a comparative study of the notion of “covenant” in judaism...
TRANSCRIPT
Comparative Theology, Vol: 9, No: 20, Autumn & Winter 2018-2019 /13
A Comparative Study of the Notion of “Covenant” in Judaism and Zoroastrianism
Khalil Hakimifar
Moheb Ali Absalan
Elaheh Miri
Abstract
In the ancient world, the covenant was a serious agreement that societies attempted to regulate
the behavior of individuals and institutions, especially in areas where there was not enough
social control in them. Therefore, in the history of religion, the concept of the Covenant is the
longstanding concept, which has been emphasized especially in monotheistic religions. The
God of the Old Testament sets his own behavior with his servants according to the covenant.
The treaty in the Zarathustrianism can be study by the principle of Asha / Artah (Truth) and
the practice of Mithra. It is a supernatural law that is one with natural law. This doctrine is
considered a metaphysical supporter to all treaties and then, it has played a decisive role in
maintaining the moral and social order. The concept of these words and their reflection in
these religions are the issues that have been investigated in this study. Despite the
considerable differences between these oldest religions in Western Asia, they seem to regard
these doctrines as fundamental and have shown it with various shapes and symbols. The
essential differences in this regard, are related to the origin of the Covenant, its inclusion,
repetition and being exclusion or graduality and significant similarities related to the concept,
importance and educational aspect of them. This research has been done by comparative and
analytical method with the aim of understanding of this common doctrine to enhance mutual
understanding between religions.
Discussions:
If we consider the covenant and the covenant as the axis of the relationship between God and
man, all events, as well as human affairs, are interpreted on the same basis. However, this
concept can be considered in terms of similarities and differences in two different fields. First,
the Covenant and treaty have a single meaning in both religions. In both of them, with the
closure of the treaty, the parties are obligated to perform their duty, and if they fail to do so,
they must bear the consequences of it. Second, the covenant that first appeared between God
and man has become an interactive model of intercourse between human beings and has
Assistant Professor, Department of Comparative Religions and Mysticism, University of Sistan and
Baluchestan, Zahedan, Iran
(Responsible author) [email protected]
Associate Professor, Department of Comparative Religions and Mysticism, University of Sistan and
Baluchestan, Zahedan, Iran [email protected]
Ph. D. Graduate of Comparative Religions and Mysticism, University of Sistan and Baluchestan, Zahedan,
Iran [email protected]
Received: 09.06.2017 Accepted: 13.10.2018
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License
14/ Comparative Theology, Vol: 9, No: 20, Autumn & Winter 2018-2019
become a moral concept and the basis of human communication. Of course, God's covenant
with Man is fundamentally different from human contracts. Because firstly, Man and God are
not equal parties, on the other hand, God is the leader and the source of that grace and love. In
Judaism, there are different views about human freewill. However, in Zoroastrianism,
everything is based on man's freewill. Another common point in these two religions is the
tradition of salvation. The understanding of salvation in the light of understanding the
Covenant is easily possible. In both religions, salvation requires observance of the Covenant
with all its aspects, and non-salvation means any violation of the Covenant of any size and
extent.
Result: Based on what has been said, in the sense of both religions, the covenant or treaty
with God is the supreme linkage that has taken place, and this is the origin of the emergence
of many customs and habits. The most important difference is that the origin of the treaty in
Zoroastrianism is the principle of Asha and Mithra is the guardian of it, but in Judaism, the
origin of his covenant is God, and there are no rules beyond him and God is the guardian of
that. Historically, the belief in the Covenant and its beliefs in the Zoroastrian religion is
roughly stable, while undergoing radical transformations Judaism. In terms of modeling, in
both religions, this kind of relationship between man and God affects the relationships
between human being. In this way, it has found a moral concept, In addition to religious
authenticity. Therefore, the covenant between God and Man is the source of morality, so, the
human morality has a superlative guarantee.
Keywords: Covenant, Relationship of Go and Man, Zoroastrianism, Judaism.
Bibliography - Azar Geshsab, Mobed Firouz (2005), Gaths, Zoroastrian Celestial Songs. Tehran. Forouhar
Press
- Armstrong, Kern, theology from Abraham to today (2005), translation by Mohsen Sepehr,
first edition, Tehran. Markaz press.
- Akhlaqi, Marzieh (Winter 2005). Sadra's attitude toward the world of Zar and Misagh,
Journal of The New Religious Ideology, No. 3, pp. 149-166
- Ardavirafnameh, Correction: Philip Guénino (1993). Translation and Research: Jaleh
Amoozgar, Tehran: Moein Publications and the French Association of Iranian Studies
- Ashrafi, Abbas (2005). Worship in the Abrahamic religions, Tehran: Amir Kabir press.
- Oshidiri Jahangir (1993). Mazdeyasna Encyclopedia, Explanation Dictionary of
Zoroastrianism, Tehran: Markaz press.
- Bayer Nass, John (1976). Comprehensive History of Religions, Translation by Aliasghar
Hekmat, Tehran: Scientific Cultural Press.
- Boys, Mary (1997). History of Zoroastrianism, Achaemenid, translated by Homayoun Sanati
Zadeh, Tous Press.
- Boyce, Mary et al. (Summer 2009), Collection of articles in Zoroastrian Philosophy, Ethics
and Society in Zoroastrian Philosophy, First Edition, Tehran: Publications of the
University of Religions and sects.
- Boys, Mary (2003). Zoroastrians, their religious beliefs and customs, translation: Askar
Bahrami. Tehran. Ghoghnoos Press.
- Purdavood, Ibrahim (1999). Yashts, Volume I, Tehran: Asatir Press.
Comparative Theology, Vol: 9, No: 20, Autumn & Winter 2018-2019 /15
- Piadeh Kuhsar, Abolqasem (spring and summer 2010). Impact points of Iranian beliefs on
Jewish religion from the path of revelation. Journal of Religious Research, Fourth Year,
Seventh No.
- Pirae Ali, Delara Nemati, (Spring 2013). The covenant in Holy Bible and Holy Qur'an, the
Quarterly Journal of Religion and Sect, Volume 14, Issue 2, Pages 24-5
- Jalali Moghadam, Masoud (2005). Zurvanism, philosophical school, Zoroastrian mysticism
based on originality of time, first edition. Tehran: Amir Kabir Press.
- Chavush Akbari, Raheem (2003). Seven Codes of Forouhar, Tehran: Zawar Press.
- Hesampour, Saeed and Dehghani, Nahid (autumn and winter 2008) Analytical review of the
types of covenants and oaths in Ferdowsi's Shahnameh. The biannual Journal of Lyrical
Literature Researches. Year 6, Number 11, Pages 37-66
- Dehkhoda, Ali Akbar, (1958) Dictionary, University of Tehran
- Rivayat of Pahlavi (1989). Translation: Mahshid Mir Fakhraei. First Printing, Tehran:
Institute for Cultural Studies and Research
- Soleimani, Abdul Rahim (2005). Judaism from Election to Racism Specialized Quarterly on
Religions and Religions, No. 22, 6th Year.
- Shahghian, Nouri Sadat (spring and summer 2010). Divine presence (Shkhina) in the Jewish
tradition. Mystical Studies (Journal of the Faculty of Humanities, Kashan University). No.
11, pp. 91- 114.
- One hundred Verses in prose and in Bondahishn (1909), directed by Dhabir, Mumbai.
Electronic version
- Tabari, Zia, Culture (March 1991 and April 1992). An Attitude to Mazdisanan putting
Sedrah. Journal of chista, Issue 76 and 7. Pages: 686-690. 23.
- Azizian, Kobra, Mehregan Celebration, Journal of Chista, Issue 263, October 200924. Afifi,
Rahim, Iranian mythology and culture, Toos Publishing House, 2003.
- Elements, Jaber, Mehr, guardian of the covenant, treaties and prefecture of the contractors
(for the occasion of the Mehregan). Journal of chista - No. 13, November 1982, pp. 308 –
325
- Ferdowsi, Abolqasem (1996), Shahnameh, based on Moscow printing, by Said Hamidian,
Volume II, Tehran: Dad Press.
- Farnbagh Dadghi (1996). Bundeshan, Report: Mehrdad Bahar, Tehran: Toos Press.
- The Bible, the Old Testament and the New Testament (1920), the Old Translation, Bible
Society Publishing House, London.
- Kalbarasi Ashtari, Hossein, (autumn 2004) the Divine Alliance in the Old Testament.
Journal of Philosophy of theology, No. 32, pp. 89- 106.
- Grishman, Roman (1996). Iran from the beginning to Islam. Translator: Mohammad Moein.
Tehran: Scientific and Cultural Publishing.
- Lofmarck, Carl, (2005). What is the Bible? Translation by Mohammad Kazem Shaker,
Tehran, Dastan Press.
- Mohammadi Arrani, Maryam (Summer 2007) Religious salvation (Zoroastrianism, Jews,
Christianity). Islamic Thought and Philosophy Research Journal (TOLO), No. 22 pp. 35 to
52.
- Mazdapur, Katayoun (2011). Accurate and inaccurate, Publisher: Institute of Humanities
and Cultural Studies, Second Edition, pp. 146-147
- Movahedian Attar, Ali (Spring 2014). Typology of Promised Thought in Religions, Tehran,
Publication of University of Religions and sects.
