยาลพ

ธเปนของมห

รวมสาหรบ

วนาสงวรกจ

นธนเปนสวนรปรญญาพทสาขาวชาพท

บณฑตวท

ลยมหาจฬาลพทธศกราช

หาวทยาลยม

บผสงวยต

จ ว.(สวทย

หนงของการทธศาสตรดษธจตวทยา

ทยาลย ลงกรณราชว ๒๕๖๑

หาจฬาลงกร

ามแนวพท

คามล)

รศกษา ษฎบณฑต

วทยาลย

รณราชวทยา

ทธจตวทยา

าลย)

า

A D

(

Developm

Phrakh

This Dis

Ma

(Copyright

ment of Based o

hrũ Pavan

ssertation The Requ

Do(Bu

hachulalo

by Mahac

Holistic Wn Buddh

asongvon

Submitteduirement foctor of Phuddhist Ps

Graduate

ongkornrajaC.E. 20

chulalongk

Well-beinhist Psych

nkit (Suwit

d in Partialfor the Deghilosophy ychology)

School avidyalaya 018

kornrajavid

ng for thehology

Khammo

Fulfillmengree of

University

yalaya Un

e Elderly

oon)

nt of

y

iversity)

y

ก  

ชอดษฎนพนธ : การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ผวจย : พระครภาวนาสงวรกจ ว.(สวทย สวชโช, คามล) ปรญญา : พทธศาสตรดษฎบณฑต (พทธจตวทยา) คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ : ผศ.ดร.ประยร สยะใจ พธ.บ.(จตวทยา), M.A. (Psychology), Ph.D.

(Psychology) ผศ.ดร.สรวฒน ศรเครอดง พธ.บ. (การบรหารการศกษา),

M.A. (Psychology), Ph.D. (Psychology) วนสาเรจการศกษา : ๑๔ มนาคม ๒๕๖๒

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงค ๑) เพอศกษาหลกธรรมและหลกจตวทยาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๒) เพอสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๓) เพอนาเสนอโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา การวจยนเปนแบบผสมวธ ระหวางการวจยเชงคณภาพและการวจยเชงสารวจ เครองมอเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพใชแบบสมภาษณเชงลกสมภาษณผใหขอมลสาคญ จานวน ๑๗ รป/คน และใชแบบสอบถามเกบรวบรวมขอมลเชงสารวจจากกลมตวอยางจากชมรมผสงอายกลมเจาพระยา กรงเทพมหานคร จานวน ๓๒๒ คน และใชกลมตวอยางเขาทดลองโปรแกรม จานวน ๓๐ คน การวเคราะหขอมลเชงคณภาพใชการวเคราะหขอมลเชงเนอหา การวเคราะหขอมลเชงปรมาณใชสถต ประกอบดวย คาความถ คารอยละ คาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการวจยมดงน ๑. องคประกอบของสขภาวะองครวมทมความเหมาะสมกบผสงวย ม ๕ ดาน ประกอบดวย

สขภาวะทางกาย สขภาวะทางสงคม สขภาวะทางอารมณ สขภาวะทางจตและสขภาวะดานปญญา ซงการพฒนาสขภาวะทางจตของ Ryff และ Keyes ม ๖ มต คอ ความเปนตวเอง จดสภาพแวดลอมได มความงอกงามในตน มสมพนธภาพตอผอน มเปาหมายชวต และยอมรบตนเองได สวนดานหลกพทธธรรมทสงเสรมสขภาวะทางจต คอ สปปายะ ๗ และใชหลกไตรสกขา ๓ เพอพฒนาสขภาวะองครวม

๒. การสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ใชวธการฝกใน ๗ กจกรรม ประกอบดวยกจกรรมรจกคณคาของตนเอง กจกรรมสขกายสบายจต กจกรรมสขชว กจกรรมคณธรรมนาชวต กจกรรมชมชนรวมใจ กจกรรมกนด มสขภาพด และกจกรรม

ข  

เสรมสรางคณภาพชวต ซงสรางขนจากการบรณาการ หลกพฒนาสขภาวะทางจต ๖ มต ของ Ryff & Keyesm กบหลกสปปายะ ๗ ตามกระบวนการเรยนรจากหลกไตรสกขา ๓

๓. ผลการทดลองใชโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ฝกอบรมผสงวย จานวน ๓๐ คน พบวา คาเฉลยการพฒนาสขภาวะองครวมทง ๕ ดาน หลงการฝกอบรมสงกวากอนการฝกอบรม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕ โดยคาเฉลยการพฒนาสขภาวะอยในระดบมากทกขอ

ค  

Dissertation Title : A Development of Holistic Well-being for the Elderly Based on Buddhist Psychology

Researcher : Phrakru Bhavanasangvorakit ( Suwit Suvijjo, Khammoon) Degree : Doctor of Philosophy (Buddhist Psychology) Dissertation Supervisory Committee : Assist. Prof. Dr. Prayoon Suyajai B.A. (Psychology),

M.A.(Psychology), Ph.D. (Psychology) Assist.Prof.Dr. Siriwat Srikruedong B.A (Educational

Administration), M.A. (Psychology), Ph.D. (Psychology) Date of Graduation : March 14, 2019

Abstract

The study aims 1) to study Buddhadhamma and Psychological principles for developing the holistic well-being for the elderly based on Buddhist Psychology; 2) to construct the development program of the holistic well-being for the elderly based on Buddhist Psychology; and 3) to propose the development program of the holistic well-being for the elderly based on Buddhist Psychology. The study is a mixed methods research between a qualitative method and survey research in nature. For collecting qualitative data an In-depth interview is used to collect data from 17 key informants and Focus Group Discussion is also used for collecting qualitative data. A questionnaire is used to collect quantitative data from 322 respondents who are the elderly from Chao Phaya group of Bangkok selected by a Random Sampling Method. For analyzing qualitative data a content analysis is employed and statistics including Frequency, Percentage, Mean and Standard Deviation is used for analyzing quantitative data.

Results of the study were as follows: 1. There were 5 elements of the holistic well-being suitable for the

elderly including a physical well-being, social well-being, emotional well-being, mental well-being and intellectual well-being, 6 dimensions of Ryff and Keyes’s mental well-being development including self-being, environmental management, self-growth, good relationship, life target and recognition, while the Buddhadhamma

ง  

promoting the mental well-being comprised 7 Suitable things and threefold Training favorable to holistic well-being.

2. The construction of the development program of the holistic well-being for the elderly based on Buddhist Psychology used 7 training activities comprising activities of self-actualization, good body good mind, happy life, morality leading life, united community, good food good health and reinforcement of life quality by integrating Ryff and Keyes’s 6 dimensions with 7 Suitable things based on the learning process of Threefold Training.

3. The experimental results of the development program of the holistic well-being for the elderly based on Buddhist Psychology for training 30 samples of the elderly found that the result after the training was significantly higher than before training at .05 level and the holistic well-being development mean of all was high.

จ  

กตตกรรมประกาศ

ดษฎนพนธเลมน สาเรจลลวงไปดวยด เพราะไดรบความเมตตาอนเคราะห จากคณะผบรหาร คณาจารย และบคลากรทกทาน ทไดใหความชวยเหลอ ใหคาปรกษา ขอแนะนา ขอเสนอแนะเปนอยางดยง โดยเฉพาะอาจารยทปรกษาคอ ผศ.ดร.ประยร สรยะใจ ประธานกรรมการผควบคมดษฎนพนธ ผศ.ดร.สรวฒน ศรเครอดง กรรมการผควบคมดษฎนพนธ เพอใหงานวจยเลมนมเนอหาทชดเจน และสมบรณมความนาเชอถอมากยงขน

ผวจยขอขอบคณ คณะผบรหาร คณาจารยผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ และเจาหนาททกทาน ทใหความอนเคราะหอานวยความสะดวกในการตรวจสอบเครองมอการวจย การสมภาษณ การเขารวมสนทนากลม ผเขาอบรมการวจย และผสงวยทตอบแบบสอบถามการวจย เพอใชในการเกบรวบรวมขอมล ตลอดระยะเวลาททาการวจยเรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ขออนโมทนาขอบคณ ดร.ศรสวรรณ ขอไพบลยและครอบครว โยมอปฏฐากทไดถวายทนการศกษาและอานวยความสะดวกในทกๆดานใหแกผวจยเสมอมา และขอขอบใจเพอนพทธจตวทยารน ๕ ทกทานทเปนกาลงใจมาโดยตลอดจนสาเรจตามหลกสตรพทธจตวทยา และทาใหงานวจยนบรรลตามวตถประสงคอนจะเปนประโยชนตอการศกษาแกผสนใจตอไป

พระครภาวนาสงวรกจ ว. (สวทย คามล)

๙ มนาคม ๒๕๖๒

สารบญ

เรอง หนา

บทคดยอภาษาไทย ก

บทคดยอภาษาองกฤษ ค

กตตกรรมประกาศ จ

สารบญ ฉ

สารบญตาราง ฌ

สารบญภาพ ฏ

สารบญแผนภม ฐ

คาอธบายสญลกษณ ฑ

บทท ๑ บทนา ๑ ๑.๑ ความเปนมาและความสาคญของปญหา ๑ ๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๕ ๑.๓ ปญหาทตองการทราบ ๕ ๑.๔ ขอบเขตการวจย ๖ ๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย ๑๐ ๑.๖ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ๑๓

บทท ๒ ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ ๑๔ ๒.๑ แนวคดเกยวกบผสงอาย ๑๔ ๒.๒ แนวคดเกยวกบหลกธรรม ๒๒ ๒.๓ แนวคดเกยวกบหลกพทธจตวทยา ๓๓ ๒.๔ แนวคดเกยวกบสขภาวะผสงวย ๓๖ ๒.๕ แนวคด ทฤษฏทเกยวกบหลกการทางจตวทยา ๕๐ ๒.๖ แนวคด ทฤษฏทเกยวของกบอารมณของผสงอาย ๕๓ ๒.๗ แนวคด ทฤษฎทเกยวของกบการเรยนรตลอดชวต ๖๒ ๒.๘ แนวคดเกยวกบโปรแกรมการฝกอบรม ๖๘ ๒.๙ งานวจยทเกยวของ ๗๕

ช  

๒.๑๐ กรอบแนวคดในการวจย ๑๐๗

บทท ๓ วธดาเนนการวจย ๑๐๙ ๓.๑ รปแบบการวจย ๑๐๙ ๓.๒ ประชากรและกลมตวอยาง ๑๑๑ ๓.๓ เครองมอทใชในการวจย ๑๑๒ ๓.๔ การเกบและรวบรวมขอมล ๑๑๗ ๓.๕ การวเคราะหขอมล ๑๑๘ ๓.๖ การสรปผลการวจย ๑๑๙ ๓.๗ วธการดาเนนการฝกอบรม ๑๒๒

บทท ๔ ผลการวเคราะหขอมล ๑๒๔ ขนตอนท ๑ ศกษาหลกธรรมและหลกจตวทยาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบ ผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑๒๕ ขนตอนท ๒ พฒนาโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนว พทธจตวทยา ๑๖๑ ขนตอนท ๓ การนาเสนอโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตาม แนวพทธจตวทยา ๒๐๓ ๔.๔ องคความรทไดรบ ๒๐๑

บทท ๕ สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ ๒๒๘ ๕.๑ สรปผลการวจย ๒๒๙ ๕.๒ อภปรายผล ๒๓๕ ๕.๓ ขอเสนอแนะ ๒๔๔ ๕.๓.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ๒๔๔ ๕.๓.๒ ขอเสนอแนะเชงปฏบตการ ๒๔๔ ๕.๓.๓ ขอเสนอแนะในการทาวจย ๒๔๕

บรรณานกรม ๒๔๖

ภาคผนวก ๒๕๔ ภาคผนวก ก รายนามผเชยวชาญและผใหขอมลสาคญ ๒๕๕ ภาคผนวก ข หนงสอขอความอนเคราะหเปนผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอ ๒๕๙ ภาคผนวก ค หนงสออนเคราะหขอสมภาษณและเกบรวบรวมขอมล ๒๖๕

ซ  

ภาคผนวก ง แบบสอบถามเพอการวจย ๒๘๘ ภาคผนวก จ แบบสมภาษณเชงลก สาหรบผเชยวชาญ ๓๑๔ ภาคผนวก ฉ แบบสนทนากลม ๓๑๖ ภาคผนวก ช โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ๓๒๔ ภาคปนวก ซ ภาพทเกยวของกบการวจย ๓๕๔

ประวตผวจย ๓๖๐

ฌ  

สารบญตาราง

หนา ตารางท ๒.๑ สรปแนวคด ทฤษฏเกยวกบผสงอาย ๑๖ ตารางท ๒.๒ สรปทฤษฏเกยวกบผสงอาย ๒๑ ตารางท ๒.๓ รอยละของอตราการเตนสงสดของหวใจตอนาทในแตละอาย ๔๖ ตารางท ๒.๔ สรปความหมายของจตตามคมภรทางพระพทธศาสนา ๕๖ ตารางท ๒.๕ สรปแนวคด ทฤษฏเกยวกบความหมายของจต ๕๘ ตารางท ๒.๖ สรปแนวคด ทฤษฏเกยวกบความหมายอารมณของจต ๖๑ ตารางท ๒.๗ สรปแนวคด ทฤษฏเกยวกบความหมายของการเรยนรตลอดชวต ๖๔ ตารางท ๒.๘ สรปงานวจยเกยวของกบสขภาวะองครวม ๗๙ ตารางท ๒.๙ สรปงานวจยทเกยวของกบผสงอาย ๘๔ ตารางท ๒.๑๐ สรปงานวจยทเกยวของกบหลกสปปายะ ๘๗ ตารางท ๒.๑๑ สรปงานวจยทเกยวของกบหลกไตรสกขา ๙๐ ตารางท ๒.๑๒ สรปงานวจยทเกยวของกบหลกจตวทยา ๙๓ ตารางท ๒.๑๓ สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฏ ของการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดานแนวคดผสงวย ๙๖ ตารางท ๒.๑๔ สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฏ ของการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจต

ดานแนวคดหลกธรรม สปปายะ ๙๗ ตารางท ๒.๑๕ สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฏ ของการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจต

ดานพทธจตวทยา ๙๙

ตารางท ๒.๑๖ สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฏ ของการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจต

ดานแนวคดสขภาวะผสงอาย ๑๐๐

ตารางท ๒.๑๗ สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฏ ของการพฒนาสขภาวะองครวม สาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑๐๑

ตารางท ๒.๑๘ สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฏ ของการพฒนาสขภาวะองครวม สาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑๐๒

ญ  

ตารางท ๔.๑ จานวนและรอยละของขอมลสารวจทวไป ๑๓๖ ตารางท ๔.๒ ความคดเหนในการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม ๑๓๘

ตารางท ๔.๓ ประเภทของความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม

ของผสงวย ๑๔๐

ตารางท ๔.๔ ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย

ดานกาย ๑๔๑

ตารางท ๔.๕ ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย

ดานจต ๑๔๒

ตารางท ๔.๖ ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย

ดานสงคม ๑๔๓

ตารางท ๔.๗ ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย

ดานอารมณ ๑๔๔

ตารางท ๔.๘ ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย ดานปญญา ๑๔๕

ตารางท ๔.๙ ผตอบแบบสอบถามการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธ

จตวทยา กลมตวอยาง ๑๖๑

ตารางท ๔.๑๐ การพฒนาสขภาวะองครวม กลมตวอยาง ภาพรวม ๑๖๓

ตารางท ๔.๑๑ การพฒนาสขภาวะองครวม ดานสขภาวะทางกาย ๑๖๔

ตารางท ๔.๑๒ การพฒนาสขภาวะองครวม ดานสขภาวะทางสงคม ๑๖๕

ตารางท ๔.๑๓ การพฒนาสขภาวะองครวม ดานสขภาวะทางอารมณ ๑๖๖ ตารางท ๔.๑๔ การพฒนาสขภาวะองครวม ดานสขภาวะทางจต ๑๖๗

ตารางท ๔.๑๕ การพฒนาสขภาวะองครวม ดานสขภาวะทางปญญา ๑๖๘

ตารางท ๔.๑๖ ผตอบแบบสอบถามกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑๖๙

ตารางท ๔.๑๗ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยภาพรวม ๑๗๑

ตารางท ๔.๑๘ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางกาย ๑๗๒

ตารางท ๔.๑๙ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางสงคม ๑๗๓

ตารางท ๔.๒๐ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางอารมณ ๑๗๔

ฎ  

ตารางท ๔.๒๑ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางจต ๑๗๕

ตารางท ๔.๒๒ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางปญญา ๑๗๖

ตารางท ๔.๒๓ ผตอบแบบสอบถามหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑๗๗ ตารางท ๔.๒๔ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยภาพรวม ๑๗๙

ตารางท ๔.๒๕ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางกาย ๑๘๐

ตารางท ๔.๒๖ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางสงคม ๑๘๑

ตารางท ๔.๒๗ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

ผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางอารมณ ๑๘๒

ตารางท ๔.๒๘ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางจต ๑๘๓

ตารางท ๔.๒๙ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางปญญา ๑๘๔

ตารางท ๔.๓๐ ผลการวเคราะหขอมลกลมควบคม ๑๘๗

ตารางท ๔.๓๑ การเปรยบเทยบระดบคาเฉลยกอนและหลงเขาทาการฝกอบรมโปรแกรมการ

พฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑๘๘

ตารางท ๔.๓๒ การเปรยบเทยบระดบคาเฉลยหลงการฝกอบรมกบกลมควบคมโปรแกรมการ

พฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑๘๙ ตารางท ๔.๓๓ ผลการวเคราะหความสขในชวตของผสงวย กอนการฝกอบรมโดยภาพรวม ๑๙๐

ตารางท ๔.๓๔ ผลการวเคราะหความสขในชวตของผสงวย หลงการฝกอบรมโดยภาพรวม ๑๙๑

ตารางท ๔.๓๕ การเปรยบเทยบความสขในชวตของผสงวย ระดบคาเฉลยคะแนนกอนและหลง ของผเขาทาการฝกอบรม ๑๙๒ ตารางท ๔.๓๖ วเคราะหขอมลแบบสอบถามกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะ

องครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑๙๓

ตารางท ๔.๓๗ วเคราะหขอมลแบบสอบถามหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะ

องครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑๙๔

ฏ  

ตารางท ๔.๓๘ ผลการวเคราะหแบบสงเกตการณเกยวกบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑๙๕

ตารางท ๔.๓๙ ผลการวเคราะหแบบสงเกตพฤตกรรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑๙๗

ตารางท ๔.๔๐ การเปรยบเทยบระดบคาเฉลยหลงการฝกอบรมทนทกบหลงฝกอบรม ๒ สปดาห โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม ๑๙๙

ฐ  

สารบญภาพ

หนา ภาพท ๒.๑ โมเดลของหลกไตรสกขา ๓๒ ภาพท ๒.๒ ปจจยเออตอการพฒนาสขภาวะองครวม ๑๐๔ ภาพท ๔.๑ รปแบบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ๑๔๑

ฑ  

สารบญแผนภม

หนา แผนภมท ๔.๑ ผลการวเคราะหความตองการ ๒๐๔ แผนภมท ๔.๒ ผลการเปรยบเทยบขอมลกอนและหลงการฝกอบรมโปรแกรม ๒๐๕ แผนภมท ๔.๓ ผลการเปรยบเทยบขอมลหลงการอบรมกบกลมควบคม ๒๐๖ แผนภมท ๔.๔ ผลการเปรยบเทยบขอมลหลงการอบรมกบตดตามผล ๒๐๘ แผนภมท ๔.๕ แผนภมเปรยบเทยบผลการทดลองหลกสตร ๑๙๓

ฑ  

คาอธบายสญลกษณและคายอ

ในดษฎนพนธเลมน ผวจยไดอางองขอมลจากพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๓๙ เปนหลกการอางอง พระไตรปฏกฉบบภาษาไทยใชระบบระบ เลม / ขอ / หนา เชน ท.ปา.(ไทย) ๑๑/๑๐.๑/๔๖ หมายความวา การอางองนนระบถง สตตนตปฏก ทฆนกาย ปาฏกวรรค เลมท ๑๑ ขอท ๑๐.๑ หนาท ๔๖ เปนตน

พระสตตนตปฏก ท.ส. (ไทย) = ทฆนกาย สลกขนธวรรค (ภาษาไทย) ม.ม. (ไทย) = มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก (ภาษาไทย) ม.อ (ไทย) = มชฌมนกาย อปรปณณาสก (ภาษาไทย) ส.ข. (ไทย) = สงยตรนกาย ขนธวรรค (ภาษาไทย) อง.ทก. (ไทย). = องคตตรนกาย ทกนบาต (ภาษาไทย) อง.นวก. (ไทย). = องคตตรนกาย นวกนบาต (ภาษาไทย) อง.ทสก. (ไทย) = องคตตรนกาย ทสกนบาต (ภาษาไทย)

พระอภธรรมปกฏ อภ.ว. (ไทย) = อภธมมปฏก วภงค (ภาษาไทย)

พระสตตนตปฏกอรรถกถา ท.ส.อ. (ไทย) = ฑฆนกาย สมงคลวลาสน สลขนธวรรคอรรถกถา (ภาษาไทย) ม.อ.อ. (ไทย) = มชฌมนกาย ปปญจสทน อปรปณณาสกอรรถกถา (ภาษาไทย) อง.ตก.อ. (ไทย) = องคตตรนกาย มโนรถปรณ ตกนบาตรอรรถกถา (ภาษาไทย) อง.สตตก.อ. (ไทย) = องคตตรนกาย มโนรถปรณ สตตกนบาตอรรถกถา (ภาษาไทย) อง.นวก.อ. (ไทย) = องคตตรนกาย มโนรถปรณ นวกนบาตอรรถกถา (ภาษาไทย)

พระอภธรรมปฏกอรรถกถา อภ.สง.อ. (บาล). = อภธมมปฏก อฏฐสาลน ธมมสงคณอฏฐกถา (ภาษาไทย)

ปกรณวเสส วสทธ. (ไทย) = วสทธมรรคปกรณ (ภาษาไทย)

  

บทท ๑

บทนา

๑.๑ ความเปนมาและความสาคญของปญญา

ในปจจบนหลายประเทศทวโลก มแนวโนมมผสงวยเพมมากขนทก ๆ ป เนองจากมววฒนาการทางการแพทย มยาและวธการรกษาโรคตางๆไดเปนอยางด และทสาคญหลายประเทศไดมการรณรงคสงเสรมเรองรกษาสขภาพมากขน ประเทศไทยกเปนอกประเทศหนงทมจานวนผสงวยเพมมากขน โดยเฉพาะกรงเทพมหานคร ทเปนเมองหลวงและมประชากรมากทสดของประเทศไทย เปนศนยกลางการปกครอง เศรษฐกจ สงคม คมนาคม การสอสาร วฒนธรรม และความเจรญของประเทศ กรงเทพมหานครมประชากรหนาแนน ในปจจบนประเทศไทยมประชากรประมาณ ๖๕.๙ ลานคน สถานการณผสงอายในประเทศไทยในป ๒๕๐๓ มจานวนประชากรสงอาย (อาย ๖๐ ปขนไป) ๑.๕ ลานคนหรอคดเปนรอยละ ๕.๔ ของประชากรทงหมด และจะเพมขนเปน ๖.๗ ลานคนในป ๒๕๔๘ และจะเพมขนเปน ๒ เทาในป ๒๕๖๘ เปน ๑๔ ลานคน สถานการณนทาใหประเทศไทยกาวเขาสสงคมผสงอาย ซงหมายความวาประเทศไทยมผสงอายมากกวารอยละ ๑๐ ของประชากรทงหมด และขณะนประเทศไทยมผสงอายผสงอายทวประเทศประมาณ ๘.๕ ลานคน ในสวนของกรงเทพมหานครมผสงอายประมาณ ๕,๖๘๑,๙๙๗ คน ดวยจานวนประชากรผสงอายเพมขนและมความแตกตางหลาย ๆ ดาน เชน การประกอบอาชพ การศกษา การดาเนนชวต และฐานะความเปนอย๑ และจากการสารวจประชาการไทยลาสด พ.ศ.๒๕๕๓ – พ.ศ.๒๕๘๓ พบวา สดสวนประชากรผสงอายวยปลาย (อาย ๘๐ ขนไป) มแนวโนมเพมสงขนอยางชดเจน กลาวคอ สดสวนประชากรของผสงอายวยปลายจะเพมจากประมาณรอยละ ๑๒.๗ ของประชากรสงอายทงหมดเปนเกอบ ๑ ใน ๕ ของประชากรสงอาย และนาไปสการเพมขนของประชากรทอยในวยพงพง ทงในเชงเศรษฐกจ สงคม และสขภาพ เมอพจารณาสดสวนเพศของประชากรผสงอาย พบวา ประชากรสงอายเพศหญง มสดสวนรอยละ ๕๕.๑. ในป ๒๕๕๓ เพมขนรอยละ ๕๖.๘ โดยเฉพาะประชากรสงอายวยปลายเพศหญงมแนวโนมเพมขนอยางเหนไดชด จากรอยละ ๑๓.๙ ในป ๒๕๕๓ เปนรอยละ ๒๑.๓ ในป ๒๕๘๓ เนองจากเพศหญงจะมอายยนยาวกวาเพศชาย

                                                            ๑สานกงานสถตแหงชาต สถาบนวจยประชากรและสงคม ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและ

สงคมของครวเรอน พ.ศ. ๒๕๕๒.

๒  

สาหรบแนวโนมประชากรสงวยไทยจะอาศยอยในเขตเทศบาล หรอเขตเมองเพมขน โดยใน ป ๒๕๕๓ มประชากรสงวยทอาศยอยในเขตเทศบาลจานวน ๓.๓ ลานคน หรอคดเปนรอยละ ๓๙.๗ เพมขนเปน๑๑.๖ ลานคน หรอรอยละ ๕๙.๘ ในป ๒๕๘๓ ทงน ดงทคณะกรรมการผสงอายแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย๒ ไดกาหนดแผนพฒนาผสงอายแหงชาต ฉบบท ๒ ปรบปรงครงท ๑ พ.ศ.๒๕๕๒ ยทธศาสตรท ๒ ดานสงเสรมและพฒนาผสงอาย มาตรการท ๒ สงเสรมการรวบรวมกลมและสรางความเขมแขงขององคกรผสงอาย มาตรการท ๖ สงเสรมและสนบสนนใหผสงอายมทอยอาศยและสภาพแวดลอมทเหมาะสม เนองจากแนวโนมการเจรญเตมโตของประชากรเมองในประเทศไทยมสดสวนเพมสงขน๓ และสอดคลองกบแผนยทธศาสตรชาต ระยะ ๒๐ ป ดานสาธารณสข พทธศกราช ๒๕๖๑ ยทธศาสตรท ๑ ดานสงเสรมสขภาพ ปองกน และคมครองผบรโภคเปนเลศ มาตรการท ๑ พฒนาสงเสรมสขภาพโดยการพฒนาศกยภาพคนไทยทกกลมวย ดานสขภาพ มาตรการท ๕ เสรมสรางความเขมแขงของปองกนควบคมโรคและภยสขภาพ มาตรการท ๘ บรหารจดการสงแวดลอมทเออตอการมสขภาพทด และมาตรการท ๙ สนบสนนการมสวนรวมของเครอขาย๔ ซงทาใหสถตประชากรเพมขนตามลาดบแตละป แสดงถงประชากรทาใหคนเกดการแขงขนตลอดเวลา และทาใหคนเหนแกตว เหนแกประโยชนสวนตน ไมคานงถงคณธรรมจรยธรรมทดงามเหมอนดงอดตทผานมา ความรกเคารพ ความเมตตา ความเอออาร ความผกพนธในสถาบนครอบครวทอบอนกเรมจางหายไป กอใหเกดชองวางหรอระยะหางระหวางบตร-ธดา หลาน เหลนกบผสงวยมากยงขน และนอกจากน ทางกายภาพคอการเปลยนแปลงทางรางกายกสามารถเหนไดชดเจน ซงขนอยกบองคประกอบหลายๆอยาง เชน สขภาพกาย สขภาพจตใจ การดาเนนชวต ครอบครว และสงคม อนมผลตอการดารงชวตของผสงวย เราจะเหนวาบางคนแมอายมาก ทาไมจงดไมแก แตบางคนอายไมมาก ทาไมดแกเกนวย

ฉะนนการยอมรบการเปลยนแปลงของผสงวยจะขนอยกบการไดรบวธการทางสขศกษา โดยทางหนวยงานราชการพยายามใหคาแนะนา ใหรวาเมอยางเขาสวยสงอาย จะมการเสอมของรางกายความเจบปวยดวยโรคตางๆ ตองคอยปรบตวหรอสงเกตการเสอมของรางกายอยตลอดเวลา ถาขาดความร ความเขาใจ กอใหเกดความทกข ความวตกกงวล ตอการเปลยนแปลงของอารมณอยางมากมาย ซงการเปลยนแปลงของอารมณ เปนผลมาจากการเปลยนแปลงของรางกาย ทาใหความเชอมนในตวเองลดลงและจะสงผลไปถงกจกรรมประจาวน ไมเปนทพอใจหงดหงดโมโหงาย ทาใหเกด

                                                            ๒แผนพฒนาผสงอายแหงชาต ฉบบท ๒ (พ.ศ.๒๕๔๕ –๒๕๖๔) ปรบปรงครงท ๑ พ.ศ.๒๕๕๒ ๓การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ.๒๕๕๓ พ.ศ. ๒๕๘๓ สานกงานคณะกรรมการ

พฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, [ออนไลน], แหลงทมา: https://www.fopdev.or.th [๑๐ กมภาพนธ ๒๕๖๑]. ๔แผนยทธศาสตรชาต ระยะ ๒๐ ป ดานสาธารณสข พทธศกราช ๒๕๖๑, หนา ๓๕ – ๓๖.

๓  

ความวตกกงวลกลว อารมณซมเศราและสนหวง อนเปนสาเหตกอใหความทกขทางกายและทางใจแกผสงวยในกรงเทพมหานครสอดคลองกบ ทพวรรณ สธานนท กลาววา สาเหตของการเกดปญหาสขภาพทสงผลตอการดาเนนชวต กคอ การเปลยนแปลงของรางกายซงเปนไปตามวย นอกจากน หากผสงอายปฏเสธความเจบปวยทเกดขนกบตนเอง กจะไมเหนความจาเปนในการรกษา สงผลใหการรกษาเยยวยาความเจบปวยไดไมทนทวงท และสาเหตสาคญททาใหผสงอายเกดปญหาสขภาพ คอ การขาดความรบผดชอบตอสขภาพของตนเอง อกทง สภาพสงคมไทยทเปลยนแปลงไปทาใหผสงวยมอารมณทเหงาเพมมากขนทกวน ซงสงผลกอใหเกดความเจบปวยทางกายและจตใจได๕ ซงสาเหตทเกดขนถอวาเปนการเปลยนแปลงทางดานสงคมทมความเจรญทางดานวตถมากขน กอใหเกดวถชวตการดาเนนชวตทเปลยนแปลงไปตามเหตปจจยทผานมาเรอยๆทงในดานครอบครว การทางาน การเรยน และอาชพ สงเหลานถอวาเปนชวงเวลาทแตกตางกนกอใหเกดผลกระทบตอกลมผสงอายทไดรบผลกระทบนเปนอยางมาก นอกจากปญหาดานรางกาย ครอบครว และสงคมแลว ปญหาเรองสขภาพจต เปนปญหาทพบมากเชนเดยวกนและมแนวโนมทจะสงขนเรอยๆ มการเปลยนแปลงทงทางกาย มความเสอมไปของอวยวะตางๆ เมออายมากขน ผวหนา กลามเนอ สายตาแยลง และนอกจากทางกาย เรองของจตใจกมการเปลยนแปลงเชนกน ในแงด ไดแก ผสงอายมประสบการณมความสามารถในการปรบตวมากอน จากดานสขภาพจต “อาบนารอนมากอน” จงเปนสงทมคณคามากในผสงอาย แตในอกแงมมหนง ผสงอายจะประสบกบการสญเสยในชวตมาก อาท เกษยณอายจากการทางาน สญเสยเพอนจากการเสยชวต คครอง ทาใหผสงอายตองปรบตวมากเมอเขาสวยดงกลาว จะเปนการด ถาเราไดเตรยมตวกบเหตการณทจะเกดขนในลวงหนา

จากประเดนปญหาทเกดขนในดานปญหาสขภาพจตทพบบอยในผสงอาย เชน ความวตกกงวล โรคซมเศรา ปญหานอนไมหลบ ภาวะสมองเสอม เปนตน ทาใหผสงวยตองเรมแสวงหาความสขทงทางกายและทางใจ วธการแกไขปญหาประการทหนง คอ ความสขทางกาย และประการทสอง คอ ความสขทางทางใจ การนาหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาเปนหลกแนวทางในการดาเนนชวต เพราะวาหลกธรรมทางพระพทธศาสนามหลกคาสอนทเหมาะสมกบชวงวยสงอาย ดงท พระธรรมปฎก ไดใหความหมายไววาความสขเปนสงททกคนแสวงหาและปรารถนาทจะไดรบ ความสขทเกดจากตนหรอความสขทเกดจากการรเทาทนความจรงของสงทงหลายเปนความสขดานจตใจ ความสขอกแบบหนงเปนความสขดานสงคม เกดจากการมสมพนธภาพทดกบบคคลรอบขาง การมอาชพเปนหลกเปนฐาน การมฐานะตาแหนงเปนทยอมรบในสงคม การมมตรสหายบรวารและมชวต

                                                            ๕ทพวรรณ สธานนท, “การประยกตใชหลกธรรมในการดาเนนชวตอยางมความสขของผสงอาย”,

วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาพระพทธศาสนา, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ๒๕๕๖), หนา ๒๓.

๔  

ครอบครวทด๖ และ Ryff&Keys ไดใหความหมายของความสขไววา สาหรบความสขดานจตใจของแตละบคคลนนสะทอนใหเหนถงการมสขภาพจตทด มคณภาพชวตทดและมความพงพอใจในชวต ทาใหความเศราและความกงวลทางจตใจลดลง ความสขดานจตใจเปนความรสกพงพอใจจากการมความสขกบชวตของตนเองทไดรบการตอบสนองในดานตางๆอยางเหมาะสมโดยแบงเปน ๖ ดานไดแก ๑. การยอมรบในตนเอง ๒. การมสมพนธภาพทดกบบคคลอน ๓. ความเปนตวของตวเอง ๔. ความสามารถในการจดการสภาพแวดลอม ๕. การมเปาหมายในชวต ๖. การมความงอกงามในตน

ซงหลกธรรมหลายประการทเหมาะสมสาหรบผสงอาย จะนาไปประยกตใชในการดาเนนชวตใหมความสมบรณแบบเพอใหเกดประโยชนทงทางจตใจและความสขทางรางกาย คอหลกไตรสกขา เสนห สกาว และบรรจบ บรรณรจ๗ กลาววา การพฒนาดานจตใจ เปนการเรยนรทเออตอการพฒนาทางจตใจ ถอวาเปนกระบวนการทสาคญของมนษย ทควบคมากบการเรยนรทางดานรางกาย เพอใหเกดเหมาะสมทสดทเดกจะพฒนาไปอยางเตมทเพอใหเปนทรพยากรบคคลทมคณภาพตอตนเอง และสงคมสวนรวมตอไป การพฒนาการเพอใหเหมาะสมจะเปนการปองกนทางดานจตใจ ไมใหเกดโรครายทางกาย ดงนนจงควรพฒนาเรองสมพนธภาพของระบบภายในรางกายและจตใจและปจจยภายนอกทเกอกลตอระบบชวต โดยการพฒนาจากแนวคดขางในไปสขางนอก พฒนาตนเองใหเปนคน พฒนาใหสามารถเขาถงจตใจมนษยมากยงขน โดยใชพระพทธศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจ สามารถอยสงคมไดอยางมความสข และหลกธรรมทสาคญทสงเสรมใหมความสมบรณทางดานจตใจ ดานรางกาย เพราะวาชวยในการสรางชวตของดราใหมความเขมแขง เขาใจธรรมชาตของตนเอง มเปาหมายทชดเจน กอใหเกดชวตทมความหมายทสาคญทจะไดอยตอไปเพอประโยชนของตนเองและครอบครว ทาใหเรารกษาศล การควบคมกายใจ วาจา ใหไดอยในเสนทางทดงาม มจตใจทตงมน ตงใจในการดาเนนชวตอยางมความสขจากรางกายและจตใจทเขมแรงสมบรณ มความสขนนเปนการสงเสรมการมชวตทมากขน และทาใหชวตเราเกดความปลอดโปรงสบาย ทางเดนจะมงไปขางหนากชดเจน กอใหเกดความสขทางใจ ชวตของเรากจะยนยาวขยายอายออกไป

จากปญหาและสาเหตเบองตนมความสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙) ไดกาหนดให “คนไทยภาคภมใจในความเปนไทย มมตรไมตรบนวถชวตแหงความพอเพยง ยดมนในวฒนธรรมประชาธปไตย และหลกธรรมาภบาล การบรการสาธารณะขนพนฐานททวถง มคณภาพ สงคมมความปลอดภยและมนคง อยในสภาวะแวดลอมทด

                                                            ๖พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), สมมาสมาธและสมาธแบบพทธ, (กรงเทพมหานคร: ธรรมสภาและ

สถาบนบนลอธรรม, ๒๕๔๗), หนา ๙๙. ๗เสนห สกาว และบรรจบ บรรณรจ, วารสารสนตศกษาปรทรรศน มจร., ปท ๕ ฉบบท ๓ (กนยายน –

ธนวาคม ๒๕๖๐).

๕  

เกอกลและเอออาทรซงกนและกน ระบบผลตเปนมตรกบสงแวดลอมมความมนคงดานอาหารและพลงงาน อยบนรากฐานทางเศรษฐกจทพงตนเองและแขงขนไดในเวทโลก สามารถอยในประชาคมภมภาคและโลกไดอยางมศกดศร” ดงนนผวจยมความคดเหนวา การเตรยมตวเตรยมใจในการเสรมสรางอายเปนสงสาคญและจาเปนอยางยงในยคปจจบน ซงถาหากเรามการเรยนรทางดานจตใจ รางกาย ใหมความสมบรณแบบแลว ทาใหสามารถพงพาตนเองได และเปนภาระตอครอบครวนอยทสด ซงแนวทางในการปฏบตใหมการเสรมสรางความสมดลของจตใจ ในการดาเนนชวตใหมความสข โดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาคอสปปายะ ๗ มาพฒนามาเปนแนวทางการเรยนรตามแนวหลกไตรสกขามาผสมผสานกบแนวคดทางตะวนตก คอแนวคดดานสขภาวะทางจต ของ Ryff และ Keyes เพอเปนแนวทางในการทจะสงเสรมผสงอายไดพบเจอความสขทแทจรง ผวจยจงสนใจทาการศกษาเรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ใหไดพบกบความสขทแทจรงนน จะตองอาศยหลกพทธธรรมอนเปนหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา เพอนาไปประพฤตปฏบต เปนการปรบเปลยนพฤตกรรมของผสงวยตามหลกจตวทยา เปนการพฒนากาย พฒนาสงคม พฒนาอารมณพฒนาจตและพฒนาปญญา ทาใหสามารถลดละจากความทกขทงปวงได และเพมพนความด ความสขของผสงวยทยงยน จงตองทาวจยในเรองน

๑.๒ วตถประสงคของการวจย

๑.๒.๑ เพอศกษาหลกธรรมและหลกจตวทยาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑.๒.๒ เพอสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑.๒.๓ เพอนาเสนอผลโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑.๓ ปญหาทตองการทราบ

๑.๓.๑ หลกพทธจตวทยากบการพฒนาสขภาวะองครวมผสงวยมอะไรบาง ใชอยางไร

๑.๓.๒ หลกจตวทยาทเหมาะสมกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยเปนอยางไร

๑.๓.๓ หลกสปปายะกบหลกไตรสกขามสวนชวยการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยดานใดบาง

๑.๓.๔ รปแบบพทธจตวทยาทเหมาะสมตอการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาจะตองมรปแบบอยางไร

๖  

๑.๔ ขอบเขตการวจย

งานวจยนเปนการวจยการศกษา “การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา” ซงผวจยมความประสงคทจะนาหลกธรรมสปปายะ ๗ และไตรสกขาคอศล สมาธ ปญญาไปบรณาการเสรมสรางสขภาวะทางอารมณของผสงวย อนจะนาไปสการพฒนากาย พฒนาสงคม พฒนาอารมณ พฒนาจต และพฒนาปญญา อนเปนเปาหมายสงสดของมนษยคอความสขสงบ ซงเปนการนาเอาหลกธรรมและหลกจตวทยาตะวนตกมาบรณาเสรมสรางสขภาวะองครวมของผสงวย โดยการวจยนเปนการวจยแบบผสานวธ (Mix Mathod) ซงมขอบเขตการวจยดงน

๑.๔.๑ ขอบเขตดานเนอหา

ขอบเขตดานเนอหา ผวจยมงศกษาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา และมแนวทางการประยกตใชตามหลกจตวทยาท เ กยวกบแนวคดทฤษฎและความสมพนธกบหลกธรรมอนๆ โดยอาศยขอมลทปรากฏในคมภรเชน พระไตรปฎก อรรถกถา และขอมลจากตาราเอกสาร หนงสอวทยานพนธ บทความ และสอออนไลน ทมความเกยวของกบการพฒนาสมาธเพอเสรมสรางสขภาวะองครวมของผสงวย โดยครอบคลมเนอหาในเรองดงตอไปน

๑) รปแบบคณลกษณะการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา มรปแบบพฒนาสขภาวะองครวม ตามกระบวนการคด กระบวนการปฏบต เพอนาไปสความสขทางกายและทางใจ โดยมองโลกตามความเปนจรง

๒) ศกษาหลกพทธธรรมในพระพทธศาสนา คอ สปปายะ ๗

สปปายะ หมายถง สงทเหมาะสม สงทเกอกลชวยสนบสนนในการบาเพญภาวนาใหไดผลด ชวยใหสมาธตงมนไมเสอมถอย และชวยเออเกอหนนใหการกระทาหรอปฏบตทจะใหไปถงจดหมาย ม ๗ ประการดงน๘

(๑) อตสบาย (อตสปปายะ) คอ มสภาพแวดลอมทสะอาดบรสทธ พนทเปนทสบายตอผสงอาย เชน ไมรอนเกนไป ไมหนาวเกนไป ดนนาฟาอากาศสะอาดบรสทธสดใส มนาดมรมไมงาม นาจตใจใหสงบเบกบานผองใสพรอมทจะปฏบตกจทาหนาท

(๒) เสนาสนสบาย (เสนาสนสปปายะ) มทนงทนอน ทอยอาศย เชน บานเรอน ทมนคงปลอดภย ใชงานด ไมมสงรบกวนหรอชวนราคาญ

                                                            ๘วสทธ. ๑/๑๖๑, วนย.อ. ๑/๕๒๔, ม.อ. ๓/๕๗๐.

๗  

(๓) โคจรสบาย (โคจรสปปายะ) คอ ทโคจร หมายถง ทองถนยาน ละแวกทจะพงแวะเวยนไปเปนประจาเพอหาของกนของใช สาหรบสาหรบชาวบาน ไดแก ยานรานคา ทจายตลาด แหลงอาหาและเครองใชไมสอยตาง ๆ อยไมใกลไมไกลเกนไป ไปไดสะดวก แตไมทาใหพลกพลานวนวาน

(๔) อาหารสบาย (อาหารสปปายะ, โภชนสปปายะ กวา) คอ มโภชนาการพรอม มของกนไมขาดแคลน มรสชาตตามสมควร และเกอกลตอสขภาพ ไมเปนพษเปนภยตอรางกายสาหรบผรจกประมาณในการบรโภค

(๕) บคคลสบาย (ปคคลสปปายะ) คอ ไมมคนรายภยพาลไมมโจรขโมยทจะตองหวาดระแวง มแตคนด คนมไมตร คนทถกกนคนเหมาะใจอยหรออยในถนทจะไดคบหาทจะไดมาพดคยพงพาอาศยกน มคนทเกอกลเปนกลยามตร

(๖) ภสสสบาย (ภสสสปปายะ) คอ มการพดคยเกอหนนไดพดคยแลวกยงมโอกาสฟงเรองราวขาวสารทเออปญญา ซกถาม สนทนากน

(๗) อรยาบทสบาย (อรยาปถสปปายะ) คอ ในการทจะดาเนนชวตเปนอยเปนไปทงหมด ทเราจะไดดาเนนชวตอยเปนทงหมด ทเราจะไดอาศย ไดใชประโยชนจากสปปายะ หรอสบายทง ๖ ขอทวามานน เรากตองดาเนนชวตคบเคลอนไปดวย อรยาบถ ๔ คอ ยน เดน นง นอน

๓) วธการปฏบตตนตามหลกไตรสกขาคอศล สมาธ ปญญา เพอเสรมสรางสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย อนจะนาไปสการพฒนากาย พฒนาสงคม พฒนาอารมณ พฒนาจต และพฒนาปญญา

๔) หลกการทางจตวทยาตะวนตก ทนามาใชในการวจยครงน คอสขภาวะทางจต ของ Ryff และ Keyes เสนอวาเปนลกษณะเชงบวกทางจตใจทมความหลากหลายดานการเจรญเตบโตและการพฒนาการของบคคลโดยมองคประกอบททาหนาทของจต ๖ มต สขภาวะทางจต หมายถง สภาวะทางจตใจของบคคลอนเปนภาวะทางจตทด มความสข มความพงพอใจในชวต ซงมความเกยวเนองกบการทบคคลมคณภาพชวตทด สามารถจดการกบความรสกทงทางบวกและทางลบไดอยางมประสทธภาพ มความสอดคลองกบความตองการและการสาเรจตามเปาหมาย มมมมองสภาพแวดลอม สถานการณ และประสบการณในแงทดมนกจตวทยาหลายคนทศกษาเกยวกบสขภาวะทางจต และไดแบงองคประกอบของสขภาวะทางจตไวแตกตางกน เชน Ryff (๑๙๘๙, ๑๙๙๕)๙ ไดพฒนาทฤษฎในการวดสขภาวะทางจตใน ๖ มต ซงรวมถงสขภาพทางจตในทางคลนก ทฤษฎพฒนาการชวต และทฤษฎทางจตวทยา สงเคราะหอออกมาไดดงน

                                                            ๙Gavol D. Ryff and Gorey LM Keyes, Stvuctue of Psychogicat Well-bery primavg

factovs, 1995.

๘  

(๑) ความเปนตวของตวเอง (Personal Growth)- ความสามารถในการตดสนใจสงตาง ๆ ดวยตนเองอยางเปนอสระ สามารถเลอกสงทเหมาะสมทสดใหกบตนเองได ฝนแรงกดดนทางสงคมในเรองการคดหรอการกระทาได และประเมนตนเองตามมาตรฐานของตนเอง

(๒) ความสามารถในการจดการสภาพแวดลอม (Posituy Relatieny wit othy) –ความสามารถในการจดการกบสถานกาและสภาพแวดลอมใหสอดคลองกบความตองการของตนเองได สามารถใชโอกาสรอบตวไดอยางมประสทธภาพ

(๓) การมความงอกงามในตน (Selg Acceptarce) – ความรสกวาตนเตบโตและมการพฒนาทงรางกายและจตใจอยางตอเนอง พรอมเปดรบประสบการณใหม ตระหนกรถงศกยภาพของตนเอง และมองเหนโอกาสแหงการปรบปรงพฤตกรรมของตนตลอดเวลา

(๔) การมสมพนธภาพทดกบบคคลอน (Envirometal Mastevy) – การมความ สมพนธทมคณภาพกบบคคลอน เขาในลกษณะการใหและรบในสมพนธภาพของมนษย มความรกและมมตรภาพทดแกผอน

(๕) การมเปาหมายในชวต (Purpose in Life)- การมเปาหมายในชวตและมความมงมนทจะไปถงเปาหมาย รสกถงความหมายของชวตในปจจบนและชวตทผานมาในอดต

(๖) การยอมรบในตนเอง (Autonomy)-การพงพอใจในตนเอง มทศนคตทดตอตวเองทงในอดตและปจจบน มองตวเองในทางบวก สามารถยอมรบกบตวเองทงในดานดและดานทไมด

๑.๔.๒ ขอบเขตดานประชากรและกลมตวอยาง

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาในครงน ผวจยไดเลอกประชากรและกลมตวอยางดงน

๑) ประชากร/กลมตวอยาง ทใชในการวจยเชงปรมาณ ไดแก ชมรมผสงอายกรงเทพมหานคร กลมเจาพระยา ประกอบดวยเขต เขตดนแดง หวยขวาง วฒนา คลองเตย บางนา พระโขนง สาทร บางคอแหลม และยานนาวา ซงเปนชมรมทปรากฏอยในเขตพนทชมชน จานวน ๒๒ ชมรม มประชากรทงหมดจานวน ๒,๑๓๑ คน๑๐ และไดสมตวอยางประชากรผสงวย โดยใชโปรแกรมสาเรจรปของเครจซและมอรแกน (Krejcie & Morgan) ซงไดประชากรผสงวยกลมตวอยาง จานวน ๓๒๒ คน

                                                            ๑๐สานกงานพฒนาสงคมกรงเทพมหานคร, [ออนไลน], แหลงทมา: http://www.bangkok.go.th.

[๖ กมภาพนธ ๒๕๖๑].

๙  

๒) ขอมลทใชในการวจยเชงคณภาพ การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) เพอนาขอมลมาวเคราะหรวมกบการทบทวนวรรณกรรมในการสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา จากผเชยวชาญ ๑๗ ทาน/คน แบงออกเปน ๔ กลม ดงน

(๑) ผเชยวชาญดานพธศาสนา จานวน ๕ คน

(๒) ผเชยวชาญดานจตวทยา จานวน ๕ รป/คน

(๓) ผเชยวชาญเกยวกบผสงอาย จานวน ๕ รป/คน

(๔) ผเชยวชาญดานชมชน จานวน ๒ รป/คน

๓) การทดลองการวดประสทธผลโปรแกรมและกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม ซงกลมตวอยางเปนผทมความสนใจเกยวกบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย เพอทดสอบเครองมอทไดจดทาไว และตองมเวลาเขาฝกอบรมจนจบหลกสตรอยางนอย ๘๐ % ของระยะเวลาการฝกอบรมคอ ๑ คอ ๒ วน จานวน ๓๐ คน โดยคดเลอกแบบเจาะจง จากประชากรกลมตวอยางจานวน ๓๒๒ คน

๔) การสนทนากลม จานวน ๑๗ รป/คน เปนการสนทนากลมของผทรงคณวฒและผเชยวชาญทเกยวของกบเรองผสงวย จานวน ๑๗ รป/คน เพอตรวจสอบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตมแนวพทธจตวทยา รวมทงใหขอเสนอแนะแกไขปรบปรงใหมความสมบรณและรบรองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑.๔.๓ ขอบเขตดานพนท

๑) การวจยครงนใชขอบเขตดานพนท ไดแก ชมรมผสงอายกรงเทพมหานคร กลมเจาพระยา ประกอบดวยเขต เขตดนแดง หวยขวาง วฒนา คลองเตย บางนา พระโขนง สาทร บางคอแหลม และยานนาวา ซงเปนชมรมทปรากฏอยในเขตพนทชมชน จานวน ๒๒ ชมรม

๒) สถานททดลองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ณ วดวชรธรรมสาธต แขวงบางจาก เขตพระโขนง กรงเทพมหานคร

๑.๔.๔ ขอบเขตดานระยะเวลา

ดาเนนการวจยตงแตเดอนพฤษภาคม ๒๕๖๑ ถงเดอน มกราคม ๒๕๖๒ รวมเปนระยะเวลาทงสน ๙ เดอน ในการทาวจย

๑๐  

๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย

๑.๕.๑.นยามศพทเฉพาะ

พทธจตวทยา หมายถง หลกพทธธรรมและหลกจตวทยาทเกยวกบการพฒนาสขภาวะทางอารมณสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ไตรสกขา หมายถง การพฒนาคณภาพชวตสาหรบผสงอายในการดาเนนชวตประจาวนดวยศล อบรมเสรมสรางคณภาพชวตดวยสมาธ อบรมใหเกดความรความเขาใจกบความเปลยนแปลงของความรสกดวยปญญา

๑) ศล หมายถง ความสขภาวะทางดานรางกาย ทาใหเปนพฤตกรรมทเคยชนใหมความเหมาะสมกบวย เชน ดานการออกกาลงกาย ดานโภชนาการ ดานการสอสารสงคม ดานวฒนธรรม และปลกฝงสตใหรเทาทนเหตการณนน

๒) สมาธ หมายถง การฝกอบรมจตใจของตนเองดานกจกรรมทสรางดวยความสงบทผสงอายไดทานนเกดจากความถนดและสนใจ เชน การอบรมวปสสนากรรมฐาน กายเคลอนไหว การฝกฝนการพฒนาคณภาพจตด และการพฒนางานทตนเองไดทาใหมความรบผดชอบตอหนาทเพอใหเกดปญญา

๓) ปญญา หมายถง การฝกอบรมพฒนาดานความรความเขาใจทถกตองตามความเปนจรง เชน ความเขาใจถงสภาพความเปนจรงของชวต กรรม กฎไตรลกษณ และไตรสกขา การเรยนรพรอมเหตการณทจะเกดขน

สปปายะ หมายถง รจกสรางวถการดาเนนชวตของตนเองใหมความสมบรณทางกาย สงคม อารมณ จตใจและปญญา มงสรางความดงามมความสงบสขในชวต โดยมหลกปจจยสาคญในการปฏบตทจะใหไปถงจดหมายทวางไวในการพฒนาสขภาวะองครวมใหมความสมบรณรวมไปถงความสามารถในการดารงชวตอยในสงคมดวยด ประกอบดวย ๗ ประการ

๑) มสภาพแวดลอมทสะอาดบรสทธเออตอการดแลสขภาพผสงวย และมความเหมาะสมตอการดาเนนชวต มสถานทพบปะพดคยกน สถานทออกกาลงกายสาหรบผสงวย

๒) มทนงทนอน ทอยอาศยมความมนคงปลอดภย สถานทสะดวกสบายใหทานไดพกผอนเพยงพอตอสขภาพ

๓) การเดนทาง ถนนหนทางไปมาไดสะดวก อกทงควรมสถานทควรทแหลงพกผอนทเหมาะสมกบการนงเลน ฟงเพลง และชวยเหลอสงคม ชมชนได

๑๑  

๔) มโภชนาการพรอม ของกนไมขาดแคลน รสชาตตามสมควร และเกอกลตอสขภาพ และสงเสรมสขภาพรางกายใหแขงแรงใหมสขภาวะแหงความสมบรณของรางกายและจตใจ

๕) บคคลทอยรวมกน เปนบคคลทมความเปนมตรทตตอกน ชกจงนาไปในหนทางทจะเปนประโยชนตอการทาความดงาม และไมมคนรายภยพาลไมมโจรขโมยทจะตองหวาดระแวง มแตคนดหรอบคคลทตดตอคบหาตงมนอยในศลธรรม

๖) มการพดคยเกอหนนซงกนและกน แตสงทเปนประโยชนตอการพฒนาดานอารมณ จตใจ ทจะทาใหสขภาพแขงแรง ใหเกดความสงบทางจตใจ และเปนประโยชนตอสงคม มการแลก เปลยนเรยนรซงกนและกน อนจะกอใหเกดปญญาความเปนผรแจงแหงความจรงของธรรมชาตทเกดขน

๗) ในการทจะดาเนนชวตเปนอยเปนไปทงหมดนน จะตองประกอบดวยอรยาบถทง ๔ คอ ยน เดน นง นอน เพอใหรางกายไดเคลอนไหวตลอดเวลา

สขภาวะองครวม หมายถง มความสมบรณของรางกาย สงคม อารมณ จตใจ และปญญา ใหมความสมดลเกดความรสกอยเยนเปนสข

๑) สขภาวะทางกาย หมายถง การทมสภาพรางกายทแขงแรง คลองแคลว มปจจยสเพยงพอตอความตองการในการดาเนนชวต ตลอดจนถงมสงแวดลอมทเออตอสขภาพรางกาย

๒) สขภาวะทางสงคม หมายถง การอยรวมกนในสงคมใหเกดความสขสงบ มคณคาตอสงคม มการแบงปนเสยสละ ประกอบไปดวยไมตรตอกน

๓) สขภาวะทางอารมณ หมายถง ความสามารถในการระงบอาการทรสกเหงา เศรา สนหวงได และมความรสกมความพอใจกบชวตเมอมความสข สงบและความหวง

๔) สขภาวะทางจต หมายถง มความสขทเกดจากการเขาใจธรรมชาตทเกดขนในความเปนจรงของชวต มความเมตตา มความผาสก และการมจตปราศจากความทกขทงปวง

๕) สขภาวะทางปญญา หมายถง รสกวาชวตมคณคาตอสงคม สามารถใหคาปรกษาทดตอมตรสหายได มการแบงปนความรสกดๆอยเสมอและมความมนคงในชวต

๑.๕.๒.นยมศพทเชงปฏบตการ

โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม หมายถง ขนตอนการฝกอบรมทผวจยไดออกแบบบรณาการหลกธรรมกบหลกจตวทยาเพอสงเสรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ใหมระดบชวตทด มความสข และมเปาหมายในชวตของแตละบคคล ประกอบกจกรรม ๗ กจกรรม ไดแก

๑๒  

๑. กจกรรมรจกคณคาของตนเอง หมายถง การบรหารตนเองมเปาหมายการพฒนามนษยในทางพระพทธศาสนา ใหมความสมบรณแบบในการบรหารตนเองใหมสขภาพกายทด สขภาพจตทด การมความรความสามารถ และการบาเพญใหเปนประโยชน

๒. กจกรรมสขกายสบายจต หมายถง ลกษณะการเปลยนแปลงพฤตกรรมของวยผสงอาย โดยเฉพาะทางดานรางกาย จตใจ ปญญาและสงคม เนนในเรองการไมยดถอในสงทเราม เราเปน หรอถอมนในอานาจของกเลสทเกดขน มความสารวมในการกระทา การพดจาอยในความพอด สภาพเรยบรอย ตงมนอยในสมาธภาวนา

๓. กจกรรมสขชว หมายถง ลกษณะบคลกภาพทแสดงออกมาในวยสงอาย จะมพฤตกรรมแสดงออกตามสภาพทางจตใจของแตละคน เชน ผสงอายมความรสก มความคดเหน มความตองการ และพฒนาสขภาวะทางจตใจสาหรบผสงอาย

๔. กจกรรมคณธรรมนาชวต หมายถง การพฒนาคณภาพบคคลทางดานคณธรรม โดยเนนทมจตใจหนกแนน ยดมนคณธรรม คอ การอยรวมกน รรก สามคค ซงเปนพนฐานในการพฒนาอยางยงยน

๕. กจกรรมชมชนรวมใจ หมายถง การขบเคลอนงานทางดานชมชนและสงคมใหยงยน มจตใจโอบออมอาร ถอยทถอยอาศย มศลธรรม มทพงทางกาย ทางใจ เชน มวดอยในละแวกนน มสถานศกษาหาความร มสถานทสนทนาพบปะพดคยกอใหเกดความเขาใจชมชนอยางมประสทธภาพ

๖. กจกรรมกนด มสขภาพด หมายถง บคคลเปนผสงอายทมประสทธภาพจงจาเปนอยางยงทตองทาความเขาใจในเรองปญหาสาหรบผสงอาย แนวทางการปฏบตตนทเหมาะสม และการสงเสรมสขภาพทางดานรางกายใหแขงแรง

๗. กจกรรมเสรมสรางคณภาพชวต หมายถง การสรางคณภาพชวตผานพทธจตวทยา ทเปนมบทบาทสาคญในการดาเนนการในจดแผนงาน การประสานงาน และการสรางแผนการปฏบตการ และกระบวนการสการดาเนนชวตไดอยางชดเจนและจรงจง

พฤตกรรมสขภาวะองครวมผสงวยตามแนวพทธจตวทยา หมายถง พฤตกรรมทมการเปลยนแปลงไปจากเดม มความสขทางกาย ทางใจ มสขภาพทแขงแรงและมอสระในการใชชวตทมความสขจากคนรอบขางทงครอบรว ชมชน เพอนบาน สงคม ซงจะประกอบดวยแบบวดทผวจยสรางขนม ๕ องคประกอบ ดงน

๑. สขภาวะทางกาย หมายถง ดานสขภาพของรางกาย ดายรกษาความสะอาดของรางกาย อยในสถานทสะดวกสบายกาย สบายใจ มความพอใจกบสขภาพ มความสขกบการใชชวต และการนอนหลบพกผอนทเพยงพอตอสขภาพ มอาหารทเหมาะสม รบประทานอาหารใหตรงเวลา และการใชชวตประจาวนใหมความสข

๑๓  

๒. สขภาวะทางสงคม หมายถง ใหทานรสกตนเองวามคณคาตอสงคม สามารถใหคาปรกษากบมตรสหายได มการแบงปนความรสกดอยเสมอๆ ชวยเหลอบคคลทลาบาก รวมกจกรรมกบชมชน มจตอาสา เสยสละ และความเปนกฎระเบยบการจดการของการอยรวมในสงคม

๓. สขภาวะทางอารมณ หมายถง เมอมอารมณโกรธทารสกเจบปวดทางใจทกครงและเมอมคนใชคาไมสภาพสามารถระงบอารมณได รสกไมดเมอมอาการสนหวง มความเพยงพอใจกบการดาเนนชวต ทาใหเปนบคคลทมจตใจทสมบรณ

๔. สขภาวะทางจต หมายถง มความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต มสต สมาธ ในการทาหนาทททกครง มความเมตตาตอลกหลาน มความสขในการไปใชในการดาเนนชวต และการดแลสขภาพในการดาเนนชวตประจาวน

๕. สขภาวะทางปญญา หมายถง ทานเชอวาทกอยางมเหตผลในการบรองปญหาทเกดขน ซงทานสามารถใชหลกแนวความคดทเกดจากปญหาใชหลกการและเหตผล พจารณาไตรตรองความคดเหนทเกดขนเปนขนตอน มความรอบคอบ ดาเนนชวตแบบพอเพยง และมความเขาใจกบวยทกาลงดาเนนชวตอย

๑.๖ ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

๑.๖.๑ ผลการวจยนทาใหทราบถงคณลกษณะการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑.๖.๒ ทาใหไดทราบถงปญหากบสาเหต และวธการแกไขปญหาอปสรรค ทสงผลตอการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑.๖.๓ ไดรปแบบโปรแกรมพทธจตวทยาทเหมาะสมกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาจากระดบจลภาคสระดบภาค

๑.๖.๔ เปนขอมลใหผบรหารหรอผทเกยวของนาไปใชในการวางแผนนโยบายระดบชาต เพอนามาประยกตใชกบผสงวยภายในประเทศ อนเปนการเสรมสรางความสขทแทจรงและยงยนตอไป

 

บทท ๒

ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ

งานวจยเรอง การพฒนาสขภาวะทางอารมณสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ผวจยไดศกษาแนวคด ทฤษฎ บทความ หนงสอ วารสาร เอกสารทเกยวของกบการพฒนาสขภาวะทางอารมณของผสงอาย ไดแนวคด ทฤษฏ ดงน

๒.๑ แนวคด ทฤษฏทเกยวของกบผสงอาย

๒.๒ แนวคด ทฤษฏทเกยวของกบหลกธรรม

๒.๓ แนวคด ทฤษฏทเกยวของกบหลกพทธจตวทยา

๒.๔ แนวคด ทฤษฏทเกยวของกบสขภาวะ

๒.๕ แนวคด ทฤษฏทเกยวกบหลกการทางจตวทยา

๒.๖ แนวคด ทฤษฏทเกยวของกบอารมณของผสงอาย

๒.๗ แนวคด ทฤษฎทเกยวของกบการเรยนรตลอดชวต

๒.๘ แนวคดเกยวกบโปรแกรมการฝกอบรม

๒.๙ งานวจยทเกยวของ

๒.๑๐ กรอบแนวคดในการวจย

๒.๑ แนวคดเกยวกบผสงอาย

การพฒนาสขภาวะทางอารมณสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ใหไดพบกบความสขทแทจรงนน จะตองอาศยหลกพทธธรรมอนเปนหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา เพอนาไปประพฤตปฏบต เปนการปรบเปลยนพฤตกรรมของผสงวยตามหลกจตวทยา เปนการพฒนากาย พฒนาจตและพฒนาปญญา ทาใหสามารถลดละจากความทกขทงปวงได และเพมพนความด ความสขของผสงวยทยงยนและสงางาม มความสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท ๑๑ (พ.ศ.๒๕๕๕-๒๕๕๙) ไดกาหนดให “คนไทยภาคภมใจในความเปนไทย มมตรไมตรบนวถชวตแหงความพอเพยง ยดมนในวฒนธรรมประชาธปไตย และหลกธรรมาภบาล การบรการสาธารณะขนพนฐานททวถง มคณภาพ สงคมมความปลอดภยและมนคง อยในสภาวะแวดลอมทด เกอกลและเอออาทรซงกนและกน ระบบผลตเปนมตรกบสงแวดลอมมความมนคงดานอาหารและพลงงาน อยบนรากฐาน

๑๕

ทางเศรษฐกจทพงตนเองและแขงขนไดในเวทโลก สามารถอยในประชาคมภมภาคและโลกไดอยางมศกดศร” การพฒนาการดานจตใจของมนษยในแตละชวงชวต เมอบคคลเขาสวยสงอายจะมการเปลยนแปลงทมผลกระทบตอจตใจ บคคลทมพฒนาการทางบคลกภาพทดและเหมาะสม จะมความคด อารมณ และพฤตกรรมทสอดคลองกบสงคมและวฒนธรรม สามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงและสรางสมพนธภาพกบผอนไดอยางราบรน เปนผสงอายทมสขภาพจตดและมความสขในการดาเนนชวตตอไป๑

๒.๑.๑.ความหมายของผสงอาย

พระราชบญญตผสงอายไทย พ.ศ.๒๕๔๖ กาหนดวาผสงอาย๒ หมายถง ผทมอายเกน ๖๐ ปบรบรณ และมสญชาตไทย

อาชญญา รตนอบล และคณะ๓ กลาววา ผสงอาย หมายถง ผทมอาย ๖๐ ปขนไป ทงชายและหญง โดยนบอายตามปฏทนเปนมาตรฐานสากล ในการเปนผสงอาย ซงทางขาราชการไทยไดกาหนดเปนเกณฑในการเกษยณอายราชการดวย

เอกพล จนทรสถตพร๔ ไดกาหนดความหมายของผสงอายไววา ผสงอาย หมายถง บคคลทงเพศชาย และเพศหญงทมพฒนาการในระยะสดทายของชวงชวตมนษย ถอวาไดเปนชวงวยงามหรอวยทอง โดยนบเมอบคคลมอายตงแต ๖๐ ปขนไป และอาจกาหนดไดมากหรอนอยกวากเปนไปได ทงนขนอยบรบทแตละสงคม

พระมหาไชยา หดประกอบ๕ กลาววา ผสงอาย หมายถง บคคลทมอายตงแต ๖๐ ปขนไป ซงมการเปลยนแปลงทงดานรางกาย และจตใจ ตลอดถงดานสงคม                                                             

๑พสสลล ธารงศวรกล, “การพฒนาโปรแกรมการใหการปรกษาครอบครวเชงบรณาการเพอสรางเสรม

สขภาพจตผสงอาย”, วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยรามคาแหง, ๒๕๕๘), หนา ๓๑. ๒กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, พระราชบญญตผสงอาย ๒๕๔๖, (กรงเทพมหานคร:

สกนกสงเสรมและพทกษผสงอาย, ๒๕๔๗), หนา ๑๘. ๓อาชญญา รตนอบล และคณะ, “การศกษาสภาพ ปญหา ความตองการ และรปแบบการจดกจกรรม

การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงาน กรงเทพมหานคร”, งานวจย, (กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๒). หนา ๑๒.

๔เอกพล จนทรสถตพร, การประเมนความตองการจาเปนในการจดการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย ในกรงเทพมหานคร, (เอกสารอดสาเนา, ๒๕๕๑), หนา ๑๔.

๕พระมหาไชยา หดประกอบ, “การพฒนารปแบบการจดการศกษาตลอดชวตใหกบผสงอายโดยใชวดเปนฐาน”, วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๖๐), หนา ๓๑.

๑๖

อญชษฐา หาญกจรง๖ กลาววา ผสงอาย หมายถง ผทมอายตงแต ๖๐ ปขนไป ซงมสภาพการเสอมถอยของรางกาย จตใจ สงคม การงาน และรายได เนองดวยเปนชวงสดทายของวงจรชวตตามธรรมชาต อกทงยงเปนบคคลทตองการยอมรบ ใหเกยรต ยกยองและเหนคณคา ในฐานะทยงเปนผมความร ความชาชาญ และยงเปนผมประสบการณมากทจะสามารถชวยเหลอสงคมได

นนทนา อยสบาย๗ กลาววา ผสงอาย หมายถง บคคลทมอายตงแต ๖๐ ปขนไป และเปนวยในระยะสดทายของชวงอายมนษย และเปนวยทอยในชวงมการเปลยนแปลงในทางเสอมถอยทงดานรางกาย จตใจ และสงคม ผสงอายจงควรไดรบการอปการะชวยเหลอจากสงคมโดยเฉพาะภาครฐ

ตารางท ๒.๑ สรปแนวคด ทฤษฏเกยวกบผสงอาย

ท ชอผแตง ความหมายของทฤษฏผสงอาย

๑. อารญญา รตนอบล และคณะ ผสงอายจะนบตามปฏทนเปนมาตรฐานสากล

๒. เอกพล จนทรสถตพร มการพฒนาการในระยะสดทายของชวงชวตมนษย

๓. พระมหาไชยา หดประกอบ การเปลยนแปลงทงรางกายและจตใจ

๔. อญชษฐา หาญกจรง มสภาพรางกายทเสอมถอยของรางกายทงดานรางกาย จตใจ สงคม การงาน และรายได

๕. นนทยา อยสบาย ผสงอายควรไดรบการอปการะชวยเหลอจากทางภาครฐ

จากตารางท ๒.๑ สรปแนวคด ทฤษฏเกยวกบผสงอาย หมายถง บคคลทมชวงอายหลงวยเกษยณการทางานตงแต อาย ๖๐ ปขนไป ถอวาเปนววฒนาการชวงสดทายของอายทงในดานสภาพจตใจ รายกายและขนอยกบบรบททางสงคมดวย ทงนยงมการเปลยนแปลงทางดานสขภาวะทางอารมณทรวดเรวขนตามสภาพของสงคมได

                                                            ๖อญชษฐา หาญกจรง, “กระบวนการพงพาตนเองในการดาเนนชวตของผสงอายตามหลกพทธ

จตวทยา”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐), หนา ๙.

๗นนทนา อยสบาย, “ความตองการสวสดการสงคมของผสงอาย ในองคการบรหารสวนตาบลศรษะจระเขนอย อาเภอบางเสาธง จงหวดสมทรปราการ”, วทยานพนธรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต, (วทยาลยการบรหารรฐกจ : มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๕๗), หนา ๑๑.

๑๗

๒.๑.๒ การกาหนดชวงวยของผสงอาย

สรกล เจนอบรม๘ ไดกลาวถง ผสงอาย หมายถง บคคลทมชวตในชวงสดทายของชวต ซงเปนชวงแหงการเปลยนแปลงสภาพทางดานรางกาย จตใจ และหนาทการงานทางสงคม ซงแตละบคคลจะเกดความเสอมแตกตางกน ไดกาหนดการเปนบคคลสงอายวา บคคลผจะเขาขายเปนผสงอายมเกณฑในการพจารณาแตตางกน โดยกาหนดเกณฑในการพจารณาความเปนผสงอายไว ๔ ลกษณะ คอ

๑) พจารณาความเปนผสงอาย จากอายจรงทปรากฏ (Chronological Aging) จากจานวนปหรออายทปรากฏจรงตามปปฏทน โดยไมนาเอาปจจยอนมารวมพจารณาดวย

๒) พจารณาความเปนผสงอาย จากลกษณะการเปลยนแปลงทางรางกาย (Physiological Aging หรอ Biological Aging) กระบวนการเปลยนแปลงนจะเพมขนตามอายขยในแตละป

๓) พจารณาความเปนผสงอาย จากลกษณะการเปลยนแปลงทางจตใจ (Physiological Aging) จากกระบวนการเปลยนแปลงทางดานจตใจ สตปญญา การบร และเรยนรทถดถอยลง

๔) พจารณาความเปนผสงอาย จากบทบาททางสงคม (Sociological Aging) จากบทบาทหนาททางสงคมทเปลยนแปลงไป การมปฏสมพนธกบกลมบคคล ตลอดจนความรบผดชอบในการทางานลดลง

ศรเรอน แกวกงวาน๙ กลาววาการพจารณาชวงอายโดยการกาหนดชวงอายผสงอายตามหลกเกณฑจตสงคมชววทยาไวเปน ๔ ชวง ดงน

๑. ชวงไมคอยแก (The Young-Old)

ชวงนอายประมาณ ๖๐ – ๖๙ ป เปนชวงอายตองประสบกบความเปลยนแปลงของชวตทเปนภาวะวกฤตหลายดาน เชน การเกษยณอาย การจากไปของมตรสนท คครอง รายไดลดนอยลง การสญเสยตาแหนงทางสงคม โดยทวไป ชวงนยงเปนคนทแขงแรง แตอาจตองพงพงผอนบาง อยางกไรกด สาหรบบคคลทมการศกษาสง รจกปรบตว ชวงนยงเปนชวงทเราจะมสมรรถภาพดานตาง ๆ ใกลเคยงกบคนหนมสาวมาก การปรบตวในชวงนขอแนะนาวาควรใชแบบ “engagement” คอ ยงเขารวมกจกรรมตาง ๆ ทางสงคมทงในครอบครวและนอกครอบครว

                                                            ๘ส รก ล เจนอบรม , วส ย ทศน ผส งอายและการศกษานอกระบบสาหรบ ผส งอาย ไทย ,

(กรงเทพมหานคร: นซนแอดแวอรไทยซงกรพ, ๒๕๔๑), หนา ๖-๗. ๙ศรเรอน แกวกงวาน, จตวทยาพฒนาการชวตทกชวงอาย เลม ๒, พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๓), หนา ๕๔๑.

๑๘

๒. ชวงแกปานกลาง (the middle-aged old)

อายประมาณตงแต ๗๐ – ๗๙ ป เปนชวงทคนเรมเจบปวย เพอนและสมาชกในครอบครวทอายใกลๆกน อาจเรมลมหายตายจากมากขน เขารวมกจกรรมของสงคมนอยลง การปรบตวในระยะนมกเปนไปในรปแบบ “disengagement” คอ ไมคอยยงเกยวกบกจกรมของครอบครวและสงคมมากนกอกตอไป

๓. ชวงแกจรง ๆ (the old-old)

อายประมาณ ๘๐ – ๙๐ ป ผมอายยนถงระดบนปรบตวใหเขากบสงแวดลอมยากขน เพราะสงแวดลอมทเหมาะสมสาหรบคนอายถงชวงน ตองมความเปนสวนตวมากขน ไมวนวายแตกตองอยในสงแวดลอมทยงกระตนความมสมรถภาพในแงตางๆตามวย (both privacy and stimulating) ผสงอายระยะนตองการความชวยเหลอจากผอนมากกวาในวยทผานมา เรมยอนนกถงอดตมากยงขน

๔. ชวงแกจรง ๆ ( the very old-old)

อายประมาณ ๙๐ – ๙๙ ป ผมอายยนถงชวงนมจานวนคอนขางนอย ความรตาง ๆ ดานชววทยา สงคม และจตใจของคนวยนยงไมมการศกษามากนก แตอาจกลาวไดวาเปนระยะทมกมปญหาทางสขภาพ ผสงอายในวยน ควรทากจกรรมทไมตองมการแขงขน ไมตองมการบบคนเรองเวลาทตองทาใหเสรจ ควรทากจกรรมอะไรทพออกพอใจและอยากทาในชวต สาหรบผสงอาย กลมนทไดพบผานวกฤตตาง ๆ ของชวตมาแลวดวยดมากมาย จะเปนคาบระยะแหงความสขสงบพอใจในตนเอง

๒.๑.๓ ทฤษฏเกยวกบผสงอาย

ภาณ อดกลน๑๐ กลาวถงทฤษฎทเกยวกบผสงอายทแตกตางกนออกไป ทางชวตวทยา อธบาย ความสงอายโดยพจารณาจากประสทธภาพการทางานของรางกายทลดลง ทางจตวทยาจะมองความสงอาย จากความจา การเรยนร สตปญญา อารมณ สวนทฤษฏทาสงคมวทยา พจารณาความสงอายจากบทบาทและสถานภาพทางสงคม กลาววา ไมมทฤษฏใดเพยงทฤษฎเดยวทจะอธบายความเสอมถอยของสงขาร การเปลยนแปลงทางอารมณ จตใจ สภาพสงคมของผสงอายไดทงหมด

                                                            ๑๐ภาณ อดกลน, “ทฤษฏการสงอาย”, เอกสารประสานประกอบการสอน, (อดรธาน: วทยาลย

พยาบาลบรมราชชนน, ๒๕๕๓).

๑๙

นนทนา อยสบาย๑๑ ไดเสนอขอคดเหนจากบารโร สมธ (Barrow Smith) วาเปนการยากทจะกาหนดวาผใด ชราภาพ หรอผสงอาย แตสามารถพจารณาจากองคประกอบตาง ๆ ได ดงน คอ

๑) ประเพณนยม (Tradition) เปนการกาหนดผสงอายโดยยดตามเกณฑอายทออกจากงาน เชน ประเทศไทย กาหนดอายวยเกษยณ เมออายครบ ๖๐ ป แตประเทศสหรฐอเมรกา กาหนดอาย ๖๕ ป เปนตน

๒) การปฏบตหนาททางรางกาย (Body Functoning) เปนการกาหนดโดยยดตามเกณฑทางเสรรวทยา หรอทางกายภาพ บคคลจะมการเสอมสลายทางเสรรวทยาทแตกตางกน ในวยสงอายอวยวะตางๆในรางกายจะทางานนอยลง ซงแตกตางกนในแตละบคคล บางคนอาย ๕๐ ป ฟนอาจจะหลดทงปาก แตบางคนอาย ๘๐ ป ฟนจงจะเรมหลด เปนตน

๓) การปฏบตหนาททางดานจตใจ (Mental Functioning) เปนการกาหนดตามเกณฑความสามารถในกาคดสรางสรรค การจา การเรยนร และความเสอมทางดานจตใจ สงทพบมากทสดในผสงอาย คอ ความจาเรมเสอม ขาดแรงจงใจ ซงไมไดหมายความวา บคคลผสงอายทกคนจะมสภาพเชนน

๔) ความคดเกยวกบตนเอง (Self-concept) เปนการกาหนดโดยยดความคดทผสงอายมองตนเอง เพราะโดยปกตผสงอายมกจะเกดความคดวา “ตนเองแก อายมากแลว” และสงผลตอบคลกภาพทางกาย ความรสกทางดานจตใจ และการดาเนนชวตประจาวน สงเหลานจะเปลยนแปลงตามแนวความคดทผสงอายนนๆไดกาหนดขน

๕) ความสามารถในการประกอบอาชพ (Occupation) เปนการกาหนดโดยยดความ สามารถในการประกอบอาชพ โดยใชแนวคดจากการเสอมถอยของสภาพทางรางกายและจตใจ คนทวไปจงกาหนดวา วยสงอายเปนวยทตองพกผอน หยดการประกอบอาชพ ดงนน บคคลทอยในชวงวนสงอาย จงหมายถงบคคลทมวยเกนกวาวยทจะอยในกาลงแรงงาน

๖) ความกดดนทางอารมณ และความเจบปวย (Coping with Stress Illness) เปนการกาหนดโดยยดตามสภาพรางกาย และจตใจ ผสงอายจะเผชญกบสภาพโรคภยไขเจบอยเสมอเพราะสภาพทางรางกาย และอวยวะตาง ๆ เรมเสอมลง นอกจากนน ยงอาจเผชญกบปญหาทางดานสงคมอน ๆ ทาใหเกดความกดดนทางอารมณเพมขนอก สวนมากมกจะพบกบผสงอายระหวาง ๖๐ – ๖๕ ป ขนไป

                                                            ๑๑นนทนา อยสบาย,อางถงใน ศศพฒน ยอดเพชร, “ความตองการสวสดการสงคมของผสงอาย ใน

องคการบรหารสวนตาบลศรษะจระเขนอย อาเภอบางเสาธง จงหวดสมทรปราการ”, วทยานพนธรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต, หนา ๑๒-๑๓.

๒๐

สวด เบญจวงศ๑๒ กลาววา ปรากฏการณความสงอายหรอกระบวนการแก เกด จากปจจยหลายประการซงไมสามารถอธบายดวยทฤษฎใดทฤษฎหนงได แตอยางนอยทฤษฎทจะอธบายไดแบงออกเปน ๓ ทฤษฎหลก ๆ คอ

๑) ทฤษฎทางชววทยา (Biological Theory) ไดอธบายถงกระบวนการทางสรระและการเปลยนแปลงโครงสรางของอวยวะตาง ๆ รวมทงความสญเสยความสามารถในการตานทานโรค เนองจากความเสอมของสรระ

๒) ทฤษฎทางจตวทยา (Psychological Theory) เปนทฤษฎทเชอวาการเปลยนแปลงบคลกภาพและพฤตกรรมของผสงอายนนเปนการพฒนาและปรบตวเกยวกบสตปญญา ความจา การรบร แรงจงใจ รวมทงสงคมทอยอาศยและประสบการณในอดตของแตละบคคลทผลกดนใหบคคลแตกตางกนออกไป

๓) ทฤษฎทางสงคมวทยา (Sociological Theory) ทพยายามอธบายสาเหตททาใหผสงอายมสถานะทางสงคมทเปลยนไป เมอมนษยมการพฒนาในแตละบคคล โดยสงแวดลอมจะมผลตอการปรบตว ทฤษฎนเชอวา ถาสงคมเปลยนแปลงอยางรวดเรว กจะสงผลใหผสงอายเปลยนแปลงอยางรวดเรวไปดวยเชนกน

สทธชย จตะพนธกล และคณะ๑๓ อธบายวา ความสงอายยงสมพนธกบทฤษฎบทบาททางสงคม (Role Theory) อายเปนองคประกอบทสาคญอยางหนงในการทจะกาหนดบทบาทของแตละบคคล บคคลจะปรบตวตอการเปนผสงอายไดดเพยงใด ยอมขนอยกบการยอมรบบทบาทของตนเองในแตละชวงอาย ซงบทบาทดงกลาวจะสงผลไปถงการยอมรบบทบาททางวงคม ทจะเปลยนแปลงไปในอนาคตดวย นอกจากนการสรางบทบาททางสงคมของตนขนมาใหม เพอทดแทนบทบาทหนาททสญไป ขนกบบทบาททางสงคมและการมองเหนคณคาของตนเองเปนสาคญ ทงนสถาบนครอบครวและสงคม เปนสวนสาคญในการสงเสรมผสงอายในบทบาทตาง ๆ เชน การเปนบดา มารดา ปยา ตายาย การเขารวมกลมผสงอายในหมบาน เพอใหคนวยเดยวกนไดพบปะสงสรรคกน ปรกษาหรอในการทชวยเหลอสงคมไดดวย สงเหลานจะทาใหผสงอายอยอยางมความสข อยในสงคมไดอยางมศกดศร และเหมาะสม กลาวคอเปนทงผใหญ และผรบประโยชนจากสงคมเสมอเหมอนสมาชกอน ๆ ในสงคม และทฤษฎกจกรรมทางสงคม (Activity Theory) อธบายวาถาบคคลใดมกจกรรมมากอยาง จะ                                                            

๑๒สวด เบญจวงศ, “ผสงอายคนแก และคนชรา : มตทางสงคมและวฒนธรรม”, บทความ มนษยสงคมสาร, มหาวทยาลยราชภฎหมบานจอมบง, ๒๕๔๑, หนา ๕๔ – ๖๐.

๑๓สทธชย จตะพนธกล และคณะ, “ผสงอายในประเทศไทยรายงานการทบทวนองคความรและสถานการณในปจจบนตลอดจนขอเสนอแนะทางนโยบายและการวจย”, รายงานวจย, (กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว), ๒๕๔๔), หนา ๑๒.

๒๑

สามารถปรบตวไดมากขนเทานน และมความพงพอใจในชวตสง ททาใหเกดความสขในการดาเนนชวตตอไป แนวคดนจะเหนวากจกรรมเปนสงสาคญ สาหรบผสงอายมากกวาการลดบทบาท (Role Loss) ทางสงคมลง และจะพบวาผสงอายมทศนะเกยวกบตนเองในทางบวกและมองโลกในแงด จะมความกระตอรอรนในดารรวมกจกรรม ซงจะชวยใหผสงอายไดพฒนาสวนตาง ๆ ของรางกายใหสมวย

ตารางท ๒.๒ สรปทฤษฏเกยวกบผสงอาย

ท ชอผแตง ทฤษฏผสงอาย

๑. ภาณ อดกลน ประสทธภาพการทางานของรางกายลดลง จากความจา การเรยนร สตปญญา อารมณ สวนทางดานสงคมวทยาจากบทบาทและสถานภาพทางสงคม

๒. นนทนา อยสบาย โดยพจารณาจากองคประกอบตาง ดงน ๑. ประเพณนยม ๒. การปฏบตหนาททางดานรางกาย ๓. การปฏบตงานหนาทดานจตใจ ๔. ความคดเกยวกบตนเอง ๕. ความสามารถในการประกอบอาชพ ๖. ความกดดนทางอารมณ และความเจบปวย

๓. สวด เบญจวงศ ปรากฏการณความสงอายเกดจากหลายปจจยสามารถแบงออกไดเปน ๓ หลกสาคญ คอ ทฤษฏทางชววทยา ทฤษฏทางจตวทยา ทฤษฏทางสงคมวทยา

๔. สทธชย จตะพนธกลและคณะ ความสงอายมความสมพนธกบทฤษฏบทบาททางสงคม

จากตารางท ๒.๒ สรปทฤษฏเกยวกบผสงอาย หมายถง องคประกอบทมสวนตาง ๆ จากทฤษฏทเกดขนของสงคม กลาว มทฤษฏทางชววทยาคอ ประสทธภาพทเปนสวนสาคญของรางกายไดลดลง ทงดานรางกาย การเรยนร สตปญญา อารมณ และทฤษฏทางชวสงคมวทยา คอ บทบาทหนาทลดลงจากสงคม ความสามรถในดานอาชพ ความเจบปวย สวนดานจตวทยานน คอการเปลยนแปลงสถานภาพพฤตกรรมทเปลยนแปลงไป

๒๒

๒.๒ แนวคดเกยวกบหลกธรรม

แนวคดและหลกการบรหารจดการตามหลกสปปายะ ๗

แมวาในทางพระพทธศาสนาจะมงเนนดานการพฒนาจตใจและปญญา ซงเปนคณลกษณะหรอปจจยภายใน อยางไรกตาม ในคมภรพระพทธศาสนาหลายแหงไดระบถงปจจยภายนอกทเกอหนนใหการศกษาและปฏบตเปนไปโดยสะดวกหลกธรรมนเรยกวาหลก สปปายะ ๗ อนเปนแนวทางหนงของหลกการสรางวดและการบรหารจดการทปรากฏในคมภรพระพทธศาสนาโดยมรายละเอยดดงน

๒.๒.๑ ความหมายและความสาคญ

พระไตรปฎกไดใหความหมายคาวา๑๔ “สปปายะ” หมายถง มประโยชนกอใหเกดความเจรญ เปนธรรมทมอปการะตอการศกษาปละปฏบต

คมภรวสทธมรรคไดใหความหมายคาวา๑๕ “สปปายะ” หมายถง ธรรมอนเปนทสบาย ๗ อยาง

พจนานกรมพทธศาสนฉบบประมวลศพทไดใหความหมายคาวา “สปปายะ” หมายถง สบาย สภาพเออ สภาวะทเกอหนน สง สถาน หรอบคคล ซงเปนทสบาย เหมาะกน เกอกล หรอเอออานวย โดยเฉพาะทชวยเกอหนนการบาเพญและประคบประคองรกษาสมาธ๑๖

พจนานกรมพทธศาสนฉบบประมวลธรรมไดใหความหมายคาวา “สปปายะ” หมายถงสงทสบาย สภาพเออ สงทเกอกล สงทเออตอการอยดและการทจะพฒนาชวต สงทเหมาะสมกน อนเกอหนนในการเจรญภาวนาใหไดผลด ชวยใหสมาธตงมน ไมเสอมถอย๑๗

สรปความหมายของสปปายะ หมายถง การสรางสภาพเออหรอเกอกลตอการประพฤตและปฏบต เพอเปนการชวยใหการพฒนาตนเองไดรบผลอยางเตมทจนบรรลคณงามความดหรอเขาถงมรรคผลนพพานตามหลกทางพทธศาสนา

                                                            ๑๔อง.สตตก.อ. ๓/๓๘/๑๗๙. ๑๕พระพทธโฆสาจารย, คมภรวสทธมรรค, แปลโดย สมเดจพระพฒจารย (อาจ อาสภมหาเถร), พมพ

ครงท ๖, (Taiwan: The Corporate body of the Bducational Foundation, ๒๕๔๘), หนา ๒๒๐. ๑๖พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม ฉบบประมวลศพท, พมพครงท ๑๗, (กรงเทพมหานคร:

พระพทธศาสนาของธรรมสภา, ๒๕๕๔), หนา ๔๓๑. ๑๗พระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม ฉบบประมวลธรรม, พมพครงท ๑๗, (กรงเทพมหานคร:

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๑), หนา ๒๐๙.

๒๓

๒.๒.๒ คณประโยชนของสปปายะในคมภรพระไตรปฎก

จากความหมายของคาวาสปปายะโดยสรปคอ เปนเรองของปจจยทเกอหนนทงตอการปฏบตเพอการบรรลธรรม และทางพระวนย ซงจะเหนไดจากคาสอนตอพระภกษทงหลายดงน

ปจจยเกอหนนตอการศกษาปฏบต

สมเดจพระสมมาสมพทธเจาตรสถงปจจยเกอหนนตอการศกษาปฏบตและการเจรญสตแกภกษปรากฏในคมภรพระไตรปฎกหลายแหง ดงน ภกษในธรรมวนยนเราควรหลกออกจากหมไปอยผเดยว เธอใชสอย เสนาสนะอนสงดคอปาโคนไมภเขาซอกเขาถาปาชาปาทบทกลางแจงลอมฟางทสงดมเสยงนอยมเสยงอกทกนอยไมมคนสญจรไปมาไมมคนพลกพลานเหมาะเปนทหลกเรนเธอไปสปากดไปสโคนไมกดหรอไปสเรอนวาง กด ขดสมาธ ตงกายตรง ดารงสตไวเฉพาะหนา”๑๘ ขณะเจรญสต ควรอยในสภาพเชนไรจงจะทาใหการปฏบตธรรมมความเจรญกาวหนา

และยงพบในพระไตรปฎกวา “ภกษทงหลาย มสมยทจตตงมนอยภายใน สงบ นงอย มภาวะทจตเปนหนงผดขนมนอย สมาธนนเปนธรรม สงบ ประณต ไดความสงบระงบถงภาวะทจตเปนหนงผดขน ไมมการขมหามกเลสดวยธรรมเครองปรงแตง และภกษนนจะนอมจตไปเพอทาใหแจงดวยปญญาอนยงซงธรรมทควรทาใหแจงดวยปญญาอนยงใด ๆ เมอมเหตแหง สต เธอยอมบรรลความเปนผเหมาะสมทจะประจกษชดในธรรมนนๆ”๑๙ จากพระพทธพจนดงกลาว พระอรรกถาจารยไดกลาวอธบาย “สมย” ไวหมายถง กาลทไดรบสปปายะ ความเหมาะสม ๕ ประการคอ ๑.อตสปปายะ ๒.อาหารสปปายะ ๓. เสนาสนะสปปายะ ๔. ปคคละสปปายะ ๕. ธมมสสวนะสปปายะ๒๐ สมเดจพระสมมาสมพทธเจาตรสแกพระอานนท ถงลกษณะของภกษผใสใจใฝในการศกษาปฏบตธรรมวา “เราจกพดเรองเหนปานน คอ เรองความมกนอย เรองความสนโดษ เรองความสงด เรองความไมคลกคลกน เรองการปรารภความเพยร เรองศล เรองสมาธ เรองปญญา เรองวมตต เรองวมตตญาณทสสนะ ซงเปนเรองขดเกลากเลสอยางยง เปนสปปายะแกความเปนไปแหงจต เปนไปเพอความเบอหนายโดยสวนเดยว เพอคลายกาหนด เพอดบ เพอสงบระงบ เพอรยง เพอตรสรและเพอนพพาน”๒๑ ในอรรถกถากลาวอธบาย “เปนสปปายะแกความเปนไปแหงจต” หมายถงเปนทสบายและเปนอปการะแกการชกนาจต”เขาสสมถะ และวปสสนา๒๒

                                                            ๑๘อง.นวก. (ไทย) ๒๓/๔๐/๕๒๑. ๑๙อง.ทก. (ไทย) ๒๐/๑๐๒/๓๔๓. ๒๐อง.ตก.อ. (ไทย) ๒/๑๐๒/๒๕๔. ๒๑ม.อ. (ไทย) ๑๔/๑๘๙/๒๒๗. ๒๒อง.นวก.อ. ๓/๑/๒๘๕.

๒๔

พระดารสขางตนนน ตรสการปฏบตตนขณะปฏบตธรรม ถงลกษณะเรองทจกพดคยไวเปนตวอยาง เพราะการปฏบตจะเจรญกาวหนา ควรตองอยในสงแวดลอมทเหมาะสม เวนสถานททเปนโทษและอยในสถานททสะดวก ดงมปรากฏเปนคาถาวา

อาวาโส โคจโร ภสส ปคคโล โภชน อต

อรยาปโถต สตตเต อสปปาเย ววชชโต

สปปาเย สตต เสเวถ เอวญห ปฏปชชโต

น จเรเนว กาเลน โหต กสสจ อปปนาฯ๒๓

โยคาวจร ผประสงคจะรกษาปฏภาคนมตไวใหดนน พงเวนจากอสปปายะ อนไมควรแกภาวนาสมาธ ๗ อยาง คอ อาวาส (ทอยอาศย) โคจรคาม (หมบาน หรอทองถนทจะไปบณฑบาต) ภสสะ (ถอยคาพด) ปคคละ (บคคล) โภชนะ (อาหาร) อต (อากาศ) อรยาบถ (นง นอน ยน เดน) แลวพงเสพแต สปปายะ อนควรแกภาวนาสมาธ ๗ อยาง นนเชนกน เมอได ปฏบตดงกลาวมาน บางทานกอาจสาเรจอปปนาภาวนาในกาลไมนานนก๒๔ ในคมภรวสทธมรรคกมปรากฏวา “เมอโยควรภกษรปใด แมทาโยคะโดยนยวปสสนาดงกลาวมานอย นยวปสสนากยงไมพรอม โยคาวจรภกษรปนนพงทาอนทรยใหกลาดวย โพชฌงคานญจ อนปวตตนตาย กาเย ชวเต จ อนตตรา จ อพยสาเนนาต๒๕

๒.๒.๓ ลกษณะของสปปายะ ๗

ในคมภรพระพทธศาสนาไดกลาวถงเรองสปปายะ ๗ และ อสปปายะ ๗ ซงมปรากฏในคมภรวสทธมรรค ไดแก

๑. อาวาส บางแหงเรยก เสนาสนะ๒๖ ๒. โคจร ๓. ภสสะ บางแหงเรยก ธมมสสวนะ๒๗ ๔. บคคล

                                                            ๒๓วสทธ. ๑/๑๖๑. ๒๔มหามกฏราชวทยาลย, วสทธมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒, สมเดจพระพฒาจารย (อาจ อาสภมหา

เถร), แปลเรยบเรยง คมภรวสทธมรรค, พมพครงท ๕๔- ๖๕, (กรงเทพมหานคร: มหามกฏราชวทยาลย), หนา ๑๐๐ ๒๕วสทธ. ๓/๒๓๙, โสภณมหาเถระ อครมหาบณฑต (มหาสสยาดอ), หลกการปฏบตวปสสนา

กมมฏฐาน, แปลโดยจารญ ธรรมดา, (กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากด ไทยรายวนการพมพ, ๒๕๔๖), หนา ๙๘ – ๙๙. ๒๖พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, หนา ๒๘๖. ๒๗เรองเดยวกน.

๒๕

๕. โภชนะ บางแหงเรยก อาหาระ ๖. ฤด ๗. อรยาบถ

ซงสามารถอธบาย เปนลาดบดงตอไปน

๑) อาวาส (เสนาสนะ) อาวาส หมายถง ทอยทพกอาศยและสถานทปฏบต ม ๒ อยาง ไดแก อาวาสสปปายะ คอ ทอย ทอาศยและสถานททไมเหมาะสมแกการปฏบตและอาวาสสปปายะ คอ ทอยทอาศยและสถานททเหมาะสมแกการปฏบต ผปฏบตควรเลอกอยในอาวาสสปปายะในคมภรปกรณวเสสวสทธมรรค กลาวอธบายไววา เมอโยคาวจรนนอยในอาวาสใดนมตทยงไมเกดขน ทเกดขนแลวกเสอมหายไป สตทไมตงมนกไมตงมนและจตทยงไมเปนสมาธกไมเปนสมาธ อาวาสนนบเปน อสปปายะ สวนเมอเธออยในอาวาสใด นมตเกดและภาวะดวย สตกตงมน จตกเปนสมาธ ดจพระปธานยตสสเถระผอย ณ ราคบรรพต อาวาสนนบ เปน สปปายะ เพราะเหตนนในวหารใด อาวาสทอยมหลายแหงโยคาวจรพงลอยอยในอาวาสเหลานนเพราะความทมอาวาสเปนสปปายะแท ๆ ภกษ ๕๐๐ รป ผอยในถาจฬนาคในตมพปณณทวป ถอเอากมมฏฐานบาเพญอยในถาจฬนาคนนไดบรรลพระอรหตในถาจฬนาคนนมประมาณมได แมในอาวาสสปปายะแหงอน ๆ เชน จตตลบรรพตวหาร กเชนกน๒๘

ในกมมฏฐานคหณนเทศตอนแกสมาธภาวนา แสดงไววา “อนโยคาวจรผละวหารอนไมเหมาะสมแกการบาเพญสมาธเสยแลว พานกอยในวหารทเหมาะสม”๒๙ เปนการกลาวใหโยคาวจรรจกหลกเลยงอาวาสสปปายะแลวเลอกอาวาสสปปายะเพอประโยชนแกการบาเพญสมาธของตน ไดกลาวแนวทางการปฏบตไวในคมภรปกรณวเสสวสทธมรรค ไววา

“เมอโยคาวจรผใดอยในวหารเดยวกนกบพระอาจารยมความผาสก โยคาวจรนนเมอจะชาระกมมฏฐานกพงอยในวหารนนนนแหละ ถาเมออยในวหารนนไมมความผาสกไซร วหารอนใดเปนสปปายะมอยในทไกลแตวหารของพระอาจารย ประมาณคาวตหนงหรอกงโยชน หรอแมประมาณหลงลมในขอกมมฏฐานทตรงไหนกด จะไดลกขนทาวตรในวหารทตนอยแตเชาแลวออกเดนเทยวบณฑบาตฉนในระหวางทาง ยงไมทนเหนอยกอาจมาถงทอย ของตนไดสวนโยคาวจรผใดไมไดทผาสกในแมทไกลตงโยชน โยคาวจรนนพงตดขออนเปนขอดเปนปมทงปวง

                                                            ๒๘มหามกฏราชวทยาลย, วสทธมรรคแปล ภาค ๑ ตอน ๒, (กรงเทพมหานคร: มหามกฏราช

วทยาลย), หนา ๑๐๑. ๒๙เรองเดยวกน, หนา ๗๘.

๒๖

ของกมมฏฐานเสยใหได ทากมมฏฐานทเนองดวยความนกหนวงใหหมดจดด แลวไปใหไกลกวานน กไดละวหารอนไมเหมาะแกการบาเพญสมาธเสย แลวพานกอยในวหารทเหมาะสมเถด”๓๐

ในคมภรปกรณวเสสวสทธมรรค กลาววหารทประกอบดวยโทษ ๑๘ ประการ อยางใดอยางหนง ชอวาวหารไมเหมาะสม มพระบาล วา มหาวาส นวาวาส ชราวาส ปนถน โสณฑ ปณณญจ ปปผญจ ผล ปฏฐตเมว จ นคร ทารนา เขตต วสภาเคน ปฏฏน ปจจนตสมาสปปาย ยตถ มตโต น ลพภต อฏฐารเสตาน ฐานาน อต วญญาย ปณฑโต อารกา ปรวชเชยย มคค ปฏภย ยถาต๓๑

มความหมายดงตอไปน

๑. มหนตตต ความเปนวหารใหญ ๒. นวตต ความเปนวหารใหญ (ยงไมแลวด) ๓. ชณณกตต ความเปนวหารเกา (ทรดโทรมแลว) ๔. ปนถสนนสสตตต ความเปนวหารตดทางเดน ๕. โสณฑ วหารมตระพงนา ๖. ปณณ วหารมใบไม (ทเปนผก) ๗. ปปผ วหารมไมดอก ๘. ผล วหารมไมผล ๙. ปฏฐนยตา ความเปนวหารทคนทงหลายมงมน ๑๐. นครสนนสสตตา ความเปนวหารตดเมอง ๑๑. ทารสนนสสตตา ความเปนวหารตอดปาไม ๑๒. เขตตสนนสสตตา ความเปนวหารตดทนา (ของชาวบาน) ๑๓. วสภาคาน ปคคบาน อตถตา ความเปนวหารมบคคลผเปนวสภาคกนอย ๑๔. ปฏฏนสนนสสตตา ความเปนวหารตดทา ๑๕. ปจจนตสนนสสตตา ความเปนวหารตดปลายแดน ๑๖. รชชสมนตรสนนสสตตา ความเปนวหารตดทระหวางพรมแดน ๑๗. อสปปายตา ความเปนวหารไมเปนสปปายะ

                                                            ๓๐เรองเดยวกน, หนา ๗๘- ๗๙. ๓๑วสทธ. ๑/๑๑๘.

๒๗

๑๘. กลยาณมตตาน อลาโภ วหารทกลยาณมตรไมได๓๒

สวนวหารทชอวา วหารเหมาะสม ทควรตอการเขาปฏบตธรรม ประกอบดวยคณสมบต ๕ ประการ คณสมบตเหลาน คอ

๑. นาตทร โหต นาจจาสนน คมนาคมนสมปนนฯ เสนาสนะในศาสนานเปนทไมไกลนก ไมใกลนก ไปมาสะดวก

๒. ทวา อปโปกณณ รตต อปปสทท อปปนคโฆสฯ กลางวนไมพลกพลาน กลางคนไมมเสยงอกทก

๓. อปปฑสมก สวาตตกสร สปสมผสส โหตฯ ปราศจากสมผสแหลงเหลอบ นง ลม แดด และสตวเลอยคลาน

๔. ตสม โข ปน เสนาสเน วหรนตสส อปกสเรเนว อปปชชนต จวรปณฑปาตเสนาสนค ลานปจจยเภสชชปรกขารา ฯ ภกษพานกอยในเสนาสนะนน จวร บณฑบาต เสนาสนะ และคลานปจจยเภสชบรขารทงหลาย ยอมเกดขนโดยไมฝดเคองเลย

๕. ตสม โข ปน เสนาสเน เถรา ภกข วหรนต พหสสตา อาคตาคมา ธมมธรา วนยธรา มาตกาธรา เต กาเลน กาล อปสงกมตวา ปรปณหต ‘อท ภนเต กถ อมสส โก อตโถตอสส เต อายสมนโต อววฏ เจว ววรนต อนตตานกตญจ อตตานกโรนต อเนกวหเตส จกงขฏฐานเยส ธมเมส กงข ปฏวโนเทนตฯ๓๓

ภกษทงหลายเปนเถระ เปนพหสต คลองอาคม ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา ยอมอยในเสนาสนะนน ภกษเขาไปหาพระเถระเหลานนตามกาลอนสมควร ไดสอบถามขอธรรมขออรรถวา “ทานเจาขา บทนเปนอยางไร” ทานเหลานนยอมจะเปดขอทยงไมไดเปด ทาใหตนขอทยงมไดทาใหตนและบรรเทาความสงสยในธรรมทงหลายอนนาจะสงสยไดหลาย ๆ อยาง๓๔

๒) โคจร หรอโคจรคาม หมายถง หมบานหรอทองถนทหาอาหาร ทเทยวไปเพอเขาไปบณฑบาต ม ๒ อยาง ไดแก โคจรอสปปายะ คอ หมบานหรอทองถนทไมเหมาะสมเพอเขาไปบณฑบาต และโคจรสปปายะ คอ หมบานหรอทองถนทเหมาะสมเพอเขาไปบณฑบาต โยคาวจรพงเลอกโคจร-คามสปปายะ

                                                            ๓๒มหามกฏราชวทยาลย, วสทธมรรคแปล ภาค ๓ ตอน ๒, (กรงเทพมหานคร: มหามกฏราช

วทยาลย), หนา ๗๘ – ๗๙.. ๓๓วสทธ. ๑/ ๑๑๙. ๓๔มหามกฏราชวทยาลย, วสทธมรรคแปล ภาค ๓ ตอน ๒, หนา ๒๑๑ – ๒๑๒.

๒๘

ในคมภรปกรณวเสสวสทธมรรค กลาวอธบายไววา หมบานหรอทองถนสาหรบไปบณฑบาตแหงใด มอยในทไมไกลนก ไมใกลนกในระยะประมาณโกสะกง ประมาณ ๑,๐๐๐ ชวคนธน หรอ ๒ กโลเมตร เปนเสนาสนะอยทางทศเหนอหรอทศใต เปนทมภกขาสมบรณหางายหมบานนนนบเปนสปปายะ ถามลกษณะกนขามนบเปน อสปปายะ๓๕ ทวาอสปปายะนนนาจะถอเอาดวยสาเหต คอ ๑. ไกลและการคมนาคมไปมาไมสะดวก ๒. เวลาบณฑบาตไปหรอกลบโดนแสงอาทตยขนสองหนา และ ๓. บณฑบาตไมพอแกการฉน

๓) ภสสะ (การพดคย)

ภสสะ หมายถง การพดคย หรอถอยคา ม ๒ อยาง ไดแก ภสสะอสปปายะ คอการพดคย หรอถอยคาทไมเหมาะสมในระหวางปฏบตและภสสะสปปายะ คอการพดคย หรอถอยคาทเหมาะสมในระหวางการปฏบต โยคาวจรพงปฏบตตนเพอสารวจอนทรยพดนอยในระหวางการปฏบตธรรม เพอสารวมสมาธและปฏภาคนมตในวปสสนานย เลม ๑ แสดงอธบายการสารวมสตไววา ในระหวางการปฏบตธรรมศลตองบรสทธ บคคลพงยงกศลจตอยเสมอในขณะประจบกบอารมณ ๖๓๖

ในคมภรปกรณวเสสวสทธมรรค กกลาวอธบายไววา การใชสตสารวมอนทรยเพอไมใหเกดกเลสในขณะทวญญาณ ๖ รบรอารมณ ๖ เพอกาวหนาในการปฏบตธรรม ดงนน การสารวมวาจาพดนอย ไมกลาวตรจฉานกถา ๓๒ อนเปนเรองขดมรรคผลเปนไปเพออนตรธานเสยแหงนมตของผปฏบต หรอวคคาหกกถา ทเปนถอยคาทแกงแยงกนทาลายความดงามและความเจรญของตน พรอมทงทาลายความสามคคจองหมคณะอกดวย ชอวา อสปายะ แม กถาวตถ ๑๐ ซงเปนถอยคาทไมขดกนกบมรรค ผล นพพาน ชอวา ภสสสปปายะ กควรกลาวพอประมาณ เพอสารวมสมาธและปฏภาคนมต๓๗ ทงตรจฉานกถา ๓๒ วคคาหกกถา และกถาวตถ ๑๐ มปรากฏในคมภรพระพทธศาสนา

ตรจฉานกถา ๓๒ คอ เรองขดมรรคผล เปนไปเพออนตรธานเสยแหงนมตของผปฏบต ไดแก

๑. ราชกถา กลาวถงพระยามหากษตรย ๒. โจรกถา กลาวถงโจร ๓. มหามตตกถา กลาวถงมหาอามาตย

                                                            ๓๕เรองเดยวกน, หนา ๑๐๒. ๓๖พระโสภณมหาเถระ อครมหาบณฑต (มหาสสยาดอ), วปสสนานย เลม ๑, พระพรหมโมล (สมศกด

อปสโม), ตรวจชาระ, พระคมธสาราภวงศ, เรยบเรยง, (กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากด ซเอไอเซนเตอร, ๒๕๔๘), หนา ๒๐ – ๒๑.

๓๗มหามกฏราชวทยาลย, วสทธมรรคแปล ภาค ๓ ตอน ๒, หนา ๑๐๒.

๒๙

๔. เสนากถา กลาวถงเสนา ๕. ภยกถา กลาวถงภยอนตราย ๖. ยทธกถา กลาวถงการสงคราม ๗. อนนกถา กลาวถงขาว ๘. ปานกถา กลาวถงนา ๙. วตถกถา กลาวถงผานงผาหม ๑๐. สยนกถา กลาวถงทหลบทนอน ๑๑. มาลากถา กลาวถงดอกไมสรรพตาง ๆ ๑๒. คนธกาถา กลาวถงเครองหอมเครองลบไลชโลมทา ๑๓. ญาตกถา กลาวถงญาตแหงตน ๑๔. ยานกถา กลาวถงยวดยานคานหามชางมารถเกวยนมประเภทตาง ๑๕. คามกถา กลาวถงบานวาบานตาบล ๑๖. นคมกถาม กลาวถงนคม ๑๗. ชนปทกถา กลาวถงชนบท ๑๘. นครกถา กลาวถงเมองใหญ ๑๙. อตถกถา กลาวถงผหญง ๒๐. ปรสกถา กลาวถงผชาย ๒๑. สรกถา กลาวถงคนกลา ๆ ชางกลาเสอกลา ศกสงคราม ๒๒. วสขากถา กลาวถงตรอกนอยตรอกใหญถนนหนทาง ๒๓. กมภทาสกถา กลาวถงกมภทาสทตกนา ๒๔. ปพพเปตกถา กลาวถงญาตทลวงไปแลวแตกอน ๆ ๒๕. นานตตกถา กลาวถงเรองตาง ๆ แตบรรดาทหาประโยชนมได ๒๖. โลกกขายกกถา กลาวถงลทธโกหก อนพาลในโลกเจรจากน ๒๗. สมททกขายกกถา กลาวถงมหาสมทร สาคร ทะเล ๒๘. อตภวาภวกถา กลาวถงภวและอภวม ๖ ประการ คอ กลาวสสสตทฏฐ กลาว

อทเฉททฏฐกลาวถงเจรญในสมบต กลาวถงเสอมจากสมบต กลาวสรรเสรญความสขในเสพยกาย กลาวถงอตตกมลถานโยคประกอบความเพยรใหลาบากกายเปนฝายปฏบตแหงเดยรถย

๒๙. อรญญกถา กลาวถงปา ๓๐. ปพพกถา กลาวถงภเขา ๓๑. นทกถา กลาวถงแมนา ๓๒. ทปกถา กลาวถงเกาะตาง ๆ๓๘

                                                            ๓๘อง.ทสก. (ไทย) ๒๔/๖๙/๑๕๑-๑๕๒, ท.ส.อ. ๑๗/๘๔, ส.มหา. (ไทย) ๑๙/๑,๐๗๙/๕๘๙.

๓๐

วคคาหกถา คอ ถอยคาทแกงแยงกน ทาลายความดงามและความเจรญของตน พรอมทงทาลายความสามคคของหมคณะอกดวย ไดแก

๑. น ตว อม ธมมวนย อาชานสสต ทานไมรธรรมวนย ๒. อห อม ธมมวนย อาชานาม ขาพเจารธรรมวนย ๓. ก ตว อม ธมมวนย อาชานสสส ทานจะรไดอยางไร ๔. มจฉาปฏปนโน ตวมส ทานเปนผปฏบตผด ๕. อหมสม สมมาปฏปนโน สวนขาพเจาปฏบตถก จงรได ๖. สหต เม คาพดของขาพเจาตรงกนในเบองตนและเบองปลาย จงมประโยชน ๗. อสหต เต ของทานไมตรงกนในเบองตนและเบองปลาย จงไมมประโยชน ๘. ปเรวจนย ปจฉา อวจ คาทควรกลาวกอน ทานกลวกลาวทหลง ๙. ปจฉาวจนย ปเร อวจ แตคาทควรกลาวทหลง ทานกลบกลาวกอน ๑๐. อธจณณนเต วปราวตต คาพดของขาพเจาเพยงคาเดยวสามารถทาลาย คาพดของทาน ๑๑. อาโรปโต เต วาโท ขาพเจาจบผดความเหนของทานแลว ๑๒. นคคหโต ตวมส ทานจงถกขาพเจาขมไว ๑๓. จร วาทปโทกฬขาย ทานจงพยายามแสวงหาความรจากสานกตาง ๆ มาปลดเปลอง แกไขคาพดของทานทถกขาพเจาขม ไวนดวย ๑๔. นพเพเฐห วา สเจ ปโหส ถาทานยงเชอในความสามารถของทาน กจงแกไขมา๓๙

๔) บคคล บคคลหมายถง บคคลทอยรวมกนหรอมการสนทนาปราศรยกน ม ๒ อยาง ไดแก ปคคลอสปปายะ คอ บคคลทไมสมควรเขาไปสนทนาปราศรยในขณะกาลงปฏบตดวย และ ปคคลสปปายะ คอ บคคลทสมควรเขาไปสนทนาปราศรยในขณะกาลงปฏบต โยคาจรพงเลอกคบปคคลสปปายะเพอความมนแหงจตของตนในขณะกาลงปฏบต

๕) โภชนะ โภชนะ หมายถง อาหารและเครองบรโภค ในระหวางกาลงปฏบตธรรม ม ๒ อยาง ไดแก โภชนอสปปายะ คอ อาหารและเครองบรโภคทเปนทไมถกใจไมพอใจ ไมถกกบรางกายไมเกอกลสขภาพ ฉนยาก ไมสมควรแกการบรโภคของโยคาวจร และโภชนสปปายะ คออาหารและเครองบรโภคทถกใจพอใจ ถกกบรางกาย เกอกลตอสขภาพ ฉนไมยาก เปนทสมควรแกการบรโภชนของโยคาวจร เพราะมสวนชวยสงเสรมสนบสนนหรอบนทอนสภาพจตใจ

                                                            ๓๙ท.ส. (ไทย) ๙/๑๘/๗, ส.มหา (ไทย) ๑๙/๑๐๘๐/๕๘๙-๕๙๐, ท.ส.อ. ๑๗/๘๔.

๓๑

๖) ฤด ฤด หมายถง ดนฟาอากาศธรรมชาตแวดลอม ม 2 อยางไดแก อตอสปปายะ คอ สภาวะดนฟาอาการธรรมชาตแวดลอมทไมเหมาสม เชน หนาวเกนไป รอนเกนไป เปนตนและอตสปปายะ คอ สภาวะดนฟาอากาศธรรมชาตแวดลอมทเหมาะสมเชน ไมหนาวเกนไป ไมรอนเกนไป เปนตน โยคาวจรพงเลอกอยในธรรมชาตดนฟาอากาศททาใหจตใจของตนแจมใสมนคงเอออานวยแกการปฏบตธรรมของตน

๗) อรยาบถ อรยาบถหมายถง อาการหรอการเคลอนไหวอยในกรยาทาทางอยางใดอยางหนงม ๒ อยาง ไดแก อรยาปถอสปปายะ คอ อาการหรอการเคลอนไหวในกรยาทาทางทปฏบตแลวไมถกใจมการเคลอนไหวทไมพอด และอรยาปถสปปายะ คอ อาการหรอการเคลอนไหวในกรยาทาทางทปฏบตแลวถกใจจนมการเคลอนไหวทพอด โยคสวจรพงเลอกอยในอรยาบถทเกดความสบายกายสบายใจ นวรณจะไดไมเกด๔๐

โครงสรางโมเดลตามทฤษฏเกยวกบหลกสปปายะ ๗ ซงนามาพฒนาในดานสขภาวะองครวมผสงอายตามหลกไตรสกขา ศล สมาธ ปญญา ดงรปภาพท ๒.๑

                                                            ๔๐อง.ตก.อ. (ไทย) ๒/๑๐๒/๒๕.

๓๒

ปญญา

การพฒนาสขภาวะ องครวมตามหลกสปปายะ ๗

โครงสรางโมเดลตามทฤษฏเกยวกบหลกสปปายะ ๗ ซงนามาพฒนาในดานสขภาวะองครวมผสงอายตามหลกไตรสกขา ศล สมาธ ปญญา พบวา จดเรมตนการพฒนาสขภาวะองครวมจะตองเรมจากการมสถานทเหมาะสมแกการบาเพญธรรม และสถานทนนจะเปนสถานทสะดวกงายตอการตดตอสอสาร มถนนหนทางสามารถผอนคลายอรยาบถ และการไดฟงธรรมจากครบาอาจารย ไดสนทนาธรรมตางๆ เรยกวาศล ขนทสองการพฒนาสขภาวะองครวม คอ ปคคลสปปายะ บคคลทอยรวมกนในการปฏบตธรรม จะเปนบคคลทมความตงมนในศลธรรม มความสนโดษ มกนอย และนาไปสหนทางทด พรอมกนนนจะตองมอาหารทเปนพละกาลงในการเจรญสต สมาธในการปฏบตธรรม เรยกวา สมาธ และขนทสามการพฒนาสขภาวะองครวม คอ มอากาศทสะอาดบรสทธมความเปนธรรมชาต ทเหมาะสมกบการปฏบตธรรม และไดเกดปญญาในการบรหารกจกรรมดานอรยาบถทง ๔ คอ ยน เดน นง นอน ทาใหจตใจสงบสามารถพบกบความสขทแทจรงอยางสมบรณ เรยกวาปญญา

อาวาสสปปายะ สถานทเหมาะสมเกยวกบการปฏบตธรรม

โครจรสปปายะ สถานทมทางเดนสะดวก

อรยาปถสปปายะ การดาเนนชวต

อตสปปายะ อากาศทสบาย

โภชนสปปายะ อาหารทบรโภค

ปคคลสปปายะ บคคลทอยรวมกน

ภสสสปปายะ การสนทนาธรรม การฟงธรรม

สมาธ 

ศล 

๓๓

๒.๓ แนวคดเกยวกบหลกพทธจตวทยา

๒.๓.๑ ความหมายของพทธจตวทยา

จตวทยานน มรากศพทมาจากคาวา Psyche หมายถง วญญาณ (Soul) และ Logos หมายถง “พด”หรอ “กลาว” ถอเปนศาสตรทวาดวยเรองวญญาณ แตความหมายนไดถกปฏเสธ เพราะวญญาณนนมความหมายคลมเครอมาก ไดมการถกเถยงมากเกยวกบสภาวะในรางกาย เปนตน คานยามนเรมจะเปลยนไปเปน จตศาสตร แตเปนสงทยากและใหความหมายของคาวา “ยากทจะศกษาได เพราะจตนนเปนกระบวนการทตอเนอง แตลกษณะเฉพาะบางอยางกยงคนหาสาเหตไมไดในคนวกลจรต หรอในเวลานอนหลบ หรอการทจะรจตของสตว ตอมานกจตวทยา ไดใหความหมายใหมวา จตวทยาเปนศาสตรทวาดวยเรอง จต แตถกปฏเสธไปเสยอก เพราะจตมทงจตสานก จตใตสานก และจตไรสานก

คณาจารยมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย๔๑ ไดนยามความหมายพทธจตวทยา หมายถง ความเขาใจเบองตนในหลกความเปนจรงทกลางตามธรรมชาต ไดแกชวตและความเปนไปของชวต ระบบพฒนามนษยดวยไตรสกขา สาระสาคญของพทธจรยาในเรองจตและกรรม ศกษาหลกปฏบตธรรมเพอการดารงชวตทเปนสขและสงบเยน ซงเปนการเรยนรในการพฒนาตนเองตามแนวพทธจตวทยาในการเรยนรแหงความสขปฏบตตนสการพฒนาตนทยงยน

ภานวงโส๔๒ ไดนยามความหมาย พทธจตวทยา หมายถง การศกษาวเคราะหจตซงมความสมพนธกบปญหา คอความทกขทเกดขน เพอใหเขาใจกบสภาพทจรงของชวต การทคนเราเขาถงสาเหตของปญหา เขาใจถงเปาหมายทแทจรงของชวต รวธการและรวธการปฏบตเพอเผชญกบปญหา ความทกขทเกดขน อยางมนคงตามแนวพทธ

พทธจตวทยาในความหมายกวาง หมายถง พฤตกรรมของแตละบคคล ซงเปนผลมาจากการปรบตวกบสงแวดลอม ในความหมายดงกลาว พฤตกรรม หมายถง การแสดงออกซงกรยาอาการตางๆ เชน การยน นง นอน กน ดม ทา พด คด หวเราะและรองไห เปนตน คาวา แตละบคคล นน หมายถงสงมชวต ไดแกสรรพสตวตางๆทอาศยอยบนโลกเดยวกน ในความหมายสนๆ จตวทยา คอ วชาทศกษาเกยวกบพฤตกรรมของมนษยและสตว

                                                            ๔๑คณาจารยมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, หลกสตรพทธศาสตรบณฑต, (กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๐), หนา ๑. (คาอธบายรายวชา) ๔๒ภาณวงโส, เกดกวาฟรอยดจะจนตนาการ, (กรงเพทมหานคร : เคลดไทย, ๒๕๔๙), หนา ๔๓.

๓๔

ในปจจบน จตวทยามความหมายเปนทยอมรบกนวา เปนศาสตรทศกษาพฤตกรรมกระบวนการงานทางจต ดานระเบยบวธทางวทยาศาสตร (The Scientific Study of Behavior and Mental Process)๔๓ จตวทยาแนวพทธ คอการนาศาสตรทศกษาถงจตใจ และกระบวนการทางจตใจคอจตวทยา มาอธบายกระบวนการทเกดขนของความทกข และวธการดบความทกข อนเปนสาระแนวทางทสาคญของหลกการทางพระพทธศาสนา๔๔

ดงนน พทธจตวทยา จงหมายถง กระบวนการศกษาทางจตและพฤตกรรมทเกดขนของมนษย ใหมความสมพนธกนกบความทกขทเกดขน อนเปนสภาพจรงของชวต การทเขาใจกบปญหาทเกดขนกบชวต เขาใจเปาหมายทแทจรงของชวต และมแนวทางการปฏบตใหพนจากความทกขทเกดขน ทาใหจตใจแขงแรงในชวต

๒.๓.๒ ทฤษฎพทธจตวทยา

การเขามาของจตวทยาตะวนตกในประเทศไทยนน เรมจากภายหลงสงครามโลกครงท ๒ เมอประเทศไทยรบเอาอารยธรรมตะวนตก และไดจดการศกษาแบบตะวนตก เรมเหนความสาคญของการศกษาทางดานจตวทยา เชน พระยาเมธาธบด, อาจารยเออม องควาณชย, หมอมหลวงตย ชมสา เปนตน และมการตพมพตาราจตวทยา เมอป ๒๔๔๙ มการพฒนาการศกษาคนควาเปนลาดบ จดการศกษาทงในระดบปรญญาตร ปรญญาโท และปรญญาเอก มการศกษาคนควาวจยกนอยางจรงจง จนเปนทรจกกน มแขนงการศกษาหลายแขนง เชน จตวทยาพฒนาการ จตวทยาสงคม และจตวทยาการศกษา เปนตน

คาวา ระบบนน ตรงกบภาษาองกฤษวา System ซงมาจากภาษาละตนวา Systema คอชดของสงทมปฏสมพนธกน หรอการพงพาซงกนและกนของสงทมการดารงทอสระทไดถกรวบรวมในรปแบบบรณาการทงหมด ในความหมาย หมายถง ชด (Set) ของสวนประกอบ (Element) ทมลกษณะสมพนธกนโดยการรวมกนเปนกลม (Input) กระบวนการ (Process) และการผลต (Output) จดเนนของระบบ จะเนนไปทกระบวนการ หมายถง ขนตอนการปฏบตงานการกาหนดอยางชดเจนวา จะทาอยางไรบางเพอใหไดผลทตองการ ขนตอนการปฏบตงานจะตองใหทราบโดยทวกน ไมวาจะเปนรปแบบของเอกสาร หรออเลกทรอนกส พจนานกรมหรอโดยวธอน ฉบบราชบณฑตยสถาน ไดใหความหมายวา ระบบ คอ ระเบยบทานองลาดบชนทรวมสวนตางเขาดวยกน เชน ระบบใบไม คอ

                                                            ๔๓จราภา เตงไตรรตน และคณะ, จตวทยาทวไป, (กรงเทพมหานคร :มหาวทยาลยธรรมศาสตร,

๒๕๕๒), หนา ๕. ๔๔ยงยทธ วงศภรมยศานต, คมอการพฒนาตนเองแนวพทธสาหรบผใหการปรกษา, ฉบบท ๒,

(นนทบร: กรมสขภาพจต, ๒๕๕๗), หนา ๙.

๓๕

ใบไมทหลนลงมาซอนกน ในการศกษาพทธจตวทยานน ไดถอเอาองคประกอบของระบบเปนแนวทางในการศกษา

พทธจตวทยา คอ การกาหนดวตถประสงค ขอบเขตเนอหา สมมตฐาน สาขาพฒนาการของการศกษา พทธจตวทยา คาสอนแมบท การศกษาจากวรรณคด การศกษาพทธจตวทยาจากพทธสาวก สาระพทธจตวทยา การพฒนาจตและจตวทยาประยกต ในลกษณะบรณาการอยางสมพนธกน ตงวตถประสงคเปนตนไปจนนสตมจตสาธารณะ มเมตตา ปรารถนาดตอกนตามสงคหวตถ ๔๔๕ “โลกถกจตนาไป ถกจตผลกไสไป จตเปนธรรมอยางหนงทโลกทงหมดตกอยในอานาจ”๔๖ เพราะจตเปนตนกาเนดของการประพฤตปฏบตทางการ วาจา ใจ ดงคาทวา “ธรรมทงหลาย มใจเปนหวหนา มใจเปนใหญ สาเรจไดดวยใจ ถามคนใจชว กจะพดชวตามไปดวย ทงทางกาย วาจา และใจ เหมอนลอทหมน ไปตามรอยโคทลากเกวยน”๔๗

๒.๓.๓ แนวคดพทธจตวทยาการพฒนาสขภาวะทางจต

หลกการทางจตวทยาตะวนตก ทนามาใชในการวจยครงน คองานวจยสขภาวะทางจต ของ Ryff และ Keyes เสนอวาเปนลกษณะเชงบวกทางจตใจทมความหลากหลายดานการเจรญ เตบโตและการพฒนาการของบคคลโดยมองคประกอบททาหนาทของจต ๖ มต สขภาวะทางจต หมายถง สภาวะทางจตใจของบคคลอนเปนภาวะทางจตทด มความสข มความพงพอใจในชวต ซงมความเกยวเนองกบการทบคคลมคณภาพชวตทด สามารถจดการกบความรสกทงทางบวกและทางลบไดอยางมประสทธภาพ มความสอดคลองกบความตองการและการสาเรจตามเปาหมาย มมมมองสภาพแวดลอม สถานการณ และประสบการณในแงทดมนกจตวทยาหลายคนทศกษาเกยวกบสขภาวะทางจต และไดแบงองคประกอบของสขภาวะทางจตไวแตกตางกน เชน Ryff (๑๙๘๙, ๑๙๙๕)๔๘ ไดพฒนาทฤษฎในการวดสขภาวะทางจตใน ๖ มต ซงรวมถงสขภาพทางจตในทางคลนก ทฤษฎพฒนาการชวต และทฤษฎทางจตวทยา สงเคราะหอออกมาไดดงน

๑) ความเปนตวของตวเอง (Personal Growth)- ความสามารถในการตดสนใจสงตาง ๆ ดวยตนเองอยางเปนอสระ สามารถเลอกสงทเหมาะสมทสดใหกบตนเองได ฝนแรงกดดนทางสงคมในเรองการคดหรอการกระทาได และประเมนตนเองตามมาตรฐานของตนเอง

                                                            ๔๕พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร, (กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา,

๒๕๕๔), หนา ๒๖๘. ๔๖ส.ส. (ไทย) ๑๕/๖๒/๗๓. ๔๗ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑/๒๓. ๔๘Gavol D. Ryff and Gorey LM Keyes. Stvuctue of Psychogicat Well-bery primavg

factovs, 1995.

๓๖

๒. ความสามารถในการจดการสภาพแวดลอม (Posituy Relatieny wit othy)– ความ สามารถในการจดการกบสถานกาและสภาพแวดลอมใหสอดคลองกบความตองการของตนเองได สามารถใชโอกาสรอบตวไดอยางมประสทธภาพ

๓. การมความงอกงามในตน (Selg Acceptarce) – ความรสกวาตนเตบโตและมการพฒนาทงรางกายและจตใจอยางตอเนอง พรอมเปดรบประสบการณใหม ตระหนกรถงศกยภาพของตนเอง และมองเหนโอกาสแหงการปรบปรงพฤตกรรมของตนตลอดเวลา

๔. การมสมพนธภาพทดกบบคคลอน (Envirometal Mastevy) - การมความสมพนธทมคณภาพกบบคคลอน เขาในลกษณะการใหและรบในสมพนธภาพของมนษย มความรกและมมตรภาพทดแกผอน

๕. การมเปาหมายในชวต (Purpose in Life)- การมเปาหมายในชวตและมความมงมนทจะไปถงเปาหมาย รสกถงความหมายของชวตในปจจบนและชวตทผานมาในอดต

๖. การยอมรบในตนเอง (Autonomy)-การพงพอใจในตนเอง มทศนคตทดตอตวเองทงในอดตและปจจบน มองตวเองในทางบวก สามารถยอมรบกบตวเองทงในดานดและดานทไมด

๒.๔ แนวคดเกยวกบสขภาวะผสงวย

๒.๔.๑ ความหมายคาวาสขภาวะ

ในพระไตรปฎก ไดกลาวถง คาวา “สขภาพ” ภาวการณมสขภาพกายด มอย ๒ คา คอ คาวา “อปปาพาโธ” มความเจบปวยนอย หรอ “อปปาตงโก”๔๙ มโรคนอย เชน “ภกษ ในธรรมวนยน เปนผมอาพาธนอย มโรคเบาบาง”๕๐ “บคคลในโลกน..เปนผไมเบยดเบยนสตว กลบมาเกดเปนมนษยในทใดๆ เขากจะเปนผมโรคนอย” “ภกษทงหลายองคของภกษ ผบาเพญเพยรม ๕ ประการ คอ หลงจากตายแลว ถาไมไปเกดในสคตสวรรคกลบมาเกดเปนมนษยในทใดๆ เขากจะเปนผมอาพาธนอย มโรคเบาบาง”๕๑

ภาวะมความสขทางกาย และสขภาพจตด ควบคกนไปเปน ความหมายทสมบรณสงสดในพระพทธศาสนา แมวาจะโรคทางกายเกดขน กสามารถพฒนาดานจตใจไวได เพราะมงใหความสาคญทางดานจตใจเปนพเศษ ตามพทธพจน “ใจเปนผนาสรรพสง”๕๒ พระพทธเจาตรสถงความสาคญของ

                                                            ๔๙ม.ม. (ไทย) ๑๓/๓๗๙/๔๖๔. ๕๐ท.ปา. (ไทย) ๑๑/๓๑๗/๓๐๖-๓๐๗. ๕๑อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/๕๓-๕๔/๙๒-๙๓. ๕๒ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑/๒๓.

๓๗

การมสขภาพด ไมมโรคภยเบยดเบยนวา เปนชวงเวลาทเหมาะสมแกการบาเพญเพยรอยางยง๕๓ หากรางกายเจบปาวไมอาจเยยวยาไดแลว พระองคทรงมงเนนการเยยวยาทางดานจตใจเปนหลก ทศนะเรองความเจบปวยทพระพทธเจาทรงแสดงไวประการหนงวา “รางกายเปนรงแหงโรค”๕๔ ดงพทธพจนทวา ผทปราศจากโรคทางกายเปนเวลานานๆหรอไมมโรคทางกายปรากฏอยเลยนนพอหาได แตคนทไมมโรคทางใจแมเพยงชวขณะหนงนหายาก ยกเวนพระอรหนตผหมดกเลสแลวอยเทานน๕๕

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) ไดอธบายถงคาวา สขภาวะวา “สขภาวะ” หรอ “สขภาพ” เปนคาเดยวกนในภาษาไทย แตภาษาไทยแปลวา “ว” เปน “พ” เกดคาวา “สขภาพ” เมอความหมายของสขภาพคอสขภาพทางกาย จต สงคม และปญญา จงสอความหมายใกลความสข ภาวะทปลอดทกขเปนสข เปนภาวะทสมบรณ คาสมยใหมเรยกวา “องครวม” ความสขแนวพทธหรอสขภาพแนวพทธ การทาความเขาใจเบองตนเกยวกบ “สขภาวะ” หมายถง ความสขใด ๆ ทกตามพดขนมานน เราตรวจสอบไดวาเปนความสขทแทจรงหรอไม ถาไมมภาวะทวามาเหลาน กยงไมใชความสขทแทจรง ถาพดวาเปนความสข มนกเปนความสขทชวคราว ไมยงยน ยงขาด ยงพรอง๕๖

บรบรณ พรพบลย ไดอธบายถงสขภาวะ หมายถง การดารงชพของบคคลอยางมสขทงกาย และจต กลาวไดวา มใชเพยงแตไมมโรคภยไขเจบ รวมไปถงการมสขภาพชวตทมรางกายแขงแรง จตแขงแรง มความสขอยในสงคม โลกในปจจบน ซงมการเปลยนแปลงตาง ๆ เกดขนอยางรวดเรว บางอยางเกดขนกอใหเกดความปญหาในดานสขภาพ การเปลยนแปลงทเกยวกบอาหาร วถชวต คานยม และวฒนธรรมทเปลยนไปอยางลวนแลวมแตปญหาสขภาพ ซงตองการความรวมมอรวมใจจากหลายหนวยงานชวยในการเสรมสรางสขภาพใหกบสงคมตอไป๕๗

เสาวนย ฤด ไดอธบายถง สขภาวะ หมายถง เปนการดแลรกษา การปองกน และการเยยวยา ทงทางดานรางกาย สงคม และจตใจ มนษยทกคนจาตองปฏบตประยกตใชหลกธรรมเพอเปนสวนหนงของการดแล การปองกน และการเยยวยา ชวต โดยเฉพาะทางดานจตใจ การสงเสรมกาลงใจ๕๘

                                                            ๕๓อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/๕๓-๕๔/๙๒-๙๓. ๕๔ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๑๔๘/.๗๘. ๕๕อง.จตกก. (ไทย) ๒๑/๑๕๗/๒๑๗. ๕๖พระพรหมคณาภรณ.(ป.อ.ปยตโต), สขภาวะองครวมแนวพทธ, (นครปฐม: วดญาณเวศกวน,

๒๕๕๗), หนา ๖-๙. ๕๗บรบรณ พรพบลย, โลกชราและการเตรยมตวเพอเปนสข, (เชยงใหม: พระสงหการพมพ, ๒๕๒๘),

หนา ๑๑๒ – ๑๑๓. ๕๘เสาวนย ฤด, “สขภาวะองครวมแนวพทธ : กรณศกษาผปวยโรคเบาหวานโรงพยาบาลราชวถ”,

วทยานพนธพทธศาสนามหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๔), หนา ๑๒.

๓๘

คณะกรรมการอานวยการจดทาแผนพฒนาสขภาพแหงชาต๕๙ ไดอธบายถงสขภาวะ หมายถง สขภาพหรอสขภาวะ เปนแนวคดทมงเนนการเสรางสขภาพมากกวาการซอมสขภาพโดยนยามวา “สขภาพ” คอสขภาวะทสมบรณทงทางกาย ทางใจ ทางสงคม และทางจตวญญาณทเชอมโยงสมพนธกนอยางเปนบรณาการ

พระอทฤษ โชตญาโณ๖๐ (ทว) ไดอธบายสรป สขภาวะ มองคประกอบ ๔ สวน คอ

๑. สขภาพกาย หมายถง สภาพทดของรางกาย กลาวคอ อวยวะตาง ๆ อยในสภาพทด มความแขงแรงสมบรณ ปราศจากโรคภยไขเจบ รางกายสามารถทางานไดตาปกต และมความสมพนธกบทกสวนเปนอยางด และกอใหเกดประสทธภาพทดในการทางาน

๒. สขภาพจต หมายถง สภาพจตใจทสามารถควบคมอารมณไดมจตใจ เบกบานแจมใส มใหเกดความคบของใจหรอขดแยงในจตสามารถปรบตวเขากบสงคมและสงแวดลอมไดอยางมความสข สามารถควบคมอารมณไดเหมาะสมกบสถานการณตาง ๆ ซงผมสขภาพจตดยอมมผลมาจากสขภาพกายทดดวย

๓. สขภาพสงคม หมายถง บคคลทมสภาวะทางกายและจตใจทสขสมบรณมสภาพของความเปนอยหรอการดาเนนชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข สามารถปฏสมพนธและปรบตวใหอยสงคมไดเปนอยางดและมความสข

๔. สขภาพจตวญญาณ หมายถง สภาวะทดของปญญาทมความรทวรเทาทน และความเขาใจอยางแยกไดในเหตแหงความดความชวความมประโยชน มจตใจอนดงามและเออเพอเผอแผ

สรปไดวา สขภาวะ หมายถง การจดสขภาวะทางดานสขภาพและสงแวดลอมทเกดขน เพอใหผสงวยนนไดปรบเปลยนชวตไปสการมสขภาพทด สขภาพจตทด ทงนการปฏบตตนทดใหมความสมบรณทง ๔ ดาน คอ ดานรางกาย ดานจต ดานสงคม และดานปญญา ซงจะนาไปสการพฤตกรรมของผสงวยในการพบความสข ความมจตใจทดงามตอไป

                                                            ๕๙คณะกรรมการอานวยการจดทาแผนพฒนาสขภาพแหงชาต, กระทรงสาธารณสข, แผนพฒนา

สขภาพแหงชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๐ พ.ศ.๒๕๕๐-๒๕๕๔, (กรงเทพมหานคร: องคการสงเคราะหทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ, ๒๕๔๔), หนา ๓.

๖๐พระอกฤษ โชตญาโณ ทว), “รปแบบการเสรมสรางสขภาวะของผสงอายเพอความเปนอยทดตามหลกเศรษฐกจพอเพยงของจวหวดศรสะเกษ”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต , (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๑), หนา ๑๒.

๓๙

๒.๔.๒ สขภาวะองครวม

การทมสขภาวะทดสมบรณในการดาเนนชวตจะตองมพจาณาความพรอมทงดานสขภาพ ดานสขภาพจตใจ และการเสรมสรางใหมความสข พฒนาสขภาพอยางครบวงจร ทง ๔ ดาน คอดานกาย ดานจตใจ ดานสงคม และปญญา เปนตน

พระไพศาล วสาโล๖๑ ไดกลาวถง สขภาวะหรอความเปนปกตสข ในภาพรวมวาม ๔ ดาน ดงน

๑. สขภาวะทางกาย ไดแก การมสขภาพด ปลอดพนจากโรคภยไขเจบ ไมอดอยากหวโหยมปจจย ๔ เพยงพอตอสขภาพ อยในสภาพแวดลอมทเกอกลตอสขภาพ ปราศจากมลพษหรอมลภาวะมการเอาในใสดแลรางกาย รวมทงการบรโภคใชสอยในปจจย ๔ อยางถกตองและเหมาะสม

๒. สขภาวะทางสงคม ไดแก การทอยรวมกนกบผอนไดอยางกลมกลอ ราบรน และเปนสขประกอบไปดวยไมตรจต ปราศจากความราวฉาน มสวสดภาพในชวต มสทธเสรภาพทไดรบการคมครอง ไมเบยดเบยนซงกนและกน

๓. สภาวะทางจต ไดแก การทมจตใจทสดชน เบกบาน แจมใส สงบสข มความมนคงภายใน มรกาลงใจไมทอแท มจตใจทออนโอน มเมตตา กรณา และดาเนนชวตใหมความสข

๔. สขภาวะทางปญญาไดแก การทมความรและความคดทดงานและถกตอง มการดาเนนชวตไดอยางมความสข มความรสกนกคด และพจารณาดวยเหตผลสามารถแกไขปญญาได ใหสาเรจไดดวยปญญาดวยความสามารถของตนเองและเปนทพงของตนเองได

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต)๖๒ ไดกลาวถง สขภาวะองครวมแนวพทธ หมายถง การทมนษยมความสขดวยการเปนผมภาวตกาย ภาวตศล ภาวตจต และภาวตปญญา ซงเปนผทไดพฒนาอยางแทจรงนนเกดจากการดาเนนชวตของมนษยอยางมดลยภาพ ทาใหชวตมความบรณแบบ ๔ ประการ ประกอบดวย การพฒนากายทสมพนธกบสงแวดลอม การพฒนากายทสมพนธกบสงแวดลอมสงคม การพฒนาจต และการพฒนาปญญา และไดกลาวเพมวา สขภาวะองครวมแนวพทธ คอ องครวมแหงระบบความสมพนธของเหตปจจย โดยมองคประกอบทงหลายสมพนธซงกนและกน เรยกวา ภาวนา ๔ ประกอบดวย ดงน

                                                            ๖๑พระไพศาล วสาโล, สขแทดวยปญญา วถสสขภาวะทางปญญา, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร:

สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ สสส, ๒๕๕๒), หนา ๗-๙. ๖๒พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), บทนาสพทธธรรม: ชวตงาม สงคมด ธรรมชาตเปนรมณย,

(กรงเทพมหานคร: ผลธมม, ๒๕๔๙), หนา ๔๕.

๔๐

๑. ภายภาวนา (การพฒนากาย) เปนการพฒนาความสมพนธกบสงแวดลอมทางกายคอการมความสมพนธกบสงแวดลอมทางกายในทางทเกอกลและไดผลด โดยรจกอยดสขอยางเกอกลและไดผลด โดยรจกอยดมสขอยางเกอกลกบธรรมชาตและปฏบตตอสงทงหลายอยางมสต

๒. ศลภาวนา(การพฒนาศล) การพฒนาความสมพนธทางสงคม คอ การมความสมพนธ คอ การมความสมพนธทเกอกลกบสงแวดลอมทางสงคม มพฤตกรรมดงามในความสมพนธกบเพอมนษย โดยตงอยในวนยอยรวมกบผอนดวยด

๓. จตภาวนา (การพฒนาจต คอ การทาจตใจเจรญงอกงามขนในทางคณธรรม ความดงาม และความเบกบานผองใสสงบสข สมบรณดวยสขภาพจต มรนาใจ เมตตากรณา มทตา ศรทธา มความเคารพ เปนตน การทมความสมบรณดวยจตนนยอมสงผลใหจตใจมความแขงแรง มนคงขยนมนเพยร มความรบผดชอบ มสต มสมาธ และมความเสยสละ

๔. ปญญาภาวนา (การพฒนาปญญา) การฝกอบรมเจรญปญญา เสรมสรางความรความคดความเขาใจ ใหรจกคด รจกพจารณา รจกวนย รจกแกปญหา และรจกดาเนนการตาง ๆ ดวยปญญาอนบรสทธ มจตใจเปนอสระสขเกษมไรความทกข๖๓

ประเวศ วะส๖๔ ไดกลาวถงองคประกอบของสขภาวะ ใน ๔ มต ดงน

๑. สภาวะทางกาย หมายถง รางกายสมบรณแขงแรง คลองแคลว มกาลง ไมมโรค มสงแวดลอมทสงเสรมสขภาพ คาวา กาย ในทนรวมถงกายภาพดวย

๒. สขภาวะทางจต หมายถง จตใจทมความสข รนเรง มเมตตา มสต สมาธ ปญญา รวมถงการลดละความเหนแกตวลงไปดวย เพราะตาบใดทยงมอย คอสขภาวะของจตทไมสมบรณ

๓. สขาวะทางสงคม หมายถง การอยรวมกนในสงคมไดด มครอบครวทอบอน มชมชนและสงคมทแขงแรงรวมมอรวมใจกน มความเสมอภาค มความยตธรรม มกจกรรมทดทางสงคม มจตอาสา และมการแบงปน

๔. สขภาวะทางจตวญญาณ หมายถง สขภาวะจตทด มความเสยสละ มความเมตตากรณา จงมอสรภาพ มความสขประณต กอใหเกดความสขทางกาย ทางใจ และสงคมใหมความสงบสข

                                                            ๖๓พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), สขภาวะองครวมแนวพทธ, พมพครงท ๑๒, (กรงเทพมหานคร:

อกษรสมพนธ ๑๙๘๗ จากด, ๒๕๔๙), หนา ๒๓๕-๒๓๘. ๖๔ประเวศ วส, คณภาพผสงอายทพงปรารถนา, (กรงเทพมหานคร: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,

๒๕๔๓), หนา ๑๐-๑๑.

๔๑

สขภาวะตามแนวคดของอดมส๖๕ ไดเสนอมตใน ๖ ดานมการพฒนาสขภาวะในมตทการเตบโตดวย สขภาวะดานตาง ๆ ดงน

๑. สขภาวะดานรางกาย หมายถง การทบคคลรบรวาตนมสขภาพดและมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ เชน การออกกาลงกาย รบประทานอาหารทเหมาะสม ทงในดานคณภาพ ประโยชน การไมมโรคภยเจบปวย

๒. สขภาวะดานจตวญญาณ หมายถง การมชวตอยอยางมความสข มคณคา มความหมาย เปาหมาย รวมถงไปทางจตใจใหไดพบความสขในการดาเนนชวต

๓. สขภาวะทางดานปญญา และการรจกคด หมายถง การมกระบวนการทางปญญาทเหมาะสม มความคดเปนเหตผล สามารถคดแกไขปญหาตางๆไดอยางมเหตผล เรยนรรบสงใหม ๆ เขามาในชวต

๔. สขภาวะทางดานสงคม หมายถง ตระหนกถงความสมพนธระหวางตนเองกบผอน และการรบรวาตนเปนสวนหนงของสงคม การยอมรบและเขาใจชวยเหลอซงกนและกน

๕. สขภาวะทางดานอารมณ หมายถง การมความมงคงทางอารมณสามารถตระหนกถงความเขาใจในอารมณความรสกของตนเองและผอน และมการจดการกบอารมณทงทางบวกและทางลบไดอยางเหมาะสม

๖. สขภาวะดานจตใจ หมายถง การมความเชอในความสามารถของตนเอง การเปดใจกวางทจะเรยนรสงใหม ๆ การมองโลกในแงด การมความหวง

จากการศกษาสขภาวะองครวมแนวคด งานวจย ทผานมานน พบวา การมสขภาวะทดตอการพฒนาสขภาวะของตนเองใหสมบรณจะตองมองคประกอบทเปนแนวทางในการพฒนาตนตามความเปนจรงของชวต ดงน

๑. ดานการพฒนากาย คอ การมทมสภาพรางกายทสมบรณ สงแวดลอมทด และการรบประทานอาหารใหมประโยชนตอรางกาย

๒. ดานการพฒนาสงคม คอ การมแนวทางในการดาเนนชวตทมความสขทางกาย ทางใจ และการมสวนรวมกบชมชนในการทากจกรรมทเปนสาธารณะประโยชน มจตทเมตตา กรณา ชวยเหลอสงคม

                                                            ๖๕Adams, T, “Bezner, J”, & Steinhardt, M. (1997), The conceptualization and measurement

of perceived wellness: lntegrating balance across and within dimensions. (American Jornal of Health Promotion, 1997). 11(3). pp. 208-218.

๔๒

๓. ดานการพฒนาจต คอ ความสามารถทจะสรางบรรยากาศในการดาเนนชวตใหมความสข มสภาพจตใจทเขมแรง มความอดทน การเปดใจรบสงใหม ๆ เขามาในการดาเนนชวต

๔. ดานการพฒนาปญญา คอ เขาใจเหตผลและปจจยตาง ๆ ทเกดขนตมสภาพของความเปนจรงทผานเขามาในชวต มสต สมาธ รบรเทาทนสงทเกดขนตามความเปนจรง

๕. ดานอารมณ คอ การทบคคลมความสามารถในการควบคมอารมณของตนเองได ในสถานการณทเกดขนกบตนเอง เชน ความเหงา ปญหา เปนตน และสามารถทจะเผชญกบปญหากบการเปลยนแปลงได

๒.๔.๓ พฤตกรรมสขภาพของผสงอาย

พฤตกรรมสขภาพของผสงอาย หมายถง การสงเสรมการกระทากจกรรมตาง ๆของผสงอายใหมการปฏบตจนกลายเปนสวนหนงในชวตประจาวน เพอใหมสขภาพแขงแรง ปองกนการเกดโรค สามารถดาเนนชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข ซงมผกลาวไวหลายทาน ดงน

เพญนภา กาญจโนภาส๖๖แนะนาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพสาหรบผสงอาย ดงน

๑. งดสบบหร

๒. จากดการดมสราเพยงเทาทจาเปน

๓. มลกษณะนสยทปลอดภย เชน หลกเลยงการถกแสงแดดมากๆ ความรอนจด หรอเยนจดปองกนอบตเหตภายในบาน

๔. มลกษณะนสยการรบประทานอาหารทด รบประทานอาหารทมคณคาและมเสนใยสง

๕. ออกกาลงกายสมาเสมอ ออกกาลงกายแบบแอโรบค ครงละ ๒๐ – ๓๐ นาท อยางนอยสปดาหละ ๓ ครง

๖. พกผอนเพยงพอ และมกจกรรมนนทนาการ

๗. หลกเลยงการมภาวะเครยด โดยใชเทคนคลดความเครยด ไดแก การทาสมาธ โยคะเทคนคไบโอฟดแบคและการออกกาลงกาย เปนตน

๘. มการดแลสขภาพตนเองอยางสมาเสมอ เชน มการรบผดชอบตอการดแลตนเองและมการตรวจรางกายเมอมโรคหรอภาวะเรอรง

                                                            ๖๖เพญผกา กาญจโนภาส, “ประสทธผลของการโปรแกรมสขศกษาเกยวกบพฤตกรรมการสงเสรม

สขภาพในการดแลตนเองของผสงวย อาเภอหนองระบงเหว จงหวดชยภม”, วทยานพนธการศกษามหาบณฑต, (บณฑตศกษา: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๔๑), หนา ๑๙.

๔๓

๙. หลกเลยงการใชยาทผดกฎหมาย หรอซอยากนเอง

เกษม ตนตผลาชวะ และกลยา ตนตผลาชวะ๖๗ ไดกลาวถงหลก ๔ ประการเกยวกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอาย ดงน

๑. กนเปน หมายถง การรบประทานอาหารทถกตองเหมาะสมกบความตองการของรางกาย หลกเลยงการรบประทานอาหารทมผลเสยตอสขภาพ การประเมนสภาพการกน ประเมนไดจากความสมดลของการกนกบนาหนกมาตรฐานทางอายและสวนสงของผสงอาย

๒. นอนเปน การนอนมความสาคญตอสขภาพ การนอนหลบเตมทและเพยงพอจะทาใหตนขนมาทางานอยางมประสทธภาพ กระปรกระเปรา คณภาพการนอนขนอยกบจตใจสงแวดลอม และทานอน จานวนชวโมงการนอนหลบขนอยกบความเพยงพอของรางกายแตละคนไมมกาหนดมาตรฐานแตละคนไปวา ๘ หรอ ๑๐ ชวโมง แตผสงอายตองนอนกลางวนบางจะชวยใหกระปรกระเปราและรางกายมความพรอม

๓. อยเปน นอกจากจะหมายถงการรจกรกษาสขวทยาทดแลว ยงหมายถงการรจกออกกาลงกายอยางสมาเสมอ รกษานาหนกตวใหอยในเกณฑมาตรฐาน หลกเลยงการเปนโรค รจกลดความเครยดทางจตใจ มองโลกในแงด มการพกผอนทเหมาะสม

๔. สงคมเปน หมายถง การปรบตวใหเขากบสงคม มการใชเหตผลเขาใจการยอมรบทาใหปรบตวไดดขนและอยในสงคมไดอยางมความสข ขอสาคญอยาไปคาดหวงกบสงคมมากเกนไปถาไมเปนไปตามทหวงแลวจะทาใหทอแทสนหวง ในทสดตองแยกตวออกจากสงคมหรออยในสงคมไดอยางไมมความสขเลย

เพญผกา กาญจโนภาส๖๘ ไดนาเสนอปจจย ๒ ประการ ททาใหชวตยนยาวและมสมรรถภาพดานหนาทของระบบรางกาย จตใจ ประการทสอง คอพยายามหลกเลยงปจจยตาง ๆ ทจะทาอนตรายตอสขภาพ ซงปจจยทจะชวยใหชวตของผสงอายยนยาว มดงน

๑. การออกกาลงกาย โดยเฉพาะการออกกาลงกายแบบแอโรบค เปนเวลา ๓๐ นาทอยางนอย ๓ ครงตอสปดาห

๒. อาหาร โดยรบประทานอาหารทชวยบารงสขภาพ รวมทงผลไมและผกสด ขาวทอยในสภาพธรรมชาตและเสนใยตาง ๆ พรอมทงโปรตนทไดจากปลาและถว

                                                            ๖๗เกษม ตนตผลาชวะ และกลยา ตนตผลาชวะ, อางถงใน เพญนภา กาญจโนภาส, การรกษาสขภาพ

ในวยสงอาย, (กรงเทพมหานคร: อรณการพมพ, ๒๕๒๘), หนา ๒๓. ๖๘ เรองเดยวกน.

๔๔

๓. การนอน ควรมการนอนอยางเพยงพอ คนละ ๗ – ๘ ชวโมง

๔. มเจตคตทดตอชวต รนเรง สนกสนาน หวเราะบอย

๕. ไมอยเฉยๆ ทางานใหเปนประโยชน

๖. มสมพนธภาพกบผอนทงในครอบครว เพอน และองคกรตางๆ

๗. มพฤตกรรมทางเพศทเปนไปตามตองการ

๘. มการเรยนรและหาประสบการณกบสงใหมๆ

๙. ไดรบการดแลสมาเสมอจากแพทย

๑๐. มความภมใจในตนเอง ภมใจในความสาเรจ เอาใจใสชวต มอารมณไมฉนเฉยว มความเชอและยดมนในสงทควรเชอ เชน ศาสนา

สรนทร ฉนศรกาญจนา๖๙ ไดเสนอหลก ๗ อ. เพอสงเสรมสขภาพของผสงอายไวดงน

๑. อาหาร ความตองการพลงงานลดลง แตความตองการสารอาหารตางๆยงใกลเคยงกบวยผใหญ ผสงอายควรลดอาหารประเภทไขมน (นามนจากพชและสตว ไขแดง เนย) และประเภทคารโบไฮเดรต (ขาว แปง และนาตาล) อาหารโปรตนหรอกลมเนอสตวควรเปนเนอสตวทยอยงายรบประทานผกและผลไมมาก ๆ แตควรเลอกรบประทานผลไมทรสไมหวานจด

๒. ออกกาลงกาย ผสงอายควรออกกาลงกายสปดาหละ ๓-๔ ครง เพอใหรางกายมความคลองตว แขงแรง ซงจะทาใหการทรงตวและการเคลอนไหวดขน ไมหกลมงาย

๓. อนามย คอ การดแลตนเองโดยเฉพาะใหพยายาม ลด ละ เลก สงทเปนอนตรายตอสขภาพ เชน บหร เหลา และพฤตกรรมเสยงตาง ๆ รวมทงสงเกตการทางานของอวยวะตาง ๆ ในรางกาย การขบถาย เปนตน และควรไดรบการตรวจสขภาพเปนประจาทกป ตงแตอายประมาณ ๖๕ ปเปนตนไป

๔. อจจาระ ปสสาวะ คอ จะตองใหความสนใจในการขบถายของผสงอายดวยวามปญหาหรอไม บางรายอาจจะเกดปญหาถายยาก ถายลาบาก อกสวนหนงอาจมปญหาเรองกลนการขบถายไมได ซงแตละปญหาจะตองไดรบการดแลแกไขตามสาเหต

                                                            

๖๙สรนทร ฉนศรกาญจนา, “การดแลแบบสหวทยาการสาหรบผปวยสงอาย: บทบาทของแพทย”, รามาธบดพยาบาลสาร, ฉบบท ๒ (มนาคม ๒๕๓๙): ๗๖-๘๒.

๔๕

๕. อากาศและแสงอาทตย เนนใหอยในสถานททมสงแวดลอมทางธรรมชาตทเหมาะสม

๖. อารมณ อดเรก อนาคต อบอน เปน ๔ อ. ทเนนทางดานความรสกนกคดและจตใจของผสงอาย เพอชวยใหการมชวตอยในแตละวนมความสข มความรนรมยกบการมชวตอย และมคณภาพชวตทด ควรเขาใจธรรมชาตของสงตางๆและปรบความรสกนกคดไปตามนน ไมยดแตลกษณะเกา ๆดงเดมทเคยเปนมา ควรมงานอดเรกทนาสนใจ แตไมควรเปนสงทเปนภาระมาก พรอมทงการเขารวมสงคมกลมตาง ๆ ตามสมควร การมเพอนรนเดยวกนหรอตางรนจะทาใหเกดความอบอนและรสกถงคณคาของตน

๗. อบตเหต เกดขนไดทกขณะและอาจทาใหเกดความบาดเจบและความพการตาง ๆ ควรพยามยามดแลสภาพบานเรอนใหปลอดภย มแสงสวางพอเหมาะ พนไมลน หรอควรมราวจบในบางแหงทเกดอบตเหตไดบอย เชน หองนา เปนตน

๒.๔.๔ การออกกาลงกายสาหรบผสงอาย

ปจจบนความกาวหนาทางเทคโนโลยเขามามบทบาทตอวถการดาเนนชวตของคนเรามากขน อกทงสงอานวยความสะดวกตาง ๆ ทมอยอยางมากมาย ทาใหเราใชพลงงานในการทากจกรรมตาง ๆ ลดนอยลง ประกอบกบการทางานทตองเรงรบในแตละวน ทาใหบคคลมองขามการออกกาลงกาย อกทงอากาศทไมบรสทธ การจราจรทตดขด มลภาวะเปนพษ การไมมเวลาและสถานทในการออกกาลงกายหรอพกผอน สงเหลานกอใหเกดปญหาตาง ๆ ตามมา คอ การเสอมสภาพของรางกาย ความเครยดกอใหเกดปญหาทางดานสขภาพกายและจต จากการศกษาเกยวกบสรรวทยาการเปลยนแปลงในผสงอายทงทปกตและเจบปวย เพอหาแนวทางทจะสงเสรมใหผสงอายมอายยนยาวอยางมความสข มคณภาพชวตทด พบวา การออกกาลงกายทเหมาะสมและสมาเสมอ เปนสงจาเปนอยางหนงทจะชวยสรางเสรมใหสขภาพมความคงทนกบการใชชวตประจาวน มความตานทานโรค นอนหลบไดงาย ทองไมผก ไมอวน ลดความเครยด ชวยพฒนาสขภาพจตใหดขน

๑) ขนตอนในการออกกาลงกาย ประกอบดวย

ขนตอนท ๑ การอบอนรางกาย (Warm up) เปนการเตรยมความพรอมของรางกายกอนการออกกาลงกาย เปนการเพมอณหภมในกลามเนอ ทาใหกลามเนอสามารถหดตวไดอยางมประสทธภาพสงสด การอบอนรางกายใชเวลาประมาณ ๕ – ๑๐ นาท ไดแก การเหยยด การสะบดแขงสะบดขา แกวงแขน การวงเหยาะ ๆ

ขนตอนท ๒ การออกกาลงกายอยางจรงจง เปนการออกกาลงกายเพอใหรางกายเกดการเผาไหมอาหารในรางกายโดยใชออกซเจนในอากาศดวยการหายใจเขาไป เพอทาใหเกดพลงงานระดบหนง ในขณะออกกาลงกายการเตนของหวใจจะเพมขนมากนอยเพยงใดจงจะเกดประโยชนแกรางกาย

๔๖

ขนอยกบอายของบคคลนน คานวณจากสตรของ American College of SportMedicine คอการใช ๒๒๐ ลบดวยอายของบคคลนน อตราการเตนของหวใจทเหมาะสมคอ ประมาณรอยละ ๖๕ – ๘๐ ป (ดงตารางท ๒.๓)๗๐

ตารางท ๒.๓ รอยละของอตราการเตนสงสดของหวใจตอนาทในแตละอาย (ป)

อาย

(ป)

อตราการเตนสงสดตอนาท

รอยละ ๖๕

ตอนาท

รอยละ ๗๐

ตอนาท

รอยละ ๗๕

ตอนาท

รอยละ ๘๐

ตอนาท

๒๐ ๒๐๐ ๑๓๐ ๑๔๐ ๑๕๐ ๑๖๐

๓๐ ๑๙๐ ๑๒๓ ๑๓๓ ๑๔๒ ๑๕๒

๔๐ ๑๘๐ ๑๑๗ ๑๒๖ ๑๓๕ ๑๔๔

๕๐ ๑๗๐ ๑๑๐ ๑๑๙ ๑๒๗ ๑๓๖

๕๕ ๑๖๕ ๑๐๗ ๑๑๖ ๑๒๔ ๑๓๒

๖๐ ๑๖๐ ๑๐๔ ๑๒๒ ๑๒๐ ๑๒๘

๖๕ ๑๕๕ ๑๐๑ ๑๐๙ ๑๑๖ ๑๒๔

๗๐ ๑๕๐ ๙๘ ๑๐๕ ๑๑๒ ๑๒๐

ทมา : สถาบนเวชศาสตรผสงอาย. การออกกาลงกายทวไปและเฉพาะโรคผสงอาย

ขนตอนท ๓ การผอนใหเยนลง เมอไดออกกาลงกายทเหมาะสมตามขนตอนท ๒ แลว ควรจะคอย ๆ ผอนการออกกาลงกายทละนอย แทนการหยดออกกาลงกายโดยทนท ทงนเพอใหเลอดทคงอยตามกลามเนอไดมโอกาสกลบคนสหวใจ

๒) หลกการออกกาลงกายทวไปสาหรบผสงอาย

การออกกาลงกายทถกตองสาหรบผสงอาย จะตองประกอบดวย

(๑) ถาไมเคยออกกาลงกายควรศกษาหลกการใหถกตองและคอยๆ ทาอยาหกโหมถามโรคประจาตว ตองปรกษาแพทยกอน

                                                            ๗๐กระทรวงสาธารณสข, กรมการแพทย, สถาบนเวชศาสตรผสงอาย, การออกกาลงกายทวไปและ

เฉพาะโรคผสงอาย, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพชมชนการเกษตรแหงประเทศไทย, ๒๕๔๕), หนา ๕.

๔๗

(๒) เลอกชนดของการออกกาลงกายใหเหมาะสมกบสภาพรางกายและอปนสย

(๓) อยาแขงขนกบผอนเพอเอาแพเอาชนะแตควรออกกาลงกายของตนเอง

(๔) ระวงอบตเหต

(๕) ใหทาโดยสมาเสมอ สปดาหละ ๓-๔ ครง

(๖) เมอเกดอาการผดปกตอยางใด ควรปรกษาแพทย โดยเฉพาะถามอาการหนามดหรอใจสนผดปกต ควรชะลอการออกกาลงกายลงและหยด

(๗) ควรออกกาลงกายเปนหมคณะหรอมเพอนรวมออกกาลงกายจะชวยใหสนกสนานยงขน

๓) ชนดของการออกกาลงกายทเหมาะสมกบผสงอาย

(๑) การเดน เปนวธทเหมาะสมกบผสงอาย (ยกเวนแตผสงอายมความพการของเทาและขอ) ตองเดนใหเรวเพอใหเกดการเตนของหวใจเพมขน หากเดนเรวมากไมไดตองเพมเวลาการเดนใหมากขน ควรใชรองเทาทเหมาะสม มการแกวงแขนและบรหารกลามเนอสวนคอและหนาอกบางตามสมควรขณะเดน ควรเดนในททมอากาศบรสทธและปลอดภย ควรเดนในตอนเชาและมเพอนหรอกลมรวมในการเดน จะชวยใหเกดความสนกสนานยงขน

(๒) การวงชา ๆ ผสงอายถาสามารถวงได กไมมขอหามทจะใหวง แตจะตองมขอเทาทด เพราะการวงจะมแรงกระแทกทขอมากกวาการเดน อาจทาใหบาดเจบได และควรมรองเทาทเหมาะสม ขอปฏบตตาง ๆ เชนเดยวกบการเดน

(๓) การบรหารทาตาง ๆ มความเหมาะสมกบผสงอาย แตควรจะบรหารใหเกดผลถงระดบหวใจเตนเพมขน

(๔) การรามวยจน หลกการของการรามวยจนคอ การเคลอนไหวชา ๆ แตใชเวลาและสมาธดวย เหมาะสาหรบผสงอายแตตองมครผฝกทด มกลมทเหมาะสมและตองใชเวลาปฏบตอยางจรงจง

(๕) โยคะเปนการออกกาลงกายทผสมผสานกบการควบคมการหายใจใหเขาจงหวะตองมครผฝกทรจรง และปฏบตอยางจรงจงจงจะไดประโยชนสง

๔) ประโยชนของการออกกาลงกายในผสงอาย

การออกกาลงกายทสมาเสมอ จะทาใหเกดประโยชนตอรางกาย ระบบตาง ๆ ของรางกายจะทางานดขน เกดความแขงแรง มความพรอมในการทากจกรรมมากขน ประโยชนของการออกกาลงกาย พอสรปไดดงน

๔๘

(๑) ชวยชะลอความชรา ในผทออกกาลงกายอยางสมาเสมอทาใหดเปนหนมเปนสาวกระฉบกระเฉง ความเสอมของสมรรถภาพทางกายลดลงและประสทธภาพในการทางานเกดชากวาทควรเปน ชวยยดอายใหยนนาน

(๒) การทรงตวและการทางานของอวยวะตาง ๆ มการประสานกนดขน รางกายมการเคลอนไหวทด ปองกนการเกดอบตเหตได

(๓) ลดนาหนกควบคมไมใหอวน รปรางสมสวน

(๔) ลดความเครยดและอาการซมเศรา ทาใหจตใจแจมใส

(๕) ลดความเสยงตอการเกดโรคตาง ๆ เชน โรคหวใจ เบาหวาน ความดนโลหตสง

๒.๔.๕ ความสข

เมอครงทพระพทธเจา พระสาวกไปเพอประกาศพระศาสนาใหประชาชนไดเขาใจและรเหนตามความเปนจรงในหลกสจธรรม ทพระองคทรงไดบรรลแลวนน ตามความเปนจรงใจธรรมชาตอยางแทจรงทมนไปตามกฎของไตลกษณ คอ อนจจง ทกขง อนตตา พระองคทรงตรสแกพระสาวกทง ๖๐ องค ขณะทพระองคประทบอยทปาอสปตนมฤคทายกวน เขตพาราณส ณ ทนน พระองครบสงในครงนนวา

ภกษทงหลาย เราพนแลวจากบวงทงปวง ทงทเปนของทพย ทงทเปนขอมนษย พวกเธอจงจารกไป เพอประโยชนสขแกชนจานวนมาก เพออนเคราะหชาวโลก เพอประโยชนเกอกล และความสขแกเทวดาและมนษยทงหลาย มความงามในทามกลาง และมความงาม ใ นท ส ด จ งประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถและพยญชนะ บรสทธบรบรณครบถวน สตวทงหลายผมกเลสดจธลในตานอยมอย ยอมเสอมเพราะไมไดฟงธรรม จกมผรธรรม ภกษทงหลาย แมเรากจกไปยงตาบลอรเวลาเสนานคมเพอแสดงธรรม๗๑

และพระธรรมปฏก (ป.อ.ปยตโต).ไดอธบายขยายความไววา ความสขมความสาคญมากในการปฏบตธรรมทางพระพทธศาสนา อาจกลาวไดวาพทธจรยธรรมไดแยกตางหากจากความสข เรมตนขนตน ในการทาด หรอกรรมดทวๆไปทเรยกวาบญ กมพระพทธพจนตรสวา บญเปนชอของความสข ในการบาเพญเพยรทางจตหรอเจรญภาวนา ความสขกเปนปจจยสาคญทชวยใหเกดสมาธ ดงพทธพจนทวา ผมสข จตยอมตงมนเปนสมาธ และจตเปนสมาธบรรลฌานแลว ความสขกเปนองคประกอบของฌาน ดงทเรยกวาองคฌานตอไปอกจนถงฌานท ๓ ฌานสมาบตทสงกวานนขนไป

                                                            ๗๑ส.ส. (บาล) ๑๕/๑๔๑/๑๒๖, ส.ส. (ไทย) ๑๕/๑๔๑/๑๗๙-๑๘๐.

๔๙

แมจะไมมสขเปนองคฌานแตกกลบเปนความสขทประณตยงขนไปอก จดหมายสงสดของพระพทธ ศาสนา คอ นพพานกเปนสข และเปนบรมสขคอสขสงสดดวย๗๒

บรบรณ พรพบลย๗๓ ไดกลาวถง ความสขของผสงอายวาควรประกอบดวยองคประกอบ ๓ ประการ คอ

๑. มสขภาพทด ๒. มความพอใจในการดารงชวต ๓. มความสขตามสภาพตนเอง

จราพร เกศพชญวฒนา จนทรเพญ แสงเทยนฉายและยพณ องสโรจน ไดกลาวสรปแนวความคดกบความสขทางใจของผสงวยไทย ซงประกอบดวยมตตาง ๆ ๕ มต คอ ความสามคคปรองดอง การพงพาอาศยกนและกน ความสงบสขและการยอมรบ การเคารพนบถอและความเบกบานโดยแตละมตรายละเอยด ดงน

๑. ความสามคคปรองดอง เกดขนระหวางบคคลในครอบครว เชน ลกหลาน การเปนมตรทดตอกนระหวางเพอน เพอนบานตลอดจนความสาเรจความตองการความกาวหนาของบคคลครอบครว ลกหลานนามาซงความผาสกทางใจของผสงอาย

๒. การพงอาศยกนและกน ผสงอายแสดงความรสกสบายใจมความสขในการทตนเองไดทาตนใหเปนประโยชนชวยเหลอลกหลานบคคลในครอบครว ความสบายใจเกดจากการมคณคาในตนเอง ผทสงอายรสกวาตนเองยงสามารถชวยเหลอตนเองได

๓. ความสงบสขและการยอมรบ การทาใจใหยอมรบและหาความสงบในจตใจ การปลอยวางความคดททาใหไมสบายใจ ปลงกบสงทขนเกดกบตนเองทาใจใหสงบ ไมกลมกบสงทตนเองไมสบายใจ

๔. การเคารพนบถอ การทผสงวยรบร มความรสกถงการเคารพใหเกยรตหรอคาแนะนาใหแกผอาวโสนอยกวา มผรบฟงหรอปฏบตตาม เปนทเคารพนบถอของบคคลในชมชนนน

๕. ความเบกบาน ความรสกสดชอมชวตชวา และสนกสนานสนานรนรมย กบสงรอบตว ความเบกบานอาจเกดจากการทากกรรมกบเพอนหรอกลมผสงอายในวยเดยวกน เชนรวมกจกรรมชมรมผสงอาย

                                                            ๗๒พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม (ฉบบขยายความ), พมพครงท ๙, (กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช, ๒๕๔๖), หนา ๕๒๙-๕๓๐. ๗๓บรบรณ พรพบลย, โลกชราและการเตรยมตวเพอเปนสข, หนา ๑๑๒.

๕๐

จากแนวความคดทผานมาทาใหทราบวา ความสขของผสงวยนน หมายถง การทมคณภาพชวตทด สภาพจตใจทเปลยนแปลงไดในชวงเวลาททาใหพบกบความสข ซงการเปลยนแปลงทางดานรางกาย จตใจ หรอสงคม นาไปสกระบวนการพฒนาผสงวยใหพบความสขทแทจรงในการดาเนนชวต การยอมรบวารางกายของตนเองมการเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา กอใหเกดการดแลสขภาพตนเองใหมสขภาพแขงแรง มความขยนหมนเพยร เชอถอได มเกยรตในตนเอง และการแสวงหาความสขทงทางโลกและทางธรรม ทงผสงวยสามารถทจะปฏบตตนเองเองได ชวยแหลอตนเองได ควบคมตนเองได และมความพงพอใจในการดาเนนชวต ความสขทเกดขนนน ประกอบดวย

๑. ความสขทมสขภาพแขงแรง สขภาพจตด และอารมณด ๒. ความสขทมจตใจด เปนทนาเชอถอ ๓. ความสขทเกดจาการชวยเหลอ แบงปน การให ๔. ความสขเกดจากการมสวนรวมในการจดกจกรรมของชมชน

๒.๕ แนวคด ทฤษฎกบหลกการจตวทยา

๒.๕.๑ ความหมายของจตวทยา

คาวา จตวทยา ตรงกบคาภาษาองกฤษวา Psychology ซงมรากศพทมาจากภาษากรก ๒ คา คอ “psyche” คาหนงซงหมายถงจต (mind) หรอวญญาณ (soul) กบอกคาหนง คอ “logos” ซงมความหมายวาการศกษาหรอการเรยน (study) ดงนน คาวาจตวทยาถาแปลโดยตรงจากคา Psychology ตามความหมายของรากศพทเดมจงหมายถง “การศกษาเกยวกบจตหรอวญญาณ”๗๔

ตอมามผเหนวาจตวญญาณเปนสงทอยนอกเหนอการการสมผสใด ๆ มองไมเหน พสจนไมได นกจตวทยาจงไมพยายามทจะอธบายปรากฏการณตาง ๆ ในรปของจตวญญาณ เปลยนมาสนใจพฤตกรรมซงสามารถเหนได และสามารถใชวธการทางวทยาศาสตร (Scientific Method) เปนวธการในการศกษาได ซงการใชวธการทางวทยาศาสตรในการศกษาทาใหจตวทยาเปนทยอมรบวาเปนวทยาศาสตร ในปจจบนความหมายของจตวทยาทเปนทยอมรบมาก คอ ศาสตรทศกษาทงพฤตกรรมและกระบวนการทางจตดวยระเบยบวธเชงวทยาศาสตร

(Feldman, 1996: 5) (Psychology is the scientific study of behavior and mental processes) ระเบยบวธเชงวทยาศาสตร (Scientific study) หมายถง การใชวธการสงเกต

                                                            ๗๔ไพบลย เทวรกษ, จตวทยาศกษาพฤตกรรมภายนอกและภายใน, (กรงเทพมหานคร: เอส.ด.เพรส,

๒๕๓๗), หนา ๒.

๕๑

การพรรณาและการทดลองเพอทจะรวบรวมความรแลวจดความรนใหเปนระบบ (systematic) สวนพฤตกรรม (behavior) หมายถง การกระทาทสามารถสงเกตเหนไดโดยตรง และกระบวนการทางจต (Mental Process) หมายถง การคด ความรสก แรงจงใจ เปนประสบการณสวนบคคลทไมสามารถสงเกตเหนไดโดยตรง๗๕

นกจตวทยาบางคนถอวา กระบวนการทางจตกคอ พฤตกรรมภายใน จงนยามจตวทยาวา จตวทยาเปนวชาทศกษาเกยวกบพฤตกรรมทงหมดทงพฤตกรรมภายนอกและภายใน

จากความหมายทกลาวมาขางตนจะเหนวา เนอหาของจตวทยาคอ พฤตกรรม (Behavior) คาวาพฤตกรรมในทางจตวทยานนหมายถงการกระทาทกอยางของอนทรย ไมวาการกระทานนผอนจะสงเกตเหนไดหรอไมกตาม เชน การเดน การกน การนอน การรองไห หรอการคด การรสก แรงจงใจ เปนตน นกจตวทยาแบงพฤตกรรมออกเปน ๒ ประเภท คอ

๑. พฤตกรรมภายนอก (External or Overt Behavior) เปนการกระทาทบคคลแสดงออกมาแลวผอนสามารถสงเกตเหนได เชน การเดน การกน การนอน การรองไห เปนตน

๒. พฤตกรรมภายใน (Internal or Covert Behavior) พฤตกรรมภายใน หมายถงการกระทาทเมอเกดขนแลวเราไมสามารถสงเกตเหนหรอใชเครองมอวดได ผกระทาพฤตกรรมภายในเทานนทจะรวาพฤตกรรมภายใจนนเกดขนแลวหรอไมพฤตกรรมภายใน ไดแก การคด การรสก การจา การเรยนร แรงจงใจ เปนตน

การศกษาพฤตกรรมสวนใหญแลวจะเปนการศกษาพฤตกรรมภายใน ทงนเนองจากพฤตกรรมภายในเปนตวกาหนดพฤตกรรมภายนอก แตพฤตกรรมภายในไมสามารถสงเกตหรอศกษาไดโดยตรง อกทงไมมเครองมอใดจะชวยศกษาได นกจตวทยาจงใชวธสนนษฐานพฤตกรรมภายในจากพฤตกรรมภายนอก เพราะพฤตกรรมภายนอกสามารถศกษาไดงายโดยการสงเกตดดวยตาเปลาหรอใชเครองมอเขาชวย เชน เมออาจารยสอนวชาจตวทยาจบลง อาจารยตองการจะทราบวา นกศกษาเกดการเรยนรหรอไม อาจารยอาจถามคาถามนกศกษาแตละคน ถาเขาตอบถกกแสดงวาเขาเกดการเรยนร ถาอาจารยยงไมแนใจกอาจออกเปนขอสอบใหนกศกษาทา ถาเขาทาถกกแสดงวาเขาเกดการเรยนร เพราะนกศกษาตอบคาถามได ทาขอสอบได การตอบคาถาม การทาขอสอบ ตางกเปนพฤตกรรมภายนอก

                                                            ๗๕Halonen. J. S. and Santrock. J. W. (1996) Psychology. (2nded.) Boston: The McGraw-

Hill Companies,Inc. 1996 . th 5.

๕๒

ดงนน จะเหนไดวาพฤตกรรมภายในทงปวงจงเปนเพยงภาวะสนนษฐาน (Construction) เทานน กลาวคอผสงเกตไมรจรงเพยงแตสนนษฐานเอาจากพฤตกรรมภายนอก และมกจะใชพฤตกรรมภายนอกหลายๆ อยางชวยในการสนนษฐานพฤตกรรมภายในอยางเดยวซงเรยกวา การอปมาน (Infer) เชน การศกษาคนทกาลงนอนหลบวากาลงฝนอยหรอไม นกจตวทยาอาจใชวธวดคลนสมอง ดการกลอกไปมาของลกนยนตา (Rapid Eye Movement) และคาบอกเลาของคนผนน ถาการวดคลนสมองพบวา มลกษณะเปนคลนแอลฟา การสงเกตลกตาพบวา ลกตากลอกไปมา และปลกคนผนนขนมาถามเขาตอบวา เขากาลงฝน เรากสรปไดวา คนผนนกาลงฝนในขณะทเขานอนหลบ จะเหนวานกจตวทยาสนนษฐานวาเขาฝน (พฤตกรรมภายใน) โดยอปมานจากพฤตกรรมภายนอก

จดประสงคในการศกษาจตวทยาของนกจตวทยาม ๔ ประการ๗๖ คอ ตองการบรรยาย (Describing) ลกษณะพนฐานของพฤตกรรมและกระบวนการทางจต โดยใชการสงเกตอยางเปนระบบ

๑. ตองการอธบาย (Explaining) วาทาไมพฤตกรรมและกระบวนการทางจตจงเกดขนได

๒. ตองการทานาย (Predicting) เหตการณทจะเกดขนในอนาคตบนพนฐานของเหตการณในอดตทผานมา

๓. ตองการเปลยนแปลง (Changing) พฤตกรรมและกระบวนการทางจตใหมลกษณะทเหมาะสมยงขน

สรปไดวา จตวทยาเปนวชาทศกษาเกยวกบพฤตกรรมและกระบวนการของจตโดยอาศยระเบยบวธการเชงวทยาศาสตร เพอทจะบรรยาย อธบาย ทานาย และเปลยนแปลงพฤตกรรมและกระบวนการทางจตใหมลกษณะทเหมาะสมยงขน

๒.๕.๒ ความสาคญของจตวทยา

ปจจบนจตวทยาไดเขามามบทบาทเกยวกบวถชวตของมนษยแทบทกดาน ยงสงคมมความเจรญซบซอนขนมากเทาใด จตวทยากยงมบทบาทสาคญในการแกปญหาของบคคลมากขน นกจตวทยาแตละสาขาอาจจะสนใจปญหาแตกตางกนไป บางทานอาจสนใจแตปญหาเฉพาะเรองและบางทานอาจสนใจศกษาเพอนาผลการวจยมาประยกตใช ตวอยางเชน พยายามศกษาวาวธการใดจะวดประชามตไดเทยงตรงทสด หรอจะใชวธการโนมนาวจงใจอยางไรจงจะทาใหคนเลกสบบหรได

                                                            ๗๖Matlin. M. W. (1995) Psychology. (2nded.): Holt Rinehart and Winston, Inc.

๕๓

ปญหาอน ๆ ทไดรบความสนใจอยางกวางขวางไดแก การคนควาวจยเกยวกบการอบรมเลยงด เชน จะใชการอบรมเลยงดแบบใดจงจะชวยใหเดกเตบโตเปนผใหญทมคณภาพ สภาพครอบครวและสงคมแบบใดทมสวนทาใหเกดพฤตกรรมการปลกตวเองไปจากกลม(Alienation) พฤตกรรมกาวราวทาลายและอาชญากรรม บางครงนกจตวทยาจะทางานรวมกบผเชยวชาญสาขาอน ๆ ในการศกษาและแกไขปญหาเหลานน

จตวทยามอทธพลตอการดาเนนชวตของบคคลในทก ๆ ดาน เชน การออกกฎหมาย(กฎหมายการกระทาผดทางเพศ การตดสนประหารชวต) ตลอดจนสภาพทบคคลจะตองรบผดชอบตอการกระทาของตนเอง จตวทยาเขาไปมสวนเกยวของกบนโยบายรฐ เชน ผลการคนควาวจยรายการโทรทศนทมตอพฤตกรรมกาวราวรนแรงของเดก ทาใหมการพจารณาปรบปรงรายการเหลาน มการลดปรมาณภาพยนตรทมเนอหาสาระกาวราวรนแรงลง แลวสรรหารายการอนทมคณประโยชนสาหรบเยาวชนมาทดแทน

เนองจากจตวทยามบทบาทตอชวตมนษยเราในหลาย ๆ ดาน จงมความสาคญและมคณประโยชนตอทกคน แมผทไมไดตงใจจะเปนผเชยวชาญหรอประกอบอาชพในสาขาวชาน กควรจะมความรพนฐานทางจตวทยาและวธศกษาทางจตวทยาไวบาง เพอชวยใหเขาใจความรสกนกคดของเราเองและพฤตกรรมของบคคลอนในสงคมวา ทาไมเขาจงทาอยางนน ตลอดจนเปนแนวทางในการประเมนเหตการณและขาวตาง ๆ ในหนาหนงสอพมพทมองคประกอบทางจตวทยาเขาไปเกยวของ เพอจะไดวนจฉยไดวาควรเชอหรอไมเชอขอมลขาวสารทนาเสนอมากนอยเพยงใด

๒.๖ แนวคด ทฤษฏทเกยวของกบจตอารมณ

๒.๖.๑ ความหมายของจตอารมณตามคมภร

ความหมายของจตตามพระไตรปฎก คาวา จต วา “จต มโน มานสหทย ปณฑระ มนายตะ มนนทรย วญญาณ วญญาณขนธ และมโนวญญาณธาตทเหมาะสมนเรยกวา จต”๗๗

ความหมายในอรรถกถา๗๘ ไดขยายความลกษณะเปนไปในอาการตางๆทสามารถบงบอกถงความหมายของจตได ๑๐ ประการ คอ จตตะ คอ ธรรมชาตทคดอารมณ ๑ มโน คอ ธรรมชาตทนอมไปในอารมณ ๑ มานส คอ ธรรมทสมปยตดวยใจ ๑ หทย คอ ธรรมชาตทราบรวมอารมณไวภายใน ๑ ปณฑระ คอ ธรรมชาตทมความผองใส บรสทธ โดยหมายเอาความหมายของภวงคจต ๑ มนายตนะ คอ ธรรมชาตทเปนบอเกดแหงการรบรทางใจ ๑ มนนทรย คอ ธรราชาตทเปนใหญในการ

                                                            ๗๗อภ.ว. (ไทย) ๓๕/๖๔๓/๔๒๗. ๗๘อภ.สง.อ. (ไทย) ๑/๑/๓๗๕-๓๗๘.

๕๔

รบรอารมณ ๑ วญญาณ คอ ธรรมชาตทรแจงอารมณ ๑ วญญาณขนธ คอ กอง หมวดหมของธรรมชาตทรแจงอารมณ ๑ มโนวญญาณธาต คอ สภาวะททรงไวซงการแจงอารมรณ ๑

คมภรวสทธมรรค ไดกลาวถงความหมายของจตไววา ธรรมชาตอนมความรแขงเปนลกษณะนน ชอวาวญญาณ ดงพระสารบตรเถระ กลาวแกพระมหาโกฏฐกะวา๗๙ “อาวโส เพราะเหตทธรรมชาตยอมรแจง ยอมรตางๆเพราะเหตนน จงเรยกวาวญญาณ” ดงนน คาวา วญญาณ จต มโน โดยเนอหาความกอนเดยวกน วญญาณนนน แมเปนอยางเดยวตามสภาพ โดยลกษณะกคอ ความรแจง”๘๐

ความหมายของจต ตามคมภรอฏฐสาลนนน เทศนากณฑ ทวาดวยจตตปปาทกณฑ ซงผวจยไดใหความสนใจในความหมายของจตใน ๒ สวน คอ

สวนท ๑) อภธมมทกมาตกา หมวดทวาดวย มหนตรทก๘๑ ซงทกะทเกยวของกบคาวา “จต” อนไดแก จตตสสฏฐ ๑ จตตวสสฏฐาน ๑ จตตสหภ ๑ จตตานปรวตต ๑ จตตสสฏฐสมฏฐาน ๑ จตตสสฏฐสมฏฐานสหภ ๑ จตตสสฏฐสมฏฐานานปรวตต ๑ ซงในมหนตรทกไดใหความหมายของจตไวดงน คอ ชอวา จต เพราะเปนสถาวะรอารมณ อกนยหนง ชอวาจต เพราะเปนสภาวะวจตร (ตามคมภรอภธมมาวตาร ชอวา จต เพราะเปนสภาพสงสมกระแสของตน๘๒ หมายถง โลกยชวนจต ๔๗๘๓ ดวง ทเปนอาเสวนปจจย๘๔ คอ ธรรมททาหนาทเสพอารมณบอยๆ ไดแก ชวนจต)

พระผมพระภาคเจาเมอจะตรสถามปญหาเกยวกบพระธรรมวนย พระองคทรงตรสถามโดยนยแหงโลกยธรรมและทรงแสดงโลกยเทศนาอนซงกกระทาจตใหเปนประธานอยางเดยว ทเปนเชนนกเพราะบคคลจะสามารถเขาใจธรรมทพระพทธองคตรสไดงายกวาทจะตรสเปนสภาวธรรม เชนทรงตรสถามวา ก จตโต ตว ภกข ดกอนภกษ เธอมจตอยางไร แตมไดตรสถามวา ก ผสโส เธอมผสสะอยางไร หรอตรสวา “สภาพธรรม คอ เจตนก มใจเปนผนา มใจเปนใหญ สาเรจดวยใจ ถามใจชวแลวพดหรอทาสงใด ความทกขยอมตดตามตวเขา เพราะการพดหรอการกระทานน เหมอนลอหมนตาม

                                                            ๗๙ม.ม. (ไทย).๑๒/๔๔๙/๔๘๙. ๘๐พระพทธโฆสาจารย, คมภรวสทธมรรค, แปลโดยสมเดจพระพฒาจารย (อาจ อาสภมหาเถร), หนา ๗๕๖. ๘๑พระพทธโฆสาจารย, อฏฐสาลน คมภรอรรถกถาของธรรมสงคณปกรณ, แปลโดย พระคนธสาราภวงศ,

(กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากด ประยรสาสนไทยการพมพ, ๒๕๕๔), หนา ๒๓๓. ๘๒พระพทธทตตเถระ, อภธมมาวรตาร, ตรวจชาระโดย พระธมมานนทมหาเถระ อครมหาบณฑต,

แปลและอธบายโดย พระคนธสาราภวงศ, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากด ประยรสาสนไทยการพมพ, ๒๕๕๔), หนา ๔.

๘๓โลกยชวนจต ๔๗ ดวง ไดแก กามชวนจต ๒๙. มหคคตกศลจต ๙. และมหคคตกรยาจต ๙. ๘๔มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, พระไตรปฎกแกนธรรม ฉบบมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย, (กรงเทพมหานคร: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๑), หนา ๘๒๕.

๕๕

เทาโค” และพระองคตรสวา “จตเมอนาโลกไป ฉดดงไป มวลชนยอมตกอยในอานาจของธรรมอนหนง คอจตโดยแทจรง” ๘๕

สวนท ๒) ปทภาชนยของกามาวจรกศล เปนการแสดงจาแนกจตใจขนกามวจรจต ๕๔ จากทพระผมพระภาคเจาไดทรงประมวลไดดวยมาตกา (แมบท)

จต คอ สภาวะรอารมณ คอ รบร อกอยางหนง ศพทวา จต ทวไปแกจตทกดวง ดงนน ในบรรดาจตเหลาน จตทเปนโลกยกศล อกศล และกรยายอมสงสมกระแสของตนดวยชวนวถ๘๖ จงไดชอวาจต เชน มหากศลจตดวงแรกสามารถเกดได ๗ ครงตดตอกนในวถจตทมชวนจต วปากจตยอมถกกรรมกเลสสงสม จงไดชอวาจต ขนชอวาจตนนวจตรยงกวาจตรกรรมอนวจตรใดในโลก รทสวยงานของวจตรชอวา จรณ เปนสงทวจตรอยางยง จตรกรรม ชอวา จรณ นนกถกจตคดไวนนแหละ ความวจตรภายในทจาแนกโดยกรรม รปราง สญญา และชอเรยก เปนตน

เมอกลาวโดยลกษณะ ๔ อยาง ของจต คอ

๑. มสภาวะรอารมณ (วชานนลกขณ) คอ บคคลยอมรอารมณไดแกรปทพงเหนทางตาดวยจต ฯลฯ ยอมรธรรมารมณทพงรทางจตใจดวยจต

๒. มหนาทเปนใหญในการรอารมณ (ปพพงคมรส) คอ บคคลใดยอมเหนรปดวยทางจกษยอมทราบรปนนดวยวญญาณ ยอมฟงเสยงใดทางโสตวญญาณ ยอมสดกลนทางจมก ยอมลมรสทางลน ยอมถกตองโผฏฐพพะทางกาย ยอมรธรรมารมณทางใจ ยอมรสงนน ๆ ดวยวญญาณ เปนตน

๓. มความเปนไปตอเนองเปนเครองปรากฏ (สนธานปจจปฏฐาน) คอ จตดงกลาวเมอเกดขนในภายหลงยอมปรากฏตดตอกนโดยทาจตดวงแรกๆ ใหตอเนองกนกบจตดวงหลง บคคลทเจรญวปสสนาจนกระทงรเหนความเกดดบของจตได ยอมเขาใจวาจตเกดดบอยางตอเนองเหมอนดวงไฟทกระพรบอยางตอเนอง

๔. มรปนามเปนเหตใกล (นามรปปทฏฐาน) คอ จตนนมรปนามเปนเหตใกลแนนอนในปจจโวการภม (ภมทมขนธ ๕ ) มนามเทานนเปนเหตใกลในจตโวการภม (ภมทมขนธ ๔) เปนตน

                                                            ๘๕พระพทธโฆสาจารย, อฏฐสาลน คมภรอรรถกถาของธรรมสงคณปกรณ, แปลโดย พระคนธสาราภวงศ,

หนา ๒๙๓ – ๒๙๔. ๘๖เรองเดยวกน, หนา ๒๘๒ – ๒๘๓.

๕๖

ตารางท ๒.๔ สรปแนวคด ทฤษฏเกยวกบความหมายของจตอารมณตามคมภร

ท ชอผแตง จตอารมณตามคมภร

๑. พระไตรปฎก จต มโน มานสหทย ปณฑระ มนายตะ มนนทรย วญญาณ วญญาณขนธ และมโนวญญาณธาตทเหมาะสมนเรยกวา จต

๒. อรรถกถา ลกษณะเปนไปในอาการตาง ๆ ทสามารถบงบอกถงความหมายของจตได ๑๐ ประการ

๓. คมภรวสทธมรรค ธรรมชาตอนมความรแขงเปนลกษณะนน ชอวาวญญาณ

๔. คมภรอฏฐสาลน ความหมายของจต ตามคมภรอฏฐสาลนนน เทศนากณฑ ทวาดวยจตตปปาทกณฑ

จากตารางท ๒.๔. ความหมายของจตตามคมภรทางพระพทธศาสนา พบวา พระไตรปฎก ได

กลาววาจต มโน มานสหทย ปณฑระ มนายตะ มนนทรย วญญาณ วญญาณขนธ และมโนวญญาณธาตทเหมาะสมนเรยกวา จต และไดขยายตามอรรถกถา คมภรวสทธมรรค และคมภรอฏฐสาลนพบวา เปนขยายความเรองของจตทบงบอกถงความหมายของจตได ๑๐ ประการ ซงเปนธรรมชาตอนมความรทเปนลกษณะนนชอวญญาณ และจตตปปาทกณฑ

๒.๖.๒ ความหมายของจตตามนกวชาการ

จตมอานาจทจะทาใหวตถสงของทงหลายทปรากฏอยในโลกและพฤตกรรมเปนไปของสรรพสตว มความงดงาม แปลกประหลาดกเพราะ กศลและอกศลกรรมหรอวบากกรรมซงวบากกรรมยอมไมสญหายไปไหน แมวากรรมจะเลกนอยเพยงใด หรอไดกระทากรรมนนมาแลวชานานกตาม ผลแหงกรรมยงคงถกสงสมไวในจตมาตงแตในอดตจนถงปจจบนขณะทกาลงกระทากรรมตาง ๆ เมอไดกระทากรรมนนอยเรอย ๆ ไป จตดวงเกาทดบไปนน ยอมสงมอบกจการงานใหจตดวงใหมโดยไมขาดสายในลกษณะทเปนอนตรปจจย๘๗

                                                            ๘๗พระมหาดนย ธมมาราโม(แกวโต), “การศกษาวเคราะหกระบวนการทางานของจตในคมภรอฏฐ

สาลน”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฏบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐), หนา ๒๐.

๕๗

พระสทธมมโชตกะ ธมมาจรยะ๘๘ ไดกลาวใหความหมายเกยวกบจต วา จต เปนธรรมชาตทรอารมณ คอ ไดรบอารมณอยเสมอ หรออกหนงสมปยตตธรรม คอ เจตสกทงหลาย ยอมรบรอารมณโดยอาศยธรรมชาตนน ฉะนน ธรรมชาตทเปนเหตแหงการบรอารมณของเจตสกเหลานน ชอวาจต

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต)๘๙ ไดกลาวใหความหมายเกยวกบจตวา จต เปนธรรมชาตทรอารมณ สภาพทนกคด ความคด ใจ ตามหลกพระอภธรรม จาแนกจตโดยยอเปน ๘๙ หรอ พสดาร เปน ๑๒๑ แบงโดยธรรมชาต เปนอกศลจต ๑๒ กศลจต ๒๑ ( พสดารเปน ๓๗) วปากจต ๓๖ (เปนพสดารเปน ๕๒) และกรยาจต ๒๐ แบงเปนภม กามวจรจต ๕๔ รปาวจรจต ๑๕ อรปาวจรจต ๑๒ และโลกตรฃตรจต ๘ (พสดารเปน ๔๐)

พระอนชา ถาวรสทโธ๙๐ ไดกลาวใหความหมายเกยวกบจตอารมณ หมายถง จตเปนสภาพรบรอารมณ และทรงไวซงความรแจงอารมณอนหมายถงการรโดยไมมอาการคลมเครอ หรอ สบสนในสภาพของอารมณอะไรมากกระทบทางทวารใด ยอมสามารถรถงสภาพของอารมณนนๆอยางแจมแจง โดยไมสบสนกบสภาพของอารมณอน มบทบาทหนาท และความสามารถอนเปนเอกลกษณเฉพาะตน เปนประธานในธรรมทงปวง

                                                            ๘๘ พระสทธมมโชตกะ, ธมมาจรยะ. ปรมตถโชตกะ ปรเฉทท ๑ – ๒ – ๖, (กรงเทพมหานคร: หจก.

ทพยวสทธ, ๒๕๕๓), หนา ๗. ๘๙ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, พมพครงท ๑๒,

(กรงเทพมหานคร: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๑), หนา ๖๒. ๙๐ พระอนชา ถาวรสทโธ (ลบบวงาม), “ศกษาวถจตในการบรอารมณทางอายตนะ ๖ ของผเจรญ

วปสสนาภาวนา”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗), หนา ๑๖.

๕๘

ตารางท ๒.๕ สรปแนวคด ทฤษฏเกยวกบความหมายของจต

ท ชอผแตง จต

๑. พระสทธมมโชตกะ ธมมาจรยะ จต เปนธรรมชาตทรอารมณ คอ ไดรบอารมณอยเสมอ หรออกหนงสมปยตตธรรม คอ เจตสกทงหลาย ยอมรบรอารมณโดยอาศยธรรมชาตนน

๒. พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) วา จต เปนธรรมชาตทรอารมณ สภาพท นกคด ความคด ใจ ตามหลกพระอภธรรม จาแนกจตโดยยอเปน ๘๙ หรอ พสดาร เปน ๑๒๑

๓. พระอนชา ถาวรสทโธ จตเปนสภาพรบรอารมณ และทรงไวซงความรแจงอารมณอนหมายถงการรโดยไมมอาการคลมเครอ หรอ สบสนในสภาพของอารมณอะไรมากกระทบทางทวารใด

จากตารางท ๒.๕. พบวา จต หมายถง ธรรมชาตทเกดขนทนามารบรอารมณทผานมากระทบของจต ยอมรบรอารมณทเกดของปจจยตาง ๆ ทเขามาสนบสนนใหอารมณของธรรมชาตทเปนเหตแหงการรบรอารมณ คอ เจตสก

๒.๖.๓ อารมณของจต

ธรรมชาตของจต ยอมมบทบาท หนาท และความสามารถ อนเปนเอกลกษณเฉพาะตนซงอาจกาหนดพจารณาธรรมชาตของจตทมบทบาทเปนใหญ เปนประธานในธรรมทงปวงไดเปน ๓ ประการ๙๑ คอ

๑. เปนธรรมชาตทมการรบอารมณอยเสมอ๙๒ หมายความวา จตนยอมรบอารมณทางทวารทง ๖ อยเสมอ แลวแตอามรณจะปรากฏทางทวารใด โดยมการสบเปลยนเกดขนรบอามรณทางทวารนน อยมไดขาดสาย และสลบกบภวงคคตทเกดขนคนระหวางในแตละวถจตเปนอยเชนนเรอยไป โดยไมวางเวนจากการรบอารมณเลย ฉะนนจตจงไดชอวา มการรบรอารมณอยเสมอ

                                                            ๙๑พระมหาชนวฒน จกฏวโร (กยรมย), พระอภธรรม จตโดยพสดาร, (นนทบร: จารชา ๑๙๘ การพมพ

, ๒๕๕๔), หนา ๗-๙. ๙๒พระอนรทธาจารย, อภธมมตถสงคหะและปรมตถทปน, แปลโดย พระคนธสาราภอวงศ, หนา ๑๔๘.

๕๙

๒. เปนธรรมชาตทเปนเหตใหเจตสกทงหลายรบรอารมณไดคลาย ๆ กบผนา๙๓ หมาย ความวา จตนเปนใหญเปนประธานในธรรมทงปวง ถงแมวาเจตสกทงหลายจะเปนผปรงแตงจตใหสามารถรบรอารมณ และมสภาพหลากหลายออกไปมากมายอยางไรกตาม แตเจตสกทงหลายตองเปนไปตามอานาจของจต คอ จตรบรอารมณอยางไร เจตสกทงหลายทเกดขนพรอมจตดวงนนตองรบรอารมณอยางนนตามไปดวย

๓. เปนธรรมชาตททาใหสงมชวตและไมมชวตใหวจตรพสดาร๙๔ หมายถง จตนมการรบรถงอารมณทเกดขนตาง ๆ อยเสมอ แตสภาพทเกดขนดบอยางรวดเรวจนยากทจะเหนความขาดสายของความเกดขนดบของดวงจตหนงกบอกดวงจตหนงได จงทาใหสตวทงหลายมความรสกวามจตดวงหนงเทานนทรบรอารมณทเกดขนอยตลอดเวลา นอกจากบคคลผมปญญา ไดรเหนตามความเปนจรงแลวเทานน จงจะสามารถรหรอเหนความเกดดบตดตอกนของสภาพจตนได สภาพธรรมทเกดขนพรอมกบจต กลาวคอ เจตสกทงหลาย ยอมทาหนาทในการสงสมความรและประสบการณในเรองอารมณนน ๆ ไว ทาใหเกดการรบรทวจตรพสดารออกไปมากมาย สตวทงหลายจงมความวจตรในการรบรอารมณ

ความรทเกดขน ๓ ประการ๙๕ มความเกยวของกบอารมณทรบรของจต ดงน

๑. การรแบบสญญาร คอ การรโดยการอาศยการกาหนดจดจาเอาไวได เชน จาไดวาสเขยว สเหลอง นายดา คน สตว สงของ หรอหมวดธรรมตางๆ๙๖ เปนตน

๒. การรแบบปญญาร คอ การรเหตผลตามความเปนจรง เชน รจกบาป บญ คณ โทษ ประโยชน และสงทมใชประโยชน หรอรปนามตามความเปนจรง เปนการรเพอทาลายกเลสมความเหนผดเปนตนใหหมดไป

๓. รแบบวญญาณร คอ การรโดยอาศยการทจตรบอารมณอยเสมอทางทวารตางๆ คอ รรปแบบทางจกขทวาร รสททารมณทางโสตทวาร รคนธารมณ คอ กลนตาง ๆ ทางฆานทวารรรสสารมณ คอ รสตาง ๆ ทางชวหาทวาร รโผฏฐพพารมณ คอ การกระทบสมผสตาง ๆ ทางกายทวาร และรธรรมารมณ คอ ความรสกนกคดตาง ๆ ทางมโนทวาร

                                                            ๙๓เรองเดยวกน, หนา ๑๕๐. ๙๔อภ.สง.อ. (ไทย) ๑/๑/๓๗๕. ๙๕พระมหาชนวฒน จกกวโร (กยรมย), พระอภธรรม จตโดยพสดาร, หนา ๑-๒. ๙๖พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม ฉบบปรบขยาย, หนา ๓๗.

๖๐

ดงนน รอามรณทเกดขนนน ซงมงหมายถงการรแบบธรรมดานน ไมใชเปนการรทพเศษพสดารแตประการใด สวนการรแบบพสดารนน เปนการรดวยธรรมชาตอยางอนเปนประธาน คอ รดวยสญญาและรดวยปญญา ฉะนน เมอสรปแลว ความรจงม ๓ ประเภท คอ รแบบสญญาร รแบบปญญาร และรแบบวญญาณร๙๗ เปนตน

การรบรอารมณของจต๙๘ เปนแบบวญญาณร เพราะวาคาวา จต มความหมายเปนอยางเดยวกน และทสาคญจะตองมเจตสกเขามาประกอบรวมดวยทกขครงไป จตจงไดชอวาเปนประธานในธรรมทงปวง เมอจตและเจตสกมการเกดดบสลบรบรอารมณตางๆอยเสมอมไดขาดเชนน จงทาใหมอานาจในการสงสมประสบการณเกบจาอารมณตางๆไว เปนปจจยสบเนองใหเกดการเรยนรอารมณ ดวยอานาจของสตปญญา และการฝกฝนอบรม

วสยปปวตตฉกกะ คอ ความเปนไปแหงอารมณ ม ๖ อยาง๙๙ โดยจาแนกไดดงน

การจาแนกตามวถ ตามการดาเนนไปของอารมณในปญจทวารม ๔ อยาง๑๐๐ คอ

๑. อตมหนตารมณ เปนอารมณทปรากฏชดทางใจมากทสด คอ อารมณ ๕ อยางทลวงขณะจต ๑ ขณะแลวมาปรากฏ

๒. มหนตารมณ เปนอารมณทปรากฏทชดทางใจมาก คอ อารมณ ๕ อยาง ทลวงขณะจต ๒ หรอ ๓ ขณะแลวมาปรากฏ

๓. ปรตตารมณ เปนอารมณทปรากฏชดทางใจมาก คอ อารมณ ๕ อยาง ทลวงขณะจต ๔, ๕,๖, ๗, หรอ ๙ ขณะแลวมาปรากฏ

๔. อตปรตรตารมณ เปนอารมณทปรากฏชดทางใจนอยทสด คอ อารมณ ๕ อยาง ทลวงขณะจต ๑๐, ๑๑, ๑๒, หรอ ๑๕ ขณะแลวมาปรากฏ

                                                            ๙๗พระโสภณมหาเถระ (มหาสสยาดอ), ปฏจจสมปบาท เหตผลแหงวฏสงสาร, แปลโดย พระคนธสา

ราภอวงศ, หนา ๑๐๐. ๙๘พระอนชา ถาวรสทโธ (ลบบวงาม), “ศกษาวถจตในการรบรอารมณทางอายตนะ ๖ ของผเจรญ

วปสสนาภาวนา”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, หนา ๒๑. ๙๙อภ.สง.อ.(ไทย).๑/๑/๒๔๑. ๑๐๐พระอนรทธาจารย, อภธมมตถสงคหะและปรมตถทปน, แปลโดย พระคนธสาราภอวงศ, หนา ๕๐.