- Vendidad, translation: Hashem Razi. (1998) Tehran: Fekr- e Rooz Press.
- Vahidi, Hossein, (2004). Knowledge of Zoroaster. Tehran: Ilm Press.
16/ Comparative Theology, Vol: 9, No: 20, Autumn & Winter 2018-2019
- Vakili, Shervin, (June 2011). The concept of creation and sacrifice in a controversial
Armenian language. http://soshians.ir/fa/
- Hux, Master, (1998). The Dictionary of the Bible, Tehran, Asatir Press
- Birnbaum, Philip (1995), Encyclopedia of Jewish Concepts, New York: Hebrew Pub
Company.Cohn
-sherbok, Dan (1999), A Concise Encyclopedia of Judaism, Oxford: One World.
- Focant, Camille ; Wénin, André. (1988), L'alliance ancienne et nouvelle. In: Nouvelle revue
théologique, Vol. 110, no. 6, p. 850-866.
- H-A. Perret-Gentil (1861), Ancien testament, Traduit d’après L’hébreu, France, Soleil
d’Orient
- Henninger, Joseph (1987), "sacrifice", in: The Encyclopedia of religion, Mircea Eliade (ed.),
New York: Magmillan.
- Hinnells John R, (1973), Persian mythology, Hamlyn, London, New York.
- Hodge, Charles. (1975). Systematic theology. Study Historical Book; Flavius Josephus
Anthropology, Grand Rapids: Eerdmans
- Jewish Encyclopedia http://www.jewishencyclopedia.com/articles/4714-covenant
- Noss. John Boyer (1949), Man's Religion, Macmillan Publishing Co, Inc., New York &
Collier Macmillan, Publishers, London.
- Smith, Malcolm (2002), the Power of the Blood Covenant- Uncover the Secret Strength in
God's Eternal Oath, Harrison House, Tulsa, Oklahoma
(علمی پژوهشی)الهیات تطبیقی
1397 پاییز و زمستان، مبیست، شماره نهمسال
74 -59 ص
بررسي تطبيقي آموزۀ پيمان و ميثاق در دین زرتشت و یهود
لهه ميریا -حب علي آبساالنم -فر خليل حکيمي
چکيده
ها انسانی ماورایی برای پیوندهای میان ا پشتوانهآموزۀ پیمان و میثاق در دین زرتشت و یهود اساس رابطۀ خدا با انسان بوده و
داشته است. در این پژوهش به مفهوم پیمان و کننده نییتعنقشی اجتماعى و اخالقى نظم حفظ با یکدیگر تلقی شده و در
ادیان نیتر کهناین پژوهش بر دین زرتشت و یهود، .است شده پرداختهمیثاق و چگونگی بازتاب این آموزه در این دو دین
ی چشمگیری که دارند، هر دو این آموزه را بنیادین تلقی ها تفاوت باوجود رسد یمبزرگ آسیای غربی، تمرکز دارد که به نظر
پیمان و میثاق، دایرۀ منشأی اساسی در این زمینه بیشتر به ها تفاوت. اند دادهکرده و با اشکال و نمادهای مختلف آن را نشان
در حوزۀ روابط آنهابه مفهوم، اهمیت و جنبۀ تعلیمی توجهی شایان ها شباهتو آنهایا تدریجی بودن شمول، تکراری و دفعی
. این مطالعه به شیوۀ تطبیقی و تحلیلی انجام شده و هدف آن، شناخت هر چه بیشتر یکی از شود یمبا یکدیگر مربوط ها انسان
است. هانآتقویت درک مشترک میان یدر راستا انیاد ی بنیادی اینها آموزه
های کليدی واژه
پیمان، میثاق، رابطۀ انسان با خدا، زرتشت، یهود
مسؤول مکاتبات( ایران ،زاهدان ،دانشگاه سیستان و بلوچستانگروه ادیان و عرفان تطبیقی، استادیار( [email protected] ایران ،زاهدان ،دانشگاه سیستان و بلوچستانتطبیقی، ادیان و عرفانگروه ار یدانش [email protected]
[email protected] ایران ،زاهدان ،دانشگاه سیستان و بلوچستان ،یقیو عرفان تطب انیاددانش آموخته
21/7/1397 تاریخ پذیرش: 19/3/1396تاریخ وصول: Copyright © 2018, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution
License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0/), which permits others to download this work and share it with others as long as they credit it, but they cannot change it in any way or use it commercially.
1397 پاییز و زمستان ،مبیست، شماره نهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 60
مقدمه
رفتت یمجهان باستان توافقی جدی به شمار عهد و پیمان در
براساس آن، رفتار اشخاص و نهادها کردند یمو جوامع سعی
کنند که کنتترل اجتمتاعی در مند قاعدهیی ها نهیزم در ژهیو بهرا
، تتاریخ دیتن در نیبنتابرا بتود رمت کموجود نداشت یا آنها
ژهیت و بته که رود یمیکی از مفاهیم دیرپا به شمار میثاق مفهوم
شده است و همتواره در متتون دینتی تأکید در ادیان توحیدی
، دیت گو یمشود. خدایی که عهد عتی از آن سخن مشاهده می
رفتار خویش را با بندگانش براستاس معموالًخدایی است که
آنان خدا را تنهتا در معموالًو کند یمی زیر یپپیمان و معاهده
و این میثاق است که چگونگی تعامت شناسند یمقالب میثاق
میثتاق، پیونتدی » نیبنتابرا کنتد یمت خدا و بشر را مشتخ
ناپتذیر استت کته انکارو آور التزام دوجانبه و مبتنی بر تعهدی
کته کنتد یمت روابطتی را ایجتاد دوشترط یق یببراساس عش
هریک از طرفین مسئولیتی در قبال دیگتری بته عهتده دارد و
خود را در معرض آزمایشی ویتژه دوطرفهانسان در این میثاق
خود را به کار گیترد تتا از آن که باید تمام تالش دهد یمقرار
« ابتد ی یمت سربلند بیرون آید. این رابطه تنها بتا مترگ خاتمته
(Smith, 2002: 13.)
پیمان در دین زرتشت، بیش از هتر چیتز لیت قتانون
اشه/ ارتته )حقیقتت، درستتی( و خویشتکاری ایتزد مهتر
شود. اشه قانون فراطبیعی استت کته بتا قتانون ی میبررس
نشی قانونی که با راستتی و داد یگانته طبیعی یکی است کُ
است. اشه شتاخ تعامت میتان انستان بتا اهتورامزدا از
با یکتدیگر از ستوی دیگتر ها انسانو معیار تعام سو کی
و بتا آن زدیت خ یبرمت است. پیمان نیرویی است که از اشته
از ایتن رهگتذر، تیت درنهاو شود یمنیروی اهریمنی مهار
، اشته نیتروی نیبنتابرا رستد یمت مطلتوب تیغا بهگیتی
و معاهتدات ها مانیپو پشتوانۀ ماورایی برای تمام آور الزام
تلقی شده است. وفادار به پیمان اشَوَن است که خوشبختی
نصتتیب او خواهتتد شتتد و هتتر کتتض آن را نقتت کنتتد،
خواهتد گرفتت. در ایتن بتاز پتض نعمتت از او اهورامزدا
حتی پیمتان ها مانیپراستا، وظیفۀ مهم ایزد مهر نظارت بر
ی اشته ستو بته میان اهورامزدا و اهریمن است. او انسان را
، از اشون بخشد یمو موهبت اشه را به او شود یمرهنمون
ستتازد یمتترا نتتابود آنهتتاو دشتتمنان کنتتد یمتتپشتتتیبانی
، جایگاه و اهمیت میثاق/پیمتان در نیبنابرا(. 76)مهریشت/
ی کافی برای مطالعتۀ ا زهیانگاین دو دین )زرتشت و یهود(
.سازد یمتطبیقی را فراهم
الف: پيشينۀ بحث
شتده منتشرینۀ این دو دین درزمبیشتر آثاری که باًیتقر
ی یهودیتت از آیتین مزدایتی استت. ریرپتذ یتأثمربوط بته
نظتر موضوعی که همواره محققان ادیان دربارۀ آن اختالف
ی مربوط به آن در اواخر قرن نتوزدهم ها بحثاند و داشته
و اوای قرن بیستم به اوج ختود رستید. ایتن مقالته قصتد
رستد یمت پرداختن به این بحتث را نتدارد زیترا بته نظتر
هتا نته یزمی ادیان از یکتدیگر در برختی ریرپذیتأثنخست،
"ختدا "ی بنیادینی مانند ها آموزهامری طبیعی است و دوم،
اصتوالً نتد و تأثرو ریتأثتر از بحث در ادیان فرا "میثاق"و
ند. ا سرآغاز پیدایش ادیان ها آموزهاین
ۀ پیمتتان و نتتیدرزم شتتده انجتتامی هتتا یبررستتطبتت
ی مستتق معتدودی هتا پژوهشی در آیین مزدا شکن مانیپ
مقالتۀ مشتترک آقتای آنهتا نیتتر مهتم صورت گرفتته کته
بتا نتام (1387دهقانی )پاییز و زمستتان پور و خانم حسام
شتاهنامه در ستوگند و پیمتان یهتا گونته تحلیلی بررسی»
است که در مقدمۀ خود به پیمتان و اهمیتت آن « فردوسی
ی پیمتان در میتان هتا گونته در ایران باستان و در ادامه بته
پهلوانان و جنگاوران شاهنامه پرداخته استت. مقالته دیگتر
ی در شتاهنامه و دار متان یپپژواک فرهنگ پیمتان و »با نام
( 1395به قلم آقای دکتر جاللتی ) « ون اوستایی و پهلویمت
ی بررستی شتده دار متان یپاست که در این مقاله پیمتان و
ای گونته است که یکی از باورهای ایران باستان است و بته
در مشترک در شاهنامه، اوستا و متون پهلوی آمتده استت.