๖๑

การจาแนกตามวถ ตามการดาเนนไปของอารมณในมโนทวาร ม ๒ อยาง คอ

๕. วภตารมณ คอ อารมณทปรากฏชดทางใจ มขณะจต ๑๒ ขณะ โดยมตาทาลมพนจตอยทาย

๖. อวภตารมณ คอ อารมณทปรากฏไมชดทางใจ มขณะจต ๑๐ ขณะ โดยไมมตทาลมพนจต

ตารางท ๒.๖ สรปแนวคด ทฤษฏเกยวกบความหมายอารมณของจต

ท ชอผแตง จต

๑. พระมหาชนวฒน จกฏวโร (กยรมย) ธรรมชาตของจต ยอมมบทบาท หนาท และความ สามารถ อนเปนเอกลกษณเฉพาะตนซงอาจกาหนดพจารณาธรรมชาตของจตทมบทบาทเปนใหญ

๒. พระอนรทธาจารย จตนยอมรบอารมณทางทวารทง ๖ อยเสมอ แลวแตอามรณจะปรากฏทางทวารใด โดยมการสบเปลยนเกดขนรบอามรณทางทวารนน อยมไดขาดสาย

๓. พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) การรโดยการอาศยการกาหนดจดจาเอาไวได เชน จาไดวาสเขยว สเหลอง นายดา คน สตว สงของ หรอหมวดธรรมตางๆ

๔. พระโสภณมหาเถระ (มหาสสยาดอ) การรแบบธรรมดานน ไมใชเปนการรทพเศษพสดารแตประการใด สวนการรแบบพสดารนน เปนการรดวยธรรมชาตอยางอนเปนประธาน

๕. พระอนชา ถาวรสทโธ (ลบบวงาม) จต มความหมายเปนอยางเดยวกน และทสาคญจะตองมเจตสกเขามาประกอบรวมดวยทกขครงไป จตจงไดชอวาเปนประธานในธรรมทงปวง

จากตารางท ๒.๖ พบวา การศกษาความหมายอารมณของจต กลาวคอ เปนการเรยนรของอารมณทเกดขนทพสดาร เปนสภาวะของจตทเกดขนตามธรรมชาตทรบรดวยการอาศยการกาหนด อาศยการรบรเหตผลปจจย และการรบรอารมณของจตอยเสมอ

๖๒

๒.๗ แนวคด ทฤษฎทเกยวของกบการเรยนรตลอดชวต

การศกษาเปนการเรยนรตลอดชวต เพราะวาเรมตงแตในชวงวยเดกจนถงชวงวยสงอาย ซงในการวมรวมกลมบคลทอยในชวงของวยสงอาย เนองจากเปนประชากรสวนใหญในปจจบนของสงคมไทย ในการจดรปแบบการเรยนรของวยผสงอายนนเพอทจะสงเสรมในการเรยนรตลอดชวงวย โดยกาหนดเปาหมายในการศกษาจะมความแตกตางจากวยการศกษาอน ซงจะเปนการรวบรวมเนอหาทมความเกยวของกบผใหญหรอผสงอาย ทจะเนนจดกระบวนการศกษาในดานการพฒนาทางกายภาพ พฒนาสขภาวะทางอารมณ ทางจตใจ ทางดานปญญาและดานสงคม ปจจยทจะสงผลตอการเรยนร ตลอดถงความรความสามารถของผสงอาย ในหลกการในการพฒนาโปรแกรมการเรยนรนนจะตองเรมจากความร ความสามารถ ประเมนตดตามผลการเรยนรของผสงอาย ทงนเพราะวาการกาหนดเปาหมายในการศกษาจะสงผลตอการพฒนาสขภาวะทางอารมณของผสงอายอยางแทจรง ซงตรงตามความสนใจของสงคม ซงจะเรมตงครอบครว สงคม ศาสนา และความเปนอย

๒.๗.๑ ความหมายของการเรยนรตลอดชวต

สนทร สนนทชย๑๐๑ ไดใหความหมาย การศกษาตลอดชวต หมายถง การรบความร ทกษะกระบวนการเรยนรของบคคล และความพงพอใจในการเรยนรจากหลกสตรทงภายนอกสถานศกษาและภายในสถานศกษา ในทกดานกลาวคอ จะมการวางแผนการศกษาหรอไมมการวางแผนการศกษา เปนตน

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต๑๐๒ ไดใหความหมายการศกษาตลอดชวต หมายถง เปนการจดกระบวนการศกษาแบบผสมผสานกนระหวางการศกษาทเปนหลกสตรทอยในระบบ การศกษาหลกสตรอยทอยนอนระบบ และการศกษาหลกสตรทอยในระบบการศกษาตามอธยาศย

อาชญญา รตนอบล๑๐๓ ไดใหความหมายการศกษาตลอดชวต หมายถง กระบวนการเรยนรของบคคลในทกชวงวย ซงจะเปนการเรยนรของตนเอง ประกอบกบการใชทรพยากรทมการสนบสนนการเรยนรของตนเอง ซงจะนาไปสกระบวนการเรยนรทมประสบการณอยางมประสทธภาพ

                                                            ๑๐๑สนทร สนนทชย, “ความรพนฐานการศกษาตลอดชวต”, เอกสารประกอบการสอนชดวชา

การศกษาตลอดชวตและการศกษานอนระบบ, (นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๗), หนา ๗๒. ๑๐๒สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, กระทรวงศกษาธการ, ๒๕๔๕, หนา ๒ ๑๐๓อาชญญา รตนอบล, ขอจากดความ ความคดและลกษณะการศกษาตลอดชวตในการศกษาและ

ดารเรยนรตลอดชวต, (กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๗), หนา ๕๔.

๖๓

กรมการศกษานอกโรงเรยน๑๐๔ ไดใหความหมายการศกษาตลอดชวต หมายถง การศกษาเปนกระบวนการกอใหเกดการเรยนรเพอความเจรญของตวบคคล ชมชน และสงคม โดยการถายโอนความรจากการฝกอบรม ซงเปนการสบสานวฒนธรรมการสรางสรรคจรรโลงความเปนเลศทางวชาการ ทงนการสรางองคความรอนเปนผลการเกดขนของการจดสภาพแวดลอม สงคม กระบวนการเรยนร และปจจยเกอหนนใหบคคลไดเรยนรตอเนองตลอดชวตในการเสรมสรางศกยภาพของตนเอง

สนอง โลหตวเศษ๑๐๕ ไดกลาวสรปถงความหมายของการศกษาตอลดชวต หมายถง การวางแผนในการเรยนร เพอกอใหเกดกระบวนการเรยนรเกดขนทเปนระบบ และเปนสงทผเรยนไดเรยนรจากการตงใจ คอ ดานทกษะ ความร และเจตคต ซงจาการเรยนรทาใหไดทราบถงผลทเกดของการศกษาไมจาเปนตองจดการศกษาในโรงเรยน ซงสามารถเกดขนไดจากการศกษานอกระบบ เชน การสอนเปนกลม การสอนรายบคคล การศกษาในชมชน ในการสอนวธทางไกล เชน โทรทศน วทย หองสมดออนไลน อนเตอรเนต เปนตน ทงนการศกษาทเกดขนไมจากดเวลาและสถานท ในการปลกฝงอปนสยใหบคคลมการเกดการเรยนรเปนพนฐานในการสรางวฒนธรรมการเรยนรควรทจะเปนไปอยางตอเนองและการศกษาตลอดชวต ดงนนการสรางสรรควฒนธรรมในการเรยนรตลอดชวตเปนสงจาเปนสาหรบการเรยนรการศกษาตลอดชวต

                                                            ๑๐๔กรมการศกษานอกโรงเรยน, การปฏรปการศกษาตลอดชวต: กรอบแนวตดและยทธศาสตร,

(กรงเทพมหานคร: รงสการพมพ, ๒๕๔๓), หนา ๔. ๑๐๕สนอง โลหตวเศษ, ปรชญาการศกษาผใหญ และการศกษานอกระบบ, (กรงเทพมหานคร:

ภาควชาการศกษาผใหญ คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๔๔), หนา ๒๗.

๖๔

ตารางท ๒.๗ สรปแนวคด ทฤษฏเกยวกบความหมายของการเรยนรตลอดชวต

ท ชอผแตง ความหมายของการเรยนรตลอดชวต

๑. สนทร สนนทชย การรบความร ทกษะกระบวนการเรยนรของบคคล และความพงพอใจในการเรยนรจากหลกสตรทงภายนอกสถานศกษาและภายในสถานศกษา

๒. สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต

เปนการจดกระบวนการศกษาแบบผสมผสานกนระหวางการศกษาทเปนหลกสตรทอยในระบบ การศกษาหลกสตรอยทอยนอนระบบ และการศกษาหลกสตรทอยในระบบการศกษาตามอธยาศย

๓. อาชญญา รตนอบล กระบวนการเรยนรของบคคลในทกชวงวย

๔. กรมการศกษานอกโรงเรยน การศกษาเปนกระบวนการกอใหเกดการเรยนรเพอความเจรญของตวบคคล ชมชน และสงคม โดยการถายโอนความรจากการฝกอบรม

๕. สนอง โลหตวเศษ การวางแผนในการเรยนร เพอกอใหเกดกระบวนการเรยนรเกดขนทเปนระบบ และเปนสงทผเรยนไดเรยนรจากการตงใจ คอ ดานทกษะ ความร และเจตคต

จากตารางท ๒.๗ พบวา การศกษาแนวคดความหมายของการศกษาตลอดชวตนน เปน

รปแบบในการศกษาทกชวงวยทจะเนนในกระบวนการเรยนรโดยการฝกทกษะ เจตคตเกยวกบเนอหาของหลกสตรซงจะเปนการเรยนรทงภายในระบบ นอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย กอใหเกดประสบการณตาง ๆ ทมคา

๒.๗.๒ ความจาเปนของการศกษาตลอดชวต

พระมหาไชยา หดประกอบ๑๐๖ ไดอธบายถงความจาเปนของการศกษาตลอดชวตไว ดงน

                                                            ๑๐๖พระมหาไชยา หดประกอบ, อางถงใน สมาล สงขศร, “การพฒนารปแบบการจดการศกษาตลอดชวต

ใหกบผสงอายโดยใชวดเปนฐาน”, วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๖๐), หนา ๑๓-๑๕.

๖๕

๑) ความเปนเปลยนแปลงและการพฒนาการของบคคลในแตละวย การเปลยนแปลงบทบาทหนาทของแตละบคคลในแตละชวงวยชวต การศกษาชวยใหบคคลสามารถดาเนนบทบาทในแตละชวงชวตไดอยางเหมาะสมและสมบรณ

๒) ความเปลยนแปลงของสงคม หากประชาชนในสงคม ไดรบการศกษามความรเทาทน รจกปรบตวใหรจกปรบสภาพความเปนอย ปญหาสงคมทเผชญอยกจะสามารถทจะคลคลายไปในทางทดได

๓) ความเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ ทาใหตองมการเปลยนแปลงรปแบบและวธการจดการศกษาเพอใหผเรยนมความรและทกษะดานวชาการ วชาชพพอเพยงและสอดคลองกบความตองการของแรงงาน นอกจากนนยงตองใชความรและทกษะทชวยใหบคคลสามารถพงตนเองได และสามารถสรางงานของตนเองได สามารถเลอกหรอพฒนาอาชพไดอยางเหมาะสมกบสภาพทองถนและสงคม

๔) ความกาวหนาของวทยาการและเทคโนโลย มผลตอสภาพความเปนอยของประชาชน ในประเทศตาง ๆ เปนอยางมาก ประชาชนในสงคมจะเรยนร ตองตดตามใหทนความกาวหนาของเทคโนโลยซงมผลตอการดารงชวตทงทางตรงและทางออม

๕) การแพรกระจายและการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของขอมล ขาวสาร บคคลจงควรเรยนรและมทกษะทจะเขาขอมลตางๆเพอใหรเทาทนและนามาใชประโยชนไดอยางเตมท และสามารถวเคราะหสงเคราะหเลอกขาวสารทเปนประโยชนตอตนเอง

๖) ความเปลยนแปลงทางดานโครงสรางของประชากร จานวนประชากรผสงอายเพมมากขนจานวนประชากรทมากทสดคอผใหญและวยทางาน โดยเฉพาะในประเทศพฒนาทงหลายจะมจานวนประชากรทสงอายมากขน เพราะฉะนนการจดการศกษาตองขยายออกไปสประชากรวยแรงงานวยผใหญและวยสงอาย

๗) ความเปลยนแปลงทางการเมอง ปจจบนประเทศตางๆในโลกสวนใหญมการปกครองในระบบประชาธปไตย ประเทศตาง ๆ ไดตระหนกถงความสาคญของการศกษาทมตอการพฒนาทรพยากรมนษยและพฒนาประเทศ เพราะฉะนนจงมงเนนใหประชาชนไดรบการศกษาอยางทวถงมสทธไดรบการศกษาทเสมอภาคและเทาเทยมกน

๘) การศกษาทมอยยงไมเออตอบคคลไดรบการศกษาทกชวงชวต การศกษาทจดในประเทศทวโลกแมในประเทศทพฒนาแลวกยงเนนทการศกษาในระบบ ซงเปนการศกษาเพยงชวงตนของชวตเทานน

๙) ความไมเทาเทยมกนของโอกาสทางการศกษา เปนสาเหตหนงทเกดความไมเทาเทยมกนในสงคม คอ คนทมการศกษาสงกวาจะมงานทดกวา มฐานะทางเศรษฐกจและสงคมดกวา ผยากจนในชนบทจะมโอกาสนอย

๖๖

๑๐) สงทเรยนรมความสมพนธกบชวตจรงนอย จากสภาพการจดการศกษาในประเทศตางๆสวนใหญยงพบวา สงทจดใหผเรยนไดเรยนรนนยงคงหวงไกลจากสภาพความเปนจรงของชวตของผเรยน ซงผเรยนไมวาจะอยในภมภาคใดจะตองเรยนรในสถานบนกาหนดไวอยางเดยวกน ดวยวธเดยวกน สงทเรยนรนนเมอผเรยนไดเรยนรตองออกไปเผชญกบสภาพความเปนจรง หลงจากจบจากโรงเรยนหรอสถาบนการศกษาแลวยงใชความรไดนอย ถงแมจะเปนพนฐานสาหรบในกาคนหาความรตอไปแตยงใชไดนอยไมสมพนธกบชวตจรง

๑๑) การศกษาทเปนอยยงไมใหเครองมอแกผเรยนทแสวงหาความรดวยตนเองในภายหนาบคคลจงตองมทกษะทจะแสวงหาความรดวยตนเองได จะตองมวธการเรยนรทแตกตางไปจากการใหครเปนผบอกหรอใหเนอหา ซงการศกษาตลอดชวตจะมรปแบบและวธการทหลากหลายเปนเครองมอการเรยนรแกผเรยน

๑๒) รปแบบการจดการเรยนรทเปนอยยงไมใหอสระแกผเรยน และไมเออตอสภาพการดาเนนชวต จงตองมวธการเรยนทยดหยนกวา ซงใหอสระแกผเรยนในการเลอกเวลาเรยน ในการเลอกสถานทเรยนและวธเรยน โดยเฉพาะการศกษาในชวงชวตวยผใหญ วยแรงงาน และวยผสงอาย

๑๓) เพอสนองความตองการของสงคมและประเทศชาต ปจจบนแทบทกสงคมในประเทศทวโลกใหความสาคญของการศกษาตลอดชวตหรอการเรยนรตลอดชวตมาพฒนาตนเอง

จากการศกษาหลกการความจาเปนของการศกษา ซงการศกษาจะเนนถงความสาคญในการมทกษะการใชชวตประจาวน การทางาน และสงคม กอใหเกดการพฒนาชวตทกชวงวย ทงนการศกษาจะตองมความเหมาะสมกบทกเพศทกชวงวยของการศกษา และพฒนาบคคลทมความตองการทจะพฒนาคณภาพชวตของตนเองได สามารถสรปได ดงน

๑. การศกษาเปนการเรยนรของทกคนในสงคม เพอทจะพฒนาคณภาพชวตของตนเองมากยงขน

๒. เปนการเปนโอกาสทางการศกษาของทกคนในสงคม อนเปนเหตใหเกดความสามารถทจะพฒนางานของตนเองในดานเศรษฐกจและสงคมตอไป

๒.๗.๓ ความสาคญของการเรยนรตลอดชวต

สานกงานเลขาธการสภาการศกษาแหงชาต๑๐๗ ไดกลาวสรปความสาคญของการเรยนรตลอดชวต หมายถง การเรยนรตลอดชวตมความสาคญตอชวตมนษยในทกชวงวยเพราะวามนษยตอง

                                                            ๑๐๗สานกงานเลขาธการสภาการศกษาแหงชาต, รายงานการสงเคราะหผลการตดตามและประเมน

การดาเนนงานปฏรปการศกษาตงแตประกาศใชพระราชบญญต การศกษาแหงชาต พ.ศ.๒๕๔๒ ถงสนสดปงบประมาณ ๒๕๔๘, ( กรงเทพมหานคร: พรกหวานกราฟฟค, ๒๕๔๙), หนา ๑๑.

๖๗

เผชญกบความเปลยนแปลงของสงคมและสงแวดลอมอยตลอดเวลา เพราะวาการศกษาทบคคลไดรบเมออยในชวงวยเรยนเปนเพยงสวนหนงทเกดขนของชวต จงเรยกวาเปนการศกษาขนพนฐาน ซงเปนเครองมอทจะชวยใหบคคลไดแสวงหาความร แตชวงชวตหลงวยเรยนเปนชวงชวตทยาวนาน การเรยนรตลอดชวตจงมความจาเปนอยางยงตอชวตของบคคล เพอทจะทความกาวหนาทนกบความเปลยนแปลงทงทางดานเศรษฐกจ ดานอาชพการงาน ทางดานสงคมและวฒนธรรม ทงนยงมความกาวหนาทางดายวทยาการและเทคโนโลย ความเปลยนแปลงดานความเปนอยและการดาเนนชวต รวมถงการเปลยนแปลงทางดานโครงสรางประชากร ดงนน การเรยนรตลอดชวตจงเปนเครองมอทจะชวยเหลอประชาชนใหมความพรอมใหมภมคมกนทจะเผชญกบความเปลยนแปลงตาง ๆไดอยางเทาทนและสามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม

เกรยงศกด เจรญวงศศกด๑๐๘ ไดกลาวถงความสาคญของการเรยนรตลอดชวต ซงมความสาคญตอการพฒนาสงคมไทย เนองจากเกดความเจรญกาวหนาดนเทคโนโลยในการสอสารทสามารถเชอมโยงถงกนไดทวโลกในเวลาอนรวดเรว ซงการเปลยนแปลงตางเปนกระบวนการทเกดขนอยางตอเนองไมสนสด กอใหเกดความลาสมยเรวขนทาใหมประโยชนนอยลง เมอนาความรทไดไปใชในโลกของความเปนจรง เมอไรถาคนเราหยดนงทจะแสวงหาความรเทากบเปนการหยดยงกระบวนการแหงความกาวหนา ดงนนการเรยนรตลอดชวต จงเปนคานยมทถกตองในเรองการเรยนรจะสามารถทาใหคนเราปรบตวอยในโลกปจจบนได

กรมการศกษานอกโรงเรยน ไดสรปความสาคญของการเรยนรตลอดชวตเพอเตรยมประชาชน และสงคมใหมศกยภาพและมความพรอมทจะกาวสยคแหงการเปลยนแปลงในการเรยนรดานตาง ๆ ของชวต ดงน

๑. ความจาเปนทประชาชนไทยทกคนทกกลมอายจะตองไดรบความร ขอมลขาวสารอยเสมอทจะรเทาทน สามารถทจะปรบตวและดาเนนชวตไดอยางเหมาะสมทามกลางสภาพความเปลยนแปลงของโลกทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง วฒนธรรม และวทยาศาสตรเทคโนโลย

๒. ความจาเปนทประชาชนทประกอบอาชพการงานจะตองพฒนาความรและทกษะอยเสมอ เพอทจะสามารถพฒนาอาชพและปรบเปลยนการประกอบอาชพไดอยางเหมาะสมกบสถานการณ

๓. ความจาเปนทประชาชนจะตองไดรบความรอยเสมอ ไดเทากนกบสภาพความเปลยน แปลงทางสงคม วฒนธรรม เพอทจะสามารถวเคราะหปญหาได เผชญปญหาและหาทางแกไขปญหาไดอยางเหมาะสม โดยสามารถอยในสงคมทมการแขงขนได และสามารถปรบตวอยรวมกนกบผอนไดในทกสถานการณ

                                                            ๑๐๘เกรยงศกด เจรญวงศศกด, ๑๐๘ แผนชวต: สตรตานวกฤตวยชรา, (กรงเทพมหานคร: เอเชยเพรส,

๒๕๔๓), หนา ๑๒๔.

๖๘

๔. ความจาเปนทประชาชนจะตองมโอกาสไดรบการศกษาอยางเทาเทยมและเสมอภาค รวมทงโอกาสในการไดรบความรและขอมลขาวสารอยเสมอ เพอสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาชมชนและสงคมตามระบอบประชาธปไตย

๕. ความจาเปนทประชาชนจะตองเรยนรตลอดเวลาเพอใหทนกบความเจรญกาวหนาทางวชาการและเทคโนโลยโดยเฉพาะอยางยงการตดตอสอสารดวยระบบเทคโนโลยททนสมย

๖. ความจาเปนทประชาชนวยผใหญ ซงเปนกลมประชากรสวนใหญของประเทศตองไดรบการศกษา เพอใหสามารถพฒนาอาชพหรอประกอบอาชพเพอมรายไดตลอดจนปรบปรงความเปนอยและพฒนาคณภาพชวตใหเหมาะสมกบสถานการณทเกดขนในการเปลยนแปลงแตละชวงชวต

๗. ความจาเปนทประชาชนโดยเฉพาะผยากจนและผดอยโอกาส ซงยงมอยเปนจานวนมากในสงคมไทยจะตองไดรบการศกษาในรปแบบอนๆนอกเหนอจากรปแบบในระบบโรงเรยน เพอท จะสามารถมอาชพทเหมาะสมมรายไดทพอเพยง และคณภาพชวตทด ซงจะสามารดารงชวตอยในสงคมไดอยางยงยน

๘. ความจาเปนทประชาชนจะตองไดรบบรการการศกษาทหลากหลายยดหยน เหมาะกบสภาพของผททางานและผทมภาระตางๆเพอใหสามารถรบบรการไดทกเวลา ทกสถานท เมอตองการและมความพรอมในทกชวงอาย

จากแนวคดขางตนความสาคญของการศกษาตลอดชวต เปนกระบวนการศกษาใหความสาคญถงสภาพประกอบอาชพของบคคลในการพฒนาสงคม ความเจรญกาวหนาในการรบขอมลขาวสารททนสมยผากระบวนการทกษะดานดานวชาการ เทคโนโลย ซงเปนความจาเปนของประชาชนในการปรบตวดาเนนชวตไดอยางเหมาะสมทามกลางความเปลยนแปลงทางดานสงคม การเมอง วฒนธรรมประเพณ และวทยาศาสตรเทคโนโลย ซงเปนการเปดโอกาสในการไดรบการศกษาไดทวถงทกคนในสงคม ทงนยงเปนการสนบสนนความรวมมอทจะพฒนาคณภาพชวตใหมความเหมะสมกบสถานการณทมความเปลยนแปลงในแตละชวงวยของชวต ทจะตองเผชญกบความเปลยนแปลงของสงคมและสงแวดลอมอยตลอดเวลา

๒.๘.แนวคดเกยวกบโปรแกรมการฝกอบรม

๒.๘.๑ การฝกอบรม

การฝกอบรมเปนกระบวนการทเกดในการกาหนดเปาหมายทจะทาใหผเขารบการฝกอบรม เกดความรความเขาใจในทกษะ เทคนค กอใหเกดความเชยวชาญเกยวกบเนอหาหลกสตรทเขารบการฝกอบรม และทาใหผเขารบอบรมเกดการเรยนร สามารถเปลยนแปลงความคดหรอพฤตกรรมไปตามวตถประสงคของการฝกอบรมอยางมประสทธภาพและประสทธผล ดงท

๖๙

อาชญญา รตนอบล๑๐๙ ไดกลาวถงความสาคญของการฝกอบรมวาการฝกอบรมมความสาคญ และจาเปนในการพฒนาประชากร และบคลากร ซงทาใหเกดการปรบเปลยน พฤตกรรมหลายประการตามไดสรปไวดงน

๑) การฝกอบรมชวยปองกนปญหาทอาจจะเกดขน โดยการสรางเสรมความรความเขาใจทถกตอง

๒) การฝกอบรมเปนกรรมวธชวยแกปญหาทเกดขนแลว โดยการสรางเสรมความรความเขาใจเกยวกบวธการแกปญหาและฝกปฏบตการแกปญหานน ๆ

๓) การฝกอบรมชวยประหยดรายจาย เพราะการฝกอบรมเปนกรรมวธทจดขนในระยะ เวลาสนภายในงบประมาณจากดและไดผลคมคาตามวตถประสงค

๔) การฝกอบรมเปนกรรมวธทจะชวยใหบคลากรเกดการเรยนรเพมเตมประสบการณใหม ๆ ซงอาจจดในเวลาเรยนตามปกตหรอในวนหยดสดสปดาหกได

๕) การฝกอบรมเปนกรรมวธทกอใหเกดความสามคค เนองจากผเขารบการฝกอบรมมโอกาสไดแสดงความคดเหนแลกเปลยนซงกนและกนทากจกรรมรวมกนแกไขปญหารวมกนกอใหเกดความเขาใจซงกนและกน

๖) การฝกอบรมเปนวธการทสนบสนนการศกษาตลอดชวตจากความสาคญของการฝกอบรม

วน เชอโพธหก๑๑๐ กลาววาการฝกอบรม เปนกระบวนการพฒนาความรประสบการณ ทศนคต คานยม คณธรรม และทกษะความชานาญเฉพาะดานของบคลากรทไมสามารถจะทาไดโดยกระบวนการเรยนการสอนปกต เพอใหสามารถดาเนนงานไดอยางมประสทธภาพ

วฒนา ชนวงศา๑๑๑ กลาววา การฝกอบรมเปนการเสรมสราง เพอพฒนาความคดเหน ความร ความสามารถ ความชานาญ และทกษะของบคคลในการทางานใหกวางขวางกาวหนา

จากการศกษาการฝกอบรม พบวา การฝกอบรมเปนกระบวนการจดกจกรรมทมงใหบคคลเกดความร ทกษะ การพฒนา และประสบการณอนเหมาะสมจนทาใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทตองการไดภายใตเงอนไขของระยะเวลาทกาหนด

                                                            

๑๐๙อาชญญา รตนอบล, ความสาคญของการฝกอบรม, (ชลบร : มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๔๐), หนา ๘. ๑๑๐วน เชอโพธหก, การฝกอบรม, (กรงเทพมหานคร: โอ เดยนสโตร, ๒๕๓๗), หนา ๑. ๑๑๑วฒนา ชนวงศา, ผลของการฝกอบรมเชงปฏบตการ, (เลย: วทยาลยครเลย, ๒๕๓๖), หนา ๒๔.

๗๐

๒.๘.๒ ความสาคญของการฝกอบรม

การฝกอบรมมความสาคญเปนอยางมากเปนการสงเสรมใหบคลากรในองคการพฒนาศกยภาพของตวเองในการทางานใหกบองคการซงความสาคญของการฝกอบรมนนมหลายอยางดวยกน เพอใหมองเหนภาพความสาคญของการฝกอบรมไดชดเจนยงขน ดงน การฝกอบรมมความสาคญ และเปนประโยชนกบทกฝาย ไมวาจะเปนผจดการฝกอบรม วทยากร ผบรหารโครงการการฝกอบรม และผรบการฝกอบรม ดวยเหตน การนาเสนอโครงการการฝกอบรมทมความเหมาะสมนน ตองมความชดเจน ครอบคลม มเหตผล มความตอเนอง คมคาใชจาย และมความยดหยน ซงสอดคลองกบ วน เชอโพธหก๑๑๒ทไดเสนอลกษณะของโครงการการฝกอบรมทดไว ดงน

๑) มความกะทดรดและชดเจน ๒) ใชภาษางาย เปนทเขาใจของบคคลทวไป ๓) ควรระบวา ตองการใหเกดพฤตกรรมชนดใด หรอตองการจะแกปญหาใด ๔) มความเปนไปได ๕) สามารถทจะวดหรอประเมนผลได ๖) สอดคลองกบวตถประสงคหลกหรอนโยบายของหนวยงาน

กตต พชรวชญ๑๑๓ กลาวถง ประเภทของเทคนคการฝกอบรม ทมการจดแบงออกเปน ๓ประเภท โดยยดหลกวธการทใชเปนหลก คอ

๑) กลมวธทเกยวกบ “การบอก” (Telling Methods) กลมนเกยวของกบการพดและ การฟง ซงไดแก วธการสอนแบบบรรยาย อภปรายกลมและเทปบนทกเสยง

๒) กลมวธเกยวกบ “การแสดง” (Showing Methods) ไดแก การแสดงสาธต (Demonstration) การสงเกตการปฏบตงาน (On-The-Job Observation)

๓) กลมวธเกยวกบ “การกระทา” (Doing methods) ไดแก การถามคาถาม การอภปรายการใหแกปญหา การประชมกลมเลก (Buzz groups)

                                                            ๑๑๒วน เชอโพธหก, การฝกอบรม, หนา ๑๑. ๑๑๓กตต พชรวชญ, เอกสารการสอน ชดวชาหลกการเรยนร และเทคนคการฝกอบรม หนวยท ๑๐,

(นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๓๘), หนา ๙.

๗๑

๒.๘.๓ วตถประสงคของการฝกอบรม

เรงลกษณ โรจนพนธ๑๑๔ กลาวถงวตถประสงคโดยรวม คอ

๑) เพอเพมพนความรความสามารถและความชานาญ ในการปฏบตหนาททไดรบมอบหมายใหมประสทธภาพทงในและอนาคต

๒) เพอฝกอบรมผปฏบตงาน ใหสอดคลองกบระบบบรหารดานปฏบตการ ซงกาลงอยในระหวางการสรางขนมา อนจะทาใหสามารถลงมอปฏบตงานไดทนทเมอมเครองมอพรอม

๓) เพอสนองตอความยากของงานและการเปลยนแปลงความตองการของงาน

๔) เพอใหทราบนโยบาย หนาทและความรบผดชอบของหนวยงาน ใหเขาใจกฎขอบงคบระเบยบวธการปฏบตงาน สายการบงคบบญชา สทธและประโยชนทแตละคนจะไดรบจากหนวยงานตาง ๆ

๕) เพอเสรมสรางความสามารถในการใชความรตางๆ ทไดรบจากการอบรมเปนแนวทางในการศกษาคนควาเพมเตมใหกวางขวางและทนเหตการณ

๖) เพอใหมทศนคตและขวญกาลงใจทด เกดความเชอมนในตนเองทจะปฏบตงานใหไดผลดมประสทธภาพ มความกระตอรอรนทจะพฒนาตนเอง

วโรจน ลกขณาอดศร๑๑๕ การฝกอบรมแตละหลกสตรยอมมรปแบบการจดหรอการรวมกลมแตกตางกนขนอยกบวาตวของวทยากรจะนาเสนอในลกษณะใด แก ผเขาอบรม ซงสามารถแบงเปน ๒ ประเภท ไดดงน

๑) การฝกอบรมแบบ On the Job Training (OJT) คอ การฝกการปฏบตงานจรง โดยมผชานาญงานนนเปนครฝก คอยดแลการฝกงานของผเขารบการฝกอบรม ซงการฝกอบรมแบบ Onthe Job Training จะไมเนนการเรยนทฤษฎมากนก แตมงเนนไปในทางฝกปฏบต ทาใหการฝกอบรมแบบน มความสามารถในการสรางความรความเขาใจ เหมาะกบการปฏบตงานโดยตรงเพราะ เหนผลในระยะสนคอนขางชดเจน ตนทนตาแตกไมควรทจะใหมจานวนผเขารบการฝกอบรมมากเกนไป เพราะอาจจะทาใหเกดการดแลของผฝกสอนไมทวถง เกดการบกพรองในการปฏบตงาน ทาให Cost of Quality สงขน และ Productivity ตาลงได

                                                            ๑๑๔เรงลกษณ โรจนพนธ, เทคนคการฝกอบรมกรงเทพมหานคร, (กรงเทพมหานคร: ภาควชา

เทคโนโลยทางการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, ๒๕๒๙), หนา ๘-๙. ๑๑๕วโรจน ลกขณาอดศร, ทฤษฏการสรางความร และการเรยนรผานกจกรรม, หนา ๗๒– ๗๓.

๗๒

๒) การฝกอบรมแบบ Off the Job Training เปนการฝกอบรมทเนนความร ความเขาใจโดยการจดฝกอบรมอยางเปนทางการ ไมใชการเรยนรแบบปฏบตงานจรง ซงการฝกอบรมประเภทนจะใหความรผเขาอบรมไดมากกวาการอบรมแบบ On the Job Training เพราะผเขาอบรมสามารถเรยนรไดอยางเตมท แตอาจจะเกดปญหาในเรองของการประยกตใช เพราะความรเชงทฤษฎทไดบางครงไมสามารถนาไปใชในการปฏบตงานไดทงหมด หากผเขาอบรมไมมทกษะในการประยกตความรเขากบการทางาน หรอมทศนคตตอการฝกอบรมวา เปนการพกผอน ผอนคลายกจะทาใหการฝกอบรมนนไมมประสทธผลเทาทควร

๒.๘.๔ ประโยชนของการฝกอบรม

การฝกอบรมเปนสงจาเปนสาหรบองคการ เพราะการฝกอบรมชวยพฒนาบคลากรใหมคณภาพ ทาใหบคลากรสามารถปฏบตหนาทไดอยางมประสทธภาพ และชวยใหการดาเนนงานขององคการเปนไปตามเปาหมายทตงไวคณคาของการฝกอบรมสรปเปนขอ ๆ ไดดงน

๑) ชวยใหเรยนรสงใหม ๆ ไดมากขนโดยใชเวลานอยลง เนองจากวทยากรสวนใหญเปนผทมความรความชานาญเปนอยางดในเรองทใหการฝกอบรม

๒) ชวยใหผลผลตมคณภาพสงขน เนองจากการฝกอบรมแตละครงจะมจดมงหมายทชดเจน และสอดคลองกบงานทผเขารบการฝกอบรมจะตองปฏบต การทบคลากรไดเรยนรสงใหม ๆ ทจาเปนตอการทางานจะชวยเพมประสทธภาพในการทางานไดเปนอยางด

๓) ชวยใหบคลากรไดพฒนาตนเอง ทาใหบคลกรมความรความสามารถมากขนชวยใหบคลากรเหนคณคาของตนเอง ในขณะเดยวกนหนวยงานกเหนคณคาของบคลากร จงเปนการสรางขวญและกาลงใจในการทางาน

๔) ตอบสนองความตองการดานแรงงานของหนวยงานไดเปนอยางด การพฒนาดานตาง ๆ ในสงคมเปนไปอยางรวดเรว โดยเฉพาะอยางยงการพฒนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไดสงผลกระทบไปยงผลผลตทางการศกษา ทาใหผสาเรจการศกษาบางสวนวางงานเนองจากสงศกษาไมสอดคลองกบตลาดแรงงาน และในขณะเดยวกนหนวยงานบางแหงกไมสามารถหาผทมคณสมบตตรงตามทหนวยงานตองการ บางหนวยงานจงรบสมครบคลากรโดยกาหนดคณสมบตไวกวาง ๆ เมอไดบคคลทมคณสมบตใกลเคยงกบทกาหนดแลว กอนทจะปฏบตงานจรงจะตองผานการฝกอบรมเกยวกบงานทจะปฏบต

๕) ชวยใหบคลากรมทศนคตทดตองาน องคการ และเพอนรวมงาน กระบวนการฝกอบรมจะชวยใหบคลากรเกดความรความเขาใจทถกตองเกยวกบงานททา ชวยใหเกดความรกสามคคในหนวยงาน ชวยลดความเครยดในการทางาน ทาใหบคลากรมสขภาพจตทด

๗๓

เรงลกษณ โรจนพฒน๑๑๖ กลาวถงประโยชนของการฝกอบรม ดงน

๑) การฝกอบรม ทาใหวธปฏบตงานดขน

๒) การฝกอบรมชวยลดคาใชจาย แรงงาน และเวลาในการปฏบตงานใหนอยลง

๓) การฝกอบรม ชวยลดเวลาเรยนวธการปฏบตงานใหนอยลง

๔) การฝกอบรม ชวยแบงเบาะภาระการปฏบตงานของผบงคบบญชาไดมากขน เพราะผทไดรบการฝกอบรมแลวยอมจะรและเขาใจถงวธการปฏบตไดอยางดและถกตอง

๕) การฝกอบรมทาใหสายการบงคบบญชา การควบคม การบรหาร การตดตอการประสานงาน และความรวมมอดขนทงภายในและภายนอกหนวยงาน

๖) การฝกอบรมชวยสงเสรมจตใจและศลธรรมของผปฏบตงานใหดขน

๗) การฝกอบรมกระตนเตอนผปฏบตงาน เพอความกาวหนาในการงานของตน

๘) การฝกอบรมชวยทาใหระบบและวธการทางานมสรรถภาพสงขน เพราะการฝกอบรมยอมกระตนความสนใจในการทางานใหมความตงใจทางานมากขน

๒.๘.๕ กระบวนการในการฝกอบรม

เครอวลย ลมอภชาต๑๑๗และอาชญญา รตนอบล๑๑๘ เปนกระบวนการทมการดาเนนงานตามลาดบขนตอนอยางตอเนอง ทงน ไดสรปกระบวนการฝกอบรมเปนลาดบขนตอน ดงน

ขนท ๑ การวเคราะหความจาเปนในการฝกอบรม กอนการฝกอบรมใด ๆ ผจดการฝกบรมควรศกษาขอมลของปญหา สาเหตของปญหา หนทางทจะนาไปส การแกไขปญหา โดยตดตอประสานงานกบผรบผดชอบ และผเกยวของ รวมทง ตวผเขารบการฝกอบรมเอง เพอการวเคราะหขอมลทเกยวกบผรบการฝกอบรมในเรองของพนฐานทวไป เชน คณสมบต คณวฒ เพศวย จานวนการทางาน ประสบการณเดม พนฐานการศกษา ความสามารถพเศษ ความสนใจ ซงผจดการฝกอบรมอาจใชวธการศกษาขอมลตางๆ เหลาน และวเคราะหความตองการ ความจาเปนได จากการใชแบบ สอบถาม แบบสมภาษณ หรอการสมภาษณ การพดคยอยางไมเปนทางการการสารวจ หรอการทดสอบบคลากรททางานและประสบปญหาโดยตรง การวเคราะหหาความตองการนบวาเปน

                                                            ๑๑๖เรงลกษณ โรจนพฒน, เทคนคการฝกอบรมกรงเทพมหานคร, หนา ๑๐. ๑๑๗เครอวลย ลมอภชาต, หลกและเทคนคการฝกอบรมและการพฒนา, (กรงเทพมหานคร: สยามศลป,

๒๕๓๗), หนา ๗. ๑๑๘อาชญญา รตนอบล, กระบวนการฝกอบรม การศกษานอกโรงเรยน, (กรงเทพมหานคร: บรษท

ประชาชน จากด, ๒๕๔๐), หนา ๕๑.

๗๔

ประโยชน และมความสาคญเปนอยางยงตอการจดการฝกอบรม เนองจากเปนการจดการฝกบรมทเกดขนจากความตองการ และความสนใจทแทจรงของผรบการฝกอบรมมากกวาจะจดขนตามความพงพอใจของผจดการฝกอบรม ซงจะทาใหการฝกอบรมมคณคาและมประโยชนตอผรบการฝกอบรมอยางแทจรง นอกจากน แลวขอมลทไดจากการวเคราะหความตองการจาเปน ยงจะเปนประโยชนตอการกาหนดวตถประสงคของโครงการฝกอบรมทจดขนนาไปใชในการกาหนดเนอหาหลกสตรของการฝกอบรมใหสอดคลองกบวตถประสงค ออกแบบเทคนควธการฝกอบรมใหเหมาะสมตรงกบวตถประสงค เนอหา และกลมผเขารบการฝกอบรมตลอดจนสามารถใชเปนแนวทางในการกาหนดเกณฑและวธการประเมนผลการฝกอบรมไดเปนอยางด

ขนท ๒ สรางหลกสตรฝกอบรม หลกสตรการฝกอบรม หมายถง ประมวลความร เนอหาสาระ และประสบการณ ความรตามทผจด ผบรหาร โครงการฝกอบรมไดจดเสนอใหผเขารบการฝกอบรมพงไดรบการพฒนา โดยใหเปนไปตามวตถประสงคของโครงการการฝกอบรมทไดกาหนดไว ดงเชน อาชญญา รตนอบล๑๑๙ ไดเสนอลกษณะของวตถประสงคของการฝกอบรมไวดงน

๑) ตองระบพฤตกรรมทคาดหวงใหเกดขนในตวผเขารบการอบรม หลงจากไดสอน วชานน ๆ จบลงแลว

๒) ตองมงไปทการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผเขารบการฝกอบรมเปนหลกสาคญ

๓) คาทบงบอกพฤตกรรมตองชดเจนไมกากวม เชน คาวา สามารถจาแนกเพอชวยใหวทยากรมองเหนวธการจดประสบการณในการเรยนร เชน การเตรยมการสอนการใชเทคนคและอปกรณและระยะเวลาทใชในการสอนใหบรรลวตถประสงค

๔) ตองชวยใหวทยากรไดมองเหนถงพฤตกรรมของผเขารบการอบรม ทจะแสดงออกซงจะนาไปส การจดการเรยนการสอนและการประเมนผล โดยควรระบเกณฑขนตาของพฤตกรรมทคาดหวง เพอใชในการวดการประเมนผลการอบรม

ดวยเหตผลดงกลาว ผจดการฝกอบรม จงจาเปนตองเขยนวตถประสงคการฝกอบรมในลกษณะของวตถประสงคเชงพฤตกรรม เพอพฒนาความร ความสามารถ ความเขาใจ ทกษะทศนคตของบคลากรในเรองทยงขาดหายไปใหพฒนาขนมา ซงสวนใหญจะประกอบดวยสวนสาคญ ๔ สวน คอ

๑) ตวผเขารบการฝกอบรมหรอบคคลเปาหมาย บคคลทผจดการฝกอบรมตองการใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม

                                                            ๑๑๙เรองเดยวกน, หนา ๕๘.

๗๕

๒) พฤตกรรมทตองการใหเกดการเปลยนแปลงจากผทไมมความรเปนผทมความร จากผทขาดทกษะ เปนผทมความร มทกษะ

๓) เงอนไขของพฤตกรรมการแสดงออกภายใตสถานการณทกาหนดให

๔) เกณฑ หรอระดบความสาเรจของงานทไดรบมอบหมาย

จากการศกษาทฤษฎ หลกการ แนวคด การฝกอบรม สรปวา การฝกอบรมเปนกระบวน การจดกจกรรม เพอใหผเขารบการฝกอบรมมความร ทกษะ และประสบการณทสามารถนาไปใชในการพฒนาเปลยนแปลงพฤตกรรมของตนเองไดในระยะตอไป การฝกอบรมมกระบวนการจดการทสาคญ ๔ ขนตอน คอ การสารวจหาความตองการในการฝกอบรม การสรางหลกสตรฝกอบรม การดาเนนการฝกอบรม และการประเมนผลและตดตามผล การฝกอบรมจะประสบความสาเรจได ผจดการฝกอบรมหรอวทยากร จะตองมการกาหนดวางแผน ออกแบบใหกจกรรมมความเหมาะสมกบ เพศ วย ของกลมผเขารบการฝกอบรม ใชระยะเวลาในการฝกอบรมใหสมพนธกบเนอหา เลอกสถานท เครองมออปกรณใหเหมาะสม และทสาคญตองลาดบกจกรรมใหมความเชอมโยง สมพนธ และตอเนอง ประเดนสาคญอกประเดนหนงทสงผลตอความสาเรจของการจดการฝกอบรม คอ การเลอกใชเทคนค และวธการฝกอบรมทตองเหมาะสมกบเนอหาวตถประสงค และกลมเปาหมาย ในการวจยการพฒนาหลกสตรการฝกอบรม เรอง การจดการกบ ความเครยด สาหรบผสงอายครงน ผวจยกาหนดใชเทคนคการฝกอบรมทใหความสาคญตอบทบาทของผเขารบการฝกอบรมดวยวธการฝกอบรมเกยวกบการแสดงแบบวธการสาธต

๒.๙ งานวจยทเกยวของ

๒.๙.๑ งานวจยทเกยวของกบสขภาวะองครวม

จรญญา วงษพรหม๑๒๐การมสวนรวมของชมชนเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย ผลการวจยพบวา

๑. ผสงอายมความสขความพงพอใจทไดเขารวมกจกรรมทสามมารถสนองตอบตอคณภาพชวตใน ๔ มต คอ กาย ใจ สงคม และปญญา/การเรยนร

๒. เกดกระบวนการมสวนรวมของชมชนผานการจดกจกรรมสญจรเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอายและกจกรรมสานวยใสในผสงอายทผวจยและกลมปฏบตการหลกรวมดาเนนการกบชมชน

                                                            ๑๒๐จรญญา วงษพรหม, “การมสวนรวมของชมชนเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย”, ดษฎนพนธ

ศกษาศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๘), บทคดยอ.

๗๖

๓. เกดการบรณาการความรและกจกรรมชมชนผานการสรปบทเรยนจากประสบการณทไดเรยนรรวมกน

๔. เกดความยงยนของการพฒนาคณภาพชวตผสงอายในชมชนโดยการดาเนนการตอเนองชองชมชนทประกอบดวย แกนนาผสงอาย คนวยอน และหนวยงานทเกยวของในชมชน

พระครประภาสกรสรธรรม (เกษม สวณโณ)๑๒๑ การศกษาสขภาวะของผสงอายในเขตชมชนทาอฐ วดแสงสรธรรม ตาบลทาอฐ อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร ผลการวจยพบวา สขภาวะทางปญญา และสขภาวะทางสงคม อยในระดบมาก สวนสขภาวะทางกาย สขภาวะทางจตใจ อยในระดบปานกลาง เมอพจารณารายดานพบวา สขภาวะทางกาย รสกพอใจกบสขภาพในขณะน อยในระดบมากทสด สขภาวะทางจตใจ รสกพงพอใจในชวต (เชน มความสข ความสงบ ความหวง) อยในระดบมากทสด สขภาวะทางสงคม รสกพอใจกบการชวยเหลอทเคยไดรบจากเพอน ๆ อยในระดบมาก สขภาพทางปญญา คอ เขาใจไดวาทกสงทกอยางมความไมเทยงแทและแนนอน ยอมมการเปลยนแปลงเสมอ อยในระดบมาก สวนความแตกตางของระดบสขภาวะของผสงอาย พบวา ผสงอายเพศชายมคาเฉลยทสงกวาผสงอายเพศหญงใน ๓ ดาน คอ สขภาวะทางกายและสขภาวะทางปญญา โดยมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕ สวนสขภาวะทางจตใจ ไมมความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถตทระดบ ๐.๐๕ และผสงอายเพศหญงมคาเฉลยสงกวาผสงอายเพศชายใน ๑ ดาน คอ สขภาวะทางสงคม โดยมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ ๐.๐๕.

พระครปรยตธรรมวบล (ชว อสสโร)๑๒๒ รปแบบการเสรมสรางความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายตามหลกพทธจตวทยา ผลการวจยสรปไดดงน

๑. ความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายตามหลกพทธวทยา ประกอบดวย ๑) ความรสกตอชวต ชวตค บตรหลานหรอบคคลสาคญของชวต ๒) ความผาสกในสงทเปนปจจบน และ๓) ความผาสกในการมศาสนายดมน การเสรมสรางความผาสกทางจตวญญาณของผสงอาย ม ๒ ดาน คอ ๑) ดานความสมพนธในครอบครว ประกอบดวย ๑.๑) การใชเวลาในการทากจกรรมรวมกนของสมาชกในครอบครว ๑.๒) การพดคย ปรกษาหารอ และตดสนใจในเรองสาคญตาง ๆ ของสมาชกในครอบครว ๑.๓) การแสดงออกซงความรกและความเอออาทรกน ทงทางการ วาจา และใจของสมาชก

                                                            ๑๒๑พระครประภาสกรสรธรรม (เกษม สวณโณ), “การศกษาสขภาวะของผสงอายในเขตชมชนทาอฐ

วดแสงสรธรรม ตาบลทาอฐ อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐), บทคดยอ.

๑๒๒พระครปรยตธรรมวบล (ชว อสสโร), “รปแบบการเสรมสรางความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายตามหลกพทธจตวทยา”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐), บทคดยอ.

๗๗

ในครอบครว ๑.๔) การปฏบตตามบทบาทหนาททเหมาะสมของสมาชกในครอบครว และ ๒) ดานความสมพนธกบเพอน

๒. การวเคราะหปจจยทสงผลตอความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายตามหลกพทธจตวทยา พบวา ๑) ดานความสมพนธในครอบครว โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดานพบวา ดานทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอ การพดคย ปรกษาหารอและตดสนใจในเรองสาคญตาง ๆ ของสมาชกในครอบครว ๒) ดานความสมพนธกบเพอน โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ขอมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอการใหความสาคญกบความรสกกบความรสกของเพอนเสมอ จากการวเคราะหตวแปรอสระทง ๔ ตว ประกอบดวย ดานการพดคยปรกษาหารอหรอตดสนในเรองสาคญตาง ๆ ดานความสมพนธอยในระดบสงคอ .๗๘๗ และตวแปรอสระทง ๔ ตว อธบายความผนแปรทเกดขนระดบความผาสกทางจตวญญาณ ไดรอยละ ๖๑.๙

๓. รปแบบการเสรมสรางความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายตามหลกพทธจตวทยาม ๓ องคประกอบ ไดแก ๑) ปจจยทเออตอความผาสกทางจตวญญาณ ๒ ปจจย คอ ปจจยดานความสมพนธในครอบครว และดานความสมพนธกบเพอน ๒) แนวทางการเสรมสรางความผาสกทางจตวญญาณจองผสงอาย ๘ แนวทาง คอ ๑) แนวทางสงเสรมใหสมาชกในครอบครวรบประทานอาหารรวมกนอยางสมาเสมอ ๒) แนวทางสงเสรมใหสมาชกในครอบครวทางานบานรวมกน ๓) แนวทางสงเสรมใหสมาชกในครอบครวทากจกรรมนนทนาการรวมกน ๔) แนวทางสงเสรมใหสมาชกในครอบครวพกผอนหยอนใจนอกบานรวมกบผสงอาย ๕) แนวทางสนบสนนสมาชกในครอบครวพกผอนหยอนใจนอกบานรวมกบผสงอาย ๖) แนวทางสงเสรมใหสมาชกในครอบครวพาผสงอายไปเยยมญาตและเพอนตางจงหวด ๗) แนวทางสนบสนนสมาชกในครอบครวรวมพธพรรมหรองานบญในโอกาสตาง ๆ เพอใหผสงอายมการนาหลกในการดาเนนชวต ๘) แนวทางสงเสรมใหสมาชกในครอบครวทากจกรรมบาเพญประโยชนตอสาธารณะ และ ๓) การประยกตหลกบญกรยาวตถ ๓ ในดานความรสกตอชวต ดานความผาสกในสงทเปนดานความผาสกในศาสนาทยดมน

พระรวมชย ชนวโร (เบญจจนดา)๑๒๓ ปจจยพทธจตวทยากบความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายหลกสตรครสมาธ ณ.วดธรรมมงคล จ.กรงเทพมหานคร ผลการวจยพบวา

กลมตวอยางผสงอายหลกสตรครสมาธ ณ.วดธรรมมงคล จ.กรงเทพมหานคร โดยรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานสมาธ มคาเฉลยสงสด สวนระดบความผาสกทาง

                                                            ๑๒๓พระรวมชย ชนวโร (เบญจจนดา), “ปจจยพทธจตวทยากบความผาสกทางจตวญญาณของผสงอาย

หลกสตรครสมาธ ณ.วดธรรมมงคล กรงเทพมหานคร”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย:มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐), บทคดยอ.

๗๘

จตวญญาณของผสงอายหลกสตรครสมาธ โดยภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา ดานการเหนคณคาในตนเอง มคาเฉลยสงสด

เมอเปรยบเทยบปจจยเชงพทธจตวทยาทสงผลตอความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายโดยภาพรวมพบวา กลมตวอยางเมอจาแนกตาม เพศ อาย และระดบการศกษาหลกสตรครสมาธทแตกตางกน มระดบปจจยทางพทธจตวทยา (พละ ๕) และความผาสกทางจตวญญาณผสงอายหลกสตรครสมาธ ณ.วดธรรมมงคล จ.กรงเทพมหานคร ไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตสวนระดบเฉลย พบวา ระดบศรทธา วรยะ สต และปญญาทแตกตางกน สงผลตอความผาสกทางจตวญญาณ ไดแก ดานความสงบภายในจตใจ ดานความเขมแขงทางจตใจ ดานการยอมรบตนเอง และดานการเหนคณคาในตนเอง ผสงอายหลกสตรครสมาธ วดธรรมมงคล กรงเทพมหานคร แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ ๐.๐๑ และ ๐.๐๕

วเคราะหปจจยเชงพทธจตวทยาทสงผลตอความผาสกทางจตวญญาณ พบวา หลกสตรครสมาธ วดธรรมมงคล สามารถพฒนาคณภาพชวตใหเกดความผาสกทางจตวญญาณ ความศรทธาของครสมาธเกดขนจากความศรทธาในตวหลวงพอ บางทานศรทธาจากผลของการไดลองปฏบตจากหลกสตร มวรยะตามคาสอนหลวงพอ มสตไปกากบไวทคาบรกรรมพทโธ เพอไมใหวอกแวกทาใหจตใจรวมเปนหนงอารมณจะไมไหลไปไหน เกดสมาธฌาณเกดขน ญาณเกดขนและไปสวปสสนาได วปสสนาในความหมายคอการพจารณาตามสภาพความเปนจรง จงพจารณาสตปฏฐานไดเปนลาดบขนและมการเกอหนนกนอย นนคอกระบวนการเกดปฐฐาสงสดตามหลกพระพทธศาสนา

สวนการมาเรยนเปนครสมาธหรอการไดมาเปนครสมาธ ชวยใหมความสขและเปนการหมนสะสมทาความด เกดความสขใจเมอไดชวยเหลอผอน มองโลกตามความเปนจรง และสามารถปลอยวางความทกขทเขามากระทบได เปนการใชเวลาวางใหเกดประโยชนในทางธรรม ทาใหไดบญ ทาใหจตใจดชวตจะไดมคณคา

อญชษฐา หาญกจรง๑๒๔ กระบวนการพงพาตนเองในการดาเนนชวตของผสงอายตามหลกพทธจตวทยา ผลการวจยพบวา. ๑.สภาพการดาเนนชวตผสงอาย สวนใหญจะประสบปญหา ดานสขภาพรางกายทเปนกนมาก คอ โรคปวดเมอย ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง สภาพจตใจ ซมเศรา วาเหว ซงมสาเหตมาจาก การขาดปฏบตสมพนธทางสงคม ทไมไดออกไปทางานนอกบาน และถกปลอยใหอยกบบานโดดเดยว และรายไดทเคยมลดนอยลง บางรายถงกบขาดสภาพคลองทางเศรษฐกจสงผลให กระบวนการพงพาตนเองในการดาเนนชวตนอยลดลง ทงน ปจจยหลกในการ                                                            

๑๒๔อญชษฐา หาญกจรง, “กระบวนการพงพาตนเองในการดาเนนชวตของผสงอายตามหลกพทธจตวทยา”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐), บทคดยอ.

๗๙

ดาเนนชวตทดของผสงอาย ม ๔ องคประกอบ ดงน ๑. มรางกายทแขงแรงตามวย ๒. มจตใจทเขมแขง ราเรงแจมใส ๓. มสภาพคลองเพยงพอทางเศรษฐกจ และ ๔ มกจกรรมทางสงคมอยางพอเพยง

ตารางท ๒.๘ สรปงานวจยทเกยวของกบสขภาวะองครวม

ท ผแตง ชอเรอง สขภาวะทางอารมณ

กาย จต ปญญา อารมณ สงคม

๑. จรญญา วงษพรหม การมสวนรวมของชมชนเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย

√

√ √ √

๒. พระครประภาสกรสรธรรม การศกษาสภาวะของผสง อายในเขตชมชนทาอฐ

√ √

√

๓. พระครปรยตธารมวบล รปแบบการเสรมสรางความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายตามหลกพทธจต วทยา

√ √ √ √

๔. พระรวมชยชนวโร ปจจยพทธจตวทยากบความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายหลกสตรคร

√ √ √ √ √

๕. อญชษฐา หาญกจรง กระบวนการพงพาตนเองในการดาเนนชวตของผสงอายตามหลกพทธจตวทยา

√

√ √ √

จากตารางท ๒.๘ สรปวา ผสงอายมความพงพอใจตอการฝกอบรมในกระบวนการ

รปแบบกจกรรมเพอทจะพฒนาในดานรางกาย สตปญญาและสขภาพจตทด การพฒนาสขภาวะในดานตางจะกอใหเกดความรสกพอใจในสงทตนเองไดลงมอทา ดงนนความผาสกทเกดขนคอการใชเวลาวางในการทากจกรรมรวมกบสงคม สมาชกในรอบครว มความสมพนธของเพอน และฝกอบรมใหผสงอายมสขภาพทแขงแรง มการรกษาพยาบาล จดใหมการสงเสรมดานอาชพตางๆเพอเพมรายไดใหกบผสงอาย

๘๐

๒.๙.๒ งานวจยทเกยวของกบผสงอาย

จนทรเพญ ลอยแกว๑๒๕ การศกษาความตองการในการไดรบสวสดการสงคมของผสงอายในเขตเทศบาลเมองอโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ผลการวจยพบวา

๑. กลมตวอยางมความตองการในการไดรบสวสดการสงคมของผสงอายในเขตเทศบาลเมองอโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ภาพรวมอยในระดบมาก และพจารณาเปนรายมาตรฐานวาผสงอายมความตองการในการไดรบสวสดการสงคมอยในระดบมากทกมาตรฐาน ยกเวนมาตรฐานดานการสรางบรการและเครอขายการเกอหนนซงผสงอายมความตองการในระดบปานกลางโดยผสงอายมความตองการในการไดรบสวสดการสงคมสงสดในมาตรฐานดานสขภาพและการรกษา พยาบาล และมความตองการไดรบสวสดการสงคมตาสดในมาตรฐานดานการสรางบรการและเครอขายการเกอหนน

๒. ความตองการของกลมตวอยางทจาแนกตามคณลกษณะสวนบคคลไมมความแตกตางกน ยกเวนในดานรายไดและลกษณะทอยอาศยตางกน มความตองการแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕ และ.๐๑ ตามลาดบ

๓. กลมตวอยางประสบปญหาในดานสขภาพและการรกษาพยาบาล ดานรายไดและดานทพกอาศย มขอเสนอแนะใหเทศบาลจดบรการรถรบ-สงไปยงสถานพยาบาลและจดใหมการรกษาพยาบาลทบาน จดใหมหนวยแพทยเคลอนท สงเสรมอาชพ และจดใหมโครงการซอมแซมหรอจดหาทพกอาศย

ณชพล บดการ๑๒๖. ศกยภาพของเทศบาลตาบลปากแพรก อาเภอเมอง จงหวดกาญจนบร ในการดแลผสงอาย ผลการวจยพบวา เทศบาลตาบลปากแพรกมบทบาทในการดแลผสงอายตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. ๒๕๔๖ ใน ๗ ดาน ไดแก การสนบสนนเบยบงชพผสงอาย การสงเสรมกจกรรมผสงอายการสงเสรมสขภาพผสงอาย การสงเสรมอาชพผสงอาย การจดตงชมรมผสงอาย โครงการปรบปรงซอมแซมทอยอาศยใหกบผดอยโอกาส ผยากจนและผยากไร และอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน ซงการรบรถงสทธยงไมครบทกดาน ปญหาทพบมากทสด คอ

                                                            ๑๒๕จนทรเพญ ลอยแกว, “การศกษาความตองการไดรบสวสดการสงคมของผสงอาย ในเขตเทศบาล

เมองอโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา”, การคนควาอสระรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยราชภฎวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ, ๒๕๕๕), บทคดยอ.

๑๒๖ณชพล บดการ, “ศกยภาพของเทศบาลตาบลปากแพรก อาเภอเมอง จงหวดกาญจนบร ในการดแลผสงอาย”, วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๙), บทคดยอ.

๘๑

เรองการเดนทางเขารวมกจกรรมความตองการเพมเบยยงชพ การหาตลาดรองรบในการสนบสนนอาชพ และการใหความสนใจกบสมาชกชมรมผสงอาย

คมกฤตย รวบรวม๑๒๗ ไดศกษางานวจยเรอง ปญหาและกระบวนการนานโยบายสงเสรมคณภาพชวตผสงอายของกรงเทพมหานครไปปฏบต พบวา ๑. ความสาคญและปญหาของการนานโยบายสงเสรมคณภาพชวตผสงอายของกรงเทพมหานครไปปฏบตเปนไปตามระบบราชการสวนทองถน มความจาเปนตองขบเคลอนการนานโยบายใหถกตองตามระเบยบ กฎหมาย ขอบงคบ แตทงนสามารถปรบปรงแกไขได โดยไดรบการสนบสนนจากฝายการเมองในระดบชาตเพราะสามารถปรบเปลยนนโยบายในระดบชาตได ซงจะสงผลถงระดบทองถน เชน อตราเบยยงชพผสงอาย และกองทนผสงอาย เปนตน

๒. การนานโยบายไปสการปฏบตทมประสทธภาพขนอยกบการบรหารงานภายในหนวยงานของกรงเทพมหานครและความสามารถในการรวมมอประสานงานกบสวนราชการอน รวมทงภาคเอกชนและกลมชมรมผสงอาย ซงเปนผทไดรบผลกระทบจากนโยบาย

๓. ระบบราชการมความสาคญทสายการบงคบบญชา ซงหากปฏบตตามระเบยบกฎหมายอยางเครงครด อาจเปนอปสรรคตอการนานโยบายสการปฏบตใหไดผลดตอผสงอาย ดงนน ผปฏบตจาเปนตองใชดลยพนจในการหาทาวแกไขปญหาเฉพาะกรณภายใตหลกของเหตผล ความจาเปน และประสบการณ แตทงนตองไมละเมด ระเบยบ กฎหมาย ทเกยวของ

พระมหาดนย ธมมาราโม(แกวโต)๑๒๘ การศกษาวเคราะหกระบวนการทางานของจตในคมภรอฏฐสาสน ผลการวจยพบวา ๑.การศกษาจต เจตสก รป และนพพาน ในคมภรอฏฐสาลน พบวา จต คอ ธรรมชาตทรอารมณ หรอธรรมชาตททาหนาท เหน ไดกลน รรส รสกตอการสมผสถกตองทางกายและความรสานกคดทางใจ เปนสงทอาศยเหตปจจยหลายอางทาใหเกดขน เจตสกเปนธรรมทประกอบจตมลกษณะเปนนาม ปรงแตงจตทาใหจตรอารมณ ความสมพนธระหวางจตกบเจตสกมลกษณะ คอ เจตสกอาศยจต ประกอบกบจต เกดรวมกบจต เกดพรอมจต ดบพรอมจต มวตถเดยวกบจตและมอารมณเดยวกบจต จตทกดวงตองมเจตสกประกอบดวยจงทาใหจตทางานได รป คอ ธรรมชาตทแตกดบ คอ มหาภต ๔ หมายถง รปใหญ ประกอบดวย ปฐว อาโป เตโช วาโย และ

                                                            ๑๒๗คมกฤตย รวบรวม, “ปญหาและกระบวนการนานโยบายสงเสรมคณภาพชวตผสงอายของ

กรงเทพมหานครไปปฏบต”, วทยานพนธปรชญาดษฏบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยรามคาแหง, ๒๕๕๖).

๑๒๘พระมหาดนย ธมมาราโม (แกวโต) ,“การศกษาวเคราะหกระบวนการทางานของจตในคมภรอฏฐสาสน”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐), บทคดยอ.

๘๒

อปาทานยรป ๒๓ หมายถง รปทเปนไปโดยอาศยมหาภต และนพพาน คอ ธรรมชาตทสงบจากกเลสและขนธ ๕

๒. การศกษากระบวนการทางานของจตในคมภรอฏฐสาลน พบวา จตเกดขนเพราะปจจยทางปญจทวารวถ กลาวคอ จกขทวารวถ เกดขนเมอมอารมณคอรปมานะกระทบจกขสารท ภวงคจต ๓ ดวงสดทาย คอ อตตภวงค ภวงคคจลนะ ภวงคคปจเฉทะ ตองเกดขนกอนจกขทวาราวชชนจต เมอกระแสภวงคจตสนสดลง จกขทวารวถจงเรมเกดขนตามลาดบ และเมอจกขทวารวถสนสดลงภวงคจต ๒ ดวง คอ ภวงคคจลนะ ภวงคคปจเฉทะ เกดขนระหวางปญจทวารวถ และมโนทวารรวถ และกดบลง มโนทวารวถจงเกดขนสลบกนไปมากบปญจทวารวถ

๓. การวเคราะหกระบวนการทางานของจตในคมภรอฏฐสาลน พบวา กระบวนการของกรมกบกระบวนการทางานของจตเปนอนเดยวกน กระแสกรรมและกระแสจต คอ กระแสเดยวกนกรรมมสาระเปนทงเหตและผล โดยทความเปนเหตเดนชดมากกวาความเปนผล ในการทาทางกาย วาจา และใจ แตละครงถอวาเปนการกอเหตทจะทาใหผลตามมา ภาวะจตของปถชนจงตางจากภาวะจตของพระอรหนตคอ จตของทานไมไดสะสมกรรม เพราะเหตแหงโยนโสมนสการ กลาวคอ การใครครวญโดยถวนถ ดวยสญญา ๗ ซงมความสาคญในกระบวนการพฒนาจตใหเกดสตสมปชญญะคอยกนกระแสตณหา ไมถกปรงแตงดวยราคะ โทสะ และโมหะ

สจตรา สมพงษ๑๒๙ ความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐม ผลการวจยพบวา

๑. ผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรามนจงหวดนครปฐม มความสขในระดบมาก

๒. ผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐม ทมสถานภาพสมรสตางกน การมโรคประจาตวตางกน ระยะเวลาทพกอยในสถานสงเคราะหคนชราตางกน และการมาเยยมของคนครอบครวตางกน มระดบความสขไมแตกตางกน ปละผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐม ทมจานวนบตรตางกน และการเขารวมกจกรรมทางศาสนาตางกน มระดบความสขทแตกตางกน

๓. ผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราจงหวดนครปฐมมมมมองตอความสขวา เกดจากการชวยตนเองได การยอมรบตอการเปลยนแปลงตอสภาพรางกาย การมศาสนาเปนเครองยดเหนยวทางจตใจ การไดรบการยอมรบจากเพอนรวมสถานสงเคราะห การยมแยมแจมใส การแบงปนทกขและสข การไดเหนความสาเรจของลกหลาน และการไดรวมกจกรรมในสถานสงเคราะห

                                                            ๑๒๙สจตรา สมพงษ, “ความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐม”, วทยานพนธ

ศลปศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๕), บทคดยอ.

๘๓

กตตวงศ สาสวด๑๓๐ ศกษาวจยเรอง ปจจยทสงผลตอคณภาพผสงอายในจงหวดภาคตะวนออก พบวา ๑) ปจจยพนฐาน ปจจยดานจตลกษณะ และปจจยดานความตองการของผสงอายมความสมพนธกน หากรางกายปวยจตใจกปวยดวย ๒) ผสงอายทมคณภาพชวตทดมาจากครอบครวทมความรกความอบอน นนกคอ สมาชกในครอบครวดารงชวตอยรวมกนดวยความเปนนาหนงใจเดยวกน ชวยเหลอซงกนและกน ดแลซงกนและกน และดแลผสงอายอยางดทสดเทาทจะทาไดโดยเฉพาะในดานอาหารและโภชนาการ ๓) รปแบบทเหมาะสมสาหรบการดแลผสงอายกคอ สมาชกครอบครวเปนบคลากรหลกในการดแลผสงอาย นอกจากนน หนวยงานภาครฐและภาคเอกชนจะตองมสวนรวมอยางแขงขนในการดแลผสงอาย โดยเนนสขภาวะของผสงอายในทกดาน คอ ดานรางกาย อารมณ และจตวญญาณ

วไลพร ขาวงษ และคณะ๑๓๑ ศกษาวจยเรอง ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตของผสงอาย พบวา กลมตวอยางมคะแนนคณภาพชวตโดยรวมอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ ๖๖.๑ เมอพจารณารายดานพบวา ทกองคประกอบมคะแนนคณภาพชวตอยในระดบปานกลาง โดยดานรางกายคดเปนรอยละ ๗๕.๗ ดานจตใจรอยละ ๕๓.๗ ดานความสมพนธภาพทางสงคมรอยละ ๖๖.๐ และดานสงแวดลอมรอยละ ๖๒.๖ ตามลาดบ และพบวา ปจจยดานเพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายไดและฐานะการเงนมความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบคณภาพชวตของผสงอาย ผลการวจยครงนสามารถนาไปใชเปนพนฐานในการวางแผนชวยเหลอและสงตอกบหนวยงานทเกยวของ รวมทงไดแนวทางในการบรการวชาการโดยการใหความรและคาแนะนาในการดแลสขภาพทตรงกบความตองการของผสงอาย เพอใหผสงอายมคณภาพชวตทดยงขน

                                                            ๑๓๐กตตวงศ สาสวด, “ปจจยทสงผลตอคณภาพชวตผสงอายในจงหวดภาคตะวนออก”, คณะวทยาการ

จดการ มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร, วารสารชมชนวจย, ปท ๑๑ ฉบบท ๒ (พฤษภาคม – สงหาคม ๑๕๖๐): ๒๒. ๑๓๑วไลพร ขาวงษและคณะ, “ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตของผสงอาย”, วารสารวจยทาง

วทยาศาสตรสขภาพ ปท ๔ ฉบบท ๒ (กรกฎาคม – ธนวาคม ๒๕๕๔): ๓๕.

๘๔

ตารางท ๒.๙ สรปงานวจยทเกยวของกบผสงอาย

ท ผแตง ชอเรอง ผสงอาย

กาย จต ปญญา อารมณ สงคม

๑. จนทรเพญ ลอยแกว การศกษาความตองการในการไดรบสวสดการสงคมของผสงอายในเขตเทศบาลเมองอโยธยา

√

√ √

๒. ณชพล บดการ ศกยภาพของเทศบาลตาบลปากแพรกในการดแลผสงอาย

√

√

๓. คมกฤตย รวบรวม ปญหาและกระบวนการนานโยบายสงเสรมคณภาพชวตผสงอายของกรงเทพมหานคร

√ √

√

๔. พระมหาดนย ธมมาราโม การศกษาวเคราะหกระบวน การทางานของจตในคมภรอฏฐสาสน

√ √

๕. สจตรา สมพงษ ความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐม

√ √ √

๖. กตตวงศ สาสวด ปจจยทสงผลตอคณภาพผสง อายในจงหวดภาคตะวนออก

√ √

√

๗. วไลพร ขาวงษ ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตของผสงอาย

√

√ √

จากตารางท ๒.๙ สรปไดวาผสงอายมความตองการทใหภาครฐลงมาดแลในดานสวสดการสงคม ในดานสขภาพและการรกษาพยาบาล สนบสนนใหมเบยยงชพ ปรบปรงซอมแซมใหกบบานทอยอาศย จงเปนกระบวนการในการพฒนาคณภาพของจตใจตอการรบรเรองของอารมณทเกดขนใหไดทาหนาท ไดเหนและปรงแตงจตเพอใหรถงอารมณทเกดขนของจตใจ และพฒนาสภาวะของผสงอายตอไป

๘๕

๒.๙.๓ งานวจยทเกยวของกบหลกสปปายะ ๗

พระวระศกด ชยธมโม (สวรรณวงศ)๑๓๒ แนวทางการจดการวดสนตสขตามหลกสปปายะ ๗: กรณศกษาวดธารนาไหล (สวนโมกขพลาราม) ตาบลเลมด อาเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน ผลการ วจยพบวา. แนวคดและทฤษฏการจดการวดดวยหลกสปปายะนน หมายถง การสรางภาพเออทเปนปจจยเกอหนนตอการศกษาปฏบต ปจจยทเออตอการเปนอยดและการทจะพฒนาตน สงทเหมาะสมตอการพฒนาคนใหไดผลด ชวยใหความเจรญตงมน ใหความเจรญไมเสอมถอย เกอหนนสงสถานทหรอบคคลซงเปนสบาเหมาะสมกนเกอกลโดยเฉพาะทชวยเกอหนนการบาเพญและประคบประคองรกษาสตปญญาม ๗ อยาง คอ อาวาสทอยโคจรทบณฑบาตหรอแหลงอาหารภสสระเรองพดคยทสงเสรมการปฏบตบคคลผทอยใกลแลวจตผองใสสงบมนคงโภชนะอาหารอตอณหภมและสภาพแวดลอมอรยาบถ เพอใหองคกรเกดความสงบและสนตสข

ทพวรรณ สธานนท๑๓๓ การประยกตใชหลกพทธธรรมในการดาเนนชวตอยางมความสขของผสงอาย ผลวจยพบวา ผสงอายมสภาพปญหา ๔ ดาน คอ ๑. ดานรางกาย ๒. ดานจตใจ ๓. ดานสงคมและการอยรวมกน ๔. ดานเศรษฐกจและรายได สาหรบผสงอายกลมตวอยาง กมอาการของโรคตาง ๆ ทพบในวยผสงอาย แตสวนใหญมบคลกภาพทกระฉบกระเฉง ไมปรากฏปญหาอารมณทางลบ เชน อารมณเหงา เศรา เบอหนวย วาเหว และมความสามารถในการพงตนเองไดเปนอยางด

จากการศกษาหลกพทธธรรมสาหรบการดาเนนชวตของผอาย พบวา หลกธรรมทนามาใช มดงน (๑) ดานรางกาย ไดแก หลกอรยสจ ๔ ไตรลกษณ ขนธ ๕ และหลกอายวฒนธรรม (๒) ดานจตใจ ไดแก บญกรยาวตถ ๓ อทธบาท ๔ สตปฏฐาน และมารสต (๓) ดานสงคม ไดแก โลกธรรม ๘ พรหมวหาร ๔ กลยาณมตร ขนตและโสรจจะ (๔) ดานเศรษฐกจ ไดแก ละเวนอบายมข ทฏฐธมมกกตถประโยชน และสนโดษ

ผลทไดรบจากงานวจยน คอ การเขาใจความจรงของชวต มศลธรรมเปนพนฐาน ทานอาหารแตพอด อาศยอยในทเหมาะสม ออกกกาลงกายเปนประจา ทาบญใหทานอยเสมอ การทาบญเปนเหตใหความทกขลดลงได การทบญเปนเหตใหจตใจสงบ และมสมาธ

                                                            ๑๓๒พระวระศกด ชยธมโม (สวรรณวงศ), “แนวทางการจดการวดสนตสขตามหลกสปปายะ ๗:

กรณศกษาวดธารนาไหล (สวนโมกขพลาราม) ตาบลเลมด อาเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗), บทคดยอ.

๑๓๓ทพวรรณ สธานนท, “การประยกตใชหลกพทธธรรมในการดาเนนชวตอยางมความสขของผสงอาย”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖), บทคดยอ.

๘๖

อาทตยา สขมาก๑๓๔ การพฒนาคณภาพชวตผสงอายตามหลกไตรสกขา กรณศกษา: สถานสงเคราะหคนชราเฉลมราชกมาร (หลวงพอเปนอปถมภ) ผลการวจยพบวา ระดบคณภาพชวตผสงอายตามหลกไตรสกขา พบวา ผสงอาย ของสถานสงเคราะหคนชราเฉลมราชกมาร (หลวงพอเปนอปถมภ) มการพฒนาคณภาพชวตตามหลกไตรสกขาโดยรวมอยในระดบมาก (คาเฉลย ๔.๐๕) และเมอพจารณาแยกเปน ดานศล อยในระดบมาก (คาเฉลย ๔.๓๔) เปนอนดบหนง รองลงมา ดานสมาธ อยในระดบมาก (คาเฉลย ๔.๐๑) และดานปญญา อยในระดบมาก (คาเฉลย ๓.๘๐) เปนลาดบสดทาย

พสสลล ธารงศวรกล๑๓๕ การพฒนาโปรแกรมการใหการปรกษาครบครวเชงบรณาการเพอสรางเสรมสขภาพจตผสงอาย ผลการวจยสรปได ดงน

๑. ผสงอายกลมทดลองหลงเขารวมโปรแกรมการใหการปรกษาครอบครวเชงบรณาการ มสขภาพจตดกวากอนเขารวมโปรแกรมใหการปรกษาครอบครวเชงบรณาการ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

๒. ผสงอายกลมทดลองหลงเขารวมโปรแกรมการใหการปรกษาครอบครวเชงบรณาการ ๑ เดอน มสขภาพจตดกวาหลงเขารวมโปรแกรมการใหการปรกษาครอบครวเชงบรณาการ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

๓. ผสงอายกลมทดลองหลงเขารวมโปรแกรมการใหการปรกษาครอบครวเชงบรณาการ มสขภาพจตดกวาผสงอายกลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

๔. ผสงอายกลมทดลองในระยะตดตามผลของโปรแกรมการใหการปรกษาครอบครวเชงบรณาการ ๑ เดอน มสขภาพจตดกวาผสงอายกลมควบคม อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

                                                            ๑๓๔อาทตยา สขมาก,“การพฒนาคณภาพชวตผสงอายตามหลกไตรสกขา กรณศกษา : สถาน

สงเคราะหคนชราเฉลมราชกมาร (หลวงพอเปนอปถมภ)”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๘), บทคดยอ.

๑๓๕ พสสลล ธารงศวรกล, “การพฒนาโปรแกรมการใหการปรกษาครบครวเชงบรณาการเพอสราง

เสรมสขภาพจตผสงอาย”, ดษฎนพนธศกษาศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยรามคาแหง)

๘๗

ตารางท ๒.๑๐ สรปงานวจยทเกยวของกบหลกสปปายะ

ท ผแตง ชอเรอง หลกสปปายะ

กาย จต ปญญา อารมณ สงคม

๑. พระวระศกด ชยธมโม แนวทางการจดการวดสนตสขตามหลกสปปายะ ๗ กรณ ศกษาวดธารนาไหล

√ √ √

๒. ทพวรรณ สธานนท การประยกตใชหลกพทธธรรมในการดาเนนชวตอยางมความสขของผสงอาย

√

√ √ √

๓. อาทตยา สขมาก การพฒนาคณภาพชวตผสง อายตามหลกไตรสกขา กรณ ศกษาสถานสงเคราะหคนชราเฉลมพระเกยรตราชกมาร (หลวงเปนอปถมภ)

√ √ √ √

๔. พสสลล ธารงศวรกล การพฒนาโปรแกรมการใหการปรกษาครอบครวเชงบรณาการเพอเสรมสรางสขภาพจตผสงอาย

√ √ √ √ √

๒.๙.๔ งานวจยทเกยวของกบไตรสกขา ๓

อดมพร ชนไพบลย๑๓๖ สปปรสธรรม: หลกธรรมเพอการสงเคราะห ผลการวจยพบวา ตามหลกคาสอนในพระพทธศาสนา ผทสามารถใหความชวยเหลอ แนะนา ชชองทางการปฏบตเพอดบทกขหรอขจดปญหาของชวตใหแกบคคลอนไดตองเปนผมคณธรรม ๗ ประการ คอ สปปรสธรรม ๗ ซงประกอบดวย ธมมญญตา ความรจกธรรม อตถญญตา ความรจกอรรถ อตตตญญตา ความรจกคน มตตญญตา ความรจกประมาณ กาลญญตา ความรจกกาล ปรสญญตา ความรจกบรษทหรอชมชน และปคคลปโรปรญญตา ความรจกบคคล ทนกสงเคราะหควรปลกฝงใหมขน เพอการมสมพนธภาพ

                                                            ๑๓๖อดมพร ชนไพบลย, “สปปรสธรรม: หลกธรรมเพอการสงเคราะห”, วารสารรามคาแหง, ฉบบ

มนษยศาสตร, ปท ๓๑ ฉบบท ๑ (มกราคม – ธนวาคม ๒๕๕๕): ๑.

๘๘

กบผรบบรการอยางราบรน และนาไปสการปองกนปญหา แกไขปญหา ฟนฟ และพฒนาชวตใหดขนแกบคคล กลม ชมชน ตามจดมงหมายของสงคมสงเคราะห

เสนห สกาว และบรรจบ บรรณรจ๑๓๗ พฒนากระบวนการเรยนรเชงพทธบรณาการ ผลวจยพบวา กระบวนการเรยนรแบบบรณาการของตะวนตกกอกาเนดมาจากการทดลองในระบบการศกษาเฉพาะทางทเรมมาจากผสอนกบผเรยนเปนจดศนยกลาง และเจาะจงลงไปทความชานาญพเศษ ซงขยายไปตามสภาพปญหาอยางเปนระบบและจากดฐานขอมลทซบซอน ปฏบตการอยางนมผลออกมาเปนการบรณาการกนระหวางคนกบสงแวดลอม สาหรบกระบวนการศกษาตามแนวพระพทธศาสนามากจากพระปญญาตรสรของพระพทธเจา ซงเกดจาการสงสมบารม ๑๐ ทยาวนาน การสงสมบารมทยาวนานเชนนนเปนสวนสาคญของประสบการณการเรยนรทยาวนานและการทดลองทยาวโดยใชชวตแบบเดมพน หลงจากนนทงหมดนนจงมผลออกมาเปนการรแจงทสมบรณในทกขและความดบทกขซงเปนความจรงของชวต การเรยนรอยางนสมพนธอยางสมบรณแบบอยกบปรยต(การศกษา) ปฏบตและปฏเวธ (การรแจง) ซงพงลงไปทความจรง เปนการศกษาทดลองทเปนธรรมชาตและเปนวถชวตซงแสดงตวออกมาเปนรปธรรมผานความสะอาดความสงบและความรอบร อกประการหนง นแหละคอ มชฌมาปฏปทา หรอ ทางสายกลาง ซงทาลายความเหนผดและความคดผดและขณะเดยวกนกทาใหเกดความเหนถกและความคดถก

ทพยวด เหลองกระจาง๑๓๘ การพฒนารปแบบการเรยนรตามแนวพทธศาสตรเพอพฒนาผสงอาย ผลการวจยพบวา ในภาพรวม หลกธรรมสาหรบผสงอายประกอบดวยองคธรรม ๒๙ ประการ (ปรยต) การปฏบต ๑๒ ประการ (ปฏบต) และผลจากการปฏบต (ปฏเวธ) อนเปนคณคาภายนอก ๒ ดาน คอ ดานรางกายและสงคม และคณคาภายใน ๔ ดาน คอ ดานจตใจ ดานอารมณ ดานปญญา และดานสตสมปชญญะ

มนสนนท ขอนด๑๓๙ ไดทาวจยเรองแรงจงใจในการดาเนนชวตอยางมคณภาพของผสงอายในกรงเทพมหานคร: กรณศกษาผอายในเขตธนบร ผลการวจยพบวา ๑. กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง (๖๔.๐๐%) มอาย ๕๕ –๖๐ ป (๕๕.๕๐%) มอาชพเดม ราชการ/รฐวสาหกจ

                                                            ๑๓๗เสนห สกาว และบรรจบ บรรณรจ, “พฒนากระบวนการเรยนรเชงพทธบรณาการ”, วารสารสนต

ศกษาปรทรรศน มจร, ปท ๕ ฉบบท ๓ (กนยายน – ธนวาคม ๒๕๖๐): ๒๗๘. ๑๓๘ทพยวด เหลองกระจาง, “การพฒนารปแบบการเรยนรตามแนวพทธศาสตรเพอพฒนาผสงอาย”,

วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๐), หนา ๑๐๒. ๑๓๙มนสนนด ขอนด, “แรงจงใจในการดาเนนชวตอยางมคณภาพของผสงอายในกรงเทพมหานคร:

กรณศกษาผสงอายในเขตธนบร”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยา : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖), บทคดยอ.

๘๙

(๓๒.๐๐%) มรายไดตอเดอน ตากวา ๑๐,๐๐๐ บาท (๔๑.๐๐%) พกอาศยกบครอบครว (๘๑.๕๐%) และกจกรรมทางศาสนาทปฏบตบอยทสด คอ ทาบญ/ใหทาน/ตกบาตร(๕๔.๐๐%) ๒.ระดบแรงจงใจในการดาเนนชวตอยางมคณภาพของผสงอายกลมตวอยาง โดยภาพรวมอยในระดบมาก เมอจาแนกเปนรายดานพบวา ดานจตวทยา อยในระดบมากทสด รองลงมาดานปญญา และดานสงคม ดานกายภาพ ตามลาดบ ๓.ผสงอายกลมตวอยางทมอายและงานปจจบน ทแตกตางกนมระดบแรงจงใจในการดาเนนชวตอยางมคณภาพ โดยรวมทกดานแตกตางกน ผสงอายกลมตวอยางนทม เพศ อาย อาชพเดมงานปจจบน และกจกรรมทางศาสนาทปฏบตบอยทสดแตกตางกน มคณภาพชวตดานกายภาพทแตกตางกน ผสงอายกลมตวอยางทงานปจจบน รายไดตอเดอน แตกตางกน มคณภาพชวตดานสงคมแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ ๐.๐๕.

ยวด พนาวรรต๑๔๐ การเสรมสรางสขภาพจตผสงวยไทยดวยวปสสนากรรมฐาน ผลการศกษาพบวา ภายหลงการอบรมวปสสนากรรมฐานเปนเวลา ๗ วน กลมตวอยาง มตวแปรของจตพยาธวทยา ๓ ดาน ไดแก อาการยาคดยาทา ความไวในสมพนธภาพระหวางบคคล และอาการซมเศรา ลดลงกวาเดมอยางมนยสาคญทางสถต (p value < ๐๐๕) รวมทงอกหลายลกษณะทการปฏบตวปสสนากรรมฐานทาใหผสงวยมความสขขน สวนการทดลองเปรยบเทยบระหวางกลมผสงวยผปฏบตวปสสนากรรมฐานมากกวา ๑ ปอยางตอเนอง และกลมผไมเคยปฏบต พบวาผปฏบตมจตพยาธวทยาอยางชดเจนทง ๔ ดาน แสดงวาระยะเวลาในการปฏบตวปสสนากรรมฐานตางกน ใหผลดตอสขภาพจตของผสงวยตางกน

                                                            ๑๔๐ยวด พนาวรรต, “การเสรมสรางสขภาพจตผสงวยไทยดวยวปสสนากรรมฐาน”, วทยานพนธพทธศาสตร

ดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐), บทคดยอ.

๙๐

ตารางท ๒.๑๑ สรปงานวจยทเกยวของกบหลกไตรสกขา ๓

ท ผแตง ชอเรอง ไตรสกขา ๓

กาย จต ปญญา อารมณ สงคม

๑. อดมพร ชนไพบลย สปปรสธรรม: หลกธรรมเพอการสงเคราะห

√ √ √

๒. เสนห สกาว พฒนากระบวนการเรยนรเชงพทธบรณาการ

√

√ √

๓. ทพยวด เหลองกระจาง การพฒนารปแบบการเรยนรตามแนวพทธศาสตรเพอพฒนาผสงอาย

√

√

๔. มนสนนท ขอนด แรงจงใจในการดาเนนชวตอยางมคณภาพของผสงอายในกรงเทพมหานคร

√

√ √

๕. ยวด พนาวรรต การเสรมสรางสขภาพจตผสงอายไทยดวยวปสสนากรรมฐาน

√ √

√

จากตารางท ๒.๑๑ สรปไดวา การฝกวปสสนากรรมฐาน มผลในการเสรมสรางสขภาพจตผสงวยไทยซงสามารถใชเปนทางเลอกในการผอนคลายปญหาสงคมผสงวย ทประเทศไทยกาลงเผชญอย ความรนแรงยงขนในอนาคตถาไมเตรยมแผนรองรบอยางเหมาะสม

๒.๙.๕ งานวจยทเกยวของกบหลกจตวทยา

ประสบโชค ตนสาโรจน๑๔๑ บทบาทของเทศบาลเมองกาญจนบรการดแลผสงอาย ผลการวจย พบวา กลมผสงอายมความตองการในการสนบสนนจากเทศบาลเมองกาญจนบร ๔ ดาน คอ ความตองการดานรางกาย ไดแก การบรการตรวจสขภาพ การเยยมเยอนตามบานและเครองเวชภณฑยา ความตองการสนบสนนดานสวสดการเบยยงชพในอตราทสงขน ความตองการรวบกลมและการทากจกรรมรวมกนทางสงคม และดานความปลอดภยในชมชนทพกอาศย จากอาชญากรรม

                                                            ๑๔๑ประสพโชค ตนสาโรจน, “บทบาทของเทศบาลเมองกาญจนบรในการดแลผสงอาย”, วทยานพนธ

ศลปศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๙), บทคดยอ.

๙๑

และโรคระบาด และเมอศกษาบทบาทของเทศบาลเมองกาญจนบรในการดแลผสงอาย พบวา เปนไปตามบทบาทหนาททกาหนดไวในพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.๒๕๔๖ ทไดกาหนดไวโดยดาเนนการในเรองอานวยความสะดวกและชวยเหลอในดานหลกๆไดแก เทศบาลเมองกาญจนบรมการสนบสนนเบยยงชพสาหรบผสงอาย และการจดกจกรรมสงเสรมผสงอาย การชวยเหลอและการอานวยความสะดวกใหแกผสงอาย อยางไรกตาม การดาเนนงานประสบปญหาและอปสรรคในการดาเนนการในเรองเบยยงชพ ดานการจดกจกรรมสงเสรมผสงอาย ดานปญหางบประมาณ และอปสรรคในการลงพนทในการดแลผสงอาย

สรวลล พฤกษาอดมชย๑๔๒ ปจจยความสาเรจในการดาเนนของชมรมผสงอายตาบลดอนแฝก จงหวดนครปฐม จากผลวจยทไดรบเปนประโยชนตอชมรมผสงอายตาบลดอนแฝก สามารถนาไปใชพฒนาปรบปรงการดาเนนงานใหเกดประโยชนและประสทธภาพสงสด และองคกรทเกยวของในการสนบสนนเพอสรางโอกาสในการพฒนาชองชมรมผสงอาย อกทงชมรมผสงอายแหงอนๆสามารถนาไปประยกตใชในการดาเนนงานของชมรมตอไป

สวจกขณ ภานสรณฐากร๑๔๓ กระบวนการพฒนาจตเพอเสรมสรางสขภาวะองครวมตามแนวพทธจตวทยาและการปฏบตตามกฎแหงแรงดงดด ผลการวจยพบวา กระบวนการพฒนาจตเพอเสรมสรางสขภาวะแบบองครวมตามพทธจตวทยาและการปฏบตตามกฎแหงแรงดงดด สามารสงเสรมใหเกดขนได ดวยโปรแกรมการฝกอบรมทสาคญไดแก ความตงใจมนทอยบนพนฐานทคดบวก การมองดวยบวกอยางมสต การยนกรานตอความคด การจนตนาการในเชงบวก การใชสมาธ และความเชอมนในกฎและการปลอยวาง ซงทาใหเกดภาวะของความสขในแบบองครวมไดทงยงมความตอเนองกบความสขแบบองครวมนนดวย ซงผลการทดลองโปรแกรมการฝกอบรมพทธจตวทยากบกฎแหงแรงดงดด พบวา กระบวนการพฒนาสขภาวะทางกายของกลมตวอยาง มความเชอมนในตนเองสงขนทจะปรบเปลยนพฤตกรรมและการเปลยนความคดและมมมองทมตอการดแลสขภาพโรคภยไขเจบไดรบรกฎของธรรมชาตตามความเปนจรง เมอประสบกบความเจบปวยอยกจะพยายามเขาใจใชทกษะในการดแลอาการของโรคใหดขน ดานสขภาพวะทางจต พบวากลมตวอยาง ไดเขาใจกระบวนการเรยนรอยางลกซงจงมความเชอวากายกบจตนนมความสมพนธกน ถาจตปวยกายกจะปวย ควรปลกฝง

                                                            ๑๔๒สรวลล พฤกษาอดมชย, “ปจจยความสาเรจในการดาเนนงานของชมรมผสงอายตาบลดอนแฝก

จงหวดนครปฐม”, วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๙),บทคดยอ.

๑๔๓สวจกขณ ภานสรณฐากร, “กระบวนการพฒนาจตเพอเสรมสรางสขภาวะองครวมตามแนวพทธจตวทยาและการปฏบตตามกฎแหงแรงดงดด”, ดษฎบณฑตพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย:มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), บทคดยอ.

๙๒

แนวคดทเปนกศลจตเพอการพฒนาทางจตทงดงามมากยงขนและสงทควรพฒนาเพมขน ซงเปนองคความรทงปรยต ปฏบต และปฏเวธใหกลมตวอยางไดเขาใจ เขาถงองคธรรมอยางเหมาะสม ในสวนดวยสขภาวะทางสงคม พบวากลมตวอยาง ไดพฒนาการความศรทธาเชอกฎแหงกรรม และมความเพยรพยายามประพฤตปฏบตปฏบตชอบ ซงทาใหพรอมจะชวยเหลอเพอมนษยดวยกน จงจาเปนตองสงเสรมใหคนในสงคมเกดการตระหนกรจตใหการบรการ เคารพในศกดศรขอบความเปนมนษย พฒนาใหเกดความคดทเปนสมมาทฐอนชอบแลวดวยธรรม และดวยสขภาวะทางปญญา พบวา กลมตวอยาง ไดเกดการตระหนกรแจงเทาทนความจรงของชวต

พระมหาโสภณ วจตตธมโน (มณปญญาพร)๑๔๔ การรความจรงทมผลตอพฤตกรรมมนษยตามหลกพทธจตวทยา ผลการวจยพบวา

๑. ความจรงของชวตกบการปรบเปลยนพฤตกรรมมนษยตามหลกพทธธรรม พบวาพระพทธศาสนามหลกธรรมทสอนใหคนเขาใจสภาพปญหาของชวตทมการเปลยนแปลงไปตามลาดบคอ มการเกดขน มการเปลยนแปลงไป และมการดบไปในทสดซงเปนหลกธรรมทประกอบดวยภาคทฤษฎและภาคปฏบต ไดแก อรมรรคมองค ๘ และการปฏบตวปสสนากรรมฐานตามหลกสตปฎฐาน ๔ ผทไดศกษาหลกธรรมทงหมดนนแลว ทาใหรจกและเขาใจความจรงของชวตและการปรบเปลยนพฤตกรรมมนษยตามหลกพทธธรรมงายขนตามลาดบ และสามารถประพฤตปฏบตตามหลกธรรมระหวางการเขารวมหลกสตรการพฒนาจตใหเกดปญญาและสนตสขเปนเวลา ๗ คน ๘ วน ไดรจกไหวพระสวดมนตสมาทานศล ๕ รความจรงของชวต และหลกของการปฏบตวปสสนากรรมฐานตามหลกสตปฏฐาน ๔

๒. ความจรงของชวตกบการปรบเปลยนพฤตกรรมมนษยตามหลกจตวทยาพบวา ผปฏบตธรรมตามอรยมรรคมองค ๘ และฝกปฏบตสมาธตามหลกสตปฏฐาน ๔ มความเขาใจความจรงของชวตกบการปรบเปลยนพฤตกรรมมนษย ทาใหผปฏบตธรรมมความประพฤตทางกายเรยบรอย มวาจา สภาพออนหวาน มความเมตตาตอตนเองและผอน มความออนนอมถอมตน มกรยามารยาทเรยบรอยดงาม มการพดจาไพเราะตอผปฏบตธรรมดวยกน มอารมณสดชน และมจตใจทแจมใสเบกบาน สงผลใหผปฏบตธรรมปรบพฤตกรรมไปในทางทดขน และมความเขาใจในการดาเนนชวตตามความเปนจรงดวยปญญาของคน

                                                            ๑๔๔พระมหาโสภณ วจตตธมโน (มณปญญาพร), “การรความจรงทมผลตอพฤตกรรมมนษยตามหลก

พทธจตวทยา”, ดษฎบณฑตพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐), บทคดยอ.

๙๓

๓. นาเสนอการประยกตใชการรความจรงของชวตเพอปรบเปลยนพฤตกรรมมนษยตามหลกพทธจตวทยา พบวา พระวปสสนาจารยไดใชหลกอรยมรรคมองค ๘ โดยใหผปฏบตธรรมสมาทานอาชวมฏฐกศลเพอสารวมกายวาจา และสารวจใจตามหลกการปฏบตวปสสนากรรมฐานตามหลกสตปฏฐาน ๔ หลงจากผปฎบตธรรมไดรและเขาใจการเปลยนแปลงของชวตจากการปฏบตธรรมอยางตอเนองแลว ทาใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมทางกายและทางอารมณดขนอยางตอเนอง

ตารางท ๒.๑๒ สรปงานวจยทเกยวของกบหลกจตวทยา

ท ผแตง ชอเรอง หลกจตวทยา

กาย จต ปญญา อารมณ สงคม

๑. ประสบโชค ตนสาโรจน บทบาทของเทศบาลเมองกาญจนบรการดแลผสงอาย

√

√ √

๒. สรวลล พฤกษาอดมชย ปจจยความสาเรจในการดาเนนของชมรมผสงอาย

√

√

๓. สวจกขณ ภานสรณฐากร กระบวนการพฒนาจตเพอเสรมสรางสขภาวะองครวมตามแนวพทธจตวทยาและการปฏบตตามกฎแหงดงดด

√

√

๔. พระมหาโสภณ

วจตตธมโม

การรความจรงทมผลตอพฤต กรรมมนษยตามหลกพทธจตวทยา

√

√

จากตารางท ๒.๑๒ ผลจากการวจยสรปไดวา ผปฏบตธรรมทเขารวมกจกรรมในหลกสตรการพฒนาจตใหเกดปญญาและสนตสขตอเนองเปนเวลา ๗ วน มการพฒนาการดานกายอยในระดบดในดานความสมพนธกบเพอนมนษยดวยกน มความเออเฟอเกอกลกนมพฒนาการดานจตอยในระดบด โดยผปฏบตธรรมมจตใจทมนคงเขมแขงอดทน สะอาดรสทธ สงบรมเยน มความสขในการใชชวต และมพฒนาการดานปญญาอยในระดบด มทศนคตทถกตอง มความรความเขาใจ ฉลาดรเทาทนการเปลยนแปลงมอสระหลดพน รเขาใจความจรงของชวต

๙๔

๒.๙.๖ งานวจยตางประเทศ

Belinda Siew Luan Khong๑๔๕ ไดศกษาเรอง อทธพลของพระพทธเจาในหองบาบด พบวา การยอมรบการเตบโตของการปฏบตทางพระพทธศาสนาและความคดในดานจตวทยาบาบดมทอยคาถามของวธการสอนของพระพทธเจา เชน การรกษาดวยหองพกการปฏบตของความเขมขน และการทาสมาธสตชวยเพมเตมความสามารถขอตวเองในการบาบดโรควงเลบ และการตงคากนคาอธบายทางทฤษฎและอคตชวยเพมความสามารถในการบาบดโรคทจะฟงอยางเงยบ ๆ และยงคงเปดใหผปฏบตเจรญสตทวธการทจะสารวจตงเองและเพอใหพนทสาหรบความรสกของพวกเรา และความคดการตอบสนองอยางเหมาะสมอทธพลของพระพทธรปในหองบาบดจะมภาพประกอบดวยกรณศกษา และเกรดเลกเกรดนอยดวย

Van Horn๑๔๖ ไดศกษาองคประกอบของความสขในการทางาน ซงประยกตจากแนวคดของ Warr And Ryff แบงออกเปน ๕ ดาน ดงน

๑. ความสขอารมณ ประกอบดวยความรสกทางอารมณ เชน ความวตกกงวลความสบายใจ ความหดห ความยนดพอใจ ความเบอหนาย ความกระตอรอรน ความพลงเขมแขง ความพงพอใจในการทางาน

๒. ความสขทางอาชพ ประกอบดวย แรงบนดาลใจหรอความตองการ เชน ความสนใจตอสงแวดลอม ใสใจกจกรรมตาง ๆ ทเปนสงจงใจความสามารถของบคคล

๓. ความสขทางสงคม ประกอบดวยการมมนษยสมพนธและมไมตรจตตอนกเรยนและเพอนงาน ความสมพนธกนกบนกเรยน เชน เพอนรวมงานมาขอคาปรกษาและการสนบสนน เปนตน

๔. ความสขทางการรบรตาง ๆ ประกอบดวย ความสามารถในการรบขอมลและการสญสนความคดในการทางาน เชน มความรสกยากลาบากในการทางาน

๕. ความสขทางภาวะรางกายและจตใจ ประกอบดวย ภาวะทางสขภาพรางกายและจตใจของบคคล เชน อาการปวดหว อาการเศรา

                                                            ๑๔๕Belinda Siew Luan Khong, “The Budd s Influence in the Tnerapy Room”, Hakomi

Forum, Vol.18, No 1. (2007): 11-17 ๑๔๖Van Horn ,E, “The measurwment of well- b[eing and other aspects of mental

health”, Journal of occupation psychology, Vol. 63 (2004): 193-210.

๙๕

 Muhlenk amp and sayles๑๔๗ ไดศกษาเรอง Social aupport and Positive Health Practice เปนการศกษาเพออธบายเพออธบายความสมพนธระหวางแรงสนบสนนทางสงคมกบการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ กลมตวอยางเปนผทอาศยในชมชน อาย ๕๕ ปขนไป จานวน ๙๘ รายเกบรวบรวมขอมลโดยแบบสอบถามทรายงานดวยตนเองเพอหาตวแปรทสงผลตอการดแลตนเองในการปฏบตพฤตกรรมสขภาพทงทางตรงและทางออม พบวา แรงสนบสนนทางสงคม สามารถอธบายความแปรปรวนของการปฏบตพฤตกรรมสขภาพไดรอยละ ๗๘ อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๐๑ และแรงสนบสนนทางสงคมมความสมพนธทางบวกกบการปฏบตพฤตกรรมสขภาพ

Hunglmann et al๑๔๘ ไดศกษาความสมพนธเชอมโยงระหวางจตใจ รางกาย และจตวญญาณ โดยใชเครองมอวดความผาสกทางจตวญญาณของเรา ประกอบดวยจอคาถามทางบวกและทางลบ จานวน ๒๑ ขอ ขอคาถามมลกษณะเปนมาตราประมาณคา ๖ ระดบ เปนการประเมน ๓ ดาน ไดแก ความศรทธาและความเชอ ความรบผดชอบตอตนเองและชวต และความพงพอใจในชวตและความสาเรจแหงตน

Fehring๑๔๙ ไดศกษาสภาวะแหงจต และความผาสกทางจตวญญาณของนกศกษาในวทยาลยแหงหนง โดยเปนการศกษาเชงความสมพนธในนกศกษา ๒ กลม เพอหาความสมพนธระหวางสภาวะของจตวญญาณ และสขภาวะของสขภาพจตในการในการตอบสนองตอความเปลยนแปลงของชวต พบวา มจดออนระหวางความสมพนธเชงบวกของความเปลยนแปลงในชวตกบความเครยด ซงแตกตางกบการศกษากอนหนาน ทพบวา ความผาสกทางจตวญญาณ ความผาสกเกยวกบชวตและความเปนอยและทศนะทางจตวญญาณมความสมพนธในทางกลบกนอยางมากกบสภาวะของจตใจในเชงลบ ซงเปนการชใหเหนวาตวแปรทางจตวญญาณมอทธพลตอความผาสกทางจตวญญาณ

                                                            ๑๔๗A.Muhlenkamp, F, and J.A.Sayles. Social aupport and Positive Health Practice,

Nursing Science, No 13 (May 1991): 266-270. ๑๔๘Hunglmann, J, Kenkle-Rossi, E, Klassen, L.,&Stollenwerk, R. Focus on spiritual well-

being: Harmonious interconncctedness of mind-body-spirit of the JAREL spiritual well-being scale. Geriatric Nursing, 17 (6) (1996): 262 -266.

๑๔๙Fehring, R,J, et al. Psychological and Spiritual Well – Being in College students. Research in Nursing & Health, 10 (1987): 391-198.