مهر، ایزد نگهبتان » ۀ( در مقال1361) همین رابطه، عناصری
یکتتی از « شتتکنان متتانید و پیمتتان و پتتادافره دهنتتده پعهتت
زرتشت دین در پیمانتحقیقات در باب مفهوم نیتر جامع
61/ بررسی تطبیقی آموزۀ پیمان و میثاق در دین زرتشت و یهود
در ایتن مطالعته بته بررستی اورا به انجام رسانده استت.
در پیمتان ۀمفهوم مهر پرداخته کته استاس و پایت یا شهیر
آیین زرتشتت استت و درکنتارش مصتادی عهدشتکنی و
است. کرده آن را لکر شوفای به عهد و پادا
ی چشتمگیری در ایتن زمینته بته هتا پژوهشدر یهودیت
توان به کتتاب جمله می های خارجی وجود دارد که از آن زبانCovenant Theology: From Adam to Christ
Nehemiah Coxe)از نحمیه کوکض و جتان اونن (2005)
and John Owen) ی هتا ثتاق یمبته یتفصت بهاشاره کرد که
ختتدا در عهتتدین پرداختتته و اهمیتتت درک میثتتاق را بتترای
المعتارف رتیت دا. انتد شناخت کتتاب مقتدس یتادآور شتده
متتدخ میثتتاق را در دو Jewish Encyclopediaدیهتتو
قسمت تاریخی و ادبی مطرح کرده است. در بختش تتاریخی
از حضرت ابراهیم، نوح ... تا حضرت عیستی و ها ثاقیمتمام
ی بررست در بخش ادبی میثاق در تلمود و حتی در قرآن کتریم
این پژوهش به بررسی این مفهوم حال هر بهاند اما کلی شده
ی هتا یبررست به روش تطبیقی و تحلیلی پرداختته کته بنتا بته
ایتن ۀبررسی و مقایست ی انجام نشده است.ا مطالعه شده انجام
درک اهمیتتت آن در وبتته شتتناخت بیشتتتر مفهتتوم فهتتومم
کند. میکمک مزدایی و یهودیهای سنت
2و ميثاق1شناسي واژه پيمان ب: مفهوم
may/ ma/ maiبا patiواژه پیمان بازمانتدۀ ترکیتب
یپ[ )اِ( از پهلوی پَتْمان و اوستائی پَتی مان َ به معن /پَ]. پیمان 1
منتهی. )دعه(. معین چ قاطع برهان یۀگرفتن )حاش پیمودن و اندازه
قرارداد و معاهده و عهد. )فرهنگ نظام(. ال ]اِ ل ل[ ) برهان( ) االرب
تفلیسی( )دهار(. شریطه. )لغت ابوالفض بیهقی(. ) حلف. میثاق
دهخدا لی واژه پیمان( نامه لغت.. ).) شرط. )مجم اللغه)منتهی االرب ( )آنندراج ( )غیاث( « وث ق»ریشه ز اع اِ( میثاق) 2
(. عهد م االطباء)ناظم االطباء(. مَوثِ . )منتهی االرب( )غیاث ( )ناظ
وثاق. بند. عهد. پیمان. (.97 القرآن جرجانی ص استوار. )ترجمان
و شرط و عهدقرارداد. عقد. معاهده. ج، مواثی . )یادداشت مؤلف(.
مهذب. )مواثی ج،. پیمان(. االطباء ناظم. )قرار و قول و پیمان
چون سوگند ،پیمان. )دهار(. آنچه عهد را بر آن استوار کنند سماء(.اال
( 1373( و )دهخدا، 97 ص و مانند آن. )ترجمان القرآن جرجانی
گرفتن استت کته در فارستی میانته اوستایی به معنی اندازه
، "دوره"، "پیمتان "و معنتی دیت آ یمت درصورت پیمتان به
paymanagو مشتتقات آن دهد یم "اعتدال"و "اندازه"
، "انتتدازه"بتته معنتتی paymanigو "پیمانتته"بتته معنتتی
(. 8: 1379است )آموزگار، "رو انهیم"و "معتدل"
عهد و پیمتان به معنی « ث ق و»ریشه ز اع اِ( میثاق )
دکردن و معنای مصتدری دارد و در لغتت بته معنتای تأییت
یتۀ خداونتد استت کته ناحاستوارساختن است. میثاق یا از
یتۀ بنتدگان ناحمتعهد به انزال کتب و آیات استت و یتا از
است که چون استعداد و توانایی پذیرش آن را دارند، مقتر
ملتزم به آن. اخذ میثتاق حجتت جهیدرنتاند و به این قبول
بالغتته الهتتی استتت و هتتدف از گتترفتن آن، اتمتتام حجتتت
(.1: 1384)اخالقی، هاست انسانخداوند بر
ک عهد و پیمان به دو گونته استت نخستت، طور به
و دیگتری، شتود یمت عهدی که میان انستان و ختدا بستته
شک عهد نیتر یعالمطرح است. ها انسانعهدی که میان
و پیمان، پیمانی است که میان انسان و ختدا ]یتا ختدایان[
و در اصطالح، در زبان عربی بدان میثتاق یتا شود یمبسته
کته معتادل آن در زبتان انگلیستی نتد یگو یمت میثاق کبیتر
Covenant و در فرانسته Alliance استت و آن عبتارت
. دشو یماست از قراردادی که با سوگند یا تعهد، مستحکم
یی چتون هتا واژهدر زبتان فارستی از ها انساندر ارتباط با
عقد، قرداد و معاهتده و در انگلیستی از عهد، قول، تواف ،
,Testamen Protocol, Contract یی چتتون هتتا واژه
Treaty, Aagreement, Promise, Pact استتتتفاده
: 3دادن )اعمال . میثاق برای یهودیان به معنی برکتشود یم
( و رفتع 8: 7( تشریع )اعمال72: 1آوردن )لوقا ( رحمت25
( در عهد قتدیم نیتز در 27: 11گناهان انسان است )رومیان
رفتته کاریادکرد از عهد میان خداوند و انسان، این واژه به
ختروج 11، 9، 7، 2: 17 پیتدایش 17، 6:18است )پیدایش
از ایتتن واژه هتتا انستتان( حتتتی در بیتتان عهتتد میتتان 8: 24
(. در ستنت مستیحی 27: 21ده است ) پیتدایش استفاده ش
Testament یا عهد جایگزین واژه میثاق شده است و بتر
1397 پاییز و زمستان ،مبیست، شماره نهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 62
که تنها مشتم بر افاضه کند یمنوع خاصی از عهد داللت
ۀ خون مسیح استت تتا واسط بهو اعطای خداوند بر انسان
هم معنای معاهده را برساند و هم برای مسیحیان این معنتا
آنهتا شد که عیستی آیتین جدیتدی را بته را در برداشته با
(. عهتتد الهتتی نتیجتتۀ 39: 1384ستتدرده استتت )لوفمتتارک،
حضور خدا در سراسر تاریخ بشتر استت کته از آفترینش
شود و یمۀ خدا منعقد اراد. این عهد به شود یمانسان آغاز
عهد خود را به انسان اعطا کند ردیگ یماوست که تصمیم
میتان ختدا و وستته یپۀ اشفمکعهدی که متضمن ارتباط و
(.10: 1392انسان در طول زمان است. )پیرعلی،
ی آن در آیين زرتشتها جلوهپيمان و
روشتن و مشتخ ، صتورت بهنه در آیین زرتشت، پیمان
بعد متاورای درشود، بلکه که در یهودیت دیده می گونه آن
اصتتول، باورهتتا و لتتوای طبیعتتی فراطبیعتتی و طبیعتتی در
کته در ادامته، هتر یتک بررستی شود یپدیدار منمادهایی
اند: شده
«اشه»اصل -1
مفهومی هند و ایرانی و بسیار شبیه درمه هندی به اشه
واژه استت. ایتن کیهانی نظم و الهی مشیت راستی، معنای
اینکتته ژهیتتو بتته بارهتتا تکتترار شتتده استتت اوستتتا در
بر زبان زرتشت، قانون جاودانه عنوان بهبار 180 گاهان در
اشه در معرفی شده است. تنها راه رسیدن به خدا و ی جار
یکى از سه نیایش مهم (AshemVohu) نیایش اَشِم وُهو
چنتین که در آنجتا ی داردا ژهیجلوه و ،و مشهور زرتشتیان
: آمده است
اشته یستو کوشم مردم را به می ،تا توش و توان دارم»
تترین استت. مطتاب اشه نیتک، اشته نیتک رهنمون باشم.
آرزوست، مطاب آرزو خواهد بود، اشه از آن اشه وهیشتته
(.44: 11)یسنا، « است
و استت بد و نیک تشخی ضابطۀ و اخالق معیار اشه
کند به ایتن تعیین می مطل صورت به را اخالقی های ارزش
اخالق، معادل راستى، پاکى، پرهیزکارى، اشه درصورت که
داد، وفتتا، دلیتترى و بلکتته هرگونتته خصتتال درستتت استتت
گیترد. آموزۀ پیمان در لی این قانون عتام قترار متی بنابراین
پیمتان انستان بتا ازجملته یمان شام همۀ نتوع پیمتان این پ
متتانیپ هتتماستتت چتتون در آیتتین متتزدا انستتان اهتتورامزدا
استت تتا بتا او شده دهیآفراست و به این منظور اهورامزدا
بته ، اند تالش کند تا پیروزی بر بدی، که هر دو خواستار آن
در دینکرد چنین آمده است: همچنان کهآید. دست
ۀ راه مبتارزه کنند یتسهپیوند انسان با خدا و پیمان عام »
(.20/1)دینکرد هفتم « انسان با بدی و راه اهریمن است
، متردم در اوستتا براستاس پایبنتدی بته بیترت نیا به
: اشون که پیرو راستی و شوند یمپیمان، به دو دسته تقسیم
حستاب بته نگهدار اشه است و درگوَنتت کته پیترو درو
کته شتود یم. نق قوانین اشه باعث خشم ایزدانی دیآ یم
، خاصته میتترا و وارونتا. ایتن یکتی از اند اص پاسدار این
ۀ نظم و عتدالت دربارهند و ایرانی در تفکری مهم ها جنبه
اشته و آلتود گنتاه بوده است که کلمات و افکتار و اعمتال
. از ستوی دیگتر، کننتد یمت تضتعیف کالًنیروهای خیر را
آن بوده که اعمال خیر و عبادت و مراستم آیینتی عقیده بر
ختود بته ۀنوبت بهبرای تقویت نیروی خیر الزم است و این
سود ک جهان است.
کتامالً در اسطورۀ آفرینش زروانی هم اهمیتت پیمتان
بتا اوپیمتان با زروان کنش و نیایشنمایان است. در آنجا
که نخست زاده را فرمانروایی جهان شود یمخودش همراه
بخشد. زروان از روی پایبندی بر ایتن پیمتان فرمتانروایی
و نهتد یمت اهریمن برای یک دوره نه هزارستاله را گتردن
بتر اورمتزد بخشی با پیروزی براساس همین پیمان، نجات
. همچنتان کته دشتو یمت مقرر جهان عمر پایان در اهریمن
جادویی ىتیونیر ناتپیمدر ،نتهکبر باورهای بنا ،مینیب یم
پتض از نیز ریمنتت ها ىتت حت هتکدارد دوتجالعاده و فوقو
بستن بدان وفادار است.
میان افتراد جامعته اشه زیربنای عدالت در بعد انسانی
عدالت اجتماعی، وجتود قتانون استت نخستِ شرط .بود
اندیشه درستت ۀای که قانون دارد و قانون آن بر پای جامعه
63/ بررسی تطبیقی آموزۀ پیمان و میثاق در دین زرتشت و یهود
گرفتته استت، بترای افتراد جامعته و مبتنی بر اشته شتک
شترط دوم عتدالت آورد. متی عدالت اجتماعی به ارمغتان
ای بته زمانی که جامعته .مداری مردم است اجتماعی، قانون
در اندیشه، گفتتار و کتردار، قتانون را یراست دلی باور به
جامعته کند، عتدالت در اجرا و از درو و فریب دوری می
بستتن در امتور پیمتان بنتابراین، شتود برقرار و نهادینه می
جاری زندگی، امری معمتول و بتا مایته و جتوهر تقتدس
حتی شتفاهی و ،بست یهمراه بوده است. کسی که پیمان م
حاضتر بته عنتوان چیهت صورت قول و قترار ستاده، بته به
زیترا پیمتان بتا برگشتن از قول و قرار خود نبتوده استت
ی در ریت نظ یبت ریتتأث نۀ باورهای متتافیزیکی و دینتی پشتوا
که بتویض طور همانحفظ نظم اجتماعی و اخالقی داشت.
عقیده بر این بود که در هر کالمی کته گفتته کند یماشاره
، نیروی مرموزی وجود دارد و این نیرو را نیتروی شود یم
که شخ وفادار به پیمان را تقویت کردند یمایزدی تلقی
کستی کته رو نیازا نمود یمو ناق پیمان را کیفر کرد یم
، اگر قولش از نوع ستوگند بتود، شد یممتهم به نق قول
ی او گنتاه یبت تا وارونا داد یمانجام "1ور آب"بایست می
" 2ور آتتش "را نشان دهد و اگر از نوع پیمان بتود، بایتد
ی او را اثبتات کنتد )بتویض، گنتاه یبتا میترا داد یمانجام
، در متتتون زرتشتتتی بتته اهمیتتت نیبنتتابرا( 32-31: 1381
پیمتتان، انتتواع پیمتتان و درجتتات آن و بتته انتتواع تتتاوان
است. شده پرداختهی شکن مانیپ
اهمیت پایبندی به پیمان را در متون پهلوی نیتز دیتده
نتد یب یمدر سفر معنوی خود مردی را افیرارداومی شود.
دوزخ افتتاده استت که به دلی نق عهد با درونتدان بته
. در کتاب نهم دینکرد آمده است کته ((52/نامه رافیارداو)
( 11/27پیمان با اشون و درونتد محتترم استت )دینکترد
ادمزهورااباشد. شده بسته 3حتی اگر این پیمان با زن جهی
آزمایش آب. - 1 آزمایش آتش. - 2در اص واژه اوستایی است در پهلوی و در بندهش جهی و - 3
ی اه دهیپدو به معنای زن پست و بدکار و از « جه» صورت بهجهیکا
(.239: 1371اهریمن است )دانشنامه مزدیسنا،
گرا ماا نتتتمکازدواج ربدکازن »با دیتتگو یمتت تشتزر به
و ستا یشتتکن متتانیپ رکا ینا نچو ،مکن هااو را ر یدکر
دینکرد) «آیتد رشما هتت ب فرزنتد یدر دوزخ بت شتکن مانیپ
شش ها مانیپ(. در وندیداد بنابر قول اهورامزدا تعداد 3/78
تاست: گفتار پیمان، دستت پیمتان، گوستفند پیمتان، گتاو
( و در 4/2پیمان، مردم پیمتان و کشتتزار پیمتان )وندیتداد
. شتود یمی مشابهی دیده بند میتقس( نیز 12روایت پهلوی )
متفاوت استت. آنهابنابر اهمیت هرکداممیزان تاوان نق
نابکتار همتۀ شکن مانیپ»که روست ازآناین تاوان سنگین
فردوستی شتاعر (.10/2)یشتت « مملکت را نتابود ستازد
ی ایران با الهام از این باور مزدایی پایبنتدنبودن سرا حماسه
ین و راستتی و خردمنتدی به پیمان را به معنی خروج از د
:کند یمپادافرهی سخت تعیین شکنان مانیپو برای داند یم
کستتتتتتی کتتتتتتو ز پیمتتتتتتان متتتتتتن بگتتتتتتذرد
بدیچتتتتتتتتتتتد ز پیمتتتتتتتتتتتان و راه و ختتتتتتتتتتترد
ز پیمتتتتتتتتتتتان بگردنتتتتتتتتتتتد و از راستتتتتتتتتتتتی
گرامتتتتتتتتی شتتتتتتتتود کتتتتتتتتژی و کاستتتتتتتتت
(1044-1043 :68/3)
کنشتتتتت متتتتتانیمبتتتتتادا کتتتتته گتتتتتردی تتتتتتو پ
کفتتتتتن را شتتتتتکن متتتتتانیپ استتتتتت ختتتتتاک کتتتتته
(3839 :8/277)
ایزد مهر -2
عهتتد و پیمتتان و ستتوگند از دیربتتاز در میتتان ایرانیتتان
و گرفتته شتک )ایتزد پیمتان( بتترمبنای باورهای میترایی
حاکم بوده است ییاروپا و بر جوامع هند یصورت نظام به
در نتزد ایرانیتان هرم ایزد .(37: 1387پور، دهقانی، )حسام
شتدۀ پذیرفتهخدای عام و و باستان، مظهر پیمان و دوستی
هتر اقوام و طوایف آریایی باستان، در هتر جتا و در بیشتر
کته او را نستتوده استت سرزمینی نبوده ،کشور بوده است
و پیمتان و ایمان و حافظ عهتد و مظهر پاسداری باشد. او
و فریب و نقت پیمتان حیلهنگهبان قول و قرار در برابر
.(181:1374گیرشمن، ) است
مهتر بته معنتی عهتد و -5 بند 46ای نسی - در گاتاها
1397 پاییز و زمستان ،مبیست، شماره نهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 64
ر، ، ایتزد مهت رو نیت ازااستت رفتته کتار پیمان و پیوند بته
کستانی را است.« اهورامزدا»پیمان ، ناظر و ضامننگاهبان
که پیرو راستین او باشند و عهد و پیمان را پاس بدارند، به
کسانی را که به نامش عهتد و پیمتان و شتابد یم شان یاری
. در متون پهلوی رساند یمبه کیفر ، ببندند و بدان وفا نکنند
مهتتردروژن بتته مهتتر یتتا گتتو درو دروج بتته معنتتای مهتتر
mihrdruxtan استت شکن مانیپنشناس یا به معنای میثاق
بتاره نیدراصد در نثر 25(. در بند 445: 1371)اوشیدری،
چنین آمده است:
ی قول و پیمان کنند، کوشش باید کردن کس هربا -1"
گرچه بسیار چیز بدان سبب بته زیتان -2و به جا آوردن
چه در دین متا آن -3نباید کردن درو بهشود، آن پیمان
کستتی کتته دیتتفرما یمتترا مهتتردروج خواننتتد و در دیتتن
ختود کتض آنمهردروج کند، راه بهشت بر او بسته بود و
دشخوار از این جهان بیرون شود تا بتر وی عالمتتی پیتدا
(.1909صد در بندهشن، -)صد در نثر "نشود ...