๙๐

ตารางท ๒.๑๓ สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฏของการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ดานแนวคดผสงวย ความรทไดรบ

สขภาวะองครวมผสงวย

ชอ กาย สงคม อารมณ จต ปญญา

ภาณ อดกลน ประสทธภาพการทางานของรางกายลดลง จากความจา การเรยนร สตปญญา อารมณ สวนทางดานสงคมวทยาจากบทบาทและสถานภาพทางสงคม

√ √

นนทนา อยสบาย โดยพจารณาจากองคประกอบตาง ดงน ๑. ประเพณนยม ๒. การปฏบตหนาททางดานรางกาย ๓. การปฏบตงานหนาทดานจตใจ ๔. ความคดเกยวกบตนเอง ๕.ความ สามารถในการประกอบอาชพ ๖.ความกดดนทางอารมณ

√ √ √

สวด เบญจวงศ ปรากฏการณความสงอายเกดจากหลายปจจยสามารถแบงออกไดเปน ๓ หลกสาคญ คอ ทฤษฏทางชววทยา ทฤษฏทางจตวทยา ทฤษฏทางสงคมวทยา

√ √ √

สทธชย จตะพนธกล และคณะ ความสงอายมความสมพนธกบทฤษฏบทบาททางสงคม √

สรป/รวม ทฤษฏทางชววทยาคอ ประสทธภาพทเปนสวนสาคญของรางกายไดลดลง ทงดานรางกาย การเรยนร สตปญญา อารมณสวนดานจตวทยานน คอการเปลยนแปลงสถานภาพพฤตกรรมทเปลยนแปลงไป

๙๗

จากตารางท ๒.๑๓ พบวา แนวคดเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาในแนวคด ทฤษฏผสงอาย พบวา การพฒนาสขภาวะทางกายมบคคลทกลาวถงมากทสด รองลงมาคอ ดานสงคม ดานอารมณ ดานจต และดานปญญา อนเนองมาจากจดเรมตนในการพฒนาสขภาวะทางอารมณนนเรมจากสขภาวะทางกาย ออกกาลงกาย รบประทานอาหาร ในสงแวดลอมทด สงเหลานจะเปนตวนาทางไปสความสมบรณของชวตคอความสข

ตารางท ๒.๑๔ สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฏของการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ดานแนวคดหลกธรรม สปปายะ ความรทไดรบ

สขภาวะองครวมผสงวย

ชอ กาย สงคม อารมณ จต ปญญา

อรยาปถสปปายะ อาการหรอการเคลอนไหวในกรยาทาทางทปฏบตแลวถกใจจนมการเคลอนไหวทพอดเกดความสบายกายสบายใจ

√ √

อตสปปายะ สภาวะดนฟาอาการธรรมชาตแวดลอมทเหมาะสมในธรรมชาตดนฟาอากาศททาใหจตใจของตนแจมใสมนคง

√ √

โภชนสปปายะ อาหารและเครองบรโภคทถกใจพอใจ ถกกบรางกาย เกอกลตอสขภาพ

√ √

ปคคลสปปายะ บคคลทอยรวมกนหรอมการสนทนาปราศรยกน เพอความมนแหงจตของตน

√ √ √ √

ภสสสปปายะ การพดคยปฏบตตนเพอสารวจอนทรยพดนอยในระหวางการปฏบตธรรม พดในสงทมประโยชน

√ √

๙๘

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ดานแนวคดหลกธรรม สปปายะ ความรทไดรบ

สขภาวะองครวมผสงวย

ชอ กาย สงคม อารมณ จต ปญญา

โครจรสปปายะ หมบานหรอทองถนทเหมาะสม √

อาวาสสปปายะ ทอาศยและสถานททเหมาะสม มสภาพลอมทด ทเออตอการปฏบตธรรม การดแลสขภาพ

√ √

สรป/รวม มอากาศทสะอาดบรสทธมความเปนธรรมชาต ทเหมาะสมกบการปฏบตธรรม และไดเกดปญญาในการบรหารกจกรรมดานอรยาบถทง ๔ คอ ยน เดน นง นอน ทาใหจตใจสงบสามารถพบกบความสขทแทจรงอยางสมบรณ

จากตารางท ๒.๑๔ พบวา แนวคดทฤษฏเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ในสวนของหลกธรรม สปปายะ พบวา ประกอบดวยคณลกษณะทมความถสงสด คอสขภาพทางกาย ดานอรยาบถทง ๔ คอการยน เดน นง นอน ทาใหมจตใจทสงบ

๙๙

ตารางท ๒.๑๕ สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฏของการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ดานแนวคดพทธจต วทยา ความรทไดรบ

สขภาวะองครวมผสงวย

ชอ กาย สงคม อารมณ จต ปญญา

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ความเขาใจเบองตนในหลกความเปนจรงทกลางตามธรรมชาต ไดแกชวตและความเปนไปของชวต ระบบพฒนามนษยดวยไตรสกขา

√

ภานวงโส การศกษาวเคราะหจตซงมความ สมพนธกบปญหา คอความทกขทเกดขน เพอใหเขาใจกบสภาพทจรงของชวต

√

จราภา เตงไตรรตน การนาศาสตรทศกษาถงจตใจ และกระบวนการทางจตใจคอจตวทยา มาอธบายกระบวนการทเกดขนของความทกข

√ √

Ryff และ Keyes ลกษณะเชงบวกทางจตใจทมความหลากหลายดานการเจรญเตบโตและการพฒนาการของบคคลโดยมองคประกอบททาหนาทของจต

√ √

สรป/รวม

กระบวนการศกษาทางจตและพฤตกรรมทเกดขนของมนษย ใหมความสมพนธกนกบความทกขทเกดขน อนเปนสภาพจรงของชวต การทเขาใจกบปญหาทเกดขนกบชวต เขาใจเปาหมายทแทจรงของชวต และมแนวทางการปฏบตใหพนจากความทกขทเกดขน ทาใหจตใจแขงแรงในชวต

จากตารางท ๒.๑๕ พบวา แนวคดทฤษฏเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ในสวนของพทธจตวทยา พบวา ประกอบดวยคณลกษณะทมความถสงสด คอสขภาวะทางจต เพอสภาพจตใจมความแขงแรง ตอจากนนเปนการพฒนากาย พฒนาสงคม พฒนาอารมณและพฒนาปญญา

๑๐๐

ตารางท ๒.๑๖ สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฏของการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดานแนวคด

สขภาวะผสงวย ความรทไดรบ สขภาวะองครวมผสงวย

ชอ กาย สงคม อารมณ จต ปญญา

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต)

การทาความเขาใจเบองตนเกยวกบสขภาพคอสขภาพทางกาย จต สงคม และปญญา

√

บรบรณ พรพบลย การดารงชพของบคคลอยางมสขทงกาย และจต

√ √

เสาวนย ฤด เปนการดแลรกษา การปองกน และการเยยวยา ทงทางดานรางกาย สงคม และจตใจ

√ √

แผนพฒนาสขภาพแหงชาต

มงเนนการเสรางสขภาพมากกวาการซอมสขภาพ

√ √ √

สรป/รวม

การจดสขภาวะทางดานสขภาพและสงแวดลอมทเกดขน เพอใหผสงวยนนไดปรบเปลยนชวตไปสการมสขภาพทด สขภาพจตทด ทงนการปฏบตตนทดใหมความสมบรณทง ๔ ดาน คอ ดานรางกาย ดานจต ดานสงคม และดานปญญา ซงจะนาไปสการพฤตกรรมของผสงวยในการพบความสข ความมจตใจทดงามตอไป

จากตารางท ๒.๑๖ พบวา แนวคดทฤษฏเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ในสวนของสขภาวะผสงวย พบวา ดานกายความถมากทสดรองลงมาตามลาดบ คอสขภาวะทางกาย ดานอารมณ ดานสงคม ดานจต และดานปญญา

๑๐๑

ตารางท ๒.๑๖ สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฏของการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

งานวจย สปปายะ Ryff & Keyes

ความสข ดานกาย สงคม อารมณ จต ปญญา

จรญญา วงษพรหม √ √ √ √ √

พระครประภาสกรสรธรรม √ √ √ √

พระครปรยตธรรมวบล √ √ √ √ √ √ √

พระรวมชย ชนวโร √ √ √ √ √ √ √

อญชษฐา หาญกจรง √ √ √ √ √

จนทรเพญ ลอยแกว √ √ √ √ √

สจตรา สมพงษ √ √ √ √ √

วไลพร ขาวงษ √ √ √ √

พระวระศกด ชยธมโม √ √ √ √ √ √

ทพวรรณ สธานนท √ √ √ √ √

พสสลล ธารงศวรกล √ √ √ √

ทพยวด เหลองกระจาง √ √ √ √ √

ยวด พนาวรรต √ √ √ √

Van Horn √ √ √ √ √ √

Hunglmann et al √ √ √ √ √

รวม ๑๐ ๗ ๙ ๙ ๑๐ ๑๓ ๙ ๑๐

จากตารางท ๒.๑๗ พบวา แนวคดงานวจยเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย พบวา ความถมากทสดถงลาดบตาสด ประกอบดวยคณะลกษณะทมความถสงสด คอดานอารมณ สปปายะ ดานสงคม ดานปญญา ดานความสข ดานกาย ดานจต และ Ryff & Keyes เพอใหมความสมบรณในดานกจกรรม

๑๐๒

ตารางท ๒.๑๘ สรปผลการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฏของการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

แนวคดและทฤษฏ/กจกรรม

กจกรรมรจก

คณคาตนเอง

กจกรรม

สขกายสบายจต

กจกรรม

สขชว

กจกรรม

คณธรรมนาชวต

กจกรรม

ชมชนรวมใจ

กจกรรมกนดม

สขภาพด

กจกรรมเสรม

สรางคณภาพชวต

สปปายะ √ √ √ √ √ √ √

Ryff & Keyes √ √ √ √ √ √ √

ทฤษฏทเกยวของกบผสงอาย

√ √ √

ทฤษฏทเกยวของกบหลกพทธจตวทยา

√ √ √

ทฤษฏทเกยวของกบสขภาวะ

√ √ √ √ √ √ √

ทฤษฏทเกยวกบหลกการทางจตวทยา

√ √ √

ทฤษฏทเกยวของกบอารมณของผสงอาย

√ √ √

ทฤษฎทเกยวของกบการเรยนรตลอดชวต

√ √ √ √ √ √ √

แนวคดเกยวกบโปรแกรมการฝก อบรม

√ √ √

งานวจยทเกยวของกบสขภาวะองครวม

√ √ √

งานวจยทเกยวของกบผสงอาย

√ √ √ √ √ √ √

๑๐๓

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

แนวคดและทฤษฏ/กจกรรม

กจกรรมรจก

คณคาตนเอง

กจกรรม

สขกายสบายจต

กจกรรม

สขชว

กจกรรม

คณธรรมนาชวต

กจกรรม

ชมชนรวมใจ

กจกรรมกนดม

สขภาพด

กจกรรมเสรม

สรางคณภาพชวต

งานวจยทเกยวของกบหลกสปปายะ ๗

√ √ √

งานวจยทเกยวของกบไตรสกขา ๓

√ √ √

งานวจยทเกยวของกบหลกจตวทยา

√ √ √ √ √ √ √

งานวจยตางประเทศ √ √ √

รวม

จากตารางท ๒.๑๘ พบวา แนวคดและทฤษฏเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย พบวา สปปายะ ดานสงคม ดานปญญา ดานอารมณ ดานความสข ดานกาย ดานจต และ Ryff &Keyes เพอใหมความสมบรณในดานกจกรรม

๙๐

โมเดล Suwit Model 1 (กอนการทดลอง)

ภาพท ๒.๒ รปแบบการพฒนาสขภาวะทางอารมณสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

4 S 1.Strong =สขภาพแขงแรง 2.smile =ยมแยมแจมใส 3.Self-relience = พงพาตนเองได 4.Sacrifice =มความเสยสละ แบงปน

3 u 1.unigue = มความสามคคกน 2.unified = มความมนคง 3.unbeiveble =ใชชวตอยางกลาหาญ

3 T 1.Target = มเปาหมายของชวต 2.Trainer =ชวยเหลอคนอน 3.Teacher = แบงปนความรและประสบการณ 2 W

1.well being = มความสงบสขรมเยน 2.wisdom = ใชชวตดวยปญญา มสต

2 I 1.intelligent = มความเขาใจในการเปลยนแปลงชวต 2.interdependence = พงพาอาศยกน

๑๐๕

สงทคนพบจากการศกษาวเคราะหมลบทท ๒

คนพบ Suwit Model 1 ในการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ใหมความสมบรณมายงขน ดงน

จากการศกษาแนวคด ทฤษฏ และงานวจยทเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวาการจดสขภาวะทางดานสขภาพและสงแวดลอมทเกดขน เพอใหผสงวยนนไดปรบเปลยนชวตไปสการมสขภาพทด สขภาพจตทด ทงนการปฏบตตนทดใหมความสมบรณทง ๕ ดาน คอ ดานรางกาย ดานสงคม ดานอารมณ ดานจต และดานปญญา ซงจะนาไปสการพฤตกรรมของผสงวยในการพบความสข ความมจตใจทดงามตอไป สามารถอธบายความโมเดลไดดงน

สขภาวะทางกาย มความสขกบการใชชวตใหมคณคา ดวยหลก 4 S คนพบจากการวเคราะหแนวคดทฤษฏ Ryff & Keyes ทฤษฏทเกยวของกบผสงอาย ทฤษฏทเกยวของกบสขภาวะ บวกกบการกระบวนการเรยนรตามหลกสปปายะ ใหความพรอมทสมบรณแบบในทกดาน ดงน

๑. Strong =สขภาพแขงแรง ๒. Smile = ยมแยมแจมใส ๓. Self-relience = พงพาตนเองได ๔. Sacrifice =มความเสยสละ แบงปน

สขภาวะทางสงคม รสกวาตนเองมคณคาตอสงคม ดวยหลก 3 u คนพบจากการวเคราะหแนวคดทฤษฏ Ryff & Keyes ทฤษฏทเกยวของกบหลกพทธจตวทยา ทฤษฏทเกยวของกบอารมณของผสงอาย ทฤษฏทเกยวกบหลกการทางจตวทยา และงานวจยทเกยวของกบสขภาวะองครวม ดงน

๑. unigue = มความสามคคกน ๒. unified = มความมนคง ๓. unbeiveble =ใชชวตอยางกลาหาญ

สขภาวะทางจต มความสงบสข เยนใจ ดวยหลก 2 W คนพบจากการวเคราะหแนวคดทฤษฏ Ryff & Keyes ทฤษฏทเกยวของกบหลกพทธจตวทยา ทฤษฏทเกยวของกบอารมณของผสงอาย ทฤษฏทเกยวกบหลกการทางจตวทยา และงานวจยทเกยวของกบไตรสกขา ๓ ดงน

๑. well being = มความสงบสขรมเยน ๒. wisdom = ใชชวตดวยปญญา มสต

สขภาวะทางอารมณ ควบคมอารมณได มความสขอารมณด ชวตด ดวยหลก 3 T คนพบจากการวเคราะหแนวคดทฤษฏ Ryff & Keyes ทฤษฏทเกยวของกบหลกพทธจตวทยา ทฤษฏทเกยวของกบอารมณของผสงอาย ทฤษฏทเกยวกบหลกการทางจตวทยา และงานวจยทเกยวของกบหลกจตวทยา งานวจยทเกยวของกบหลกสปปายะ ๗ ดงน

๑๐๖

๑. Target = มเปาหมายของชวต ๒. Trainer =ชวยเหลอคนอน ๓. Teacher = แบงปนความรและประสบการณ ๔. Thoughtful = เปนคนรอบคอบ

สขภาวะทางปญญา มความเขาใจในชวต ดวยหลก 2 I คนพบจากการวเคราะหแนวคดทฤษฏ Ryff & Keyes ทฤษฏทเกยวของกบหลกพทธจตวทยา ทฤษฏทเกยวของกบสขภาวะ ทฤษฏทเกยวกบหลกการทางจตวทยา และงานวจยทเกยวของกบไตรสกขา ๓ งานวจยทเกยวของกบหลกสปปายะ ๗

๑. intelligent = มความเขาใจในการเปลยนแปลงชวต ๒. interdependence = พงพาอาศยกน

สรปภาพรวมสงทคนพบในการสราง Suwit Model 1

การพฒนาสขภาวะองครวมนนจะตองเรมตนดวยการพฒนาสขภาวะทางกาย เนองจากผสงวยจะตองพบกบความสขกบการใชชวตใหมคณคาในชวงวยสดทายการทจะสรางรปแบบทจะเปนแนวทางพฒนาสขภาวะทางกายใหมความสมบรณตองประกอบการ ๑. Strong =สขภาพแขงแรง ๒.smile =ยมแยมแจมใส ๓. Self-relience = พงพาตนเองได และ ๔.Sacrifice =มความเสยสละ แบงปน ซงสามารถทาใหผสงวยไดพบกบสงใหมในการเรยนรเพมเตมยงขนตอ สงเหลานจะตองมความรวมมอจากตนเองในการพฒนาสขภาวะทางสงคม ทาใหรสกวาตนเองมคณคาตอสงคม ทจะทาใหผสงวยมความสขกบการใชชวต การพฒนาสขภาวะเพอใหเกดความสามคคและมความมงคง ใชชวตใหคมคา ประกอบดวย ๑. unigue = มความสามคคกน ๒. unified = มความมนคง ๓. unbeiveble =ใชชวตอยางกลาหาญ การทมความสขกบการใชชวตใหมความสมบรณยงขนตองมการพฒนาสขภาวะทางจต มความสงบสข เยนใจ ประกอบดวย ๑. well being = มความสงบสขรมเยน ๒.wisdom = ใชชวตดวยปญญา มสต สงเหลานจะเปนตวนาทางไปสความสมบรณของชวตคอความสข มแนวทางการปฏบตใหพนจากความทกขทเกดขน ทาใหจตใจแขงแรงในชวต คอ สขภาวะทางอารมณ ควบคมอารมณได มความสขอารมณด ชวตด ประกอบดวย ๑. Target = มเปาหมายของชวต ๒. Trainer =ชวยเหลอคนอน ๓. Teacher = แบงปนความรและประสบการณ ๔. Thoughtful = เปนคนรอบคอบ ซงจะเปนความรความเขาใจของตนเอง ใหเกดความรแจงเหนจรง และใชความรแกปญหา ทาใหเกดสขได ในการพฒนาสขภาวะทางปญญา มความเขาใจในชวต ๑. intelligent = มความเขาใจในการเปลยนแปลงชวต ๒. interdependence = พงพาอาศยกน ดงสรปภาพท ๒.๒

 

ปจจยทเออตอการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

พฤตกรรม, สงคม สมาธ อารมณ จตใจ ปญญา ความรทเกดขน

สขภาพด สงคมด อารมณด จตใจด ปญญาด

๑๐๗

กรอบแนวคดในการวจย

การวจยเรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาซงผวจยไดนาเสนอหลกพทธธรรมใหเรยนรเรอง สปปายะ ๗ เพอเปนการพฒนาสขภาวะองครวม พรอมทงนาหลกจตวทยาหลกสขภาวะทางจต ของ Ryff & Keys ดงน

พฤตกรรมสขภาพของผสงวย

- การพกผอน - การออกกาลงกาย - การรบประทานอาหาร - การดาเนนชวต

หลกธรรมสปปายะ ๗ ๑.สภาพแวดลอมทเหมาะสม ๒.ทพกอาศยสะอาด สะดวกสบาย ๓.ทพกอาศยไปมาสะดวก ๔.อาหารทมความเหมาะสมกบวย ๕.มกลยาณมตรทด ๖.เปนทพบปะพดคยสนทนากบบคคลอน ๗.เปนททากจกรรมของอรยาบถ

ทฤษฏทางสขภาวะทางจต

๑. การยอมรบในตนเอง ๒. การมสมพนธภาพทดกบบคคลอน ๓. ความเปนตวของตวเอง ๔.ความสามารถในการจดการ สภาพแวดลอม ๕. การมเปาหมายในชวต ๖. การมความงอกงามในตน

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

หลกไตรสกขา ๓ ๑.ศล คอ ขอปฏบต ๒.สมาธ คอ ฝกปฏบต ๓.ปญญา คอ การรจกใชความคด

กาย

จต

ปญญา

อารมณ

สงคม

โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

กจกรรม

๑.รจกคณคาของตนเอง

๒.สขกายสบายจต

๓.สขชว

๔.คณธรรมนาชวต ๕.ชมชนรวมใจ

๖.กนด มสขภาพด

๗.เสรมสรางคณภาพชวต

๑๐๘

กรอบแนวคดในการทางาน

การวจยเรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดงน

ขนตอนท ๑ ศกษาหลกธรรมและหลกจตวทยาพฒนาสขภาวะองครวม

ขนตอนท ๒ สรางโปรแกรมการกพฒนาสขภาวะองครวมตามแนวพทธจตวทยา

ขนตอนท ๓ ทดลองและสรปผลการนาเสนอโปรแกรม

 

ศกษาทฤษฏ แนวคด

สขภาวะองครวม

ศกษางานวจยทเกยวของกบสขภาวะองครวม

แจกแบบประเมนสารวจความตองการของกลม

ประชากรตวอยาง จานวน ๓๒๒ คน

สตร (Krejcie & Morgan)

สมภาษณผเชยวชาญ

จานวน ๑๐ รป/คน

๑.สรางโปรแกรมฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมตามแนวพทธจตวทยา ๒.สรางแบบสอบถามเกยวกบการฝกอบรม จานวน ๓ ชด (ผทรงคณวฒ ๕ ทาน) ตรวจหาคาความเชอมน

(IOC˃๐.๕)และนาแบบสอบถามไปหาความเชอมน จานวน ๓๐ คน

(˃ ๐.๗๕).

แบบสอบถามสขภาวะองครวมสาหรบผสงวน

กลมประชากรตวอยาง จานวน ๓๒๒ คน

สตร (Krejcie & Morgan)

๑.วเคราะหขอมลดานสถตพนฐาน ๒.ไดหลกธรรมสปปายะ ๗และหล กทฤษฏ ทา งส ขภาวะทางจต ในการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

๑.หลกสปปายะ ๗ ๒.หลกทฤษฏทาง สขภาวะทางจต

พฤตกรรมสขภาพ ของผสงวยจากศกษา

สมภาษณผเชยวชาญ

จานวน ๑๐ รป/คน

โปรแกรมการฝกอบรม

๑.รจกคณคาของตนเอง ๒.สขกายสบายจต ๓.สขชว

๔.คณธรรมนาชวต ๕.ชมชนรวมใจ

๖.กนด มสขภาพด ๗.เสรมสรางคณภาพชวต

ตรวจสอบคณภาพโปรแกรม -ผ เ ช ยวชาญเ พอจรวจสอบคณภาพโปรแกรม -นาโปรแกรมทตรวจสอบความสมบ รณ แ ล ว ไ ป ใ ช ก บ กล มทดลอง

สนทนากลม จากผเชยวชาญ

จานวน ๑๗ รป/คน

เพอรบรองโปรแกรม

นาไปทดลองกบกลมตวอยาง จานวน ๓๐ คน

นาเสนอโปรแกรม

การพฒนาสขภาวะ

องครวมสาหรบผสงวย

ตามแนวพทธจตวทยา

Suwit Model

บทท ๓

วธดาเนนการวจย

งานวจยเรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เปนการวจยทใชระเบยนวธวจยแบบผสมผสานวธ (Mixed Method Research Design) ประกอบดวยการวจยเชงคณภาพ(Qualitative Research Desing) และการวจยเชงสารวจ (Survey Research) จากแบบสอบถาม (Questionnaire) ประกอบการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) กบผใหขอมลสาคญ (Key Informants) เพอสงเคราะหขอมลสาคญทเปนพนฐานในการนามาสรางแบบฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ซงเปนการวจยแบบมกลมทดลอง ๑ กลม และการทดสอบกอนและหลงการทดลอง (One group Pre – test – Post – test Design) เพอทดลองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย โดยการวเคราะหขอมลทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ โดยผวจยมขนตอนการดาเนนการวจย ดงน

๓.๑ รปแบบการวจย

๓.๒ ประชากรเปาหมายและกลมตวอยาง

๓.๓ เครองมอทใชในการวจย

๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล

๓.๕ การวเคราะหขอมล

๓.๖ การสรปผลการวจย

๓.๗ การดาเนนการฝกอบรม

๓.๑ รปแบบการวจย

ผวจยศกษาคนควา โดยมลาดบขนตอนในการดาเนนการวจยครงนเปนการวจยแบบผสานวธ (Mixed methods Research) โดยใชวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research Desing) ประกอบการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) การสนทนากลม (Focus Grcup) กบผใหขอมลสาคญ (Key Informants) การวจยกงทดลอง (Quasiexmental Research) และโดยใชวธการวจยเชงสารวจ (Survey Research) จากแบบสอบถาม (Questionnaire) เพอขยายผลวธการวจยเชงคณภาพ ซงมขนตอนโดยรวมในการวจยครงนประกอบดวย ๓ ขนตอน ดงน

๑๑๐  

ขนตอนท ๑ ศกษาหลกธรรมและหลกจตวทยาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ซงเปนการวเคราะหเอกสาร ประกอบการวจงเชงคณภาพ (Qualitative Research) เรมตนจากการศกษาเอกสารทางวชาการ แนวคด ทฤษฏและงานวจยทเกยวของ เพอนาขอมลทไดนนมาสรางเปนแนวการสมภาษณผเชยวชาญ แบบสอบถามความตองการโปรแกรมการฝกอบรมสาหรบผสงวย จากนนนาขอมลทไดจากการศกษาเอกสาร จาการสมภาษณ จากขอมลความตองการ มาวเคราะห และสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย สรางแบบสอบถาม ตรวจสอบคณภาพของโปรแกรมและแบบสอบถามเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยทใชในการวจยครงน หลงจากนนนาแบบสอบถามไปใชเพอการวจยเชงปรมาณ จากประชากรกลมตวอยางจานวน ๓๒๒ คน เมอไดขอมลจากแบบสอบถามแลว จงนามาวเคราะหดวยคาสถตพนฐาน ความถ รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ขนตอนท ๒ พฒนาโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา จากการสมภาษณ จากการแจกแบบสอบถามกลมตวอยาง จากการศกษาหลกจตวทยา พฤตกรรมผสงวยทไดศกษาจากสมภาษณผเชยวชาญ กลมตวอยาง ทงนยงมองคความรทไดรบจากการศกษาหลกธรรม แนวคด และงานวจยทเกยวของในดานตางๆ และขอมลทไดรบจากขนตอนท ๑ นามาสรางเปนโปรแกรมการฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยการนาโปรแกรมฝกอบรมทสรางขนนาไปใหผเชยวชาญ จานวน ๕ ทาน ตรวจสอบคณภาพเครองมอ หลงจากนนเปดรบสมครประชากรกลมตวอยางจานวน ๓๐ คนเขารวมทดลองโปรแกรมการฝกอบรมครงน และปรบปรงแกไข

ขนตอนท ๓ การทดลองโปรแกรมและการสนทนากลมเพอรบรองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยการนาโปรแกรมทผานการตรวจสอบคณภาพแลวนาไปใชกบกลมตวอยาง จานวน ๓๐ คน ทไดจากกลมประชากรตวอยางจานวน ๓๒๒ คน โดยการรบสมครผทสนใจเขารบการฝกอบรมในโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยครงน และเกบขอมลจากกลมควบคมจานวน ๓๐ คน ทไมไดเขารบการฝกอบรมโปรแกรม พรอมทงนาเสนอผลจากการการทดลองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา หลงจากนนไดจดสนทนากลมโดยมผเชยวชาญจากดาน ๕ ประกอบดวยดานพระพทธศาสนา ดานวจย ดานหลกจตวทยา ดานชมชนและดานผสงอาย เพอรบรองผลการทดลองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตอไป

๑๑๑  

๓.๒ ประชากรและกลมตวอยาง

จานวนประชากรกลมตวอยางทใชในการวจยในแตละขนตอน มดงน

ขนตอนท ๑ ศกษาหลกธรรมและหลกจตวทยาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ประชากรทใชในการวจย

๑. ประชากรทใชในการวจยครงน ไดแก ชมรมผสงอายกรงเทพมหานคร กลมเจาพระยา ประกอบดวยเขตเขตดนแดง หวยขวาง วฒนา คลองเตย บางนา พระโขนง สาทร บางคอแหลม และยานนาวา ซงเปนชมรมทปรากฏอยในเขตพนทชมชน จานวน ๒๒ ชมรม มประชากรทงหมดจานวน ๒,๑๓๑ คน เพอสารวจความตองการการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย จานวน ๓๒๒ คน โดยใชโปรแกรมสาเรจรปของเครจซและมอรแกน (Krejcie & Morgan)

๒. การสมภาษณเชงลก เปนการสมภาษณผเชยวเพอสารวจขอมลการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย โดยเลอกผเชยวชาญในดานพระพทธศาสนาและดานจตวทยา จานวน ๑๐ รป/คน

ขนตอนท ๒ โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑. การสมภาษณเชงลก เปนการสมภาษณผเชยวเพอสารวจขอมลการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย โดยเลอกผเชยวชาญในดานพระพทธศาสนาและดานจตวทยา จานวน ๑๗ รป/คน

๑) ผใหขอมลสาคญ กลมท ๑ ผใหขอมลการสมภาษณแบบเจาะลก(In – depthlnterview) โดยผวจยคดเลอกจากผทรงคณวฒ จานวนทงสน ๑๗ รป/คน แบงออกเปน ๔ กลม ดงน

๑) ผเชยวชาญดานพทธศาสนา จานวน ๕ คน

๒) ผเชยวชาญดานจตวทยา จานวน ๕ รป/คน

๓) ผเชยวชาญเกยวกบผสงอาย จานวน ๕ รป/คน

๔) ผเชยวชาญดานชมชน จานวน ๒ รป/คน

๒. ผใหขอมลสาคญ กลมท ๒ ผใหขอมลและตอบแบบสอบถามเพอนามาวเคราะหสรางเครองมอทงหมด ๓๒๒ คน ซงอยในชมรมผสงอายกรงเทพมหานคร กลมเจาพระยา ประกอบดวยเขตเขตดนแดง หวยขวาง วฒนา คลองเตย บางนา พระโขนง สาทร บางคอแหลม และยานนาวา ซงเปนชมรมทปรากฏอยในเขตพนทชมชน จานวน ๒๒ ชมรม และกลมตวอยางทตอบแบบสอบถามเพอนามาวเคราะหสรางเครองมอในการฝกอบรมสรางสขภาวะองครวมของผสงวย จานวน ๓๒๒ คน เพอทดลองแบบสอบสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

๑๑๒  

ขนตอนท ๓ การทดลองโปรแกรมและการสนทนากลม

๑. กลมตวอยางการทดลองการวดประสทธผลรปแบบและกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม ซงกลมตวอยางเปนผทมความสนใจเกยวกบรปแบบกรพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย เพอทดสอบเครองมอทไดจดทาไว และตองมเวลาเขาฝกอบรมจนจบหลกสตรอยางนอย ๘๐% ของระยะเวลาการฝกอบรมคอ ๒ วน จานวน ๓๐ คน

๒. ผเชยวชาญ จานวน ๑๗ รป/คน จากดาน ๕ ประกอบดวย ดานพระพทธศาสนา ดานวจย ดานหลกจตวทยา ดานชมชนและดานผสงอาย เพอรบรองผลการทดลองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตอไป

๓.๓ เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจยแบงออกเปน ๓ ขนตอน ดงน

๓.๓.๑ เครองมอทใชในการสมภาษณเชงลก ๓.๓.๒ แบบสอบถามการพฒนาสขาภาวะองครวมสาหรบผสงวย ๓.๓.๓ โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๓.๓.๔ การสรางเครองมอทใชในโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

๓.๓.๑ เครองมอทใชในการสมภาษณเชงลก

การสมภาษณ (Interview) เปนการศกษาคนควาในรปแบบปฏสมพนธระหวางผถาม และผตอบมวตถประสงค เพอรวบรวมขอมลเปนการสนทนาอยางมจดหมายในขณะททาการสมภาษณ ในการดาเนนการวจยในครงน ผวจยไดสรางแบบสมภาษณเชงลก โดยแบงการสมภาษณออกเปน ๒ ตอน ดงน

ตอนท ๑ เปนการสมภาษณเกยวกบขอมลทวไปของผใหสมภาษณ

ตอนท ๒ เปนการสมภาษณความคดเหนเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

การสรางแบบสมภาษณแบบทางการ โดยการสมภาษณ ผทรงคณวฒทมความเชยวชาญในดานพระพทธศาสนา ดานจตวทยา ดานผสงวยและดานชมชน โดยลกษณะของการสมภาษณทมคาถามและขอกาหนดทแนนนอน เพอคนหาขอมลเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ในการนามาสรางเปนโปรแกรมพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามหลกพทธจตวทยา ดวยคาถามเดยวกนมลาดบขนตอนเฉพาะเจาะจงเพอใหไดขอมลทครอบคลมประเดนสาคญเกยวกบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาเปนสาคญ

๑๑๓  

๓.๓.๒ แบบสอบถามการพฒนาสขาภาวะองครวมสาหรบผสงวย

แบบสอบถามการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดงน

๑) แบบสอบถามเพอสารวจความตองการของผสงวย

กลมประชากรตวอยางทใชในการวจยครงนเปนกลมทใหขอมลซงไดจากโปรแกรมสาเรจรปของเครจซและมอรแกน (Krejcie & Morgan) จานวน ๓๒๒ คน เปนกลมตวอยางททาใหทราบถงความตองการของประชากร เพอนาเอาไปวเคราะหสรางเครองมอในการอบรมม ๒ ตอนดงน

ตอนท ๑ ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม เพศ อาย ระดบการศกษา

ตอนท ๒ แบบทดสอบปลายปดเกยวของกบงานวจยเรองการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอใหทราบถงความตองการของคนในชมรมผสงอาย เปนคาถามเพอจะนาไปวเคราะหอนจะนาไปสการสรางเครองมอทจะนาไปทางานอบรมเปนคาถามททาแบงออกเปน ๕ สวน ๆ ละ ๑๐ ขอ คอ ๑) กระบวนการพฒนาสขภาวะทางกาย ๒) กระบวนการ พฒนาสขภาวะทางสงคม ๓) กระบวนการพฒนาสขภาวะทางอารมณ ๔) กระบวนการพฒนาสขภาวะทางจต ๕) กระบวนการพฒนาสขภาวะทางปญญา ลกษณะของแบบสอบถามเปนมาตราสวนประมาณคา ตามวธการของเครท แบงออกเปน ๕ ระดบ โดยกาหนดคาดงน

๕ มคาเทากบ มากทสด

๔ มคาเทากบ มาก

๓ มคาเทากบ ปานกลาง

๒ มคาเทากบ นอย

๑ มคาเทากบ นอยทสด

๓.๓.๓ แบบสอบถามสาหรบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑) แบบสอบถามสาหรบกลมประชากรตวอยางจานวน ๓๒๒ คน เพอทดลองแบบสอบ สขภาวะองครวมสาหรบผสงวยกอนนาไปใชในโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมจานวนผสงวย ซงมการขนตอน ดงน

ตอนท ๑ ศกษาขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม แบงออกเปน เพศ อาย ระดบการศกษา สถานะ ภาวะสขภาพ และการปฏบตตามหลกพระพทธศาสนา

๑๑๔  

ตอนท ๒ แบบคาถามปลายปดเกยวการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เปนแบบสอบถามประชากรกลมตวอยาง โดยลกษณะของแบบสอบถามเปนมาตราสวนประมาณคา ตามวธการของเครท แบงออกเปน ๕ ระดบ โดยกาหนดคาดงน

๕ มคาเทากบ มากทสด

๔ มคาเทากบ มาก

๓ มคาเทากบ ปานกลาง

๒ มคาเทากบ นอย

๑ มคาเทากบ นอยทสด

๒) แบบสอบถามการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เปนกลมทเขารบการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามความสมครใจ จานวน ๓๐ คน และสามารถทจะใหความรวมมออยางเตมทกบโครงการฝกอบรม ซงมการขนตอน ดงน

ตอนท ๑ ศกษาขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม แบงออกเปน เพศ อาย ระดบการศกษา สถานะ ภาวะสขภาพ และการปฏบตตามหลกพระพทธศาสนา

ตอนท ๒ แบบคาถามปลายปด (กอนและหลงการฝกอบรม) เปนคาถามซงทาใหทราบถงความตองการองคความรเกยวการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เปนแบบสอบถามกอนการเขาฝกอบรม โดยลกษณะของแบบสอบถามเปนมาตราสวนประมาณคา ตามวธการของเครท แบงออกเปน ๕ ระดบ โดยกาหนดคาดงน

๕ มคาเทากบ มากทสด

๔ มคาเทากบ มาก

๓ มคาเทากบ ปานกลาง

๒ มคาเทากบ นอย

๑ มคาเทากบ นอยทสด

๓) แบบสอบถามความสขในชวตของผสงวย (กอนและหลงการฝกอบรม) เปนคาถามซงทาใหทราบถงระดบของความสขของผสงวยในการดาเนนชวตกอนการฝกอบรมหลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาและหลงจากการฝกอบรมหลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา วาผสงวยมระดบความสขเพมขนจากเดมหรอไม โดยลกษณะของแบบสอบถามเปนมาตราสวนประมาณคา ตามวธการของเครท แบงออกเปน ๔ ระดบ โดยกาหนดคาดงน

๑๑๕  

๔ มคาเทากบ มากทสด

๓ มคาเทากบ มาก

๒ มคาเทากบ นอย

๑ มคาเทากบ นอยทสด

๔) แบบสอบถามเกยวกบความพงพอใจของผเขารบการฝกอบรมตอโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๕) แบบสงเกตการณ แบงออกเปน ๒ สวน ดงน

๑. แบบสงเกตการณผเขารบการฝกอบรมจากพระวทยากร วทยากร

๒. แบบสงเกตการณผเขารบการฝกอบรมสงเกตการณกนเอง

ซงลกษณะของแบบสอบถามทเปนแบบปลายเปด ในทกขอคาถามใหแสดงความคดเหนแบบสอบถามจะตองผานการหาคา ดชนความสอดคลองกบ (IOC) เพอความถกตองและเทยงตรง โดยผทรงคณวฒ จานวน ๕ คน คอ

๑) พระมหาเผอน กตตโสภโณ, ผศ.ดร. อาจารยประจาคณะมนษยศาสตร

๒) รศ.ดร.เมธาว อดมธรรมานภาพ อาจารยประจาคณะมนษยศาสตร

๓) ดร.อดลย คนแรง อาจารยประจาคณะมนษยศาสตร

๔) ดร.วชชดา ฐตโชตรตนา อาจารยประจาคณะมนษยศาสตร

๕) ดร.พทธชาต แผนสมบญ. อาจารยประจาคณะมนษยศาสตร

๓.๓.๔ ขนตอนการสรางเครองมอในการวจย

ผวจยไดดาเนนการสรางเครองมอในการวจย โดยศกษาเอกสารทางวชาการและจากงานวจยตางทเกยวของกบการศกษาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยมขนตอน ดงน

๑) แบบสอบถามการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดงน

(๑) ขอมลทตยภม ศกษาจากตารา เอกสาร บทความ ทฤษฏ และงานวจยทเกยวของ เพอกาหนดขอบเขตการวจย และสรางเครองมอวจยใหครอบคลมวตถประสงคของการวจย

(๒) ขอมลปฐมภม ศกษาวธการสรางแบบสอบถามจากเอกสารเพอกาหนดขอบเขตและเนอหาของแบบทดสอบจะไดมความชดเจนตามวตถประสงค

(๓) กาหนดกรอบแนวคดในการสรางเครองมอและนาขอมลทไดรบมาสรางแบบสอบถาม

(๔) สรางกรอบเนอหาในคานาจากดความของศพทเฉพาะทใชในการวจย

๑๑๖  

(๕) เสนอรางเครองมอการวจยตออาจารยปรกษา และปรบปรงแกไขตามทอาจารยทปรกษาแนะนา

(๖) นาเครองมอทปรบปรงแกไขจากผเชยวชาญ จานวน ๕ ทาน เพอตรวจสอบความเทยงตรง ทงความตรงของเนอหา และหาคา IOC (Item-Objective Congruence Index)

(๗) นาเครองมอทตรวจสอบแลวไปทดลองใช ( Try out) กบกลมตวอยางผนาชมชน ประธานชมรมผสงอาย ผสงอาย และสมาชกชมรมผสงอาย จานวน ๓๐ ชด เพอหาความเทยงตรง โดยใชสตรสมประสทธแอลฟา คาสมประสทธของความเทยงตรงรายขอ และสมประสทธของความเทยงตรงทงฉบบ

(๘) นาแบบสอบถามฉบบสมบรณไปสอบถามกลมตวอยางจากชมรมผสงอายกรงเทพมหานคร กลมเจาพระยา ประกอบดวยเขตเขตดนแดง หวยขวาง วฒนา คลองเตย บางนา พระโขนง สาทร บางคอแหลม และยานนาวา ซงเปนชมรมทปรากฏอยในเขตพนทชมชน จานวน ๓๒๒ ชด

(๙) นาแบบสอบถามฉบบสมบรณไปสอบถามกลมตวอยางในการอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา กอนการฝกอบรมและหลงการฝกอบรม จานวน ๓๐ ชด

๒) โปรแกรมการฝกอบรมกรพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

กระบวนการสรางโปรแกรมการฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ผวจยไดกาหนดเปนขนตอน ดงน

ขนตอนท ๑ ขอมลพนฐาน

(๑) ศกษาหลกการจากเอกสาร ตารางานวจยทเกยวของในการสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ไดแก การศกษาแนวคดหลกธรรมสปปายะ ๗ การศกษาหลกแนวคดทฤษฏสขภาวะทางจต

(๒) การสารวจพฤตกรรมดานสขภาพของผสงวยและการวเคราะหจากมลความตองการสาหรบผสงวย จานวน ๓๒๒ คน

(๓) ศกษาวเคราะหจากการสมภาษณผเชยวชาญเกยวกบดานพรพทธศาสนาและดานจตวทยา

ขนตอนท ๒ การจดทาโครงรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

(๑) กาหนดเนอหาในการโปรแกรมการฝกอบรม

(๒) กาหนดปญหา แนวทางพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

๑๑๗  

(๓) เขยนโครงรางโปรแกรมประกอบดวย หลกการ จดมงหมาย เนอหาแตละกจกรรม ตวชวด แนวทางการจดการเรยนร กจกรรมการเรยนร สอประกอบการกจกรรม และการวดผลประเมนผล

(๔) กาหนดระยะเวลาของกจกรรม และรายลพเอยดในการจดโปรแกรมฝกอบรม

(๕) วธการวดผลประเมนผลหลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

ขนตอนท ๓ การตรวจสอบคณภาพโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

(๑) นาโครงรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เสนอใหผเชยวชาญทง ๕ ทาน ตรวจสอบความเหมะสมและความสอดคลองของเนอหา เพอหาดชนความสอดคลอง

(๒) นาโครงรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาไปปรบปรงตามคาแนะนาของผเชยวชาญ ใหโปรแกรมฝกอบรมมความสมบรณมากยงขน

ขนตอนท ๔ การนาโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมไปทดลอง

การนาโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาใชกบกลมประชากรตวอยางจานวน ๓๐ คน และนาแบบสอบถามจานวน ๓ ชดทสรางขนไปสอบถามกอนการทอดลอง หลงการทดลอง แบบประเมนผลระหวางการทดลอง และระยะเวลาตดตามผล ๒ สปดาห

๓.๔ การเกบรวบรวมขอมล

ในการเกบรวบขอมลในครงนผวจยดาเนนการรวบรวมขอมลดวยตนเอง ดงน

๑. การเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ

๑) เกบรวบรวมขอมลปฐมภม ไดแก พระไตรปฎกฉบบมหาจฬาลกรณราชวทยาลย

๒) เกบรวบรวมขอมลทตยภม ไดแก หนงสอ วทยานพนธ สารนพนธ วารสาร เอกสาร ทเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๓) เกบรวบรวมขอมลจากแบบสอบถาม เปนการเกบขอมลจากกลมตวอยางในชมรมผสงอายกรงเทพมหานคร กลมเจาพระยา ประกอบดวยเขตเขตดนแดง หวยขวาง วฒนา คลองเตย บางนา พระโขนง สาทร บางคอแหลม และยานนาวา ซงเปนชมรมทปรากฏอยในเขตพนทชมชน จานวน ๓๒๒ ชด โดยใชแจกแบบสอบถามกลมตวอยางทศกษาจะเปนผบนทกคาตอบเอง และนาแบบสอบถามไปสงใหผตอบเองกรอกแบบสอบถามเองเปนกลมและรอรบแบบสอบถามกลบคน

๒. การเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ

๑๑๘  

๑) เกบขอมลจากการสมภาษณเชงลก เปนการสมภาษณขอมลสงทเปนขอเทจจรงโดยมกลมเปาหมาย ไดแก ผเชยวชาญ จานวน ๑๗ รป/คน โดยผวจยขออนญาตใชเครองบนทกเสยง กลองบนทกภาพนง

๒) เกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางทดลองชมรมผสงอายกรงเทพมหานคร กลมเจาพระยา ประกอบดวยเขตเขตดนแดง หวยขวาง วฒนา คลองเตย บางนา พระโขนง สาทร บางคอแหลม และยานนาวา ซงเปนชมรมทปรากฏอยในเขตพนทชมชน ทสามารถปฏบตตามขอตกลงทกาหนดไว คอ มความสนใจเขารบการฝกอบรมและตองมเวลาเขาฝกอบรมจนจบหลกสตรอยางนอย ๘๐% ของระยะเวลาการฝกอบรมคอ ๒ วน จานวน ๓๐ คน

๓) เกบขอมลจากการสมภาษณอยางเปนทางการ คอ หลงจากการอบรมเรยบรอยแลว ภายใน ๒ อาทตย โดยการตดตามผลการสมภาษณกลมตวอยางการทดลองผสงอายกรงเทพมหานคร กลมเจาพระยา ประกอบดวยเขตเขตดนแดง หวยขวาง วฒนา คลองเตย บางนา พระโขนง สาทร บางคอแหลม และยานนาวา ซงเปนชมรมทปรากฏอยในเขตพนทชมชน

๓.๕ การวเคราะหขอมล ๓.๕.๑ การวเคราะหขอมล

๑) นาแบบสอบถามทไดรบมาตรวจสอบความสมบรณของแบบสอบทกฉบบ

๒) ทาการลงรหส และนามาประมวลผลดวยโปรแกรมสาเรจ

๓) การคานวณทางสถต คอ การวเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนา ดงน

ตอนท ๑ ขอมลสวนตวของผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา และรายได วเคราะหโดยใชการแจกความถ คดเปนรอยละ

ตอนท ๒ เปนแบบประเมนความคดเหนกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอนามาวเคราะห โดยใชวธการหาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

๓.๕.๒ สถตทใชในการวเคราะห

๑) สถตวเคราะหเชงพรรณนา (Descriptive analytical statistics)

สถตวเคราะหเชงพรรณนาเปนสถตทนามาใชบรรยายลกษณะของขอมลทเกบรวบรวมมาจากกลมตวอยางประชากรทนามาศกษา ดงน

(๑) คารอยละ (Percentage) ใชวเคราะหขอมลปจจยสวนบคคลของกลมตวอยาง ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา และรายได

(๒) คาเฉลย (Mean) ใชสาหรบแบบสอบถามวดระดบปจจยเชงพทธจตวทยาและระดบสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยในแบบสอบภาม

๑๑๙  

(๓) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) ใชวเคราะหและแปลความหมายของขอมลตาง ๆ ซงใชคกบเฉลย เพอแสดงลกษณะการกระจายของคะแนนแตละครง

๒) สถตวเคราะหเชงอนมาน (Inferential analysis statistics)

สถตวเคราะหเชงอนมานเปนสถตทใชผลทศกษาไดจากกลมตวอยาง สรปอางองไปสประชากร คอ สรปถงลกษณะของปจจยสวนบคคลทมผลตอระดบปจจยเชงพทธจตวทยาและสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย โดยใชขอมลจากประชากรกลมตวอยางทเขารบการฝกอบรมกอนและหลง

การทดสอบ t-test ใชในการทดสอบความแตกตางระหวางคาเฉลยของกลมตวอยางกอนการฝกอบรมและหลงการฝกอบรม

๓.๖ การสรปผลการวจย

ผวจยดาเนนการวเคราะหขอมลตามการวจยเชงปรมาณ คอ ใชโปรแกรมสาเรจรปเพอการวจย และวเคราะหหาคาสถตตางๆ ดงน

๓.๖.๑ ดาเนนการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research)

การวเคราะหขอมลทงหมดทไดจากการวจยเรองการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดงน

ตอนท ๑ ขอมลเกยวกบขอมลสวนตวของผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย เชอสาย ระดบการศกษา และรายได วเคราะหโดยใชการแจกความถ คดเปนรอยละ นาเสนอเปนตารางประกอบการบรรยายผล

ตอนท ๒ ขอมลเกยวกบกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอนามาวเคราะห เปนแบบมาตราสวนประมาณคาวเคราะหขอมล โดยใชสถตคาเฉลยและคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D) เพอนาเสนอขอมลในตารางประกอบคาบรรยาย โดยกาหนดเกณฑในการวเคราะหตามแนวคด ของเบสท (Best) แปลความหมาย ดงน

๔.๕๐ – ๕.๐๐ มความคดเหนในระดบ มากทสด

๓.๕๐ – ๔.๔๙ มความคดเหนในระดบ มาก

๒.๕๐ – ๓.๔๙ มความคดเหนในระดบ ปานกลาง

๑.๕๐ – ๒.๔๙ มความคดเหนในระดบ นอย

๑.๐๐ – ๑.๔๙ มความคดเหนในระดบ นอยทสด

ตอนท ๓ ความคดเหนและขอเสนอแนะกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยวเคราะหเนอหาสาระสาคญแลวนาเสนอเปนการเขยนแบบความเรยงและรายขอ

๑๒๐  

๓.๖.๒ การวเคราะหผลเชงคณภาพ

การวเคราะหผลการวจยเชงเชงคณภาพ (Qualitative Research) เปนการเกบรวบรวมขอมลจากการ

สมภาษณ(Interview) ผใหขอมลสาคญ(Key Informants) เพอชวยสงเสรมใหการวจยเชงปรมาณใหสมบรณยงขน การสมภาษณเชงลก (In-depth Interview ) เพอนาขอมลมาวเคราะหรวมกบการทบทวนวรรณกรรมในการสรางรปแบบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยผวจยใชรปแบบวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ดงน

๑) การวเคราะหเนอหา (Content Analysis) การวเคราะหเนอหาของขอมลทรวบรวมมาทงหมด โดยแยกใหเหนถงสวนประกอบและความสมพนธระหวางสวนประกอบเหลานนจากนนจงวเคราะหแยกแยะรายละเอยดของเหตการณ จดหมวดหมของตวแปรหรอสวนประกอบเหลานน โดยศกษาการเชอมโยงของตวแปรหรอสวนประกอบเหลานน แลวจงสรปเพอแสดงสาระสาคญทเปนขอคนพบจากการศกษาดงน

๑. จดระเบยบขอมล จดระบบเนอหา และจดระเบยบกายภาพ เชน ถอดเทปบรรณาธกรณ อานทาความเขาใจและจบประเดนหลก

๒. แยกแยะและจดกลมขอมล ใหรหสขอมล อานขอมลใหขนใจ กาหนดประเดนหลก มองหาประเดนทสอดคลองกบประเดนหลก กาหนดรหสแตละความหมาย ทา code book

๓. จดกลมขอมลทใหรหสแลวตามประเดนหลกและประเดนยอย ทาตารางเปรยบ เทยบขอมลความหมายจากแตละกลม มองหา concept ทตอบคาถามการวจย

๔. เชอมโยงขอมลเพอหาแบบแผนและความหมาย

๕. หาขอสรปทเปนสาระหลก บรรยายผลอยางละเอยด

๒) การตรวจสอบความถกตองของการวเคราะหขอมลเชงคณภาพผวจยเลอกใชวธการตรวจสอบความถกตองของการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ดวยวธการตรวจสอบหลายมมมอง (Triangulation) ซงมสวนประกอบของการวเคราะหดงน

๑. การตรวจสอบสามเสาดานขอมล จะเนนการตรวจสอบขอมลทไดมาจากแหลงตาง ๆ นนมความแตกตางกนหรอไม ซงถาทกแหลงขอมลพบวาไดขอคนพบมาเหมอนกน แสดงวาขอมลทผวจยไดมามความถกตอง

๒. การตรวจสอบสามเสาดานผวจย จะเนนการตรวจสอบจากผวจยหรอผเกบขอมล ตางคนกนวาไดคนพบทเหมอนกนหรอแตกตางกนอยางไร ซงถาผวจยหรอผเกบขอมลทกคนพบวาขอคนพบทไดมามความเหมอนกน แสดงวาขอมลทผวจยไดมามความถกตอง

ใ

 

หลากหลายแใชได ขอคนพแหลง ไดแก

๓ธรรมสปปาย

๔ตรวจสอบคว

๓

ผ

๑การวเคราะห

๒ภาพถายในแวเคราะห แล

๓. การแลว ขอมลทไดพบทเหมอนกน เวลา สถานท

๓) ใชวธการแะ ๗ เปนการท

๔) การตรวจสามถกตองของ

๑. มโนทศ

๒. สาระสา

๓. การวเค

๔. การจดห

๕. การจดร

๖. การสอค

๓.๖.๓ การสม

ผวจยใชการวเ

๑) รวบรวมขอหเชงพรรณนา

๒) ผ วจยจะนแตละครงจดหะนาเสนอผลก

ผสง

รตรวจสอบสาดมาเปนไปในน แสดงวาขอ และบคคล

แปลความหมทาซาเพอตรว

สอบความถกงการวเคราะห

นการวเคราะ

าคญแตละปร

คราะหจาแนก

หมวดหมขอม

ระบบความคด

ความหมาย (C

มภาษณสนทน

เคราะหขอมล

อมลจากการส เพออธบายผ

นาขอมลทงทหมวดหมตามแการวจย

งเกตการณ

ามเสาดานทฤนทศทางเดยวอมลทผวจยได

ายหรอวธกาวจสอบความถ

กตองของการหขอมลเชงคณ

ะห (Concept

ระเดน (Conte

กเนอหา (Clas

มล (Category

ด (Conceptu

Communica

นากลม

ลจากการสมภ

สนทนากลมผผลทไดจากการ

ทไดจากการบแตละตวแปร

ผใหสมภ

ฤษฎ จะเนนกกนหรอไม ถาดมามความถก

รวเคราะหหลถกตองของขอ

วเคราะหขอมณภาพ กระบว

t) คอ การสกด

ents) คอ การ

ssification) ค

y) คอ การรวบ

ualization) ค

ation) คอ กา

าษณทงหมด

ผวจยจะใชวธรศกษา

บนทกขอมลรวาครบถวนเพ

ภาษณขอมล

การตรวจสอบาผวจยพบวาไกตอง รวมถงต

ลายๆ วธ เชนสรปทได

มลเชงคณภาวนการวเคราะ

ดแนวความคด

รสงเคราะหคา

คอ การแยกแย

บรวมขอมลให

คอ การเหนภ

ารประมวลขอ

ดงน

ธการ โดยการ

ลการถอดเทปพยงพอ และเ

ขอม

บวาถามการใชไมนาจะนาทฤตรวจสอบแหล

นใชหลกการ

พผวจยเลอกะหวจย 6’s C

ด

าสาคญ

ยะคดสรรขอม

หเปนระเบยบ

าพรวมชดเจน

อมลเพอการสอ

รตความในรป

ปสมภาษณรเหมาะสมแก

มลทไดรบ

๑๒๑

ชทฤษฎทฤษฎใดมาลงทมา ๓

ดานพทธ

ใชวธการC :

มล

บ

น

อสาร

ปแบบของ

รวมไปถงการนาไป

๑๒๒  

๓.๗ วธการดาเนนการฝกอบรม

๓.๗.๑ โครงสรางหลกสตร

เรอง กจกรรม เวลา(ชวโมง)

ทฤษฏ ปฏบต ๑ รจกคณคาของตนเอง ๑ ๑ ๒ สขกายสบายจต ๑ ๑ ๓ สขชว ๑ ๑ ๔ คณธรรมนาชวต ๑ ๑ ๕ ชมชนรวมใจ ๑ ๑ ๖ กนด มสขภาพด ๑ ๑ ๗ เสรมสรางคณภาพชวต ๑ ๑ ๘ ทาวตรเชา/เยน ๒ ๙ เจรญจตภาวนา ๒ ๙ ตดตามผลประเมนผลหลงการฝกอบรม ๘

รวม ๒๖ ชวโมง

๓.๗.๒ วทยากร

๑) พระวทยากร กลมเพอชวตดงาม สถาบนพฒนาพระวทยากร สานกงานสงเสรมคณธรรม จรยธรรมและความมนคงแหงสถาบนชาต พระศาสนา พระมหากษตรย วดสระเกศ ราชวรมหาวหาร จานวน ๖ รป

๒) พระครภาวนาสงวรกจ ผเสนอโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๓) นายสระพงษ สหมอก รกษาการประธานหลกสตรสาขาพฒนาชมชน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏธนบร น.ธ.เอก, ป.ธ.๕, ปรญญาตร พธ.บ. (รฐศาสตร) มจร. ปรญญาโท ศศ.ม. (นโยบายสาธารณะ) ม.นดา

๔) กลมจตอาสาสาธารณสขชมชน เขตพระโขนง กรงเทพมหานคร

๓.๗.๓ ระยะเวลาการฝกอบรม

การฝกอบรมระยะเวลา ๑ คน ๒ วน รวม ๒๖ ชวโมง ระหวางวนท ๑๑ – ๑๒ กมภาพนธ ๒๕๖๒

๑๒๓  

๓.๗.๔ สถานจดฝกอบรม

ณ ศาลาอเนกประสงควดวชรธรรมสาธต วรวหาร เขตพระโขนง กรงเทพมหานคร

๓.๗.๕ การประเมนโครงการ

การวดและประเมนผลแบงเปน ๓ ระยะ คอ

๑. ประเมนกอนการใชหลกสตร โดยใชแบบสารวจความตองการของผสงอาย

๒. ประเมนระหวางการใชหลกสตร โดยใชแบบสงเกต/แบบสมภาษณ/แบบรายงานตนเอง

๓. ประเมนผลหลงการใชหลกสตร โดยแบบวดการเขาอบรมและการสมภาษณเชงลก แบบสอบถาม/แบบสงเกต/แบบสมภาษณ/แบบรายงานตนเอง แบบตดตามผลหลงการทดลองตอเนอง ๒ สปดาห

๓.๗.๖ เครองมอทใชในการวจย

๑. แบบสอบถามการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๒. แบบสอบถามความสขในชวตของผสงวย

๓. แบบสงเกตพฤตกรรม

๔. แบบรายงานตนเอง

๕. แบบสมภาษณ

๓.๗.๗ ขอจากดในการนาหลกสตรโปรแกรมไปใช

ขดจากดในการนาหลกสตรไปใชในการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยสาหรบผสงวย ประกอบดวย

๑. วทยากร ผทสนใจจะตองมความรความเขาใจเกยวกบกจกรรมฝกอบรม ตลอดจนถงพฤตกรรมของผเขารบการฝกอบรมโปรแกรมดวย

๒. การเตรยมรบกบสถานการณทเกดขนกอนการอบรม ระหวางการฝกอบรม หลงการอบรม เชน มบคคลสาคญเดนทางมารวมกจกรรม, ประธานในพธมาระหวางกจกรรม, ผเขารบการฝกอบรมมภารกจทตองดแลในชวงเยน เปนตน

๓. ความพรอมของสถานทฝกอบรมโปรแกรมเชนหองประชมเครองเสยง หองนาหองพกเปนตน

๔. ระยะเวลาในการฝกอบรมจะตองกาหนดใหชดเจน ชแจงใหผเขาฝกอบรมรบทราบดวย

๕. ผเขารบการฝกอบรมโปรแกรมจะตองมความพรอมในดานการฟง การเขยน และการแสดงความคดเหนเออตอการตอบคาถาม ในกจกรรม  

บทท ๔

ผลการวเคราะหขอมล

การวจยเรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา มวตถ ประสงคเพอศกษาหลกธรรมและหลกจตวทยาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอสรางรปแบบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาและเพอนาเสนอรปแบบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ผวจยไดวเคราะหขอมลและนาเสนอผลการวเคราะหขอมล ดงน

ขนตอนท ๑ ศกษาหลกธรรมและหลกจตวทยาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ซงเปนการวเคราะหเอกสาร ประกอบการวจงเชงคณภาพ (Qualitative Research) เรมตนจากการศกษาเอกสารทางวชาการ แนวคด ทฤษฏและงานวจยทเกยวของ เพอนาขอมลทไดนนมาสรางเปนแนวการสมภาษณผเชยวชาญ แบบสอบถามความตองการโปรแกรมการฝกอบรมสาหรบผสงวย จากนนนาขอมลทไดจากการศกษาเอกสาร จาการสมภาษณ จากขอมลความตองการมาวเคราะห และสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย สรางแบบสอบถาม ตรวจสอบคณภาพแบบสอบถามเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยทใชในการวจยครงน หลงจากนนนาแบบสอบถามไปใชเพอการวจยเชงปรมาณ จากประชากรกลมตวอยางจานวน ๓๒๒ คน เมอไดขอมลจากแบบสอบถามแลว จงนามาวเคราะหดวยคาสถตพนฐาน ความถ รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ขนตอนท ๒ พฒนาโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา จากการสมภาษณ จากการแจกแบบสอบถามกลมตวอยาง จากการศกษาหลกจตวทยา พฤตกรรมผสงวยทไดศกษาจากสมภาษณผเชยวชาญ กลมตวอยาง ทงนยงมองคความรทไดรบจากการศกษาหลกธรรม แนวคด และงานวจยทเกยวของในดานตางๆ และนาโปรแกรมฝกอบรมทสรางขนนาไปใหผเชยวชาญ จานวน ๕ ทาน ตรวจสอบคณภาพเครองมออกครง โดยการนาโปรแกรมทผานการตรวจสอบคณภาพแลวนาไปใชกบกลมตวอยาง จานวน ๓๐ คน ทไดจากกลมประชากรตวอยางจานวน ๓๒๒ คน โดยการรบสมครผทสนใจเขารบการฝกอบรมในโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยครงน และเกบขอมลจากกลมควบคมจานวน ๓๐ คน ทไมไดเขารบการฝกอบรมโปรแกรม พรอมทงนาเสนอผลจากการการทดลองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา และปรบปรงแกไข

๑๒๕

ขนตอนท ๓ การนาเสนอโปรแกรมและการสนทนากลมเพอรบรองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยการนาเสนอผลจากการการทดลองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา หลงจากนนไดจดสนทนากลมโดยมผเชยวชาญจากดาน ๕ ประกอบดวยดานพระพทธศาสนา ดานวจย ดานหลกจตวทยา ดานชมชนและดานผสงอาย เพอรบรองผลการทดลองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตอไป

ขนตอนท ๑ ศกษาหลกธรรมและหลกจตวทยาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบ ผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑. ศกษาเอกสารทางวชาการ แนวคด ทฤษฏ และงานวจยทเกยวของ เพอนาขอมลทไดมาสรางแนวคดการวจยการพฒนาสขภาวะองครวม

การพฒนาการเรยนรในสงคมยอมมการพฒนาท เกดขนตามลาตามขนตอนเวลา กอใหเกดววฒนาการเกดขนเกยวกบความตองการความสะดวกสบาย ทาใหมนษยมความสขจากการไดทาในสงทตนเองไดทา และไดแสดงพฤตกรรมของมนษยตระหนกถงความสาคญในการเรยนรทสามารถพงพาตนเองได พฒนาตนเองได เพอใหเขาถงความสขภายในทแทจรง โดยหลกธรรมชาตทสอนใหมนษยไดเรยนรสงใหม ๆ ทมอทธพลตอความเปนอยของบคคล ความเจรญของมนษย ถามนษยไดอาศยอยในสงแวดลอมทด กจะกอใหเกดความเจรญกาวหนาในชวตไดอยางมาก สงผลตอเนองใหมนษยมสขภาพทแขงแรง มจตใจทเขมแขง มอารมณทสงบ มปญญาทสวางสามารถตดสนแกไขปญหาไดดวยหลกเหตผล ทงยงใหมนษยมสมพนธภาพทดตอเพอนมนษยดวยกน ในทางการปฏบตตนเพอใหพบแตสงทดงาม ตองอาศยสงแวดลอมทเอออานวยตอการประพฤตปฏบตทางกาย ทางใจ และทางอารมณ สามารถกลาวไดวาประสทธภาพทเปนสวนสาคญของรางกาย ทงดานรางกาย การเรยนร สตปญญา อารมณ ซงแนวทางในการปฏบตใหมการเสรมสรางความสมดลของจตใจ ในการดาเนนชวตใหมความสข โดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาคอ สปปายะ ๗ มาพฒนามาเปนแนวทางการเรยนรตามแนวหลกไตรสกขามาผสมผสานกบแนวคดทางตะวนตก คอแนวคดดานสขภาวะทางจต ของ Ryff และ Keyes เพอเปนแนวทางในการทจะสงเสรมผสงอายไดพบเจอความสขทแทจรง และทางพทธจตวทยาใชหลกการของพระพทธศาสนาเปนพนฐานนามาสรางเปนโปรแกรมเพอพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ไดแก

๑) สปปายะ ๗ เปนสวนหนงในแนวทางพฒนาหลกสตร เพราะวาเปนรากกฐานของการดาเนนชวตใหมความสมบรณมากยงขน สปปายะ จงหมายถง สงทเหมาะกน สงทเกอกล ชวยสนบสนนในการบาเพญภาวนาใหไดผลด ชวยใหสมาธตงมน ไมเสอมถอย และชวยเออเกอหนนใหการกระทาหรอปฏบตทจะใหไปถงจดหมาย เชน อากาศวนนสบาย จะทางานหรอทาอะไร ๆ กเหมาะชวยใหทา

๑๒๖

ไดด สาเรจผลด ในทางอตสบาย (อตสปปายะ) กลาวถงสภาพแวดลอมทสะอาดบรสทธ พนทเปนทสบายตอผสงอาย เชน ไมรอนเกนไป ไมหนาวเกนไป ดนนาฟาอากาศสะอาดบรสทธสดใส มนาดม รมไมงาม นาจตใจใหสงบเบกบานผองใสพรอมทจะปฏบตกจทาหนาท เสนาสนสบาย (เสนาสนสปปายะ) มทนงทนอน ทอยอาศย เชน บานเรอน ทมนคงปลอดภย ใชงานด ไมมสงรบกวนหรอชวนราคาญ โคจรสบาย (โคจรสปปายะ) คอ ทโคจร หมายถง ทองถนยาน ละแวกทจะพงแวะเวยนไปเปนประจาเพอหาของกนของใช สาหรบสาหรบชาวบาน ไดแก ยานรานคา ทจายตลาด แหลงอาหาและเครองใชไมสอยตาง ๆ อยไมใกลไมไกลเกนไป ไปไดสะดวก แตไมทาใหพลกพลานวนวาน อาหารสบาย (อาหารสปปายะ, โภชนสปปายะ กวา) คอ มโภชนาการพรอม มของกนไมขาดแคลน มรสชาตตามสมควร และเกอกลตอสขภาพ ไมเปนพษเปนภยตอรางกายสาหรบผรจกประมาณในการบรโภค บคคลสบาย (ปคคลสปปายะ) คอ ไมมคนรายภยพาลไมมโจรขโมยทจะตองหวาดระแวง มแตคนด คนมไมตร คนทถกกนคนเหมาะใจอยหรออยในถนทจะไดคบหาทจะไดมาพดคยพงพาอาศยกน มคนทเกอกลเปนกลยามตร ภสสสบาย (ภสสสปปายะ) คอ มการพดคยเกอหนนไดพดคยแลวกยงมโอกาสฟงเรองราวขาวสารทเออปญญา ซกถาม สนทนากน และอรยาบทสบาย (อรยาปถสปปายะ) คอ ในการทจะดาเนนชวตเปนอยเปนไปทงหมด ทเราจะไดดาเนนชวตอยเปนทงหมด ทเราจะไดอาศย ไดใชประโยชนจากสปปายะ หรอสบายทง ๖ ขอทวามานน เรากตองดาเนนชวตคบเคลอนไปดวย อรยาบถ ๔ คอ ยน เดน นง นอน ใหมความสะดวกสบายสมบรณแบบทงดานกาย สงคม อารมณ จต และปญญา

๒) ไตรสกขา การพฒนาคณภาพชวตสาหรบผสงวยการดาเนนชวตประจาวนดวยศล อบรมเสรมสรางคณภาพชวตดวยสมาธ อบรมใหเกดความรความเขาใจกบความเปลยนแปลงของความรสกดวยปญญา ถอวาเปนรากฐานในการพฒนาดานจตใจ เปนการเรยนรทเออตอการพฒนาทางจตใจ ถอวาเปนกระบวนการทสาคญของมนษย ทควบคมากบการเรยนรทางดานรางกาย เพอใหเกดเหมาะสมทสดทเดกจะพฒนาไปอยางเตมทเพอใหเปนทรพยากรบคคลทมคณภาพตอตนเอง และสงคมสวนรวมตอไป การพฒนาการเพอใหเหมาะสมจะเปนการปองกนทางดานจตใจ ไมใหเกดโรครายทางกาย ดงนนจงควรพฒนาเรองสมพนธภาพของระบบภายในรางกายและจตใจและปจจยภายนอกทเกอกลตอระบบชวต โดยการพฒนาจากแนวคดขางในไปสขางนอก พฒนาตนเองใหเปนคน พฒนาใหสามารถเขาถงจตใจมนษยมากยงขน โดยใชพระพทธศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจ สามารถอยสงคมไดอยางมความสข และหลกธรรมทสาคญทสงเสรมใหมความสมบรณทางดานจตใจ ดานรางกาย เพราะวาชวยในการสรางชวตของดราใหมความเขมแขง เขาใจธรรมชาตของตนเอง มเปาหมายทชดเจน กอใหเกดชวตทมความหมายทสาคญทจะไดอยตอไปเพอประโยชนของตนเองและครอบครว ทาใหเรารกษาศล การควบคมกายใจ วาจา ใหไดอยในเสนทางทดงาม มจตใจทตงมน ตงใจในการดาเนนชวตอยางมความสขจากรางกายและจตใจทเขมแรงสมบรณ มความสขนนเปนการสงเสรมการมชวตทมากขน และทาใหชวตเราเกดความปลอดโปรงสบาย ทางเดนจะมงไปขางหนากชดเจน กอใหเกดความสขทางใจ ชวตของเรากจะยนยาวขยายอายออกไป

๑๒๗

๓) หลกธรรมทางพระพทธศาสนาซงนามาพฒนาในดานสขภาวะองครวมผสงวย คอ จดเรมตนการพฒนาสขภาวะองครวมจะตองเรมจาการมรสถานทเหมาะสมแกการบาเพญธรรม และสถานทนนจะเปนสถานทสะดวกงายตอการตดตอสอสาร มถนนหนทางสามารถผอนคลายอรยาบถ และการไดฟงธรรมจากครบาอาจารย ไดสนทนาธรรมตาง ๆ เรยกวา ขนของสมาธ ขนทสองการพฒนาสขภาวะองครวมคอ ปคคลสปปายะ บคคลทอยรวมกนในการปฏบตธรรม จะเปนบคคลทมความตงมนในศลธรรม มความสนโดษ มกนอย และนาไปสหนทางทด พรอมกนนนจะตองมอาหารทเปนพละกาลงในการเจรญสต สมาธในการปฏบตธรรม เรยนวา ศล และขนทสามการพฒนาสขภาวะองครวมคอ มอากาศทสะอาดบรสทธมความเปนธรรมชาต ทเหมาะสมกบการปฏบตธรรม และไดเกดปญญาในการบรหารกจกรรมดานอรยาบถทง ๔ คอ ยน เดน นง นอน ทาใหจตใจสงบสข

๔) หลกการทางจตวทยาตะวนตก ทนามาใชในการวจยครงน คองานวจยสขภาวะทางจต ของ Ryff และ Keyes เสนอวาเปนลกษณะเชงบวกทางจตใจทมความหลากหลายดานการเจรญเตบโตและการพฒนาการของบคคลโดยมองคประกอบททาหนาทของจต ๖ มต สขภาวะทางจต หมายถง สภาวะทางจตใจของบคคลอนเปนภาวะทางจตทด มความสข มความพงพอใจในชวต ซงมความเกยวเนองกบการทบคคลมคณภาพชวตทด สามารถจดการกบความรสกทงทางบวกและทางลบไดอยางมประสทธภาพ มความสอดคลองกบความตองการและการสาเรจตามเปาหมาย มมมมองสภาพ แวดลอม สถานการณ และประสบการณในแงทดมนกจตวทยาหลายคนทศกษาเกยวกบสขภาวะทางจต และไดแบงองคประกอบของสขภาวะทางจตไวแตกตางกน เชน Ryff ไดพฒนาทฤษฎในการวดสขภาวะทางจตใน ๖ มต ซงรวมถงสขภาพทางจตในทางคลนก ทฤษฎพฒนาการชวต และทฤษฎทางจตวทยา สงเคราะหอออกมาไดดงน

(๑) ความเปนตวของตวเอง (Personal Growth)- ความสามารถในการตดสนใจสงตาง ๆ ดวยตนเองอยางเปนอสระ สามารถเลอกสงทเหมาะสมทสดใหกบตนเองได ฝนแรงกดดนทางสงคมในเรองการคดหรอการกระทาได และประเมนตนเองตามมาตรฐานของตนเอง

(๒) ความสามารถในการจดการสภาพแวดลอม (Posituy Relatieny wit othy)– ความสามารถในการจดการกบสถานกาและสภาพแวดลอมใหสอดคลองกบความตองการของตนเองได สามารถใชโอกาสรอบตวไดอยางมประสทธภาพ

(๓) การมความงอกงามในตน (Selg Acceptarce) – ความรสกวาตนเตบโตและมการพฒนาทงรางกายและจตใจอยางตอเนอง พรอมเปดรบประสบการณใหม ตระหนกรถงศกยภาพของตนเอง และมองเหนโอกาสแหงการปรบปรงพฤตกรรมของตนตลอดเวลา

(๔) การมสมพนธภาพทดกบบคคลอน (Envirometal Mastevy)- การมความสมพนธทมคณภาพกบบคคลอน เขาในลกษณะการใหและรบในสมพนธภาพของมนษย มความรกและมมตรภาพทดแกผอน

๑๒๘

(๕) การมเปาหมายในชวต (Purpose in Life)- การมเปาหมายในชวตและมความมงมนทจะไปถงเปาหมาย รสกถงความหมายของชวตในปจจบนและชวตทผานมาในอดต

(๖) การยอมรบในตนเอง (Autonomy)-การพงพอใจในตนเอง มทศนคตทดตอตวเองทงในอดตและปจจบน มองตวเองในทางบวก สามารถยอมรบกบตวเองทงในดานดและไมด

ธรรมชาตทเกดขนทนามารบรอารมณทผานมากระทบของจต ยอมรบรอารมณทเกดของปจจยตาง ๆ ทเขามาสนบสนนใหอารมณของธรรมชาตทเปนเหตแหงการรบรอารมณ คอ เจตสก เปนการเรยนรของอารมณทเกดขนทพสดาร เปนสภาวะของจตทเกดขนตามธรรมชาตทรบรดวยการอาศยการกาหนด อาศยการรบรเหตผลปจจย และการรบรอารมณของจตอยเสมอ

สรปไดวา การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยเพอใหเกดความสขทแทจรงในการดาเนนชวตในปจจบนใหเขาเหลานนไดมองเหนคณคาทแทจรงของตนเอง โดยการใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาประยกตกบหลกจตวทยาทางตะวนตก เพอมงเนนใหมการปลกฝงความสขทางกาย ทางใจ ผานกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม เพราะเชอวาการทผสงวยไดพฒนาในสขภาวะทสมบรณแบบจะทาใหผสงวยนนมประสทธภาพในการดาเนนชวต โครงการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยจงเกดขน เพอจะไดนาความรในการพฒนาผสงวยใหมความสขในการดาเนนชวตชวต เกดการเปลยนแปลงมพลงทจะสรางสรรคสงดๆสสงคม ซงความรทไดรบจากการฝกอบรมในครงน สามารถนาความรไปใชในการดาเนนชวตประจาวนใหมความสขตอไปได พรอมทงมการพฒนาตนใหมความสขดงตอไปน

(๑) สขภาวะทางกาย คอ ใหมความสขกบการใชชวต มการดแลรางกายตนเอง มความ สามารถในการตดสนใจสงตาง ๆ ดวยตนเองได ทาใหผสงวยมความสข มสขภาพรางกายทแขงแรง และมสภาพแวดลอมทด

(๒) สขภาวะทางสงคม คอ รสกวาตนเองมคณคาตอสงคม มเมตตาเสยสละเพอสวนรวม ชวยเหลอสงคม เปนทปรกษาเปนมตรภาพในการใหคาปรกษาเปนอยางด

(๓) สขภาวะทางอารมณ คอ สามารถควบคมอารมณของตนเอง สามารถสงบนงไดแมในขณะทมอารมณหงดหงด มคนใชคาไมสภาพทานสามารถระงบอารมณได วธการปรบอารมณใหเบาลงไดเมอทกขใจ

(๔) สขภาวะทางจต คอ ทางการเลาเรองประสบการณทผานมา เกดการยอมรบตนเอง ทาใหไดมงเนนในเรองความสงบสขในชวต มงสรางความด เขาวดถอศล เกดความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต

๑๒๙

(๕) สขภาวะทางปญญา คอ ความรความเขาใจของตนเอง ใหเกดความรแจงเหนจรง และใชความรแกปญหา ทาใหเกดสขได

๒. สมภาษณเชงลก(In-depth interview) ศกษาขอมลการสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมและหลกพทธจตวทยา

จากการศกษาคนควาความรจากการศกษาครงน พบวาการสรางหลกสตรฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอพฒนาการเคลอนไหวเกยวกบผสงวย เพอพฒนาศกยภาพผสงอายใหมความสมดลระหวางชวตกบความเปนอยในสงคมใหมคณคา เพมประสทธภาพการปฏบตงานเพอประโยชนสขสวนรวม และสงผลตอการพฒนาคณภาพชวตใหมประสทธภาพมากยงขน โดยมเนอหาของกจกรรมทงหมด ๗ แผนการจดการเรยนร ซงในแตละแผนจะประกอบดวยสาระสาคญ จดประสงคการเรยนร เนอหาสาระ กจกรรมฝกอบรม สอประกอบการฝกอบรม การวดผลประเมนผล ดงนนหลกสตรฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยนนจะตองมความสมพนธกนระหวางเนอหาของแตละกจกรรมกบหลกแนวคดจตวทยา หลกธรรมสปปายะ เพอใหไดผลลพธตามวตถประสงคของหลกสตรโปรแกรมใน ๕ ดาน คอ สขภาวะทางกาย สขภาวะทางสงคม สขภาวะทางอารมณ สขภาวะทางจต และสขภาวะทางปญญา จงเปนจดมงหมายในการวจยครงน

ดงนนจะเหนไดจากการสมภาษณจากขอคาถามเกยวกบกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ในความคดเหนของทานเปนอยางไร

พระครสงฆรกษเอกภทร อภฉนโท ๑กลาววา กจกรรมทเหมาะสมกบผสงอาย สวนใหญจะตองการเพอน กจกรรมโยคะเบาๆในทาทผสงวยทาได ทาใหผสงวยไดสบายใจ ใหเลอกกจกรรมใหมความเหมาะสมกบผสงวย ทจะนามาใชกบกจกรรมฝกอบรม เชน กจกรรมโยคะ ปลกผก เกยวกบสงแวดลอม บรบทของพนท ในสวนเรองของเวลาจดกจกรรมนนจะตองดวาผสงวยมอายมาก เราจะไมทากจกรรมอยางเดยว เราสามารถทจะนาพามาทาสมาธดวย การภาวนา นอกจาการภาวนาแลวกจะเตรยมคนแกใหไดสะสมเสบยงบญ คาวาเสบยงบญในทน การถวายขาวนา โภชนาอาหารแลว ใหดความเหมาะสมทเราไมลาบาก ทงนหลกธรรมสาหรบผสงวยมมากมายแตทมองเหนไดชดเจนคอหลกพรหมวหาร ๔ เพราะวาคนแกจะตองมเมตตาอยแลว กรณา มทตา อเบกขา จะตองนามาใชใหเขมขน ใหมความเขาใจในหลกธรรมทชดเจน สามารถทจะนาไปใชประโยชนได และกจกรรมทมความเหมาะสม จะตองเปนสงททาเปนประจาคอการเลาเรองถงความหลงทผานมา หรองานทเคยทามา หรอความถนดทเขามคณคากบสงคม ยกตวอยางเชน บางคนเขามความเกง ความสามารถในการทางาน ใหนา

                                                            ๑สมภาษณ พระครสงฆรกษเอกภทร อภฉนโท, ผเชยวชาญดานพระพทธศาสนา

๑๓๐

ศกยภาพของเขาออกมาเพอใชประโยชนตอสงคมและสวนรวมได การบรหารงานทผานมาเขามวธการดาเนนการอยางไร ใหทกคนไดแชรประสบการณทผานมาจะทาใหเราไดประโยชนในสวนนเปนอยางมาก สวนในเรองของสถานทสปปายะสาหรบการปฏบตธรรม พอเขาไปปฏบตธรรมแลวมความเหมาะสมไหม ทกอยางมความสะดวกสบาย ทางเดนมราวจบไหม อากาศเปนไงบาง อาหารเปนอยางไร หองนาสาหรบผสงอาย ใหมความสะดวกสาหรบผสงวยใหเหมาะแกบคคลทเขามาพกตอไป เพราะฉะนนจะจดกจกรรมจะตองดในเรองของสถานท ผชวยในการดแลผสงวยในชวงทเขามาปฏบตธรรม ใน ๒ วน จะตองดแลผสงวยในเรองของอาหารสาหรบผสงวยใหทานงาย ขบถายงาย ใหเขาไดกนด อยด ในการเขารวมปฏบตธรรม

ดร.พทธชาต แผนสมบญ๒ กลาววา กจกรรมออกกาลงกาย การหวเราะ กจกรรมการทาสมาธ การวาดภาพ การออกสธรรมชาตจะเปนกจกรรมทมความเหมาะสมกบผสงวยเปนอยางมาก ซงในการทากจกรรมในแตละกจกรรมไมควรเกน ๖๐ นาทตอกจกรรม ควรทจะเพมเตมในหลกสต หลกความเมตตา และหลกไตรลกษณ ทงนกจกรรมทมความราเรง เชน ราวง /รองเพลง ผสงวยจะมความสขมาก สวนในเรองสถานทควรทจะเปนศาลาการเปรยญ หรอทหอประชมในสถานทชมชน วด หนวยงานราชการ เปนตน

ผศ.ดร.เมธาพนธ โพธธรโรจน๓ กลาววา กจกรรมการพฒนาสขภาวะองครวมกตามหลกพทธศาสนากจกรรมหลกๆกคอการพฒนาจตใจของผสงวยไดมโอกาสมาอยรวมกนแลวกใชชวตรวมกนแลวกจะไดคดปฏบตรวมกนโดยเฉพาะอยางยงผสงวยมกจะมปญหาเรองของการนกถงอดต ฉะนนจะทายงไงใหรเซตจตใจของผสงวยไดกนาจะเปนกจกรรมเรองของการทาบญ รกษาศลและปฏบตวปสสนากรรมฐานโดยเฉพาะกจกรรมเรองของการปฏบตเปนการพฒนาจตใจทจะทาใหสขภาวะทางอารมณ มความสมบรณยงขน จะตองมสวนรวมคด รวมทา และอยรวมกน ซงในสวนของเวลาการฝกอบรมในการปฏบตควรใชเวลา ๒ วน ๑ คน จะเหนผลในระดบ ๑ สามารถทจะวดได และมความเหมาะสมสาหรบการพฒนาโปรแกรม เพราะสามารถทจะพฒนาได และวดผลประเมนผลได ถาจะใหไดผลจรงกควรทจะปฏบตตอเนอง และหลกธรรมทนยมใชเกยวกบการพฒนาอารมณ คอ ภาวนา ๔ ซงจะอยในหลกธรรมใหญในโอวาทปาฏโมกข คอ เรองของการพฒนาจตใจใหสงบ สะอาด และสวาง ในการปฏบตทเหมาะสมคอ วปสสนากรรม หรอสมถกรรมฐาน เปนหลกธรรมทเหมาะสมแลวสาหรบผสงวย ทงนกจกรรมควรเปนกจกรรมทเกยวกบการแลกเปลยนความร แนวคด วธคด เรยนรซงกนและกน อาจจะตงหวขอธรรมเรองใดเรองหนงไดสนทนากน ไดคยกน ใหเปนเรองทเปนประโยชน ไดแสดงแนวคดรวมกน ถอวาเปนการแสดงออก ซงเปนการแลกเปลยนเรยนร อาจจะเปน

                                                            ๒สมภาษณ ดร.พทธชาด แผนสมบญ, ผเชยวชาญดานพระพทธศาสนา ๓สมภาษณ ผศ.ดร.เมธาพนธ โพธธรโรจน, ผเชยวชาญดานพระพทธศาสนา

๑๓๑

การเลาชวตทผานมา เรองประทบใจ ทงหมดจะอยในเรองของหลกธรรมทเจอปนอย เพราะฉะนนเปนการแสดงออกทคดวา ๑. เปนการระบายทไดพบไดเหนมา คนเราถาไดพดไดคยจะเกดการพฒนาสขภาวะความสข จะเขากบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา คอการรเทาทน กลาวคอ นามาพด มานงมาคย มาปรบทกข หรอคยกนทวไปบาง ซงในสมยพทธกาลจะมทสงฆสภาใหพระสงฆมานงคยกน ธรรมสภา ใหประชาชนมาฟงธรรม ขอคดจากผร ใชวดใหโยมไดมาทาบญ รกษาศล ปฏบตธรรม กใหโยมไดมานงพดนงคยกน ไดแสดงความคดเหน เปนประโยชนไดผลดทสด เปนแหลงเรยนรไดมสขภาพจตทดขน ไดเลาเรองอดตทผานมา แลกเปลยนเรยนรทศนคตซงกนและกน

รศ.ดร.เมธาว อดมธรรมานภาพ๔ กลาววา การสรางโปรแกรมกจกรรมฝกอบรมทมความเหมาะสมกบผสงอาย จะตองประกอบดวยหลกอย ๒ ประการ ดงน ๑.กจกรรมการเสรางเสรมรกษามวลกลามเนอระบบตางๆในรางกายใหแขงแรงชลอความเสอม กจกรรมทเหมาะสม เชน ไทเกก โยคะ มณเวช เปนตน ๒.กจกรรมทสรางเสรมรกษาสขภาพจตดวยการเรยนรธรรมชาต หรอ หลกไตรลกษณ อนจจง ความไมเทยง ทกขง ความดบทกข อนตตา ความไมใชตวตน การเตรยมตวและใจรบการสนสดชวตดวยสมดบนทกพนยกรรมชวต เปนตน ในสวนของเรองระยะเวลาในการฝกอบรม จะเปนเวลาเชาหรอเยน หรอเวลาทผสงอายเลอก เหมาะสมกบแตละบคคล ทจะเขารบการฝกอบรมจะไดเรยนรหลกธรรมทใชในการพฒนาสขภาวะทางอารมณของผสงอายหลกธรรมทมความนาสนใจ คอ หลกธรรมไตรลกษณ หลกธรรมพรหมวหาร ๔ หลกสงควตถ ๔ และกจกรรมทตรงความสนใจของแตละบคคล เชน ผสงอายในเมอง อาจเรยนรการใชเทคโนโลย ไอแพท ไลน เฟสบค ในชนบทอาจจะสนใจเรยนรการใชพชสมนไพร และการใหความสนใจการปรบตวใหเขากบสงคมสมยใหม เทคโนโลยททนสมย สวนในเรองสถานท ควรเปนสถานทใกลบาน อบต. หรอหนวยงานในทองถนในการบรการ โรงเรยน สถานศกษา สนามกฬา โปรแกรมฝกอบรมควรพฒนารางกาย อารมณ สงคม ปญญา โดยใชหลกปรชญา หลกการ แนวคด รากฐานวฒนธรรมไทย พระพทธศาสนา เปนหลกในการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

ดร.วชชดา ฐตโชตรตนา๕ กลาววา กจกรรมนาจะเปนกจกรรมทมความเคลอนไหวทแบบชา มความเหมาะสมกบสภาพจตใจของทานในหลกไตรลกษณ ทกอยางปรบแตงไมอยกบท ไมคงท ไมคงทน กจกรรมนทาใหมความตระหนกถงหนาทการพฒนาทางกาย ทาใหใจไวทกขเกนไป ซงการจดกจกรรมจะตองคานงถง ดานทศนคต ความรความเขาใจ ไดมโอกาสฝกฝนทกษะ การฝกอบรมใชเวลามากทสดประมาณ ๓ วน ในกจกรรมจะตองไมมความจาเจ ควรทจะตองปรบทศนคตกอน การวางใจ สบายใจ ไมใชคนแปลกหนาทมาทากจกรรมรวมกบผสงอาย อยากจะใหคนในชมชนไดมสวน

                                                            ๔สมภาษณ รศ.ดร.เมธาว อดมธรรมานภาพ, ผเชยวชาญดานจตวทยา ๕สมภาษณ ดร.วชชดา ฐตโชตรตนา, ผเชยวชาญดานจตวทยา

๑๓๒

รวมในการจดกจกรรมครงนดวยและจะสามารถทจะทากจกรรมรวมกบผสงอายไดอยางตอเนองในชมชน พรอมกนนนหลกธรรมทชดๆนาจะเปนหลกกลยาณมตร หลกไตรสกขา หลกไตรลกษณ เขาใจไดทการใชหลกไตรลกษณอยางเขาใจ หลกกลยาณมตร การวางตวเปนกลยาณมตรตอลกหลานและเพอนฝง การเปน ปโย นารก คร มความหนกแนน เปนตน สวนในเรองกจกรรมควรเปนเรองเลาทประทบใจในชวต ความสามารถทเดนๆ เชนผบรหาร ขาราชการ ความสามารถพเศษ ดานกฬา เปนตน และสถานทเดน ทนง ไมสะดด หกลม มอากาศทไมรอนเกนไป อาหารทานงาย ขบถายงาย มประโยชน และทพกผอน ทหลบนอนใหมความเหมาะสมกบวยผสงวย

รศ.ดร สมโภชน เอยมสภาษต๖ กลาววา ในดานของกจกรรมหรอเนอหาฝกอบรมนนอยากจะใหเนนในดานสมองและรางกาย เพราะวาเปนกจกรรมทสงเสรมใหผสงวยไดคดเปนระบบ ไดเคลอนไหวตามศกยภาพของผสงวย เปนสวนสาคญ เนองจากผสงวยจะไดรบการพฒนาในดานของระบบความคดแลว ผสงวยยงจะไดเคลอนไหวรางตามแนวทางของกจกรรมอกดวย ดงนนควรทจะเนนในเรองของการฝกสมอง พฒนารางกาย โดยใชกระบวนการเชงกลม ควรคานงถงเราการจดทาหลกสตร ทางผจดทาหลกสตรตองตอบคาถามทกครงวาหลงจากทผสงอายเขาอบรมนนไดอะไร มวตถประสงคอะไรบาง และระยะเวลานนขนอยกบกจกรรมทจะจดอบรม เปนการฝกอบรมจะไมใชการเปลยนแปลง เนองจากจะตองมวธการเปลยนแปลงในการบรหารการอบรมอยางตอเนองไดอยางไร มกจกรรมตอเนองททาไดมกจกรรมอะไรในพนทของชมชน กจกรรมพอหรอไมพอขนอยกบวตถประสงคทเราตองการมอบใหผสงอายในการเขารวมกจกรรมในครงน สวนหลกธรรมทเกยวกบการยอมรบ เชน ผมใชกบตวเอง คอ ใหเขาทาใหดทสด อะไรเกนขนใหยอมรบความเปนอยของตนเอง การทาใหดทสด เมอเราแกไขปญหาแลวอะไรเกนเราตองยอมรบมน ใหเรามสต ในดานของกจกรรมทกคนมกจกรรมของตนเอง มความคดเปนของตนเอง กจกรรมขนอยกบความเหมาะสมของผสงอาย เปนกจกรรมทใหเขามองวาเขามคณคา เปนกจกรรมไดเปนผใหกบสงคม และเปนกจกรรมทไมใชเปนภาระของสงคม เชน การเสยสละ การชวยเหลอ เปนจตอาสาของสงคม เปนผใหกบสงคม และไมรสกวาเปนภาระของสงคม เปนผใหกบสงคมจะเปนประเดนสาคญ เรมตนทครอบครว วดเปนสถานทสาคญทสด วดเปนศนยรวมของชมชน และทากจกรรมรวมกน เปนประโยชนตอสงคม ดงนนผสงวยไมควรเกบตวอยคนเดยว ควรจะเขาสงคม ควรจะมกจกรรมกบทกวย ตงแตเดกถงสงวยดวยกน ผสงวยไมควรทจะอยกบผสงวยดวยกน เพราะอาจจะเปนโรคซมเศรา ไมควรอยคนเดยว ไปทากจกรรมทตนเองชอบกบคนทกระดบ ไดอยกบเดก ไดคยกบเยาวชน วยรน กบผใหญบาน จะทาใหสมองไดพฒนามการเคลอนไหว เกดกระบวนการคดตอไป

                                                            ๖สมภาษณ รศ.ดร สมโภชน เอยมสภาษต, ผชวยเชยวดานจตวทยา

๑๓๓

ผศ.ดร เรงชย หมนชนะ๗ กลาววา กจกรรมทมความเหมาะสมในการพฒนาศกยภาพรางกายของผสงอายคอกจกรรมทมความเกยวของกบการออกกาลงกาย แบบไลฟสไตล และรปแบบการดาเนนชวต ๖ แบบ ดงน ๑.อาหาร ๒.อากาศ ๓.ออกกาลง ๔.อจจาระ ๕.อารมณ ๖.โอสถ สวนทกลาวมาขางตนนนเปนกจกรรมทเกยวกบผสงวย มากทสดคอ การออกกาลงกายดวยหลกการทางพระพทธศาสนา คอการเดนจงกลม ใชพรรณนาใหคนฝก คอ หลกจตวทยามอย ๒ แบบ ๑.กายคมจต ๒.จตคมกาย กายคมจตหมายความวาเอากายบงคบจต เชน เหมอนพระนงกายนงคมจต ใหจตมนไมสามารถขยบได โดยการจดระเบยบกายใหได นงสมาธใหนงเมอเกนอาการตรงไหนใหนาจตไปควบคม ถาเราสามารถทจดการกายได จะสามารถทจะคมอารมณได หรอนาเอาจตไปกาหนดรกาย ฝกไดโดยการเดนจงกลมใหกายกบจตไปพรอมๆกน อาตาป คอ กาย ความเพยรพยายาม มมานะ มความตงใจ สตมา สมปชชาโณ ระยะเวลาในการจดกจกรรมอยาใหนาน ใหมความเหมาะสมกบวยของผสงอาย หรอมความสมพนธกบวยสงอาย ดงนนการจดกจกรรมอยานาน ใหดแลเรองสขภาพของผสงอาย ในทกเรองตงแตเรองอาหาร การออกกาลงกาย การฝกจตใจ และการสนทนากลมเพอเปดโอกาสใหผเขารบการฝกอบรมมสวนรวมในแสดงความคดดวย ทงนใหเพอเวลาใหมความเหมาะสมกบกจกรรม หลกธรรมทเหมาะสม คอ กเสล ๓ คอ โลภะ โทสะ โมหะ ผสงอายจะมความโลภอย ยงมความเปนหวงอย กลวนน กลวน หวงนนหวงนทกอยางทมเกบหมด ใหมความปลอยวาง ไดตองยดตด ใหมนเปนไปตามสงขาร ซงหลกธรรมจะทาใหผสงวยปลอยวาง ไมยดตด เปนตน ในสวนของกจกรรม ๑.ทายงไงใหเขาเกดความภมใจตนเอง ใหเขาเขยนขนมาเปนกจกรรม เปนกจกรรมทใหเขากลาทแสดงออก จดกลมทมความสนใจเหมอนกน เชน กลมสวดมนต กลมเลาเรอง กลมเจรญสมาธ ใหดงเนอหาธรรมะมาเขารวมกจกรรม และเรองของเวลาเนนในเรองอรยสจธรรม ใหมราวเดนทาง หรออารยสถาปตย ๗ อยาง ความเสมอภาค ความงาย ความเขาใจ ความยดหยน ความปลอดภย ประหยดแรง พนทใชสอย เชนมราว มหองนาผสงวย ทวางเทา เปนตน และสดทายของเสรมในเรองกเลส ๓ งก หวง หวง เนนในเรองโรคซมเศรา ความปองกน ความปลอดภย เกยวกบเรองอารยสถาปตย และอกเรองเกยวกบความปองกนเชงรก ไดปองกนรอบวด

ดร.กมลาศ ภวชนาธพงศ๘ กลาววา กจกรรมทมความเหมาะสมกบผสงวยนน ควรเปนกจกรรมทเปดโอกาสใหผสงวยไดมโอกาสทากจกรรมกลมรวมกน มการพบปะ พดคย สรางสรรคกน เชน การมาทาบญทวด การสวดมนตรวมกน รวมกลมทาอาหาร การทาดอกไมประดษฐ รวมทากจกรรมรองเพลงราวง ออกกาลงกายรวมกน การจดกจกรรมควรเปดโอกาสใหรวมกลมการแสดงความคดเหนรวม ในแตละกลมทจะรวมกนนนจะจดกจกรรมอะไรขนอยกบความตองการของผสงวย

                                                            ๗สมภาษณ ผศ.ดร เรงชย หมนชนะ, ผชวยเชยวดานจตวทยา ๘สมภาษณ ดร.กมลาศ ภวชนาธพงศ, ผชวยเชยวดานพระพทธศาสนาและวจย

๑๓๔

แตละกลม และบางกจกรรมควรสงเสรมใหรวมกลมทากจกรรมทสงเสรมรายไดสาหรบผสงวย ซงระยะเวลาในการจดกจกรรมทกครง การทากจกรรมแตละชวงขนอยกบความพรอม ควรเปนวนหยดเสาร อาทตย หรอวดพระ ระยะเวลาทสาคญขนอยกบลกษณะของกจกรรม และความพรอมดานสขภาพรางกายของแตละบคคล สวนของหลกธรรมคอหลกไตรลกษณ เปนการสอนใหผสงวย เขาใจการปลอยวางใจใหรสกสงบ กจกรรมทเปนแรงจงใจ คอ กจกรรมทสงเสรมสขภาพและสขภาพใจ ใหรสกผอนคลายและมความสข เชน การออกกาลงกาย การทาดอกไม ทาใหผสงวยนนรสกวาตนเองมคณคา ไมโดดเดยวอยบานคนเดยว และวทยากรทนากจกรรมควรเปนลกษณะกลยาณมตรทด มการทกทาย พดคยดวยความเปนกนเอง และสถานทควรเปนวดทมการจดพนทสะอาด มลานกวาง มหองนา มสงอานวยความสะดวก มตนไมรมรนใหผอนคลาย มลานเอนกประสงคใหผสงวยไดสนทนาพดคยกน

พระราชสทธมน๙ กลาววา กจกรรมทมความเหมาะสมทมความสอดคลองกบการดแลทงดานรางกายและจตใจ เชน การรบประทานอาหารจะตองใหทานงายมประโยชน จะเนนไปในทางการบรหารทางดานรางกาย การดแลสขภาพ และใหจดกจกรรมเกยวกบการเหนคณคาตนเอง ยอมรบตนเอง และการพฒนาสขภาวะทางจตใจ จดกจกรรมใหเนนเกยวกบความสขทางธรรมะ จะมความสขไดระยะยาวมากกวา สวนในเรองของระยะเวลานนการอบรมควรจะเปนชวยเวลาเชา โดยการนาสวดมนต ไหวพระ และเจรญจตภาวนา ฟงธรรม กลาวคอเวลาทเหมาะสมคอชวงเชา และควรจดเวลาใหเหมาะสมกบวย เดนจงกลมในระยะเวลาสนๆ ไมควรเกน ๓๐ นาทตอกจกรรม และในเรองหลกธรรมควรใหผสงอายควรพจารณาปจจเวก กจกรรมทเดนชดคอ การเลาเรองประสบการณ เรองเลา เพราะจะไดทงขอคด ขอธรรม เปนแบบอยางทดในการดาเนนชวต ในหลกธรรมควรมสปปายะ ๗ ใหครบ เพราะวาผสงวยจะตองมครบทกอยางใหมความเหมาะสมตามวย ดงนนการจดกจกรรมนนควรใหพระวทยากรพดใหมาก รบฟงใหมาก อยางใหผสงวยเขาเหงา จากการสมภาษณผเชยวชาญสรปไดดงน

                                                            ๙ พระราชสทธมน, ผเชยวชาญดานพระพทธศาสนา

๑๓๕

โคด ๒ + ๑ + ๗ + ๗ + ๖ + ๕ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

....................................................... ๒ = ๒ วน ๑ = ๑ คน ๗ = หลกสปปายะ ๗ ๑. สภาพแวดลอมทเหมาะสม ๒. ทพกอาศยสะอาด สะดวกสบาย ๓. ทพกอาศยไปมาสะดวก ๔. อาหารทมความเหมาะสมกบวย ๕. มกลยาณมตรทด ๖. เปนทพบปะพดคยสนทนากบบคคลอน ๗. เปนททากจกรรมของอรยาบถทง ๔ ๗ = กจกรรมการเรยนร ๗ กจกรรม ๑. รจกคณคาของตนเอง

๒. สขกายสบายจต

๓. สขชว

๔. คณธรรมนาชวต ๕. ชมชนรวมใจ

๖. กนด มสขภาพด

๗. เสรมสรางคณภาพชวต

๖ = ทฤษฏทางสขภาวะทางจต

๑. การยอมรบในตนเอง ๒. การมสมพนธภาพทดกบบคคลอน ๓. ความเปนตวของตวเอง ๔. ความสามารถในการจดการสภาพแวดลอม ๕. การมเปาหมายในชวต ๖. การมความงอกงามในตน ๕ = ผลลพธ ๕ ดาน ๑. ดานกาย ๒. ดานสงคม ๓. ดานอารมณ ๔. ดานจต ๕. ดานปญญา

๑๓๖

๓. แบบสอบถามความตองการการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

ผวจยใชการศกษาดวยวธการเชงปรมาณ (Quantitative Research) เพอตอบวตถ ประสงคขอท ๒ เพอสรางรปแบบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยการสรางแบบสารวจปญหาเพอการวจยการพฒนาสขภาวะองครวม จากการศกษาเอกสารทเกยวของ กรอบแนวความคด เพอสรางแบบสอบถามทสามารถตอบวตถประสงค คาถามการวจยและโปรแกรมการฝกอบรม ผลการวเคราะหขอมล ดงน

ตารางท ๔.๑ จานวนและรอยละของขอมลสารวจทวไป

ขอมลการสารวจ จานวน(n=๓๒๒ คน) รอยละ

เพศ

ชาย ๕๐ ๑๕.๕.