تصتاص دارد، به این ایزد مهر اخدر اوستا سرودی که
را نشتان اصلی این ایزد ۀکه وظیف شود یممهریشت نامیده
استتخراج تتوان یمت مطلب عمتده از مهریشت دو. دهد یم
،دومو راستتی نخستت، پایه قرار داد آن را بنیان و و کرد
و ییگتو راستت ۀسرچشم توان یماین یشت را نیز . دلیری
مخصوصتاً بته پهلوانی ایرانیان دانست که در دنیای قتدیم
عنتوان بته هتم یونانیتان دو صتفت شتهرت داشتتند و نیا
مهر ایزد هماره بیدار .اند آن را انکار نکرده ،دشمنان دیرین
برانتداختن و انیت گو کردن راست غرق اسلحه برای یاری و
هرچنتد کته . او در تکاپو است شکنان مانیپ و انیگو درو
، نیستت مهتین فرشتتگان امشاستدندان ۀجزو دسته هفتگان
ۀدر مجموعت . علتو مقتام اوستت یسراسر اوستا سرودگو
یا قطعته « مهتر یشتت »متون مذهبی زردشتتی عتالوه بتر
در بزرگداشتت ایتن ایتزد « نیتایش مهر»دیگری هم به نام
دارد. یشت دهم نیز منسوب به اوستت کته پتض از وجود
: 1377یشتت استت )پتورداوود، نیبلندترفروردین یشت
و بتزرگ جشتن دو از یکتی ، مهرگان(. در این راستا402
مهتر یتا میترا به را جشن این. است بوده باستان ایران مهم
ایتن بین که تنگاتنگی است پیوند این نشان اند. داده نسبت
.(19: 1388 عزیزیان،)دارد وجود فرشته با خدا
ی پيماننمادها -3
کاربرد نماد برای توصیف چیزهایی است که فراستوی
یعنتتی همتتان کتتاری کتته ادیتتان بتترای ادراک متتا هستتتند
. هرگتاه کننتد یمدادن هستی انتزاعی یا ماوراءالطبیعه نشان
به مطالعۀ باورهای دینی و اساطیری بدردازیم، با انبوهی از
معرف بخشی از عقایتد هرکدامشویم که نمادها مواجه می
آنان دربارۀ طبیعت، زندگی و مترگ بتوده استت. یکتی از
کتم از سته هتزار نمادهایی که برای ایرانیان باستان دستت
سال پیش، نمادی پر از راز و رمز و گویای مفاهیم فلسفی
و بناهای باقیمانده از عهد مادهتا ها بهیکتو دینی بوده و در
تا امتروز شده یحجارو برجسته صورت به ها یهخامنشو
یتا 1ۀ فروهتر واژباقی مانده استت، نمتاد فروهتر استت.
صتورت بته ۀ اوستایی است کته در پهلتوی واژ، 2فروشی
به معنتی « 3فرَ»است شده ساخته دوپارهو از فروهر آمده
به معنی افزاینده و معنی ایتن 4«وشی»یا « وَهَر»پیش، جلو
برنده است. افزاینده یا پیش پیش همی روواژه
فروهر نیروی بتاطنی و معنتوی استت کته بته عقیتدۀ
مزدیسنان پیش از پدیدآمدن موجودات وجود داشته و پض
به عتالم بتاال رفتته استت و پایتدار آنهااز مرگ و نابودی
جوهر حیتات نامیتد توان یم. این نیروی معنوی را ماند یم
کته زوالتتی در آن نیستت. در دستتت چت نگتتاره فروهتتر
چنبری وجود دارد که نماد عهد و پیمان آدمی با اهتورا در
این حلقه هتم در (. 576: 1382)عفیفی، هستعهد الست
وجتود دارد و ،گوی بالدار که تبدی به نشان فروهتر شتد
ه از طور کت هم در دست شاهان به نشان پیمان است. همان
باشد یدیتأک تواند یاین حلقه م ،دیآ یم صفت میترا نیز بر
1.Fravahar 2. Fravashi
3 .Fra
4 Vashi
65/ بررسی تطبیقی آموزۀ پیمان و میثاق در دین زرتشت و یهود
بر اینکه هر فرد در پایبندی بر پیمتان و مهتر ختود چنتان
استوار است که هرگز آن را نخواهد شکست و بر پایبندی
آن ایزد مهر را همیشه ناظر و نگهبان و محاط در اعمتال و
بستته . پتض مهتری کته میتان دو نفتر دانتد یرفتار خود م
یآستان تتا بتدین انتدازه تقتدس دارد و نبایتد بته شود یم
مفتاهیم توانتد یگمان بر آن است که حلقه م. شکسته شود
داشته باشد و از اینجاست کته نیز در بر یتر بسیار گسترده
مهتر )میتترا( بتر پیمتان ۀپادشاهان با در دست گرفتن حلق
چته .کردنتد یمت دیت خود با اهورامزدا و پیروی از اشته تأک
گر تصتویر برای مردمان زمان خود و چه آیندگان که نظاره
کته در یا ها خواهند بود. همچنین حلقته آنان در دل سنگ
نیز یادآور پیمتان است و پیشتر در گوی بالدار آمده فروهر
که آفریدگان با اهورامزدا بستتند تتا ( هست)مقدسی باشد
من برای رستیدن بته جتاودانگی و رهتایی نهتایی از اهتری
مبارزه کنند و فراموش نکنند که وجود آنها تا زمان نابودی
ایتن پیمتانی بتود اهریمن تنها و تنها بترای مبتارزه استت.
هتا و آفریتدگان انستان ۀمقدس و از روی خرد میتان همت
ازدواجتی کته بتین یهتا ن حلقهامورخ. اهورایی با اورمزد
ر را برگرفته از همین چنبره فروهت شود یجوانان ردوبدل م
که بته جهتان صتادر دانند یو آن را سنت ایرانی م دانند یم
زیرا زن و شوهر نیز با دادن چنبره )حلقته( بته شده است
انتد کته همیشته بته دهکتر هتم امضتا یکدیگر پیمانی را با
پیونتد رستد یمت بته نظتر نیبنتابرا یکدیگر وفادار بمانند
زناشویی پیمانی است کوچتک و در مقیاستی انستانی کته
حتتی از قانون کلتی اشته و پیمتان بتزرگ استت برگرفته
تتوان یمت را مهریه ۀواژکه عناصری عقیده دارد طور همان
و (313: 1361عناصتتری، ) متترتبط دانستتتمهتتر واژۀ بتته
رابطه پیمان زناشویی با ایزد مهر را در اینجا نیز دید.
پوشیدن سدره و بستن کشتی نیتز بته معنتی ورود بته
وُهومَنتو »سدره بتا نتام اوستتایی ان است. جرگۀ اهالی پیم
زرتشت، نییاندیشی است. در آ نیک ۀجام یبه معن« وَسترَه
باستانی، هر فرد بایتد پتض شده رفتهیبرابر روش کهن و پذ
طور رسمی پیروی خود را از آن از درک و شناخت دین به
که در هتر دیتن ایتن مراستم، کنددین طی مراسمی اعالم
. زرتشتیان بایستی فرزندان خود را چه تاس ویژه و خاص
و در بعضتی 15التی 7)طب سنت بتین پسر و چه دختر
پوشتی در مراسم ستدره یسالگی( با برگزار 11تا 7سخ ن
برابر آیین خود متعهد سازند.
و یک نام خداونتد و اوستتاهای صد کینوباوگانی که
دایت آشتنایی پ ستنا یبایسته را فراگرفته و با اصول دینی مزد
،ستت امرحلته نکته شتام چنتدی ،طی مراسمی ،اند کرده
و مفتخر به پوشیدن نشان سدره و بگذرانندآزمون دینی را
.(687: 1370)ضیاء طبری، شوند کشتی
، بندی است باریتک «ایویاانگهن»کشتی با نام اوستایی
شتود. ایتن نخ پشم درست متی 72و بلند و توخالی که از
دینی که برخاسته از ایمان و اعتقاد و نشان از - آیین سنتی
و ها تیمسئول ۀنشان ،وفای به عهد است ازنظر نمادشناسی
یدرست هایی است که هرکض به عهده دارد و باید به وظیفه
انجام دهد. کشتتی بنتد بنتدگی اهتورامزدا استت و افتراد
زرتشتی از زن و مرد و کوچک بزرگ وظیفه دارند همواره
ال آن را به کمتر ختود ببندنتد و از ختود دور ح هر و در
نکننتتد. ایتتن بنتتدگی حکایتتت از عهتتد و پیمتتان بنتتدگی
ۀهتم کته کیست ستدره گریبان زرتشتیان با اهورامزدا دارد.
است که آن شود، یادآور کار نیک خوانده می ۀکرفه یا کیس
و آدمتی را شتوند می انباشته همی کردارهای نیک رو ۀهم
ۀ آن هم نشان د. نزدیک قلب بودن آنرسان به خوشبختی می
و دنو خالصانه انجام شتو یاست که کارهای نیک باید قلب
غتت و غتتش بتتودن استتت ستتدیدی آن نمتتاد پتتاکی و بتتی
(.25: 1384)آلرگشسب،
عمل قرباني -4
و نماید که مفهوم عهد و پیمانی که زروانیتان چنین می
پیمتتان ی ازانتتد، مفهتتوم بتتدان اعتقتتاد داشتتته زرتشتتتیان
ی بعتد ها دورهکه برعکض گاتاها در مهرپرستانه بوده باشد
در متون پهلوی دوباره خود را مطرح ساخته است ژهیو به
ارتباط میان اهریمن و اهتورامزدا و همچنتین ارتبتاط زیرا
ایتن دو بتا پدرشتتان زروان در چتارچوب عمتومی پیمتتان
1397 پاییز و زمستان ،مبیست، شماره نهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 66
دش ای کته زروان بترای فرزنت شود. قربانی مِهری معنی می
درواقتتع شتتکلی از پیمتتان ،اهتتورامزدا گتتزارده استتت
. همچنتتین پتتض از آنکتته دیتتنما یمتت را بتتاز آفرینشتتگرانه
شود شود، نقش میان این دو معکوس می اهورامزدا زاده می
او بترای پتدرش پتض نیت ا خواهد که از و زروان از او می
عهد و پیمان متقابت به ینوع زروان قربانی کند. این نیز به
در و فرزند شباهت دارد. اوج این ارتباطِ مبتنتی بتر میان پ
بینتیم کته زروان پیمان در استطوره زروان را هنگتامی متی
اش را بته پادشتاهی گیتتی بنتدد تتا نخستت زاده پیمان می
آمتدن رونیت شدن شکمش و ب دهیوب کند و پض از درصمن
و اهتریمن را بته آورد بته جتا متی اهریمن، ایتن عهتد را
نتوعی از نجتا ییند. آشکار است کته در ا گز پادشاهی برمی
ارتباط میان موجودات قدسی و مفهومی غایی و استعالیی
(.9: 1390است )وکیلی، از پیمان وجود داشته
آفترینش بتا قربتانی و یتزش ایرانی - هندو سنت در
نمتاد یتزش ایرانتی کهتن در باورهای. دارد نزدیکی پیوند
در بتاال چنانکته . استت درآمتدن فع به قوه از و آفرینش
بر زردشتیان باور گفته شد زروانی آفرینش دربارۀ اسطورۀ
همتراه بته اجرای قربانی اهورامزدا هنگام در که است این
انجام در یجمع صورت دسته به امشاسدندان و ایزدان دیگر
جریتان تتا شتوند یم سبب و کنند یم شرکت مقدس آیین
گیتتی محافظِ انسانن با نیروی همراه آسمانی، نیروی مداوم
کتردن، یگتویی قربتان (.221: 1381شتود )بتویض، جاری
شده است. آدمیان بتا نوعی عم ورجاوند و الهی تلقی می
انتد و بته شده کردن در کنش خدایان سهیم می عم قربانی
( 9: 1390)وکیلتتی، انتتد زده رفتتتاری مقتتدس دستتت متتی
متتون در بنابراین همچنان که در باال آمد برعکض گاتاهتا،
« یستت اشایستت ناش » در ژهیو به، حقوقی و فقهی زرتشتی
کردن گوسفند برای خدایان و ایزدان قربانی 4بند 11فص
و فرشتگان و برخی مردمان و موجودات و ارواح بزرگتان
زرتشتی در مراسم دعا و نیایش ازجمله اعمتال شایستته و
استت شتده حتتی توضتیح داده نیک دانسته شتده استت
)در مراستتم یشتت( کشتته شتتود و کته ی ند هنگتام گوستف
گوشتت )انتدام( آن را آن( جتدا )باشتد( پتض یها )اندام
(.146: 1390)مزداپور، چگونه باید بخش کرد
ميثاق در یهودیت
پیمتان همتانی تترین شتک عهتد و چنانکه گفته شد عالی
شود. ایتن صتورت از است که میان انسان و خدا بسته می
هتای رایتد در جوامتع اشکال و اقسام پیمانعهد با تمامی
مبتد زایتش بستتیاری از آداب و و بشتری تفتاوت داشتتته
متادی و معنتوی اشتکال گیتری برختی از عادات و شتک
در این لکراما نکتۀ شایان ها شده است ها و فرهنگ تمدن
مطالعه تطبیقی این است که در یهودیت مفهتوم میثتاق در
آشتکارا مطترح صتورت بهنت تمامی زوایا و شئون این س
است و دیگر نیازی به اثبات این مفهوم با تفسیر نمادهتا و
نیست. ها نشانه
ی هتا ثتاق یمرابطه انسان با خدا در عهد عتی مبتنی بر
متعددی است که خداوند بتا افتراد یتا بتا اقتوام، منعقتد و
را مقتدس و مشتروع کترده استت. آنهتا قواعد و قتوانین
است کته همانیالهی در عهد عتی ، ندپیونخستین عهد و
های خداوند با آدم ابوالبشر منعقد کرد و این عهد در زمان
نتوح)ع( دیگر ازجمله ءهای گوناگون نزد انبیا بعد به شک
. مطاب با عهد عتی ، زمانی کته یابد ظهور میو ابراهیم)ع(
خدا با ابراهیم)ع( میثتاق بستت، او و فرزنتدانش را بترای
رد حوزۀ خاصتی از روابتط کترد و نشتان آن را همیشه وا
ختنه قرار داد. بتدین ترتیتب ابتراهیم و فرزنتدان او دارای
با توجه بته شخصیت دینی شدند و قوم یهوه تعیین شدند.
ساختار اعتقادی و قومی یهود، مرکتز ثقت عهتد الهتی در
کته هتم متضتمن سرنوشتت و است همین میثاقتورات،
هتای لیتئوتکالیف و مست ۀردارنداو و هم درب تقدیر نس
جتایی کته ایتن میثتاق تتا اوستت اقوام بعتد از جوامع و
خداوند با پیامبر خود، سبب شد نام این پیتامبر را از ابترام
به ابراهیم تغییر دهد.
استرائی این میثتاق در کتوه ستینا تجدیتد شتد و بنتی
یک قوم ملتزم بر رعایت آن شدند )ستفر ختروج: عنوان به
67/ بررسی تطبیقی آموزۀ پیمان و میثاق در دین زرتشت و یهود
(. بعد از اینکه موسی)ع( شتریعت را دریافتت کترد، 21/8
قربتتانی میثتتاق را انجتتام داد و بتته عالمتتت اتحتتاد معنتتوی
اسرائی با خدا نیمی از خون قربانی را بر قتوم استرائی و
نیم دیگر را بر محراب خدا ریخت. پض از آن بود که روز
ی میتان آن دو شتد )ستفر دائمت مت اتحتاد سبت، روز عال
(. در همین زمان شتریعت در التواحی 13-17/ 31خروج:
کتتاب "بتود و شتده ثبتت آنهتا ارائه شد که تعهتدات بتر
( نامیتتده شتتد و ده فرمتتان 7/36)ستتفر ختتروج: "میثتتاق
( شتتناخته شتتدند 9-9/15)ستتفر تثنیتته: "کلمتتات میثتتاق"
(Jewish Encyclopedia: Covenantاهم .) یتت میثتاق
در این سخن ارمیای توان یمرا یاسرائ یبنبین خدا و قوم
من با پدرانشتان و بتا میثاق» دیگو یمنبی مشاهده کرد که
,Jérémie «دستانشان بستته شتد بترای ختروج از مصتر
31,32) Ancien testament, و همچنتتتین در داستتتتان )
متن یهتوه هستتم کته » دیآ یمخروج که در سخن یهوه چنین
نجتتات ختتواهم داد و از فرستتا طاقتتتشتتما را از روزگتتار
کته متن یهتوه میگتو یمت ی سخت و ... من به شما ها خدمت
Exode, 6:6-7) Ancien...« و ام بستههستم و با شما پیمان
testament, )میثاق میان خدا و انسان یگاهست که رو نیازا
عنتوان پتاداش بته یدگزنت یترا ز ،شتود می یدهنام یعهد زندگ
اعمتال یثاقم دیگر بدان یگاهو شده است اطاعت وعده داده
را ن وعتده عم بتدا که بود تکلیفی شریعت یراز اند نهادهنام
با عهد جدید . شاید این عنوان به دلی تمایزساخت یممحق
در ی در عهتد جدیتد زنتدگ باشد زیرا اعتقاد بر این است که
.نه عم شود یمارائه یمانعوض ا
آدم بته شده داده وعده پاداش مقدس، کتاب براساس
پتاداش بتا ایتن است، اما بوده یزندگ اطاعت، صورت در
قطعاً یکه تو آن را تناول کن یدر روز» بودهمراه یدیتهد
یتک بتا پتاداش و تهدیتد ایتن واضح است «.مرد یخواه
« یترد بم یتد نبا ،اگتر تنتاول نکنتد »اطمینان همراه است که
(Hodge, 1975 :10.) ینکتتاب مقتدس همت یمفهتوم کلت
یکته زنتدگ شتود یمگفته گوناگون یها شک که به است
خدا در صورت ست و ارتباط با ا ههمرااطاعت خداوند با
تنهتا نته است. این صتراحت ریپذ امکان اوبرداری از فرمان
دربارۀ میثاق با حضرت آدم و انبیای بعد، حتی در میثاق با
. شود یمقاب و اقوام دیده اع
همتین در شته یر رویکرد انحصارگرایانه یهودیان هتم
یهودیان معتقدنتد زیرا (94: 1389میثاق دارد )شاهنگیان،
که خداوند با ابراهیم بست، آغاز یا بخشی از وعده میثاقی
یا میثاق نجات خداوند برای قومش یعنی یهودیتان استت
شود یم یا عدهقط شام آن و میثاق نجات ف این عهدالبته
با خدا وفادار باقی مانده و نق میثاق نکترده ثاقیکه بر م
که این وعده هنگامی بته دیآ یم براز کتاب مقدس باشند.