หญง ๒๗๒ ๘๔.๕

รวม ๓๒๒ ๑๐๐.๐

อาย

๖๐ – ๖๕ ป ๑๒๑ ๓๗.๖

๖๖ – ๗๐ ป ๗๙ ๒๔.๕

๗๑ – ๗๕ ป ๖๒ ๑๙.๓

สงกวา ๗๖ ป ๖๐ ๑๘.๖

รวม ๓๒๒ ๑๐๐.๐

ระดบการศกษา

ประถมศกษา ๑๒๓ ๓๘.๒

มธยมศกษา ๑๖๒ ๕๐.๓

ปรญญาตร ๓๓ ๑๐.๒

สงกวาปรญญาตร ๔ ๑.๒

รวม ๓๒๒ ๑๐๐.๐

๑๓๗

ขอมลการสารวจ จานวน(n=๓๒๒ คน) รอยละ

รายได

ตากวา ๑๐,๐๐๐ บาท ๒๑๗ ๖๗.๔

๑๐,๐๐๐ – ๓๐,๐๐๐ บาท ๙๙ ๓๐.๗

สงกวา ๓๐,๐๐๑ บาท ๖ ๑.๙

รวม ๓๒๒ ๑๐๐.๐

จากตารางท ๔.๑ พบวา จานวนและรอยละของขอมลสารวจทวไป ของผสงวยทเปนกลมสารวจในจงหวดกรงเทพมหานคร จานวน ๓๒๒ คน

เพศ พบวา ผตอบแบบสารวจสวนมากเปนเพศหญง จานวน ๒๗๒ คน คดเปนรอยละ ๘๔.๕ และเพศชาย จานวน ๕๐ คน คดเปนรอยละ ๑๕.๕

สวนมากมอายโดยเฉลย ๖๐ – ๖๕ ป จานวน ๑๒๑ คน คดเปนรอยละ ๓๗.๗ รองลงมา คอ มอาย ๖๖ – ๗๐ ป จานวน ๗๙ คน คดเปนรอยละ ๒๔.๕

สวนใหญมระดบการศกษามธยมศกษา จานวน ๑๖๒ คน คดเปนรอยละ ๕๐.๓ รองลงมา คอ ระดบประถมศกษา จานวน ๑๒๓ คน คดเปนรอยละ ๓๘.๒

สวนใหญมรายไดโดยภาพรวมคอ ตากวา ๑๐,๐๐๐ บาท จานวน ๒๑๗ คน คดเปนรอยละ ๖๗.๔ รองลงมาคอ รายได ๑๐,๐๐๐ – ๓๐,๐๐๐ บาท จานวน ๙๙ คน คดเปนรอยละ ๓๐.๗

๑๓๘

ตารางท ๔.๒ ความคดเหนในการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม

ความคดเหน จานวน (n=๓๒๒ คน) รอยละ

ทานคดวาขณะอยรวมกนกบบคคลอน ทานมปญหาในการปรบตวหรอไม

ม ๑๐ ๓.๑

ไมม ๓๑๒ ๙๖.๙

รวม ๓๒๒ ๑๐๐.๐

ทานตองการใหทางหนวยงานการบรหารสวนทองถนและองคกรทางพระพทธศาสนาเขามาชวยหรอไม

ตองการ ๒๖๖ ๘๒.๖

ไมตองการ ๔๐ ๑๒.๔

รวม ๓๐๖ (๑๖) ๙๕.๐ (๕.๐)

ทานตองการใหทางสวนงานราชการมาสนบสนนบรการอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมโดยวธใด

ไมมคาใชจาย ๒๘๒ ๘๗.๖

เสยคาใชจายดวยตนเอง ๑ .๓

เสยคาใชจายบางสวน ๒๓ ๗.๑

รวม ๓๐๖ (๑๖) ๙๕.๐(๕.๐)

ระยะเวลาในการอบรม

วนจนทร-ศกร ๑๖.๐๐ น– ๑๘.๐๐ น. ๒๓ ๗.๑

วนองคาร–วนพฤหสบด ๑๖.๐๐น.– ๑๘.๐๐น. ๖ ๑.๙

วนจนทร–วนพธ–วนศกร ๑๖.๐๐ น– ๑๘.๐๐ น. ๓ .๙

วนศกร–วนเสาร–วนอาทตย ๐๘.๐๐น–๑๘.๐๐ น. ๘ ๒.๕

วนอนๆ โปรดระบ…………………………………… ๓๑ ๙.๖

รวม ๗๑ (๒๕๑) ๒๒.๐ (๗๘.๐๐)

๑๓๙

จากตารางท ๔.๒ พบวา ความคดเหนในการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวยทเปนกลมสารวจในจงหวดกรงเทพมหานคร จานวน ๓๒๒ คน

ดานคาถามขอท ๑ ทานคดวาขณะอยรวมกนกบบคคลอน ทานมปญหาในการปรบตวหรอไม สวนใหญพบวาไมมปญหา จานวน ๓๑๒ คน คดเปนรอยละ ๙๖.๙ และมปญหา จานวน ๑๐ คน คดเปนรอยละ ๓.๑

ดานคาถามท ๒ ทานตองการใหทางหนวยงานการบรหารสวนทองถนและองคกรทางพระพทธศาสนาเขามาชวยหรอไม สวนใหญมความตองการ จานวน ๒๖๖ คน คดเปนรอยละ ๘๒.๖ ไมตองการ จานวน ๔๐ คน คดเปนรอยละ ๑๒.๔ และไมมความคดเหนในเรองน จานวน ๑๖ คน คดเปนรอยละ ๕.๐

ดานคาถามขอท ๓ ทานตองการใหทางสวนงานราชการมาสนบสนนบรการอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมโดยวธใด สวนใหญใหสนบสนนคาใชจาย จานวน ๒๘๒ คน คดเปนรอยละ ๘๗.๖ ใหเสยคาใชจายในการฝกอบรมเปนบางสวน จานวน ๒๓ คน คดเปนรอยละ ๗.๑ และไมมความคดเหนในเรองน จานวน ๑๖ คน คดเปนรอยละ ๕.๐

ดานคาถามขอท ๔ ระยะเวลาในการอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมสวนใหญจะตามใจผจดอบรม จานวน ๒๕๑ คน คดเปนรอยละ ๗๘.๐ และ ไดระบวนใหกบผจดการฝกอบรม ดงน๑. หลกสตร ๑ คอ ๒ วน ๒.หลกสตร ๒ คน ๓ วน ๓.หลกสตรไป – กลบ จานวน ๒ วน เวลา ๐๙.๐๐ น – ๑๕.๐๐ น. และ ๔.จานวน ๑ วน เวลา ๐๘.๐๐ น. – ๑๖.๓๐ น. จานวน ๓๑ คน คดเปนรอยละ ๙.๖

๑๔๐

ตารางท ๔.๓ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ประเภทของความตองการการฝกอบรกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมโดยภาพรวมทง ๕ ดาน

(n=๓๒๒)

ขอ ความตองการการฝกอบรมกระบวนการ

พฒนาสขภาวะองครวม X S.D. ระดบ

๑ การพฒนาสขภาพดวยความสนใจดานอาหาร ๓.๕๒ .๘๐ มาก ๒ การอบรมดานการออกกาลงกาย ๓.๙๐ .๘๐ มาก ๓ การพฒนาคณภาพชวตความสาคญเกยวกบการพกผอน ๓.๗๕ .๘๓ มาก ๔ การพฒนาความรเกยวกบการดแลสขภาพ ๓.๘๕ .๘๑ มาก ๕ การพฒนาการรบรสขภาวะทางรางกายแบบองครวม ๓.๗๑ .๘๓ มาก ๖ การพฒนาสขภาวะทางอารมณของครอบครว ๓.๗๐ .๘๒ มาก ๗ การพฒนาสขภาพจตชมชนกบสงแวดลอม ๓.๖๕ .๘๓ มาก ๘ การพฒนาทกษะสขภาวะทางจตกบการตระหนกรตนเอง ๓.๖๕ .๘๓ มาก ๙ การอบรมสมาธกบการทางานใหสาเรจ ๓.๔๖ .๘๐ ปานกลาง ๑๐ การพฒนาจตใจกบความสขในชมชน ๓.๕๘ .๘๗ มาก ๑๑ การพฒนาสขภาพจตของในหมบานและ/หรอชมชน ๓.๖๙ .๙๑ มาก ๑๒ การพฒนาทกษะสขภาวะทางอารมณทชวยเหลอสงคม ๓.๖๖ .๙๑ มาก ๑๓ การอบรมจตสาธารณะของกลมผสงอายในชมชน ๓.๖๕ .๙๔ มาก ๑๔ การพฒนาการเรยนรสงคมยคใหมแหงการแบงปน ๓.๖๗ .๙๓ มาก ๑๕ การอบรมอาสาสมครปองกนสงเสพตดในสงคม ๓.๗๒ .๙๔ มาก ๑๖ การพฒนาเทคนควธการแกปญหาในการอยรวมกบผอน ๓.๖๔ .๘๘ มาก ๑๗ การอบรมการรบรเผชญปญหากบการแกวกฤตของชวต ๓.๖๙ .๙๑ มาก ๑๘ การพฒนาสขภาวะองครวมการเขาถงความจรงของชวต ๓.๖๓ .๘๘ มาก ๑๙ การพฒนาทกษะความสามารถในภมปญญาไทย ๓.๗๐ .๙๔ มาก ๒๐ การอบรมความงอกงามของจตการเปลยนแปลงทกชวงวย ๓.๕๙ .๘๖ มาก

รวม ๓.๖๗ .๘๖ มาก

จากตารางท ๔.๓. พบวา ประเภทของความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๓.๖๗) เมอพจารณาเปนรายขอภาพรวม ขอทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอการอบรมดานการออกกาลงกาย ( X =๓.๙๐) การพฒนาความรเกยวกบการดแลสขภาพ ( X =๓.๘๕) การพฒนาคณภาพชวตความสาคญเกยวกบการพกผอน ( X =๓.๗๕) และมความตองการตามลาดบในแตละดาน

๑๔๑

ตารางท ๔.๔ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม ดานกาย ดงน

(n=๓๒๒)

ขอ ความตองการการฝกอบรม

กระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม X S.D. ระดบ

๑ การพฒนาสขภาพดวยความสนใจดานอาหาร ๓.๕๒ .๘๐ มาก

๒ การอบรมดานการออกกาลงกาย ๓.๙๐ .๘๐ มาก

๓ การพฒนาคณภาพชวตความสาคญเกยวกบการพกผอน ๓.๗๕ .๘๓ มาก

๔ การพฒนาความรเกยวกบการดแลสขภาพ ๓.๘๕ .๘๑ มาก

๕ การพฒนาการรบรสขภาวะทางรางกายแบบองครวม ๓.๗๑ .๘๓ มาก

รวม ๓.๗๔ .๘๑ มาก

จากตารางท ๔.๔. พบวา ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวยดานกาย โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๓.๗๔) เมอพจารณาเปนรายขอ ขอทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอการอบรมดานการออกกาลงกาย ( X =๓.๙๐) การพฒนาความรเกยวกบการดแลสขภาพ ( X =๓.๘๕) การพฒนาคณภาพชวตความสาคญเกยวกบการพกผอน ( X =๓.๗๕) และมความตองการตามลาดบในแตละดาน

๑๔๒

ตารางท ๔.๕ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนา สขภาวะองครวมดานจต ดงน

(n=๓๒๒)

ขอ ความตองการการฝกอบรมกระบวนการ

พฒนาสขภาวะองครวม X S.D. ระดบ

๑ การพฒนาสขภาพจตชมชนกบสงแวดลอม ๓.๖๕ .๘๓ มาก

๒ การพฒนาทกษะสขภาวะทางจตกบการตระหนกรตนเอง ๓.๖๕ .๘๓ มาก

๓ การอบรมสมาธกบการทางานใหสาเรจ ๓.๔๖ .๘๐ ปานกลาง

๔ การพฒนาจตใจกบความสขในชมชน ๓.๕๘ .๘๗ มาก

รวม ๓.๕๘ .๘๓ มาก

จากตารางท ๔.๕ พบวา ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม

ของผสงวยดานจต โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๓.๕๘) เมอพจารณาเปนรายขอขอทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอการพฒนาสขภาพจตชมชนกบสงแวดลอม,การพฒนาทกษะสขภาวะ

ทางจตกบการตระหนกรตนเอง ( X =๓.๖๕) การพฒนาจตใจกบความสขในชมชน ( X =๓.๕๗) การ

อบรมสมาธกบการทางานใหสาเรจ ( X =๓.๔๖)

๑๔๓

ตารางท ๔.๖ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนา สขภาวะองครวม ดานสงคม ดงน

(n=๓๒๒)

ขอ ความตองการการฝกอบรมกระบวนการ

พฒนาสขภาวะองครวม X S.D. ระดบ

๑. การพฒนาสขภาพจตของในหมบานและ/หรอชมชน ๓.๖๙ .๙๑ มาก

๒. การอบรมจตสาธารณะของกลมผสงอายในชมชน ๓.๖๕ .๙๔ มาก

๓. การพฒนาการเรยนรสงคมยคใหมแหงการแบงปน ๓.๖๗ .๙๓ มาก

๔. การอบรมอาสาสมครปองกนสงเสพตดในสงคม ๓.๗๒ .๙๔ มาก

รวม ๓.๖๘ .๙๓ มาก

จากตารางท ๔.๖. พบวา ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย ดานสงคม โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๓.๖๘) เมอพจารณาเปนรายขอ ขอทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอการอบรมอาสาสมครปองกนสงเสพตดในสงคม ( X =๓.๗๒) การพฒนาสขภาพจตของในหมบาน( X =๓.๖๙) การพฒนาการเรยนรสงคมยคใหมแหงการแบงปน ( X =๓.๖๗)

๑๔๔

ตารางท ๔.๗ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม ดานอารมณ ดงน

(n=๓๒๒)

ขอ ความตองการการฝกอบรม

กระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม X S.D. ระดบ

๑ การพฒนาสขภาวะทางอารมณของครอบครว ๓.๗๐ .๘๒ มาก

๒ การพฒนาทกษะสขภาวะทางอารมณทชวยเหลอสงคม ๓.๖๖ .๙๑ มาก

๓ การพฒนาเทคนควธการแกปญหาในการอยรวมกบผอน ๓.๖๔ .๘๘ มาก

๔ การอบรมการรบรเผชญปญหากบการแกวกฤตของชวต ๓.๖๙ .๙๑ มาก

รวม ๓.๖๗ .๘๘ มาก

จากตารางท ๔.๗. พบวา ประเภทของความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย ดานอารมณ โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๓.๖๗) เมอพจารณาเปนรายขอ ขอทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอการพฒนาสขภาวะทางอารมณของครอบครว ( X =๓.๗๐) การอบรมการรบรเผชญปญหากบการแกวกฤตของชวต ( X =๓.๖๙) การพฒนาทกษะสขภาวะทางอารมณทชวยเหลอสงคม ( X =๓.๖๖)

๑๔๕

ตารางท ๔.๘ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม ดานปญญา ดงน

(n=๓๒๒)

ขอ ความตองการการฝกอบรมกระบวนการ

พฒนาสขภาวะองครวม X S.D. ระดบ

๑ การพฒนาสขภาวะองครวมการเขาถงความจรงของชวต ๓.๖๓ .๘๘ มาก

๒ การพฒนาทกษะความสามารถในภมปญญาไทย ๓.๗๐ .๙๔ มาก

๓ การอบรมความงอกงามของจตการเปลยนแปลงทกชวงวย

๓.๕๙ .๘๖ มาก

รวม ๓.๖๔ .๘๙ มาก

จากตารางท ๔.๘ พบวา ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย ดานปญญา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๓.๖๔) เมอพจารณาเปนรายขอ ขอทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอการพฒนาทกษะความสามารถในภมปญญาไทย( X =๓.๗๐) การพฒนาสขภาวะองครวมการเขาถงความจรงของชวต ( X =๓.๖๓) การอบรมความงอกงามของจตการเปลยนแปลงทกชวงวย ( X =๓.๕๙)

ผลการวเคราะหขอมลสารวจความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย จานวน ๓๒๒ คน ทง ๕ ดาน ประกอบดวยดานกาย ดานจต ดานสงคม ดานอารมณและดานปญญา เพอนาขอมลทไดนนไปพฒนาเปนคาถามในการวจยและพฒนาเปนหลกสตรฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงอาย ผลการสารวจขอมลดงน

๑) จานวนและรอยละของขอมลสารวจทวไป ของผสงอายทเปนกลมสารวจในจงหวดกรงเทพมหานคร จานวน ๓๒๒ คน สวนใหญเปนเพศหญง มอายโดยเฉลยท ๖๐ – ๖๕ ป สวนมากจบระดบมธยมศกษา และมรายไดตอเดอน จานวน ๑๐,๐๐๐ บาท โดยประมาณ

๒) ความคดเหนในการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม ของผสงวยทเปนกลมสารวจในจงหวดกรงเทพมหานคร จานวน ๓๒๒ คน สวนมากจะไมมปญหาในการปรบตว พรอมทงมความตองการใหสวนงานราชการมาสนบสนนการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม และระยะเวลาทมความเหมาะสมกบการจดฝกอบรม คอ หลกสตรไป – กลบ จานวน ๒ วน เวลา ๐๙.๐๐ น – ๑๕.๐๐ น.

๑๔๖

๓) ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม ผสงวยดานกายสวนใหญมความตองการทจะพฒนากระบวนการหลกสตรดานการอบรมดานการออกกาลงกาย การพฒนาความรเกยวกบการดแลสขภาพและการพฒนาคณภาพชวตความสาคญเกยวกบการพกผอน

๔) ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม ของผสงวยดานจต สวนใหญมความตองการทจะเขารบการพฒนาสขภาพจตชมชนกบสงแวดลอม การพฒนาทกษะสขภาวะทางจตกบการตระหนกรตนเอง การพฒนาจตใจกบความสขในชมชน ตลอดจนถงการอบรมสมาธกบการทางานใหสาเรจ

๕) ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย ดานสงคม คอหลกสตรฝกอบรมทเนนกระบวนกระบวนการอบรมอาสาสมครปองกนสงเสพตดในสงคม การพฒนาสขภาพจตของในหมบานและ/หรอชมชนและการพฒนาการเรยนรสงคมยคใหมแหงการแบงปน

๖) ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมผสงวย ดานอารมณ สวนใหญอยากใหมการพฒนาสขภาวะทางอารมณของครอบครว การอบรมการรบรเผชญปญหากบการแกวกฤตของชวตรวมถงการพฒนาทกษะสขภาวะองครวมทชวยเหลอสงคม

๗) ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวยดานปญญา จะตองมกระบวนการเรมตนพฒนาทกษะความสามารถในภมปญญาไทย พฒนาสขภาวะองครวมการเขาถงความจรงของชวต พรอมทงการอบรมความงอกงามของจตการเปลยนแปลงทกชวงวย

จากการสารวจขอมลจากกลมผสงวยจานวน ๓๒๒ คน ไดนาขอมลทไดมจดเปนหลกสตรฝกอบรมสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยพรอมทงกาหนดหลกสตร จดประสงค แนวทางการฝกอบรม ตวชวดผลการฝกอบรม กรอบเนอหาสาระ และสงทคาดวาจะไดรบจาการฝกอบรม โดยผานกระบวนการทางการศกษาตามหลกไตรสกขา ๓ ประกอบดวยศล คอเรยนรจากพฤตกรรม อารมณ ผานประสาทสมผสทง ๕ กลาวคอ ตา ห จมก ลม กาย สมาธ คอ เปนแนวทางกระบวนการเรยนรทงดานอารมณความรสกทเกดขนในปจจบน และ ปญญา คอ ความรอบรในเรองราวตางๆทเกดตามชวงอาย เปนตน แลวนามาประกอบกบหลกธรรม คอ หลกสปปายะ ๗ อนเปนแนวทางในการดาเนนชวตของผสงอายไดด และหลกทางจตวทยาตามทฤษฏทางการพฒนาจตของ Ryffc และ Keys เพอใหไดหลกสตรทพฒนาพฤตกรรมและความตองการของผสงวยใหมความสขในการดาเนนชวตตามแนวพทธจตวทยา

๔. สรางโปรแกรมฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมตามแนวพทธจตวทยา

ในการสรางกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอใหครอบคลมวตถประสงคจงไดแบงออกเปน ๒ ประเดนศกษา

๑๔๗

๑) การสรางหลกสตรฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

ในการสรางหลกสตรฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยนน จะตองอาศยแนวคดทฤษฏตางทงทางหลกธรรมทางพระพทธศาสนา นามาบรณาการใหเขากบหลกจตวทยาตะวนตก ทจะไดนาไปสรางองคความรใหเกดหลกสตรฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวม เพอสรางแบบฝกอบรมทสมบรณในการพฒนาสขภาวะครงน รวมทงหลกแนวคด งานวจยทเกยวของ

(๑) แนวคดและความรทสาคญ

ในการจดหลกสตรฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยการจดกระบวนการมสวนรวมทเนนผเขารบการฝกอบรมเปนศนยการจดอบรม และเพอใหเกดประสทธภาพการฝกอบรม ดวยการจดกระบวนการเรยนรฝกปฏบตธรรม กระบวนการกลมตามแนวพทธจตวทยา ขอมลพนฐานทเกดขนทเกยวกบลกษณะการเปลยนแปลงของพฤตกรรมวยผสงอาย โดยเฉพาะลกษณะทางรายกาย จตใจ อารมณ ปญญาและการปรบตวใหเขากบสงคมมสอดคลองกบแนวคดทางพทธจตวทยาและหลกธรรมทางพระพทธศาสนา อนเปนแนวคดทมงเนนใหผสงอายมการพฒนาทงดานรางกายและจตใจของผสงอายทแทจรง พรอมทงสงเสรมใหมการพฒนาตนเองเพอนาไปสการดาเนนชวตอยางมความสขดวยเองในอนาคตโดยไมตองพงพาปจจยหรอสงเสรมแรงภายนอกมากนก หลกสตรการพฒนาสขภาวะองครวมตามแนวพทธจตวทยาจงเปนการนาหลกธรรมสปปายะ ๗ มาประยกตเขากบหลกพทธจตวทยาทางตะวนตกมาสรางกระบวนการเรยนรใหกบผสงอาย โดยสรางเปนชดฝกอบรมทประยกตปรบใชหลกการพทธจตวทยาทจะชวยกระตนใหเกดการเรยนรทางดานสขภาวะทางใจและสขภาวะทางกายใหมความมนคงมนใจ และใหไดพบกบความสขทแทจรงนน จะตองอาศยหลกพทธธรรมอนเปนหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา เพอนาไปประพฤตปฏบต เปนการปรบเปลยนพฤตกรรมของผสงวยตามหลกพทธจตวทยา ตามหลกไตรสกขาคอเปนการพฒนากาย พฒนาจตและพฒนาปญญา ทาใหสามารถลดละจากความทกขทงปวงได และเพมพนความด ความสขของผสงวยทยงยน

(๒) จดมงหมายของหลกสตร

หลกสตรนใหความรและพฒนาสขภาวะองครวมผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑. เพอใหผเขาอบรมไดมประสบการณเรยนรพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยผานกระบวนการกจกรรม

๒. เพอใหผเขาอบรมสมผสกบประสบการณอนเกดจากการมสวนรวมในกจกรรม การใชชวตรวมกน และกระบวนการอบรม

๓. เพอใหผเขาอบรมเกดการตระหนกรในการพฒนาตนเอง พรอมทงไดหลกการทางพทธจตวทยานาไปประยกตใชในชวตประจาวนตอไป

๑๔๘

๔. เพอนาหลกธรรมทางพระพทธศาสนามากบประยกตบรณาการใหเขากบแนวคดทางจตวทยาทางตะวนตก ในการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยใหมความสมบรณทงทางดานรางกาย ดานสงคม ดานอารมณ ดานจต และดานปญญา

(๓) ดานเนอหาในการหลกสตรฝกอบรม

รปแบบคณลกษณะการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา มรปแบบพฒนาสขภาวะทางอารมณ กระบวนการคด กระบวนการปฏบต เพอนาไปสความสขทางกายและทางใจ โดยมองโลกตามความเปนจรง

๑. ศกษาหลกพทธธรรมในพระพทธศาสนา คอ สปปายะ หมายถง สงทเหมาะกน สงทเกอกล ชวยสนบสนนในการบาเพญภาวนาใหไดผลด ชวยใหสมาธตงมน ไมเสอมถอย และชวยเออเกอหนนใหการกระทาหรอปฏบตทจะใหไปถงจดหมาย

๒. วธการปฏบตตนตามหลกไตรสกขาคอศล สมาธ ปญญา เพอเสรมสรางสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย อนจะนาไปสการพฒนากาย พฒนาจต และพฒนาปญญา

๓. หลกการทางจตวทยาตะวนตก ทนามาใชในการวจยครงน คองานวจยสขภาวะทางจต ของ Ryff และ Keyes เสนอวาเปนลกษณะเชงบวกทางจตใจทมความหลากหลายดานการเจรญ เตบโตและการพฒนาการของบคคลโดยมองคประกอบททาหนาทของจต ๖ มต สขภาวะทางจต หมายถง สภาวะทางจตใจของบคคลอนเปนภาวะทางจตทด มความสข มความพงพอใจในชวต ซงมความเกยวเนองกบการทบคคลมคณภาพชวตทด สามารถจดการกบความรสกทงทางบวกและทางลบไดอยางมประสทธภาพ มความสอดคลองกบความตองการและการสาเรจตามเปาหมาย มมมมองสภาพแวดลอม สถานการณ และประสบการณในแงทดมนกจตวทยาหลายคนทศกษาเกยวกบสขภาวะทางจต

(๔) หลกการของหลกสตร

๑. เปนหลกสตรทใหความรเกยวการการพฒนาสขภาวะของผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ผานกจกรรมการฝกอบรม ดวยการแลกเปลยนเรยนรกบวทยากรและเพอนสมาชกทเขารวมกจกรรม ๒. เปนหลกสตรฝกอบรมระยะสนสาหรบผสงวยทตองการพฒนาตวเอง ๓. เปนหลกสตรทเปดโอกาสเพอใหผเขารบการฝกอบรมมสวนรวมถอดการเรยนรผานประสบการณในการเขารวมกจกรรมรวมกน

(๕) เครองมอทใชในกจกรรมชดฝกอบรมพฒนาสขภาวะองครวม

เครองมอทใชในการฝกอบรม แบงออกเปน ๒ สวน ดงน

สวนท ๑ เปนแบบสอบถามปลายปด

๑๔๙

๑.๑ แบบสอบถามขอมลความตองการการพฒนาสขภาวะ จานวน ๑ ชด

๑.๒ แบบสอบถามกอนการฝกอบรม จานวน ๓ ชด

๑.๓ แบบสอบถามหลงการฝกอบรม จานวน ๓ ชด

๑.๔ แบบสอบถามตดตามผล จานวน ๑ ชด

๑.๕ แบบสอบถามกลมควบคม จานวน ๑ ชด

๑.๖ แบบสมภาษณเชงลกตามแนวพทธจตวทยาสาหรบผสงวย

๑.๗ กจกรรมสงเสรมการเรยนร ไดแก กจกรรมรจกคณคาของตนเอง, กจกรรมสขกายจต กจกรรมสขชว กจกรรมคณธรรมนาชวต กจกรรมชมชนรวมใจ กจกรรมกนด มสขภาพด กจกรรมเสรมสรางคณภาพชวต

สวนท ๒ หลกสตรการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวนตามแนวพทธจตวทยา

หลกสตรฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอพฒนาการเคลอนไหวเกยวกบผสงวย เพอพฒนาศกยภาพผสงอายใหมความสมดลระหวางชวตกบความเปนอยในสงคมใหมคณคา เพมประสทธภาพการปฏบตงานเพอประโยชนสขสวนรวม และสงผลตอการพฒนาคณภาพชวตใหมประสทธภาพมากยงขน โดยมเนอหาของกจกรรมทงหมด ๗ แผนการจดการเรยนร ซงในแตละแผนจะประกอบดวยสาระสาคญ จดประสงคการเรยนร เนอหาสาระ กจกรรมฝกอบรม สอประกอบการฝกอบรม การวดผลประเมนผล ดงนนหลกสตรจะตองมความสมพนธกนระหวางเนอหาของแตละกจกรรมกบหลกแนวคดจตวทยา หลกธรรมสปปายะ

๑. กจกรรมรจกคณคาของตนเอง ใชเวลา ๒ ชวโมง เปนการบรหารตนเองมเปาหมายการพฒนามนษยในทางพระพทธศาสนา ใหมความสมบรณแบบในการบรหารตนเองใหมสขภาพกายทด สขภาพจตทด การมความรความสามารถ และการบาเพญใหเปนประโยชน

๒. กจกรรมสขกายสบายจต ใชเวลา ๒ ชวโมง มลกษณะการเปลยนแปลงพฤตกรรมของวยผสงอาย โดยเฉพาะทางดานรางกาย จตใจ ปญญาและสงคม เนนในเรองการไมยดถอในสงทเราม เราเปน หรอถอมนในอานาจของกเลสทเกดขน มความสารวมในการกระทา การพดจาอยในความพอด สภาพเรยบรอย ตงมนอยในสมาธภาวนา

๓. กจกรรมสขชว ใชเวลา ๒ ชวโมง เปนลกษณะบคลกภาพทแสดงออกมาในวยสงอาย จะมพฤตกรรมแสดงออกตามสภาพทางจตใจของแตละคน เชน ผสงอายมความรสก มความคดเหน มความตองการ และพฒนาสขภาวะทางจตใจสาหรบผสงอาย

๑๕๐

๔. กจกรรมคณธรรมนาชวต ใชเวลา ๒ ชวโมง เปนการพฒนาคณภาพบคคลทางดานคณธรรม โดยเนนทมจตใจหนกแนน ยดมนคณธรรม คอ การอยรวมกน รรก สามคค ซงเปนพนฐานในการพฒนาอยางยงยน

๕. กจกรรมชมชนรวมใจ ใชเวลา ๒ ชวโมง เปนการขบเคลอนงานทางดานชมชนและสงคมใหยงยน มจตใจโอบออมอาร ถอยทถอยอาศย มศลธรรม มทพงทางกาย ทางใจ เชน มวดอยในละแวกนน มสถานศกษาหาความร มสถานทสนทนาพบปะพดคยกอใหเกดความเขาใจชมชน

๖. กจกรรมกนด มสขภาพด ใชเวลา ๒ ชวโมง กลาวคอ บคคลเปนผสงอายทมประสทธภาพจงจาเปนอยางยงทตองทาความเขาใจในเรองปญหาสาหรบผสงอาย แนวทางการปฏบตตนทเหมาะสม และการสงเสรมสขภาพทางดานรางกายใหแขงแรง

๗. กจกรรมเสรมสรางคณภาพชวต ใชเวลา ๒ ชวโมง เปนการสรางคณภาพชวตผานพทธจตวทยา ทเปนมบทบาทสาคญในการดาเนนการในจดแผนงาน การประสานงาน และการสรางแผนการปฏบตการ และกระบวนการสการดาเนนชวตไดอยางชดเจนและจรงจง

โครงสรางหลกสตร

เรอง กจกรรม เวลา (ชวโมง)

ทฤษฏ ปฏบต

๑ รจกคณคาของตนเอง ๑ ๑

๒ สขกายสบายจต ๑ ๑

๓ สขชว ๑ ๑

๔ คณธรรมนาชวต ๑ ๑

๕ ชมชนรวมใจ ๑ ๑

๖ กนด มสขภาพด ๑ ๑

๗ เสรมสรางคณภาพชวต ๑ ๑

๘ ทาวตรเชา/เยน ๒

๙ เจรญจตภาวนา ๒

๙ ตดตามผลประเมนผลหลงการฝกอบรม ๘

รวม ๒๖ ชวโมง

๑๕๑

๕. พฒนาโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

รปแบบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยเพอใหเกดความสขทแทจรงในการดาเนนชวตในปจจบนใหเขาเหลานนไดมองเหนคณคาทแทจรงของตนเอง โดยการใชหลกธรรมทางพระพทธ ศาสนามาประยกตกบหลกจตวทยาทางตะวนตก เพอมงเนนใหมการปลกฝงความสขทางกาย ทางใจ ผานกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม เพราะเชอวาการทผสงวยไดพฒนาในสขภาวะทสมบรณแบบจะทาใหผสงวยนนมประสทธภาพในการดาเนนชวต โครงการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยจงเกดขน เพอจะไดนาความรในการพฒนาผสงวยใหมความสขในการดาเนนชวตชวต เกดการเปลยนแปลงมพลงทจะสรางสรรคสงดๆสสงคม ซงความรทไดรบจากการฝกอบรมในครงน สามารถนาความรไปใชในการดาเนนชวตประจาวนใหมความสขตอไปได พรอมทงมการพฒนาตนใหมความสขซงจากการศกษาเอกสาร งานวจยทเกยวของ ผลการศกษาความตองการ และผลจากการวเคราะหขอมลสมภาษณผเชยวชาญพบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดงตอไปน

(๑) สขภาวะทางกาย คอ ใหมความสขกบการใชชวต มการดแลรางกายตนเอง มความสามารถในการตดสนใจสงตางๆดวยตนเองได ทาใหผสงวยมความสข มสขภาพรางกายทแขงแรง และมสภาพแวดลอมทด

(๒) สขภาวะทางสงคม คอ รสกวาตนเองมคณคาตอสงคม มเมตตาเสยสละเพอสวนรวม ชวยเหลอสงคม เปนทปรกษาเปนมตรภาพในการใหคาปรกษาเปนอยางด

(๓) สขภาวะทางอารมณ คอ สามารถควบคมอารมณของตนเอง สามารถสงบนงไดแมในขณะทมอารมณหงดหงด มคนใชคาไมสภาพทานสามารถระงบอารมณได วธการปรบอารมณใหเบาลงไดเมอทกขใจ

(๔) สขภาวะทางจต คอ ทางการเลาเรองประสบการณทผานมา เกดการยอมรบตนเอง ทาใหไดมงเนนในเรองความสงบสขในชวต มงสรางความด เขาวดถอศล เกดความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต

(๕) สขภาวะทางปญญา คอ ความรความเขาใจของตนเอง ใหเกดความรแจงเหนจรง และใชความรแกปญหา ทาใหเกดสขได

๑๕๒

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา .......................................................

๑.สขภาวะทางกาย

๒.สขภาวะทางจต

๓.สขภาวะทางปญญา

ทฤษฏทางสขภาวะทางจต

๑. การยอมรบในตนเอง ๒. การมสมพนธภาพทดกบบคคลอน ๓. ความเปนตวของตวเอง ๔.ความสามารถในการจดการ สภาพแวดลอม ๕. การมเปาหมายในชวต ๖. การมความงอกงามในตน

หลกธรรมสปปายะ ๗ ๑.สภาพแวดลอมทเหมาะสม ๒.ทพกอาศยสะอาด สะดวกสบาย ๓.ทพกอาศยไปมาสะดวก ๔.อาหารทมความเหมาะสมกบวย ๕.มกลยาณมตรทด ๖.เปนทพบปะพดคยสนทนากบบคคลอน ๗.เปนททากจกรรมของอรยาบถ ทง ๔

โปรแกรมการพฒนาสขภาวะทางอารมณ

สาหรบผสงวยตามแนวพทธ

จตวทยา

กจกรรมรจกคณคาของตนเอง

กจกรรมสขกาย

สบายจต

กจกรรมสขชว

กจกรรมคณธรรม

นาชวต

กจกรรมชมชนรวมใจ

กจกรรมกนด มสขภาพด

กจกรรมเสรมสราง

คณภาพชวต

๑.สขภาวะทางกาย

๒.สขภาวะทางสงคม

๓.สขภาวะทางอารมณ ๔.สขภาวะทางจต

๕.สขภาวะทางปญญา

๑.สขภาวะทางกาย

๒.สขภาวะทางสงคม

๓.สขภาวะทางจต

๑.สขภาวะทางจต

๒.สขภาวะทางอารมณ ๓.สขภาวะทางปญญา

๑.สขภาวะทางจต

๒.สขภาวะทางอารมณ

๑.สขภาวะทางจต

๒.สขภาวะทางสงคม

๑.สขภาวะทางกาย

๒.สขภาวะทางจต

๓.สขภาวะทางปญญา

๑.สขภาวะทางกาย

๒.สขภาวะทางสงคม

๓.สขภาวะทางอารมณ ๔.สขภาวะทางจต

๕.สขภาวะทางปญญา

๑๕๓

กจกรรมท ๑ รจกคณคาของตนเอง เปนกจกรรมทเขยนขนเพอการบรหารตนเองใหมเปาหมายการพฒนามนษยในทาง

พระพทธศาสนา ใหมความสมบรณแบบเกดการยอมรบตนเอง ใหมสขภาพกายทด สขภาพจตทด การมความรความสามารถ การบาเพญตนใหเปนประโยชน และเกดการยอมรบตนเอง หมายถงการรบรวาตนเองมคณคาจากการมองตนโดยภาพรวมซงจะมการสงผลในทศทางบวก มความรสกทดกบตนเอง เกดความภาคภมใจ พรอมทงการแสดงออกอยางเหมาะสม ซง Roger ไดกลาวถงความรสกเหนคณคาในตนเองไววา การเหนคณคาในตนเองเปนสวนหนงของการประเมนตนเองระหวางตวตนตามความเปนจรงและตวตนตามอดมคต กลาวอกนยหนงคอ บคคลทมการยอมรบในตนเองได และสามารถปรบตวใหเหมาะสมกบความเปนจรง จะเปนบคคลทมการมองเหนคณคาในตนเอง มเนอหาของหลกจตวทยาทางทฤษฏบคลกภาพ(Personality Theory) ของ Erikson พบวา ผสงอายจะมความสขหรอมความทกขนน ขนอยกบการพฒนาการทางบคลกภาพ ไดอยางเหมาะสมกบชวงอาย กลาวคอ หากผสงอายมพฒนาการ ในขนท ๘ คอ ชวงสงอายทดมพฒนาการปรบตวทงดานรางกายและจตใจ และเขาใจในสงตางๆตามสภาพความเปนจรงของชวตทงดานและไมด กจะพงพาตนเองไดอยางมความสข ดงนนการทผสงวยไดเรยนในคณคาของตนเองผานกระบวนการดานพทธจตวทยา กอใหเกดกระบวนการทางพระพทธศาสนาทเรยกวา ไตรสกขา ๓ ประกอบดวยศล สมาธ ปญญา และหลกมงคลสตร ๓๘ ประการ ขอท ๑ กลาวคอ ฝกตนเองใหเปนคนด ขอท ๒ สรางความพรอมในการฝกตนเองและตงตนชอบ และขอท ๓ ฝกตนใหเปนคนมประโยชน เปนตน

กจกรรมท ๑ รจกคณคาของตนเอง

สขภาวะทางกาย

สขภาวะทางสงคม

สขภาวะทางอารมณ

สขภาวะทางปญญา

สขภาวะทางจตใจ

๑๕๔

๑. สขภาวะทางกาย คอ รกษาความสะอาดของรางกาย อยในสถานทสะดวกสบายกาย สบายใจ มความพอใจกบสขภาพ มความสขกบการใชชวต และการนอนหลบพกผอนทเพยงพอตอสขภาพ มความสามารถในการตดสนใจสงตางดวยตนเองได เลอกสงทเหมาะสมกบตนเอง และสามารถใชโอกาสรอบตวไดอยางมประสทธภาพ พรอมทงมความสมพนธทดตอบคคลรอบขาง ไดสนทนา ไดพดคย รสกถงเรองราวของชวตทผานมาในอดต กอใหเกดการยอมรบตนเองไดทงดานด ดานไมด และมทศนคตทดตอตนเอง

๒. สขภาวะทางสงคม หมายถง ใหทานรสกตนเองวามคณคาตอสงคม สามารถใหคาปรกษากบมตรสหายได มการแบงปนความรสกดอยเสมอๆวา การเหนคณคาในตนเองเปนสวนหนงของการประเมนตนเองระหวางตวตนตามความเปนจรงและตวตนตามอดมมงคล และสามารถปรบตวใหเหมาะสมกบความเปนจรง จะเปนบคคลทมการมองเหนคณคาในตนเองและฝกตนใหเปนคนมประโยชน กลาวคอ เมอมอเหนคณคาในตนเองแลวจะเปนบคคลทมจตเมตตาเสยสละเพอสวนรวม บรจาคสงของ การใหทาน และเปนทปรกษากบมตรไดเปนอยางด

๓. สขภาวะทางอารมณ หมายถง เมอมอารมณโกรธทารสกเจบปวดทางใจทกครงและเมอมคนใชคาไมสภาพสามารถระงบอารมณไดดวยหลกธรรมทางพระพทธศาสนา คอหลกไตสกขา เพอไดมโอกาสไดแลกเปลยนเรยนรระหวางผเขารบการฝกอบรม ไดพดคย ไดเลาเรองถงความประทบใจในการทางานในอดตทผาน เกดการยอมรบตนเอง เมอเราแกไขปญหาทเกดขนแลวอะไรทเกดขนนนเราจะตองยอมรบสงทเกดขนใหได ใหมเรามสต มสมาธ กจะเกดปญญา การพฒนาอารมณ คอ ภาวนา ๔ ซงจะอยในหลกธรรมใหญในโอวาทปาฏโมกข คอ เรองของการพฒนาจตใจใหสงบ สะอาด และสวาง

๔. สขภาวะทางจตใจ หมายถง มความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต มสต สมาธ ในการทาหนาทททกครงมพฒนาการปรบตวทงดานรางกายและจตใจ และเขาใจในสงตาง ๆ ตามสภาพความเปนจรงของชวตทงดานและไมด กจะพงพาตนเองไดอยางมความสข ซงการวางตวเปนกลยาณมตรตอลกหลานและเพอนฝง การเปน ปโย นารก คร มความหนกแนน เปนตน

๕. สขภาวะทางปญญา หมายถง ทานเชอวาทกอยางมเหตผลในการบรองปญหาทเกดขน ซงทานสามารถใชหลกแนวความคดทเกดจากปญหาใชหลกการและเหตผล และเกดความภมใจตนเอง ใหเขาเขยนขนมาเปนกจกรรม เปนกจกรรมทใหเขากลาทแสดงออก จดกลมทมความสนใจเหมอนกน เชน กลมสวดมนต กลมเลาเรอง กลมเจรญสมาธ ใหดงเนอหาธรรมะมาเขารวมกจกรรม

๑๕๕

กจกรรมท ๒ สขกายสบายจต

การเปลยนแปลงพฤตกรรมของวยผสงอาย โดยเฉพาะทางดานรางกาย จตใจ ปญญาและสงคม เนนในเรองการไมยดถอในสงทเราม เราเปน หรอถอมนในอานาจของกเลสทเกดขน มความสารวมในการกระทา การพดจาอยในความพอด สภาพเรยบรอย ตงมนอยในสมาธภาวนา กอใหเกดทฤษฏกจกรรม (The Activity Theory) เปนทฤษฏทางสงคมทเกาแกทสดและเปนแกนแทของชวตทจาเปนสาหรบคนทกวย สาหรบบคลทยางสวยสงอาย กจกรรมจงเปนสงสาคญมาก เปนสงทนาไปสสขภาพและชวตทด บคคลทมกจกรรมสง การปรบตวไดดทงรางกาย จตใจ และสงคม ผสงอายทสามารถดารงกจกรรมทางสงคมได จะมภาพพจนตอตนเองในดานบวก และมระดบความพอใจในชวตสง ทงนยงไดศกษาเกยวกบประเดนกระบวนการคดเนนในดานสมองและรางกาย เปนกจกรรมทสงเสรมใหผสงวยไดคดเปนระบบ ใหเคลอนไหวตามฐานะรปของผสงวยเปนสวนสาคญ พรอมในการดาเนนชวต มสต สมาธ ในการทาหนาทททกครง มความเมตตาตอลกหลาน มความสขในการไปใชในการดาเนนชวต และการดแลสขภาพในการดาเนนชวตประจาวน ดงน

๑. สขภาวะทางกาย หมายถง มสภาพแวดลอมทสะอาดบรสทธ ใหมความสอดคลองกบความตองการของตนเองได สามารถทจะใชความสามารถรอบตวไดอยางมประสทธภาพ ทงทนอน ทพกผอน พรอมทงมสถานทบรเวณใหผสงอายไดออกกาลงกาย เปนมมทสามารถใหผสงอายนนไดสนทนาพดคยสามารถทผอนคลายได และมการพฒนารางกายและจตใจอยางตอเนอง เปนสงทนาไปสสขภาพและชวตทด

๒. สขภาวะทางสงคม หมายถง การเปลยนแปลงทางดานสภาพรางกายของผสงอายเรมตนจากสภาพทางดานสงคม การปรบตวไดดทงรางกาย และสงคม ผสงอายทสามารถดารงกจกรรมทางสงคมได จะมภาพพจนตอตนเองในดานบวก และมระดบความพอใจในชวตสง สามารถ

กจกรรมท ๒ สขกายสบายจต

สขภาวะทางกาย

สขภาวะทางสงคม

สขภาวะทางจตใจ

๑๕๖

ใหคาปรกษากบมตรสหายได มการแบงปนความรสกดอยเสมอๆ ชวยเหลอบคคลทลาบาก การมความสมพนธทมคณภาพกบบคคลอน เขาใจในลกษณะการใหและยอมรบในสมพนธภาพของมนษย มความรกและมมตรภาพทดแกบคคลรอบขาง

๓. สขภาวะทางจตใจ หมายถง มความสารวมในการกระทา การพดจาอยในความพอด สภาพเรยบรอย ตงมนอยในสมาธภาวนาพรอมในการดาเนนชวต มสต สมาธ ในการทาหนาทททกครง มความเมตตาตอลกหลาน

กจกรรมท ๓ สขชว

ลกษณะบคลกภาพทแสดงออกมาในวยสงอาย จะมพฤตกรรมแสดงออกตามสภาพทางจตใจของแตละคน เชน ผสงอายมความรสก มความคดเหน มความตองการ และพฒนาสขภาวะทางจตใจสาหรบผสงอาย ซงจะเปนบรบททางจตวทยาเพอทายงไงใหเขาเกดความภมใจตนเอง ใหเขาเขยนขนมาเปนกจกรรม เปนกจกรรมทใหเขากลาทแสดงออก จดกลมทมความสนใจเหมอนกน เชน กลมสวดมนต กลมเลาเรอง กลมเจรญสมาธ ใหดงเนอหาธรรมะมาเขารวมกจกรรม เพราะฉะนนการเปลยนแปลงบคลกภาพ และพฤตกรรมของผสงอายนนเปนการพฒนาและปรบตวของความนกคด ความร ความเขาใจ แรงจงใจ การเปลยนแปลงไปอวยวะรบสมผสทงปวงตลอดจนสงคมทคนชรานนอาศยอย และสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมไดดอยางสมบรณ ดงน

๑. สขภาวะทางจตใจ หมายถง มความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต มสต สมาธ ในการทาหนาทททกครงมพฒนาการปรบตวทงดานรางกายและจตใจ พฤตกรรมแสดงออกตามสภาพทางจตใจของแตละคน เชน ผสงอายมความรสก มความคดเหน มความตองการ มการพดคยเกอหนน

กจกรรมท ๓ สขชว

สขภาวะทางจตใจ

สขภาวะทางอารมณ

สขภาวะทางปญญา

๑๕๗

ซงกนและกน มโอกาสฟงเรองราวขาวสารทเออตอปญญา การชกถาม การสนทนากน รสกถงความหมายของชวตในปจจบนและชวตทผานมา

๒. สขภาวะทางอารมณ หมายถง มความเพยงพอใจกบการดาเนนชวต ทาใหเปนบคคลทมจตใจทสมบรณเพราะวาพฤตกรรมของผสงอายนนเปนการพฒนาและปรบตวของความนกคด ความร ความเขาใจ แรงจงใจ การมเปาหมายในชวตและมความมงมนทจะไปถงเปาหมาย มความพงพอใจในตนเอง มทศนคตทดตอตงเองทงในอดตและปจจบน

๓. สขภาวะทางปญญา หมายถง มความรอบคอบ ดาเนนชวตแบบพอเพยง และมความเขาใจกบวยทกาลงดาเนนชวตอย มความรสกวาตนเองมการพฒนาทงดานรางกาย จตใจ ปญญาอยางตอเนอง พรอมทงไดเปดประสบการณในการเรยนรใหม มความตระหนกถงศกยภาพของตนเองอยตลอดเวลา

กจกรรมท ๔ คณธรรมนาชวต

การพฒนาคณภาพบคคลทางดานคณธรรม โดยเนนทมจตใจหนกแนน ยดมนคณธรรม คอ การอยรวมกน รรก สามคค ซงเปนพนฐานในการพฒนาอยางยงยน การบผดชอบตอการกระทาของตน มการสารวจตนเองเปนเบองตนกอน นอกจากนจะสอนในเรองหลกกรรมใหรจกการพงพาตนเอง ไมฝากไวกบโชคชะตา กรรมสอนคกบความเพยร ความสาเรจเกดขนไดจากความเพยรพยายาม จากการกระทาตามเหตตามผลสาระสาคญ เปนเนอแทของการดาเนนชวต หลกปฏบตทงหมดในทางพระพทธศาสนา มรรค หมายถง ทางดาเนนชวต เรยกวา ศล สมาธ ปญญา ในทสดกจะบรรลจดหมายแหงชวตท ดงาม เปนมนษยทสมบรณและวธในการเขาถงความดบทกขมาประยกตใชในขนตอนทางจตวทยาเพอใหเขาถงสภาพทแทจรงของแกนชวต เขาถงสาเหตของปญหา เขาใจเปาหมายทแทจรงของชวต รวธการปฏบตเพอพฒนาจตใจอนเปนสาระสาคญในการดาเนนชวตประจาวนของผสงวย ดงน

กจกรรมท ๔

คณธรรมนาชวต

สขภาวะทางจตใจ

สขภาวะทางอารมณ

๑๕๘

๑. สขภาวะทางจตใจ หมายถง การพฒนาคณภาพบคคลทางดานคณธรรม โดยเนนทมจตใจหนกแนน ยดมนคณธรรม คอ การอยรวมกน รรก สามคค ซงเปนพนฐานในการพฒนาอยางยงยน รบผดชอบตอการกระทาของตน มการสารวจตนเองเปนเบองตนกอนเปนการยอมรบตนเอง สามารถยอมรบกบตวเองทงในดานดและดานทไมด

๒. สขภาวะทางอารมณ หมายถง มความเขาใจเปาหมายทแทจรงของชวต รวธการปฏบตเพอพฒนาจตใจอนเปนสาระสาคญในการดาเนนชวตประจาวน และมความสามารถในการจดการกบสถานการณทเกดขนกบความตองการของตนเองได

กจกรรมท ๕ ชมชนรวมใจ

การขบเคลอนงานทางดานชมชนและสงคมใหยงยน มจตใจโอบออมอาร ถอยทถอยอาศย มศลธรรม มทพงทางกาย ทางใจ เชน มวดอยในละแวกนน มสถานศกษาหาความร มสถานทสนทนาพบปะพดคยกอใหเกดความเขาใจชมชนอยางมประสทธภาพ กระบวนการกลมททกคนเปดใจเลาเรองชวตของตนเองทผานมา อยางผอนคลาย อสระและเปนกนเอง เรองราวความดใจภมใจ และสงทเคยทาแลวเสยใจ การไดสะทอนคดชวตทผานมาเพอใหเกดความตระหนกรตนเองมากยงขน เมอไดเปดใจเลาออกมาอยางอสระจะเกดความผอนคลายความกดดน เพราะมเพอนคอยรบฟงและเลาสกนและกนดวยความรสกปลอดภยและอบอน ดงน

๑. สขภาวะทางจตใจ หมายถง การพฒนาดานจตใจเปนจดเรมตนทาใหมความสขในการไปใชในการดาเนนชวต มความรก มเมตตาตอผอน มจตใจโอบออมอาร ถอยทถอยอาศย มศลธรรม เปนทพงทางกาย ทางใจใหกบลกหลาน เพอนบาน ชมชน

๒. สขภาวะทางสงคม หมายถง มสถานทสนทนาพบปะพดคยกอใหเกดความเขาใจชมชนอยางมประสทธภาพ กอใหเกดกระบวนการกลมททกคนเปดใจเลาเรองชวตของตนเองทผานมา ไดพกผอนคลายตามอรยาบถ มอสระเปนกนเอง มทศนคตทดตอตวเอง ลกหลาน ชมชน และการแบงปนความรสกดอยเสมอๆ ชวยเหลอบคคลทลาบาก รวมกจกรรมกบชมชน มจตอาสา เสยสละ และความเปนกฎระเบยบการจดการของการอยรวมในสงคม

กจกรรมท ๕ ชมชนรวมใจ

สขภาวะทางจตใจ

สขภาวะทางสงคม

๑๕๙

กจกรรมท ๖ กนด มสขภาพด

บคคลเปนผสงอายทมประสทธภาพจงจาเปนอยางยงทตองทาความเขาใจในเรองปญหาสาหรบผสงอาย แนวทางการปฏบตตนทเหมาะสม และการสงเสรมสขภาพรางกายใหแขงแรง การดแลสขภาพกาย สขภาพใจของผสงอายใหแขงแรงแจมใสดวยการออกกาลงกายสมาเสมอและเหมาะสมกบวย ทาจตใจใหเปนสขเพราะวาสขภาพเปนสงทสาคญและจาเปนสาหรบทกชวตเพอการดารงอยอยางปกต หากพจารณาในแงของสขภาพจตกคอการทาใหชวตมความสข มความพอใจ ความสมหวง ทงของตนเองและของผอน ซงสอดคลองกบความหมายทองคการอนามยโลกใหไว สภาวะแหงความสมบรณของรางกายและจตใจ สขภาพด มไดมความหมายเฉพาะเพยงแตปราศจากโรคหรอความเจบปวยเทานน รวมถงความสามารถในการดารงชวตอยในสงคมดวยด ดงน

๑. สขภาวะทางกาย หมายถง การดแลสขภาพในการดาเนนชวตประจาวน มโภชนาการพรอมมของกนไมขาดแคลน มประโยชนสขภาพรางกายของผสงอาย เกอกลตอสขภาพและเปนผรจกประมาณในการบรโภค

๒. สขภาวะทางจตใจ หมายถง มความสามารถในการตดสนใจสงตางๆดวยตนเองอยางเปนอสระ เลอกในสงทมความเหมาะสมทสดสาหรบตนเองได การดแลสขภาพกาย สขภาพใจของผสงอายใหแขงแรงแจมใสดวยการออกกาลงกายสมาเสมอและเหมาะสมกบวย ทาจตใจใหเปนสข

๓. สขภาวะทางปญญา หมายถง บคคลเปนผสงอายทมประสทธภาพจงจาเปนอยางยงทตองทาความเขาใจในเรองปญหาสาหรบผสงอาย แนวทางการปฏบตตนทเหมาะสม และการสงเสรมสขภาพรางกายใหแขงแรง

กจกรรมท ๖ กนด มสขภาพด

สขภาวะทางกาย

สขภาวะจตใจ

สขภาวะทางปญญา

๑๖๐

กจกรรมท ๗ เสรมสรางคณภาพชวต

การสรางคณภาพชวตผานพทธจตวทยา ทเปนมบทบาทสาคญในการดาเนนการในจดแผนงาน การประสานงาน และการสรางแผนการปฏบตการ และกระบวนการสการดาเนนชวตไดอยางชดเจนและทฤษฏเกยวกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนาซงนามาพฒนาในดานสขภาวะทางอารมณผสงอายตามหลกไตรสกขา ศล สมาธ ปญญา ดงน

๑. สขภาวะทางกาย หมายถง มความสขกบการใชชวต และการนอนหลบพกผอนทเพยงพอตอสขภาพ มอาหารทเหมาะสม รบประทานอาหารใหตรงเวลา และการใชชวตประจาวนใหมความสข

๒. สขภาวะทางจตใจ หมายถง สถานทสะดวกงายตอการตดตอสอสาร มถนนหนทางสามารถผอนคลายอรยาบถ และการไดฟงธรรมจากครบาอาจารย ไดสนทนาธรรมตาง ๆ บคคลทอยรวมกนในการปฏบตธรรม จะเปนบคคลทมความตงมนในศลธรรม มความสนโดษ มกนอย และนาไปสหนทางทด พรอมกนนนจะตองมอาหารทเปนพลกาลงในการเจรญสต สมาธในการปฏบตธรรม

๓. สขภาวะทางปญญา หมายถง การบรหารกจกรรมดานอรยาบถทง ๔ คอ ยน เดน นง นอน ทาใหจตใจสงบ

กจกรรมท ๗ เสรมสรางคณภาพชวต

สขภาวะทางกาย

สขภาวะจตใจ

สขภาวะทางปญญา

๑๖๑

ขนตอนท ๒ พฒนาโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๒.๑ ผลการทดสอบแบบสอบพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ผวจยใชการศกษาดวยวธการเชงปรมาณ (Quantitative Research) เพอตอบวตถประสงคขอท ๓ เพอสรางนาเสนอโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยการสรางแบบสอบถามการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา จากการศกษาเอกสารทเกยวของ กรอบแนวความคด ผลการวเคราะหขอมล ดงน ตารางท ๔.๙ จานวนและรอยละของผตอบแบบสอบถาม

(n= ๓๒๒) ขอมลทวไป จานวน (คน) รอยละ

๑. เพศ ชาย ๗๓ ๒๒.๗ หญง ๒๔๙ ๗๗.๓

รวม ๓๒๒ ๑๐๐.๐ ๒. อาย อาย ๖๐ – ๖๕ ป ๙๓ ๒๘.๙ อาย ๖๖ – ๗๐ ป ๙๙ ๓๐.๗ อาย ๗๑ – ๗๕ ป ๗๐ ๒๑.๗ อาย ๗๖ – ๘๐ ป ๖๐ ๑๘.๗

รวม ๓๒๒ ๑๐๐.๐ ๓. วฒการศกษา ประถมศกษา ๑๒๑ ๓๗.๖ มธยมศกษา ๙๙ ๓๐.๗ อนปรญญา ๒๘ ๘.๗ ปรญญาตร ๕๖ ๑๗.๔ ปรญญาโท ๘ ๒.๕ อน ๆ ๑๐ ๓.๑

รวม ๓๒๒ ๑๐๐.๐

๑๖๒

ขอมลทวไป จานวน (คน) รอยละ ๔. สถานะ อยคนเดยว ๓๐ ๙.๓ มลกหลานและเครอญาต ๑๔๓ ๔๔.๔ อยกบสาม ภรรยา ลก ๑๒๙ ๔๐.๑ อนๆ ๒๐ ๖.๒

รวม ๓๒๒ ๑๐๐.๐ ๕. ภาวะสขภาพ มโรคประจาตว ๑๙๗ ๖๑.๒ ไมมโรคประจาตว ๑๒๕ ๓๘.๘

รวม ๓๒๒ ๑๐๐.๐ ๖.ทานมการปฏบตตนตามหลกพระพทธศาสนา รกษาศล ๑๕๖ ๔๘.๔ นงสมาธ ๗๒ ๒๒.๓ บรจาคเงนและสงของ ๑๖๘ ๕๒.๑ ทาบญตามเทศกาล ๒๕๔ ๗๖.๑ ไหวพระสวดมนตกอนนอน ๑๘๙ ๕๘.๖ ศกษาพระธรรม ๕๖ ๑๗.๓ ชวยเหลอกจกรรมทางพระพทธศาสนา ๑๓๔ ๔๑.๖ อนๆ ๓๐ ๙.๓

จากตารางท ๔.๙ ผตอบแบบสอบถามการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา สวนมากเปนเพศหญง รอยละ ๗๗.๓ และเพศชาย รอยละ ๒๒.๗

โดยสวนใหญจะมอายระหวาง ๖๖ – ๗๐ ป รองลงมา คอ ๖๐ – ๖๕ ป ตาสดคอ ๗๖ – ๘๐ ป

ระดบการศกษาสวนใหญมวฒการศกษาระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ ๓๗.๖ รองลงมา ระดบมธยมศกษา คดเปนรอยละ ๓๐.๗ และนอยทสด คอ ปรญญาโท คดเปนรอยละ ๒.๕ สวนอนนนไมรบการศกษา, จบ ปวช. คดเปนรอยละ ๓.๑

สถานะภาพความเปนอยสวนใหญจะอยกบลก หลาน และเครอญาต คดเปนรอยละ ๔๔.๔ รองลงมา คอ อยกบสาม ภรรยา ลก คดเปนรอยละ ๔๐.๑ และอยคนเดยว คดเปนรอยละ ๙.๓ สวนอน ๆ อยกบเพอนบาน, อยกบหลาน, อยกบพสาว พชาย นองชาย นองสาว คดเปนรอยละ ๖.๒

๑๖๓

ภาวะสขภาพในการดาเนนชวตสวนใหญมโรคประจาตว คดเปนรอยละ ๖๑.๒ เชน ความดน, เบาหวาน, หวใจ, โรคตามขอกระดก และไมมโรคประจาตว คดเปนรอยละ ๓๘.๘

การปฏบตตามหลกพระพทธศาสนา สวนใหญจะเปนการทาบญตามเทศกาลหรองานตาง ๆ คดเปนรอยละ ๗๖.๑ รองลงมา ไหวพระสวดมนตกอนนอน คดเปนรอยละ ๕๘.๖

ตารางท ๔.๑๐ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยภาพรวม คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๒๒)

รายการ X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ดานสขภาวะทางกาย ๔.๒๔ .๘๓ มาก ๒

๒. ดานสขภาวะทางสงคม ๔.๒๔ .๗๘ มาก ๒

๓. ดานสขภาวะทางอารมณ ๔.๓๑ .๗๔ มาก ๑

๔. ดานสขภาวะทางจต ๔.๑๐ .๘๐ มาก ๓

๕. ดานสขภาวะทางปญญา ๔.๐๒ .๘๕ มาก ๔

เฉลยรวม ๔.๑๘ .๘๐ มาก

จากตารางท ๔.๑๐ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา โดยภาพรวม พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๑๘) เมอพจารณาเปนรายดานทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอการอบรมดานสขภาวะทางอารมณ ( X =๔.๓๑) รองลงมาคอดานสขภาวะทางกาย,ดานสขภาวะทางสงคม ( X =๔.๒๒) และนอยทสดคอ ดานสขภาวะทางปญญา ( X =๔.๐๒)

๑๖๔

ตารางท ๔.๑๑ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางกาย คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๒๒)

สขภาวะทางกาย X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ทานใหความสนใจกบสขภาพของตนเอง ๔.๒๑ .๘๖ มาก ๕

๒. ทานมเวลาในการออกกาลงกาย ๔.๔๕ .๗๘ มาก ๑

๓. ทานใหความสาคญเกยวกบการพกผอน ๔.๒๕ .๘๑ มาก ๔

๔. ทานตองกนยาเปนประจา ๓.๙๙ .๙๑ มาก ๘

๕.ทานใหความสาคญตออาหารการกน ๔.๔๓ .๗๖ มาก ๒

๖. ทานรกษาสขภาพดวยการไปตรวจรางกายเปนประจา

๔.๑๒ .๘๘ มาก ๗

๗. ทานรสกพอใจกบสขภาพของทานในชวงน ๔.๒๗ .๘๐ มาก ๓

๘. ทานมองวามรางกายเขมแขงกบการดาเนนชวต ๔.๒๕ .๙๕ มาก ๔

๙. ทานพอใจในการไดอยสถานทสะดวกสบาย ๔.๑๕ .๗๖ มาก ๖

๑๐.ทานไดนอนหลบพกผอนทเพยงพอตอสขภาพ ๔.๔๓ .๘๒ มาก ๒

เฉลยรวม ๔.๒๔ .๘๓ มาก

จากตารางท ๔.๑๑ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานการพฒนาสขภาวะทางกาย พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๒๔) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ ทานมเวลาในการออกกาลงกาย ( X =๔.๔๕) รองลงมาคอทานใหความสาคญตออาหารการกน,ทานไดนอนหลบพกผอนทเพยงพอตอสขภาพ ( X =๔.๔๓) และทานรสกพอใจกบสขภาพของทานในชวงน ( X =๔.๒๗) สวนขอทนอยทสด คอ ทานตองกนยาเปนประจา ( X =๓.๙๙) ตามลาดบ

๑๖๕

ตารางท ๔.๑๒ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางสงคม คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๒๒)

สขภาวะทางสงคม X S.D. ระดบ

อนดบท

๑. ทานเชอวาคนทจตใจผองใส อยากจะชวยเหลอสงคม ๔.๒๓ .๘๑ มาก ๖

๒. ทานมความพอใจทเปนจตอาสาในการมสวนรวมชมชน

๔.๓๕ .๗๕ มาก ๒

๓.ทานคดวาการมนาใจตอกนชวยใหชมชนนาอย ๔.๓๘ .๗๔ มาก ๑

๔. ทานเชอวาการเกอกลกนทาใหเกดความรกสามคคกน ๓.๙๗ .๙๘ มาก ๙

๕. ทานเชอวาสงคมจะนาอยขนอกมากถาทกคนมจตอาสา

๔.๒๗ .๘๐ มาก ๕

๖. ทานรสกวาชวตมคณคาไดรบการยกยองนบถอ ๔.๑๒ .๘๕ มาก ๘

๗.ทานสามารถใหคาปรกษาเปนทพงใหแกคนอน ๔.๓๒ .๖๓ มาก ๔

๘. ทานมสวนในการชวยเหลอบคคลทไดรบความเดอดรอน

๔.๒๒ .๗๒ มาก ๗

๙. ทานใหความสาคญในการเขารวมชวยกจกรรมชมชน ๔.๒๒ .๗๖ มาก ๗

๑๐.ทานตระหนกรในการเคารพสทธทอยรวมกบผอน ๔.๓๔ .๘๐ มาก ๓

เฉลยรวม ๔.๒๔ .๗๘ มาก

จากตารางท ๔.๑๒ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานการพฒนาสขภาวะทางสงคม พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๒๔) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ ทานคดวาการมนาใจตอกนชวยใหชมชนนาอย ( X =๔.๓๘) รองลงมา คอ ทานมความพอใจทเปนจตอาสาในการมสวนรวมชมชน( X =๔.๓๕) และทานตระหนกรในการเคารพสทธทอยรวมกบผอน( X =๔.๓๔) สวนขอทนอยทสด คอ ทานเชอวาการเกอกลกนทาใหเกดความรกสามคคกน ( X =๓.๙๗) ตามลาดบ

๑๖๖

ตารางท ๔.๑๓ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางอารมณ คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๒๒)

สขภาวะทางอารมณ X S.D. ระดบ อนดบท

๑.เมอรสกโกรธ ทานสามารถควบคมอารมณของตนเอง ๔.๕๐ .๖๑ มาก ๑

๒.ทานสามารถสงบนงไดแมในขณะทมอารมณหงดหงด ๔.๒๘ .๗๖ มาก ๖

๓.เมอเจอกบเหตการณทไมคนเคยทานจะรสกตนเตนงาย ๔.๔๐ .๖๙ มาก ๒

๔.เมอมคนมาขดใจทานรสกไมสามารถควบคมอารมณ ๔.๒๗ .๗๖ มาก ๗

๕.เรองเลกนอยทเกดขนมกทาใหทานเปนทกขรอนใจ ๔.๒๒ .๘๔ มาก ๙

๖.เมอมคนใชคาไมสภาพทานสามารถระงบอารมณได ๔.๓๕ .๗๐ มาก ๔

๗.ทานรสกไมดเมอเกดอาการสนหวง ๔.๒๘ .๘๐ มาก ๕

๘.ทานมวธการปรบอารมณใหเบาลงไดเมอทกขใจ ๔.๒๔ .๗๒ มาก ๘

๙.แมจะรสกตนเตนแตทานกเกบความรสกได ๔.๓๙ .๘๐ มาก ๓

๑๐.ทานรสกเสยงสน ปากสน หรอมอสนเวลาไมพอใจ ๔.๒๐ .๗๒ มาก ๑๐

เฉลยรวม ๔.๓๑ .๗๔ มาก

จากตารางท ๔.๑๓ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานการพฒนาสขภาวะทางอารมณ พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๓๑) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ เมอรสกโกรธ ทานสามารถควบคมอารมณของตนเอง ( X =๔.๕๐) รองลงมาคอ เมอเจอกบเหตการณทไมคนเคยทานจะรสกตนเตนงาย ( X =๔.๔๐) และแมจะรสกตนเตนแตทานกเกบความรสกได( X =๔.๓๙) สวนขอทไดนอยทสดคอ ทานรสกเสยงสน ปากสน หรอมอสนเวลาไมพอใจ ( X =๔.๒๐) ตามลาดบ

๑๖๗

ตารางท ๔.๑๔ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางจต คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๒๒)

สขภาวะทางจต X S.D. ระดบ อนดบท

๑.ทานเชอวาความรสกสงบใจสามารถพฒนาใหเกดขนได ๔.๑๓ .๗๘ มาก ๖

๒.ทานเชอวาจตใจทดนาสงดเขามาในชวต ๔.๑๘ .๗๓ มาก ๓

๓.ทานเชอวาใจนนตองมการตระหนกหมนดแลทกขณะ ๔.๒๘ .๗๖ มาก ๒

๔.ทานรสกมความสข เมอเขาใจเขาถงความพอเพยง ๔.๑๔ .๘๖ มาก ๕

๕.ทานเชอวาความออนโยนเปนใจทมความเมตตา ๓.๙๕ .๙๑ มาก ๖

๖.ทานรสกพงพอใจในการแบงปนใหกบคนอน ๔.๕๐ .๖๑ มาก ๑

๗.ทานตงใจในการปฏบตตนใหเปนแบบอยางแกคนอน ๔.๑๕ .๗๕ มาก ๔

๘.ทานมความรสกกงวลในการดาเนนชวต ๓.๔๔ ๑.๑๐ ปานกลาง ๗

๙.ทานรสกวาลกหลานมความสขเมอไดพบทาน ๔.๑๕ .๗๕ มาก ๔

๑๐.การดแลจตใจตนเอง ทาใหทานอยดวยความหวง ๔.๑๔ .๘๓ มาก ๕

เฉลยรวม ๔.๑๐ .๘๐ มาก

จากตารางท ๔.๑๔ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานการพฒนาสขภาวะทางจต พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๑๐) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ ทานรสกพงพอใจในการแบงปนใหกบคนอน ( X =๔.๕๐) รองลงมาคอ ทานเชอวาใจนนตองมการตระหนกหมนดแลทกขณะ ( X =๔.๒๘) และทานเชอวาจตใจทดนาสงดเขามาในชวต ( X =๔.๑๘) สวนขอทไดนอยทสด คอ ทานมความรสกกงวลในการดาเนนชวต ( X =๓.๔๔) ตามลาดบ

๑๖๘

ตารางท ๔.๑๕ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางปญญา คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๒๒)

สขภาวะทางปญญา X S.D. ระดบ

อนดบท

๑. ทานเชอวาชวตทอยไดเปนเพราะกรรมดสงผล ๔.๒๗ .๖๘ มาก ๓

๒. ทานมความสขไดเพราะการไมทาใหคนอนเดอดรอน ๔.๐๙ .๘๑ มาก ๖

๓. ทานเชอวาทกอยางในโลกลวนเปนเหตเปนผลกน ๔.๐๔ .๘๙ มาก ๗

๔. ทานเชอวาการแบงปนสงใดกจะไดรบสงนนตอบ ๓.๓๖ ๑.๑๗ ปานกลาง ๙

๕. ทานเชอวากรรมทดสามารถเปลยนแปลงวถชวต ๔.๒๘ .๗๖ มาก ๒

๖. ทานเชอวาทกอยางมเหตผลในการรบรองปญหา ๔.๓๙ .๗๑ มาก ๑

๗. ถาหากมปญหาทเกดขน ทานสามารถแกปญหาได ๓.๙๐ .๙๕ มาก ๘

๘. ทานมความตระหนกในความสญเสยของคนใกลชด ๔.๐๔ .๘๙ มาก ๗

๙. ทานดาเนนชวตรเทาทนดวยความพอประมาณแหงตน ๔.๒๐ .๘๐ มาก ๔

๑๐.เมออายเพมมากขนความเขาใจชวตกชดเจนขน ๔.๑๔ .๘๖ มาก ๕

เฉลยรวม ๔.๐๒ .๘๕ มาก

จากตารางท ๔.๑๕ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานการ

พฒนาสขภาวะทางปญญา พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X=๔.๐๒) เมอพจารณาเปนรายขอ

เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ ทานเชอวาทกอยางมเหตผลในการรบรองปญหา ( X=๔.๓๙)

รองลงมาคอ ทานเชอวากรรมทดสามารถเปลยนแปลงวถชวต ( X=๔.๒๘) และทานเชอวาชวตทอย

ไดเปนเพราะกรรมดสงผล( X=๔.๒๗) สวนขอทไดนอยทสดคอ ทานเชอวาการแบงปนสงใดกจะไดรบ

สงนนตอบ( X=๓.๓๖) ตามลาดบ

๑๖๙

๒.๒ ผลการทดลองโปรแกรมการฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

การตรวจสอบกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยผวจยไดทาการศกษากอน และหลงการฝกอบรม จากผเขารบการฝกอบรม จานวน ๓๐ คน ดงน

๒.๒.๑ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยหาคาความถ คารอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

ตารางท ๔.๑๖ จานวนและรอยละของผตอบแบบสอบถาม

(n= ๓๐) ขอมลทวไป จานวน(คน) รอยละ

๑.เพศ ชาย ๖ ๒๐.๐ หญง ๒๔ ๘๐.๐

รวม ๓๐ ๑๐๐.๐ ๒.อาย อาย ๖๐ – ๖๕ ป ๗ ๒๓.๓ อาย ๖๖ – ๗๐ ป ๑๒ ๔๐.๐ อาย ๗๑ – ๗๕ ป ๕ ๑๖.๗ อาย ๗๖ – ๘๐ ป ๖ ๒๐.๐

รวม ๓๐ ๑๐๐.๐ ๓.วฒการศกษา ประถมศกษา ๙ ๓๐.๐ มธยมศกษา ๑๐ ๓๓.๓ อนปรญญา ๓ ๑๐.๐ ปรญญาตร ๑ ๓.๓. ปรญญาโท ๒ ๖.๗ อนๆ ๕ ๑๖.๗

รวม ๓๐ ๑๐๐.๐ ๔. สถานะ อยคนเดยว ๒ ๖.๗

๑๗๐

ขอมลทวไป จานวน(คน) รอยละ มลกหลานและเครอญาต ๙ ๓๐.๐ อยกบสาม ภรรยา ลก ๑๑ ๓๖.๗ อนๆ ๘ ๒๖.๗

รวม ๓๐ ๑๐๐.๐ ๕. ภาวะสขภาพ มโรคประจาตว ๒๒ ๗๓.๓ ไมมโรคประจาตว ๘ ๒๖.๗

รวม ๓๐ ๑๐๐.๐ ๖. ทานมการปฏบตตนตามหลกพระพทธศาสนา

รกษาศล ๒๐ ๖๖.๖ นงสมาธ ๑๖ ๕๓.๓ บรจาคเงนและสงของ ๒๒ ๗๓.๓ ทาบญตามเทศกาล ๒๙ ๙๖.๖ ไหวพระสวดมนตกอนนอน ๒๕ ๘๓.๓ ศกษาพระธรรม ๑๒ ๔๐.๐ ชวยเหลอกจกรรมทางพระพทธศาสนา ๑๙ ๖๓.๓ อนๆ ๑๔ ๔๖.๖

จากตารางท ๔.๑๖ ผตอบแบบสอบถามกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะทางอารมณสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา สวนมากเปน เพศหญง คดเปนรอยละ ๘๐.๐ และเพศชาย คดเปนรอยละ ๒๐.๐

โดยสวนใหญจะมอายระหวาง ๖๖ – ๗๐ ป คดเปนรอยละ ๔๐.๐ รองลงมา คอ ๖๐ – ๖๕ ป คดเปนรอยละ ๒๓.๓

ระดบการศกษาสวนใหญมวฒการศกษาระดบมธยมศกษา คดเปนรอยละ ๓๓.๓ รองลงมา คอ ระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ ๓๐.๐

สถานะภาพความเปนอยสวนใหญจะอยกบ อยกบสาม ภรรยา ลก คดเปนรอยละ ๓๖.๗ รองลงมา คอลกหลานและเครอญาต คดเปนรอยละ๓๐.๐

ภาวะสขภาพในการดาเนนชวตสวนใหญมโรคประจาตว คดเปนรอยละ ๓๓.๓ และไมมโรคประจาตว คดเปนรอยละ ๒๖.๗

๑๗๑

การปฏบตตามหลกพระพทธศาสนา สวนใหญจะเปนการทาบญตามเทศกาลหรองานตาง ๆ คดเปนรอยละ ๙๖.๖ รองลงมา ไหวพระสวดมนตกอนนอน คดเปนรอยละ ๘๓.๓

ตารางท ๔.๑๗ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบ ผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยภาพรวม คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

(n=๓๐)

รายการ X S.D. ระดบ อนดบท

๑.ดานสขภาวะทางกาย ๔.๐๙ .๙๒ มาก ๔

๒.ดานสขภาวะทางสงคม ๔.๒๓ .๗๗ มาก ๑

๓.ดานสขภาวะทางอารมณ ๓.๓๗ ๑.๐๐ ปานกลาง ๕

๔.ดานสขภาวะทางจต ๔.๑๘ .๘๕ มาก ๓

๕.ดานสขภาวะทางปญญา ๔.๒๐ .๙๔ มาก ๒

เฉลยรวม ๔.๐๑ .๘๙ มาก

จากตารางท ๔.๑๗ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะ

องครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา โดยภาพรวม พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X=๔.๐๑)

เมอพจารณาเปนรายดานทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอดานสขภาวะทางสงคม( X=๔.๒๓)

รองลงมาคอดานสขภาวะทางปญญา( X=๔.๒๐) และดานสขภาวะทางจต( X=๔.๑๘)

๑๗๒

ตารางท ๔.๑๘ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบ ผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางกาย คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

สขภาวะทางกาย X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ทานใหความสนใจกบสขภาพของตนเอง ๔.๕๐ .๖๘ มาก ๑

๒. ทานมเวลาในการออกกาลงกาย ๓.๘๐ .๘๕ มาก ๘

๓. ทานใหความสาคญเกยวกบการพกผอน ๔.๒๓ .๗๗ มาก ๔

๔. ทานตองกนยาเปนประจา ๓.๖๗ ๑.๕๔ มาก ๙

๕. ทานใหความสาคญตออาหารการกน ๓.๙๗ .๙๖ มาก ๗

๖. ทานรกษาสขภาพดวยการไปตรวจรางกายเปนประจา ๔.๔๐ .๙๗ มาก ๒

๗. ทานรสกพอใจกบสขภาพของทานในชวงน ๔.๐๐ .๗๙ มาก ๖

๘. ทานมองวามรางกายเขมแขงกบการดาเนนชวต ๔.๐๗ .๙๘ มาก ๕

๙. ทานพอใจในการไดอยสถานทสะดวกสบาย ๔.๓๓ .๘๐ มาก ๓

๑๐. ทานไดนอนหลบพกผอนทเพยงพอตอสขภาพ ๓.๙๗ .๙๓ มาก ๗

เฉลยรวม ๔.๐๙ .๙๒ มาก

จากตารางท ๔.๑๘ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางกาย พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบ

มาก ( X=๔.๐๙) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ ทานใหความ

สนใจกบสขภาพของตนเอง ( X=๔.๕๐) รองลงมาคอ ทานรกษาสขภาพดวยการไปตรวจรางกายเปน

ประจา ( X=๔.๔๐) และทานพอใจในการไดอยสถานทสะดวกสบาย ( X=๔.๓๓) ตามลาดบ

๑๗๓

ตารางท ๔.๑๙ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางสงคม คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

สขภาวะทางสงคม X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ทานเชอวาคนทจตใจผองใส อยากจะชวยเหลอสงคม ๔.๓๓ .๗๑ มาก ๕

๒. ทานมความพอใจทเปนจตอาสาในการมสวนรวมชมชน

๔.๑๐ .๗๖ มาก ๗

๓. ทานคดวาการมนาใจตอกนชวยใหชมชนนาอย ๔.๖๐ .๖๒ มากทสด ๒

๔. ทานเชอวาการเกอกลกนทาใหเกดความรกสามคคกน ๔.๖๗ .๖๑ มากทสด ๑

๕. ทานเชอวาสงคมจะนาอยขนอกมากถาทกคนมจตอาสา

๔.๔๗ .๘๖ มาก ๓

๖. ทานรสกวาชวตมคณคาไดรบการยกยองนบถอ ๓.๙๓ .๗๘ มาก ๘

๗. ทานสามารถใหคาปรกษาเปนทพงใหแกคนอน ๓.๘๗ .๗๘ มาก ๙

๘. ทานมสวนในการชวยเหลอบคคลทไดรบความเดอดรอน ๓.๘๓ .๙๑ มาก ๑๐

๙. ทานใหความสาคญในการเขารวมชวยกจกรรมชมชน ๔.๑๗ .๙๑ มาก ๖

๑๐. ทานตระหนกรในการเคารพสทธทอยรวมกบผอน ๔.๔๐ .๗๗ มาก ๔

เฉลยรวม ๔.๒๓ .๗๗ มาก

จากตารางท ๔.๑๙ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางสงคม พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบ

มาก ( X=๔.๒๓) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ ทานเชอวาการ

เกอกลกนทาใหเกดความรกสามคคกน ( X=๔.๖๗) รองลงมา คอ ทานคดวาการมนาใจตอกนชวยให

ชมชนนาอย ( X=๔.๖๐) และทานเชอวาสงคมจะนาอยขนอกมากถาทกคนมจตอาสา ( X=๔.๔๗) ตามลาดบ

๑๗๔

ตารางท ๔.๒๐ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม สาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางอารมณ คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

สขภาวะทางอารมณ X S.D. ระดบ

อนดบท

๑.เมอรสกโกรธ ทานสามารถควบคมอารมณของตนเอง ๓.๙๗ .๗๒ มาก ๑

๒.ทานสามารถสงบนงไดแมในขณะทมอารมณหงดหงด ๓.๘๗ .๘๖ มาก ๒

๓.เมอเจอกบเหตการณทไมคนเคยทานจะรสกตนเตนงาย ๓.๓๓ ๑.๐๓ ปานกลาง ๖

๔.เมอมคนมาขดใจทานรสกไมสามารถควบคมอารมณ ๓.๑๓ ๑.๑๗ ปานกลาง ๗

๕.เรองเลกนอยทเกดขนมกทาใหทานเปนทกขรอนใจ ๒.๗๗ ๑.๐๔ ปานกลาง ๙

๖.เมอมคนใชคาไมสภาพทานสามารถระงบอารมณได ๓.๕๗ .๙๔ มาก ๕

๗.ทานรสกไมดเมอเกดอาการสนหวง ๓.๐๐ ๑.๑๔ ปานกลาง ๘

๘.ทานมวธการปรบอารมณใหเบาลงไดเมอทกขใจ ๓.๗๗ .๙๔ มาก ๓

๙.แมจะรสกตนเตนแตทานกเกบความรสกได ๓.๗๐ ๑.๐๒ มาก ๔

๑๐.ทานรสกเสยงสน ปากสน หรอมอสนเวลาไมพอใจ ๒.๖๐ ๑.๒๒ ปานกลาง ๑๐

เฉลยรวม ๓.๓๗ ๑.๐๐ ปานกลาง

จากตารางท ๔.๒๐ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางอารมณ พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลย

ระดบปานกลาง ( X=๔.๓๗) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ เมอ

รสกโกรธ ทานสามารถควบคมอารมณของตนเอง ( X= ๓.๙๗) รองลงมาคอ ทานสามารถสงบนงได

แมในขณะทมอารมณหงดหงด (X= ๓.๘๗) และทานมวธการปรบอารมณใหเบาลงไดเมอทกขใจ (X= ๓.๗๗) ตามลาดบ

๑๗๕

ตารางท ๔.๒๑ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางจต คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

สขภาวะทางจต X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ทานเชอวาความรสกสงบใจสามารถพฒนาใหเกดขนได ๔.๒๗ .๗๔ มาก ๔

๒. ทานเชอวาจตใจทดนาสงดเขามาในชวต ๔.๔๐ .๘๑ มาก ๒

๓. ทานเชอวาใจนนตองมการตระหนกหมนดแลทกขณะ ๔.๑๗ .๙๕ มาก ๕

๔. ทานรสกมความสข เมอเขาใจเขาถงความพอเพยง ๔.๓๓ .๙๒ มาก ๓

๕. ทานเชอวาความออนโยนเปนใจทมความเมตตา ๔.๔๐ .๘๙ มาก ๒

๖. ทานรสกพงพอใจในการแบงปนใหกบคนอน ๔.๕๗ .๕๗ มากทสด ๑

๗. ทานตงใจในการปฏบตตนใหเปนแบบอยางแกคนอน ๔.๔๐ .๖๒ มาก ๒

๘. ทานมความรสกกงวลในการดาเนนชวต ๓.๐๐ ๑.๓๔ ปานกลาง ๗

๙. ทานรสกวาลกหลานมความสขเมอไดพบทาน ๔.๐๗ .๘๓ มาก ๖

๑๐. การดแลจตใจตนเอง ทาใหทานอยดวยความหวง ๔.๒๗ .๙๑ มาก ๔

เฉลยรวม ๔.๑๘ .๘๕ มาก

จากตารางท ๔.๒๑ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานการพฒนาสขภาวะทางจต พบวา โดยภาพรวมม

คาเฉลยระดบมาก ( X=๔.๑๘) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ

ทานรสกพงพอใจในการแบงปนใหกบคนอน ( X=๔.๕๗) รองลงมาคอ ทานตงใจในการปฏบตตนให

เปนแบบอยางแกคนอน ( X=๔.๔๐) และทานรสกมความสข เมอเขาใจเขาถงความพอเพยง ( X=๔.๓๓) ตามลาดบ

๑๗๖

ตารางท ๔.๒๒ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางปญญา คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

สขภาวะทางปญญา X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ทานเชอวาชวตทอยไดเปนเพราะกรรมดสงผล ๔.๓๗ .๘๙ มาก ๒

๒. ทานมความสขไดเพราะการไมทาใหคนอนเดอดรอน ๔.๓๐ ๑.๐๖ มาก ๓

๓. ทานเชอวาทกอยางในโลกลวนเปนเหตเปนผลกน ๔.๒๗ ๑.๑๑ มาก ๔

๔. ทานเชอวาการแบงปนสงใดกจะไดรบสงนนตอบ ๓.๙๐ ๑.๑๘ มาก ๘

๕. ทานเชอวากรรมทดสามารถเปลยนแปลงวถชวต ๔.๒๗ ๑.๐๑ มาก ๔

๖. ทานเชอวาทกอยางมเหตผลในการรบรองปญหา ๔.๒๓ .๘๒ มาก ๕

๗. ถาหากมปญหาทเกดขน ทานสามารถแกปญหาได ๔.๑๗ .๗๕ มาก ๖

๘. ทานมความตระหนกในความสญเสยของคนใกลชด ๓.๙๐ .๙๙ มาก ๗

๙. ทานดาเนนชวตรเทาทนดวยความพอประมาณแหงตน ๔.๑๗ .๙๑ มาก ๖

๑๐. เมออายเพมมากขนความเขาใจชวตกชดเจนขน ๔.๕๐ .๖๘ มาก ๑

เฉลยรวม ๔.๒๐ .๙๔ มาก

จากตารางท ๔.๒๒ ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานการพฒนาสขภาวะทางปญญา พบวา โดยภาพรวมม

คาเฉลยระดบมาก ( X=๔.๒๐) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ

เมออายเพมมากขนความเขาใจชวตกชดเจนขน ( X=๔.๕๐) รองลงมาคอ ทานเชอวาชวตทอยไดเปน

เพราะกรรมดสงผล ( X=๔ .๓๗) และทานมความสขไดเพราะการไมทาใหคนอนเดอดรอน

( X=๔.๓๐) ตามลาดบ

๑๗๗

๒.๒.๒ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยหาคาความถ คารอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน ตารางท ๔.๒๓ จานวนและรอยละของผตอบแบบสอบถาม

(n= ๓๐)

ขอมลทวไป จานวน(คน) รอยละ

๑. เพศ

ชาย ๖ ๒๐.๐

หญง ๒๔ ๘๐.๐

รวม ๓๐ ๑๐๐.๐

๒. อาย

อาย ๖๐ – ๖๕ ป ๗ ๒๓.๓

อาย ๖๖ – ๗๐ ป ๑๒ ๔๐.๐

อาย ๗๑ – ๗๕ ป ๕ ๑๖.๗

อาย ๗๖ – ๘๐ ป ๖ ๒๐.๐

รวม ๓๐ ๑๐๐.๐

๓. วฒการศกษา

ประถมศกษา ๙ ๓๐.๐

มธยมศกษา ๑๐ ๓๓.๓

อนปรญญา ๓ ๑๐.๐

ปรญญาตร ๑ ๓.๓.

ปรญญาโท ๒ ๖.๗

อนๆ ๕ ๑๖.๗

รวม ๓๐ ๑๐๐.๐  

๑๗๘

ขอมลทวไป จานวน(คน) รอยละ

๔. สถานะ

อยคนเดยว ๒ ๖.๗

มลกหลานและเครอญาต ๙ ๓๐.๐

อยกบสาม ภรรยา ลก ๑๑ ๓๖.๗

อนๆ ๘ ๒๖.๗

รวม ๓๐ ๑๐๐.๐

๕. ภาวะสขภาพ

มโรคประจาตว ๒๒ ๗๓.๓

ไมมโรคประจาตว ๘ ๒๖.๗

รวม ๓๐ ๑๐๐.๐

๖. ทานมการปฏบตตนตามหลกพระพทธศาสนา

รกษาศล ๒๐ ๖๖.๖

นงสมาธ ๑๖ ๕๓.๓

บรจาคเงนและสงของ ๒๒ ๗๓.๓

ทาบญตามเทศกาล ๒๙ ๙๖.๖

ไหวพระสวดมนตกอนนอน ๒๕ ๘๓.๓

ศกษาพระธรรม ๑๒ ๔๐.๐

ชวยเหลอกจกรรมทางพระพทธศาสนา ๑๙ ๖๓.๓

อนๆ ๑๔ ๔๖.๖

จากตารางท ๔.๒๓ ผตอบแบบสอบถามหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา สวนมากเปน เพศหญง คดเปนรอยละ ๘๐.๐ และเพศชาย คดเปนรอยละ ๒๐.๐

๑๗๙

โดยสวนใหญจะมอายระหวาง ๖๖ – ๗๐ ป คดเปนรอยละ ๔๐.๐ รองลงมา คอ ๖๐ – ๖๕ ป คดเปนรอยละ ๒๓.๓

ระดบการศกษาสวนใหญมวฒการศกษาระดบมธยมศกษา คดเปนรอยละ ๓๓.๓ รองลงมา คอระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ ๓๐.๐

สถานะภาพความเปนอยสวนใหญจะอยกบ อยกบสาม ภรรยา ลก คดเปนรอยละ ๓๖.๗ รองลงมา คอลกหลานและเครอญาต คดเปนรอยละ๓๐.๐

ภาวะสขภาพในการดาเนนชวตสวนใหญมโรคประจาตว คดเปนรอยละ ๓๓.๓ และไมมโรคประจาตว คดเปนรอยละ ๒๖.๗

การปฏบตตามหลกพระพทธศาสนา สวนใหญจะเปนการทาบญตามเทศกาลหรองานตาง ๆ คดเปนรอยละ ๙๖.๖ รองลงมา ไหวพระสวดมนตกอนนอน คดเปนรอยละ ๘๓.๓ ตารางท ๔.๒๔ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบ

ผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยภาพรวม คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

(n=๓๐)

รายการ X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ดานสขภาวะทางกาย ๔.๒๒ .๘๗ มาก ๔

๒. ดานสขภาวะทางสงคม ๔.๔๐ .๕๗ มาก ๓

๓. ดานสขภาวะทางอารมณ ๔.๐๙ .๗๒ มาก ๕

๔. ดานสขภาวะทางจต ๔.๔๑ .๖๘ มาก ๒

๕.ด านสขภาวะทางปญญา ๔.๔๕ .๕๙ มาก ๑

เฉลยรวม ๔.๓๑ .๖๘ มาก

จากตารางท ๔.๒๔ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะ

องครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา โดยภาพรวม พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X=๔.๓๑)

เมอพจารณาเปนรายดานทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอดานสขภาวะทางปญญา ( X=๔.๔๕)

รองลงมาคอ ดานสขภาวะทางจต ( X=๔.๔๑) และดานสขภาวะทางสงคม ( X=๔.๔๐) 

 

๑๘๐

ตารางท ๔.๒๕ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางกาย คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

สขภาวะทางกาย X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ทานใหความสนใจกบสขภาพของตนเอง ๔.๕๗ .๕๗ มากทสด ๑

๒. ทานมเวลาในการออกกาลงกาย ๔.๕๐ .๖๘ มาก ๒

๓. ทานใหความสาคญเกยวกบการพกผอน ๔.๕๐ .๘๕ มาก ๒

๔. ทานตองกนยาเปนประจา ๓.๓๔ ๑.๕๕ ปานกลาง ๑๐

๕. ทานใหความสาคญตออาหารการกน ๔.๓๓ .๘๐ มาก ๖

๖. ทานรกษาสขภาพดวยการไปตรวจรางกายเปนประจา ๓.๘๐ .๙๖ มาก ๙

๗. ทานรสกพอใจกบสขภาพของทานในชวงน ๔.๒๓ .๗๓ มาก ๗

๘. ทานมองวามรางกายเขมแขงกบการดาเนนชวต ๔.๑๓ .๙๗ มาก ๘

๙. ทานพอใจในการไดอยสถานทสะดวกสบาย ๔.๔๓ .๗๓ มาก ๔

๑๐.ทานไดนอนหลบพกผอนทเพยงพอตอสขภาพ ๔.๔๐ .๘๖ มาก ๕

เฉลยรวม ๔.๒๒ .๘๗ มาก

จากตารางท ๔.๒๕ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางกาย พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบ

มาก ( X=๔.๒๒) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ ทานใหความ

สนใจกบสขภาพของตนเอง ( X=๔.๕๗) รองลงมาคอ ทานมเวลาในการออกกาลงกาย ( X=๔.๕๐)

และทานพอใจในการไดอยสถานทสะดวกสบาย( X=๔.๔๓) ตามลาดบ

๑๘๑

ตารางท ๔.๒๖ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางสงคม คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

สขภาวะทางสงคม X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ทานเชอวาคนทจตใจผองใส อยากจะชวยเหลอสงคม ๔.๕๐ .๕๑ มาก ๒

๒. ทานมความพอใจทเปนจตอาสาในการมสวนรวมชมชน

๔.๓๓ .๗๑ มาก ๕

๓. ทานคดวาการมนาใจตอกนชวยใหชมชนนาอย ๔.๒๓ .๗๓ มาก ๖

๔. ทานเชอวาการเกอกลกนทาใหเกดความรกสามคคกน ๔.๔๐ .๖๗ มาก ๔

๕. ทานเชอวาสงคมจะนาอยขนอกมากถาทกคนมจตอาสา ๔.๕๐ .๖๓ มาก ๒

๖. ทานรสกวาชวตมคณคาไดรบการยกยองนบถอ ๔.๔๓ .๖๘ มาก ๓

๗. ทานสามารถใหคาปรกษาเปนทพงใหแกคนอน ๔.๔๓ .๕๗ มาก ๓

๘. ทานมสวนในการชวยเหลอบคคลทไดรบความเดอดรอน ๔.๔๐ .๖๗ มาก ๔

๙. ทานใหความสาคญในการเขารวมชวยกจกรรมชมชน ๔.๕๓ .๖๕ มากทสด ๑

๑๐.ทานตระหนกรในการเคารพสทธทอยรวมกบผอน ๔.๓๓ .๖๑ มาก ๕

เฉลยรวม ๔.๔๐ .๕๗ มาก

จากตารางท ๔.๒๖ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางสงคม พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบ

มาก ( X=๔.๔๐) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอทานให

ความสาคญในการเขารวมชวยกจกรรมชมชน ( X=๔.๕๓) รองลงมา คอ ททานเชอวาคนทจตใจผองใส

อยากจะชวยเหลอสงคม,ทานเชอวาสงคมจะนาอยขนอกมากถาทกคนมจตอาสา ( X=๔.๕๐) และทาน

รสกวาชวตมคณคาไดรบการยกยองนบถอ,ทานสามารถใหคาปรกษาเปนทพงใหแกคนอน ( X=๔.๔๓) ตามลาดบ

๑๘๒

ตารางท ๔.๒๗ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางอารมณ คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

สขภาวะทางอารมณ X S.D. ระดบ อนดบท

๑. เมอรสกโกรธ ทานสามารถควบคมอารมณของตนเอง ๔.๕๐ .๖๓ มาก ๑

๒. ทานสามารถสงบนงไดแมในขณะทมอารมณหงดหงด ๔.๑๓ .๖๓ มาก ๓

๓. เมอเจอกบเหตการณทไมคนเคยทานจะรสกตนเตนงาย ๔.๒๐ .๗๔ มาก ๒

๔. เมอมคนมาขดใจทานรสกไมสามารถควบคมอารมณ ๔.๐๗ .๗๔ มาก ๔

๕. เรองเลกนอยทเกดขนมกทาใหทานเปนทกขรอนใจ ๓.๘๓ .๖๗ มาก ๘

๖. เมอมคนใชคาไมสภาพทานสามารถระงบอารมณได ๔.๐๓ .๘๒ มาก ๕

๗. ทานรสกไมดเมอเกดอาการสนหวง ๓.๘๗ .๘๓ มาก ๗

๘. ทานมวธการปรบอารมณใหเบาลงไดเมอทกขใจ ๔.๒๐ .๗๖ มาก ๒

๙. แมจะรสกตนเตนแตทานกเกบความรสกได ๔.๑๓ .๙๔ มาก ๓

๑๐.ทานรสกเสยงสน ปากสน หรอมอสนเวลาไมพอใจ ๓.๙๗ .๔๘ มาก ๖

เฉลยรวม ๔.๐๙ .๗๒ มาก

จากตารางท ๔.๒๗ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางอารมณ พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลย

ระดบปานกลาง ( X=๔.๐๙) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ เมอ

รสกโกรธ ทานสามารถควบคมอารมณของตนเอง ( X= ๔.๕๐) รองลงมาคอ เมอเจอกบเหตการณท

ไมคนเคยทานจะรสกตนเตนงาย,ทานมวธการปรบอารมณใหเบาลงไดเมอทกขใจ( X= ๔.๒๐) และ

ทานสามารถสงบนงไดแมในขณะทมอารมณหงดหงดแมจะรสกตนเตนแตทานกเกบความรสกได ( X= ๔.๑๓) ตามลาดบ

๑๘๓

ตารางท ๔.๒๘ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางจต คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

สขภาวะทางจต X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ทานเชอวาความรสกสงบใจสามารถพฒนาใหเกดขนได ๔.๓๓ .๖๖ มาก ๖

๒. ทานเชอวาจตใจทดนาสงดเขามาในชวต ๔.๕๐ .๖๓ มาก ๒

๓. ทานเชอวาใจนนตองมการตระหนกหมนดแลทกขณะ ๔.๕๐ .๖๓ มาก ๒

๔. ทานรสกมความสข เมอเขาใจเขาถงความพอเพยง ๔.๖๐ .๕๖ มากทสด ๑

๕. ทานเชอวาความออนโยนเปนใจทมความเมตตา ๔.๔๗ .๗๘ มาก ๓

๖. ทานรสกพงพอใจในการแบงปนใหกบคนอน ๔.๕๐ .๖๓ มาก ๒

๗. ทานตงใจในการปฏบตตนใหเปนแบบอยางแกคนอน ๔.๔๐ .๖๗ มาก ๕

๘. ทานมความรสกกงวลในการดาเนนชวต ๓.๙๗ .๙๓ มาก ๗

๙. ทานรสกวาลกหลานมความสขเมอไดพบทาน ๔.๔๐ .๖๗ มาก ๕

๑๐. การดแลจตใจตนเอง ทาใหทานอยดวยความหวง ๔.๔๓ .๖๘ มาก ๔

เฉลยรวม ๔.๔๑ .๖๘ มาก

จากตารางท ๔.๒๘ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานการพฒนาสขภาวะทางจต พบวา โดยภาพรวมม

คาเฉลยระดบมาก ( X=๔.๔๑) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ

ทานรสกมความสข เมอเขาใจเขาถงความพอเพยง ( X=๔.๖๐) รองลงมาคอ ทานเชอวาจตใจทดนา

สงดเขามาในชวต,ทานเชอวาใจนนตองมการตระหนกหมนดแลทกขณะ( X=๔.๕๐) และทานเชอวา

ความออนโยนเปนใจทมความเมตตา( X=๔.๔๗) ตามลาดบ

๑๘๔

ตารางท ๔.๒๙ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานสขภาวะทางปญญา คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

สขภาวะทางปญญา X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ทานเชอวาชวตทอยไดเปนเพราะกรรมดสงผล ๔.๕๐ .๕๗ มาก ๔

๒. ทานมความสขไดเพราะการไมทาใหคนอนเดอดรอน ๔.๓๗ .๖๗ มาก ๗

๓. ทานเชอวาทกอยางในโลกลวนเปนเหตเปนผลกน ๔.๗๐ .๕๓ มากทสด ๑

๔. ทานเชอวาการแบงปนสงใดกจะไดรบสงนนตอบ ๔.๕๓ .๖๓ มากทสด ๓

๕. ทานเชอวากรรมทดสามารถเปลยนแปลงวถชวต ๔.๔๗ .๖๘ มาก ๕

๖. ทานเชอวาทกอยางมเหตผลในการรบรองปญหา ๔.๔๐ .๖๗ มาก ๖

๗. ถาหากมปญหาทเกดขน ทานสามารถแกปญหาได ๔.๓๗ .๖๑ มาก ๘

๘. ทานมความตระหนกในความสญเสยของคนใกลชด ๔.๒๓ .๘๒ มาก ๙

๙. ทานดาเนนชวตรเทาทนดวยความพอประมาณแหงตน ๔.๔๐ .๗๒ มาก ๖

๑๐.เมออายเพมมากขนความเขาใจชวตกชดเจนขน ๔.๕๗ .๖๘ มากทสด ๒

เฉลยรวม ๔.๔๕ .๕๙ มาก

จากตารางท ๔.๒๙ ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา ดานการพฒนาสขภาวะทางปญญา พบวา โดยภาพรวมม

คาเฉลยระดบมาก ( X=๔.๔๕) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ

ทานเชอวาทกอยางในโลกลวนเปนเหตเปนผลกน ( X=๔.๗๐) รองลงมาคอ เมออายเพมมากขนความ

เขาใจชวตกชดเจนขน ( X=๔.๕๗) และทานเชอวาการแบงปนสงใดกจะไดรบสงนนตอบ ( X=๔.๕๓) ตามลาดบ

๑๘๕

ขอเสนอแนะในการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา หลงการฝกอบรมโปรแกรม แบงออกเปน ๕ ดานดงน

๑. ดานสขภาวะทางกาย

๑. มความสขพอประมาณ เพราะวารางกายไมแขงแรง แตพอชวยเหลอตวเองได

๒. มความสขด มสขภาพรางกายด จตใจด ครอบครวอยแบบพอเพยงกนและกน

๓. สขภาพแขงแรงไปไหนมาไหนไดดวยตนเอง

๔. มความสขไมเจบปวย

๕. ดแลรกษารางกาย ดแลตนเอง พบพบหมอทกครง

๖. ดแลสขภาพรางกายใหแขงแรงอยเสมอ

๗. ความตองการรางกายไมใชทาใหเกดสภาพทางรางกายในการดาเนนชวต ประจาวน ถาสรางเวทนาเกา สรางเวทนาใหม

๘. จตใจแจมใส ทกคนใหครอบครวมสขภาพแขงแรง มความรบผดชอบหนาทของตนเอง

๙. ออกกาลงเปนประจา

๑๐. ดแลอาหาร/รบประทานอาหารทเปนประโยชน

๑๑. ตรวจสขภาพประจาป

๑๒. พอใจในความเปนอยของตนเองในปจจบน

๑๓. พกผอนอยางเพยงพอ

๒. ดานสขภาวะทางสงคม

๑. มคนเมตตา มากมายมความสข

๒. เขารวมกจกรรม

๓. มความสขดไดออกมาเจอกนในวนทากจกรรมรวมกน มสวนรวมกนไดแลกเปลยนความรสกด ๆ ทมตอกน

๔. พบประรคนแลวแตโอกาส

๕. สามารถทากจกรรมในชมรมได

๖. คดอะไรในแงดเสมอ เพอความสขของสงคม

๗. ความสนตสขของสงคมจะเกดขนเมอคนในสงคม

๑๘๖

๘. รบขาวสาร รวมทากจกรรมอาสา

๙. ทากจกรรมชวยเหลอชมชนทงบาน วด โรงเรยน

๑๐. ชวยเหลอบคคลทไดรบความเดอกรอน โดยไมหวงผลตอบแทน

๑๑. เคารพในเสยงสวนมากของการแสดงความคดเหนตางๆ

๓. ดานสขภาวะทางอารมณ

๑. อารมณดตลอดเวลา สามารถปรบอารมณไดทนทวงท

๒. โกรธงายหายเรว

๓. พอมอายแลวรางกายจตใจ กจะควบคมอารมณไดด

๔. มความสขทกครงทไดรวมทากจกรรมกบผอน

๕. พยายามทาอารมณใหมความสข

๖. มองโลกในแงด

๗. สามารถควบคมอารมณของตนเองไดในระดบด ไมวาจะเปนดานความรก ความโลภ ความโกรธ ความหลง โดยการนาแนวทางการปฏบตดานธรรมะมาเปนแนวทางในการดาเนนชวต

๔. ดานสขภาวะทางจตใจ

๑. จตใจปกต สวนมากจะมความสข

๒. ฟงธรรมทาใหจตใจเขมแขง

๓. มความรสกดๆพยายามทาใจใหมความสข คดด ทาด ทาจตใจใหผองใส ไมเครยด

๔. สามารถรบฟงปญหาของผอนได แมบางเรอง ไมอาจชวยได แครบฟงกพาใหรพดปรบทกขมความสขขนมาบาง

๕. พยายามทาจตใจใหสงบ

๖. จตใจสงบขน รสกปลอยวางไดมากขน มองโลกทกวางขน

๗. ออกกาลงกาย พกผอน ฟงดนตร

๘. มความสขในการดาเนนชวตประจาวน สวดมนตทาวตรเชา ทากจกรรมสาธารณ ประโยชน ดแลคนทเรารก ทาความสะอาดทอยอาศย ทาธระสวนตว ปฏบตธรรมนงสมาธ เดนจงกลม

๕. ดานสขภาวะทางปญญา

๑. บางเวลากคดทนเหตการณ บางเวลากชาไมทนใจ

๒. ศกษาพระพทธศาสนา เพอเปนแนวทางในชวตโดยเฉพาะหวใจของพระพทธ ศาสนา คอ อรยสจ๔

๑๘๗

๓. อาจจะมหลงลมไปบาง ตองตงสต

๔. นาความรทไดรบไปศกษา ไปบอกตอใหกบคนอนไดไมวาจะเรองสขภาพ การดแลเรองอาหาร ทากจกรรมเพอสขภาพ

๕. ตดตามความกาวหนาและศกษาหาความรทเกดขนในสงคมออนไลน ขาวสารตาง ๆ

๖. ใชชวตใหเรยบงาย

๗. สองคดการอาน ดจะนอยลงเพราะการหลงลม แตพยายามตงสตใหมากขน พยายามทางานใหบอยขน

๘. สอสารกบคนในครอบครวเพอเตมเตมพลงในการทางาน

๙. ปฏบตธรรมใหเหนความเปนปจจบนของตนเอง ไดแบงเปนสงด ๆ ใหกบสงคมรอบขาง

๒.๒.๓ ผลการวเคราะหขอมลกลมควบคม

ตารางท ๔.๓๐ ผลการวเคราะหขอมลกลมควบคม โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยภาพรวม คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

(n=๓๐)

รายการ X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ดานสขภาวะทางกาย ๔.๐๔ .๗๘ มาก ๒

๒. ดานสขภาวะทางสงคม ๔.๐๘ .๗๕ มาก ๑

๓. ดานสขภาวะทางอารมณ ๓.๓๖ .๙๑ ปานกลาง ๕

๔. ดานสขภาวะทางจต ๔.๐๓ .๘๕ มาก ๓

๕. ดานสขภาวะทางปญญา ๓.๙๔ .๘๑ มาก ๔

เฉลยรวม ๓.๘๙ .๘๒ มาก

จากตารางท ๔.๓๐ ผลการวเคราะหขอมลกลมควบคม โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองค

รวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยภาพรวม พบวา มคาเฉลยระดบมาก ( X=๓.๙๘) เมอ

พจารณาเปนรายดานทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอดานสขภาวะทางสงคม ( X=๔.๐๘) รองลงมา

คอดานสขภาวะทางกาย( X=๔.๐๔) และดานสขภาวะทางจต ( X=๔.๐๓)

๑๘๘

๒.๒.๔ ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบกอนและหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยหาคารอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

การวเคราะหผลการเปรยบเทยบใชการทดสอบคาท (Paired Simple t-test )

ตารางท ๔.๓๑ การเปรยบเทยบระดบคาเฉลยคะแนนกอนและหลงเขาทาการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

(n=๓๐)

โปรแกรมการฝกอบรม

ผเขารบการฝกอบรม

กอนการฝกอบรม

หลงการ

ฝกอบรม t

x S.D. x S.D.