تحق نزدیک شد که قتومی بته نتام استرائی پدیتد آمتد.
خداوند پیامبری بته نتام موستی)ع( را بترای نجتات آنتان
شتدن را بته قتوم فرستاد و به او دستور داد ایتن برگزیتده
اگر مطیع من باشید و عهد من را نگه »اسرائی گوشزد کند
« خاص من خواهید بوددارید، از میان همه اقوام، شما قوم
بتودن (. پض ایتن قتوم ختاص و برگزیتده 5: 19)خروج،
مشروط است. آنان تا زمانی قوم ختاص ختدا هستتند کته
مطیع خدا باشند و عهد او را، که عم به شریعت اوستت،
کته خداونتد دیت آ یبرمت ی خوب بهرعایت کنند. از این فقره
ین قوم ی خاص را به اتیمأمورجایگاهی ویژه یا خواهد یم
بدهتتد کتته شتترط آن اطاعتتت از ختتدا استتت. پتتض ایتتن
پیتامبران انتذارهای از برگزیدگی مشروط است، نه مطل .
بته کته دیآ یم بر چنین نبی، اشعیای اسارت چون از پیش
کیفتری ایشتان، مملکت و نابودی یهود قوم رفتن اسارت
هتای خطاکتاری عهدشتکنی و سبب به آنان که است بوده
افتراد اعمتال بته نستبت یهتود زیترا انتد شتده متحم خود
کترداری هتر خود عدالت صفت براساس و نیست تفاوت یب
، برگزیدگی برای آن استت نیبنابرا. دهد یم شایسته جزایی را
بار سنگینی بر دوش بگیرند که البته پاداش ایتن عمت آنهاکه
عزت و سربلندی در دنیتا و ستعادت اختروی استت امتا در
قوم خاص خدا نیستند و عتزت تنها نه، نکردن صورت رعایت
خواهنتد تتر پستت ی جهان ها قومو سربلندی ندارند، از همۀ
ولی اگر به متن گتوش ندهیتد و مترا اطاعتت نکنیتد و »بود
1397 پاییز و زمستان ،مبیست، شماره نهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 68
بشتکنید، ام بستته قوانین مرا رد کنید و عهدی را کته بتا شتما
آنگاه من شما را تنبیه خواهم کرد و ترس و امراض مهلتک و
را کور کند و عمرتتان را تلتف نمایتد بتر تانیها چشم تبی که
شما خواهم فرستاد. بذر خود را بیهوده خواهید کاشتت زیترا
دشمنان حاص آن را خواهند ختورد. متن بتر ضتد شتما بتر
خواهم خاست و شتما در برابتر دشتمنان ختود پتا بته فترار
خواهید گذاشت. کسانی کته از شتما نفترت دارنتد بتر شتما
« یۀ ختود خواهیتد ترستید ستا د کرد. حتی از حکومت خواهن
ی است که در سراستر عهتد ا نکته( این 29: 14 -17)الویان،
قدیم بارها تکرار و به قوم گوشزد شده است. بر استاس ایتن،
آنان هرگاه بته عهتد ختود وفتادار نماندنتد، مجتازات شتدند
(. 129و 128: 1383)سلیمانی،
عتوارض آن، همچنان که گفته شد میثتاق و شترایط و
در ستنت تتر تمامی هر چه روشن بهآیین زرتشت، برعکض
و هتا نیتی آ، در یهودیتت حال نیع دریهود آمده است اما
بتر میثتاق و شترایط و دارنتد کته یی نیتز وجتود هتا نشانه
بته چنتد متورد آن اختصتار بته دارنتد دیت تأکعوارض آن
.میپرداز یم
عمل قرباني -1
قربانی بته کتار بترده برای Korban در یهودیت، واژه
شود. معنای اصلی این کلمته، تقترب بته خداونتد و از می
شتتدن استتت ه معنتتای نزدیتتک بتت Karav ریشتته
.(Birnbaum, 1995: 550) معتادل انگلیستی قربتانی
Sacrifice است و از Sacrificium بته شتده کته گرفته
رستتاند کتته معنتتای ستتاختن استتت و ایتتن معنتتا را متتی
بخشتد تقدس و خدایی بته قربتانی متی ۀکردن، جنب قربانی
(Henninger, 1987: 12/544)کردن نه از یهتود . قربانی
شروع شده و نه منحصر به آن است بلکته ایتن عمت در
از این طری ها انسانبیشتر ادیان آیین مهمی بوده است که
تمتتام احتتترام و خلتتوص ختتود را نستتبت بتته ختتدا ابتتراز
ادعا کننتد خودشتان توانستند ینمگزاران . قربانیکردند یم
دادن این حقیقت بهترین ند و برای نشانا صاحبان اموالشان
کردند یمقسمت از اموال خود را انتخاب و به خدا تقدیم
از زمان آدم)ع( آغاز ، قربانیدرواقع(. 139: 1384)اشرفی،
نخستین نوع عبادتی باشتد کته رسد یمشده بود و به نظر
کتردن قربتانی بتا قابی و هابی تقدیم راید شد. در داستان
قربانگتاه صتورت بهآن دو مطرح شده است ولی عبادتگاه
چنانچه در سفر پیتدایش آمتده شود یمدر زمان نوح برپا
است:
نوح قربانگتاه بترای خداونتد ستاخت و از هتر آنگاه»
در آن قربانی کرد. خداوند از گوشت حاللحیوان و پرنده
با خود گفت: من بار دیگر زمین را بته او خشنود گردید و
خاطر انسان که دلتش از کتودکی بته طترف گنتاه متمایت
تمام موجودات زنتده نیچن نیااست، لعنت نخواهم کرد و
(.22ت20: 8)پیدایش، « را از بین نخواهم برد
قربانگاه مرکز پرستش همراه بتا قربتانی استت. قربانگتاه
نشانۀ حضور الهی است. در آغتاز اگتر انستان قربانگتاهی بنتا
کرده است به دلی پاسخ به خدایی بود که بتا او دیتدار کترده
بتا قتراردادن ستنگ در آن معمتوالً ( و 9ت6: 12بود )پیدایش،
ولتی دکتر یمت مکان یا ایجاد آن روی صتخره مناستبت پیتدا
جتای ختود را بته مکتانی هتا صخرهو ها سنگاین سرعت به
و نتام متذبح بتر آن قترار شود یمکه از سنگ ساخته دهند یم
، ردیت گ یمو در موقعی که معبد )خیمه عبادت( شک ردیگ یم
شود و جزئتی از ی میطراحقربانگاه با شک خاص داخ آن
. شتود یمت ن و یکی از اجزای اصلی و مهتم آ ردیگ یمآن قرار
معبتد )خانته ختدا( در اورشتلیم، شدن ساختهبا صورت نیبد
.ردیگ یمرکن آن قرار نیتر مهمقربانگاه
ۀکردن پایه و اساس همت قربانیاین نظر وجود دارد که
های قراردادی بین خدا و فرد یا افتراد استرائی قترار آئین
پیمتان ابتراهیم و بتارۀ ویتژه در گرفته باشد. این مستئله بته
در .توجته استت شایان اسرائی و موسی در صحرای سینا
بالیا و مصائب و نعماتی که بر قتوم یهتود ۀهم ،حال نیع
کته دنشتو یمت ، به همان میثاقی تعمتیم داده شود یمجاری
ی مبنی بر نجتات و پتاداش آنهتا ئاسرا خداوند با انبیاء بنی
و در این رابطه قربانی امری قدسی و نشتانی از داده است
میثاق بین انسان و یهوه بته اشتکال و نمادهتای گونتاگون
69/ بررسی تطبیقی آموزۀ پیمان و میثاق در دین زرتشت و یهود
سوزاندنی، یها یقربان صورت به ازجملهاست افتهی تبلور
سالمتی و یها ی، قربانها ی، افراشتنها ی، جنباندنها شکشیپ
که نقش بسزایی در حیات معنتوی خطا و گناه یها یقربان
ان دارد بنابراین توبه، اعتراف، تقدیض، کفتاره و شتکر انس
ی معنتوی بتین انستان و یهتوه استت هتا الوگیددر اص
(.958، 1377)هاکض،
نماد ميثاق عنوان بهتابوت عهد -2
یهوه یتا )تتابوت « ارون هابریت»تابوت عهد در عبری
یهوه صتبائوت بته معنتای ختدای جنگتاوران( یتا تتابوت
» و « تیبتا »در زبان عبتری دو کلمته .شود یممقدس نامیده
هستند. کلمۀ نخست تنهتا « صندوق»هر دو به معنی « ارون
بر کشتی نوح یا صتندوقی کته موستی در آن نهتاده شتده
است، داللت دارد و کلمتۀ دوم در ستیاق دینتی بته معنتی
تابوت یا صندوق است.