๑. สขภาวะทางกาย ๔.๐๙ .๙๒ ๔.๒๒ .๘๗ ๑.๐๙๔

๒. สขภาวะทางสงคม ๔.๒๓ .๗๗ ๔.๔๐ .๕๗ ๑.๖๐๔

๓. สขภาวะทางอารมณ ๓.๓๗ ๑.๐๐ ๔.๐๙ .๗๒ ๕.๐๕๓

๔. สขภาวะทางจต ๔.๑๘ .๘๕ ๔.๔๑ .๖๘ ๒.๓๗๓

๕. สขภาวะทางปญญา ๔.๒๐ .๙๔ ๔.๔๕ .๕๙ ๔.๔๕๘

รวม ๔.๐๑ .๘๙ ๔.๓๑ .๖๘ ๒.๘๐๐

จากตารางท ๔.๓๑ พบวา คะแนนกอนและหลงจากการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทงภาพรวมและรายขอแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

๑๘๙

๒.๒.๕ ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบหลงการฝกอบรมกบกลมควบคม โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยหาคารอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน และการวเคราะหผลการเปรยบเทยบ ใชการทดสอบคาท (Paired Simple t-test ) ดงน ตารางท ๔.๓๒ การเปรยบเทยบระดบคาเฉลยคะแนนหลงการฝกอบรมกบกลมควบคม โปรแกรมการ

พฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

(n=๓๐)

โปรแกรมการฝกอบรม

คะแนนพฤตกรรม

หลงการฝกอบรม กลมควบคม t

x S.D. x S.D.

๑. สขภาวะทางกาย ๔.๒๒ .๘๗ ๔.๐๔ .๗๘ ๑.๕๗๒

๒. สขภาวะทางสงคม ๔.๔๐ .๕๗ ๔.๐๘ .๗๕ ๔.๒๕๑

๓. สขภาวะทางอารมณ ๔.๐๙ .๗๒ ๓.๓๖ .๙๑ ๗.๐๑๔

๔. สขภาวะทางจต ๔.๔๑ .๖๘ ๔.๐๓ .๘๕ ๔.๓๐๒

๕. สขภาวะทางปญญา ๔.๔๕ .๕๙ ๓.๙๔ .๘๑ ๗.๔๕๐

รวม ๔.๓๑ .๖๘ ๓.๘๙ .๘๒ ๔.๕๕๕

จากตารางท ๔.๓๒ พบวา ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบหลงการฝกอบรมกบกลมควบคม โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทงภาพรวมและรายขอดานกลมทดลองและกลมควบคม แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

๑๙๐

๒.๒.๖ ผลการวเคราะหความสขในชวตของผสงวยการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดงน ตารางท ๔.๓๓ ผลการวเคราะหความสขในชวตของผสงวย กอนการฝกอบรมโดยภาพรวม คดเปน

คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

รายการ X S.D. ระดบ อนดบท

๑. การยอมรบตนเอง ๓.๒๓ .๕๘ มาก ๑

๒. การมอสระแหงตน ๓.๑๖ .๖๑ มาก ๓

๓. การมอานาจเหนอสภาพแวดลอม ๒.๙๓ .๖๓ มาก ๖

๔. สมพนธภาพทดกบผอน ๓.๐๖ .๕๗ มาก ๕

๕. การมเปาหมาย ๓.๒๒ .๕๙ มาก ๒

๖. ความงอกงามสวนบคคล ๓.๑๔ .๕๘ มาก ๔

เฉลยรวม ๓.๑๒ .๕๙ มาก

จากตารางท ๔.๓๓ ผลการวเคราะหความสขในชวตของผสงวยการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา กอนการฝกอบรม พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๓.๑๒) เมอพจารณาเปนรายดานทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอการยอมรบตนเอง( X =๓.๑๒)รองลงมาคอการมเปาหมาย( X =๓.๒๒) และการมอสระแหงตน ( X =๓.๑๖)

๑๙๑

ตารางท ๔.๓๔ ผลการวเคราะหความสขในชวตของผสงวย หลงการฝกอบรมโดยภาพรวม คดเปนคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

รายการ X S.D. ระดบ อนดบท

๑. การยอมรบตนเอง ๓.๓๓ .๕๘ มาก ๑

๒. การมอสระแหงตน ๓.๑๘ .๖๑ มาก ๓

๓. การมอานาจเหนอสภาพแวดลอม ๓.๐๓ .๕๕ มาก ๖

๔. สมพนธภาพทดกบผอน ๓.๑๐ .๕๗ มาก ๕

๕. การมเปาหมาย ๓.๒๙ .๕๙ มาก ๒

๖. ความงอกงามสวนบคคล ๓.๑๔ .๖๔ มาก ๔

เฉลยรวม ๓.๑๗ .๕๙ มาก

จากตารางท ๔.๓๔ ผลการวเคราะหความสขในชวตของผสงวยการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา หลงการฝกอบรม โดยภาพรวม พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๓.๐๙) เมอพจารณาเปนรายดานทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอการยอมรบตนเอง( X =๓.๓๓) รองลงมาคอการมอสระแหงตน X =๓.๑๖) และความงอกงามสวนบคคล( X =๓.๑๔)

ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบกอนและหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยหาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

การวเคราะหผลการเปรยบเทยบกอนและหลงการฝกอบรม ใชการทดสอบคาท (Paired Simple t-test )

๑๙๒

ตารางท ๔.๓๕ การเปรยบเทยบความสขในชวตของผสงวย ระดบคาเฉลยคะแนนกอนและหลงของผเขาทาการฝกอบรม

(n=๓๐)

ความสขในชวตของผสงวย

ผเขารบการฝกอบรม

กอนการฝกอบรม หลงการฝกอบรม t

X S.D. X S.D.

๑. การยอมรบตนเอง ๓.๒๓ .๕๘ ๓.๓๓ .๕๘ -๖๗๑*

๒. การมอสระแหงตน ๓.๑๖ .๖๑ ๓.๑๘ .๖๑ -๒.๔๔๒*

๓. การมอานาจเหนอสภาพแวดลอม ๒.๙๓ .๖๓ ๓.๐๓ .๕๕ -๒.๙๒๗*

๔. สมพนธภาพทดกบผอน ๓.๐๖ .๕๗ ๓.๑๐ .๕๗ -๑.๘๘๙*

๕. การมเปาหมาย ๓.๒๒ .๕๙ ๓.๒๙ .๕๙ -๑.๑๕๐*

๖. ความงอกงามสวนบคคล ๓.๑๔ .๕๘ ๓.๑๔ .๖๔ .๐๐๐

รวม ๓.๑๒ .๕๙ ๓.๑๗ .๕๙ -๓.๒๒๐*

*มนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

จากตารางท ๔.๓๕ พบวา เปรยบเทยบกอนและหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทงภาพรวมและรายขอแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

๒.๒.๗ ผลการวเคราะหขอมลแบบสอบถามกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยหาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

๑๙๓

ตารางท ๔.๓๖ วเคราะหขอมลแบบสอบถามกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยหาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

รายการ X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ทานรจกความหมายของการพฒนาสขภาวะองครวม ๓.๘๗ ๑.๐๔ มาก ๑๐

๒. ทานคาดหวงวาจะไดรบความรจากการอบรมครงน ๔.๔๓ .๖๘ มาก ๗

๓. ทานคาดหวงวาจะไดรบประโยชนจากการอบรมครงน ๔.๔๓ .๖๓ มาก ๗

๔. ทานคาดหวงวาการอบรมครงนจะทาใหทานเกดการเปลยนแปลงดานรางกาย สงคม อารมณ จต ปญญา

๔.๔๗ .๖๘ มาก ๖

๕. ทานคาดหวงวาจะไดพบแนวทางการพฒนาจตใจใหมความสข สงบ จากการอบรมครงน

๔.๓๗ .๘๑ มาก ๙

๖. ทานคาดหวงวาจะไดแนวทางการแกไขปญหาทเกดขนในการดาเนนชวตของทาน จากการอบรมครงน

๔.๔๗ .๖๘ มาก ๖

๗. ทานคาดหวงจะไดรบแนวคดด ๆ จากการอบรมครงน ๔.๕๗ .๖๘ มากทสด ๔

๘. ทานคาดหวงวาจะไดรบความรจากการแชรประสบการณของผเขารบการอบรมครงน

๔.๔๓ .๕๗ มาก ๘

๙. ทานจะไดรบมตรภาพดๆจากการอบรมครงน ๔.๔๗ .๖๓ มาก ๖

๑๐. ทานคาดหวงจะมความสขภาวะทางรางกายทดขน ๔.๔๓ .๗๗ มาก ๗

๑๑. ทานคาดหวงจะมความสขภาวะทางสงคมทดขน ๔.๖๐ .๖๒ มากทสด ๓

๑๒. ทานคาดหวงจะมความสขภาวะทางอารมณทดขน ๔.๗๐ .๖๐ มากทสด ๑

๑๓. ทานคาดหวงจะมความสขภาวะทางจตใจทดขน ๔.๖๓ .๖๑ มากทสด ๒

๑๔. ทานคาดหวงจะมความสขภาวะทางปญญาทดขน ๔.๕๐ .๖๘ มาก ๕

เฉลยรวม ๔.๔๕ .๖๙ มาก

๑๙๔

จากตารางท ๔.๓๖ ผลวเคราะหขอมลแบบสอบถามกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๔๕) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ ทานคาดหวงจะมความสขภาวะองครวมทดขน ( X =๔.๗๐) รองลงมาคอ ทานคาดหวงจะมความสขภาวะทางจตใจทดขน ( X =๔.๖๓) และทานคาดหวงจะมความสขภาวะทางสงคมทดขน ( X =๔.๖๐) ตามลาดบ

๒.๒.๘ ผลการวเคราะหขอมลแบบสอบถามหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยหาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

ตารางท ๔.๓๗ วเคราะหขอมลแบบสอบถามหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยหาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

รายการ X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ทานไดรบความรจกของการพฒนาสขภาวะองครวมมากยงขน

๔.๕๗ .๕๗ มากทสด ๕

๒. ทานสามารถทจะแนะนาผอนตามททานเรยนรมาได ๔.๔๕ .๗๓ มาก ๑๓

๓. ทานสามารถนาประโยชนทไดรบไปใชในชวตประจาวน ๔.๔๔ .๖๗ มาก ๑๔

๔. ทานเกดการเปลยนแปลงดานกาย สงคม อารมณ จต และปญญา

๔.๕๖ .๗๖ มากทสด ๖

๕. ทานไดพบแนวทางการพฒนาจตใจใหมความสข สงบ ๔.๕๒ .๖๓ มากทสด ๗

๖. ทานไดแนวทางการแกไขปญหาทเกดขน ในการดาเนนชวตของทาน

๔.๕๔ .๖๘ มากทสด ๘

๗. ทานไดรบแนวคดด ๆ ในการดาเนนชวตประจาวน ๔.๕๐ .๖๗ มาก ๑๐

๘. ทานไดรบความรจากการแชรประสบการณของผเขารบการอบรม และมตรภาพด ๆของผเขารบการฝกอบรม

๔.๖๐ .๖๒ มากทสด ๓

๙. ทานคดวาตนเองสามารถใหคาปรกษากบผอนได ๔.๔๖ .๗๔ มาก ๑๒

๑๐. ทานจะดแลสขภาพทางรางกายมากยงขน ๔.๔๗ .๖๓ มาก ๑๑

๑๙๕

รายการ X S.D. ระดบ อนดบท

๑๑. ทานมความสนใจทจะเปนจตอาสาชมชนเพมมากขน ๔.๖๑ .๗๐ มากทสด ๒

๑๒. ทานสามารถควบคมอารมณของทานไดเปนอยางด ๔.๕๘ .๖๗ มากทสด ๔

๑๓. ทานจะดแลสขภาวะทางจตใจมากยงขน ๔.๖๓ .๖๑ มากทสด ๑

๑๔. ทานมความสนใจเรองความสขทางปญญามากยงขน ๔.๕๑ .๖๒ มากทสด ๙

เฉลยรวม ๔.๕๓ .๖๖ มากทสด

จากตารางท ๔.๓๗ ผลวเคราะหขอมลแบบสอบถามหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมากทสด ( X =๔.๕๓) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ ทานจะดแลสขภาวะทางจตใจมากยงขน ( X =๔.๖๓) รองลงมาคอ ทานมความสนใจทจะเปนจตอาสาชมชนเพมมากขน ( X =๔.๖๑) และทานไดรบความรจากการแชรประสบการณของผเขารบการอบรม ( X =๔.๖๐) ตามลาดบ

๒.๒.๙ ผลการวเคราะหแบบสงเกตการณเกยวกบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ตารางท ๔.๓๘ ผลการวเคราะหแบบสงเกตการณเกยวกบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยหาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน

(n=๓๐)

รายการ X S.D. ระดบ อนดบท

๑. ความสนใจรวมกจกรรมของผเขาอบรม ๔.๓๓ .๖๖ มาก ๕

๒. ระหวางการฝกอบรมมการตงคาถาม ๔.๐๐ .๖๙ มาก ๘

๓. ความรความเขาใจเนอหาอบรม ๔.๒๐ .๗๑ มาก ๗

๔. ความสนใจตอผพระวทยากร วทยากร ๔.๔๐ .๗๒ มาก ๓

๕. มการแสดงความคดเมอเปดโอกาส ใหถามขอสงสย ๔.๒๗ .๗๘ มาก ๖

๑๙๖

รายการ X S.D. ระดบ อนดบท

๖. มการใหความรวมมอของผรบการฝกอบรม ๔.๔๐ .๖๗ มาก ๓

๗. การอบรมหลกสตรตรงตามกาหนดการ ๔.๔๐ .๖๗ มาก ๓

๘. มการแลกเปลยนเรยนรระหวางผเขารบการฝกอบรม ๔.๓๗ .๗๒ มาก ๔

๙. มความประทบใจในหลกสตรทฝกอบรมครงน ๔.๕๓ .๖๘ มากทสด ๑

๑๐. ความพงพอใจในการฝกอบรมครงน ๔.๕๐ .๖๘ มาก ๒

เฉลยรวม ๔.๓๔ .๖๙ มาก

จากตารางท ๔.๓๘ การวเคราะหแบบสงเกตการณเกยวกบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๓๔) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ มความประทบใจในหลกสตรทฝกอบรมครงน ( X =๔.๕๓) รองลงมาคอ ความพงพอใจในการฝกอบรมครงน ( X =๔.๕๐) และการอบรมหลกสตรตรงตามกาหนดการ( X =๔.๔๐) ตามลาดบ

๒.๒.๑๐ ผลการวเคราะหแบบสงเกตพฤตกรรมระหวางการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ผลการประเมนการเขารวมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา จากการสงเกตพฤตกรรมโดยผชวยนกวจย เปนการประเมนโดยใชหลกไตรสกขา ๓ เปนเกณฑกาหนดพฤตกรรมทวดครงท ๑ กอนเขารวมกจกรรม ครงท ๒ หลงจากกจกรรมท ๑-๔ จบลง ครงท ๓ หลงจากกจกรรมท ๔ จนถงจบกจกรรมท ๗ ผลทไดจากคะแนนการสงเกตพฤตกรรม พบวา พฤตกรรมผเขารบการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยครงน มการพฒนากระบวนการเรยนรเกยวกบกจกรรมเพมขนตามลาดบ และมความแตกตางกนในรายบคคล ดงน

๑๙๗

ตารางท ๔.๓๙ ผลการวเคราะหแบบสงเกตพฤตกรรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยหาคาเฉลย โดยผชวยนกวจย ดงน

(n=๓๐)

ผเขาอบรม

คะแนนทไดรบ

ดานศล/กายและสงคม ดานสมาธ/จตใจและอารมณ ดานปญญา

ครงท ๑ ครงท ๒ ครงท ๓ ครงท ๑ ครงท ๒ ครงท ๓ ครงท ๑ ครงท ๒ ครงท ๓

E๐๑ ๓.๕๐ ๔.๐๔ ๔.๓๐ ๔.๒๑ ๔.๓๕ ๔.๗๘ ๔.๑๓ ๔.๒๐ ๔.๓๓

E๐๒ ๔.๒๑ ๔.๓๑ ๔.๓๓ ๔.๔๕ ๔.๓๘ ๔.๕๖ ๔.๑๘ ๔.๒๘ ๔.๕๖

E๐๓ ๔.๒๔ ๔.๓๐ ๔.๕๖ ๔.๒๕ ๓.๙๗ ๔.๖๗ ๔.๒๘ ๔.๔๐ ๔.๕๖

E๐๔ ๓.๗๘ ๔.๐๑ ๔.๔๔ ๓.๙๙ ๔.๒๗ ๔.๗๕ ๔.๑๔ ๔.๒๗ ๔.๖๓

E๐๕ ๓.๖๗ ๔.๒๒ ๔.๔๔ ๔.๔๓ ๔.๑๒ ๔.๔๕ ๓.๙๕ ๔.๒๒ ๔.๔๐

E๐๖ ๓.๗๘ ๔.๒๖ ๔.๓๓ ๔.๑๒ ๔.๓๒ ๔.๕๖ ๔.๕๐ ๔.๓๕ ๔.๕๒

E๐๗ ๓.๐๐ ๔.๓๒ ๔.๖๗ ๔.๒๗ ๔.๒๒ ๔.๖๗ ๔.๑๕ ๔.๒๘ ๔.๔๔

E๐๘ ๓.๙๘ ๔.๐๘ ๔.๔๔ ๔.๒๕ ๔.๒๒ ๔.๖๘ ๓.๔๔ ๔.๒๔ ๔.๗๖

E๐๙ ๔.๐๓ ๔.๕๖ ๔.๖๗ ๔.๑๕ ๔.๓๔ ๔.๓๔ ๔.๑๕ ๔.๓๙ ๔.๖๒

E๑๐ ๔.๑๑ ๔.๕๕ ๔.๕๖ ๔.๔๓ ๔.๓๕ ๕.๔๕ ๔.๑๔ ๔.๒๐ ๔.๓๐

E๑๑ ๓.๕๒ ๕.๒๔ ๔.๖๗ ๔.๒๗ ๔.๓๓ ๔.๖๓ ๓.๒๓ ๔.๒๓ ๔.๕๖

E๑๒ ๓.๒๖ ๔.๖๑ ๔.๖๗ ๔.๐๙ ๔.๔๕ ๔.๔๖ ๓.๔๗ ๔.๐๒ ๔.๒๒

E๑๓ ๓.๗๘ ๔.๐๐ ๔.๔๔ ๔.๐๔ ๔.๒๒ ๔.๗๘ ๓.๔๗ ๔.๒๓ ๔.๓๕

E๑๔ ๓.๙๐ ๔.๒๒ ๔.๖๗ ๓.๓๖ ๔.๒๓ ๔.๗๘ ๓.๐๗ ๔.๑๒ ๔.๒๒

E๑๕ ๓.๗๗ ๔.๖๓ ๔.๔๔ ๔.๒๘ ๔.๕๖ ๔.๖๕ ๓.๒๗ ๔.๐๐ ๔.๑๑

E๑๖ ๔.๐๓ ๔.๒๐ ๔.๓๓ ๔.๐๑ ๔.๓๓ ๔.๓๔ ๓.๘๗ ๔.๒๖ ๔.๕๒

E๑๗ ๓.๐๐ ๔.๓๑ ๔.๔๕ ๓.๙๐ ๔.๑๒ ๔.๕๒ ๓.๐๗ ๔.๕๕ ๔.๖๐  

๑๙๘

ผเขาอบรม

คะแนนทไดรบ

ดานศล/กายและสงคม ดานสมาธ/จตใจและอารมณ ดานปญญา

ครงท ๑ ครงท ๒ ครงท ๓ ครงท ๑ ครงท ๒ ครงท ๓ ครงท ๑ ครงท ๒ ครงท ๓

E๑๘ ๓.๔๕ ๔.๐๐ ๔.๓๒ ๔.๐๔ ๔.๒๔ ๔.๔๔ ๓.๘๐ ๕.๖๑ ๔.๗๐

E๑๙ ๓.๓๓ ๔.๑๑ ๔.๒๑ ๓.๓๗ ๔.๐๐ ๔.๕๖ ๓.๙๓ ๔.๓๒ ๔.๒๒

E๒๐ ๓.๓๗ ๔.๕๒ ๔.๕๒ ๓.๐๗ ๔.๒๔ ๔.๓๔ ๓.๐๓ ๔.๓๐ ๔.๓๑

E๒๑ ๓.๐๐ ๔.๐๗ ๔.๓๒ ๓.๐๐ ๔.๓๓ ๔.๕๕ ๓.๒๐ ๔.๒๐ ๔.๓๔

E๒๒ ๓.๐๐ ๔.๓๓ ๔.๓๔ ๓.๑๗ ๔.๑๓ ๔.๓๗ ๓.๑๐ ๔.๒๒ ๔.๖๗

E๒๓ ๓.๒๗ ๔.๒๗ ๔.๕๔ ๓.๑๐ ๓.๑๑ ๔.๖๗ ๓.๖๐ ๔.๓๗ ๔.๔๔

E๒๔ ๓.๐๓ ๔.๓๑ ๔.๔๓ ๓.๑๐ ๔.๐๒ ๔.๘๖ ๓.๐๐ ๔.๖๒ ๔.๕๖

E๒๕ ๓.๒๓ ๔.๓๔ ๔.๓๖ ๒.๗๗ ๔.๔๕ ๔.๕๖ ๓.๑๗ ๔.๗๒ ๔.๓๓

E๒๖ ๓.๔๓ ๔.๓๔ ๔.๕๓ ๓.๖๐ ๔.๔๓ ๔.๕๐ ๓.๒๓ ๔.๑๑ ๔.๕๗

E๒๗ ๒.๘๗ ๔.๖๒ ๔.๖๗ ๓.๕๐ ๔.๑๑ ๔.๓๖ ๓.๒๗ ๔.๖๗ ๔.๘๖

E๒๘ ๓.๐๗ ๔.๔๕ ๔.๗๒ ๓.๖๓ ๔.๐๐ ๔.๔๘ ๓.๑๐ ๔.๐๓ ๔.๒๔

E๒๙ ๓.๓๓ ๔.๔๑ ๔.๖๔ ๓.๓๗ ๔.๔๗ ๔.๖๖ ๓.๙๓ ๔.๑๑ ๔.๘๘

E๓๐ ๓.๔๕ ๔.๒๐ ๔.๓๓ ๓.๖๗ ๔.๔๕ ๔.๕๑ ๓.๕๒ ๔.๒๐ ๔.๕๐

รวม ๓.๕๑ ๔.๓๓ ๔.๔๘ ๓.๘๐ ๔.๒๓ ๔.๖๐ ๓.๖๑ ๔.๓๒ ๔.๔๘

จากตารางท ๔.๓๙ ผลการวเคราะหแบบสงเกตพฤตกรรมระหวางการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวา โดยพฤตกรรมผเขารบการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยครงน มการพฒนากระบวนการเรยนรเกยวกบกจกรรมเพมขนตามลาดบ และมความแตกตางกนในรายบคคล

๑๙๙

๒.๒.๑๑ ผลการวเคราะหและตดตามผล โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑) ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบคาเฉลยโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา กลมการทดลอง ระหวางหลงการฝกอบรมทนทกบหลงฝกอบรม ๒ สปดาห และการวเคราะหผลการเปรยบเทยบ ใชการทดสอบคาท (Paired Simple t-test ) ดงน ตารางท ๔.๔๐ การเปรยบเทยบระดบคาเฉลยคะแนนหลงการฝกอบรมทนทกบหลงฝกอบรม ๒

สปดาห โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

(n=๓๐)

ภาพรวม

คะแนนสขภาวะองครวม

หลงฝกอบรม หลงฝก ๒ สปดาห t

x S.D. x S.D.

๑. สขภาวะทางกาย ๔.๒๒ .๘๗ ๔.๒๕ .๖๑ -๒๖๗

๒. สขภาวะทางสงคม ๔.๔๐ .๕๗ ๔.๔๙ .๖๘ -๑.๗๐๓

๓. สขภาวะทางอารมณ ๔.๐๙ .๗๒ ๔.๒๐ .๕๐ -๑.๑๓๘

๔. สขภาวะทางจต ๔.๔๑ .๖๘ ๔.๓๘ .๖๓ .๓๑๕*

๕. สขภาวะทางปญญา ๔.๔๕ .๕๙ ๔.๔๓ .๕๗ .๑๙๐*

รวม ๔.๓๑ .๖๘ ๔.๓๕ .๕๙ -๑.๒๗๖

*มนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

จากตารางท ๔.๔๐ พบวา คาเฉลยโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย เมอวดหลงการฝกอบรม ๒ สปดาห สงกวาหลงอบรมทนท อยางไมมนยสาคญทางสถต

๒) ผลการสมภาษณหลงการตดตามผล

จากการลงพนทตดตามประเมนผลหลงจากทผเขารบการฝกอบรมในหลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ไดผานการฝกอบรมแลวจานวน ๒ อาทตย จากการลงพนทในการสนทนาพดคยถงการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผเขารบการฝกอบรม

๒๐๐

ในครงน ในการลงพนทครงนผวจยไดมโอกาสพบเจอกบผสงวยทไมไดเขารบการฝกอบรมเนองจากคดภารกจจงไมสามารถทจะเขารบการฝกอบรมได แตกไดสอบถามเพอนสมาชกทเขารบการฝกอบรมวาเปนอยางไรบาง เพอนไดแนะนาและอธบายใหเหนถงหลกสตรทไดเขาอบรมครงน หลงจากนนกไดนาไปปฏบตกเหนผลอยางทไดแนะนาจากเพอนๆ ดงนนการลงพนทตดตามผลครงนไดเหนอะไรหลายๆอยางจาการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผสงวย ซงผลการจากสมภาษณและสนทนาพดคย พบวา ผเขารบการฝกอบรมไดนาความรทไดรบจากการเขาอบรมไปใชในการดาเนนชวตประจาวน ทาใหตนเองมสขภาพทแขงแรง มอารมณทด มจตสาธารณะประโยชน มจตอาสาชวยเหลอสงคม ทงยงไดพฒนาจตใจตนเองโดยการฝกสมาธ ไหวพระกอนนอน รบประทานทมประโยชนตอรางกาย และยงเปนทปรกษาใหกาลงใจลกหลาน บานเพอนในการทางาน เมอมปญหากจะชแนะแนวทางในการแกไขปญหา พรอมกนนนทางชมชนยงไดทาสภาผสงวยใหผสงวยนนไดมโอกาสสนทนาพดคยกน ในไดแลกเปลยนเรยนรเรองราวตางทผานมา ทาใหผวจยไดรบความรใหมๆเพมมากขน นอกจากนนผสงวยยงไดพฒนาตนเองโดยการเรมตนจากตนเองทาสะอาดรางกายตนเอง ฝกสมาธในตนเองเชา รบประทานอาหารทเปนประโยชน ดแลตนเอง ทาใหมความสขกบการใชชวตในชวงปนปลายชวต ทงนทางชมชนยงไดจดสถานทใหผสงวยไดออกกาลง รวมกนทากจกรรมของชมชน สามารถใหคาปรกษามตรสหายไดดวยด เพอนบาน ยงไดบอกตอถงวธการระงบอารมณของตนเอง การพฒนาจตใจใหสงบสขจะตองเรมตนทใจของเรากอน ทาใหจตใจสมบรณ มเมตตา กรณา ตอลกหลาน ญาตมตร เครอญาต เปนตน ตอนเชาจะตนขนมาทาหนาทของตนเองกอนทกครง มสต มสมาธ มความรสกพอดพอใจในการดาเนนชวต การดแลสขภาพกาย สขภาพใจ ดาเนนชวตแบบพอเพยง และมความเขาใจกบวยทกาลงดาเนนชวตอย ภายหลงจากการสมภาษณแลวการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผสงวยมผลตอเพอนบาน ตอครอบครว คนรอบขางในทศทางทด และเปนแบบอยางทดใหกบเพอนทไมไดเขารบการฝกอบรมหลกสตรครงน สามารถทจะสรปได ดงน

ความสขทเกดจาการพฒนาสขภาวะทางกาย กลาวคอเปนการเรยนรทเกดขนของรางกายและยอมรบผลทเกดขนนามาปฏบตใหมความผาสกตามมตของรางกาย เรยนรตนเอง ทาใหผสงวยจะหนกลบมาดแลตนเองเพอใหไดรบความสขในทางกายมากยงขนดงท

“ปจจบนยงมสขภาพทด ชวยเหลอตนเองได และตงใจรกษาสขภาพใหดตอไป ตราบยงมชวตอย โดยการเรมตนจากการคลมเรองของอาหาร ใหทานผลไม ๘๐ เปอรเซนต และโปรตนเนอสตว ๒๐ เปอรเซนตใหปรงใหสกและออนนมทานงาย สวนใหญจะรบประทานปลา และออกกาลงกายสปดาหละ ๔ – ๕ วน เปนประจาโดยการเดน วงบนเครอง สนทนาพดคยกบเพอน ๆ แลกเปลยนเรยนรซงกนและกน ทาใหเรามสขภาพจตทดขน ขอบคณทางโครงการดทนาสงทมประโยชนมาใหกบผสงวย”

๒๐๑

“การดแลสขภาพรางกายใหมความแขงแรงนน เรมตนจะตองพอใจในสงทเราเปนอย พงพอใจกบรางกายของเราเอง ใหกลบมาดแลตนเองอกครง เชนทานขาวใหตรงเวลา ออกกาลงกาย พบปะเพอนแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน จะทาใหเรามสขภาพทแขงแรง ตนเขามากเดนชา เลนโยคะบาง หรอมาเดนเลนทสวนสาธารณะไดพบเจอเพอนทน ทาใหมชวตทแจมใสขนมากเลย ขอบคณโครงการด ๆ”

“การจดโครงการฝกอบรมผสงวยครงนเปนการดมากๆ เนองจากเปนการสงเสรมใหผสงวยไดทาบญสรางกศลแลว ยงทาใหผสงวยไดพบมตรภาพดๆ มการแบงปนความรทไดจากการประสบการณในการดแลตนเอง ในการสรางความสงบทางจตใจ และวธการระงบอารมณของตนเอง สงเหลานผมไดนามาใชกบตนเอง ทาใหเกดผลมากๆ เนองจากเวลาโกรธมากๆ ผมกจะใชสตทบทวนเรองนนๆใหหลกเหตผล คดใหเปนขนตอน ทาใหตอนนผมมสขภาพทด ไดออกกกาลงกายกบเพอน ไดดแลตนเองตนทถกวธ ไดจดการกบสงแวดลอมรอบขางใหมความรสกดเพมมากขน”

“ในดานของรางกายนนตอนนกจะพบอาการทเกดขน คอ การเจบขาเขานดหนอย เวลาจะเดนไปไหนมาจะยากลาบากจะเดนชาหนอย แตหลงจากการฝกอบรมเสรจไดพดคยกบเพอนๆในกลมกไดรบความรในการดแลอาการปวยขอเทา เจบเทา จะตองคอยๆฝกเดนทางบอยโดยระยะจะไมใกลมากคอยเพมทเลกๆทนอย และฝกโยคะในทาทงายกอน รบประทานอาหารทไปชวยในอาการเจบขาเขา ตอนนทาใหเดนไดคอยแคลวขนมากกวาเดม ขอบคณเพอนสหธรรมทไดแบงปนความรให”

“หลงจาการฝกอบรมแลวนาความรทไดรบจากการพฒนาตนเองใหมความสมดลกบวยใหมความเหมาะสมกบวย มการบรหารรางกายตนเองใหมความสข มความสขภาพแขงแรงสมบรณ”

“ตองยอมรบสภาพของรางกายเปนไปตามอายการใชงาน แตใหเราเรยนรทจะดแลใหด มอบสงด ๆ สรางกาย ทานอาหารใหมประโยชน ออกกาลงกาย ทพกทอยอาศยใหมความสะอาดและปลอดภย

ทงนการพฒนาดานสขภาวะทางกายแลวยงตองเรยนรทจะสรางชมชน สรางสงคมดวยความสขทเกดขนจากภายในของจตใจ คอการชวยเหลอ การแบงปน มจตอาสาชวยงานสงคม เปนตนเหลานเปนแนวทางททาใหผสงวยไดเปลยนแปลงความรสกดเกดขนมากมาย

“หลงจาการฝกอบรมแลวไดมจตท เมตตาไดสมครเขารวมกจกรรมของชมชน ซงวตถประสงคเพอรกษาจตและกายไวไมใหหดหเศราหมอง การคบเพอนทเปนปยมตรกเปนเรอง

๒๐๒

สาคญมากเชนกน เพราะวาทกวนนการดาเนนชวตของเราจะตองมมตรไวพดคยหลงจากทเคยอยคนเดยวมา หลงจากอบรมเสรจทาใหรบรวาเราเองสามารถทจะใหกาลงใจ ใหทานความรกบผอนไดอกตงมากมายจงทาใหเขารวมทากจกรรมกบชมชนนนเอง”

“วนนไดทากจกรรมกบเพอนๆในกจกรรมดๆครงน เรมตนจากการแบงปนการใหทาน พดใหกาลงใจ ทาใหรสกดเพมขนเรอยๆ”

“วนนไดไปรวมทาบญกบเพอน ญาตธรรมทวดวชรธรรมสาธต ไดมโอกาสพดคยกน ไดรวมทาบญดวยกน ทาใหชวตมความรนเรง มความสงบสข”

“มความสขในการไดพบเพอน ชวยเหลอซงกนและกน ไดสนทนากนกบเพอนไดมสวนรวมในชมชนและกลมชมรมตางๆ”

“ไดชวยเหลอชมชน สงคมในการทากจกรรมดเพอเดก เพอสงคมไดรบสงทดมความสงบสขในชมชน เสยสละสงของ มจตเมตตาทดตอเพอนมนษย”

การทไดจดโครงการพฒนาสขภาวะทางอารมณครงนทาใหไดเรยนรอะไรหลายๆอยาง ดงทไดรบความสขจากการพฒนาสขภาวะทางอารมณ ดงน

“กอนทจะเขารบการฝกอบรมหลกสตรนเคยผานการอบรมหลกสตรครสมาธมาแลว ๖ เดอน ทาใหสามารถทจะปรบการดาเนนชวตไดดวยด มความยดมนในการทาความด ทาบญกศล ซงบญกศลจะเปนตวทาใหชวตเราดขน เลยตดสนใจเขารบการฝกอบรมครงนทาใหไดรบความรมากมาย เนองจากไดนาความรมาใชทบานทาใหชวตของเราเปลยนแปลงไปมาก เพราะวาไดรคณคาตนเองเพมมากขน ไดพบเจอมตรสหายทด ไดเรยนรการปรบอารมณของผสงวยในชวงเวลาทมปญหาและเปนทปรกษาใหกบบคคลอนได”

“หลงจากการอบรมเสรจกไดนาความรมาประยกตในการดาเนนชวตคอการดแลสขภาพตนเองใหถกตอง เขารวมกจกรรมของชมชน สรางสรรคสงทดงาม ทาใหชวตเราเปนอารมณด อารมณขา โดยการนาหลกธรรมมาเปนระเบยนทยดมนในจตใจ ทาใหจตใจแจมใส ไมหดห สามารถทจะแกไขปญหาตาง ๆ ได ใชสต สมาธมาใชในการดาเนนชวตใหมความสขและผาสกทางจตใจ”

ในสวนของสขภาวะทางจตนนเปนแนวทางในการพฒนาจดเรมตนของทกอยาง เนองจากวาผสงวยนนจะตองมความมนใจ ตงใจทจะพฒนาตนเองใหพบกบความสขทแทจรง ดงท

“มความสขใจเมอไดพบเจอสงทด ๆ ในชวต ทไดมสวนรวมในการชวยเหลอสงคม สรางจตใจของตนเองใหมความมนคง เพอทจะไดเปนรมโพธรมไทรในการดาเนนชวตของลกหลาน”

๒๐๓

“มความสขสามารถทาอะไรไดตามความตองการ จตใจสบาย พบแตความสขทางใจ ทาใหชวตมความสขในการดาเนนชวต”

“ใหมความสขเสมอทางจตใจ ทาใหชวตมความสขเพมมากขน เบกบานจตใจทาใหจตใจสงบรมเยนเปนสข”

และในสวนของการพฒนาสขภาวะทางปญญานน ทาใหผสงวยไดเรยนรสงใหมๆ ทงยงเปนทปรกษา และถายทอดความรจากประสบการณทผานมาใหกบสมพนธภาพมากมาย ดงท

“ไดรบความรจากการอบรมมากมายนามาปฏบตทาใหสมองไดรบการพฒนาทสมบรณยงขน กอใหเกดปญญาทานใหความรเปนทาน ไดผอนคลายในการดาเนนชวตใหมความสข”

“มสต ปญญาทมความมนคงในการทาความดจากความคด มจตใจทดเพมขน ทาใหมความอารมณทดขนในการใชชวตประจาวน”

“พยายามแกไขปญหาใหเปนไปในทางทด ใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาเปนแนวทางในการแกไขปญหาทเกดขนในการดาเนนชวต”

สรปจากการลงพนทตดตามผลหลงจากการฝกอบรมพบวาผสงวยไดนาความรไปตอยอดในการปฏบตตอตนเอง เพอใหมความสมบรณทงทางรางกาย ทางสงคม ทางอารมณ ทางจตใจ และทางปญญา ทาใหไมเปนภาระลกหลานมากนก ทงยงมการพบปะเพอนเพอแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน

ขนตอนท ๓ การนาเสนอโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

จากการศกษาวจยครงน ผวจยไดนาเสนอโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา จงสรปผลทไดจากการจดกจกรรมครงน

๓.๑ ผลจากการทดลองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

ผลจากการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยใชการบรณาการหลกสปปายะ ๗ กบหลกจตวทยาสขภาวะทางจต ของ Ryff และ Keyes มาเปนกรอบในการพฒนาสขภาวะผสงวยครงน ซงสรปไดเปน “๗ กจกรรมสการเปลยนแปลงสขภาวะองครวมผสงวย” ดาเนนการพฒนาสขภาวะองครวมผสงวยผานกระบวนการพฒนาโปรแกรมสขภาวะองครวมอยางเปนขนตอนดวยการบรณาการหลกพทธจตวทยาดวยสปปายะ ๗ และหลกจตวทยาสขภาวะทางจต สามารถสรปไดดงน กจกรรมท ๑ “กจกรรมรจกคณคาของตนเอง” เพอเตรยมความพรอมในการพฒนาตนเอง ใหผสงวยไดเปดใจทจะพฒนาสขภาวะองครวม ดวยคาวาพฒนาตน พฒนาใจ กจกรรม

๒๐๔

ท ๒ “สขกายสบายจต” เพอพฒนาการเปลยนแปลงทางดานรางกาย จตใจ เนนในเรองไมยดถอในสงทเราม เราเปน และพฒนาปญญา พฒนาสงคม ใหกลาคด กลาทา มเมตตาตอเพอนมนษย กจกรรมท ๓ “สขชว” พฒนาพฤตกรรมแสดงออกตามสภาพทางจตใจของแตละบคคล ทงพฤตกรรมภายนอกและภายใน กจกรรมท ๔ “คณธรรมนาชวต” พฒนาจตใจใหมความหนกแนน ยดมนในคณธรรม การอยรวมกนดวยรกสามคค กจกรรมท ๕ “ชมชนรมใจ” มจตใจโอบออมอาร ถอยทถอยอาศย สนทนาพดคย กจกรรมท ๖ “กนด มสขภาพด” แนวทางการปฏบตตนทเหมาะสม รบประทานโภชนาการทมประโยชนตอรางกาย เพอเกดสภาวะแหงความสมบรณของรางกาย จตใจ และกจกรรมท ๗ “เสรมสรางคณภาพชวต” การสรางแผนการปฏบตของตนเองใหมความสข สกระบวนการดาเนนชตทมคณภาพ ผลการฝกอบรมตามโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมจะนาไปสการมความสข ความสมบรณของรางและจตใจ ดงผลทเกดขนจากการฝกอบรมโปรแกรมครงน

๑) ความตองการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ผลการวเคราะหตามแผนภมท ๔.๑. พบวา

t3.50

t3.55

t3.60

t3.65

t3.70

t3.75

t3.80

ผลวเ

คราะ

หควา

มตอง

การแ

ตละด

าน

สขภาวะองครวม

ผลการวเคราะหความตองการ

ผลการวเคราะห

จ

พทธจตวทย

รองลงมาคอ

ภาวะทางอาร

ตองการทจะพ

๒ภาวะองครวม

จฝกอบรม โปรมนยสาคญทา

ดจตวทยา ทาใดานสขภาวะภาวะทางอาร

t0.00

t0.50

t1.00

t1.50

t2.00

t2.50

t3.00

t3.50

t4.00

t4.50

t5.00

จากแผนภมท

า พบวา ผส

ความตองกา

รมณ ( X=๓.

พฒนาสขภาว

๒) ผลการวเคมสาหรบผสงว

จากแผนภมทรแกรมการพฒางสถตทระดบ

ดงนนหลงจากใหผสงวยมกาะทางปญญา รรมณ

t4.09 t4.

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

กาย

๔.๑ ความต

งวยสวนใหญ

รทจะพฒนาส

๖๗) ความต

วะทางจต( X=

คราะหขอมลเวยตามแนวพท

๔.๒ ผลการฒนาสขภาวะอบ.๐๕

กการฝกอบรมารเปลยนแปล รองลงมาคอ

t4.23.22

สงค

ผลการกอนและหล

ตองการฝกอบ

ญมความตอง

สขภาวะทางส

ตองการทจะพ

=๓.๕๘)

เปรยบเทยบกทธจตวทยา แ

รวเคราะหขอมองครวมสาหร

มโปรแกรมพฒลงสขภาวะใน สขภาวะทาง

t3.3

t4.40

คม อ

รเปรยบเทยลงการฝกอบ

กอนการอบรม

บรมกระบวนก

งการทจะพฒ

สงคม ( X=๓

พฒนาสขภาวะ

กอนและหลงกแผนภมภาพท

มลเปรยบเทยรบผสงวยตาม

ฒนาสขภาวะอนทกดาน ซงดจต สขภาวะท

7

t4t4.09

อารมณ

ยบขอมลบรมโปรแกร

หลงการอบรม

การพฒนาสขภ

ฒนาสขภาวะ

๓.๖๘) ความต

ะทางปญญา (

การฝกอบรมโ ๔.๒.

ยบหลงการฝกแนวพทธจตว

องครวมสาหรานทมการเปลทางสงคม สข

4.18t4.41

จต

รม

ภาวะองครวม

ทางกาย ( X

ตองการทจะพ

( X=๓.๖๔) แ

โปรแกรมการ

กอบรมสงกวาวทยา แตกตา

รบผสงวยตามลยนแปลงมาขภาวะทางกา

t4.20t4.45

ปญญา

๒๐๕

มตามแนว

X=๓.๗๔)

พฒนาสข

และความ

พฒนาสข

ากอนการงกนอยาง

มแนวพทธกทสดคอ ายและสข

๒๐๖

๓) ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบหลงการฝกอบรมกบกลมควบคม โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา แผนภมภาพท ๔.๓

จากแผนภมท ๔.๓ ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบหลงการฝกอบรมกบกลมควบคม โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวา ผทเขารบการฝกอบรมมการพฒนาการเปลยนแปลงสขภาวะองครวมสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕ ทง ๕ ดาน ประกอบดวยดานสขภาวะทางปญญา สขภาวะทางสงคม สขภาวะทางจต สขภาวะทางกาย และสขภาวะทางอารมณ ตามลาดบ

t4.22t4.40

t4.09t4.41 t4.45

t4.04 t4.08

t3.36

t4.03 t3.94

t0.00

t0.50

t1.00

t1.50

t2.00

t2.50

t3.00

t3.50

t4.00

t4.50

t5.00

กาย สงคม อารมณ จต ปญญา

ผลการเปรยบเทยบขอมลหลงการอบรมกบกลมกลมควบคม

หลงการอบรม กลมควบคม

๒๐๗

๔) ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบคาเฉลยโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา กลมการทดลอง ระหวางหลงการฝกอบรมทนทกบหลงฝกอบรม ๒ สปดาห แผนภมภาพท ๔.๔

จากแผนภมท ๔.๔ ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบคาเฉลยโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา กลมการทดลองหลงการฝกอบรมทนทกบหลงฝกอบรม ๒ สปดาห แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕ โดยคมความแตกตางกนไดแก สขภาวะทางสงคม สขภาวะทางกาย สขภาวะทางอารมณ สวนคทไมแตกตางกน คอสขภาวะทางจต และสขภาวะทางปญญา

t4.22

t4.40

t4.09

t4.41t4.45

t4.25

t4.49

t4.20

t4.38t4.43

t3.80

t3.90

t4.00

t4.10

t4.20

t4.30

t4.40

t4.50

t4.60

กาย สงคม อารมณ จต ปญญา

ผลการเปรยบเทยบขอมลหลงการอบรมกบตดตามผลฝกอบรมโปรแกรม

หลงการอบรม ตดตามผล

๒๐๘

๕) ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบคาเฉลยโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา กลมการทดลอง กอนอบรม หลงการอบรมและ ตดตามผล แผนภมภาพท ๔.๕

จากแผนภมท ๔.๕ ผลการวเคราะหขอมลเปรยบเทยบคาเฉลยโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา กลมการทดลอง กอนอบรม หลงการอบรมและ ตดตามผลแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕ โดยคทแตกตางกนไดแก กอนการอบรมและหลงการอบรม หลงการอบรมกบระยะตดตาม แตหลงจากทตดตามผลจะมคะแนนเฉลยดานสขภาวะทางกาย สขภาวะทางสงคม และสขภาวะทางอารมณสงกวาหลงการอบรมทนท อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

ดงนนการอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทาใหผสงวยเกดการเปลยนแปลงตามลาดบทเกดขนจากการไดรบความรจากการฝกอบรมโปรแกรมในครงน

t4.09

t4.23

t3.37

t4.18

t4.20

t4.22

t4.40

t4.09 t4.41

t4.45

t4.25

t4.49

t4.20

t4.38

t4.43

t0.00

t0.50

t1.00

t1.50

t2.00

t2.50

t3.00

t3.50

t4.00

t4.50

t5.00

ก า ย ส ง ค ม อ า ร ม ณ จ ต ป ญญ า

แผนภ ม เปรยบเทยบผลการทดลองหลกสตร

กอนการอบรม

หลงการอบรม

ตดตามผล

๒๐๙

๓.๒ การสนทนากลม (Focus Group)

จากการสนทนากลม (Focus Group) ผทรงคณวฒและผเชยวชาญ ดานพระพทธศาสนา ดานจตวทยา ดานผสงวย และดานชมชน เพอตรวจสอบความเหมาะสมของโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทผวจยพฒนาขนและนาไปใชในการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา จานวน ๑๗ รป/คน ดงมรายชอตอไป

๑. พระราชรตนโสภณ, ดร. เจาอาวาสวดบางนานอก, เจาคณะเขตพระโขนง – บางนา

๒. พระครปลดสมพพฒนธรรมาจารย (นรนดร ศรรตน), ดร.ผชวยเจาอาวาสวดพชยญาตการามวรวหาร กรงเทพมหานคร

๓. ผศ.ดร.เมธาพนธ โพธธรโรจน ดานพระพทธศาสนา อาจารยประจาคณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงราชวทยาลย

๔. ผศ.ดร.กมลาศ ภวชนาธพงศ อาจารยประจาหลกสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงราชวทยาลย

๕. รศ.ดร.เมธาว อดมธรรมานภาพ นกจตวทยา กรรมการ และผทรงคณวฒ สาขาพทธจตวทยา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงราชวทยาลย

๖. ผศ.ดร.วชชดา ฐตโชตรตนา นกจตวทยา อาจารยประจาสาขาพทธจตวทยา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงราชวทยาลย

๗. ดร.ขนทอง วฒนะประดษฐ ผเชยวชาญดานการวจยและวชาการ อาจารยประจาหลกสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงราชวทยาลย

๘. นายวชย สงขแกว ประธานชมรมผสงอายโรงพยาบาลสรนธร

๙. ผอ.อรามรตน รตนโยธน ประธานชมรมผสงอายวดปากบอ

๑๐. นางชนฏษมาส จตชยประธานสภาวฒนธรรมเขตพระโขนง

๑๑. ผอ.ศนยสาธารณสข ศนย ๓๔ (โพธศร)

๑๒. นางทศน ลอกลาง ประธานชมรมผสงอายวดวชรธรรมสาธต

๑๓. อาจารยสรณา อนสรณทรางกร ผเชยวชาญชมชมและงานวชาการ อาจารยประจาหลกสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มรภ.ธนบร

๑๔. นางสาวพกล เปลองทกข หวหนาฝายพฒนาชมชนและสวสดการสงคม สานกงานเขตบางนา

๑๕. นางพณ นพกลสถตย หวหนาฝายพฒนาชมชนและสวสดการสงคม สานกงานเขตพระโขนง

๒๑๐

ความคดเหนและขอเสนอแนะของผทรงคณวฒและผเชยวชาญ ตอโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา มดงน

“กจกรรมยงไมชดเจนในการดาเนนการวจย ชอวจยยงไมตรงประเดนในกจกรรม ปญหากบวตถประสงคยงไมมความสมพนธกนเทาใดนก ยงไมชดเจน”๑๐

“ชอวจยตองชด โฟกสพระเอกของเรอง เครองมอทใชคออะไรในงานวจยถาใชสถตสขภาวะทางอารมณคออะไร ในนยามตองชด แผนกจกรรมของโปรแกรมตองชดเจน เชอมกบทฤษฎอยางไร ทศนคตใหคนมกลยาณมตรทด เนอหาตองสอดคลองกบชอวจย”๑๑

“งานวจยหลกสตรทวจยในการใชกจกรรมทเปนการบรณาการกบการพฒนาสขภาวะทางอารมณสาหรบผสงวย กจกรรมมความเหมะสมกบผสงวยโดยแทตามยทธศาสตรผสงวยดานการศกษา”๑๒

“ผสงอายเรมมอาการออนแรง แรงนอยไมคอยออกสงคมสกเทาไหร อารมณแปรปรวน จตใจฟงซาน ถาไดเขาสงคมอาจจะทาใหไดใชปญญา ความคด พบประผคนกจะทาใหมอะไรคดมากขน และไมกงวลอะไร”๑๓

“มอย ๒ ประเดนในกจกรรมท ๑ หลกธรรมสปปายะ มความเหมาะสมเพอจดใหผสงวยไดเตรยมความพรอม การเปลยนแปลงทางดานรางกาย ทางดานสงคม จะทาใหเกดความเขาใจมากขน มปญญาเกดขน ทางดานจตใจและอารมณกจะผอนคลาย ซงจะตองเรมตนวามกระบวนการเกดทใกล จตวทยาเกยวกบจตใจ มองตวเองเปนหลกวามการเปลยนแปลงดานไหนบาง เพราะถาเขารตวเองกอาจจะทาใหเขาพฒนาและเปลยนแปลงดานของตวเองไดดขน๑๔

“ไดนาหลกธรรมมาเปนเสนทางผานกระบวนการเรยนรคอหลกไตรสกขา เมอนามาประยกตใชกบผสงวยกจะทาใหมความมนใจ มคณคา ทาใหการใชหลกในการเรยนรมความเหมาะสม กจกรรมทเกดขนสาหรบผสงวยถาไดสวดมนต รองเพลง ปฏบตธรรม อยเปนกลม กจะทาใหเขามความสข มศล มปญญาไดเปดโลกใหม”๑๕

                                                            ๑๐สมภาษณ ผศ.ดร.เมธาพนธ โพธธรโรจน ๑๑สมภาษณ ดร.ขนทอง วฒนะประดษฐ ๑๒สมภาษณ นางสาวพกล เปลองทกข ๑๓สมภาษณ ผอ.อรามรตน รตนโยธน ๑๔สมภาษณ ผศ.ดร.วชชดา ฐตโชตรตนา ๑๕สมภาษณ พระราชรตนโสภณ, ดร.

๒๑๑

“กจกรรมสงเสรมใหผสงมสขภาวะทางรางกายทแขงแรง มกลยาณมตร มสขภาพทด มสงคมทด สงเสรมใหมจตใจทดตอการดาเนนชวต ไดพบปะพดคยกน ไดทากจกรรมรวมกนไหวพระสวดมนต ไดจดกลมทากจกรรมใหทกคนมความสข เพมเตมใหความรจากประสบการณไดเตมศกยภาพ ซงการมสขภาพทด สงคมทด มกลยาณมตรทด กอาจจะทาใหเขาสบายกายและจตใจ แนะนาใหทากจกรรมเยอะๆ เพอใหสขภาวะจตสบาย อยางนอยการออกสงคมกไมทาใหเราตดเตยง กไมทาใหเขาคดมากหรอลดความเครยดลงได”๑๖

“ประสบการณในการเขาถงชมชนจะผานกระบวนการของราชการทดาเนนการอย บทบาทหนาทในการพฒนาผสงวย ในเขตพระโนขงไดมการสรางเครอขายจากชมรม กลมในการทางาน และวดไดใหการสนบสนนกจกรรมในเครอขายชวยเหลอไดในการมอบใหผสงอาย ผขาดแคลน ผพการ เปนตน ในเขตนใหทกคนในชมชนมหนาทในการชวยเหลอหนวยงานราชการ กลาวคอจตอาสาในการเขามาชวยเหลอกจกรรมตางๆของชมชน” ๑๗

“การใชหลกแนวคดทฤษฏเกยวกบกจกรรมใหมความชดเจน วธการดาเนนการใหชดเจน ใชเกณฑการวด การสงเกตการณ ใชรปแบบการเขยน เชน ๑ กจกรรม ๑ แนวคด ใชกระบวนการใหชดเจนวาผสงวยไดอะไร พฒนาอยางไร วดอยางไรบาง”๑๘

“ทกคนยอมรบกจกรรมในการเขารบอบรม รวมดวยชวยกน ชมรมผสงอายเปนเหมอน บวร ทเปนทงบาน วด และโรงเรยนทสามารถปรบใหเขาหากนโดยทกๆวย และไดชวยเหลอกนภายในชมรม และทาใหผสงอายมสสนในกจกรรมตางๆทไดจดขน”๑๙

“กจกรรมนจะใชหลกธรรมเยอะไป ในการนาไปปฏบตนนจะยากมากกบเวลา ๒ ชวโมง ในหลกสปปายะ ๗ นนควรนามาใชในการวจยเพอพฒนาดานอารมณ และจตใจ อธบายหลกธรรมใหเหมาะสมกบผสงวยไดถกตอง ใหเนนหลกธรรมทชดเจนในการพฒนาสขภาวะทางอารมณ”

“เหนดวยกบการกจกรรมท ๕ ในการพฒนาสขภาวะทางจตใจและสขภาวะทางสงคม ในการบรหารจดการเรยนร อยากใหเปน LIFE โมเดล จะเปนแผนการเรยนรทมประสทธภาพ L คอ ผนาในชมชน I คอ ใหความสาคญกบผสงวย F คอ ผตาม ผดาเนนการ ใหความสขทางจตใจ E คอ สภาพแวดลอม สงแวดลอม พฒนาใหเกดขนมาในชมชนได ใชหลกสปปายะเปนตวตง ใช LIFE โมเดล นาพาไปทสขภาวะทางจตใจ นาไปทสขภาวะทางสงคม”๒๐

                                                            ๑๖สมภาษณ นางชนฏษมาส จตชย ๑๗สมภาษณ นางพณ นพกลสถตย ๑๘สมภาษณ ผศ.ดร.กมลาศ ภวชนาธพงศ ๑๙สมภาษณ คณทศน ลอกลาง ๒๐สมภาษณ อาจารยสรณา อนสรณทรางกล

๒๑๒

“บทบาทหนาทสงเสรมและปองกน สงคมผสงวย ทอยอาศยทเปลยนไป ในการใหความชวยเหลอคอยขางยาก แตกมอาสาสมคร มเครอขายใหความรเกยวกบการดแลสขภาพ ลงพนทสารวจปญหาชวยเหลอซงกนและกน กลมผสงวยทไดมาอบรมนน จะเปนผสงวยทมความพรอมอยแลว สวนในเรองกจกรรมนนเปนการสงเสรมใหผสงวยนนไดแลกเปลยนเรยนรเพมเตมมากยงขน”

“ใหความสาคญกบผสงอายมากขน และสภาพแวดลอมขบเคลอนในทฤษฎนนๆ ผสงอายตนแบบ ทมสขภาพทดขน จะตองมปจจยทงภายใน ภายนอก และผนาตองมบทบาทในการพฒนาในดานดงกลาวใหกบผสงอาย โดยผสงอายจะมการดแลใน ๕ อ. (อาการ,อากาศ,อารมณ,ออกกาลงกาย,อจจาระ) ฉะนนผนาจะตองแนะนา ใหความคดเหนในวยนใหมากขนเพอลดการเกดโรค และเปนผปวยตดเตยงในอนาคต และเสรมสรางคณภาพชวตใหดกบผสงอาย สขภาพและอนามยสามารถบรณาการในผสงอายได”

ผลการวเคราะหความคดเหนและขอเสนอแนะของผทรงคณวฒ ผเชยวชาญตอโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวา ควรเพมใหเหนความเขอมโยงแตละกจกรรมกบชอเรองวจย นยามตองชด แผนกจกรรมของโปรแกรมตองชดเจน เชอมกบทฤษฎอยางไร ทศนคตใหคนมกลยาณมตรทด เนอหาตองสอดคลองกบชอวจย ขนตอนการสรปผลการวจย วธการนากจกรรม ระยะเวลาทเหมาะสมของกจกรรม เพอความสมบรณและชดเจนของงานวจย นอกจากนคณะผทรงวฒมความเหนดวยกบหลกธรรมและกจกรรมในการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย รวมทงใหคาแนะนาในการจดวธการของการวจย ผลรบทได และหลกธรรมทเกยวของเพม

๓.๓ สรปสงทไดรบจากการพฒนาโปรแกรม

จากการศกษาวจยครงน สรปสงทไดรบจากการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา จงไดสรปเปนภาพรวมแตละดานดงน

๑. สขภาวะทางกาย เปนการจดหลกสตรฝกอบรมเพอมงเนนใหผเขารบการฝกอบรมไดตระหนกถงดานสขภาพของรางกาย ดายรกษาความสะอาดของรางกาย ใหมความสมบรณแบบเกดการยอมรบตนเองมากยงขน ใหมสขภาพกายทดตอการดาเนนชวต และการพกผอนทพยงพอตอสขภาพของผสงวยเพอใหสอดคลองกบวตถประสงคของสขภาวะทางกายคอ รางกายแขงแรง อยในสถานทสะดวกสบายกาย สบายใจ มความพอใจกบสขภาพ มความสขกบการใชชวต มอาหารทเหมาะสม รบประทานอาหารใหตรงเวลา และการใชชวตประจาวนใหมความสข ผสงวยทมความพรอมทางดานรางกายกจะสามารถทาอะไรไดหลายอยางในการดาเนนชวต ดงนนสขภาวะทสาคญของบคคลเปนเรองทตองปฏบตดวยตนเอง ตงแตวยหนมสาว จนถงสงวย จะมแนวทางในการดาเนนชวตไดดวยตนเอง เชน การไมดมสรา ไมสบบหร ไมนอนดกมาก ไมเครยดกบการงาน เพราะวาจะ

๒๑๓

สงผลในทางทไมดตอสขภาพได ฉะนนการทผสงวยไดดแลตนเองไดอยางเตมศกยภาพของตนเองใชไดอยางเตมท ในสวนทผสงวยจะตองเอาใจใสตนเองเพมขน คอ การรบประทานอาหารใหเหมาะสมกบสมดลรางกาย ออกกาลงกายสมาเสมอ การดแลสขภาพตามทแพทยไดแนะนา ทงนการพฒนาดานรางกายแลวจะสงผลตอการบรหารสขภาวะในดานอนๆเพราะวาดานรางกายจะมความเสอมไปเปนธรรมดา จะตองขยนดแลตนเองใหมากทสด

๒. สขภาวะทางสงคม ในการทากจกรรมของผสงวยนนจะตองตระหนกรไดจากประสบการณการทางานทผาน ใหทานรสกตนเองวามคณคาตอสงคม สามารถใหคาปรกษากบมตรสหายได เฉพาะฉะนนเมอเรมเขาสวยสงอายนนสงแวดลอม การศกษา ครอบครว และชมชนมสวนสาคญในการทากจกรรมของผสงวย เชน มการแบงปนความรสกดอยเสมอ ๆ ชวยเหลอบคคลทลาบาก รวมกจกรรมกบชมชน มจตอาสา เสยสละ เนองจากการทาสรางใหเกดชมชมรวมใจ กอใหเกดปจจยทมความตองการทจะพฒนาคณภาพชวตจะตองอาศยกจกรรมทสรางเครอขายในการทางานไดอยางยงยน จงมอบเหนเปนรปธรรมยงขน สขทเกดจากการเขารวมกบผอนได มการพบปะพดคยกบเพอนๆได ชวยเหลอกจกรรมชมชม สงคมได เกดความรบผดชอบทตอสงคม จะเปนแนวทางในการแบงปนความรทไดสะสมมาถายทอดใหกบบคคลทสนใจ ตอดจนถงนกเรยนทสนใจ ทงนการพฒนาสขภาวะทางสงคมยงเปนประโยชนตอสงคมเปนอยางมาก เนองจากการทไดสรางชมรมใหความรในดานตางๆตามทจตอาสามความร ถายทอดใหกบบคคลทสนใจไดนาไปตอยอด สรางรายไดใหกบครอบครวและตนเอง เชน การสอนทาขนม การทาเยบผา การสอนราไทย การสอนดนตร การสอนทาอาหารเปนตน สงเหลานจะเปนแรงผลกดนใหผสงวยไดทากจกรรมรวมกบผอน ไดกลาทจะแบงปนสงด ๆ ทตนเองมอยใหกบสงคม การทเราเหนคณคาผสงวย เขากจะเหนคณคาในตวเอง เกดการยอมรบตนเอง ชวยเหลอเพอนมนษยดวยหลกทวาสงคมอยไดถาคนเรามความเกอกลซงกนและกน คนในชมชน สงคมกจะมความสข เพราะวาทกคนเปนผให และความเปนกฎระเบยบการจดการของการอยรวมในสงคม

๓. สขภาวะทางอารมณ เมอมอารมณโกรธทารสกเจบปวดทางใจทกครงและเมอมคนใชคาไมสภาพสามารถระงบอารมณได รสกไมดเมอมอาการสนหวง มความเพยงพอใจกบการดาเนนชวต ทาใหเปนบคคลทมจตใจทสมบรณ ใชหลกเมตตาธรรมเขามาเปนสวนในการเสรมสรางใหอารมณไดพบแตความสข ไมตองคดมาก คดในแงบวกไมโกรธ ใหตงสต มสมาธแลวทบทวนปญหาทเกดขนดวยเหตผลนามาแกไขปญหาตามขนตอน จะเปนแนวทางทสงเสรมใหผสงวยไดนาไปใชในชวตประจาวน เนองจากการเปลยนแปลงในดานอารมณนน จะมความสมพนธกบดานรางกาย ดานจตใจ ดานสงคมและดานปญญา เปนอยางมาก เนองจากความเสอมของวยวะตาง ๆ ของรางกาย การสญเสยบคคลใกลชด การสรางครอบครวใหมของบคคลในคอบครว การหยดทางานททาอยเปนประจา สงเหลานจะเปนการสงผลตอการพฒนาสขภาวะทางอารมณ และทางจตใจ ดงนนสภาวะทางอารมณของบคคล

๒๑๔

นน เปนเรองทตองไดรบการฝกอบรม เชน ผานกระบวนการบงเพราะจากวฒนธรรม ผานการศกษาธรรมะ การฟงธรรม การสนทนาธรรม การไดพดคยกบเพอน การไดเลาเรองประสบการณทผานมาทาใหเกดการพอใจในการดาเนนชวตใหมจตใจทสมบรณ ดงทการแสดงออกทางอารมณของผสงวยนน เปนกลไกทเกยวกบความตองการทางดานจตใจ การแสดงออกทางอารมณเปนอยาง กลาวคอ อารมณด เปนบคคลทไดรบการยกยองรบถอ เปนทยอมรบในสงคม รจกสรางวถการดาเนนชวตของตนเองตามความพอใจ ทกวนนผสงวยไดมงเนนในเรองความสงบสขในชวต มงสรางความด เขาวดถอศล อารมณไมด เปนอารมณทเกดจากความกลวและกงวลใจ เวลาโกรธ ซมเศรา หวาดระแวง จะตองควบคมอารมณ ใชสต พจารณาความโกรธ ไมเครยด ใหอภย ดงนนความสขทเกดขนจากการระงบอารมณไดขนกบตนเองจะทาใหชวตมความสขมากยงขน

๔. สขภาวะทางจตใจ มความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต มสต สมาธ ในการทาหนาทททกครง มความเมตตาตอลกหลาน มความสขในการไปใชในการดาเนนชวต และการดแลสขภาพในการดาเนนชวตประจาวน เนองจากกาย จต อารมณ มความเชอมโยงกนเปนแนวทางในการสรางความสขทเกดขน จะเปนการพฒนาทางดานอารมณและจตใจของผสงวย ไดมการแสดงออกตามลกษณะบคลกภาพของผนนซงมการสะสมประสบการณตางๆมาแลวแสดงตลอดชวต การทผสงวยไดรบตอสภาพการเปลยนแปลงทางรางกายทมการเสอมถอย บทบาททางสงคมทเปลยนแปลงไปจะชวยใหผสงวยมจตใจทมนคง และการทแสดงออกทางอารมณไดอยางเหมาะสม การทผสงวยไดแสดงความรสกทเกดขน การทเรายดตดแตเรองเดมๆจะทาใหชวตเรานนมอปสรรคทางความคด ความรสกตลอดเวลา แตการทไดเราไดแสดงออกทางจตใจนน ไดเลาเรอง ไดแชรประสบการณ ไดทากจกรรม ไดสวดมนต ไหวพระ เจรญจตภาวนา จะทาใหชวตเรามความสขมากยงขนพฒนาจต คอ พฒนาจตใจใหมคณสมบตดงามพรงพรอม ซงอาจแบงออกเปน ๓ ดานดงนคอ ๑.คณภาพจต คอ ใหมคณธรรมตางๆ ทเสรมสรางจตใจใหดงาม เปนผมจตใจสง ละเอยดออน เชน มเมตตา มความรกความเปนมตร มกรณา อยากชวยเหลอปลดเปลองความทกขของผอน มจาคะ คอมนาใจเผอแผ มคารวะ มความกตญญรวมทงมงพฒนาบคคลใหมจตทมคณภาพ ๒.สมรรถภาพจต คอ ใหเปนจตทมความสามารถ เชน มสต มวรยะ คอ ความเพยร มขนต คอความอดทน มสมาธ คอ จตตงมนแนวแน มสจจะ คอความจรงจง มอธษฐาน คอ ความเดดเดยวแนวแนตอจดมงหมาย เปนจตใจทพรอมและเหมาะทจะใชงานโดยเฉพาะงานทางปญญา คอการคดพจารณาใหเหนความจรงแจมแจงชดเจน รวมทงการสรางเกราะปองกนโดยอาศยหลกธรรม ๓.สขภาพจต คอ ใหเปนจตทมสขภาพด มความสขสดชน ราเรงเบกบาน ปลอดโปรง สงบ ผองใส พรอมทจะยมแยมได ปตปราโมทย ไมเครยด ไมกระวนกระวายใจ ไมคบของใจ ไมขนมวเศราหมอง ไมหดหโศกเศรา รวมทงการสรางใหมสขภาพจตทดได เปนตน

๕. สขภาวะทางปญญา ทานเชอวาทกอยางมเหตผลในการบรองปญหาทเกดขน ซงทานสามารถใชหลกแนวความคดทเกดจากปญหาใชหลกการและเหตผล พจารณาไตรตรองความคดเหนท

๒๑๕

เกดขนเปนขนตอน มความรอบคอบ ดาเนนชวตแบบพอเพยง และมความเขาใจกบวยทกาลงดาเนนชวตอย การทเราพฒนาปญญา คอพฒนาความรความเขาใจของตนเอง ใหเกดความรแจงเหนจรง และใชความรแกปญหา ทาใหเกดสขได เรมแตร เขาใจศลปวทยา เรยนรถกตองตามเปนจรง ไมบดเบอนหรอเอนเอยงดวยอคต )ความลาเอยง) คดวนจฉยใชปญญาโดยบรสทธใจ รเขาใจโลกและชวตตามเปนจรง รจกแกไขปญหาและทาการใหสาเรจตามแนวทางของเหตปจจย ตลอดจนรเทาทนธรรมดาของสงขาร ถงขนททาใหมจตใจเปนอสระหลดพนจากกเลสและความทกขโดยสนเชง

สรปจากการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาเกดขนนน สงคมทมความสขจะเกดขนบนพนฐานในวถการดาเนนชวตของคนในชมชน สงคม ซงเรมจาการสงคมครอบครวเปนสงคมแรกทมการปลกฝงใหมคณภาพชวตทดยงขน สามารถทจะมทกษะในการดาเนนชวตไดอยางมนคง ซงบคคลทมสวนในการพฒนาคณภาพชวตทดงามเหลาน ถอไดวาเปนบคคลทจะตองมความพรอมในทกดาน มคณคาแกตนเองและสงคม การพฒนาสขภาวะทางกาย รกษาความสะอาดของรางกาย อยในสถานทสะดวกสบายกาย สบายใจ มความสามารถในการตดสนใจสงตาง ๆดวยตนเองได เลอกสงทเหมาะสมกบตนเอง และสามารถใชโอกาสรอบตวไดอยางมประสทธภาพ พรอมทงมความสมพนธทดตอบคคลรอบขาง ไดสนทนา ไดพดคย รสกถงเรองราวของชวตทผานมาในอดต กอใหเกดการยอมรบตนเองได และมทศนคตทดตอตนเอง เพอใหการพฒนาสขภาวะทางสงคม ใหทานรสกตนเองวามคณคาตอสงคม สามารถใหคาปรกษากบมตรสหายได มการแบงปนความรสกดอยเสมอ ๆ วา การเหนคณคาในตนเองเปนสวนหนงของการประเมนตนเองระหวางตวตนตามความเปนจรงและตวตนตามอดมมงคล การมองเหนคณคาในตนเองและฝกตนใหเปนคนมประโยชน จะเปนบคคลทมจตเมตตาเสยสละเพอสวนรวม บรจาคสงของ การใหทาน และเปนทปรกษากบมตรไดเปนอยางด การพฒนาสขภาวะทางอารมณ เพอไดมโอกาสไดแลกเปลยนเรยนรระหวางผเขารบการฝกอบรม ไดพดคย ไดเลาเรองถงความประทบใจในการทางานในอดตทผาน เกดการยอมรบตนเอง เมอแกไขปญหาทเกดขนแลวอะไรทเกดขนนนเราจะตองยอมรบสงทเกดขนใหได ใหมเรามสต มสมาธ กจะเกดปญญา การพฒนาอารมณ เรองของการพฒนาจตใจใหสงบ สะอาด และสวาง ทงนการพฒนาสขภาวะทางจตใจ หมายถง มความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต มสต สมาธ ในการทาหนาทททกครงมพฒนาการปรบตวทงดานรางกายและจตใจ กจะทาใหตนเองนนไดอยางมความสข ซงการวางตวเปนกลยาณมตรตอลกหลาน กอใหเกดสขภาวะทางปญญา ทกอยางมเหตผลในการบรองปญหาทเกดขน ใชหลกการและเหตผล และเกดความภมใจตนเอง ใหเขาเขยนขนมาเปนกจกรรม เปนกจกรรมทใหเขากลาทแสดงออก จดกลมทมความสนใจเหมอนกน เชน กลมสวดมนต กลมเลาเรอง กลมเจรญสมาธ ใหดงเนอหาธรรมะมาเขารวมกจกรรม

ดงนนการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยนนผานกระบวนการทางหลกธรรม แนวคด งานวจย และทฤษฏตาง ๆ กอใหเกดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพในการแสดง

๒๑๖

ความรสกทดตอตนเอง ครอบครว ชมชน สงคม โครงสรางโมเดลของทฤษฏเกยวกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนาใหมความสอดคลองกบหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ และปญญา

ปญญา

การพฒนาสขภาวะ องครวมตามหลกสปปายะ ๗

โครงสรางโมเดลตามทฤษฏเกยวกบหลกสปปายะ ๗ ซงนามาพฒนาในดานสขภาวะองครวมผสงอายตามหลกไตรสกขา ศล สมาธ ปญญา พบวา จดเรมตนการพฒนาสขภาวะองครวมจะตองเรมจากการมสถานทเหมาะสมแกการบาเพญธรรม และสถานทนนจะเปนสถานทสะดวกงายตอการตดตอสอสาร มถนนหนทางสามารถผอนคลายอรยาบถ และการไดฟงธรรมจากครบาอาจารย ไดสนทนาธรรมตางๆ เรยกวาศล ขนทสองการพฒนาสขภาวะองครวม คอ ปคคลสปปายะ บคคลทอยรวมกนในการปฏบตธรรม จะเปนบคคลทมความตงมนในศลธรรม มความสนโดษ มกนอย และนาไปสหนทางทด พรอมกนนนจะตองมอาหารทเปนพละกาลงในการเจรญสต สมาธในการปฏบตธรรม เรยกวา สมาธ และขนทสามการพฒนาสขภาวะองครวม คอ มอากาศทสะอาดบรสทธมความเปนธรรมชาต ทเหมาะสมกบการปฏบตธรรม และไดเกดปญญาในการบรหารกจกรรมดานอรยาบถทง ๔ คอ ยน เดน นง นอน ทาใหจตใจสงบสามารถพบกบความสขทแทจรงอยางสมบรณ เรยกวาปญญา

อาวาสสปปายะ สถานทเหมาะสมเกยวกบการปฏบตธรรม

โครจรสปปายะ สถานทมทางเดนสะดวก

อรยาปถสปปายะ การดาเนนชวต

อตสปปายะ อากาศทสบาย

โภชนสปปายะ อาหารทบรโภค

ปคคลสปปายะ บคคลทอยรวมกน

ภสสสปปายะ การสนทนาธรรม การฟงธรรม

สมาธ 

ศล 

๒๑๗

๔.๔ องคความรทไดจากการพฒนา

๔.๔.๑ องคความรทไดจากการพฒนา

ผลการศกษาโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ผวจยไดองคความรทไดจากการพฒนาโปรแกรมในครงน สขภาวะองครวมสาหรบผสงวยนน คอความมสมพนธภาพทมความเกยวเนองของชวตทงหมด เรมจากตนจากการพฒนากาย ใหมความสขกบการใชชวต มการดแลรางกายตนเอง มความสามารถในการตดสนใจสงตางๆดวยตนเองได ทาใหผสงวยมความสขและมสขภาพรางกายทแขงแรง ไมมโรคภย ซงจะทาใหผสวยรสกวาตนเองมคณคาตอสงคม มเมตตาเสยสละเพอสวนรวม ชวยเหลอสงคม เปนทปรกษาเปนมตรภาพในการใหคาปรกษาเปนอยางด ทาใหผสงวยไดมโอกาสในการทาความด เพมพนบญกศล และไดผอนคลายจากอาการความเครยด ความเหงา ความรสกทไมด การทไดแสดงออกทางการเลาเรองประสบการณทผานมา เกดการยอมรบตนเอง ทาใหไดมงเนนในเรองความสงบสขในชวต มงสรางความด เขาวดถอศล เกดความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต มสต สมาธ ในการทาหนาทททกครง มความเมตตาตอลกหลาน เปนกลยาณมตรตอบคคลในครอบครว รอบขาง พฒนาความรความเขาใจของตนเอง ใหเกดความรแจงเหนจรง และใชความรแกปญหา ทาใหเกดสขได จากขอมลทไดศกษามาเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยในหลกสตรโปรแกรมทไดสรางขน ซงในการดาเนนการวจยมความสอดคลองกบประเดนในการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยครบทง ๕ ดาน ดานสขภาวะกาย ดานสขภาวะทางสงคม ดานสขภาวะทางอารมณ ดานสขภาวะทางจต และดานสขภาวะทางปญญา มการพฒนาทดขน ทาใหหลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยมประสทธภาพตอการพฒนาสขภาวะผสงวย ในยคปจจบน ซงผวจยไดสรปเปนแผนภาพ และสรางโมเดล ในการวจยครงน

๒๑๘

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

สขภาวะทางกาย คอ ใหมความสขกบการใชชวต มการดแลรางกายตนเอง มความสามารถในการตดสนใจสงตางๆดวยตนเองได ทาใหผสงวยมความสข มสขภาพรางกายทแขงแรง และมสภาพแวดลอมทด

สขภาวะทางสงคม คอ รสกวาตนเองมคณคาตอสงคม มเมตตาเสยสละเพอสวนรวม ชวยเหลอสงคม เปนทปรกษาเปนมตรภาพในการใหคาปรกษาเปนอยางด

สขภาวะทางอารมณ คอ สามารถควบคมอารมณของตนเอง สามารถสงบนงไดแมในขณะทมอารมณหงดหงด มคนใชคาไมสภาพทานสามารถระงบอารมณได วธการปรบอารมณใหเบาลงไดเมอทกขใจ

สขภาวะทางจต คอ ผานการเลาเรองประสบการณทผานมา เกดการยอมรบตนเอง ทาใหไดมงเนนในเรองความสงบสขในชวต มงสรางความด เขาวดถอศล เกดความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต

สขภาวะทางปญญา คอ ความรความเขาใจของตนเอง ใหเกดความรแจงเหนจรง และใชความรแกปญหา ทาใหเกดสขได

ปจจยทเออตอการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

พฤตกรรม,สงคม สมาธ อารมณ จตใจ ปญญา ความรทเกดขน

จตวทยาเชงกลม

สขภาพด สงคมด อารมณด จตใจด ปญญาด

สขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

สขภาวะทางปญญา เขาใจตนเองและผอน

สขภาวะทางกาย

มความสขกบการใชชวต

สขภาวะทางจต

มความสงบ

สขภาวะทางอารมณ

ควบคมอารมณได

สขภาวะทางสงคม

มคณคาตอสงคม

๒๑๙

อธบายผงภาพการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ผลทเกดขนจากการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ดงน

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยนน เปนแนวทางในการพฒนาสขภาวะใหมความสมบรณยงขน โดยเรมจากความสมบรณทางดานรางกาย ใหมความสขกบการใชชวต มการดแลรางกายตนเอง มความสามารถในการตดสนใจสงตางๆดวยตนเองได ทาใหผสงวยมความสข มสขภาพรางกายทแขงแรง และมสภาพแวดลอมทด ทาใหรสกวาการใชชวตของเรานนยงมคณคาตอสงคม มเมตตาเสยสละเพอสวนรวม ชวยเหลอสงคม เปนทปรกษาเปนมตรภาพในการใหคาปรกษาเปนอยางดและสามารถควบคมอารมณของตนเอง สามารถสงบนงไดแมในขณะทมอารมณหงดหงด มคนใชคาไมสภาพทานสามารถระงบอารมณได วธการปรบอารมณใหเบาลงไดเมอทกขใจ ทงนเพราะสภาพจตใจมความสงบ ใจเยนลง เพราะวาไดรบการพฒนาผานการเลาเรองประสบการณทผานมา เกดการยอมรบตนเอง ทาใหไดมงเนนในเรองความสงบสขในชวต มงสรางความด เขาวดถอศล เกดความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต มความมงคงปลอดภยในชวต และความรความเขาใจของตนเอง ใหเกดความรแจงเหนจรง และใชความรแกปญหา ทาใหเกดสขได

ปจจยทเออตอการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

กระบวนการเรยนรทสงผลตอการพฒนาสขภาวะองครวมของแตละบคคลในการเปลยน แปลงดานตาง ๆ ในการตวบคคล ซงจากการสงเกตการณพฒนาของผสงวยนนจะตองเรมจากตวพฤตกรรมของมนษยจะมลกษณะทเดนชดทาใหผสงวยนนไดใชแนวทางการพฒนาเหมอน ๆ กนจงทาใหเกดกระบวนการเรยนรทางสงคม เพอทาใหชวตมความสข รวมเยนเปน ประกอบการชกชวนเพอน บอกตอการทาความดงาม การชวยเหลอสงคม แบงปนสงของ ใหกาลงใจ นงสมาธ สวดมนตไหวพระ ฟงธรรม และการสนทนาพดคยเพอใหไดพบกบความสขทางใจ ทาใหอารมณมด ระงบอารมณของตนเองไดเปนอยางด กจะทาใหเกดองคความรในการบเรองราวเขามาในชวตทาใหชวตมแผนการใชชวตใหมความสข เปนตน ซงการบรณาหลกพระพทธศาสนากบหลกทางจตวทยานนทาใหเกดความสมพนธทดการการดแลสขภาพ รบประทานทมประโยชน มสงแวดลอมทเออตอการดาเนนชวต มสงคมทดงาม บคคลทใหกาลงใจเรมจากครอบครว ชมชน สงคม

สขภาวะองครวมทเกดขนของผสงวย

กระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เปนการบรณาการหลกสปปายะ ๗ คอ มสงแวดลอมทด มสขภาพรางการแขงแรง มทอยอาศยทปลอดภย มงคง การเดนทางสะดวกสบาย โภชนาการทมประโยชนตอรางกาย มเพอนสหธรรมกคอยชวยเหลอซงกนและ มการพดคยกน สนทนากนทมความเออตอการดาเนนชวตใหมความสข ซงเขากบหลก ความเปนตว

๒๒๐

ของตนเอง กลาทจะตดสนใจเลอกทสงเหมาะสมกบตนเอง มการจดสภาพแวดลอมโดยรอบใหมประสทธภาพ ตระหนกรถงศกยภาพของตนอยเสมอ มความสมพนธภาพกบบคคลอน มเปาหมายและมความพงพอใจ มองโลกในแงด กอนใหเกดโมเดลในการพฒนาสขภาวะทางผสงวยตอไป

๔.๔.๒ สงทไดรบจากการฝกอบรมครงน

จากการศกษาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยเพอใหเกดความสขทแทจรงในการดาเนนชวตในปจจบนใหเขาเหลานนไดมองเหนคณคาทแทจรงของตนเอง โดยการใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาประยกตกบหลกจตวทยาทางตะวนตก เพอมงเนนใหมการปลกฝงความสขทางกาย ทางใจ ผานกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม เพราะเชอวาการทผสงวยไดพฒนาในสขภาวะทสมบรณแบบ จะทาใหผสงวยนนมประสทธภาพในการดาเนนชวต โครงการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยจงเกดขน เพอเปนแนวทางในการพฒนาผสงวย กอใหเกดการเปลยนแปลงตวเองในแตละดานใหมพลงทจะสรางสรรคสงดๆสสงคม ซงความรทไดรบจากการฝกอบรมในครงน สามารถนาความรไปใชในการดาเนนชวตประจาวนใหมความสขตอไปได ประกอบดวยกระบวนการศกษา ๕ ขนตอน ดงน

๑. เกดจากการกระบวนการศกษาหลกธรรมสปปายะ กบหลกจตวทยาสขภาวะทางจตของ Ryff และ Keyes เปนการบรณาการหลกธรรมกบหลกจตวทยาเขาดวยกนเกดองคความรใหมใน Suwit Model

๒. เกดจากการสมภาษณผเชยวชาญ ผสงวยทเขารบการฝกอบรมเกดพฒนาการเคลอนไหวเกยวกบผสงวย เกดการพฒนาศกยภาพผสงอายใหมความสมดลระหวางชวตกบความเปนอยในสงคมใหมคณคา เพมประสทธภาพการปฏบตงานเพอประโยชนสขสวนรวม และสงผลตอการพฒนาคณภาพชวตใหมประสทธภาพมากยงขน

๓. เกดจากการทดลองเครองมอ เพอใหไดมาซงโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ประกอบดวย ๗ กจกรรม ดงน ๑.รจกคณคาของตนเอง ๒.สขกายสบายจต๓.สขชว ๔.คณธรรมนาชวต ๕.ชมชนรวมใจ ๖.กนด มสขภาพด และ๗.เสรมสรางคณภาพชวต

๔. เกดจากการวเคราะหขอมลทราบใหถงการเปลยนแปลงของผสงวยหลงจาการเขารบการฝกอบรมโปรแกรมครงนกอนใหเกดกระบวนการพฒนาทสมบรณใน ๕ ดานคอดานสขภาวะทางกาย ดานสขภาวะทางสงคม ดานสขภาวะทางอารมณ ดานสขภาวะทางจต และทางสขภาวะทางปญญา

๒๒๑

๕. เกดจากการสนทนากลม คณะผทรงวฒมความเหนดวยกบหลกธรรมและกจกรรมในการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

๖. เกดจาการวเคราะหองคความรทไดรบ การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยนน เปนแนวทางในการพฒนาสขภาวะใหมความสมบรณยงขน โดยเรมจากความสมบรณทางดานรางกาย ใหมความสขกบการใชชวต กอใหเกด Suwit Model 7 S +4 U + 2 W + 2 I + 4 T

๒๒๒

Suwit Model 7 S +4 U + 2 W + 2 I + 4 T

ภาพท ๔.๔.รปแบบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

7 S ๑.smile =ยมแยมแจมใส ๒.Slow life =ใชชวตแบบคอยเปนคอยไป ๓.Strong =สขภาพแขงแรง ๔.Successful =มความพงพอใจในชวตในทกดาน ๕.Self immunity =เตรยมความพรอม ๖.Self-relience = พงพาตนเองได ๗.Sacrifice =มความเสยสละ แบงปน

4 u ๑.unigue = มความสามคคกน ๒.unified = มความมนคง ๓.unbeiveble =ใชชวตอยางกลาหาญ ๔.unity = ความเปนนาหนงใจเดยวกน

4 T ๑.Target = มเปาหมายของชวต ๒.Trainer =ชวยเหลอคนอน ๓.Teacher = แบงปนความรและประสบการณ ๔.Thoughtful = เปนคนรอบคอบ

2 W ๑.well being = มความสงบสขรมเยน ๒.wisdom = ใชชวตดวยปญญา มสต

2 I ๑.intelligent = มความเขาใจในการเปลยนแปลงชวต ๒.interdependence = พงพาอาศยกน

๒๒๓

สงทคนพบจากงานวจย

คนพบ Suwit Model 7 S +4 U + 2 W + 2 I + 4 T ในการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ใหมความสมบรณมายงขน ดงน

สขภาวะทางกาย มความสขกบการใชชวตใหมคณคา ดวยหลก 7 S คนพบจากการวเคราะหแนวคดทฤษฏ งานวจยทเกยวของ การสมภาษณ สงเคราะหโปรแกรมการเรยนร และการสนทนากลมทาใหไดพบกบโมเดลตวทหนงกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผวย ดงน

๑. smile =ยมแยมแจมใส หนาตาเบกบาน เกดจากกจกรรมรจกคณคาของตนเอง กอใหเกดการเปลยนแปลงสาหรบผสงวย ใหมสขภาพทด สขภาพจตทด ตามศล สมาธ ปญญา เพอสรางความพรอมในการฝกอบรมตนเองและตงตนชอบในการดาเนนชวตสาหรบผสงวย

๒. Slow life =ใชชวตแบบคอยเปนคอยไป ทาอะไรกชาลงกวาเดมนดหนง เกดจากกจกรรมคณธรรมนาชวต กอใหเกดการเปลยนแปลงสาหรบผสงวย รวธการปฏบตเพอพฒนาจตใจและมเปาหมายทแทจรงของชวต ใหมสตปญญา อารมณและการดาเนนชวตใหมความสข

๓. Strong = สขภาพแขงแรงสมบรณ เกดจากกจกรรมกนด มสขภาพด กอใหเกดการเปลยนแปลงสาหรบผสงวย หลงจากการอบรมหลกสตรทาใหผสงวยไดมวธการดแลสขภาพกาย สขภาพจตใหมความสมบรณครบถวน ตองเรมจากการรบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย ออกกาลงใหถกวธการทาใหผสงวยมสขภาพทแขงแรงสมบรณ

๔. Successful = มความพงพอใจในชวตในทก ๆ ดาน พบหลงจากการฝกอบรมแลวผสงวยไดนาองคความรไปปฏบตกอใหเกดการเปลยนแปลงตนเองในหลายดาน เกดสภาวะแหความสมบรณของรางกายและจตใจ ทาใหชวตมความสข ความพอใจในการมชวตอย

๕. Self immunity = เตรยมความพรอมสาหรบการเปลยนแปลงทจะเกดขน หลงจากการฝกอบรมในกจกรรมเสรมสรางคณภาพชวตไปแลวทาใหผสงวยเกดการเปลยนแปลง การมเปาหมายในชวต มกระบวนการดาเนนชวตไดอยางชดเจน ซงตรงตามหลกการผสงวยในองคการอนามยโลกวาความสมบรณของรางกาย จตใจเกดจาการเตรยมความพรอมในดานกาย อารมณ สงคมและจตใจ

๖. Self-relience = พงพาตนเองได สามารถชวยเหลอตนเองได ระหวางการฝกอบรมนนผสงวยมจตใจหนกแนน ยดหมนคณธรรม ในการรวมกนทาความด เกดกระบวนการเรยนรทสมบรณแหงการดาเนนชวตทคณคา ไดเรยนรในการดแลพฤตกรรมภายใน และพฤตกรรมภายนอก

๒๒๔

๗. Sacrifice =มความเสยสละ รจกแบงปน ในระหวางการอบรมและหลงจากการฝกอบรมไปแลวผสงวยมการขบเคลอนงานทางดานชมชน สงคมใหยงยน มจตเมตตา โอบออมอาร ถอยทถอยอาศย เสยสละเพอสวนรวม

สขภาวะทางสงคม รสกวาตนเองมคณคาตอสงคม ดวยหลก 4 u คนพบจากการวเคราะหแนวคดทฤษฏ งานวจยทเกยวของ การสมภาษณ สงเคราะหโปรแกรมการเรยนร และการสนทนากลมทาใหไดพบกบโมเดลตวทสองกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผวย

๑. unigue = มความสามคคกน ปองดองกน สมานฉนท เกดจากการไดรวมกจกรรมชมชนรวมใจ ผสงวยกอตงเปนกลมในการทาความด มการสรางชมชนใหมความสข มทพงทางกาย ทางใจ มการสนทนาพดคยกน ใหคาปรกษา เพอใหเขาใจกนและกนอยางจรง

๒. unified = มความมนคงในชวต,อยในสงคมอยางมสต จากการศกษาแนวคดสขภาวะผสงวยบวกกบกจกรรมการฝกอบรม ทาใหผสงวยนนไดรจกคณคาของตนเองในการอยรวมกบสงคมอยางมสต

๓. unbeiveble =ใชชวตอยางกลาหาญ ใชชวตแกรวกลา หลงจากตดตามผสงวยไดเหนการเปลยนแปลงของผสงวยในหลายๆดานโดยเฉพาะดานการใชชวตอยางกลาหาญ เกดการกลาคด กลาทา ตงมนอยในสมาธภาวนา นาไปสสขภาพและชวตทด

๔. unity = ความเปนนาหนงใจเดยวกน มจตใจเออเฟอเผอแผ ผสงวยเกดแนวทางในการสรางชมชนใหเขมแขง มการสนทนาพดคยกอใหเกดความเขาใจชมขนอยางมประสทธภาพ

สขภาวะทางจต มความสงบสข เยนใจ ดวยหลก 2 W คนพบจากการวเคราะหแนวคดทฤษฏ งานวจยทเกยวของ การสมภาษณ สงเคราะหโปรแกรมการเรยนร และการสนทนากลมทาใหไดพบกบโมเดลตวทสามกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผวย

๑. well being = มความสงบสขรมเยน อบอน เบกบาน หลงจากผสงวยผานกระบวนการเรยนรในกจกรรมสขชว ทาใหผสงวยนนเกดการเปลยนแปลงดานพฤตกรรมมการพฒนาและปรบตวเขากบสงแวดลอมไดอยางสมบรณทาใหเกดครอบครวอบรม ชมชนรมเยน สงคมเปนสข

๒. wisdom = ใชชวตดวยปญญา มสต ไมประมาท ผสงวยเกดการเปลยนแปลงดาเนนชวตอยางถกตองเหมาะสม ไมประมาทในการดาเนนชวตของตนเอง

สขภาวะทางปญญา มความเขาใจในชวต ดวยหลก 2 I คนพบจากการวเคราะหแนวคดทฤษฏ งานวจยทเกยวของ การสมภาษณ สงเคราะหโปรแกรมการเรยนร และการสนทนากลมทาใหไดพบกบโมเดลตวทสกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผวย

๒๒๕

๑. intelligent = มความเขาใจในการเปลยนแปลงชวต หลงจากการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมทาใหสขภาพด สขภาพจตแขงแรงแจมใสดวยการออกกาลงกายสมาเสมอและเหมาะสมกบวยผสงวยและทาใหจตใจใหเปนสข

๒. interdependence = พงพาอาศยกน หลงจากการฝกอบรมผสงวยเกดกระบวนการชวยเหลอซงกนและกน เปดใจเลาเรองชวตตนเองทผานมา และไดถายทอดประสบการณทผานมาใหกบผสนใจในเรองทผสงวยมความถนด เกดประโยชนกบชมชนและสงคมตอไป

สขภาวะทางอารมณ ควบคมอารมณได มความสขอารมณด ชวตด ดวยหลก 4 T คนพบจากการวเคราะหแนวคดทฤษฏ งานวจยทเกยวของ การสมภาษณ สงเคราะหโปรแกรมการเรยนร และการสนทนากลมทาใหไดพบกบโมเดลตวทหากบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผวย

๑. Target = มเปาหมายของชวต ผสงวยไดเรยนรกระบวนการฝกอบรมทาใหบคลกภาพทแสดงออกมาในวยผสงวย เกยวกบความรสก ความคดเหน ความตองการ เปลยนแปลงไปทาใหทานเขาใจตนเองมากขน เขาใจความรสกตนเองมากขน และมการพฒนาจตใจตนเอง

๒. Trainer =ชวยเหลอคนอน แนะนาคนอนในทางทด ระหวางการทากจกรรมผสงวยมการแบงปนความรสกทดตอกน รวมกจกรรมกบชมชน มจตอาสานการชวยเหลอผเขารบการฝกอบรมดวยกน หลงจาการฝกอบรมผสงวยเกดกลมทาความดชวยเหลอบคคลทลาบาก พบปะพดคย มจตอาสาชวยงานสาธารณะสขของชมชน มการแบงปนความรสกทดสสงคม

๓. Teacher = แบงปนความรและประสบการณ ระหวางการทากจกรรมผสงวยมการแบงปนความรทไดสะสมมาถายทอดใหกบบคคลทสนใจ สรางรายไดกบครอบครว และสรางกาลงใจใหกบผทมความสนหวงใหเกดกาลงใจในการทางาน การดาเนนชวตใหมความสขตอไป

๔. Thoughtful = เปนคนรอบคอบ ระมดระวง ในการทากจกรรมตาง ๆ ระหวางการทากจกรรมผสงวยเกดการยอมรบตนเอง ชวยเหลอเพอมนษย มความเกอกลซงกนและกน

จากสงทคนพบจากศกษาหลกธรรมสปปายะ ผานกระบวนการเรยนรศล สมาธและปญญาบวกกบหลกจตวทยาสขภาวะทางจตของRyff&Keyes นามาบรณาการแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ พรอมทงผลจาการวเคราะหความตองการของผสงวย ใหเกดการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอพฒนาผสงวยใหมความสขในการดาเนนชวตทสมบรณแบบ ทาใหผสงวยเกดการเปลยนแปลงสขภาวะองครวม ดงน

๑. การเปลยนแปลงสขภาวะทางกาย หลงจากผสงวยผานการฝกอบรมไปแลวเกดกระบวนการเปลยนแปลงทางพฤตกรรมไดตระหนกถงการดแลสขภาพมากขน ดแลสขภาพรางกายของตนเองใหสะอาด สงแวดลอมทอาศยมอากาศทด พกผอนใหเพยงตอรางกาย รจกในคณคาของ

๒๒๖

ตนเอง เพอสรางความพรอมในการดาเนนชวตใหมความสข รบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย มการออกกาลงกายใหถกตองตามหลกการสขอนามย ดงนนสขภาวะทสาคญของบคคลเปนเรองทตองปฏบตดวยตนเอง ผสงวยไดดแลตนเองไดอยางเตมศกยภาพของตนเองใชไดอยางเตมท ทงนการพฒนาดานรางกายแลวจะสงผลตอการบรหารสขภาวะในดานอนๆเพราะวาดานรางกายจะมความเสอมไปเปนธรรมดา จะตองขยนดแลตนเองใหมากทสด

๒. สขภาวะทางสงคม เกดจาการเปลยนแปลงเกยวกบผสงวยในดานสงคม คอ การทากจกรรมของผสงวยนนจะตองตระหนกรไดจากประสบการณการทางานทผาน ใหทานรสกตนเองวามคณคาตอสงคม สามารถใหคาปรกษากบมตรสหายได มการแบงปนความรสกดอยเสมอๆ ชวยเหลอบคคลทลาบาก รวมกจกรรมกบชมชน มจตอาสา เสยสละ เนองจากการทาสรางใหเกดชมชมรวมใจ กอใหเกดปจจยทมความตองการทจะพฒนาคณภาพชวตจะตองอาศยกจกรรมทสรางเครอขายในการทางานไดอยางยงยน ชวยเหลอเพอนมนษยดวยหลกทวาสงคมอยไดถาคนเรามความเกอกลซงกนและกน คนในชมชน สงคมกจะมความสข

๓. สขภาวะทางอารมณ เกดจาการเปลยนแปลงเกยวกบผสงวยในดานอารมณ คอ ผสงวยไดมงเนนในเรองความสงบสขในชวต มงสรางความด เขาวดถอศล กอใหเกดการมจตอาสานการชวยเหลอผเขารบการฝกอบรมดวยกน ผสงวยเกดกลมทาความดชวยเหลอบคคลทลาบาก พบปะพดคย มจตอาสาชวยงานสาธารณะสขของชมชน มการแบงปนความรสกทดสสงคม และสรางกาลงใจใหกบผทมความสนหวงใหเกดกาลงใจในการทางาน การดาเนนชวตใหมความสขตอไป

๔. สขภาวะทางจตใจ เกดจาการเปลยนแปลงเกยวกบผสงวยในดานจต คอ มความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต มสต สมาธ ในการทาหนาทททกครง มความเมตตาตอลกหลาน มความสขในการไปใชในการดาเนนชวต การทผสงวยไดแสดงความรสกทเกดขน การทเรายดตดแตเรองเดมๆจะทาใหชวตเรานนมอปสรรคทางความคด มการพฒนาจตใจใหมคณสมบตดงามพรงพรอม เกดการสรางเกราะปองกนโดยอาศยหลกธรรม ๓.สขภาพจต ใหเปนจตทมสขภาพด มความสขสดชน ราเรงเบกบาน ปลอดโปรง สงบ ผองใส เกดครอบครวอบรม ชมชนรมเยน สงคมเปนสข

๕. สขภาวะทางปญญา เกดจาการเปลยนแปลงเกยวกบผสงวยในดานทางปญญา คอ มความเขาใจในการเปลยนแปลงชวต โดยการใชหลกแนวความคดทเกดจากปญหาใชหลกการและเหตผล พจารณาไตรตรองความคดเหนทเกดขนเปนขนตอน มความรอบคอบ ดาเนนชวตแบบพอเพยง และมความเขาใจกบวยทกาลงดาเนนชวตอย จะทาใหเกดสต มการใชชวตทสมบรณในสงคม

จากองคความรทคนพบนนกอใหเกดนวตกรรมทนาไปสการเปลยนแปลงสาหรบผสงวยนนตาม Suwit Model 7 S +4 U + 2 W + 2 I + 4 T ซงสามารถทจะศกษาและทาความเขาใจในการตอยอด Suwit Model ในการสรางนวตกรรมเพอพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยใหได

๒๒๗

พบความสขจากการเรยนรนวตกรรมทสรางขน เรมตนจากการพฒนาสขภาวะทางกาย รกษาความสะอาดของรางกาย อยในสถานทสะดวกสบายกาย สบายใจ และสามารถใชโอกาสรอบตวไดอยางมประสทธภาพ พรอมทงมความสมพนธทดตอบคคลรอบขาง ไดสนทนา ไดพดคย รสกถงเรองราวของชวตทผานมาในอดต และมทศนคตทดตอตนเอง เพอใหการพฒนาสขภาวะทางสงคม ใหทานรสกตนเองวามคณคาตอสงคม สามารถใหคาปรกษากบมตรสหายได มการแบงปนความรสกดอยเสมอๆ จะเปนบคคลทมจตเมตตาเสยสละเพอสวนรวม บรจาคสงของ การใหทาน และเปนทปรกษากบมตรไดเปนอยางด เพอไดมโอกาสไดแลกเปลยนเรยนรระหวางผเขารบการฝกอบรม ทงนการพฒนาสขภาวะทางจตใจ หมายถง มความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต มสต สมาธ ในการทาหนาทททกครงมพฒนาการปรบตวทงดานรางกายและจตใจ กจะทาใหตนเองนนไดอยางมความสข

บทท ๕

สรปผล อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา มวตถประสงคคอ ๑)เพอศกษาหลกธรรมและหลกจตวทยาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๒) เพอสรางรปแบบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๓) เพอนาเสนอรปแบบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เปนการวจยทใชระเบยนวธวจยแบบผสมผสานวธ (Mixed Method Research Design) ประกอบดวยการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research Desing) และการวจยเชงสารวจ (Survey Research) จากแบบสอบถาม (Questionnaire) ประกอบการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) กบผใหขอมลสาคญ (Key Informants) เพอวเคราะหขอมลสาคญในการสรางเปนหลกสตรฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา และใชเชงปรมาณเปนการสารวจความพรอมในการเขารบการฝกอบรมจากกลมตวอยาง การทดลองมจานวน ๑ กลม โดยการทาการทดสอบกอนและหลงการทดลอง นามาวเคราะหสงเคราะหขอมลในการนาเสนอโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ

การดาเนนการวจยแบงออกเปน ๖ ขนตอน (๑) ผลการวเคราะหแบบสารวจปญหาเพอการวจยการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอนามาเปนแนวทางในการศกษาความตองการสาหรบผสงวยวามความตองการในการฝกอบรมในดานใดบางแลวนามาสรางเปนหลกสตรในการฝกอบรมตอไป (๒) การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยการศกษาจากทฤษฏ แนวคดและงานวจยทเกยวของ จากการสมภาษณเชงลกผเชยวชาญดานพระพทธศาสนา ดานจตวทยาและดานชมชนตลอดจนถงดานผสงวย เพอนามาวเคราะหสงเคราะหจดทาเปนกจกรรมในหลกสตรฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยทมความเหมาะสมและผสงวยสามารถทจะนาไปใชในการดาเนนชวตประจาวนได (๓) กระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยการสรางเครองมอทใชการฝกอบรมตลอดถงศกษาขนตอนการจดเรยงจดกจกรรมเพอใหสอดคลองกบกระบวนการพฒนาผสงวย ซงไดรบการตรวจสอบจากผทรงคณวฒและนาไปทดลองหลกสตรกอนทจะนาไปใชในการทดลองหลกสตรโปรแกรมจรง (๔)การนาเสนอโปรแกรมพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ไปใชกบผเขารบการฝกอบรมทเปนกลมตวอยางในการอบรม ทงหลกสตรโปรแกรมไดผานกระบวนการสนทนากลม

๒๒๙  

จากผเชยวชาญทงดานพระพทธศาสนา ดานจตวทยา ดานชมชน ดานผสงวยและดานวจย เพอรบรองหลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา และหลงจากทผเขารบการอบรมผานไป ๒ อาทตยกตดตามผลการฝกอบรมเพอสรปผลโดยใชเครองมอทใชในการวจยคอ แบบสมภาษณเชงลก (๕) การนาเสนอหลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทไดศกษาผานกระบวนการฝกอบรม สนทนากลม และตดตามผล (๖) นาเสนอสงทคนพบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา สรปผลการวจยไดดงน

๕.๑ สรปผลการวจย

๕.๑.๑ จากการสารวจความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย จานวน ๓๒๒ คน ทง ๕ ดาน ประกอบดวยดานกาย ดานจต ดานสงคม ดานอารมณและดานปญญา เพอนาขอมลทไดนนไปพฒนาเปนคาถามในการวจยและพฒนาเปนหลกสตรฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงอาย พบวา

๑) จานวนและรอยละของขอมลสารวจทวไป ของผสงอายทเปนกลมสารวจในจงหวดกรงเทพมหานคร จานวน ๓๒๒ คน สวนใหญเปนเพศหญง มอายโดยเฉลยท ๖๐ – ๖๕ ป สวนมากจบระดบมธยมศกษา และมรายไดตอเดอน จานวน ๑๐,๐๐๐ บาท โดยประมาณ

๒) ความคดเหนในการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวยทเปนกลมสารวจในจงหวดกรงเทพมหานคร จานวน ๓๒๒ คน สวนมากจะไมมปญหาในการปรบตว พรอมทงมความตองการใหสวนงานราชการมาสนบสนนการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมและระยะเวลาทมความเหมาะสมกบการจดฝกอบรม คอ หลกสตรไป – กลบ จานวน ๒ วน เวลา ๐๙.๐๐ น – ๑๕.๐๐ น.

๓) ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมผสงวยดานกายสวนใหญมความตองการทจะพฒนากระบวนการหลกสตรดานการอบรมดานการออกกาลงกาย การพฒนาความรเกยวกบการดแลสขภาพและการพฒนาคณภาพชวตความสาคญเกยวกบการพกผอน

๔) ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวยดานจต สวนใหญมความตองการทจะเขารบการพฒนาสขภาพจตชมชนกบสงแวดลอม การพฒนาทกษะสขภาวะทางจตกบการตระหนกรตนเอง การพฒนาจตใจกบความสขในชมชน ตลอดจนถงการอบรมสมาธกบการทางานใหสาเรจ

๕) ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย ดานสงคม คอหลกสตรฝกอบรมทเนนกระบวนกระบวนการอบรมอาสาสมครปองกนสงเสพตดในสงคม การ

๒๓๐  

พฒนาสขภาพจตของในหมบานและ/หรอชมชนและการพฒนาการเรยนรสงคมยคใหมแหงการแบงปน

๖) ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมผสงวย ดานอารมณ สวนใหญอยากใหมการพฒนาสขภาวะองครวมของครอบครว การอบรมการรบรเผชญปญหากบการแกวกฤตของชวตรวมถงการพฒนาทกษะสขภาวะองครวมทชวยเหลอสงคม

๗) ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวยดานปญญา จะตองมกระบวนการเรมตนพฒนาทกษะความสามารถในภมปญญาไทย พฒนาสขภาวะองครวมการเขาถงความจรงของชวต พรอมทงการอบรมความงอกงามของจตการเปลยนแปลงทกชวงวย

๕.๑.๒ แนวคดและทฤษฏทนามาสรางหลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

การพฒนาการเรยนรในสงคมยอมมการพฒนาทเกดขนตามลาตามขนตอนเวลา กอให เกดววฒนาการเกดขนเกยวกบความตองการความสะดวกสบาย ทาใหมนษยมความสขจากการไดทาในสงทตนเองไดทา และไดแสดงพฤตกรรมของมนษยตระหนกถงความสาคญในการเรยนรทสามารถพงพาตนเองได พฒนาตนเองได เพอใหเขาถงความสขภายในทแทจรง โดยหลกธรรมชาตทสอนใหมนษยไดเรยนรสงใหมๆทมอทธพลตอความเปนอยของบคคล ความเจรญของมนษย ถามนษยไดอาศยอยในสงแวดลอมทด กจะกอใหเกดความเจรญกาวหนาในชวตไดอยางมาก สงผลตอเนองใหมนษยมสขภาพทแขงแรง มจตใจทเขมแขง มอารมณทสงบ มปญญาทสวางสามารถตดสนแกไขปญหาไดดวยหลกเหตผล ทงยงใหมนษยมสมพนธภาพทดตอเพอนมนษยดวยกน ในทางการปฏบตตนเพอใหพบแตสงทดงาม ตองอาศยสงแวดลอมทเอออานวยตอการประพฤตปฏบตทางกาย ทางใจ และทางอารมณ สามารถกลาวไดวาประสทธภาพทเปนสวนสาคญของรางกาย ทงดานรางกาย การเรยนร สตปญญา อารมณ ซงแนวทางในการปฏบตใหมการเสรมสรางความสมดลของจตใจ ในการดาเนนชวตใหมความสข โดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาคอ สปปายะ ๗ มาพฒนามาเปนแนวทางการเรยนรตามแนวหลกไตรสกขามาผสมผสานกบแนวคดทางตะวนตก คอแนวคดดานสขภาวะทางจต ของ Ryff และ Keyes เพอเปนแนวทางในการทจะสงเสรมผสงอายไดพบเจอความสขทแทจรง และทางพทธจตวทยาใชหลกการของพระพทธศาสนาเปนพนฐานนามาสรางเปนโปรแกรมเพอพฒนาสขภาวะทางอารมณสาหรบผสงวย

การพฒนาในดานสขภาวะองครวมผสงวย คอ จดเรมตนการพฒนาสขภาวะองครวมจะตองเรมจากการมสถานทเหมาะสมแกการบาเพญธรรม และสถานทนนจะเปนสถานทสะดวกงายตอการตดตอสอสาร มถนนหนทางสามารถผอนคลายอรยาบถ และการไดฟงธรรมจากครบาอาจารย ไดสนทนาธรรมตางๆ เรยกวาศล ขนทสองการพฒนาสขภาวะองครวมคอ ปคคลสปปายะ บคคลทอย

๒๓๑  

รวมกนในการปฏบตธรรม จะเปนบคคลทมความตงมนในศลธรรม มความสนโดษ มกนอย และนาไปสหนทางทด พรอมกนนนจะตองมอาหารทเปนพละกาลงในการเจรญสต สมาธในการปฏบตธรรม เรยนวาสมาธ และขนทสามารถพฒนาสขภาวะองครวมคอ มอากาศทสะอาดบรสทธมความเปนธรรมชาต ทเหมาะสมกบการปฏบตธรรม และไดเกดปญญาในการบรหารกจกรรมดานอรยาบถ เรยกวาปญญา

ศกษาคนควาความรจากการศกษาครงน พบวาการสรางหลกสตรฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอพฒนาการเคลอนไหวเกยวกบผสงวย เพอพฒนาศกยภาพผสงอายใหมความสมดลระหวางชวตกบความเปนอยในสงคมใหมคณคา เพมประสทธภาพการปฏบตงานเพอประโยชนสขสวนรวม และสงผลตอการพฒนาคณภาพชวตใหมประสทธภาพมากยงขน โดยมเนอหาของกจกรรมทงหมด ๗ แผนการจดการเรยนร ซงในแตละแผนจะประกอบดวยสาระสาคญ จดประสงคการเรยนร เนอหาสาระ กจกรรมฝกอบรม สอประกอบการฝกอบรม การวดผลประเมนผล ดงนนหลกสตรฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยนนจะตองมความสมพนธกนระหวางเนอหาของแตละกจกรรมกบหลกแนวคดจตวทยา หลกธรรมสปปายะ เพอใหไดผลลพธตามวตถประสงคของหลกสตรโปรแกรมใน ๕ ดาน คอ สขภาวะทางกาย สขภาวะทางสงคม สขภาวะทางอารมณ สขภาวะทางจต และสขภาวะทางปญญา จงเปนจดมงหมายในการวจย

๕.๑.๓ กระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑) กจกรรมรจกคณคาของตนเอง ใชเวลา ๒ ชวโมง เปนการบรหารตนเองมเปาหมายการพฒนามนษยในทางพระพทธศาสนา ใหมความสมบรณแบบในการบรหารตนเองใหมสขภาพกายทด สขภาพจตทด การมความรความสามารถ และการบาเพญใหเปนประโยชน

๒) กจกรรมสขกายสบายจต ใชเวลา ๒ ชวโมง มลกษณะการเปลยนแปลงพฤตกรรมของวยผสงอาย โดยเฉพาะทางดานรางกาย จตใจ ปญญาและสงคม เนนในเรองการไมยดถอในสงทเราม เราเปน หรอถอมนในอานาจของกเลสทเกดขน มความสารวมในการกระทา การพดจาอยในความพอด สภาพเรยบรอย ตงมนอยในสมาธภาวนา

๓) กจกรรมสขชว ใชเวลา ๒ ชวโมง เปนลกษณะบคลกภาพทแสดงออกมาในวยสงอาย จะมพฤตกรรมแสดงออกตามสภาพทางจตใจของแตละคน เชน ผสงอายมความรสก มความคดเหน มความตองการ และพฒนาสขภาวะทางจตใจสาหรบผสงอาย

๔) กจกรรมคณธรรมนาชวต ใชเวลา ๒ ชวโมง เปนการพฒนาคณภาพบคคลทางดานคณธรรม โดยเนนทมจตใจหนกแนน ยดมนคณธรรม คอ การอยรวมกน รรก สามคค ซงเปนพนฐานในการพฒนาอยางยงยน

๒๓๒  

๕) กจกรรมชมชนรวมใจ ใชเวลา ๒ ชวโมง เปนการขบเคลอนงานทางดานชมชนและสงคมใหยงยน มจตใจโอบออมอาร ถอยทถอยอาศย มศลธรรม มทพงทางกาย ทางใจ เชน มวดอยในละแวกนน มสถานศกษาหาความร มสถานทสนทนาพบปะพดคยกอใหเกดความเขาใจชมชนอยางมประสทธภาพ

๖) กจกรรมกนด มสขภาพด ใชเวลา ๒ ชวโมง กลาวคอ บคคลเปนผสงอายทมประสทธภาพจงจาเปนอยางยงทตองทาความเขาใจในเรองปญหาสาหรบผสงอาย แนวทางการปฏบตตนทเหมาะสม และการสงเสรมสขภาพทางดานรางกายใหแขงแรง

๗) กจกรรมเสรมสรางคณภาพชวต ใชเวลา ๒ ชวโมง เปนการสรางคณภาพชวตผานพทธจตวทยา ทเปนมบทบาทสาคญในการดาเนนการในจดแผนงาน การประสานงาน และการสรางแผนการปฏบตการ และกระบวนการสการดาเนนชวตไดอยางชดเจนและจรงจง

๕.๑.๔ นาเสนอรปแบบโปรแกรมพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑) ผลการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ผลการทดสอบแบบสอบถามกบกลมตวอยางโดใชแบบสอบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา โดยภาพรวม พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๑๘) เมอพจารณาเปนรายดานทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอการอบรมดานสขภาวะทางอารมณ ( X =๔.๓๑) รองลงมาคอดานสขภาวะทางกาย,ดานสขภาวะทางสงคม ( X =๔.๒๒) และนอยทสดคอ ดานสขภาวะทางปญญา ( X =๔.๐๒)

๒) ผลการทดลองโปรแกรมการฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ผลการวเคราะหขอมลกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา โดยภาพรวม พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๐๑) เมอพจารณาเปนรายดานทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอดานสขภาวะทางสงคม( X =๔.๒๓) รองลงมาคอดานสขภาวะทางปญญา ( X =๔.๒๐) และดานสขภาวะทางจต( X =๔.๑๘)

ผลการวเคราะหขอมลหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามพทธจตวทยา โดยภาพรวม พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๓๑) เมอพจารณาเปนรายดานทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอดานสขภาวะทางปญญา( X =๔.๔๕) รองลงมาคอดานสขภาวะทางจต( X =๔.๔๑) และดานสขภาวะทางสงคม ( X =๔.๔๐)

๒๓๓  

๓) การเปรยบเทยบระดบคาเฉลยคะแนนกอนและหลงเขาทาการฝกอบรม โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

(n=๓๐)

โปรแกรมการฝกอบรม

ผเขารบการฝกอบรม กอนการฝกอบรม

หลงการ ฝกอบรม t

x S.D. x S.D. ๑.สขภาวะทางกาย ๔.๐๙ .๙๒ ๔.๒๒ .๘๗ ๑.๐๙๔ ๒.สขภาวะทางสงคม ๔.๒๓ .๗๗ ๔.๔๐ .๕๗ ๑.๖๐๔ ๓.สขภาวะทางอารมณ ๓.๓๗ ๑.๐๐ ๔.๐๙ .๗๒ ๕.๐๕๓ ๔.สขภาวะทางจต ๔.๑๘ .๘๕ ๔.๔๑ .๖๘ ๒.๓๗๓ ๕.สขภาวะทางปญญา ๔.๒๐ .๙๔ ๔.๔๕ .๕๙ ๔.๔๕๘

รวม ๕ ดาน ๔.๐๑ .๘๙ ๔.๓๑ .๖๘ ๒.๘๐๐

จากตาราง ๔.๓๑ พบวา คะแนนกอนและหลงจากการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทงภาพรวมและรายขอแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

๔) ผลการวเคราะหความสขในชวตของผสงวยการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

(n=๓๐)

ความสขในชวตของผสงวย ผเขารบการฝกอบรม

กอนการฝกอบรม หลงการฝกอบรม t

x S.D. x S.D. ๑. การยอมรบตนเอง ๓.๒๓ .๕๘ ๓.๓๓ .๕๘ -๖๗๑* ๒. การมอสระแหงตน ๓.๑๖ .๖๑ ๓.๑๘ .๖๑ -๒.๔๔๒* ๓. การมอานาจเหนอสภาพแวดลอม ๒.๙๓ .๖๓ ๓.๐๓ .๕๕ -๒.๙๒๗* ๔. สมพนธภาพทดกบผอน ๓.๐๖ .๕๗ ๓.๑๐ .๕๗ -๑.๘๘๙* ๕. การมเปาหมาย ๓.๒๒ .๕๙ ๓.๒๙ .๕๙ -๑.๑๕๐* ๖. ความงอกงามสวนบคคล ๓.๑๔ .๕๘ ๓.๑๔ .๖๔ .๐๐๐

รวม ๓.๑๒ .๕๙ ๓.๑๗ .๕๙ -๓.๒๒๐*

*มนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

๒๓๔  

จากตารางท ๔.๓๕ พบวา เปรยบเทยบความสขในชวตกอนและหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทงภาพรวมและรายขอแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

๕) ผลการวเคราะหขอมลแบบสอบถามกอนและหลงเกยวกบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

(๑) ผลวเคราะหขอมลแบบสอบถามกอนการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๔๕) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ ทานคาดหวงจะมความสขภาวะทางอารมณทดขน ( X =๔.๗๐) รองลงมาคอ ทานคาดหวงจะมความสขภาวะทางจตใจทดขน ( X =๔.๖๓) และทานคาดหวงจะมความสขภาวะทางสงคมทดขน ( X =๔.๖๐)

(๒) ผลวเคราะหขอมลแบบสอบถามหลงการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมากทสด ( X =๔.๕๓) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ ทานจะดแลสขภาวะทางจตใจมากยงขน ( X =๔.๖๓) รองลงมาคอ ทานมความสนใจทจะเปนจตอาสาชมชนเพมมากขน ( X =๔.๖๑) และทานไดรบความรจากการแชรประสบการณของผเขารบการอบรม( X =๔.๖๐)

๕) ผลการวเคราะหแบบสงเกตการณเกยวกบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

(๑) ผลการวเคราะหแบบสงเกตการณเกยวกบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๓๔) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ มความประทบใจในหลกสตรทฝก อบรมครงน ( X =๔.๕๓) รองลงมาคอ ความพงพอใจในการฝกอบรมครงน ( X =๔.๕๐) และการอบรมหลกสตรตรงตามกาหนดการ( X =๔.๔๐)

(๒) ผลการวเคราะหแบบสงเกตพฤตกรรมระหวางการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวา โดยพฤตกรรมผเขารบการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยครงน มการพฒนากระบวนการเรยนรเกยวกบกจกรรมเพมขนตามลาดบ และมความแตกตางกนในรายบคคล

๗) ผลการวเคราะหและตดตามผล โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยพจารณาจากแหลงขอมลดงตอไปน

๒๓๕  

๑. ขอมลทวไปของผเขารบการฝกอบรม ๒. การนาไปความไปใชในการดาเนนชวต ๓. ความพงพอใจของผเขารบการฝกอบรม ซงไดรบผลเปนทนาพอใจในการจดอบรมหลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะทางอารมณสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวา เขารบการฝกอบรมไดนาความรทไดรบจากการเขาอบรมไปใชในการดาเนนชวตประจาวน ทาใหตนเองมสขภาพทแขงแรง มอารมณทด มจตสาธารณะประโยชน มจตอาสาชวยเหลอสงคม ทงยงไดพฒนาจตใจตนเองโดยการฝกสมาธ ไหวพระกอนนอน รบประทานทมประโยชนตอรางกาย และยงเปนทปรกษาใหกาลงใจลกหลาน บานเพอนในการทางาน เมอมปญหากจะชแนะแนวทางในการแกไขปญหา พรอมกนนนทางชมชนยงไดทาสภาผสงวยใหผสงวยนนไดมโอกาสสนทนาพดคยกน ในไดแลกเปลยนเรยนรเรองราวตางทผานมา ทาใหผวจยไดรบความรใหม ๆ เพมมากขน นอกจากนนผสงวยยงไดพฒนาตนเองโดยการเรมตนจากตนเองทาสะอาดรางกายตนเอง ฝกสมาธในตนเองเชา รบประทานอาหารทเปนประโยชน ดแลตนเอง ทาใหมความสขกบการใชชวตในชวงปนปลายชวต ทงนทางชมชนยงไดจดสถานทใหผสงวยไดออกกาลง รวมกนทากจกรรมของชมชน สามารถใหคาปรกษามตรสหายไดดวยด เพอนบาน ยงไดบอกตอถงวธการระงบอารมณของตนเอง การพฒนาจตใจใหสงบสขจะตองเรมตนทใจของเรากอน ทาใหจตใจสมบรณ มเมตตา กรณา ตอลกหลาน ญาตมตร เครอญาต เปนตน ตอนเชาจะตนขนมาทาหนาทของตนเองกอนทกครง มสต มสมาธ มความรสกพอดพอใจในการดาเนนชวต การดแลสขภาพกาย สขภาพใจ ดาเนนชวตแบบพอเพยง และมความเขาใจกบวยทกาลงดาเนนชวตอย ภายหลงจากการสมภาษณแลวการเปลยนแปลงพฤตกรรมของผสงวยมผลตอเพอนบาน ตอครอบครว คนรอบขางในทศทางทด และเปนแบบอยางทดใหกบเพอนทไมไดเขารบการฝกอบรมหลกสตรครงน

๕.๒.อภปรายผลการวจย

การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา อภรายผลไดดงตอไปน

๕.๒.๑ หลกธรรมและหลกจตวทยากบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

ในการทาโปรแกรมการฝกอบรมครงผวจยไดศกษาจากตารา ทฤษฏ แนวคดและเอกสารทเกยวของในทางพระพทธศาสนาและทางจตวทยา ซงผลจากการวเคราะหขอมลและสงเคราะหขอมลไดหลกธรรมทางพระพทธศาสนา คอ คอสปปายะ ๗ และหลกจตวทยา ไดทฤษฏเกยวกบสขภาวะทางจต ของ Ryff & Keys จากนนไดมการตงคาถามเพอทจะสารวจความตองการในการฝกอบรม ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมผสงวยดานกายสวนใหญมความตองการทจะพฒนากระบวนการหลกสตรดานการอบรมดานการออกกาลงกาย การพฒนาความรเกยวกบการดแลสขภาพและการพฒนาคณภาพชวตความสาคญเกยวกบการพกผอน ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวยดานจต สวนใหญมความตองการทจะเขารบการพฒนาสขภาพจตชมชนกบสงแวดลอม การพฒนาทกษะสขภาวะทางจตกบการตระหนกร

๒๓๖  

ตนเอง การพฒนาจตใจกบความสขในชมชน ตลอดจนถงการอบรมสมาธกบการทางานใหสาเรจ ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวย ดานสงคม คอหลกสตรฝกอบรมทเนนกระบวนกระบวนการอบรมอาสาสมครปองกนสงเสพตดในสงคม การพฒนาสขภาพจตของในหมบานและ/หรอชมชนและการพฒนาการเรยนรสงคมยคใหมแหงการแบงปน ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมผสงวย ดานอารมณ สวนใหญอยากใหมการพฒนาสขภาวะองครวมของครอบครว การอบรมการรบรเผชญปญหากบการแกวกฤตของชวตรวมถงการพฒนาทกษะสขภาวะองครวมทชวยเหลอสงคม ความตองการการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวยดานปญญา จะตองมกระบวนการเรมตนพฒนาทกษะความสามารถในภมปญญาไทย พฒนาสขภาวะองครวมการเขาถงความจรงของชวต พรอมทงการอบรมความงอกงามของจตการเปลยนแปลงทกชวงวย ซงมความสอดคลองกบงานวจยของ จนทรเพญ ลอยแกว๑ การศกษาความตองการในการไดรบสวสดการสงคมของผสงอายในเขตเทศบาลเมองอโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ผลการวจยพบวา ๑.กลมตวอยางมความตองการในการไดรบสวสดการสงคมของผสงอายในเขตเทศบาลเมองอโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ภาพรวมอยในระดบมาก และพจารณาเปนรายมาตรฐานวาผสงอายมความตองการในการไดรบสวสดการสงคมอยในระดบมากทกมาตรฐาน ยกเวนมาตรฐานดานการสรางบรการและเครอขายการเกอหนนซงผสงอายมความตองการในระดบปานกลางโดยผสงอายมความตองการในการไดรบสวสดการสงคมสงสดในมาตรฐานดานสขภาพและการรกษาพยาบาล และมความตองการไดรบสวสดการสงคมตาสดในมาตรฐานดานการสรางบรการและเครอขายการเกอหนน ๒. ความตองการของกลมตวอยางทจาแนกตามคณลกษณะสวนบคคลไมมความแตกตางกน ยกเวนในดานรายไดและลกษณะทอยอาศยตางกน มความตองการแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕ และ .๐๑ และการสรางนโยบายในการพฒนาคณภาพชวตของผสงวยนนเพอทจะไดนาความรไปประยกตในกาคาถามดงท คมกฤตย รวบรวม๒ ไดศกษางานวจยเรอง ปญหาและกระบวนการนานโยบายสงเสรมคณภาพชวตผสงอายของกรงเทพมหานครไปปฏบต พบวา ๑. ความสาคญและปญหาของการนานโยบายสงเสรมคณภาพชวตผสงอายของกรงเทพมหานครไปปฏบตเปนไปตามระบบราชการสวนทองถน มความจาเปนตองขบเคลอนการนานโยบายใหถกตองตามระเบยบ กฎหมาย ขอบงคบ แตทงนสามารถปรบปรงแกไขได โดยไดรบการสนบสนนจากฝาย

                                                            ๑จนทรเพญ ลอยแกว, “การศกษาความตองการไดรบสวสดการสงคมของผสงอาย ในเขตเทศบาลเมอ

งอโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา”, การคนควาอสระรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขารฐประศาสนศาสตร, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ, ๒๕๕๕), บทคดยอ.

๒คมกฤตย รวบรวม, “ปญหาและกระบวนการนานโยบายสงเสรมคณภาพชวตผสงอายของกรงเทพมหานครไปปฏบต”, วทยานพนธปรชญาดษฏบณฑต สาขารฐศาสตร, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยรามคาแหง, ๒๕๕๖).

๒๓๗  

การเมองในระดบชาตเพราะสามารถปรบเปลยนนโยบายในระดบชาตได ซงจะสงผลถงระดบทองถน เชน อตราเบยยงชพผสงอาย และกองทนผสงอาย เปนตน

จากการเมอคนพบความตองการของผสงวยแลวจงนาไปสรางเปนคาถามเพอทจะนาไปเปนขอสมภาษณผทรงคณวฒเพอสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ทมความเชยวชาญในดานของการใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนาและการใชหลกจตวทยาเพอพฒนาผสงวยตรมแนวทางการสงเสรมการพฒนาคณภาพชวตทไดศกษาจากความตองการแลว จากนนไดนาผลการสมภาษณผเชยวชาญนนมาทาการวเคราะหเพอนามาสรางเปนหลกสตรโปรแกรมการฝกอบรมครงน ซงจากการศกษาความตองการและสมภาษณผเชยวชาญ มาประมวลวเคราะหเพอออกแบบกจกรรมโดยการยดหลกธรรมทางพระพทธศาสนาคอ สปปายะ ๗ และหลกจตวทยาการสขภาวะทางจต ของ Ryff & Keys ผานกระบวนการเรยนรหลกไตรสกขาใหเกดกจกรรมทง ๗ ดาน เมอไดเครองในการฝกอบรมแลวไดทาการเรยบเรยงขอมลทใหมความเหมาะสมกบผสงวยในการฝกอบรมครงน หาความเทยงตรงและผสงวยสามารถทจะนาความรไปประยกตใชในการดาเนนชวตใหมความสมบรณแบบ มความสอดคลองกบเสนห สกาว และบรรจบ บรรณรจ๓ พฒนากระบวนการเรยนรเชงพทธบรณาการ ผลวจยพบวา กระบวนการเรยนรแบบบรณาการของตะวนตกกอกาเนดมาจากการทดลองในระบบการศกษาเฉพาะทางทเรมมาจากผสอนกบผเรยนเปนจดศนยกลาง และเจาะจงลงไปทความชานาญพเศษ ซงขยายไปตามสภาพปญหาอยางเปนระบบและจากดฐานขอมลทซบซอน ปฏบตการอยางมผลออกมาเปนการบรณาการกนระหวางคนกบสงแวดลอม สาหรบกระบวนการศกษาตามแนวพระพทธ ศาสนามากจากพระปญญาตรสรของพระพทธเจา ซงเกดจาการสงสมบารม ๑๐ ทยาวนาน การสงสมบารมทยาวนานเชนนนเปนสวนสาคญของประสบการณการเรยนรทยาวนานและการทดลองทยาวโดยใชชวตแบบเดมพน หลงจากนนทงหมดนนจงมผลออกมาเปนการรแจงทสมบรณในทกขและความดบทกขซงเปนความจรงของชวต การเรยนรอยางนสมพนธอยางสมบรณแบบอยกบปรยต (การศกษา) ปฏบตและปฏเวธ (การรแจง) ซงพงลงไปทความจรง เปนการศกษาทดลองทเปนธรรมชาตและเปนวถชวตซงแสดงตวออกมาเปนรปธรรมผานความสะอาดความสงบและความรอบร อกประการหนง นแหละคอ มชฌมาปฏปทา หรอ ทางสายกลาง ซงทาลายความเหนผดและความคดผดและขณะเดยวกนกทาใหเกดความเหนถกและความคดถก และทพยวด เหลองกระจาง๔ การพฒนารปแบบการเรยนรตามแนวพทธศาสตรเพอพฒนาผสงอาย ผลการวจยพบวา ในภาพรวม หลกธรรมสาหรบผสงอายประกอบดวยองคธรรม ๒๙ ประการ (ปรยต) การปฏบต ๑๒ ประการ (ปฏบต) และผลจากการปฏบต                                                             

๓เสนห สกาว และบรรจบ บรรณรจ. “พฒนากระบวนการเรยนรเชงพทธบรณาการ”. วารสารสนตศกษาปรทรรศน มจร. ปท ๕. ฉบบท ๓ (กนยายน – ธนวาคม ๒๕๖๐): ๒๗๘.

๔ทพยวด เหลองกระจาง, “การพฒนารปแบบการเรยนรตามแนวพทธศาสตรเพอพฒนาผสงอาย”, วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๐), หนา ๑๐๒.

๒๓๘  

(ปฏเวธ) อนเปนคณคาภายนอก ๒ ดาน คอ ดานรางกายและสงคม และคณคาภายใน ๔ ดาน คอ ดานจตใจ ดานอารมณ ดานปญญา และดานสตสมปชญญะ

๕.๒.๒ การใชหลกสตรฝกอบรมพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

จากการศกษาของการทดลองใชหลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวาคะแนนกอนและหลงจากการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทงภาพรวมและรายขอแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕ ทาใหโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมมประสทธภาพ ซงในการใชรปแบบกจกรรมทาใหผเขารบการฝกอบรมมความเขาใจเรองสขภาวะองครวม ไดมการพฒนาสขภาวะองครวม ผานกระบวนการนาเสนอรปแบบของจตวทยาเชงกลม การเขยน การสนทนาพดคยและการจดกจกรรมทเปนประโยชนตอผสงวย โดยการใหผสงวยไดเคลอนไหวในอรยาบถตางๆมความสอดคลองกบงานวจยของ พระครประภาสกรสรธรรม (เกษม สวณโณ)๕ การศกษาสขภาวะของผสงอายในเขตชมชนทาอฐ วดแสงสรธรรม ตาบลทาอฐ อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร ผลการวจยพบวา สขภาวะทางปญญา และสขภาวะทางสงคม อยในระดบมาก สวนสขภาวะทางกาย สขภาวะทางจตใจ อยในระดบปานกลาง เมอพจารณารายดานพบวา สขภาวะทางกาย รสกพอใจกบสขภาพในขณะน อยในระดบมากทสด สขภาวะทางจตใจ รสกพงพอใจในชวต (เชนมความสข ความสงบ ความหวง) อยในระดบมากทสด สขภาวะทางสงคม รสกพอใจกบการชวยเหลอทเคยไดรบจากเพอนๆ อยในระดบมาก สขภาพทางปญญา คอ เขาใจไดวาทกสงทกอยางมความไมเทยงแทและแนนอน ยอมมการเปลยนแปลงเสมอ อยในระดบมาก สวนความแตกตางของระดบสขภาวะของผสงอาย พบวา ผสงอายเพศชายมคาเฉลยทสงกวาผสงอายเพศหญงใน ๓ ดาน คอ สขภาวะทางกายและสขภาวะทางปญญา โดยมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕ สวนสขภาวะทางจตใจ ไมมความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถตทระดบ ๐.๐๕ และผสงอายเพศหญงมคาเฉลยสงกวาผสงอายเพศชายใน ๑ ดาน คอ สขภาวะทางสงคม โดยมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ ๐.๐๕. และ อญชษฐา หาญกจรง๖ กระบวนการพงพาตนเองในการดาเนนชวตของผสงอายตามหลกพทธจตวทยา ผลการวจยพบวา. ๑.สภาพการดาเนนชวตผสงอาย สวนใหญจะประสบปญหา ดานสขภาพรางกายทเปนกนมาก คอ โรคปวดเมอย ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง สภาพจตใจ                                                             

๕พระครประภาสกรสรธรรม (เกษม สวณโณ), “การศกษาสขภาวะของผสงอายในเขตชมชนทาอฐ วดแสงสรธรรม ตาบลทาอฐ อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร”, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,๒๕๖๐), บทคดยอ.

๖อญชษฐา หาญกจรง, “กระบวนการพงพาตนเองในการดาเนนชวตของผสงอายตามหลกพทธจตวทยา”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑ สาขาพทธจตวทยา. (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐), บทคดยอ.

๒๓๙  

ซมเศรา วาเหว ซงมสาเหตมาจาก การขาดปฏบตสมพนธทางสงคม ทไมไดออกไปทางานนอกบาน และถกปลอยใหอยกบบานโดดเดยว และรายไดทเคยมลดนอยลง บางรายถงกบขาดสภาพคลองทางเศรษฐกจสงผลใหกระบวนการพงพาตนเองในการดาเนนชวตนอยลดลง ทงน ปจจยหลกในการดาเนนชวตทดของผสงอาย ม ๔ องคประกอบ ดงน ๑. มรางกายทแขงแรงตามวย ๒. มจตใจทเขมแขง ราเรงแจมใส ๓. มสภาพคลองเพยงพอทางเศรษฐกจ และ ๔. มกจกรรมทางสงคมอยางพอเพยง

สรปไดวาเมอผานโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมแลวมผลทางสถต เปรยบเทยบกอนและหลงการฝกอบรมโปรแกรมการสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทงภาพรวมและรายขอแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕ สอดคลองกบงานวจยของ สจตรา สมพงษ๗ ความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐม ผลการวจยพบวา ๑. ผสงอายในสถานสงเคราะหคนชรามนจงหวดนครปฐม มความสขในระดบมาก ๒. ผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐม ทมสถานภาพสมรสตางกน การมโรคประจาตวตางกน ระยะเวลาทพกอยในสถานสงเคราะหคนชราตางกน และการมาเยยมของคนครอบครวตางกน มระดบความสขไมแตกตางกน และผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐม ทมจานวนบตรตางกน และการเขารวมกจกรรมทางศาสนาตางกน มระดบความสขทแตกตางกน ๓. ผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราจงหวดนครปฐมมมมมองตอความสขวา เกดจาการชวยตนเองได การยอมรบตอการเปลยน แปลงตอสภาพรางกาย การมศาสนาเปนเครองยดเหนยวทางจตใจ การไดรบการยอมรบจากเพอนรวมสถานสงเคราะห การยมแยมแจมใส การแบงปนทกขและสข การไดเหนความสาเรจของลกหลาน และการไดรวมกจกรรมในสถานสงเคราะห และวไลพร ขาวงษ และคณะ๘ ศกษาวจยเรอง ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตของผสงอาย พบวา กลมตวอยางมคะแนนคณภาพชวตโดยรวมอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ ๖๖.๑ เมอพจารณารายดานพบวา ทกองคประกอบมคะแนนคณภาพชวตอยในระดบปานกลาง โดยดานรางกายคดเปนรอยละ ๗๕.๗ ดานจตใจรอยละ ๕๓.๗ ดานความสมพนธภาพทางสงคมรอยละ ๖๖.๐ และดานสงแวดลอมรอยละ ๖๒.๖ ตามลาดบ และพบวา ปจจยดานเพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายไดและฐานะการเงนมความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตกบคณภาพชวตของผสงอาย ผลการวจยครงนสามารถนาไปใชเปนพนฐานในการวางแผนชวยเหลอและสงตอกบหนวยงานทเกยวของ รวมทงไดแนวทางในการบรการวชาการโดยการใหความรและคาแนะนาในการดแลสขภาพทตรงกบความตองการของผสงอาย เพอใหผสงอายมคณภาพชวตทดยงขน                                                             

๗สจตรา สมพงษ, “ความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐม”, วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาจตวทยาชมชน, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศลปากร. ๒๕๕๕). บทคดยอ.

๘วไลพร ขาวงษและคณะ, “ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตของผสงอาย”, วารสารวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ. ปท ๔ ฉบบท ๒ (กรกฎาคม – ธนวาคม ๒๕๕๔): ๓๕.

๒๔๐  

๕.๒.๓ ผลการวเคราะหสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

จากการศกษาหลกธรรมสปปายะ ๗ หลกจตวทยาสขภาวะทางจตของ Ryff & Keys ผลการศกษาความตองการ แนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของกบผสงวย กอใหเกดโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวทางพทธจตวทยา ผลการทดลองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย มประสทธภาพในการพฒนาสขภาวะองครวมผสงวยในดาน ๕ ดาน ดงน

๑) ดานสขภาวะทางกาย หลงจากผสงวยผานการฝกอบรมไปแลวเกดกระบวนการเปลยน แปลงทางพฤตกรรมไดตระหนกถงการดแลสขภาพมากขน ดแลสขภาพรางกายของตนเองใหสะอาด สงแวดลอมทอาศยมอากาศทด พกผอนใหเพยงตอรางกาย รจกในคณคาของตนเอง เพอสรางความพรอมในการดาเนนชวตใหมความสข รบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย มการออกกาลงกายใหถกตองตามหลกการสขอนามย ดงนนสขภาวะทสาคญของบคคลเปนเรองทตองปฏบตดวยตนเอง ผสงวยไดดแลตนเองไดอยางเตมศกยภาพของตนเองใชไดอยางเตมท ทงนการพฒนาดานรางกายแลวจะสงผลตอการบรหารสขภาวะในดานอนๆเพราะวาดานรางกายจะมความเสอมไปเปนธรรมดา จะตองขยนดแลตนเองใหมากทสด สอดคลองกบแนวคดบรบรณ พรพบลย ไดอธบายถงสขภาวะ หมายถง การดารงชพของบคคลอยางมสขทงกาย และจต กลาวไดวา มใชเพยงแตไมมโรคภยไขเจบ รวมไปถงการมสขภาพชวตทมรางกายแขงแรง จตแขงแรง มความสขอยในสงคม โลกในปจจบน ซงมการเปลยนแปลงตาง ๆ เกดขนอยางรวดเรว บางอยางเกดขนกอใหเกดความปญหาในดานสขภาพ การเปลยนแปลงทเกยวกบอาหาร วถชวต คานยม และวฒนธรรมทเปลยนไปอยางลวนแลวมแตปญหาสขภาพ ซงตองการความรวมมอรวมใจจากหลายหนวยงานชวยในการเสรมสรางสขภาพใหกบสงคมตอไป๙

๒) สขภาวะทางสงคม เกดจาการเปลยนแปลงเกยวกบผสงวยในดานสงคม คอ การทากจกรรมของผสงวยนนจะตองตระหนกรไดจากประสบการณการทางานทผาน ใหทานรสกตนเองวามคณคาตอสงคม สามารถใหคาปรกษากบมตรสหายได มการแบงปนความรสกดอยเสมอๆ ชวยเหลอบคคลทลาบาก รวมกจกรรมกบชมชน มจตอาสา เสยสละ เนองจากการทาสรางใหเกดชมชมรวมใจ กอใหเกดปจจยทมความตองการทจะพฒนาคณภาพชวตจะตองอาศยกจกรรมทสรางเครอขายในการทางานไดอยางยงยน ชวยเหลอเพอนมนษยดวยหลกทวาสงคมอยไดถาคนเรามความเกอกลซงกนและ

                                                            ๙บรบรณ พรพบลย, โลกชราและการเตรยมตวเพอเปนสข, (เชยงใหม: พระสงหการพมพ. ๒๕๒๘).

หนา ๑๑๒ – ๑๑๓.

๒๔๑  

กน คนในชมชน สงคมกจะมความสขสอดคลองกบงานวจยของ จรญญา วงษพรหม๑๐การมสวนรวมของชมชนเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย ผลการวจยพบวา ๑. ผสงอายมความสขความพงพอใจทไดเขารวมกจกรรมทสามมารถสนองตอบตอคณภาพชวตใน ๔ มต คอ กาย ใจ สงคม และปญญา/การเรยนร ๒. เกดกระบวนการมสวนรวมของชมชนผานการจดกจกรรมสญจรเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอายและกจกรรมสานวยใสในผสงอายทผวจยและกลมปฏบตการหลกรวมดาเนนการกบชมชน ๓. เกดการบรณาการความรและกจกรรมมนชมชนผานการสรปบทเรยนจากประสบการณทไดเรยนรรวมกน ๔. เกดความยงยนของการพฒนาคณภาพชวตผสงอายในชมชนโดยการดาเนนการตอเนองชองชมชนทประกอบดวย แกนนาผสงอาย คนวยอน และหนวยงานทเกยวของในชมชน

๓) สขภาวะทางอารมณ เกดจาการเปลยนแปลงเกยวกบผสงวยในดานอารมณ คอ ผสงวยไดมงเนนในเรองความสงบสขในชวต มงสรางความด เขาวดถอศล กอใหเกดการมจตอาสานการชวยเหลอผเขารบการฝกอบรมดวยกน ผสงวยเกดกลมทาความดชวยเหลอบคคลทลาบาก พบปะพดคย มจตอาสาชวยงานสาธารณะสขของชมชน มการแบงปนความรสกทดสสงคม และสรางกาลงใจใหกบผทมความสนหวงใหเกดกาลงใจในการทางาน การดาเนนชวตใหมความสขตอไปสอดคลองกบงานวจยของ พระครปรยตธรรมวบล (ชว อสสโร)๑๑ รปแบบการเสรมสรางความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายตามหลกพทธจตวทยา ผลการวจยสรปไดดงน ๑. ความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายตามหลกพทธวทยา ประกอบดวย ๑) ความรสกตอชวต ชวตค บตรหลานหรอบคคลสาคญของชวต ๒) ความผาสกในสงทเปนปจจบน และ๓) ความผาสกในการมศาสนายดมน การเสรมสรางความผาสกทางจตวญญาณของผสงอาย ม ๒ ดาน คอ ๑) ดานความสมพนธในครอบครว ประกอบดวย ๑.๑) การใชเวลาในการทากจกรรมรวมกนของสมาชกในครอบครว ๑.๒) การพดคย ปรกษาหารอ และตดสนใจในเรองสาคญตาง ๆ ของสมาชกในครอบครว ๑.๓) การแสดงออกซงความรกและความเอออาทรกน ทงทางการ วาจา และใจของสมาชกในครอบครว ๑.๔) การปฏบตตามบทบาทหนาททเหมาะสมของสมาชกในครอบครว และ ๒) ดานความสมพนธกบเพอน ๒.การวเคราะหปจจยทสงผลตอความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายตามหลกพทธจทวทยา พบวา ๑) ดานความสมพนธในครอบครว โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดานพบวา ดานทมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอ การพดคย ปรกษาหารอและตดสนใจในเรองสาคญตาง ๆ ของ

                                                            ๑๐จรญญา วงษพรหม, “การมสวนรวมของชมชนเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย”, ดษฎนพนธ

ศกษาศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการศกษาตลอดชวตและการพฒนามนษย, ภาควชาการศกษาตลอดชวต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๘), บทคดยอ.

๑๑พระครปรยตธรรมวบล (ชว อสสโร), “รปแบบการเสรมสรางความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายตามหลกพทธจตวทยา”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพทธจตวทยา, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐), บทคดยอ.

๒๔๒  

สมาชกในครอบครว ๒) ดานความสมพนธกบเพอน โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา ขอมระดบคาเฉลยระดบสงสด คอการใหความสาคญกบความรสกกบความรสกของเพอนเสมอ จากการวเคราะหตวแปรอสระทง ๔ ตว ประกอบดวย ดานการพดคยปรกษาหารอหรอตดสนในเรองสาคญตาง ๆ ดานความสมพนธอยในระดบสงคอ .๗๘๗ และตวแปรอสสระทง ๔ ตว อธบายความผนแปรทเกดขนระดบความผาสกทางจตวญญาณ ไดรอยละ ๖๑.๙

๔) สขภาวะทางจต เกดจาการเปลยนแปลงเกยวกบผสงวยในดานจต คอ มความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต มสต สมาธ ในการทาหนาทททกครง มความเมตตาตอลกหลาน มความสขในการไปใชในการดาเนนชวต การทผสงวยไดแสดงความรสกทเกดขน การทเรายดตดแตเรองเดมๆจะทาใหชวตเรานนมอปสรรคทางความคด มการพฒนาจตใจใหมคณสมบตดงามพรงพรอม เกดการสรางเกราะปองกนโดยอาศยหลกธรรม ๓.สขภาพจต ใหเปนจตทมสขภาพด มความสขสดชน ราเรงเบกบาน ปลอดโปรง สงบ ผองใส เกดครอบครวอบรม ชมชนรมเยน สงคมเปนสขสอดคลองกบแนวคดจากการสงเคราะหงานวจยของ พระอนชา ถาวรสทโธ๑๒ ไดกลาวใหความหมายเกยวกบจตอารมณ หมายถง จตเปนสภาพรบรอารมณ และทรงไวซงความรแจงอารมณอนหมายถงการรโดยไมมอาการคลมเครอ หรอ สบสนในสภาพของอารมณอะไรมากกระทบทางทวารใด ยอมสามารถรถงสภาพของอารมณนน ๆ อยางแจมแจง โดยไมสบสนกบสภาพของอารมณอน มบทบาทหนาท และความ สามารถอนเปนเอกลกษณเฉพาะตน เปนประธานในธรรมทงปวง

๕) สขภาวะทางปญญา เกดจาการเปลยนแปลงเกยวกบผสงวยในดานทางปญญา คอ มความเขาใจในการเปลยนแปลงชวต โดยการใชหลกแนวความคดทเกดจากปญหาใชหลกการและเหตผล พจารณาไตรตรองความคดเหนทเกดขนเปนขนตอน มความรอบคอบ ดาเนนชวตแบบพอเพยง และมความเขาใจกบวยทกาลงดาเนนชวตอย จะทาใหเกดสต มการใชชวตทสมบรณในสงคม สอดคลองกบงานวจยของ สรวลล พฤกษาอดมชย๑๓ ปจจยความสาเรจในการดาเนนของชมรมผสงอายตาบลดอนแฝก จงหวดนครปฐม จากผลวจยทไดรบเปนประโยชนตอชมรมผสงอายตาบลดอนแฝก สามารถนาไปใชพฒนาปรบปรงการดาเนนงานใหเกดประโยชนและประสทธภาพสงสด และองคกรทเกยวของในการสนบสนนเพอสรางโอกาสในการพฒนาชองชมรมผสงอาย อกทงชมรมผสงอายแหงอน ๆ สามารถนาไปประยกตใชในการดาเนนงานของชมรมตอไป                                                             

๑๒พระอนชา ถาวรสทโธ (ลบบวงาม), “ศกษาวถจตในการบรอารมณทางอายตนะ ๖ ของผเจรญวปสสนาภาวนา”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗), หนา ๑๖.

๑๓สรวลล พฤกษาอดมชย, “ปจจยความสาเรจในการดาเนนงานของชมรมผสงอายตาบลดอนแฝก จงหวดนครปฐม”, วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๙), บทคดยอ.

๒๔๓  

ดงนนจากองคความรทคนพบนนกอใหเกดนวตกรรมทนาไปสการเปลยนแปลงสาหรบผสงวยนนตาม Suwit Model 7 S +4 U + 2 W + 2 I + 4 T ซงสามารถทจะศกษาและทาความเขาใจในการตอยอด Suwit Model ในการสรางนวตกรรมเพอพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยใหไดพบความสขจากการเรยนรนวตกรรมทสรางขน เรมตนจากการพฒนาสขภาวะทางกาย รกษาความสะอาดของรางกาย อยในสถานทสะดวกสบายกาย สบายใจ และสามารถใชโอกาสรอบตวไดอยางมประสทธภาพ พรอมทงมความสมพนธทดตอบคคลรอบขาง ไดสนทนา ไดพดคย รสกถงเรองราวของชวตทผานมาในอดต และมทศนคตทดตอตนเอง เพอใหการพฒนาสขภาวะทางสงคม ใหทานรสกตนเองวามคณคาตอสงคม สามารถใหคาปรกษากบมตรสหายได มการแบงปนความรสกดอยเสมอๆ จะเปนบคคลทมจตเมตตาเสยสละเพอสวนรวม บรจาคสงของ การใหทาน และเปนทปรกษากบมตรไดเปนอยางด เพอไดมโอกาสไดแลกเปลยนเรยนรระหวางผเขารบการฝกอบรม ทงนการพฒนาสขภาวะทางจตใจ หมายถง มความรสกพงพอใจในการดาเนนชวต มสต สมาธ ในการทาหนาทททกครงมพฒนาการปรบตวทงดานรางกายและจตใจ กจะทาใหตนเองนนไดอยางมความสข ซงสอดคลองกบงานวจยของ สวจกขณ ภานสรณฐากร๑๔ กระบวนการพฒนาจตเพอเสรมสรางสขภาวะองครวมตามแนวพทธจตวทยาและการปฏบตตามกฎแหงแรงดงดด ผลการวจยพบวา กระบวนการพฒนาจตเพอเสรมสรางสขภาวะแบบองครวมตามพทธจตวทยาและการปฏบตตามกฎแหงแรงดงดด สามารสงเสรมใหเกดขนได ดวยโปรแกรมการฝกอบรมทสาคญไดแก ความตงใจมนทอยบนพนฐานทคดบวก การมองดวยบวกอยางมสต การยนกรานตอความคด การจนตนาการในเชงบวก การใชสมาธ และความเชอมนในกฎและการปลอยวาง ซงทาใหเกดภาวะของความสขในแบบองครวมไดทงยงมความตอเนองกบความสขแบบองครวมนนดวย ซงผลการทดลองโปรแกรมการฝกอบรมพทธจตวทยากบกฎแหงแรงดงดด พบวา กระบวนการพฒนาสขภาวะทางกายของกลมตวอยาง มความเชอมนในตนเองสงขนทจะปรบเปลยนพฤตกรรมและการเปลยนความคดและมมมองทมตอการดแลสขภาพโรคภยไขเจบไดรบรกฎของธรรมชาตตามความเปนจรง เมอประสบกบความเจบปวยอยกจะพยายามเขาใจใชทกษะในการดแลอาการของโรคใหดขน ดานสขภาพวะทางจต พบวากลมตวอยาง ไดเขาใจกระบวนการเรยนรอยางลกซงจงมความเชอวากายกบจตนนมความสมพนธกน ถาจตปวยกายกจะปวย ควรปลกฝงแนวคดทเปนกศลจตเพอการพฒนาทางจตทงดงามมากยงขนและสงทควรพฒนาเพมขน ซงเปนองคความรทงปรยต ปฏบต และปฏเวธใหกลมตวอยางไดเขาใจ เขาถงองคธรรมอยางเหมาะสม ในสวนดวยสขภาวะทางสงคม พบวากลมตวอยาง ไดพฒนาการความศรทธาเชอกฎแหงกรรม และมความเพยรพยายามประพฤตปฏบตปฏบตชอบ ซงทาใหพรอมจะชวยเหลอเพอมนษยดวยกน จงจาเปนตอง

                                                            ๑๔สวจกขณ ภานสรณฐากร, “กระบวนการพฒนาจตเพอเสรมสรางสขภาวะองครวมตามแนวพทธ

จตวทยาและการปฏบตตามกฎแหงแรงดงดด”, ดษฎนพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพทธจตวทยา,(บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙), บทคดยอ.

๒๔๔  

สงเสรมใหคนในสงคมเกดการตระหนกรจตใหการบรการ เคารพในศกดศรขอบความเปนมนษยพฒนาใหเกดความคดทเปนสมมาทฐอนชอบแลวดวยธรรม และดวยสขภาวะทางปญญา พบวา กลมตวอยาง ไดเกดการตระหนกรแจงเทาทนความจรงของชวต

๕.๓.ขอเสนอแนะ

๕.๓.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

จากผลการศกษาทพบวา การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา สามารถทจะเปนการเสรมสรางสขภาวะสาหรบผสงวยไดด อยางมประสทธภาพผวจยจงมขอเสนอแนะสาหรบผบรหาร หนวยงานทเกยวของ ในการนารปแบบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ดงน

๑) ควรนากจกรรมบรรจในแผนงานของสาธารณสข หรอชมรมผสงอาย สานกงานเขต และหนวยงานทรบผดชอบเกยวกบผสงวย โดยสวนใหญจะเปนกจกรรมททเนนไปในทางพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยไดแก การดแลตนเอง การรบประทานอาหาร ความเปนอย วธคด การทางานบญ การสนทนาพบปะเพอน การเดนทาง การเจรญสต เจรญสมาธ การฟงธรรม การฝกปฏบตเพอความสขของตนเองและสวนรวม สงเหลานจงควรใหเปนนโยบายในการพฒนาเพอใหเขาถงผสงวยไดศกษาและเรยนรใหเกดความสข สงบ เพอทาใหสงคมผสงวยทมคณคาสงผลใหเกดภาวะทสมบรณ

๒) ใหการสนบสนนอยางเปนรปธรรมทชดเจน ในการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยเพอพฒนาโปรแกรมในการสงเสรมสขภาวะผสงวย เพอระดมสมองหาแนวทางในการแกไขปญหาอปสรรคเกยวกบผสงวยทมความเหมะสมกบบรบทของชมชนแตละพนท

๓) จดโครงการทสงเสรมเกยวสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยใหไดรบความรแนวทางในการพฒนาตน ชวยเหลอสงคม และนาความรไปแนะนาตอ

๔) จดใหมโครงการอบรมสงเสรมจตอาสาใหมทกษะในการดแลผสงวยทถกตองและเหมาะสม

๕.๓.๒ ขอเสนอแนะเชงปฏบตการ

จากผลการศกษาโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ผวจยไดมขอเสนอแนะสาหรบหนวยงานทจะนาหลกสตรโปรแกรมไปใช ควรดาเนนการดงน

๑) หลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยนนสามารถทจะนาไปใชในการอบรมผสงวยใหมความสมบรณ จะตองแบงแยะความพรอมของผสงวย ระดบอายของผสงวย

๒๔๕  

และควรคานงถงเรองของเวลาในการฝกอบรมเพอทจะไดผลดตอการพฒนาสขภาวะองครวมผสงวยอยางมประสทธภาพ นอกจากนยงมผลตอการพฒนาสงคมผสงวยแบบยงยน

๒) ควรสงเสรมความสมพนธในครอบครว โดยททกภาคสวนมรนโยบายในการพฒนาสขภาวะของผสงวยใหเปนรปธรรม พรอมทงใหสงคมมสวนรวมในการพฒนาสขภาวะองครวมผสงวย

๓) หนวยงานทเกยวของสามารถปรบหลกสตรโปรแกรมใหเหมาะสมกบสถานท เวลา และผสงวยในการเขารบการฝกอบรม และใหมความสอดคลองกบกลมเปาหมาย

๔) วทยากรสามารถปรบกจกรรมยอยเพอใหการฝกอบรมมความนาสนใจ และผอนคลายมากขน เชน การนากจกรรมทเกยวกบผสงวยมาดาเนนเรองเพอเตรยมความพรอมกอนเขาสกจกรรมเนอหา

๕.๓.๓ ขอเสนอแนะในการทาวจยตอไป

๑) ควรมการศกษาสขภาวะองครวมของผสงวยโดยเลอกทจะศกษาในตวแปรอน ๆ ทงตวแปรดานจตวทยา และตวแปรทางจตวทยารวมสมย

๒) ควรมการสารวจเพอศกษาปญหาทแทจรงของผสงวยตามความตองการของผสงวยใหไดรบการแกไขปญหาทถกตองและถกวธ

๓) ควรศกษาโมเดลสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอตอยอดการวจยครงน  

บรรณานกรม

๑. ภาษาไทย ก. ขอมลปฐมภม มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก ๒๕๐๐. กรงเทพมหานคร:

โรงเรยนมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕. _________. พระไตรปฎกภาษาไทยไทยฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕. _________. มงคลตถทปน. กรงเทพมหานคร: โรงเรยนมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๒. พระพทธทตตเถระ. อภธมมาวรตาร. ตรวจชาระโดย พระธมมานนทมหาเถระ อครมหาบณฑต. แปล

และอธบายโดย พระคนธสาราภวงศ. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากด ประยรสาสนไทยการพมพ, ๒๕๕๔.

พระพทธโฆสาจารย. อฏฐสาลน คมภรอรรถกถาของธรรมสงคณปกรณ. แปลโดย พระคนธสาราภวงศ. กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจากด ประยรสาสนไทยการพมพ, ๒๕๕๔.

พระสทธมมโชตกะ ธมมาจรยะ. ปรมตถโชตกะ ปรเฉทท ๑ – ๒ – ๖. กรงเทพมหานคร: หจก.ทพยวสทธ, ๒๕๕๓.

พระโสภณมหาเถระ(มหาสสยาดอ). ปฏจจสมปบาท เหตผลแหงวฏสงสาร. แปลโดย พระคนธ สาราภอวงศ.

ข.ขอมลทตยภม (๑) หนงสอ: กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. พระราชบญญตผสงอาย ๒๕๔๖. กรงเทพมหานคร:

สกนกสงเสรมและพทกษผสงอาย, ๒๕๔๗. กระทรวงสาธารณสข. กรมการแพทย. สถาบนเวชศาสตรผสงอาย. การออกกาลงกายทวไปและ

เฉพาะโรคผสงอาย. กรงเทพมหานคร: โรงพมพชมชนการเกษตรแหงประเทศไทย, ๒๕๔๕.

กรมการศกษานอกโรงเรยน. การปฏรปการศกษาตลอดชวต: กรอบแนวตดและยทธศาสตร. กรงเทพมหานคร : รงสการพมพ, ๒๕๔๓.

กตต พชรวชญ. เอกสารการสอน ชดวชาหลกการเรยนร และเทคนคการฝกอบรม หนวยท ๑๐. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๓๘.

กลยา ตนตผลาชวะ. การพยาบาลผสงอาย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพเจรญกจ, ๒๕๒๔.

๒๔๗  

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. ๑๐๘ แผนชวต : สตรตานวกฤตวยชรา. กรงเทพมหานคร: เอเชยเพรส, ๒๕๔๓.

เกษม ตนตผลาชวะ และกลยา ตนตผลาชวะ. การรกษาสขภาพในวยสงอาย. กรงเทพมหานคร: อรณการพมพ, ๒๕๒๘.

คณะกรรมการอานวยการจดทาแผนพฒนาสขภาพแหงชาต. กระทรงสาธารณสข. แผนพฒนาสขภาพแหงชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท ๑๐ พ.ศ.๒๕๕๐-๒๕๕๔. กรงเทพมหานคร: องคการสงเคราะหทหารผานศกในพระบรมราชปถมภ, ๒๕๕๔.

เครอวลย ลมอภชาต. หลกและเทคนคการฝกอบรมและการพฒนา. กรงเทพมหานคร: สยามศลป, ๒๕๓๗

จาลอง ดษยวณช. วปสสนากรรมฐานและเชาวนอารมณ. เชยงใหม: โรงพมพแสงศลป, ๒๕๔๓. นตยา ภาสนนท. “ปญหาสขภาพจต”หลกการพยาบาลผสงอาย. กรงเทพมหานคร: บจ.บญศรการพมพ,

๒๕๔๕. บรรจบ บรรณรจ. จต มโน วณญาณ. กรงเทพมหานคร: สขภาพใจ, ๒๕๓๕. บรบรณ พรพบลณ. โลกยามชรา และแนวการเตรยมตวเพอความสข. เชยงใหม: พระสงหการพมพ,

๒๕๒๘. ประเวศ วส. คณภาพผสงอายทพงปรารถนา. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๓. พระธรรมปฎก(ป.อ. ปยตโต). สมมาสมาธและสมาธแบบพทธ. กรงเทพมหานคร: ธรรมสภาและ

สถาบนบนลอธรรม, ๒๕๔๗. _________. พทธธรรม (ฉบบขยายความ). พมพครงท ๙. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยมหาจฬา

ลงกรณราช, ๒๕๔๖. พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสตร. กรงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๕๔. _________. สขภาวะองครวมแนวพทธ. นครปฐม: วดญาณเวศกวน, ๒๕๕๗. _________. บทนาสพทธธรรม: ชวตงาม สงคมด ธรรมชาตเปนรมณย. กรงเทพมหานคร: ผลธมม,

๒๕๔๙. พระไพศาล วสาโล. สขแทดวยปญญา วถสสขภาวะทางปญญา. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร:

สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ สสส., ๒๕๕๒. พทธทาสภกข. อานาปานสตสมบรณแบบ. กรงเทพมหานคร: ธรรมสภา, ๒๕๓๕. พระมหาชนวฒน จกกวโร (กยรมย). พระอภธรรม จตโดยพสดาร. นนทบร: จารชา ๑๙๘ การพมพ,

๒๕๕๔.

๒๔๘  

ไพบลย เทวรกษ. จตวทยาศกษาพฤตกรรมภายนอกและภายใน. กรงเทพมหานคร : เอส.ด.เพรส, ๒๕๓๗.

ภาณ อดกลน. ทฤษฏการสงอาย. อาจารยพยาบาลกลมวชาพยาบาลบคคลผมปญหาสขภาพ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน อดรธาน, ๒๕๕๓.

เรงลกษณ โรจนพนธ. เทคนคการฝกอบรม. กรงเทพมหานคร: ภาควชาเทคโนโลยทางการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, ๒๕๒๙.

ลวรรณ อนนารกษ. การพยาบาลผสงอาย. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร: บญศรการพมพ, ๒๕๕๓.

วน เชอโพธหก. การฝกอบรม. กรงเทพมหานคร: โอ เดยนสโตร, ๒๕๓๗. วฒนา ชนวงศา. ผลของการฝกอบรมเชงปฏบตการ. เลย: วทยาลยครเลย, ๒๕๓๖. วโรจน ลกขณาอดศร. ทฤษฏการสรางความร และการเรยนรผานกจกรรม, ๒๕๕๐. ศรเรอน แกวกงวาน. จตวทยาพฒนาการชวตทกชวงอาย เลม ๒. พมพครงท ๙. กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๓. สานกงานสถตแหงชาต สถาบนวจยประชากรและสงคม. ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและ

สงคมของครวเรอน พ.ศ. ๒๕๕๒ สานกงานเลขาธการสภาการศกษาแหงชาต. รายงานการสงเคราะหผลการตดตามและประเมนการ

ดาเนนงานปฏรปการศกษาตงแตประกาศใชพระราชบญญต การศกษาแหงชาต พ.ศ.๒๕๔๒ ถงสนสดปงบประมาณ ๒๕๔๘. กรงเทพมหานคร: พรกหวานกราฟฟค, ๒๕๔๙.

สรกล เจนอบรม. “การเรยนรดวยตนเอง : นวตกรรมทางการศกษาทไมเคยเกา นวตกรรมเพอการเรยนการสอน”. ใน เอกสารประกอบการประชมวชาการเนองในโอกาสวนสถาปนา คณะครศาสตร. คณะครศาสตร: จฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๑.

สวณ ววฒนวานช. สถานการณความยากจนในผสงอายและรปแบบการจดการเพอสงเสรมการมคณภาพชวตของผสงอายไทย. กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว).

สทธชย จตะพนธกล และคณะ. รายงานวจยผสงอายในประเทศไทยรายงานการทบทวนองคความรและสถานการณในปจจบนตลอดจนขอเสนอแนะทางนโยบายและการวจย. กรงเทพมหานคร: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

สนทร สนนทชย. “ความรพนฐานการศกษาตลอดชวต”. เอกสารประกอบการสอนชดวชาการศกษาตลอดชวตและการศกษานอนระบบ. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๗.

สนอง โลหตวเศษ. ปรชญาการศกษาผใหญ และการศกษานอกระบบ. กรงเทพมหานคร: ภาควชาการศกษาผใหญ คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๔๔.

๒๔๙  

อาชญญา รตนอบล. กระบวนการฝกอบรม การศกษานอกโรงเรยน. กรงเทพมหานคร: บรษท ประชาชน จากด, ๒๕๔๐.

_________. ขอจากดความ ความคดและลกษณะการศกษาตลอดชวตในการศกษาและดารเรยนรตลอดชวต. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๗

เอกพล จนทรสถตพร. การประเมนความตองการจาเปนในการจดการเรยนรตลอดชวตของผสงอาย. กรงเทพมหานคร. (เอกสารอดสาเนา), ๒๕๕๑.

(๒) วทยานพนธ: คมกฤตย รวบรวม. “ปญหาและกระบวนการนานโยบายสงเสรมคณภาพชวตผสงอายของ

กรงเทพมหานครไปปฏบต”. ปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขารฐศาสตร. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยรามคาแหง, ๒๕๕๖.

จรญญา วงษพรหม. “การมสวนรวมของชมชนเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย”. วทยานพนธศกษาศาสตรดษฎบณฑต ภาควชาการศกษาตลอดชวต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๘.

จนทรเพญ ลอยแกว. “การศกษาความตองการไดรบสวสดการสงคมของผสงอาย ในเขตเทศบาลเมอง อโยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา”. การคนควาอสระรฐประศาสนศาสตร. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ, ๒๕๕๕.

จฑามาศ วารแสงทพย. “การฟนฟคณภาพชวตของผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายดวยธรรมปฏบต”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา. บณฑตวทยาลย:มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓.

ณชพล บดการ. “ศกยภาพของเทศบาลตาบลปากแพรก อาเภอเมอง จงหวดกาญจนบร ในการดแลผสงอาย”. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๙.

ทพยวด เหลองกระจาง. “การพฒนารปแบบการเรยนรตามแนวพทธศาสตรเพอพฒนาผสงอาย”. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ๒๕๕๐.

ทพวรรณ สธานนท “การประยกตใชหลกพทธธรรมในการดาเนนชวตอยางมความสขของผสงอาย”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖.

นนทนา อยสบาย. “ความตองการสวสดการสงคมของผสงอาย ในองคการบรหารสวนตาบลศรษะจระเขนอย อาเภอบางเสาธง จงหวดสมทรปราการ”. วทยานพนธรฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารทวไป. วทยาลยการบรหารรฐกจ: มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๕๗.

๒๕๐  

ประสพโชค ตนสาโรจน. “บทบาทของเทศบาลเมองกาญจนบรในการดแลผสงอาย”. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน. บณฑตวทยาลย :มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๙.

ปณวสส กตตมานนท. “การศกษาวเคราะหปาณาตบาตในเซลลมนษยและตวออนมนษย”.วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระครประภาสกรสรธรรม (เกษม สวณโณ). “การศกษาสขภาวะของผสงอายในเขตชมชนทาอฐ วดแสงสรธรรม ตาบลทาอฐ อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร”. วทยานพนธพทธศาสตรมหา บณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐.

พระครปรยตธรรมวบล (ชว อสสโร). “รปแบบการเสรมสรางความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายตามหลกพทธจตวทยา”.วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต . บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐.

พระมหาไชยา หดประกอบ. “การพฒนารปแบบการจดการศกษาตลอดชวตใหกบผสงอายโดยใชวดเปนฐาน”. ดษฎนพนธการศกษาดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศรนครนทร วโรฒ, ๒๕๖๐.

พระมหาดนย ธมมาราโม (แกวโต). “การศกษาวเคราะหกระบวนการทางานของจตในคมภรอฏฐสาสน”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐.

พระมหาโสภณ วจตตธมโน (มณปญญาพร). “การรความจรงทมผลตอพฤตกรรมมนษยตามหลกพทธจตวทยา”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐.

พระรวมชย ชนวโร (เบญจจนดา). “ปจจยพทธจตวทยากบความผาสกทางจตวญญาณของผสงอายหลกสตรครสมาธ ณ.วดธรรมมงคล กรงเทพมหานคร”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐.

พระวระศกด ชยธมโม (สวรรณวงศ). “แนวทางการจดการวดสนตสขตามหลกสปปายะ ๗ : กรณศกษาวดธารนาไหล(สวนโมกขพลาราม) ตาบลเลมด อาเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต.บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

พระอนชา ถาวรสทโธ (ลบบวงาม). “ศกษาวถจตในการบรอารมณทางอายตนะ ๖ ของผเจรญวปสสนาภาวนา”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

๒๕๑  

พระอกฤษ โชตญาโณ (ทว). “รปแบบการเสรมสรางสขภาวะของผสงอายเพอความเปนอยทดตามหลกเศรษฐกจพอเพยงของจวหวดศรสะเกษ”. ปรญญาพทธศาสนามหาบณฑต สาขา วชาการพฒนาสงคม. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๑.

พสสลล ธารงศวรกล. “การพฒนาโปรแกรมการใหการปรกษาครอบครวเชงบรณาการเพอสรางเสรมสขภาพจตผสงอาย”. ดษฎนพนธปรชญาดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยรามคาแหง. ๒๕๕๘.

เพญผกา กาญจโนภาส. “ประสทธผลของการโปรแกรมสขศกษาเกยวกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพในการดแลตนเองของผสงวย อาเภอหนองระบงเหว จงหวดชยภม”. วทยานพนธการศกษามหาบณฑต. บณฑตศกษา : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, ๒๕๔๑.

มนสนนด ขอนด. “แรงจงใจในการดาเนนชวตอยางมคณภาพของผสงอายในกรงเทพมหานคร:กรณศกษาผสงอายในเขตธนบร”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยา: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๖.

ยวด พนาวรรต. “การเสรมสรางสขภาพจตผสงวยไทยดวยวปสสนากรรมฐานวทยานพนธ”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐.

สรวลล พฤกษาอดมชย. “ปจจยความสาเรจในการดาเนนงานของชมรมผสงอายตาบลดอนแฝก จงหวดนครปฐม”.วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๙.

สจตรา สมพงษ. “ความสขของผสงอายในสถานสงเคราะหคนชราในจงหวดนครปฐม”. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศลปากร, ๒๕๕๕.

สวจกขณ ภานสรณฐากร. “กระบวนการพฒนาจตเพอเสรมสรางสขภาวะองครวมตามแนวพทธจตวทยาและการปฏบตตามกฎแหงแรงดงดด”. ดษฎนพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙.

เสาวนย ฤด. “สขภาวะองครวมแนวพทธ : กรณศกษาผปวยโรคเบาหวานโรงพยาบาลราชวถ”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๕.

อญชษฐา หาญกจรง. “กระบวนการพงพาตนเองในการดาเนนชวตของผสงอายตามหลกพทธจตวทยา”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๖๐.

๒๕๒  

อาชญญา รตนอบล และคณะ. “การศกษาสภาพ ปญหา ความตองการ และรปแบบการจดกจกรรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเพอสงเสรมการเรยนรดานการเตรยมความพรอมเมอเขาสวยผสงอายของผใหญวยแรงงาน”. ครศาสตรดษฎบณฑต. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๒

อาทตยา สขมาก. “การพฒนาคณภาพชวตผสงอายตามหลกไตรสกขา กรณศกษา : สถานสงเคราะหคนชราเฉลมราชกมาร (หลวงพอเปนอปถมภ)”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๘.

(๓) งานวจย: จารวรรณ เหมะธร และพมพพรรณ ศลปะสวรรณ. “ความตองการทางสขภาพอนามยของผสงอาย”.

รายงานการวจย. ภาควชาพยาบาลศาสตร. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยมหดล, ๒๕๒๖.

(๔) บทความ: กตตวงศ สาสวด. “ปจจยทสงผลตอคณภาพชวตผสงอายในจงหวดภาคตะวนออก”. วารสารชมชน

วจย. คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร. ปท ๑๑ ฉบบท ๒ .(พฤษภาคม – สงหาคม ๒๕๖๐).

ชตมา หฤทย. “นโยบายคณภาพชวตตามแผนพฒนาสาธารณสข”. วารสารกองการพยาบาล. กรงเทพมหานคร : มทป, ๒๕๓๑.

พระมงคลธรรมวธาน,ประสทธ สระทอง. “ผสงอายกบการปฏบตตามหลกพทธธรรม”. วารสารฉบบภาษาไทย สาขามนษยศาสตร สงคมศาสตรและศลปะ. ปท ๑๐ ฉบบท ๓ เดอน (กนยายน-ธนวาคม ๒๕๖๐).

วไลพร ขาวงษและคณะ. “ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตของผสงอาย”. วารสารวจยทางวทยาศาสตรสขภาพ. ปท ๔ ฉบบท ๒ (กรกฎาคม – ธนวาคม ๒๕๕๔)

สมบรณ วฒนะ. “แนวคดการดแลผสงอายตามแนวพระพทธศาสนาเถรวาท”. วารสารวชาการมนษยศาสตรและสงคมศาสตร. ปท ๒๔ ฉบบท ๔๔ (มกราคม – เมษายน ๒๕๕๙).

สรนทร ฉนศรกาญจนา. “การดแลแบบสหวทยาการสาหรบผปวยสงอาย: บทบาทของแพทย”. รามาธบดพยาบาลสาร. ฉบบท ๒ (มนาคม ๒๕๓๙).

สวด เบญจวงศ. “บทความเรอง ผสงอายคนแก และคนชรา: มตทางสงคมและวฒนธรรม”. มนษยสงคมสาร. มหาวทยาลยราชภฏหมบานจอมบง, ๒๕๔๑.

เสนห สกาว และบรรจบ บรรณรจ. วารสารสนตศกษาปรทรรศน มจร. มหาวทยามหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. ปท ๕ ฉบบท ๓ (กนยาย – ธนวาคม ๒๕๖๐).

๒๕๓  

อดมพร ชนไพบลย. “สปปรสธรรม: หลกธรรมเพอการสงเคราะห”. วารสารรามคาแหง. ฉบบมนษยศาสตร. ปท ๓๑ ฉบบท ๑ (มกราคม – ธนวาคม ๒๕๕๕).

(๕) เวบไซต: สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. การคาดประมาณประชากรของ

ประเทศไทย พ.ศ.๒๕๕๓-พ.ศ.๒๕๘๓. [ออนไลน]. แหลงขอมล: https://www.fopdev.or.th [๑๐ กมภาพนธ ๒๕๖๑]

ประภสสร กมสวรรณวงศ. การดแลสขภาพแบบองครวมของผสงอายตามแนวคดทางพระพทธ ศาสนา. [ออนไลน]. แหลงขอมล: http://www.oknation.nationtv.tv [๑ เมษายน ๒๕๖๑]

สานกงานพฒนาสงคมกรงเทพมหานคร. [ออนไลน]. แหลงขอมล: http://www.bangkok.go.th. [๖ กมภาพนธ ๒๕๖๑]

๒. ภาษาองกฤษ A.Muhlenkamp, F, and J.A.Sayles. Social aupport and Positive Health Practice,

Nursing Science. No 13 (May 1991): 266-270. Adams,T, “Bezner, J & Steinhardt”, M. The conceptualization and measurement of

perc eived wellness : lntegrating balance across and within dimensions. American Jornal of Health Promotion. 11(3) (1997): 208-218.

Belinda Siew Luan Khong. “The Budd s Influence in the Tnerapy Room”. Hakomi Forum. Vol.18, No 1. (2007): 11-17

Fehring, R,J, et al. Psychological and Spiritual Well–Being in College students. Research in Nursing & Health. 10, 391-198, 1987

Gavol D. Ryff and Gorey LM Keyes. Stvuctue of Psychogicat Well-bery primavg factovs, 1995.

Halonen. J. S. and Santrock. J. W. Psychology. (2nd ed.) Boston: The McGraw-Hill Companies,Inc. 1996 . th 5.

Hunglmann, J, Kenkle-Rossi. E, Klassen, L. & Stollenwerk, R. Focus on spiritual well-being: Harmonious interconncctedness of mind-body-spirit of the JAREL spiritual well-being scale. Geriatric Nursing, 17 (6), 1996, 262 -266.

Matlin. M. W. Psychology. (2nded.) : Holt Rinehart and Winston, Inc, 1995. Van Horn, E,. “The measurwment of well- b[eing and other aspects of mental

health”. Journal of occupation psychology. Vol. 63 (2004), 193-210.  

ภาคผนวก ก รายนามผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอและผใหขอมลสาคญ

๒๕๖

รายนามผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอ

๑. ผใหขอมลในการพฒนาหลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา จานวน ๑๐ รป/คน ประกอบดวย

๑. พระราชสทธมน ๒. พระครสงฆรกษเอกภทร อภฉนโท ๓. รศ.ดร.เมธาว อดมธรรมานภาพ ตาแหนง ผรบผดชอบหลกสตร มจร. ๔. ดร.วชชดา ตาแหนง อาจารยประจาหลกสตร มจร ๕. รศ.ดร สมโภชน เอยมสภาษต ๖. ผศ.ดร เรงชย หมนชนะ ๗. น.อ.ดร.นภทร แกวนาค ๘. ดร.พทธชาด แผนสมบญ ตาแหนง อาจารย ๙. ผศ.ดร.เมธาพนธ โพธธรโรจน ๑๐.ดร.กมลาศ ภวชนาธพงศ

๒. รายชอผรวมสนทนากลม ประกอบดวย ผเชยวชาญและผทรงคณวฒจานวน ๑๗ รป/คน ดงน

๒.๑ ผทรงคณวฒดานพระพทธศาสนา ๑. พระราชรตนโสภณ, ดร. ๒. พระครปลดสมพพฒนธรรมาจารย (นรนทร ศรรตน) ๓. ผศ.ดร.เมธาพนธ โพธธรโรจน ๔. ดร.กมลาศ ภวชนาธพงศ ๕. ดร.ขนทอง วฒนะประดษฐ

๒.๒ ผทรงคณวฒดานจตวทยา ๑. รศ.ดร.เมธาว อดมธรรมานภาพ ๒. ผศ.ดร.วชชดา ฐตโชตรตนา ๓. ดร.กมลาศ ภวชนาธพงศ ๔. ผศ.ดร.สรวฒน ศรเครอดง ผสงเกตการณ ๕. ผศ.ดร.ประยร สยะใจ ผสงเกตการณ

๒.๓ ผทรงคณวฒดานผสงอาย

๑. นายวชย สงขแกว ประธานชมรมผสงอายโรงพยาบาลสรนธร

๒๕๗

๒. ผอ.อรามรตน รตนโยธน ประธานชมรมผสงอายวดปากบอ

๓. นางชนฏษมาศ จตชย ประธานสภาวฒนธรรมเขตพระโขนง ๔. นางทศน ลอกลาง ประธานชมรมผสงอายวดวชรธรรมสาธต

๒.๔ ผทรงคณวฒดานชมชน

๑. อาจารยสรณา อนสรณทรางกร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มรภ.ธนบร

๒. นางสาวพกล เปลองทกข หวหนาฝายพฒนาชมชนและสวสด

การสงคม สานกงานเขตบางนา ๓. นางพณ นพกลสถตย หวหนาฝายพฒนาชมชนและสวสดการสงคม

สานกงานเขตพระโขนง

๓. รายชอผเขารวมกจกรรมการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา จานวน ๓๐ คน ดงน

๑. คณสพศ เรณรส ๒. คณพรรณ ตนทอง ๓. คณฉลอง นพคณ ๔. คณวมลวรรณ เผาศรเจรญ ๕. คณสาล มะเดอ ๖. คณนงนช ทองสงศร ๗. คณสภาณ แดงสวสด ๘. คณประไพ จตตสม ๙. คณสมจตต ทองเกง ๑๐. คณมะล ชพนธ ๑๑. คณปทม หาแสงศร ๑๒. คณฉกาจ ทองสงศร ๑๓. คณสาคร ตาแจ ๑๔. คณสรพร จระประยร ๑๕. คณถวล แสงเกษม ๑๖. คณไพรนทร เจนนานาโชค ๑๗. คณวระ จตตสม ๑๘. คณจารณศร ญานอดม

๒๕๘

๑๙. คณรสนา กระทมนด ๒๐. คณโสภณ ลอกลาง ๒๑. คณประคอง ภรมยนล ๒๒. คณอมพร ศรสข ๒๓. คณสมบต ภบาลสข ๒๔. คณสรพร สถตดารงสกล ๒๕. คณกลยา พรงพวงแกว ๒๖. คณสมพร ศรวลย ๒๗. นางสาวฐากร บญประดษฐ ๒๘. คณสนย วชราตรยากล ๒๙. พล.ร.ท.เรวต ทองประเสรฐ ๓๐. คณเอมอร เดชาภวฒน

ภาคผนวก ข หนงสอขอความอนเคราะหเปนผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอ

๒๖๐

๒๖๑

๒๖๒

๒๖๓

๒๖๔

ภาคผนวก ค หนงสอขอความอนเคราะหสมภาษณและเกบรวบรวมขอมล

๒๖๖

๒๖๗

๒๖๘

๒๖๙

๒๗๐

๒๗๑

๒๗๒

๒๗๓

๒๗๔

๒๗๕

๒๗๖

๒๗๗

๒๗๘

๒๗๙

๒๘๐

๒๘๑

๒๘๒

๒๘๓

๒๘๔

๒๘๕

๒๘๖

๒๘๗

ภาคผนวก ง แบบสอบถามเพอการวจย

๒๘๙

แบบสารวจปญหาเพอการวจย เรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงอายตามแนวพทธจตวทยา

...................................................... คาชแจง ขอใหอานขอคาถามเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงอายตามแนวพทธจตวทยาและโปรดกาเครองหมาย √ ในชอง ( ) ตามความคดเหนของทาน

ตอนท ๑ ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ๑. เพศ

๑ ( ) ชาย ๒ ( ) หญง ๒. อาย

๑ ( ) ๖๐-๖๕ ป ๒ ( ) ๖๖-๗๐ ป ๓ ( ) ๗๑-๗๕ ป ๔ ( ) สงกวา ๗๖ ป

๓. ระดบการศกษา ๑ ( ) ประถมศกษา ๒ ( ) มธยมศกษา ๓ ( ) ปรญญาตร ๔.( ) สงกวาปรญญาตรขนไป

๔ รายได ๑ ( ) ตาวา ๑๐,๐๐๐ บาท ๒ ( ) ๑๐,๐๐๐-๓๐,๐๐๐ บาท ๓ ( ) สงกวา๓๐,๐๐๑ บาท

ตอนท ๒ ความคดเหนในการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม โปรดกาเครองหมาย √ ในชอง ( ) ตามความคดเหนของทาน

๑. ทานคดวาขณะอยรวมกบบคคลอน ทานมปญหาในการปรบตวหรอไม ( ) ม ( ) ไมม กรณไมมปญหาไมตองตอบขอตอไป

๒. ทานตองการใหทางหนวยงานการบรหารสวนทองถนและองคกรทางพระพทธศาสนาเขามาชวยหรอไม

( ) ตองการ ( ) ไมตองการ

๓. ทานตองการใหทางสวนงานราชการมาสนบสนนบรการอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมโดยวธใด

( ) ไมเสยคาใชจาย ( ) เสยคาใชจายดวยตนเอง ( ) เสยคาใชจายบางสวน

๒๙๐

๔. ระยะเวลาในการอบรม โปรดเลอกตามตารางขางลาง ( ) วนจนทร-ศกร เวลา ๑๖.๐๐ น. – ๑๘.๐๐ น. ( ) วนองคาร – วนพฤหสบด เวลา ๑๖.๐๐ น. – ๑๘.๐๐ น. ( ) วนจนทร –วนพธ – วนศกร เวลา ๑๖.๐๐ น. – ๑๘.๐๐ น. ( ) วนศกร – วนเสาร – วนอาทตย เวลา ๐๘.๐๐ น. – ๑๘.๐๐ น. ( ) วนอนๆ โปรดระบ………………………………………………………

ขอเสนอแนะอนๆ …………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ตอนท ๓ ประเภทของความตองการฝกอบรมกระบวนการพฒนาสขภาวะองครวม คาชแจง โปรดทาเครองหมาย √ ลงในชองระดบความตองการของทานในการฝกอบรมมากทสด

เพยงชองเดยว โดยพจารณาเกณฑ ซงแบงเปน ๕ ระดบ ดงน ๕ หมายถง มความตองการฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมในระดบมากทสด

๔ หมายถง มความตองการฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมในระดบมาก ๓ หมายถง มความตองการฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมในระดบปานกลาง ๒ หมายถง มความตองการฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมในระดบนอย ๑ หมายถง มความตองการฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมในระดบนอยทสด

ความตองการฝกอบรมการใชการพฒนาสขภาวะองครวมดวยหลกพทธจตวทยา

ลาดบท

ความตองการฝกอบรมการพฒนาสขภาวะ องครวมของผสงอาย

ระดบความตองการ มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

๑ การพฒนาสขภาพดวยความสนใจดานอาหาร ๒ การอบรมดานการออกกาลงกาย ๓ การพฒนาคณภาพชวตความสาคญเกยวกบการพกผอน ๔ การพฒนาความรเกยวกบการดแลสขภาพ ๕ การพฒนาการรบรสขภาวะทางรางกายแบบองครวม ๖ การพฒนาสขภาวะทางอารมณของครอบครว ๗ การพฒนาสขภาพจตชมชนกบสงแวดลอม ๘ การพฒนาทกษะสขภาวะทางจตกบการตระหนกร

ตนเอง

๒๙๑

ลาดบท

ความตองการฝกอบรมการพฒนาสขภาวะ องครวมของผสงอาย

ระดบความตองการ มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

๙ การอบรมสมาธกบการทางานใหสาเรจ ๑๐ การพฒนาจตใจกบความสขในชมชน

๑๑ การพฒนาสขภาพจตของในหมบานและ/หรอชมชน

๑๒ การพฒนาทกษะสขภาวะทางอารมณทชวยเหลอสงคม

๑๓ การอบรมจตสาธารณะของกลมผสงอายในชมชน

๑๔ การพฒนาการเรยนรสงคมยคใหมแหงการแบงปน

๑๕ การอบรมอาสาสมครปองกนสงเสพตดในสงคม

๑๖ การพฒนาเทคนควธการแกปญหาในการอยรวมกบผอน

๑๗ การอบรมการรบรเผชญปญหากบการแกวกฤตของชวต

๑๘ การพฒนาสขภาวะองครวมการเขาถงความจรงของชวต

๑๙ การพฒนาทกษะความสามารถในภมปญญาไทย

๒๐ การอบรมความงอกงามของจตการเปลยนแปลงทกชวงวย

ขอขอบพระคณ ในการใหความอนเคราะหตอบแบบสอบถาม

พระครภาวนาสงวรกจ ว.(สวชโช ภาข) นสตปรญญาเอก สาขาวชาพทธจตวทยา

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๙๒

แบบสอบถามการวจย เรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

คาชแจง แบบสอบถามนมวตถประสงคเพอศกษาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา แบบสอบถามชดนแบงออกเปน ๓ ตอน ดงตอไปน ตอนท ๑ ขอมลสภาพทวไปของผตอบแบบสอบถาม ตอนท ๒ สขภาวะทางอารมณสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ตอนท ๓ เปนขอคดหรอขอเสนอแนะสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาเปนคาถามปลายเปด ผวจยของความรวมมอจากทานไดโปรดตอบแบบสอบถามทกขอตามความเปนจรง คาตอบของทานจะเกบไวเปนความลบ โดยจะใชประโยชนตอการวจยเทานน ขอบขอบพระคณทานเปนอยางสง ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณ ในการใหความอนเคราะหตอบแบบสอบถาม

พระครภาวนาสงวรกจ ว.(สวชโช ภาข) นสตปรญญาเอก สาขาวชาพทธจตวทยา

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๙๓

ตอนท ๑ ขอมลสภาพทวไปของผตอบแบบสอบถาม คาชแจง โปรดทาเครองหมาย / ลงใน หนาขอความทตรงกบสภาพทเปนจรงของทานบ ๑. เพศ ชาย หญง ๒. อาย .........................................ป ๓. วฒการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตร ปรญญาโท ปรญญาเอก อน.. .......... ๔. สถานะ อยคนเดยว มลกหลานและเครอญาต อยกบสาม ภรรยา ลก อน ๆ............................. ๕. ภาวะสขภาพ มโรคประจาตว ไมมโรคประจาตว ๖. ทานมการปฏบตตนตามหลกพระพทธศาสนาอยางไร (ตอบไดมากกวา ๑ ขอ) ๑) รกษาศล ๒.) นงสมาธ ๓.) บรจาคเงนและสงของ ๔.) ทาบญตามเทศกาล ๕.) ไหวพระสวดมนตกอนนอน ๖.) ศกษาพระธรรม ๗.) ชวยเหลอกจกรรมทางพระพทธศาสนา ๘.) อนๆ (โปรดระบ) ...........................................

๒๙๔

ตอนท ๒ สขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา คาชแจง โปรดทารายการตอไปนโดยใหทานพจารณาถงสภาพความเปนจรง แลวทาเครองหมาย √ ลงในชองตามระดบความคดเหนของทานเพยงชองเดยว โดยพจารณาเกณฑ ซงแบงเปน ๕ ระดบ ดงน ๕ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบมากทสด

๔ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบมาก ๓ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบปานกลาง ๒ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบนอย ๑ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบนอยทสด

ขอท

รายการ ความคดเหน สาหรบ

ผวจย ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ สขภาวะทางกาย

๑ ทานใหความสนใจกบสขภาพของตนเอง ๒ ทานมเวลาในการออกกาลงกาย ๓ ทานใหความสาคญเกยวกบการพกผอน ๔ ทานตองกนยาเปนประจา ๕ ทานใหความสาคญตออาหารการกน ๖ ทานรกษาสขภาพดวยการไปตรวจรางกายเปน

ประจา

๗ ทานรสกพอใจกบสขภาพของทานในชวงน ๘ ทานมองวามรางกายเขมแขงกบการดาเนนชวต ๙ ทานพอใจในการไดอยสถานทสะดวกสบาย ๑๐ ทานไดนอนหลบพกผอนทเพยงพอตอสขภาพ

สขภาวะทางสงคม ๑๑ ทานเชอวาคนทจตใจผองใส อยากจะชวยเหลอ

สงคม

๑๒ ทานมความพอใจทเปนจตอาสาในการมสวนรวมชมชน

๑๓ ทานคดวาการมนาใจตอกนชวยใหชมชนนาอย ๑๔ ทานเชอวาการเกอกลกนทาใหเกดความรก

สามคคกน

๒๙๕

ขอท

รายการ ความคดเหน สาหรบ

ผวจย ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ ๑๕ ทานเชอวาสงคมจะนาอยขนอกมากถาทกคนม

จตอาสา

๑๖ ทานรสกวาชวตมคณคาไดรบการยกยองนบถอ ๑๗ ทานสามารถใหคาปรกษาเปนทพงใหแกคนอน ๑๘ ทานมสวนในการชวยเหลอบคคลทไดรบความ

เดอดรอน

๑๙ ทานใหความสาคญในการเขารวมชวยกจกรรมชมชน

๒๐ ทานตระหนกรในการเคารพสทธทอยรวมกบผอน

สขภาวะทางอารมณ ๒๑ เมอรสกโกรธ ทานสามารถควบคมอารมณของ

ตนเอง

๒๒ ทานสามารถสงบนงไดแมในขณะทมอารมณหงดหงด

๒๓ เมอเจอกบเหตการณทไมคนเคยทานจะรสกตนเตนงาย

๒๔ เมอมคนมาขดใจทานรสกไมสามารถควบคมอารมณ

๒๕ เรองเลกนอยทเกดขนมกทาใหทานเปนทกขรอนใจ

๒๖ เมอมคนใชคาไมสภาพทานสามารถระงบอารมณได

๒๗ ทานรสกไมดเมอเกดอาการสนหวง ๒๘ ทานมวธการปรบอารมณใหเบาลงไดเมอทกขใจ ๒๙ แมจะรสกตนเตนแตทานกเกบความรสกได ๓๐ ทานรสกเสยงสน ปากสน หรอมอสนเวลาไม

พอใจ

 

๒๙๖

ขอท

รายการ ความคดเหน สาหรบ

ผวจย ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ สขภาวะทางจตใจ

๓๑ ทานเชอวาความรสกสงบใจสามารถพฒนาใหเกดขนได

๓๒ ทานเชอวาจตใจทดนาสงดเขามาในชวต ๓๓ ทานเชอวาใจนนตองมการตระหนกหมนดแลทก

ขณะ

๓๔ ทานรสกมความสข เมอเขาใจเขาถงความพอเพยง

๓๕ ทานเชอวาความออนโยนเปนใจทมความเมตตา ๓๖ ทานรสกพงพอใจในการแบงปนใหกบคนอน ๓๗ ทานตงใจในการปฏบตตนใหเปนแบบอยางแก

คนอน

๓๘ ทานมความรสกกงวลในการดาเนนชวต ๓๙ ทานรสกวาลกหลานมความสขเมอไดพบทาน ๔๐ การดแลจตใจตนเอง ทาใหทานอยดวยความหวง สขภาวะทางปญญา ๔๑ ทานเชอวาชวตทอยไดเปนเพราะกรรมดสงผล ๔๒ ทานมความสขไดเพราะการไมทาใหคนอน

เดอดรอน

๔๓ ทานเชอวาทกอยางในโลกลวนเปนเหตเปนผลกน ๔๔ ทานเชอวาการแบงปนสงใดกจะไดรบสงนนตอบ ๔๕ ทานเชอวากรรมทดสามารถเปลยนแปลงวถชวต ๔๖ ทานเชอวาทกอยางมเหตผลในการรบรองปญหา

๔๗ ถาหากมปญหาทเกดขน ทานสามารถแกปญหาได

๔๘ ทานมความตระหนกในความสญเสยของคนใกลชด

๔๙ ทานดาเนนชวตรเทาทนดวยความพอประมาณแหงตน

๕๐ เมออายเพมมากขนความเขาใจชวตกชดเจนขน

๒๙๗

ตอนท ๓ ขอคดหรอขอเสนอแนะสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ก) ดานสขภาวะทางกาย ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ข) ดานสขภาวะดานสงคม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ค) ดานสขภาวะดานอารมณ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ง) ดานสขภาวะทางจตใจ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… จ) ดานสขภาวะทางปญญา ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ขอแสดงความขอบคณเปนอยางยง

๒๙๘

แบบสอบถามการวจย (กอนและหลงการฝกอบรม) เรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

คาชแจง แบบสอบถามนมวตถประสงคเพอศกษาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา แบบสอบถามชดนแบงออกเปน ๓ ตอน ดงตอไปน ตอนท ๑ ขอมลสภาพทวไปของผตอบแบบสอบถาม ตอนท ๒ สขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ตอนท ๓ เปนขอคดหรอขอเสนอแนะสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาเปนคาถามปลายเปด ผวจยของความรวมมอจากทานไดโปรดตอบแบบสอบถามทกขอตามความเปนจรง คาตอบของทานจะเกบไวเปนความลบ โดยจะใชประโยชนตอการวจยเทานน ขอบขอบพระคณทานเปนอยางสง ณ โอกาสน

ขอขอบพระคณ ในการใหความอนเคราะหตอบแบบสอบถาม

พระครภาวนาสงวรกจ ว.(สวชโช ภาข) นสตปรญญาเอก สาขาวชาพทธจตวทยา

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ชดท ๑

๒๙๙

ตอนท ๑ ขอมลสภาพทวไปของผตอบแบบสอบถาม คาชแจง โปรดทาเครองหมาย / ลงใน หนาขอความทตรงกบสภาพทเปนจรงของทานบ ๑. เพศ ชาย หญง ๒. อาย .........................................ป ๓. วฒการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา อนปรญญา ปรญญาตร ปรญญาโท ปรญญาเอก อน.. .......... ๔. สถานะ อยคนเดยว มลกหลานและเครอญาต อยกบสาม ภรรยา ลก อนๆ............................. ๕. ภาวะสขภาพ มโรคประจาตว ไมมโรคประจาตว ๖. ทานมการปฏบตตนตามหลกพระพทธศาสนาอยางไร (ตอบไดมากกวา ๑ ขอ) ๑) รกษาศล ๒.) นงสมาธ ๓.) บรจาคเงนและสงของ ๔.) ทาบญตามเทศกาล ๕.) ไหวพระสวดมนตกอนนอน ๖.) ศกษาพระธรรม ๗.) ชวยเหลอกจกรรมทางพระพทธศาสนา ๘.) อนๆ (โปรดระบ) ...........................................

๓๐๐

ตอนท ๒ สขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา คาชแจง โปรดทารายการตอไปนโดยใหทานพจารณาถงสภาพความเปนจรง แลวทาเครองหมาย √ ลงในชองตามระดบความคดเหนของทานเพยงชองเดยว โดยพจารณาจากเกณฑ ซงแบงเปน ๕ ระดบ ดงน ๕ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบมากทสด

๔ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบมาก ๓ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบปานกลาง ๒ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบนอย ๑ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบนอยทสด

ขอท

รายการ ความคดเหน สาหรบ

ผวจย ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ สขภาวะทางกาย ๑ ทานใหความสนใจกบสขภาพของตนเอง ๒ ทานมเวลาในการออกกาลงกาย ๓ ทานใหความสาคญเกยวกบการพกผอน ๔ ทานตองกนยาเปนประจา ๕ ทานใหความสาคญตออาหารการกน ๖ ทานรกษาสขภาพดวยการไปตรวจรางกายเปน

ประจา

๗ ทานรสกพอใจกบสขภาพของทานในชวงน ๘ ทานมองวามรางกายเขมแขงกบการดาเนนชวต ๙ ทานพอใจในการไดอยสถานทสะดวกสบาย ๑๐ ทานไดนอนหลบพกผอนทเพยงพอตอสขภาพ สขภาวะทางสงคม ๑๑ ทานเชอวาคนทจตใจผองใส อยากจะชวยเหลอ

สงคม

๑๒ ทานมความพอใจทเปนจตอาสาในการมสวนรวมชมชน

๑๓ ทานคดวาการมนาใจตอกนชวยใหชมชนนาอย ๑๔ ทานเชอวาการเกอกลกนทาใหเกดความรก

สามคคกน

๓๐๑

ขอท

รายการ ความคดเหน สาหรบ

ผวจย ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ ๑๕ ทานเชอวาสงคมจะนาอยขนอกมากถาทกคนม

จตอาสา

๑๖ ทานรสกวาชวตมคณคาไดรบการยกยองนบถอ ๑๗ ทานสามารถใหคาปรกษาเปนทพงใหแกคนอน ๑๘ ทานมสวนในการชวยเหลอบคคลทไดรบความ

เดอดรอน

๑๙ ทานใหความสาคญในการเขารวมชวยกจกรรมชมชน

๒๐ ทานตระหนกรในการเคารพสทธทอยรวมกบผอน

สขภาวะทางอารมณ ๒๑ เมอรสกโกรธ ทานสามารถควบคมอารมณของ

ตนเอง

๒๒ ทานสามารถสงบนงไดแมในขณะทมอารมณหงดหงด

๒๓ เมอเจอกบเหตการณทไมคนเคยทานจะรสกตนเตนงาย

๒๔ เมอมคนมาขดใจทานรสกไมสามารถควบคมอารมณ

๒๕ เรองเลกนอยทเกดขนมกทาใหทานเปนทกขรอนใจ

๒๖ เมอมคนใชคาไมสภาพทานสามารถระงบอารมณได

๒๗ ทานรสกไมดเมอเกดอาการสนหวง ๒๘ ทานมวธการปรบอารมณใหเบาลงไดเมอทกขใจ ๒๙ แมจะรสกตนเตนแตทานกเกบความรสกได ๓๐ ทานรสกเสยงสน ปากสน หรอมอสนเวลาไม

พอใจ

 

๓๐๒

ขอท

รายการ ความคดเหน สาหรบ

ผวจย ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ สขภาวะทางจตใจ ๓๑ ทานเชอวาความรสกสงบใจสามารถพฒนาให

เกดขนได

๓๒ ทานเชอวาจตใจทดนาสงดเขามาในชวต ๓๓ ทานเชอวาใจนนตองมการตระหนกหมนดแลทก

ขณะ

๓๔ ทานรสกมความสข เมอเขาใจเขาถงความพอเพยง

๓๕ ทานเชอวาความออนโยนเปนใจทมความเมตตา ๓๖ ทานรสกพงพอใจในการแบงปนใหกบคนอน ๓๗ ทานตงใจในการปฏบตตนใหเปนแบบอยางแก

คนอน

๓๘ ทานมความรสกกงวลในการดาเนนชวต ๓๙ ทานรสกวาลกหลานมความสขเมอไดพบทาน ๔๐ การดแลจตใจตนเอง ทาใหทานอยดวย

ความหวง

สขภาวะทางปญญา ๔๑ ทานเชอวาชวตทอยไดเปนเพราะกรรมดสงผล ๔๒ ทานมความสขไดเพราะการไมทาใหคนอนเดอดรอน

๔๓ ทานเชอวาทกอยางในโลกลวนเปนเหตเปนผลกน ๔๔ ทานเชอวาการแบงปนสงใดกจะไดรบสงนนตอบ ๔๕ ทานเชอวากรรมทดสามารถเปลยนแปลงวถชวต ๔๖ ทานเชอวาทกอยางมเหตผลในการรบรองปญหา ๔๗ ถาหากมปญหาทเกดขน ทานสามารถแกปญหาได ๔๘ ทานมความตระหนกในความสญเสยของคนใกลชด ๔๙ ทานดาเนนชวตรเทาทนดวยความพอประมาณ

แหงตน

๕๐ เมออายเพมมากขนความเขาใจชวตกชดเจนขน

๓๐๓

ตอนท ๓ ขอคดหรอขอเสนอแนะสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ก) ดานสขภาวะทางกาย ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ข) ดานสขภาวะดานสงคม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ค) ดานสขภาวะดานอารมณ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ง) ดานสขภาวะทางจตใจ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… จ) ดานสขภาวะทางปญญา ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ขอแสดงความขอบคณเปนอยางยง

๓๐๔

แบบทอดสอบความร (กอนและหลงการฝกอบรม) เรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

............................................................. ชอ.................................นามสกล.............................ชอเลน...................อาย.............กลมท.........

คาชแจง ๑. โปรดอบคาถามตอไปน ตามความรความเขาใจของทาน หากไมเขาใจในขอคาถามหรอประเดนคาถาม ใหผตอบคาถามสามารถชกถามผวจยไดจนกวาจะเขาใจ ๒. จานวนขอคาถามม ๑๕ ขอ ๓. ขอคาถามม ๔ ตวเลอก ใหทานเลอกตอบขอทถกมากทสด ๑ ขอ

ขอท ๑ ทานคดวาสขภาพรางกายทดและแขงแรง จะเปนอยางไร ก. รางกายไดรบสารอาหารทเปนประโยชน ข. ออกกาลงกายสมาเสมอ ค. รางกายไดรบการพกผอนทเพยงพอ ง. ถกทกขอ

ขอท ๒ ขอใดกลาวถกตองเกยวกบสขภาพรางกายทแขงแรง ก. สนใจทจะออกกาลงกาย ข. นงดทวทมตวอยางการออกกาลงกาย ค. ใหลกหลานจดชอเครองออกกาลงกาย ง. มนดแลสขภาพรางกายใหสมบรณ

ขอท ๓ ทานคดวาสขภาวะทดของรางกาย คออะไร ก. อยในสงแวดลอมทด บรรยากาศด ข. การพกผอนทเพยงพอตอสขภาพรางกาย ค. รบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย ง. ถกทกขอ

ขอท ๔ คาวาจตอาสา มความหมายวาอยางไร ก. มจตใจทเสยสละเพอสงคมและสวนรวม ข. ชวยเหลองานสวนรวม ค. เขารวมกจกรรมของชมชน ง. ถกทกขอ

ชดท ๒

๓๐๕

ขอท ๕ ทานคดวาสงคมทกวนนมความตองการอะไรมากทสด ก. การแบงปนความรสกดอยเสมอ ๆ ข. ความสขสงบของสงคม ค. รอยยมแหงความรก สามคค ง. ทกลาวมาถกทกขอ

ขอท ๖ ขอใดกลาวผดเกยวกบสขภาวะทางสงคม ก. สามารถใหคาปรกษากบมตรสหายได ข. บรจาคสงของใหกบผตกทกข ค. พบปะสงสรรคกบเพอน ๆ ง. มความสขกบการใชชวตประจาวน

ขอท ๗ ทานคดวาสขภาวะทางอารมณทด คออะไร ก. อารมณดอยางเสมอ ข. มมมมองบวก มองโลกมรแงด ค. มจตใจทสมบรณ ง. ถกทกขอ

ขอท ๘ ทานคดวาความสขทาใหเกดอารมณใด ก. อารมณขา ข. อารมณสขกบการใชชวต ค. มสขภาพกาย สขภาพจตทด ง. ถกทกขอ

ขอท ๙ ทานคดวาอารมณทดจะสงผลอะไรบาง ก. ความเพยงพอใจกบการดาเนนชวต ข. มความพงพอใจในตนเอง ค. มทศนคตทดตอตวเองทงในอดตและปจจบน ง. ถกทกขอ

ขอท ๑๐ ทานคดวาคนทมสขภาวะทางจตทด เปนอยางไร ก. สขภาพรางกายแขงแรง สขภาพจตทด ข. มเมตตาตอลกหลาน ค. มสมาธทด ง. ถกทกขอ

๓๐๖

ขอท ๑๑ สขภาวะทางจตทด นาจะเปนอยางไร ก. ทาใหสขภาพรางกายแขงแรง ข. มความสขในการไปใชในการดาเนนชวต ค. ความเมตตาตอลกหลาน ง. ถกทกขอ

ขอท ๑๒ ทานคดวาหลกธรรมะมสวนชวยใหสขภาพจตทดอยางไร ก. มสวนใหรางกาย จตใจ ดขน ข. ปรบอารมณความรสกของทานได ค. ทาใหเปนคนนาคบหา ง. ถกทกขอ

ขอท ๑๓ สขภาวะทางปญญา หมายถงอะไร ก. มความเขาใจกบวยทกาลงดาเนนชวตอย ข. มความคดเหนทเกดขนเปนขนตอน ค. ใชหลกการและเหตผลพจารณาไตรตรองปญหาทเกดขนไดเปนอยางด ง. ถกทกขอ

ขอท ๑๔ ทานคดวาการเจรญสตภาวนาทาใหเกดสงใดมากทสด ก. มเหตผลในการรบรองปญหาทเกดขน ข. มสมาธทดเยยม ค. ทาใหจตใจมความสงบรมเยน ง. ถกทกขอ

ขอท ๑๕ ทานจะพฒนาสขภาวะทางปญญาไดอยางไร ก. สวดมนต เจรญจตภาวนา ข. พฒนาทงดานรางกาย จตใจ ปญญาอยางตอเนอง ค. สงเสรมสขภาพรางกาย จตใจใหแขงแรง ง. ถกทกขอ

๓๐๗

แบบสอบถามความสขในชวตของผสงวย (กอนและหลงการฝกอบรม) เรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

คาชแจง ใหทานอานขอความแลว โปรดทาเครองหมาย ลงในชองทางขวามอทตรงกบความเปน จรงมากทสด เพยงชองเดยว ซงแบงออกเปน ๔ อนดบ ไดแก มากทสด มพฤตกรรมและการรคดในระดบ มากทสด ๔ มาก มพฤตกรรมและการรคดในระดบ มาก ๓ เลกนอย มพฤตกรรมและการรคดในระดบ นอย ๒ ไมเลย มพฤตกรรมและการรคดในระดบ นอยทสด ๑

ท ขอความ มากทสด

มาก นอย นอยทสด

สาหรบผวจย

๑ ทานมความสขกบชวตทผานมา ๒ การทางานประสบความสาเรจในชวต ๓ ทานมความภาคภมใจในชวต ๔ ชวตอยดวยความหวง ๕ ทานชนชอบในการปฏบตของตนเอง ๖ ทานยอมรบทเคยทางานผดพลาด ๗ ชวตของทานมคณคากบคนอน ๘ ทานไมเคยเสยใจในสงททาไปแลว

๙ การทาผดถอวาเปนคร ๑๐ ทานใหความเคารพตวเอง ๑๑ ทานภมใจในการดาเนนชวต ๑๒ ทานไดสรางชวตและอนาคตตนเอง ๑๓ ทานพรอมทจะรบแรงกดดนจากสงคม ๑๔ การทางานของทานเปนไปตามความคาดหวงของตน ๑๕ จตใจของทานเชอมนในตน ๑๖ บางสถานการณทานควบคมตนเองได ๑๗ ทานใหความรสกทดกบตน ๑๘ ไมมใครชวยทานได นอกจากตวทานเอง ๑๙ ชวตเราลขตได

ชดท ๓

๓๐๘

ท ขอความ มากทสด

มาก นอย นอยทสด

สาหรบผวจย

๒๐ เราสามารถควบคมตวเอง ๒๑ ทานรสกวาตนเองมพลงในตว ๒๒ ทานรสกวาสามารถจดการสงแวดลอมได ๒๓ ทานมวธแกไขปญหาทเกดขน ๒๔ เหตการณทเกดขนในชวตทานกควบคมได ๒๕ ทานสรางวกฤตเปนโอกาสสาหรบชวต ๒๖ ทานจะปรบตวใหอยกบสภาพแวดลอมทเหมาะสม ๒๗ ไมมสงใดททานทาไมได ๒๘ ทานไมเคยผดหวงถาทานตองการอะไรตองไดสงนน ๒๙ ทานการชอบนยมสงใดจะตองแสวงหามาได ๓๐ ในชวตนไมมใครทจะยงใหญกวาทาน ๓๑ ทานไดรบการยกยองจากญาตพนอง ๓๒ ทกคนทพบทานกอยากจะพดคยดวย ๓๓ ทานเปนทรกของลกหลาน ๓๔ ทานไดรวมทากจกรรมกบเพอนบาน ๓๕ ทานจะไดรบความไววางใจจากคนอนนอย ๓๖ ถงแมวาจะประสบปญหาในชวตทานกอยรวม ๓๗ ทานไดแสดงความเหนอกเหนใจเมอคนอนไดรบทกข ๓๘ ทานมเพอนทสนทสนมกนมากกวาหนงคน ๓๙ ทานมโอกาสสรางความเปนมตรกบคนอน ๔๐ การมความสมพนธทดกบคนอนทาใหชวตทานมสข ๔๑ ชวตทานตงเปาหมายใหตนเองเสมอ ๔๒ ทานไดกาหนดแนวทางดาเนนชวตเอง ๔๓ ชวตทานมคณคาตงแตอดตถงปจจบน ๔๔ ความสขของทานเกดขนเมอความหวงทตงไวสาเรจ ๔๕ ทานยดมนและเชอในสงททาไว ๔๖ ชวตไมแนนอนอยไปไมตองคดอะไร ๔๗ ในการปฏบตงานของทานตองมแผนทกครง

๓๐๙

ท ขอความ มากทสด

มาก นอย นอยทสด

สาหรบผวจย

๔๘ ชวตทานจะมความหมายมากขนเพราะชวตตอง ๔๙ บางครงทานปลอยชวตอสระใหเปนไปตามดวง ๕๐ ทานไดประสบความสมหวงในชวต ๕๑ ทานใหความรกและความเคารพตนเอง ๕๒ ชวตทานไดมการเปลยนแปลงขน ๕๓ ทานไดเตมเตมความสขใจ ๕๔ ทานมสงใหมๆ เกดขนตนเอง ๕๕ การไดรบรสงรอบตวทาใหทานไดพฒนาพลงในตน ๕๖ ประสบการณผานเขามาในชวต ทาใหทานเหน

ความดในตนเอง

๕๗ ทานรสกวาบางครงชวตกมคานอย ๕๘ เมอทานไดอยใกลชดกบคนอนทาใหทานรจกคาใน

ตนเอง

๕๙ ยงอายมากขนทาใหประสทธภาพตนเองลดลง ๖๐ ทานมความภาคภมใจยงอยนานยงด

ขอขอบคณและอนโมทนากบผใหขอมลทกทาน

๓๑๐

แบบสอบถามการวจย (กอนและหลงการฝกอบรม) โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

....................................................... คาชแจง โปรดทารายการตอไปนโดยใหทานพจารณาถงสภาพความเปนจรง แลวทาเครองหมาย √ ลงในชองตามระดบความคดเหนของทานเพยงชองเดยว โดยพจารณาเกณฑ ซงแบงเปน ๕ ระดบดงน ๕ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบมากทสด ๔ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบมาก ๓ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบปานกลาง ๒ หมายถง มความคดเหนดวย ในระดบนอย ๑ หมายถง มมความคดเหนดวย ในระดบนอยทสด

ขอท

ความคดเหน ความคดเหน สาหรบ

ผวจย ๕ ๔ ๓ ๒ ๑ ๑ ทานไดรบความรจกของการพฒนาสขภาวะองค

รวมมากยงขน

๒ ทานสามารถทจะแนะนาผอนตามททานเรยนรมาได ๓ ทานสามารถนาประโยชนทไดรบไปใชใน

ชวตประจาวนได

๔ ทานเกดการเปลยนแปลงดานกาย สงคม อารมณ จต และปญญา

๕ ทานไดพบแนวทางการพฒนาจตใจใหมความสขสงบ ๖ ทานไดแนวทางการแกไขปญหาทเกดขน ในการ

ดาเนนชวตของทาน

๗ ทานไดรบแนวคดดๆในการดาเนนชวตประจาวน ๘ ทานไดรบความรจากการแชรประสบการณของผ

เขารบการอบรม และมตรภาพด ๆ ของผเขารบการฝกอบรม

๙ ทานคดวาตนเองสามารถใหคาปรกษากบผอนได ๑๐ ทานจะดแลสขภาพทางรางกายมากยงขน ๑๑ ทานมความสนใจทจะเปนจตอาสาชมชนเพมมากขน ๑๒ ทานสามารถควบคมอารมณของทานไดเปนอยางด ๑๓ ทานจะดแลสขภาวะทางจตใจมากยงขน ๑๔ ทานมความสนใจเรองความสขทางปญญามากยงขน

ชดท ๔

๓๑๑

แบบสอบถามความพงพอใจกบการเขาอบรม หลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

................................................................ คาชแจง โปรดทารายการตอไปนโดยใหทานพจารณาถงสภาพความเปนจรง แลวทาเครองหมาย √ ลงในชองตามระดบความคดเหนของทานเพยงชองเดยว โดยพจารณาเกณฑ ซงแบงเปน ๕ ระดบ ๕ หมายถง มระดบความพงพอใจ ในระดบมากทสด ๔ หมายถง มระดบความพงพอใจ ในระดบมาก ๓ หมายถง มระดบความพงพอใจ ในระดบปานกลาง ๒ หมายถง มระดบความพงพอใจ ในระดบนอย ๑ หมายถง มระดบความพงพอใจ ในระดบนอยทสด

รายการ ระดบความพงพอใจ

มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

๑. ไดรบความรแนวคด ทกษะประสบการณใหม ๆ และความเขาใจในการเรองการพฒนาสขภาวะองครวม

๒. สามารถนาสงทไดรบจากการฝกอบรมไปใชในการพฒนาชวตตวเอง และสงคมไดจรง

๓. กจกรรมสงเสรมสขภาวะองครวมไดอยางมประสทธภาพ ประสทธผลมากขน

๔. กจกรรมเอออานวยตอการเรยนรและนาไประยกตใชในการดาเนนชวตประจาวน

๕. โสตทศนปกรณ และเครองมอตางๆ มความเหมาะสม ๖. สถานทเหมาะสมแกการประกอบกจกรรมฝกอบรม ๗. วทยากรมความร ความสามารถ ความเขาใจในเรองทอบรม

๘. วทยากรมรปแบบการจดกจกรรมทนาสนใจ เหมาะสมกบเนอหา

๙. เจาหนาทดแล อานวยความสะดวก ตดตอประสานงาน

ขอเสนอแนะเพมเตม ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ชดท ๕

๓๑๒

แบบสงเกตการณผรวมฝกอบรม โปรแกรมฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

................................................................ คาชแจง โปรดอานขอความแลวพจารณาวาแตละขอ จากการสงเกตการณเกยวกบ กระบวนการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทานมความคด เหนในระดบใด ใน ๕ ระดบ ๕ หมายถง มระดบคะแนน ในระดบมากทสด ๔ หมายถง มระดบคะแนน ในระดบมาก ๓ หมายถง มระดบคะแนน ในระดบปานกลาง ๒ หมายถง มระดบคะแนน ในระดบนอย ๑ หมายถง มมระดบคะแนน ในระดบนอยทสด

ขอท รายการ ระดบความคดเหน

มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

๑ ความสนใจรวมกจกรรมของผเขาอบรม ๒ ระหวางการฝกอบรมมการตงคาถาม ๓ ความรความเขาใจเนอหาอบรม ๔ ความสนใจตอผพระวทยากร วทยากร

๕ มการแสดงความคดเมอเปดโอกาส ใหถามขอสงสย

๖ มการใหความรวมมอของผรบการฝกอบรม ๗ การอบรมหลกสตรตรงตามกาหนดการ ๘ มการแลกเปลยนเรยนรระหวางผเขารบการ

ฝกอบรม

๙ มความประทบใจในหลกสตรทฝกอบรมครงน ๑๐ ความพงพอใจในการฝกอบรมครงน

ชดท ๖

๓๑๓

แบบสอบสมภาษณเชงลก เรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

............................................................................................... ประเดนทสมภาษณมดงตอไปน ตอนท ๑ ขอมลเกยวกบผใหสมภาษณ ชอผใหสมภาษณ.............................................................................................................. อาชพ...................................................................................... สถานท............................ วน/เดอน/ป................................................................................................................... ตอนท ๒ สมภาษณเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑. หลงจากการอบรมพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงอายในความคดเหนของทาน ดานรางกายเปนอยางไร .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ๒. หลงจากการอบรมพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงอายในความคดเหนของทานดานสภาพจตใจ เปนอยางไร .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ๓. หลงจากการอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงอายในความคดเหนของทาน ดานปญญาเปนอยางไร .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ๔. หลงจากการอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงอายในความคดเหนของทาน ดานอารมณเปนอยางไร .................................................................................................................................................. ๕. หลงจากการอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงอายในความคดเหนของทาน ดานสงคมเปนอยางไร ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ชดท ๘

ภาคผนวก จ แบบสมภาษณเชงลก สาหรบผเชยวชาญ

๓๑๕  

แบบสอบสมภาษณเชงลก เรอง การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

............................................................................................... ประเดนทสมภาษณมดงตอไปน ตอนท ๑ ขอมลเกยวกบผใหสมภาษณ ชอผใหสมภาษณ................................................................................................................... ตาแหนง................................................................................................................................ สถานท................................................................................วน/เดอน/ป................................. ตอนท ๒ การสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๑. กจกรรมทเหมาะสมสาหรบผสงวย ในความคดเหนของทานเปนอยางไรบาง .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ๒. ระยะเวลาในการทากจกรรมทเหมาะสมสาหรบผสงวย .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ๓. หลกธรรมทเหมาะสมทจะนาไปพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ๔. มกจกรรมอะไรบาง ทสามารถจงใจใหผสงวยอยากทจะแสดงออกมา .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ๕. สถานททเหมาะสมสาหรบทากจกรรมของผสงวย .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ๖. ขอเสนอแนะอนๆ ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ภาคผนวก ฉ แบบสนทนากกลม

๓๑๗  

การสนทนากลม เพอตรวจสอบ โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา วตถประสงคของการสนทนากลม ๑. เพอตอบวตถประสงคของการวจยขอท ๓ เพอนาเสนอโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๒. เพอตรวจสอบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทผวจยพฒนาขน ผรวมสนทนากลม ผรวมสนทนากลม ประกอบดวย ผเชยวชาญและผทรงคณวฒจานวน ๑๗ รป/คน ดงน ผทรงคณวฒดานพระพทธศาสนา ๑. พระราชรตนโสภณ, ดร. ๒. พระครปลดสมพพฒนธรรมาจารย (นรนทร ศรรตน) ๓. ผศ.ดร.เมธาพนธ โพธธรโรจน ๔. ดร.กมลาศ ภวชนาธพงศ ๕. ดร.ขนทอง วฒนะประดษฐ ผทรงคณวฒดานจตวทยา ๑. รศ.ดร.เมธาว อดมธรรมานภาพ

๒. ผศ.ดร.วชชดา ฐตโชตรตนา ๓. ดร.กมลาศ ภวชนาธพงศ ๔. ผศ.ดร.สรวฒน ศรเครอดง ผสงเกตการณ ๕. ผศ.ดร.ประยร สยะใจ ผสงเกตการณ ผทรงคณวฒดานผสงอาย

๑. นายวชย สงขแกว ประธานชมรมผสงอายโรงพยาบาลสรนธร ๒. ผอ.อรามรตน รตนโยธน ประธานชมรมผสงอายวดปากบอ

๓. นางชนฏษมาศ จตชย ประธานสภาวฒนธรรมเขตพระโขนง ๔. นางทศน ลอกลาง ประธานชมรมผสงอายวดวชรธรรมสาธต ผทรงคณวฒดานชมชน

๑. อาจารยสรณา อนสรณทรางกร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มรภ.ธนบร ๒. นางสาวพกล เปลองทกข หวหนาฝายพฒนาชมชนและสวสดการสงคม สานกงานเขตบางนา ๓. นางพณ นพกลสถตย หวหนาฝายพฒนาชมชนและสวสดการสงคม

๓๑๘  

วธการดาเนนการ ๑. ผวจยนาเสนอผลการวจย ซงประกอบดวยความเปนมาและการดาเนนการวจยในการศกษาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๒. ประเดนในการสนทนากลม “ความเหมาะสมของโปรแกรมและองคประกอบของการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทผวจยพฒนาขน” ๓. ผเชยวชาญและทรงคณวฒรวมแสดงความคดเหนและใหขอเสนอแนะ ๔. จบการสนทนากลม กลาวขอบคณ มอบของทระลก และถายภาพรวมกน เอกสารขอมล และการวจยประกอบการสนทนากลม ๑. ปญหาและสภาพสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยโดยภาพรวม

จากการศกษาพบวา การเปลยนแปลงของผสงวย จะพบปญหาทเกดขนพรอมกบการเปลยนแปลงของผสงวย คอ ทางดานรางกาย สงคม อารมณ จตใจ และปญญา ซงจะเปนองค ประกอบทสาคญในการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยและดาเนนชวตสาหรบผสงวย ดงมรายละเอยด ดงน

๑. ปญหาการเปลยนแปลงดานรางกาย เมอยางเขาสวยสงอาย จะมการเสอมของรางกายความเจบปวยดวยโรคตาง ๆ ตองคอยปรบตวหรอสงเกตการเสอมของรางกายอยตลอดเวลา ถาขาดความร ความเขาใจ กอใหเกดความทกข ความวตกกงวล เปนผลมาจากการเปลยนแปลงของรางกายและสาเหตสาคญททาใหผสงอายเกดปญหาสขภาพ คอ การขาดความรบผดชอบตอสขาภาพของตนเอง

๒. ปญหาการเปลยนแปลงดานสงคม สภาพสงคมไทยทเปลยนแปลงไปทาใหผสงอายมอารมณเหงาเพมมากขนทก ซงสาเหตทเกดขนถอวาเปนการเปลยนแปลงทางดานสงคมทมความเจรญทาดานวตถมากขน กอใหเกดวถชวตการดาเนนชวตทเปลยนแปลงไปตามเหตปจจยทผานมาเรอย ๆทงในดานครอบครว การทางาน การเรยน และอาชพ สงเหลานถอวาเปนชวงเวลาทแตกตางกนกอใหเกดผลกระทบตอกลมผสงอายทไดรบผลกระทบนเปนอยางมาก

๓. ปญหาการเปลยนแปลงดานอารมณ เปนผลมาจากการเปลยนแปลงของรางกาย ทาใหความเชอมนในตวเองลดลงและจะสงผลไปถงกจกรรมประจาวน ไมเปนทพอใจหงดหงดโมโหงาย ทาใหเกดความวตกกงวลกลว อารมณซมเศราและสนหวง อนเปนสาเหตกอใหความทกขทางกายและทางใจแกผสงวย

๔ ปญหาการเปลยนแปลงดานจตใจ เปนปญหาทพบมากเชนเดยวกนและมแนวโนมทจะสงขนเรอย ๆ เชน ความวตกกงวล โรคซมเศรา ปญหานอนไมหลบ ภาวะสมองเสอม เปนตน ทาให

๓๑๙  

ผสงวยตองเรมแสวงหาความสขทงทางกายและทางใจ อกทงการเปลยนแปลงโครงสรางครอบครวขยายเปนครอบครวเดยว ผสงวยตองอยตามลาพงเปนจานวนมาก

๕. ปญหาการเปลยนแปลงดานปญญา อนมผลตอการดารงชวตของผสงวย เราจะเหนวาบางคนแมอายมาก ทาไมจงดไมแก แตบางคนอายไมมาก ทาไมดแกเกนวย และภาวะของการเจบปวยของผสงวยกเปนสาเหตหนงททาใหผสงวยไมสามารถทางาน หรอพฒนาตนได

ผวจยจงทาการศกษาวจย เรอง “การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา”ใหไดพบกบความสขทแทจรงนน จะตองอาศยหลกพทธธรรมอนเปนหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา เพอนาไปประพฤตปฏบต เปนการปรบเปลยนพฤตกรรมของผสงวยตามหลกจตวทยา เปนการพฒนากาย พฒนาจตและพฒนาปญญา ทาใหสามารถลดละจากความทกขทงปวงได และเพมพนความด ความสขของผสงวยทยงยนและสงางาม โดยศกษาจากผสงวยทดาเนนชวตในเขตกรงเทพมหานคร โดยการประยกตใช แนวคดดานสขภาวะทางจต ของ Ryff และ Keyes เพอเปนแนวทางในการทจะสงเสรมผสงอายไดพบเจอความสขทแทจรง กบหลกสปปายะ ๗ มาพฒนามาเปนแนวทางการเรยนรตามแนวหลกไตรสกขา จากนนสรางหลกสตรโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา นามาฝกอบรม และวเคราะห สงเคราะหเพอตอบปญหาการวจย เรองการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาเปนอยางไร

๒.วตถประสงคของการวจย ๒.๑ เพอศกษาหลกธรรมและหลกจตวทยาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตาม

แนวพทธจตวทยา ๒.๒ เพอสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๒.๓ เพอนาเสนอผลโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๓. ปญหาทตองการทราบ ๓.๑ หลกพทธจตวทยากบการพฒนาสขภาวะองครวมผสงวยมอะไรบาง ใชอยางไร ๓.๒ หลกจตวทยาทเหมาะสมกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยเปนอยางไร ๓.๓ หลกสปปายะกบหลกไตรสกขามสวนชวยการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

ดานใดบาง ๓.๔ รปแบบพทธจตวทยาทเหมาะสมตอการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตาม

แนวพทธจตวทยาจะตองมรปแบบอยางไร

๔.ขอบเขตการวจย งานวจยนเปนการวจยการศกษา “การพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนว

พทธจตวทยา” ซงผวจยมความประสงคทจะนาหลกธรรมสปปายะ ๗ และไตรสกขาคอศล สมาธ

๓๒๐  

ปญญาไปบรณาการเสรมสรางสขภาวะองครวมของผสงวย อนจะนาไปสการพฒนากาย พฒนาสงคม พฒนาอารมณ พฒนาจต และพฒนาปญญา อนเปนเปาหมายสงสดของมนษยคอความสขสงบ ซงเปนการนาเอาหลกธรรมและหลกจตวทยาตะวนตกมาบรณาเสรมสรางสขภาวะองครวมของผสงวย โดยการวจยนเปนการวจยแบบผสานวธ (Mix Mathod) ซงมขอบเขตการวจยดงน

ขอบเขตดานเนอหา ขอบเขตดานเนอหา ผวจยมงศกษาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนว

พทธจตวทยา และมแนวทางการประยกตใชตามหลกจตวทยาทเกยวกบแนวคดทฤษฎและความ สมพนธกบหลกธรรมอนๆ โดยอาศยขอมลทปรากฏในคมภรเชน พระไตรปฎก อรรถกถา และขอมลจากตาราเอกสาร หนงสอวทยานพนธ บทความ และสอออนไลน จากนนนาแนวคดมาประมวลเขากบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ดวยการเขยนพรรณนาเพอตอบวตถประสงคการวจยการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ขอบเขตดานผใหขอมลสาคญ ในการใหสมภาษณ การฝกอบรม และการสนทนากลม กลมท ๑ สมภาษณเชงลกผใหขอมลสาคญแบบเจาะจง จานวน ๑๗ รป/คน คอ ๑)

ผเชยวชาญดานจตวทยา จานวน ๕ ทาน ๒) ผเชยวชาญดานพระพทธศาสนา จานวน ๕ รป/ทาน ๓) ผสงวย ทงชายและหญง จานวน ๗ คน เพอรวบรวมและตรวจสอบความนาเชอถอของโปรแกรมการฝกอบรมหลกสตรการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

กลมท ๒ ผเขารวมอบรมการทดลองการวดประสทธผลโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ซงกลมตวอยางเปนผทมความสนใจเกยวกบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอทดสอบเครองมอทไดจดทาไว และตองมเวลาเขาฝกอบรมจนจบหลกสตรอยางนอย ๘๐ % ของระยะเวลาการฝกอบรมคอ ๑ คน ๒ วน จานวน ๓๐ คน

กลมท ๓ การสนทนากลม จานวน ๑๘ รป/คน ในการสนทนากลมผวจยไดแบงออกเปน ๒ ขนตอนในการสนทนากลม ดงน ครงท ๑ ผวจยสมภาษณกลมผเชยวชาญดานผสงวย จานวน ๘ คน เพอสนบสนน แนวคด ยนยนขอมลประกอบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ครงท ๒ การสนทนากลมผทรงคณวฒและผเชยวชาญเกยวกบการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา จานวน ๑๐ รป/คน เพอตรวจสอบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทงใหความคดเหน ขอเสนอแนะ เพอแกไขปรบปรงโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยาใหถกตองสมบรณ

๓๒๑  

๕. กรอบแนวคดในการดาเนนวจย ขนตอนท ๑ ศกษาหลกธรรมและหลกจตวทยาการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ประเดนทศกษา ๑. หลกธรรมสปปายะ ๗, หลกไตรสกขา ๓ ๒. หลกทฤษฏทางสขภาวะทางจต

วธการศกษา

๑. ศกษาจากตารา หนงสอ บทความ วจย ๒. สมภาษณเชงลกผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ

ผลทไดรบ ทราบหลกการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ขนตอนท ๒ เพอสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

ประเดนทศกษา กจกรรมการเรยนร ๗ กจกรรม ๑. รจกคณคาของตนเอง

๒. สขกายสบายจต

๓. สขชว

๔. คณธรรมนาชวต ๕. ชมชนรวมใจ

๖. กนด มสขภาพด

๗. เสรมสรางคณภาพชวต

วธการศกษา

๑. ศกษาจากตารา หนงสอ บทความ วจย ๒. สมภาษณเชงลกผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ

ผลทไดรบ ๑. ดานกาย ๒. ดานสงคม ๓. ดานอารมณ ๔. ดานจต ๕. ดานปญญา

๓๒๒  

ขนตอนท ๓ เพอนาเสนอผลโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๖. วธการดาเนนการวจย ผวจยศกษาคนควา โดยมลาดบขนตอนในการดาเนนการวจยครงนเปนการวจยแบบผสานวธ(Mixed methods Research) โดยใชวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research Desing) ประกอบการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) กบผใหขอมลสาคญ (Key Informants) และโดยใชวธการวจยเชงสารวจ (Survey Research) จากแบบสอบถาม (Questionnaire) เพอขยายผลวธการวจยเชงคณภาพ มวธดาเนนการวจยแบงเปน ๓ ขนตอน ดงนไปน ขนตอนท ๑ การศกษาเอกสารทงขอมลปฐมภม ทตยภม เพอวเคราะหการนาหลกธรรมทางพระพทธศาสนาและหลกจตวทยามาสรางโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๑.๑ แหลงขอมลทศกษา

ก. ขอมลปฐมภม พระไตรปกฎภาษาไทย ฉบบมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย และพระไตรปฏกภาษาไทย ฉบบมหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย

ข. ขอมลทตยภม หนงสอ ตารา บทความ งานวจย และสอสงพมพ การสบคนผานออนไลน ๑.๒ วเคราะหขอมล ๑. จาแนกประเภทขอมล โดยขอมลเชงปรมาณนาไปหาคารอยละ และขอมลเชงคณภาพ นาไปจาแนกตามหมวดหมประเดนทตงไวศกษา ๒. สรปตามประเดนทศกษา แลวสรปเปนภาพรวมของเนอหาเพอเสนอโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ๓. นาเสนอขอมลแบบอปนย และแบบเขยนพรรณา

ขนตอนท ๑ ขนตอนท ๒ การสนทนากลม ผทรงคณวฒรบรอง

โปรแกรมการพฒนาสขภาวะทางอารมณสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

๓๒๓  

ขนตอนท ๒ การศกษาโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ซงกลมตวอยางเปนผทมความสนใจเกยวกบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา เพอทดสอบเครองมอทไดจดทาไว และตองมเวลาเขาฝกอบรมจนจบหลกสตรอยางนอย ๘๐ % ของระยะเวลาการฝกอบรมคอ ๑ คน ๒ วน จานวน ๓๐ คน โดยระหวางการฝกอบรมมการสงเกตพฤตกรรมระหวางการรวมกจกรรม แบบประเมนตนเอง แบบสมภาษณ การสมภาษณเชงลก การสนทนากลมระหวางการดาเนนกจกรรม ขนตอนท ๓ การตรวจสอบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยการสนทนากลมผทรงคณวฒและผเชยวชาญทเกยวของ เพอตรวจสอบโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ทงใหความคดเหน ขอเสนอแนะ และตรวจสอบขอมลโดยผทรงคณวฒและผเชยวชาญเฉพาะดาน จานวน ๑๘ รป/คน ผวจยศกษาคนควาจากการทบทวนเอกสาร โดยกาหนดเนอหาตรงตามวตถประสงคของวจย เพอเกบรวบรวมขอมล

ภาคผนวก ช โปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย

ตามแนวพทธจตวทยา

๓๒๕

หลกสตรการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย ตามแนวพทธจตวทยา

ขอมลพนฐาน ในปจจบนหลายประเทศทวโลก มแนวโนมมผสงวยเพมมากขนทกๆป เนองจากมววฒนาการ

ทางการแพทย มยาและวธการรกษาโรคตางๆไดเปนอยางด และทสาคญหลายประเทศไดมการณรงคสงเสรมเรองรกษาสขภาพมากขน ประเทศไทยกเปนอกประเทศหนงทมจานวนผสงวยเพมมากขน โดยเฉพาะกรงเทพมหานคร ทเปนเมองหลวงและมประชากรมากทสดของประเทศไทย เปนศนยกลางการปกครอง เศรษฐกจ สงคม คมนาคม การสอสาร วฒนธรรม และความเจรญของประเทศ กรงเทพมหานครมประชากรหนาแนน ในปจจบนประเทศไทยมประชากรประมาณ ๖๕.๙ ลานคน สถานการณผสงอายในประเทศไทยในป ๒๕๐๓ มจานวนประชากรสงอาย (อาย ๖๐ ปขนไป) ๑.๕ ลานคน หรอคดเปนรอยละ ๕.๔ ของประชากรทงหมด และจะเพมขนเปน ๖.๗ ลานคน ในป ๒๕๔๘ และจะเพมขนเปน ๒ เทาในป ๒๕๖๘ เปน ๑๔ ลานคน สถานการณนทาใหประเทศไทยกาวเขาสสงคมผสงอาย ซงหมายความวาประเทศไทยมผสงอายมากกวารอยละ ๑๐ ของประชากรทงหมด และขณะนประเทศไทยมผสงอายผสงอายทวประเทศประมาณ ๘ .๕ ลานคน ในสวนของกรงเทพมหานครมผสงอายประมาณ ๕,๖๘๑,๙๙๗ คน ดวยจานวนประชากรผสงอายเพมขนและมความแตกตางหลายๆดาน เชน การประกอบอาชพ การศกษา การดาเนนชวต และฐานะความเปนอย๑และจากการสารวจประชาการไทยลาสด พ.ศ. ๒๕๕๓ – พ.ศ.๒๕๘๓ พบวา สดสวนประชากรผสงอายวยปลาย (อาย ๘๐ ขนไป) มแนวโนมเพมสงขนอยางชดเจน กลาวคอ สดสวนประชากรของผสงอายวยปลายจะเพมจากประมาณรอยละ ๑๒.๗ ของประชากรสงอายทงหมดเปนเกอบ ๑ ใน ๕ ของประชากรสงอาย และนาไปสการเพมขนของประชากรทอยในวยพงพง ทงในเชงเศรษฐกจ สงคม และสขภาพ เมอพจารณาสดสวนเพศของประชากรผสงอาย พบวา ประชากรสงอายเพศหญง มสดสวนรอยละ ๕๕.๑. ในป ๒๕๕๓ เพมขนรอยละ ๕๖.๘ โดยเฉพาะประชากรสงอายวยปลายเพศหญงมแนวโนมเพมขนอยางเหนไดชด จากรอยละ ๑๓.๙ ในป ๒๕๕๓ เปนรอยละ ๒๑.๓ ในป ๒๕๘๓ เนองจากเพศหญงจะมอายยนยาวกวาเพศชาย สาหรบแนวโนมประชากรสงอายไทยจะอาศยอยในเขตเทศบาล หรอเขตเมอเพมขน โดยใน ป ๒๕๕๓ มประชากรสงอายทอาศยอยในเขตเทศบาลจานวน ๓.๓ ลานคน หรอคดเปนรอยละ ๓๙.๗ เพมขนเปน ๑๑.๖ ลานคน หรอรอยละ ๕๙.๘ ในป ๒๕๘๓ ทงน ดงทคณะกรรมการผสงอายแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย๒ ไดกาหนดแผนพฒนาผสงอายแหงชาต ฉบบท ๒ ปรบปรงครงท ๑ พ.ศ.๒๕๕๒ ยทธศาสตรท ๒                                                             

๑สานกงานสถตแหงชาต สถาบนวจยประชากรและสงคม ขอมลจากการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. ๒๕๕๒

๒แผนพฒนาผสงอายแหงชาต ฉบบท ๒ (พ.ศ.๒๕๔๕ –๒๕๖๔) ปรบปรงครงท ๑ พ.ศ. ๒๕๕๒

๓๒๖

ดานสงเสรมและพฒนาผสงอาย มาตรการท ๒ สงเสรมการรวบรวมกลมและสรางความเขมแขงขององคกรผสงอาย มาตรการท ๖ สงเสรมและสนบสนนใหผสงอายมทอยอาศยและสภาพแวดลอมทเหมาะสม เนองจากแนวโนมการเจรญเตมโตของประชากรเมองในประเทศไทยมสดสวนเพมสงขน๓ และสอดคลองกบแผนยทธศาสตรชาต ระยะ ๒๐ ป ดานสาธารณสข พทธศกราช ๒๕๖๑ ยทธศาสตรท ๑ ดานสงเสรมสขภาพ ปองกน และคมครองผบรโภคเปนเลศ มาตรการท ๑ พฒนาระสงเสรมสขภาพโดยการพฒนาศกยภาพคนไทยทกกลมวย ดานสขภาพ มาตรการท ๕ เสรมสรางความเขมแขงของปองกนควบคมโรคและภยสขภาพ มาตรการท ๘ บรหารจดการสงแวดลอมทเออตอการมสขภาพทด และมาตรการท ๙ สนบสนนการมสวนรวมของเครอขาย๔ และนอกจากน ทางกายภาพคอการเปลยนแปลงทางรางกายกสามารถเหนไดชดเจน ซงขนอยกบองคประกอบหลาย ๆ อยาง เชน สขภาพกาย สขภาพจตใจ การดาเนนชวต ครอบครว และสงคม อนมผลตอการดารงชวตของผสงวย เราจะเหนวาบางคนแมอายมาก ทาไมจงดไมแก แตบางคนอายไมมาก ทาไมดแกเกนวย

ในสงคมผสงอายทมจานวนเพมมากขน กอใหเกดโครงสรางประชากรในแตละพนทเพมขนอยางเนอง ซงสงเกตจากประเดนทกลาวมาขางตน ความจาเปนในกาสงเสรมใหผสงอายมรายไดและมงานทาเพอลดอตราการพงพงในวยผสงอาย ดงนนเพอเตรยมความพรอมและรบมอกบการเปลยนแปลงทจะเกดขนทงดานรางกาย ดานสงคม ดานอารมณ และดานจตใจ เมอผสงอายในสงคมมความร มศกยภาพ ตอการดาเนนชวตจรงในสงคมของผสงวยอยางสมบรณ จงไดศกษาและกาหนดเขตพนทในการศกษาไดแก ชมรมผสงอายกรงเทพมหานคร กลมเจาพระยา ประกอบดวยเขต เขตดนแดง หวยขวาง วฒนา คลองเตย บางนา พระโขนง สาทร บางคอแหลม และยานนาวา ซงเปนชมรมทปรากฏอยในเขตพนทชมชน จานวน ๒๒ ชมรม มประชากรทงหมดจานวน ๒,๑๓๑ คน เนองจากเขตพนทนเปนมแหลงชมชนมากมาย ทงยงเปนพนทประชากรประกอบธรกจทหลากหลาย ทาใหมแนวโนมในการตอบสนองประชากรในสงคมไดมากทสด

ฉะนน การยอมรบการเปลยนแปลงของผสงอายจะขนอยกบการไดรบวธการทางสขศกษา โดยทางหนวยงานราชการพยายามใหคาแนะนา ใหรวาเมอยางเขาสวยสงอาย จะมการเสอมของรางกายความเจบปวยดวยโรคตางๆ ตองคอยปรบตวหรอสงเกตการเสอมของรางกายอยตลอดเวลา ถาขาดความร ความเขาใจ กอใหเกดความทกข ความวตกกงวล ตอการเปลยนแปลงของอารมณอยางมากมาย ซงการเปลยนแปลงของอารมณ เปนผลมาจากการเปลยนแปลงของรางกาย ทาใหความเชอมนในตวเองลดลงและจะสงผลไปถงกจกรรมประจาวน ไมเปนทพอใจหงดหงดโมโหงาย ทาให

                                                            ๓การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ.๒๕๕๓ พ.ศ.๒๕๘๓ สานกงานคณะกรรมการ

พฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, [ออนไลน] แหลงขอมล: https://www.fopdev.or.th [๑๐ กมภาพนธ ๒๕๖๑]

๔แผนยทธศาสตรชาต ระยะ ๒๐ ป ดานสาธารณสข พทธศกราช ๒๕๖๑, หนา ๓๕ – ๓๖.

๓๒๗

เกดความวตกกงวลกลว อารมณซมเศราและสนหวง อนเปนสาเหตกอใหความทกขทางกายและทางใจแกผสงวยในกรงเทพมหานครและมแนวโนมทจะสงขนเรอยๆ มการเปลยนแปลงทงทางกาย มความเสอมของอวยวะตาง ๆ เมออายมากขน ผวหนา กลามเนอ สายตาแยลง และนอกจากทางกาย เรองของจตใจกมการเปลยนแปลงเชนกน ในแงด ไดแก ผสงอายมประสบการณมความสามารถในการปรบตวมากอน จากดานสขภาพจต “อาบนารอนมากอน” จงเปนการทมคณคามากในผสงอาย แตในอกแงมมหนง ผสงอายจะประสบกบการสญเสยในชวตมาก อาท เกษยณอายการทางาน สญเสยเพอนจากการเสยชวต คครอง ทาใหผสงอายตองปรบตวมากเมอเขาสวยดงกลาว จะเปนการด ถาเราไดเตรยมตวกบเหตการณทจะเกดขนในลวงหนา

จากประเดนทเกดขนจะมวธการแกไขปญหาประการทหนง คอ ความสขทางกาย และประการทสอง คอ ความสขทางทางใจ การนาหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาเปนหลกแนวทางในการดาเนนชวต เพราะวาหลกธรรมทางพระพทธศาสนาทมหลกคาสอนทเหมาะสมกบชวงวยสงอาย ดงท พระธรรมปฎก ไดใหความหมายไววาความสขเปนสงททกคนแสวงหาและปรารถนาทจะไดรบ ความสขทเกดจากตนหรอความสขทเกดจากการรเทาทนความจรงของสงทงหลายเปนความสขดานจตใจ ความสขอกแบบหนงเปนความสขดานสงคม เกดจากการมสมพนธภาพทดกบบคคลรอบขาง การมอาชพการเปนหลกเปนฐาน การมฐานะตาแหนงเปนทยอมรบในสงคม การมมตรสหายบรวารและมชวตครอบครวทด๕ และ Ryff & Keys ไดใหความหมายของความสขไววา สาหรบความสขดานจตใจของแตละบคคลนนสะทอนใหเหนถงการมสขภาพจตทด มคณภาพชวตทดและมความพงพอใจในชวต ทาใหความเศราและความกงวลทางจตใจลดลง ความสขดานจตใจเปนความรสกพงพอใจจากการมความสขกบชวตของตนเองทไดรบการตอบสนองในดานตางๆอยางเหมาะสมโดยแบงเปน ๖ ดาน ไดแก ๑.การยอมรบในตนเอง ๒. การมสมพนธภาพทดกบบคคลอน ๓. ความเปนตวของตวเอง ๔. ความสามารถในการจดการสภาพแวดลอม ๕. การมเปาหมายในชวต ๖. การมความงอกงามในตนบรรจบ บรรณรจ๖ กลาววา การพฒนาดานจตใจ เปนการเรยนรทเออตอการพฒนาทางจตใจ ถอวาเปนกระบวนการทสาคญของมนษย ทควบคมากบการเรยนรทางดานรางกาย เพอใหเกดเหมาะสมทสดทเดกจะพฒนาไปอยางเตมทเพอใหเปนทรพยากรบคคลทมคณภาพตอตนเอง และสงคมสวนรวมตอไป

ขอมลพนฐานทเกดขนทเกยวกบลกษณะการเปลยนแปลงของพฤตกรรมวยผสงอาย โดยเฉพาะลกษณะทางรายกาย จตใจ อารมณ ปญญาและการปรบตวใหเขากบสงคมมสอดคลองกบแนวคดทางพทธจตวทยาและหลกธรรมทางพระพทธศาสนา อนเปนแนวคดทมงเนนใหผสงอายมการ

                                                            ๕พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), สมมาสมาธและสมาธแบบพทธ, (กรงเทพมหานคร: ธรรมสภาและ

สถาบนบนลอธรรม, ๒๕๔๗), หนา ๒๒, ๙๙. ข.ธ. (ไทย) ๒๕/๓๕-๓๖/๓๖. ๖เสนห สกาว และบรรจบ บรรณรจ, วารสารสนตศกษาปรทรรศน มจร. มหาวทยามหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย. ปท ๕ ฉบบท ๓ (กนยายน – ธนวาคม ๒๕๖๐)

๓๒๘

พฒนาทงดานรางกายและจตใจของผสงอายทแทจรง พรอมทงสงเสรมใหมการพฒนาตนเองเพอนาไปสการดาเนนชวตอยางมความสขดวยเองในอนาคตโดยไมตองพงพาปจจยหรอสงเสรมแรงภายนอกมากนก หลกสตรการพฒนาสขภาวะองครวมตามแนวพทธจตวทยาจงเปนการนาหลก ธรรมสปปายะ ๗ มาประยกตเขากบหลกพทธจตวทยาทางตะวนตกมาสรางกระบวนการเรยนรใหกบผสงอาย โดยสรางเปนชดฝกอบรมทประยกตปรบใชหลกการพทธจตวทยาทจะชวยกระตนใหเกดการเรยนรทางดานสขภาวะทางใจและสขภาวะทางกายใหมความมนคงมนใจ และใหไดพบกบความสขทแทจรงนน จะตองอาศยหลกพทธธรรมอนเปนหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา เพอนาไปประพฤตปฏบต เปนการปรบเปลยนพฤตกรรมของผสงวยตามหลกพทธจตวทยา ตามหลกไตรสกขาคอเปนการพฒนากาย พฒนาจตและพฒนาปญญา ทาใหสามารถลดละจากความทกขทงปวงได และเพมพนความด ความสขของผสงวยทยงยน

แนวคดและความรทสาคญ

ในการจดหลกสตรฝกอบรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยการจดกระบวนการมสวนรวมทเนนผเขารบการฝกอบรมเปนศนยการจดอบรม และเพอใหเกดประสทธภาพการฝกอบรม ดวยการจดกระบวนการเรยนรฝกปฏบตธรรม กระบวนการกลมตามแนวพทธจตวทยา ซงมหลกการพอสรปไดดงน

๑. รปแบบคณลกษณะการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา มรปแบบพฒนาสขภาวะทางอารมณ กระบวนการคด กระบวนการปฏบต เพอนาไปสความสขทางกายและทางใจ โดยมองโลกตามความเปนจรง

๑.๑ ศกษาหลกพทธธรรมในพระพทธศาสนา คอ สปปายะ หมายถง สงทเหมาะกน สงทเกอกล ชวยสนบสนนในการบาเพญภาวนาใหไดผลด ชวยใหสมาธตงมน ไมเสอมถอย และชวยเออเกอหนนใหการกระทาหรอปฏบตทจะใหไปถงจดหมาย เชน อากาศวนนสบาย จะทางานหรอทาอะไร ๆ กเหมาะ ชวยใหทาไดด สาเรจ ผลด ม ๗ ประการดงน

๑. อตสบาย (อตสปปายะ) คอ มสภาพแวดลอมทสะอาดบรสทธ พนทเปนทสบายตอผสงอาย เชน ไมรอนเกนไป ไมหนาวเกนไป ดนนาฟาอากาศสะอาดบรสทธสดใส มนาดมรมไมงาม นาจตใจใหสงบเบกบานผองใสพรอมทจะปฏบตกจทาหนาท

๒. เสนาสนสบาย (เสนาสนสปปายะ) มทนงทนอน ทอยอาศย เชน บานเรอน ทมนคงปลอดภย ใชงานด ไมมสงรบกวนหรอชวนราคาญ

๓๒๙

๓. โคจรสบาย (โคจรสปปายะ) คอ ทโคจร หมายถง ทองถนยาน ละแวกทจะพงแวะเวยนไปเปนประจาเพอหาของกนของใช สาหรบสาหรบชาวบาน ไดแก ยานรานคา ทจายตลาด แหลงอาหาและเครองใชไมสอยตาง ๆ อยไมใกลไมไกลเกนไป ไปไดสะดวก แตไมทาใหพลกพลานวนวาย

๔. อาหารสบาย (อาหารสปปายะ, โภชนสปปายะ กวา) คอ มโภชนาการพรอม มของกนไมขาดแคลน มรสชาตตามสมควร และเกอกลตอสขภาพ ไมเปนพษเปนภยตอรางกายสาหรบผรจกประมาณในการบรโภค

๕. บคคลสบาย (ปคคลสปปายะ) คอ ไมมคนรายภยพาลไมมโจรขโมยทจะตองหวาดระแวง มแตคนด คนมไมตร คนทถกกนคนเหมาะใจอยหรออยในถนทจะไดคบหาทจะไดมาพดคยพงพาอาศยกน มคนทเกอกลเปนกลยามตร

๖. ภสสสบาย (ภสสสปปายะ) คอ มการพดคยเกอหนนไดพดคยแลวกยงมโอกาสฟงเรองราวขาวสารทเออปญญา ซกถาม สนทนากน

๗. อรยาบทสบาย (อรยาปถสปปายะ) คอ ในการทจะดาเนนชวตเปนอยเปนไปทงหมด ทเราจะไดดาเนนชวตอยเปนทงหมด ทเราจะไดอาศย ไดใชประโยชนจากสปปายะ หรอสบายทง ๖ ขอทวามานน เรากตองดาเนนชวตคบเคลอนไปดวย อรยาบถ ๔ คอ ยน เดน นง นอน

๑.๒. วธการปฏบตตนตามหลกไตรสกขาคอศล สมาธ ปญญา เพอเสรมสรางสขภาวะองครวมสาหรบผสงวย อนจะนาไปสการพฒนากาย พฒนาจต และพฒนาปญญา

๑.๓ หลกการทางจตวทยาตะวนตก ทนามาใชในการวจยครงน คองานวจยสขภาวะทางจต ของ Ryff และ Keyes เสนอวาเปนลกษณะเชงบวกทางจตใจทมความหลากหลายดานการเจรญเตบโตและการพฒนาการของบคคลโดยมองคประกอบททาหนาทของจต ๖ มต สขภาวะทางจต หมายถง สภาวะทางจตใจของบคคลอนเปนภาวะทางจตทด มความสข มความพงพอใจในชวต ซงมความเกยวเนองกบการทบคคลมคณภาพชวตทด สามารถจดการกบความรสกทงทางบวกและทางลบไดอยางมประสทธภาพ มความสอดคลองกบความตองการและการสาเรจตามเปาหมาย มมมมองสภาพแวดลอม สถานการณ และประสบการณในแงทดมนกจตวทยาหลายคนทศกษาเกยวกบสขภาวะทางจต และไดแบงองคประกอบของสขภาวะทางจตไวแตกตางกน เชน Ryff (๑๙๘๙, ๑๙๙๕)๗ ไดพฒนาทฤษฎในการวดสขภาวะทางจตใน ๖ มต ซงรวมถงสขภาพทางจตในทางคลนก ทฤษฎพฒนาการชวต และทฤษฎทางจตวทยา สงเคราะหอออกมาไดดงน

                                                            ๗Gavol D. Ryff and Gorey LM Keyes. Stvuctue of Psychogicat Well-bery primavg

factovs, 1995.

๓๓๐

๑. ความเปนตวของตวเอง (Personal Growth)- ความสามารถในการตดสนใจสงตาง ๆ ดวยตนเองอยางเปนอสระ สามารถเลอกสงทเหมาะสมทสดใหกบตนเองได ฝนแรงกดดนทางสงคมในเรองการคดหรอการกระทาได และประเมนตนเองตามมาตรฐานของตนเอง

๒. ความสามารถในการจดการสภาพแวดลอม (Posituy Relatieny wit othy)– ความสามารถในการจดการกบสถานกาและสภาพแวดลอมใหสอดคลองกบความตองการของตนเองได สามารถใชโอกาสรอบตวไดอยางมประสทธภาพ

๓. การมความงอกงามในตน (Selg Acceptarce) – ความรสกวาตนเตบโตและมการพฒนาทงรางกายและจตใจอยางตอเนอง พรอมเปดรบประสบการณใหม ตระหนกรถงศกยภาพของตนเอง และมองเหนโอกาสแหงการปรบปรงพฤตกรรมของตนตลอดเวลา

๔. การมสมพนธภาพทดกบบคคลอน (Envirometal Mastevy)- การมความ สมพนธทมคณภาพกบบคคลอน เขาในลกษณะการใหและรบในสมพนธภาพของมนษย มความรกและมมตรภาพทดแกผอน

๕. การมเปาหมายในชวต (Purpose in Life)- การมเปาหมายในชวตและมความมงมนทจะไปถงเปาหมาย รสกถงความหมายของชวตในปจจบนและชวตทผานมาในอดต

๖. การยอมรบในตนเอง (Autonomy)-การพงพอใจในตนเอง มทศนคตทดตอตวเองทงในอดตและปจจบน มองตวเองในทางบวก สามารถยอมรบกบตวเองทงในดานดและดานทไมด

๑.๔ การประเมนผลหลกสตร จงใชรปแบบการประเมนของเครก แพทรกค มอย ๔ ขนตอน

๑. การประเมนปฏกรยาตอบสนอง ๒. ประเมนการเรยนร ๓. การประเมนพฤตกรรม ๔. การประเมนผลลพธ และวทยากรประเมนดวยการสงเกตพฤตกรรม โดยพจารณาพฒนาการเปน

รายบคคล

หลกการของหลกสตร

๑. เปนหลกสตรทใหความรเกยวการการพฒนาสขภาวะองครวมของผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ผานกจกรรมการฝกอบรม ดวยการแลกเปลยนเรยนรกบวทยากรและเพอนสมาชกทเขารวมกจกรรม

๓๓๑

๒. เปนหลกสตรฝกอบรมระยะสนสาหรบผสงวยทตองการพฒนาตวเอง

๓. เปนหลกสตรทเปดโอกาสเพอใหผเขารบการฝกอบรมมสวนรวมถอดการเรยนรผานประสบการณในการเขารวมกจกรรมรวมกน

จดมงหมาย

หลกสตรนใหความรและพฒนาสขภาวะองครวมผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ผทผานการฝกอบรมหลกสตรจะตองมคณลกษณะทสาคญ ดงน

๑. เพอใหผเขาอบรมไดมประสบการณเรยนรพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยผานกระบวนการกจกรรม

๒. เพอใหผเขาอบรมสมผสกบประสบการณอนเกดจากการมสวนรวมในกจกรรม การใชชวตรวมกน และกระบวนการอบรม

๓. เพอใหผเขาอบรมเกดการตระหนกรในการพฒนาตนเอง พรอมทงไดหลกการทางพทธจตวทยานาไปประยกตใชในชวตประจาวนตอไป

โครงสรางหลกสตร

เรอง กจกรรม เวลา(ชวโมง)

ทฤษฏ ปฏบต ๑ รจกคณคาของตนเอง ๑ ๑ ๒ สขกายสบายจต ๑ ๑ ๓ สขชว ๑ ๑ ๔ คณธรรมนาชวต ๑ ๑ ๕ ชมชนรวมใจ ๑ ๑ ๖ กนด มสขภาพด ๑ ๑ ๗ เสรมสรางคณภาพชวต ๑ ๑ ๘ ทาวตรเชา/เยน ๒ ๙ เจรญจตภาวนา ๒ ๙ ตดตามผลประเมนผลหลงการฝกอบรม ๘

รวม ๒๖ ชวโมง

๓๓๒

ผเขารบการอบรม

ผสงอาย จานวน ๓๐ คน

ระยะเวลาในการฝกอบรม

การฝกอบรมใชเวลาทงหมด ๑ คน ๒ วน การตดตามผลหลงการฝกอบรม จานวน ๘ ชวโมง

การจดกจกรรมการฝกอบรม

๑. บรรยาย ๒. กจกรรมกระบวนการเรยนรอยางมสวนรวม ๓. ฝกปฏบตจรง ๔. สนทนากลม ๕. อภปราย/ซกถาม

๓๓๓

คาอธบายรายหวกจกรรม

กจกรรมท ๑ รจกคณคาของตนเอง

จดประสงคการเรยนร

ผเขารบการอบรมสามารถ

๑. อธบายความรเกยวกบคณคาของตนเองได

๒. สามารถปฏบตเกยวกบการยอมรบตนเองและสามารถเขาใจผอนไดดวย

ขอบเขตเนอหาสาระ

เปนกจกรรมทเขยนขนเพอการบรหารตนเองใหมเปาหมายการพฒนามนษยในทางพระพทธศาสนา ใหมความสมบรณแบบเกดการยอมรบตนเอง ใหมสขภาพกายทด สขภาพจตทด การมความรความสามารถ การบาเพญตนใหเปนประโยชน และเกดการยอมรบตนเอง หมายถงการรบรวาตนเองมคณคาจากการมองตนโดยภาพรวมซงจะมการสงผลในทศทางบวก มความรสกทดกบตนเอง เกดความภาคภมใจ พรอมทงการแสดงออกอยางเหมาะสม ซง Roger ไดกลาวถงความรสกเหนคณคาในตนเองไววา การเหนคณคาในตนเองเปนสวนหนงของการประเมนตนเองระหวางตวตนตามความเปนจรงและตวตนตามอดมคต กลาวอกนยหนงคอ บคคลทมการยอมรบในตนเองได และสามารถปรบตวใหเหมาะสมกบความเปนจรง จะเปนบคคลทมการมองเหนคณคาในตนเอง มเนอหาของหลกจตวทยาทางทฤษฏบคลกภาพ(Personality Theory) ของ Erikson พบวา ผสงอายจะมความสขหรอมความทกขนน ขนอยกบการพฒนาการทางบคลกภาพ ไดอยางเหมาะสมกบชวงอาย กลาวคอ หากผสงอายมพฒนาการ ในขนท ๘ คอ ชวงสงอายทดมพฒนาการปรบตวทงดานรางกายและจตใจ และเขาใจในสงตาง ๆ ตามสภาพความเปนจรงของชวตทงดานและไมด กจะพงพาตนเองไดอยางมความสข ดงนนการทผสงวยไดเรยนในคณคาของตนเองผานกระบวนการดานพทธจตวทยา กอใหเกดกระบวนการทางพระพทธศาสนาทเรยกวา ไตรสกขา ๓ ประกอบดวยศล สมาธ ปญญา และหลกมงคลสตร ๓๘ ประการ ขอท ๑ กลาวคอ ฝกตนเองใหเปนคนด ขอท ๒ สรางความพรอมในการฝกตนเองและตงตนชอบ และขอท ๓ ฝกตนใหเปนคนมประโยชน เปนตน

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

๑. พระวทยากรบรรยายเกยวกบความสาคญของธรรมะกบในการบรหารตนเอง ๒. พระวทยากรจดกจกรรมเกยวกบการบรหารตนเอง เพอใหชวตมคณภาพทด ๓. ผเขารวมอบรมรวมกนวเคราะหและแสดงความคดเหน

๓๓๔

สอการเรยนร

๑. สอเพาเวอรพอยเกยวกบ หลกไตรสกขา มงคลสตร ๓๘ ประการ ๒. กระดาษบรฟ กระดาษ A ๔ ปากกา ๓. ตวอยางในการใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนากบการบรหารตนเอง ๔. คอมพวเตอร ๕. หองประชม ๖. เอกสารประกอบการบรรยายท ๑.๑

แนวทางการประเมนผลการเรยนร

จดประสงค วธการ เครองมอ เกณฑ

๑.อธบายความรเกยวกบคณคาของตนเองได ๒.สามารถปฏบตเกยวกบการยอม รบตนเองและสามารถเขาใจผอนไดดวย

ผเขาอบรมสามารถจะมชวตอยในสงคมไดอยางมความสข และเปนตวอยางในการปฏบตตนในการหลกธรรมพฒนาตนเองได

-คาถามปากเปลาวทยากร

แบบวดประเมนผล -แบบสงเกตพฤตกรรม -แบบสอบถามกอนการอบรม

-แบบรายงานตนเอง -แบบสมภาษณ

ผานเกณฑรอยละ ๘๐ ขนไป

๓๓๕

กจกรรมท ๒ สขกายสบายจต

จดประสงคการเรยนร

ผเขารบการอบรมสามารถ

๑. สามารถอธบายการเปลยนแปลงทางดานรางกายไดอยางถกตอง ๒. สามารถฝกพฒนากาย จตใจ ปญญา สงคม ไดถกตองและเหมาะสม

ขอบเขตเนอหาสาระ

ลกษณะการเปลยนแปลงพฤตกรรมของวยผสงอาย โดยเฉพาะทางดานรางกาย จตใจ ปญญาและสงคม เนนในเรองการไมยดถอในสงทเราม เราเปน หรอถอมนในอานาจของกเลสทเกดขน มความสารวมในการกระทา การพดจาอยในความพอด สภาพเรยบรอย ตงมนอยในสมาธภาวนา กอใหเกดทฤษฏกจกรรม (The Activity Theory) เปนทฤษฏทางสงคมทเกาแกทสดและเปนแกนแทของชวตทจาเปนสาหรบคนทกวย สาหรบบคลทยางสวยสงอาย กจกรรมจงเปนสงสาคญมาก เปนสงทนาไปสสขภาพและชวตทด บคคลทมกจกรรมสง การปรบตวไดดทงรางกาย จตใจ และสงคม ผสงอายทสามารถดารงกจกรรมทางสงคมได จะมภาพพจนตอตนเองในดานบวก และมระดบความพอใจในชวตสง ทงนยงไดศกษาเกยวกบประเดนกระบวนการคดเนนในดานสมองและรางกาย เปนกจกรรมทสงเสรมใหผสงวยไดคดเปนระบบ ใหเคลอนไหวตามฐานะรปของผสงวย เปนสวนสาคญ๘ จราภรณ ศรทว ไดเสนอวธคดททาใหผเรยนสรางองคความรดวยตนเองดงน

๑. กลาคด ( Risk Taking) คอกลาหาทางเลอกอน ๆ และเสนอออกมาไมวาบงเกดผลเชนไรแกผเสนอกตาม แมความคดนนจะถกวพากษวจารณอยางหนกหรอกระทงลมเหลว คนทกลาคดกยงกลาทจะคดและพรอมทจะเสยงเสนอความคด นกเรยนตองฝกความกลาเสยง กลาเดา กลาคด กลาเสนอและกลาปกปองความคดของตนดวยการใชทกษะการมเหตผลในบรรยากาศทนกเรยนทกคนสบายใจ คดวา “ผดเปนคร” ดกวาไมรอะไรเลยเพราะไมเคยคด

๒. คดคลอง ( Fluency) คอความสามารถคดรวบยอด ( concept) หรอ ขอคดเหน (ideas) เปนปรมาณมาก ๆ ได ยงคดคลองกยงมขอคดเหนมาก เทาไร โอกาสพบความคดทมคณภาพสง เชน การคดเรองใหม ๆ ทยงไมเคยมใครคดกจะมมากขน แมการคดคลองจะเปนเรองของปรมาณแตปรมาณจะนามาซงคณภาพถามประสบการณมากขน

                                                            ๘จราภรณ ศรทว, เอกสารประกอบการบรรยาย เรอง เทคนคการจดกจกรรมใหนกเรยนสรางองค

ความร, (กรงเทพมหานคร: โรงเรยนสาธตแหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๔๐), หนา ๓-๔

๓๓๖

๓. คดกวาง ( Flexibility) คอความสามารถในการคดทไมตดอยในกรอบหรอมมมองเพยงมมเดยว คนทคดกวางจะมองเหนกลยทธ หรอทางแกไขปญหาทหลากหลายในการจดการกบปญหาหนง ๆ ไมใชยดมนกบวธการใดวธการหนงเพยงประการเดยว ดงนน การคดกวางจงเปนการมองจากหลายมมมองแมจะตางไปจากทคนเคยเพอบรรลความเขาใจทกวางขวางกวาจนเกนกรอบทกาหนดไวเดม

๔. คดของเดม ( Originality) คอความสามารถคดอยางหลกแหลม ทาใหเกดขอคดเหนทเปนของตนเอง ดวยความสามารถนนกเรยนจะเปนผกาหนดทศทางโลกอนาคตได

๕. คดดดแปลง ( Elaboration) คอความสามารถตอเตมขอคดเหนทมอยแลวใหนาสนใจและมความสมบรณยงขน ความคดเกาคอรากฐานของความคดใหม คนรนใหมจะใชประโยชนจากความคดของคนรนเกาแลวนามาดดแปลงใหรวมสมย ดงคากลาวทเราคนเคยกนดทวา “ลกตองดกวาพอแม” “ศษยตองดกวาคร” ทงนเพราะรจกคดดดแปลง

๖. คดซบซอน ( Complexity) คอ ความสามารถในการแสวงหาทางเลอกใหมทหลาย ๆ ครง ไดมาดวยความยากลาบากคนทคดซบซอนจะจดระบบสรรพสงทสบสนไดดนาระเบยบออกมาจากความโกลาหลได

๗. คดวางแผน ( Planning) คอ ความสามารถจดการใหไดมาซงผลหรอทางออกทพงประสงค เปนการรวบรวมการคดวธการตาง ๆ เพอแกปญหาหรอปองกนปญหาทอาจเกดขนอยางเปนระเบยบระบบการคดวางแผนมขนตอนลกษณะเชนเดยวกบกระบวนการทางวทยาศาสตร คอ ๗.๑ ระบปญหา ๗.๒ ระบขอจากด ๗.๓ พจารณาทางเลอก ๗.๔ บรการทรพยากรและเวลา ๗.๕ กาหนดแผนงานและ ๗.๖ ไตรตรองถงปญหาแทรกซอนทอาจเกดขนได

๘. การตดสนใจ ( Decision Making) คอ การตกลงใจวาจะกระทาการคดตดสนใจเปนจดเรมตนของการปฏบตการ การคดตดสนใจจงไมใชการคดหาทางเลอกแตเปนการประมวลทางเลอกตาง ๆ โดยใชวนจฉยและระบขอตกลงใจวาจะกระทาการใดในทศทางใด การดารงชวตของคนเราตองตดสนใจ นกเรยนจงควรฝกทกษะการคดตดสนใจใหเปนระเบยบระบบเพอการตดสนใจทมประสทธภาพ

๙. คดระดมสมอง ( Brainstorming) คอ เทคนควธการเสาะหาวตถดบเพอนาไปคดตอ เปนการระดมความคดใหมากหลากหลายเพอนาไปใชหรอพจารณาโดยการคดวธการตาง ๆ ตอไป การคดระดมสมองจงไมใชจดสนสดของการคด แตเปนจดเรมตนเหมอนกบการประกอบอาหารทตองเสาะหาเครองปรงใหพรอมกอน ลงมอประกอบอาหาร

๓๓๗

๑๐. คดใหรกนทว (Communication) คอ ความสามารถในการเสนอความคดหรอขอคดเหนโดยชแจงใหผอนเขาใจและเหนตามได คดใหรกนทวจงเปนเรองของการสอสารเกยวพนกบทกษะการจาแนกแยกแยะ การจดกลม การพรรณนา การอภปราย การโตแยง การเปรยบเทยบ การรจกใชภาษาทเหมาะสม ในการสอความคด

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

๑. วทยากรเกยวกบการเปลยนแปลงดานรางกาย จตใจ ของผสงวย ๒. วทยากรจดกจกรรมเกยวกบการคณสมบตทดของผสงวย ๓. ผเขารวมอบรมรวมกนวเคราะหและแสดงความคดเหน

สอการเรยนร

๑. สอเพาเวอรพอยเกยวกบการดแลสขภาพ ดานรางกาย ดานจตใจ ๒. ตวอยางในการฝกสมาธภาวนา ๓. กระดาษบรฟ กระดาษ A ๔ ปากกา ๔. คอมพวเตอร ๕. หองประชม ๖. เอกสารประกอบการบรรยายท ๑.๒

แนวทางการประเมนผลการเรยนร

จดประสงค วธการ เครองมอ เกณฑ

๑.สามารถอธบายการเปลยนแปลงทางดานรางกายไดอยางถกตอง ๒.สามารถฝกพฒนากาย จตใจ ปญญา สงคม ไดถกตองและเหมาะสม

ผเขาอบรมไดเรยนรเกยวกบการดแลสขภาพ ดานรางกาย ดานจตใจ

อธบายความรเกยวกบการดแลสขภาพตนเอง ดานรางกาย ดานจตใจใหกบผสนใจได

คาถามปากเปลาวทยากร

แบบวดประเมนผล -แบบสงเกตพฤตกรรม -แบบสอบถามกอนการอบรม

-แบบรายงานตนเอง -แบบสมภาษณ

ผานเกณฑรอยละ ๘๐ ขนไป

๓๓๘

กจกรรมท ๓ สขชว

จดประสงคการเรยนร

ผเขารบการอบรมสามารถ ๑. อธบายลกษณะบคลกภาพทแสดงออกตามสภาพทางจตใจไดอยางถกตอง ๒. สามารถดาเนนชวตทถกตอง รดรชว คดด พดด ทาด

ขอบเขตเนอหาสาระ

ลกษณะบคลกภาพทแสดงออกมาในวยสงอาย จะมพฤตกรรมแสดงออกตามสภาพทางจตใจของแตละคน เชน ผสงอายมความรสก มความคดเหน มความตองการ และพฒนาสขภาวะทางจตใจสาหรบผสงอาย ซงจะเปนบรบททางจตวทยาเพอทายงไงใหเขาเกดความภมใจตนเอง ใหเขาเขยนขนมาเปนกจกรรม เปนกจกรรมทใหเขากลาทแสดงออก จดกลมทมความสนใจเหมอนกน เชน กลมสวดมนต กลมเลาเรอง กลมเจรญสมาธ ใหดงเนอหาธรรมะมาเขารวมกจกรรม เกดทฤษฏทางจตวทยา (Psychological Theory) ไดเชอมโยงเอาทฤษฏทางชววทยาและสงคมวทยาเขามาเกยวของดวยโดยเชอวา การเปลยนแปลงบคลกภาพ และพฤตกรรมของผสงอายนนเปนการพฒนาและปรบตวของความนกคด ความร ความเขาใจ แรงจงใจ การเปลยนแปลงไปอวยวะรบสมผสทงปวงตลอดจนสงคมทคนชรานนอาศยอย นกจตวทยากลาววา สตปญญา ในผสงอายปกตทไมมความเจบปวย ทางดานรางกาย จตใจ และสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมไดดอยางสมบรณ ซงพฤตกรรมในทางจตวทยานนเปนการกระทาทกอยางของอนทรย ไมวาการกระทานนผอนจะสงเกตเหนไดหรอไมกตาม เชน การเดน การกน การนอน การรองไห หรอการคด การรสกแรงจงใจ เปนตน นกจตวทยาแบงพฤตกรรมออกเปน ๒ ประเภท คอ

๑. พฤตกรรมภายนอก (External or Overt Behavior ) เปนการกระทาทบคคลแสดงออกมาแลวผอนสามารถสงเกตเหนได เชน การเดน การกน การนอน การรองไห เปนตน

๒. พฤตกรรมภายใน (Internal or Covert Behavior) พฤตกรรมภายใน หมายถงการกระทาทเมอเกดขนแลวเราไมสามารถสงเกตเหนหรอใชเครองมอวดได ผกระทาพฤตกรรมภายในเทานนทจะรวาพฤตกรรมภายใจนนเกดขนแลวหรอไมพฤตกรรมภายใน ไดแก การคด การรสก การจา การเรยนร แรงจงใจ เปนตน

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

๑. พระวทยากร วทยากรอธบายลกษณะบคลกภาพทแสดงออกตามสภาพจตใจ

๓๓๙

๒. อธบายทฤษฏเกยวกบพทธจตวทยากบการดแลจตใจผสงอาย ๓. ผเขารวมอบรมรวมกนเสนอแนวทางการปฏบตตนเชงพทธจตวทยา

สอการเรยนร

๑. สอเพาเวอรพอยเกยวกบชวตทเปนสข ๒. กระดาษบรฟ กระดาษ A๔ ปากกา ๓. หนงสอสวดมนต ๔. คอมพวเตอร ๕. หองประชม ๖. เอกสารประกอบการบรรยายท ๑.๓

แนวทางการประเมนผลการเรยนร

จดประสงค วธการ เครองมอ เกณฑ

๑. อธบายลกษณะบคลกภาพทแสดง ออกตามสภาพทางจตใจไดอยางถกตอง ๒.สามารถดาเนนชวตทถกตอง รดรชว คดด พดด ทาด

ผเขาอบรมอธบายลกษณะบคลกภาพทแสดงออกตามสภาพทางจตใจไดอยางถกตอง ผเขาอบรมมความสขชวทด ทาใหกาย วาจา และใจ สะอาดได

คาถามปากเปลาแบบวดประเมนผล -แบบสงเกตพฤตกรรม -แบบสอบถามกอนการอบรม

-แบบรายงานตนเอง -แบบสมภาษณ

ผานเกณฑรอยละ ๘๐ ขนไป

๓๔๐

กจกรรมท ๔ คณธรรมนาชวต

จดประสงคการเรยนร

ผเขารบการอบรมสามารถ ๑. อธบายหลกธรรมะทเหมาะสมกบผสงวยไดถกตอง ๒. สามารถประยกตใชในการนาหลกธรรมในการดาเนนชวตไดอยางถกตอง

ขอบเขตเนอหาสาระ

การพฒนาคณภาพบคคลทางดานคณธรรม โดยเนนทมจตใจหนกแนน ยดมนคณธรรม คอ การอยรวมกน รรก สามคค ซงเปนพนฐานในการพฒนาอยางยงยน พทธธรรมเปนหลกความจรงทเปนสากล ความจรงเปนสงทมอยตามธรรมชาต คอ ธรรมดาของสงทงปวงเปนเชนนนเอง เรยกวากฎธรรมชาต ในทางปฏบตนนจะสอนใหมนษยมเมตตา พระพทธศาสนายดเอาหลกการกระทาหรอความประพฤตเปนเครองจาแนกคน ไมแบงแยกดวยชาตกาเนด จะเนนการบผดชอบตอการกระทาของตน มการสารวจตนเองเปนเบองตนกอน นอกจากนจะสอนในเรองหลกกรรมใหรจกการพงพาตนเอง ไมฝากไวกบโชคชะตา กรรมสอนคกบความเพยร ความสาเรจเกดขนไดจากความเพยรพยายาม จากการกระทาตามเหตตามผลสาระสาคญ เปนเนอแทของการดาเนนชวต หลกปฏบตทงหมดในทางพระพทธศาสนา มรรค หมายถง ทางดาเนนชวต เรยกวา ศล สมาธ ปญญา ในทสดกจะบรรลจดหมายแหงชวตทดงาม เปนมนษยทสมบรณ สวนทฤษฏทางจตวทยาจะมองความสงวยโดยจะพจารณาความจาเปนในการเรยนร สตปญญา อารมณ เปนตน โดยนาเอาหลกทางจตวทยากบหลกพระพทธศาสนามาบรรจบกนกลายเปนจตวทยาแนวพทธ อนเปนแนวคดทนาแกนคาสอนของพระพทธศาสนาเรองของความทกข และวธในการเขาถงความดบทกขมาประยกตใชในขนตอนทางจตวทยาเพอใหเขาถงสภาพทแทจรงของแกนชวต เขาถงสาเหตของปญหา เขาใจเปาหมายทแทจรงของชวต รวธการปฏบตเพอพฒนาจตใจอนเปนสาระสาคญในการดาเนนชวตประจาวนของผสงวย

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

๑. พระวทยากรอธบายถงหลกธรรมสาหรบผสงวย ๒. วทยากรจดกจกรรมกระบวนการพฒนาความรความเขาใจในหลกธรรมในชวตประจาวน ๓. ผเขารวมอบรมรวมกนวเคราะหและแสดงความคดเหน

๓๔๑

สอการเรยนร

๑. สอเพาเวอรพอยเกยวกบกระบวนการพฒนาความรความเขาใจหลกธรรมในชวตประจาวน ๒. กระดาษบรฟ กระดาษ A๔ ปากกา ๓. ตวอยางผปฏบตในการนาหลกธรรมมาประยกตใชในชวตประจาวนของผสงวย ๔. คอมพวเตอร ๕. หองประชม ๖. เอกสารประกอบการบรรยายท ๑.๔

แนวทางการประเมนผลการเรยนร

จดประสงค วธการ เครองมอ เกณฑ

๑. อธบายหลกธรรมะทเหมาะสมกบผสงวยไดถกตอง ๒.สามารถประยกตใชในการนาหลกธรรมในการดาเนนชวตไดอยางถกตอง

ผเขาอบรมอธบายกระบวนการพฒนาความรความเขาใจหลกธรรมในชวตประจาวนอยางถกตอง กลวธการเสรมสรางคณธรรม จรยธรรม

คาถามปากเปลาวทยากร

แบบวดประเมนผล -แบบสงเกตพฤตกรรม -แบบสอบถามกอนการอบรม

-แบบรายงานตนเอง -แบบสมภาษณ

ผานเกณฑรอยละ ๘๐ ขนไป

๓๔๒

กจกรรมท ๕ ชมชนรวมใจ

จดประสงคการเรยนร

ผเขารบการอบรมสามารถ ๑. สามารถอธบายแนวคดการเรยนรชมชน และการสรางชมชนใหยงยน ๒. สามารถวเคราะหแนวทางการเปนผนาและการบรหารจดการชมชน

ขอบเขตเนอหาสาระ

การขบเคลอนงานทางดานชมชนและสงคมใหยงยน มจตใจโอบออมอาร ถอยทถอยอาศย มศลธรรม มทพงทางกาย ทางใจ เชน มวดอยในละแวกนน มสถานศกษาหาความร มสถานทสนทนาพบปะพดคยกอใหเกดความเขาใจชมชนอยางมประสทธภาพ กระบวนการกลมททกคนเปดใจเลาเรองชวตของตนเองทผานมา อยางผอนคลาย อสระและเปนกนเอง เรองราวความดใจภมใจ และสงทเคยทาแลวเสยใจ การไดสะทอนคดชวตทผานมาเพอใหเกดความตระหนกรตนเองมากยงขน เมอไดเปดใจเลาออกมาอยางอสระจะเกดความผอนคลายความกดดน เพราะมเพอนคอยรบฟงและเลาสกนและกนดวยความรสกปลอดภยและอบอน ใชเทคนคสนทรยะสนทนา รวมกบ Active listening คอการฟงเชงรก เพอใหเขาถงและเขาใจกนและกนอยางแทจรง

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

๑. วทยากรบรรยายเกยวกบชมชนศกษา ๒. วทยากรจดกจกรรมเกยวกบการพฒนาชมชนอยางมประสทธภาพ ๓. ผเขารวมอบรมรวมกนวเคราะหและแสดงความคดเหน

สอการเรยนร

๑. สอเพาเวอรพอยเกยวกบการเรยนรและแนวคดพฒนาชมชน ๒. กระดาษบรฟ กระดาษ A4 ปากกา ๓. ตวอยางชมชนการเรยนรและพฒนาชมชนทสาเรจ ๔. คอมพวเตอร ๕. หองประชม ๖. เอกสารประกอบการบรรยายท ๑.๕

๓๔๓

แนวทางการประเมนผลการเรยนร

จดประสงค วธการ เครองมอ เกณฑ

๑. สามารถอธบายแนวคดการเรยนรชมชน และการสรางชมชนใหยงยน ๒.สามารถวเคราะหแนวทางการเปนผนาและการบรหารจดการชมชน

สงเกตการณแสดงออกถงความสนใจ ความตงใจ ในกจกรรมทอบรม สงเกตจากการตงคาถาม

คาถามปากเปลาวทยากร

แบบวดประเมนผล -แบบสงเกตพฤตกรรม -แบบสอบถามกอนการอบรม

-แบบรายงานตนเอง -แบบสมภาษณ

ผานเกณฑรอยละ ๘๐ ขนไป

๓๔๔

กจกรรมท ๖ กนด มสขภาพด

จดประสงคการเรยนร

ผเขารบการอบรมสามารถ ๑. อธบายและบอกวธการวางแผนกอนเขาสวยสงอายไดอยางถกงตอง ๒. อธบายวธการสงเสรมสขภาพของวยผสงอายไดอยางถกตอง

ขอบเขตเนอหาสาระ

บคคลเปนผสงอายทมประสทธภาพจงจาเปนอยางยงทตองทาความเขาใจในเรองปญหาสาหรบผสงอาย แนวทางการปฏบตตนทเหมาะสม และการสงเสรมสขภาพรางกายใหแขงแรงและชศกด เวชแพทย ไดนาเสนอปจจย ๒ ประการ ททาใหชวตยนยาวและมสมรรถภาพดานหนาทของระบบรางกาย จตใจ ประการทสอง คอพยายามหลกเลยงปจจยตาง ๆ ทจะทาอนตรายตอสขภาพ ซงปจจยทจะชวยใหชวตของผสงอายยนยาว มดงน ๑. การออกกาลงกาย โดยเฉพาะการออกกาลงกายแบบแอโรบค เปนเวลา ๓๐ นาทอยางนอย ๓ ครงตอสปดาห ๒. อาหาร โดยรบประทานอาหารทชวยบารงสขภาพ รวมทงผลไมและผกสด ขาวทอยในสภาพธรรมชาตและเสนใยตางๆ พรอมทงโปรตนทไดจากปลาและถว ดงนนในดานของอาหาร ผสงอายควรลดอาหารประเภทไขมน (นามนจากพชและสตว ไขแดง เนย) และประเภทคารโบไฮเดรต (ขาว แปง และนาตาล) อาหารโปรตนหรอกลมเนอสตวควรเปนเนอสตวทยอยงายรบประทานผกและผลไมมากๆ แตควรเลอกรบประทานผลไมทรสไมหวานจด จงจะเปนการพฒนาในดานโภชนาการในการดแลสขภาพของวยสงอาย ดงนน ผสงอายจะมความสขและมการเขารวมกจกรรมนน ขนอยกบบคลกภาพและแบบแผนชวตของแตละบคคล และโภชนาการผสงอายทควรไดรบนนจงมความสาคญและตองมความครบถวนอยางพอดตอความตองการของรางกาย เพอปองปญหาโรคภยตามมา นอกจากนควรดแลสขภาพกาย สขภาพใจของผสงอายใหแขงแรงแจมใสดวยการออกกาลงกายสมาเสมอและเหมาะสมกบวย และทาจตใจใหเปนสข

ทงนสขภาพของมนษยนนจะตองพจารณาทงสขภาพกายและสขภาพจต เพราะสขภาพเปนสงทสาคญและจาเปนสาหรบทกชวตเพอการดารงอยอยางปกต หากพจารณาในแงของสขภาพจตกคอการทาใหชวตมความสข มความพอใจ ความสมหวง ทงของตนเองและของผอน ซงสอดคลองกบความหมายทองคการอนามยโลกใหไว สภาวะแหงความสมบรณของรางกายและจตใจ สขภาพด มไดมความหมายเฉพาะเพยงแตปราศจากโรคหรอความเจบปวยเทานน รวมถงความสามารถในการดารงชวตอยในสงคมดวยด

๓๔๕

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

๑. พระวทยากรบรรยายเกยวกบวธการวางแผนกอนเขาสวยผสงอาย ๒. พระวทยากรจดกจกรรมเกยวกบการวางแผนกอนเขาวยผสงอาย ๓. ผเขารวมอบรมรวมกนวเคราะหและแสดงความคดเหนการสงเสรมสขภาพทางดานรางกาย

สอการเรยนร

๑. สอเพาเวอรพอยเกยวกบวธการวางแผนกอนเขาสวยผสงอาย ๒. กระดาษบรฟ กระดาษ A4 ปากกา ๓. ตวอยางในการดแลสขภาพรางกาย ๔. คอมพวเตอร ๕. หองประชม ๖. เอกสารประกอบการบรรยายท ๑.๖

แนวทางการประเมนผลการเรยนร

จดประสงค วธการ เครองมอ เกณฑ

๑.อธบายและบอกวธการวาง แผนกอนเขาสวยสงอายไดอยางถก ตอง ๒.อธบายวธการสงเสรมสขภาพของวยผสงอายไดอยางถกตอง

ผเขาอบรมอธบายและบอกวธ การวางแผนกอนเขาส วยสงอายไดอยางอยางถกงตอง การสงเสรมสขภาพของผสงวย

คาถามปากเปลาวทยากร

แบบวดประเมนผล -แบบสงเกตพฤตกรรม -แบบสอบถามกอนการอบรม

-แบบรายงานตนเอง -แบบสมภาษณ

ผานเกณฑรอยละ ๘๐ ขนไป

๓๔๖

กจกรรมท ๗ เสรมสรางคณภาพชวต

จดประสงคการเรยนร

ผเขารบการอบรมสามารถ ๑. อธบายแนวคด หลกการดานการเสรมสรางคณภาพชวตได ๒. จดทาแผนปฏบตการดานการเสรมสรางคณภาพชวตของผสงวย

ขอบเขตเนอหาสาระ

การสรางคณภาพชวตผานพทธจตวทยา ทเปนมบทบาทสาคญในการดาเนนการในจดแผนงาน การประสานงาน และการสรางแผนการปฏบตการ และกระบวนการสการดาเนนชวตไดอยางชดเจนและทฤษฏเกยวกบหลกธรรมทางพระพทธศาสนาซงนามาพฒนาในดานสขภาวะทางอารมณผสงอายตามหลกไตรสกขา ศล สมาธ ปญญา จดเรมตนการพฒนาสขภาวะทางอารมณจะตองเรมจาการมรสถานทเหมาะสมแกการบาเพญธรรม และสถานทนนจะเปนสถานทสะดวกงายตอการตดตอสอสาร มถนนหนทางสามารถผอนคลายอรยาบถ และการไดฟงธรรมจากครบาอาจารย ไดสนทนาธรรมตาง ๆ เรยกวาขนของสมาธ ขนทสองการพฒนาสขภาวะทางอารมณ คอ ปคคลสปปายะ บคคลทอยรวมกนในการปฏบตธรรม จะเปนบคคลทมความตงมนในศลธรรม มความสนโดษ มกนอย และนาไปสหนทางทด พรอมกนนนจะตองมอาหารทเปนพลกาลงในการเจรญสต สมาธในการปฏบตธรรม เรยนวา ศล และขนทสามการพฒนาสขภาวะทางอารมณ คอ มอากาศทสะอาดบรสทธมความเปนธรรมชาต ทเหมาะสมกบการปฏบตธรรม และไดเกดปญญาในการบรหารกจกรรมดานอรยาบถทง ๔ คอ ยน เดน นง นอน ทาใหจตใจสงบสามารถปฏบตธรรมใหบรรลธรรมได

แนวทางการจดกจกรรมการเรยนร

๑. พระวทยากรบรรยายเกยวกบการถายทอดวธการบารงแนวคดทางดานการดาเนนชวต ๒. รวมกนแสดงความคดเหนเกยวการแกไขปญหาทชวยเสรมสรางคณภาพชวต ๓. ผเขารวมอบรมรวมกนวเคราะหและสรปแนวทางการแกไขปญหา

สอการเรยนร

๑. สอเพาเวอรพอยเกยวกบการเสรมสรางคณภาพชวตของผสงวย ๒. กระดาษบรฟ กระดาษ A4 ปากกา ๓. ตวอยางแนวคดการดาเนนชวตของผสงอาย

๓๔๗

๔. คอมพวเตอร

๕. หองประชม

๖. เอกสารประกอบการบรรยายท ๑.๗

แนวทางการประเมนผลการเรยนร

จดประสงค วธการ เครองมอ เกณฑ

๑.อธบายแนวคด หลกการดานการเสรมสรางคณภาพชวตได ๒.จดทาแผนปฏบตการดานการเสรมสรางคณภาพชวตของผสงวย

สงเกตการณแสดงออกถงความสนใจ ความตงใจ ในกจกรรมทอบรม สงเกตจากการตงคาถาม

คาถามปากเปลาวทยากร

แบบวดประเมนผล -แบบสงเกตพฤตกรรม -แบบสอบถาม

-แบบรายงานตนเอง -แบบสมภาษณ

ผานเกณฑรอยละ ๘๐ ขนไป

๓๔๘

แนวทางการเมนผลการอบรม

จดมงหมาย วธการ เครองมอ เกณฑ

๑.เพอใหผเขาอบรมไดมประสบการณเรยนรพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยผานกระบวนการกจกรรม

สงเกตการณแสดงออกถงความสนใจ ความตงใจ ในกจกรรมทอบรม เกบแบบสอบถาม

แบบประเมนตนเอง

แบบสงเกตพฤตกรรมและเกณฑการใหคะแนน

แบบสอบถาม

แบบรายงานตนเอง

แบบตดตามผล

ผานเกณฑรอยละ ๘๐ ขนไป

๒. เพอใหผเขาอบรมสมผสกบประสบ การณอนเกดจากการมสวนรวมในกจกรรม การใชชวตรวมกน และกระบวนการอบรม

ประเมนจากพฤตกรรมในทางานรวมกน

เกบแบบสอบถาม

แบบประเมนตนเอง

แบบสงเกตพฤตกรรมและเกณฑการใหคะแนน

แบบสอบถาม

แบบรายงานตนเอง

แบบตดตามผล

ผานเกณฑรอยละ ๘๐ ขนไป

๓. เพอใหผเขาอบรม

เกดการตระหนกรใน

การพฒนาตนเอง

พรอมทงไดหลกการ

ทางพทธจตวทยา

นาไปประยกตใชใน

ชวตประจาวนตอไป 

สงเกตการณแสดงออกถงความสนใจ ความตงใจ ในกจกรรมทอบรม เกบแบบสอบถาม

แบบประเมนตนเอง

แบบสงเกตพฤตกรรมและเกณฑการใหคะแนน

แบบสอบถาม

แบบรายงานตนเอง

แบบตดตามผล

แบบสมภาษณ

ผานเกณฑรอยละ ๘๐ ขนไป

๓๔๙

ตารางฝกอบรม

หลกสตรการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา

หลกสตร ๑ คน ๒ วน และตดตามผลหลกจากอบรม จานวน ๘ ชวโมง

วนท เวลา รายการ/กจกรรม

วนท ๑

๐๘.๐๐ – ๐๙.๐๐ น. ลงทะเบยน พรอมเพยงกนทหองประชม ธรรมทกทาย ผอนคลาย เตรยมพรอม ซกซอมขนตอน

๐๙.๐๐ – ๐๙.๓๐ น. พธเปด / ประธานจดเทยนธป บชาพระรตนตรย ผวจยปฐมนเทศกจกรรม (เปดใจใสธรรม)

๐๙.๓๐ – ๑๑.๓๐ น. กจกรรมรจกคณคาของตนเอง ๑๑.๓๐ – ๑๒.๓๐ น. รบประทานอาหาร /พกผอนตามอธยาศย ๑๒.๓๐ – ๑๔.๓๐ น. กจกรรมสขกายสบายจต ๑๔.๓๐ – ๑๕.๐๐ น. รบประทานอาหารวาง ๑๕.๐๐ – ๑๗.๐๐ น. กจกรรมสขชว ๑๗.๐๐ – ๑๘.๓๐ น. ทาภารกจสวนตว ๑๘.๓๐ – ๑๙.๐๐ น. สวดมนต/เจรญจตภาวนา ๑๙.๐๐ – ๒๑.๐๐ น. กจกรรมคณธรรมนาชวต ๒๑.๐๐ น. ธรรมะ Good night

วนท ๒

๐๕.๐๐ – ๐๖.๐๐ น. สวดมนต/เจรญจตภาวนา๐๖.๐๐ – ๐๗.๐๐ น. ธรรมะรบยามเชา ๐๗.๐๐ – ๐๘.๓๐ น. รบประทานอาหารเชา/พกผอนตามอธยาศย ๐๘.๓๐ – ๐๙.๐๐ น. ธรรมะนนทนาการ(คณธรรมนาชวต) ๐๙.๐๐ – ๑๑.๐๐ น. ชมชนรวมใจ ๑๑.๐๐ – ๑๑.๓๐ น. ปรบเขมทศสชวตทมคณคา ๑๑.๓๐ – ๑๒.๓๐ น. รบประทานอาหาร /พกผอนตามอธยาศย ๑๒.๓๐ – ๑๔.๓๐ น. กนด มสขภาพด ๑๔.๓๐ – ๑๕.๐๐ น. รบประทานอาหารวาง ๑๕.๐๐ – ๑๗.๐๐ น. เสรมสรางคณภาพชวต ๑๗.๐๐ – ๑๗.๒๐ น. กอนจากฝากธรรม/พธปดโครงการ

รวมเวลาในการอบรม จานวน ๑๘ ชวโมง

๓๕๐

การวดและประเมนผลหลกสตร

การวดและประเมนผลแบงเปน ๓ ระยะ คอ ๑. ประเมนกอนการใชหลกสตร โดยใชแบบสารวจความตองการของผสงอาย ๒. ประเมนระหวางการใชหลกสตร โดยใชแบบสงเกต/แบบสมภาษณ/แบบรายงานตนเอง ๓.ประเมนผลหลงการใชหลกสตร โดยแบบวดการเขาอบรมและการสมภาษณเชงลก

แบบสอบถาม/แบบสงเกต/แบบสมภาษณ/แบบรายงานตนเอง แบบตดตามผลหลงการทดลองตอเนอง ๑ เดอน

ผรบผดชอบหลกสตร

พระครภาวนาสงวรกจ(สวทย สวชโช)

วทยากร

๑. พระวทยากรกลมเพอชวตดงาม ๒. วทยากรเชยวชาญเฉพาะดาน

๓๕๑

๑. ผลการวเคราะหแบบทดสอบความรเกยวกบการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา กอนฝกอบรมและหลงการฝกอบรม ดงน ตารางท ๑ ผลการวเคราะหความรความเขาใจเกยวกบการฝกอบรม (กอนและหลงการฝกอบรม) คด

เปนความถ (Freguency) (n=๓๐)

ขอท ความรความเขาใจเกยวกบหลกสตรฝกอบรม

กอนฝกอบรม หลงการฝกอบรม ตอบถก ตอบผด รวม ตอบถก ตอบผด รวม

๑ ๑๙ ๑๑ ๓๐ ๒๗ ๓ ๓๐ ๒ ๒๑ ๙ ๓๐ ๒๖ ๔ ๓๐ ๓ ๒๐ ๑๐ ๓๐ ๒๘ ๒ ๓๐ ๔ ๑๘ ๑๒ ๓๐ ๒๗ ๓ ๓๐ ๕ ๑๕ ๑๕ ๓๐ ๒๐ ๑๐ ๓๐ ๖ ๒๐ ๑๐ ๓๐ ๒๓ ๗ ๓๐ ๗ ๒๑ ๙ ๓๐ ๒๔ ๖ ๓๐ ๘ ๒๓ ๗ ๓๐ ๒๖ ๔ ๓๐ ๙ ๑๙ ๑๑ ๓๐ ๒๖ ๔ ๓๐ ๑๐ ๑๘ ๑๒ ๓๐ ๒๗ ๓ ๓๐ ๑๑ ๑๘ ๑๒ ๓๐ ๒๘ ๒ ๓๐ ๑๒ ๒๐ ๑๐ ๓๐ ๒๔ ๖ ๓๐ ๑๓ ๑๗ ๑๓ ๓๐ ๒๗ ๓ ๓๐ ๑๔ ๑๙ ๑๑ ๓๐ ๒๘ ๒ ๓๐ ๑๕ ๒๐ ๑๐ ๓๐ ๒๕ ๕ ๓๐

รวม ๒๘๘

(๖๔.๐) ๑๖๒

(๓๖.๐) ๔๕๐

(๑๐๐.๐) ๓๘๖

(๘๕.๗) ๖๔

(๑๔.๓) ๔๕๐

(๑๐๐.๐)

จากตารางท ๑ ผลการวเคราะหความรความเขาใจเกยวกบการฝกอบรมเรองโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา กอนการฝกอบรม โดยภาพรวมคดเปนรอยละ ๖๔.๐ สวนหลงการฝกอบรมผเขารบการฝกอบรมมความรความเขาใจเพมขนเปนรอยละ ๘๕.๗

๓๕๒

๒. ผลการวเคราะหเปรยบเทยบแบบทดสอบความรเกยวกบการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา กอนฝกอบรมและหลงการฝกอบรม ดงน ตารางท ๒ เปรยบเทยบแบบทดสอบความรเกยวกบการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองค

รวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยากอนฝกอบรมและหลงการฝกอบรม ดงน (n=๓๐)

ความรเกยวกบการฝกอบรม ผเขารบการฝกอบรม

X S.D. t กอนการฝกอบรม ๑๙.๒๐ ๑.๘๙ -๕๐๗๐* หลงการฝกอบรม ๒๕.๗๓ ๒.๒๑

*มนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

จากตารางท ๒ แบบทดสอบความรเกยวกบการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยากอนฝกอบรมและหลงการฝกอบรม พบวา มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .๐๕

๓๕๓

๓. ผลการวเคราะหขอมลระดบความพงพอใจตอการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา ตารางท ๓ วเคราะหขอมลระดบความพงพอใจตอการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสขภาวะองครวม

สาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา โดยหาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ดงน (n=๓๐)

รายการ X S.D. ระดบ อนดบท ๑. ไดรบความรแนวคด ทกษะประสบการณใหมๆ และ

ความเขาใจในการเรองการพฒนาสขภาวะองครวม ๔.๔๓ .๖๘ มาก ๓

๒. สามารถนาสงทไดรบจากการฝกอบรมไปใชในการพฒนาชวตตวเอง และสงคมไดจรง

๔.๔๓ .๗๓ มาก ๓

๓. กจกรรมสง เสรมสขภาวะทางอารมณไดอยางมประสทธภาพ ประสทธผลมากขน

๔.๔๐ .๖๗ มาก ๔

๔. กจกรรมเอออานวยตอการเรยนรและนาไประยกตใชในการดาเนนชวตประจาวน

๔.๔๐ .๖๗ มาก ๔

๕. โสตทศนปกรณ และเครองมอตางๆ มความเหมาะสม ๔.๑๗ .๗๐ มาก ๕ ๖. สถานทเหมาะสมแกการประกอบกจกรรมฝกอบรม ๔.๔๐ .๗๗ มาก ๔ ๗. วทยากรมความร ความสามารถ ความเขาใจในเรองท

อบรม ๔.๕๓ .๖๘ มากทสด ๑

๘. วทยากรมรปแบบการจดกจกรรมทนาสนใจ เหมาะสมกบเนอหา

๔.๕๐ .๖๘ มาก ๒

๙. เจาหนาทดแล อานวยความสะดวก ตดตอประสานงาน ๔.๕๒ .๖๘ มากทสด ๑ เฉลยรวม ๔.๔๒ .๖๙ มาก

จากตารางท ๓ ผลวเคราะหขอมลความพงพอใจตอการฝกอบรมโปรแกรมการพฒนาสข

ภาวะองครวมสาหรบผสงวยตามแนวพทธจตวทยา พบวา โดยภาพรวมมคาเฉลยระดบมาก ( X =๔.๔๒) เมอพจารณาเปนรายขอ เรยงจากมากไปหานอย ๓ อนดบแรกคอ วทยากรมความร ความสามารถ ความเขาใจในเรองทอบรม ( X =๔.๕๓) รองลงมาคอ เจาหนาทดแล อานวยความสะดวก ตดตอประสานงาน ( X =๔.๕๒) และวทยากรมรปแบบการจดกจกรรมทนาสนใจ เหมาะสมกบเนอหา ( X =๔.๕๐) ตามลาดบ

ภาคผนวก ช ภาพทเกยวของกบการวจย

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

พระครภ

พระคร

ภาวนาสงวรกจ

รภาวนาสงวรก

จ ผวจยนาบช

กจ ผวจยกลา

ชาพระรตนตร

วตอนรบผเขา

ย เจรญจตภา

ารบการฝกอบ

าวนา

บรม

๓๕๕

 

หหลกสตรฝกอบบรมโปรแกรม

มการพฒนาสข

ขภาวะองครวมตามแนวพททธจตวทยา

๓๕๖

 

 

๓๕๗

 

 

๓๕๘

พระ

ะครภาวนาสง

การสนทน

งวรกจนาเสนอ

 

ากลม จากผเ

อโปรแกรมกาตามแนวพทธ

ชยวชาญทง ๑

ารพฒนาสขภาธจตวทยา

๑๗ คน

าวะองครวมสสาหรบผสงวย

๓๕๙

๓๖๐

ประวตผวจย ชอ : พระครภาวนาสงวรกจ ว. ( สวทย สวชโช (คามล) ) ว/ด/ป เกด : ๒๘ กนยายน ๒๕๑๒ สถานทเกด : ๕๘ หม ๕ แมหวางตนผาง ต.นาทราย อ.ล จ.ลาพน การศกษา : พ.ศ. ๒๕๓๗ พทธศาสตรบณฑต (รนท ๓๙) สาขาบรหารการศกษา คณะครศาสตร มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย พ.ศ. ๒๕๕๐ รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาบรหารหารจดการ คณะรฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นกธรรมเอก ประสบการณการทางาน : พ.ศ. ๒๕๓๔-๒๕๓๗ เปนเลขานการโรงเรยนพทธศาสนา วนอาทตยวดวชรธรรมสาธต พ.ศ. ๒๕๓๖-๒๕๓๘ เปนพระธรรมทตไปปฏบตศาสนกจทวดชาวพทธ เมองซานเบรนนาดโน มลรฐแครฟอรเนย ประเทศสหรฐอเมรกา พ.ศ. ๒๕๔๖-ปจจบน เปนเลขานการเจาคณะแขวงบางนา-บางจาก พ.ศ. ๒๕๔๗-ปจจบน เปนกรรมการตรวจธรรมสนามหลวง พ.ศ. ๒๕๕๑-ปจจบน เปนผชวยเจาอาวาสวดวชรธรรมสาธตวรวหาร แขวงบางจาก พระโขนง กรงเทพมหานคร บรรพชา : วนท ๑๒ พฤษภาคม พ.ศ.๒๕๒๔ ณ วดนาทราย ต.นาทราย อ.ล จ.ลาพน อปสมบท : ๓๐ มถนายน พ.ศ.๒๕๓๑ ณ วดวชรธรรมสาธตวรวหาร แขวงบางจาก พระโขนง กรงเทพมหานคร สงกด : วดวชรธรรมสาธตวรวหาร แขวงบางจาก เขตพระโขนง กรงเทพมหานคร ตาแหนง : ผชวยเจาอาวาสวดวชรธรรมสาธตวรวหาร แขวงบางจาก เขตพระโขนง กรงเทพมหานคร ปทเขาศกษา : พ.ศ. ๒๕๕๙ หลกสตรพทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพทธจตวทยา คณะมนษยศาสตร มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ปทสาเรจการศกษา : พ.ศ. ๒๕๖๑ ทอยปจจบน : วดวชรธรรมสาธตวรวหาร แขวงบางจาก พระโขนง กรงเทพมหานคร