به دستتور را براساس کتاب خروج، موسی این تابوت
طور و این دستورات را موسی در خدا ساختو راهنمایی
( مکان مقدسی 26در سفر خروج )باب دریافت کرد. سینا
که خدا در آن، میان قوم ختویش ستکنی گزیتد، از چتادر
نامنتد. می« خیمه اجتماع»که آن را شود یممجللی تشکی
ستت این قدس شام اصت خیمته و صتحن اطتراف آن ا
بارگتاه »( که منظتور از آن حفاظتت از 19ت9: 27)خروج،
ی هتا لتوح )تابوت شهادت( است که در داخت آن « پیمان
معتقتد یاسترائ یبن( قرار دارد. قوم 25:16قانون )خروج،
ۀ لیوست ، الزم بتود رو نیت ازابودند یهوه همراه ایشان است
ی ا لهیوست ارتباطی بین خود و او برقرار سازند، پض همتان
مرسوم بود به کار بردند یعنی محلی خاص را میاز قدکه
برای میعاد و مالقات قوم با یهوه تعیین کردند و ضتریح و
بتوانند معبتود را کض همهمعبدی قائم ساختند که در آنجا
صوص این امر بساختند کته ی مخا مهیخعبادت کنند، پض
آن راپرستشتگاه خداونتد گفتنتد و 1« خیمه عهتد » آن را
، آن آمد یم فرومقدس و طاهر دانستند و هر وقت که قبیله
1
. Taberhocle
خیمه را با رعایت آداب و با احتترام خادمتان مخصتوص
کهنته بعتدها ایشان از نس و اند بوده 2)که از سبط الوی
در پیشاپیش اردوگاه برافراشتتند آن راآمد( به وجودیهود
و با سکوت و انقطتاع تمتام رفت یمآن به درونو موسی
است. فرموده یمکالم یهوه را استماع
یم حاکی از آن است که در اندرون آن قدروایات و اخبار
، محتوی دو لوح سنگی که روی نهادند یمخیمه صندوقی نیز
وده استت و ایتن بت متنقش آن ن میثاق الهی با قوم اسرائی
یا صندوق تورا است که در تاریخ قتوم 3« تابوت عهد»همان
اسرائی بعدها نقش مهم و آثار حیاتی داشتته و قتوم استرائی
استت، آن صتندوق را بتا حرمتت کترده یمهر وقت حرکت
و انتد داشتته یمنهادند، پیشاپیش خود روان فراوان در ارابه می
بردنتد و از آن فتی خود میرا با آن ها جنگحتی در هنگام
جتز طبقتۀ کهنتۀ ربتانیون کتض چیهت و انتد جستته یمو امداد
لمض کند. اگر کسی مرتکب چنتین گنتاهی آن رای ستیبا ینم
روحی قادر و توانا که درون آن نهفتته بتود، او نهیهرآ، شد یم
ی هتا دانیت م(. در 335: 1354، نتاس ریبا) ساخت یمرا هالک
منزلۀ نماد عینی حضتور یهتوه بهجنگ، کاهنان، تابوت عهد را
. در کردنتد یمت ی درازی حم ها رکیتدر میان سداهیان، روی
ی سترگردانی در روزهادر انیعبرات»سفر اعداد آمده است که
بیابتتان )ایتتام تیتته( تتتابوت عهتتد را در پیشتتاپیش قتتوم حمتت
نی از آتتش ی از ابر و در شتب ستتو روز ستونو در کردند یم
تتتابوت را حمتت کتته یهنگتتام. رفتتت یمتتدر پیشتتاپیش آن
:گفتند یم، کردند یم
برخیتتز ای خداونتتد، تتتا دشتتمنانت پراکنتتده شتتوند و »
فترو ی تتابوت را وقتت و « مبغوضات از حضورت بگریزند
ای خداوند هتزاران هتزار استرائیلی » گفتند یم گذاشتند یم
(.36ت 33: 10)سفر اعداد، « بازگرد
صتندوق عهتد و شتود یمت ، مشتخ بیت ترت نیت ا به
طتور کته از نتام آن بتر کردن آن در همه حال، همان حفظ
میثتاق یهتود یهتا نشتانه نیتتر کننده نییتع، یکی از دیآ یم
2
. Levi 3
. Ark of covenaut
1397 پاییز و زمستان ،مبیست، شماره نهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 70
است که تأثیر عمیقی بر باورهای دینی و فرهنگی این قوم
.داشته است
بررسي و تطبيق
در نظتر اگر پیمان و میثتاق، محتور رابطتۀ ختدا و انستان
منظر تمامی حتوادث، رویتدادها و نیتز اینگرفته شود، از
اقوال و احواالت آدمی براساس همین عهد و پیمان ازلتی،
و ریتتأث بته لحتا اما این مفهوم دنشو تفسیر و تأوی می
ایتن دو دیتن از یکتتدیگر و از طترف دیگتر، تعتتالیم تتأثر
و بررسی است. بحثدرخور و زرتشت، یهودیت
معنتای در هتر دو دیتن و پیمتان میثاقنخست اینکه،
طترفین بتا انعقتاد پیمتان، آنها ی دو هردارند. در واحدی
شوند و در میی ا فهیوظیا ادای ام کار انج به ملتزم و متعهد
باید متحم خسارات یا تبعات ناشی نداشتن صورت التزام
ی ایتن دو دیتن، هتا آموزهدوم اینکه براساس . شونداز آن
/یهتوه ) ختدا بتین کته استت همتانی نوع پیمان، نیتر همم
و سدض، خداوند کستانی شود یمنسان بسته ا و( اهورامزدا
و در صتورت نقت آن که پیمان را پاس بدارند، یاریرا
ختدا و انستان از ی کته میثتاق سوم اینکه، .کند یممجازات
الگتویی تعتاملی وارد روابتط میتان صتورت بته شده آغاز
ر شده و مفهومی اخالقی یافته و استاس گبا یکدی ها انسان
بتا ختدا یمتان البتته عهتد و پ است شدهارتباطات انسانی
استت زیترا یانستان یقراردادهتا متفاوت از اساساًانسان
یستتند دوم، قرارداد ن یمساو یننو خدا طرف انسان نخست،
و محبتت ی قدم شده و منشأ آن فت خداست که پیش این
ن انستتانی، قتترارداد محملتتی استتت کتته در جهتتا. اوستتت
و کاالها از شخصی به شخ دیگر ها ییداراۀ آن واسط به
، تغییرپتذیر یتا ذیرپ مذاکره قراردادها اما این شود یممنتق
و هتا وعتده ، حتال نیع درند. ا حتی فسخ از جانب طرفین
در شتأن افترادی شوند یمایجاد قراردادهاتعهداتی که در
، ایتن قراردادهتا نیبنتابرا کننتد یمت را امضا آنهااست که
به راحتی شکسته شوند اما پیمان یا میثاق خدا با توانند یم
است. آنچته ها ییداراو کاالهاانسان چیزی فراتر از تبادل
، کلیتت وجتود و شتود یمت در رابطۀ انسان با خدا عرضته
هستی اوستت کته خالصتانه در طبت اختالص قترار داده
یکتدیگر « دوستت »انعقتاد میثتاق، طترفین آن . بتا شود یم
ی ا ژهیت ودارای اعتبتار و جایگتاه « دوست». کلمه شوند یم
است که امروزه تا حتد زیتادی از اعتبتار آن کاستته شتده
است. در فرهنگ دینی هیچ افتخاری باالتر از ایتن نیستت
که کسی دیگری را دوست خطاب کنتد زیترا ایتن بتدان
دو از نتتوع میثتتاق استتت معناستتت کتته رابطتتۀ میتتان آن
که حضرت ابراهیم)ع( دوست ختدا خطتاب روست نیازا
(.(Smith, 2002: 20شده است
در بحث اخالق انسانی هم، فار از اینکه ما اخالق را
از وفتای بته عهتد مستق از دین یا متکی بر دین بتدانیم،
بتودن دار نیت د حتال نیعت درو بودن مصادی بارز اخالقی
، شاید بتوان در بحث نوع رابطۀ دین و صورت نیبد. است
اخالق آموزۀ میثاق را پیوندی اساسی میان دیتن و اختالق
کتم در ستطح در نظر گرفت و نتیجه گرفت اخالق، دست
بنابراین التزام به پیمتان شود یمعالی در سایۀ دین حاص
و ایتن را بنیاد و ضتمانتی متاورایی دارد در روابط انسانی
ی مهمتی چتون ازدواج ها مانیپ ژهیو به ها مانیپر د توان یم
اهورامزدا های مختلفی چون یهوه، دید که خدا در آن با نام
و شتاهد منزلتۀ به ضمنی طور بهیا صراحت به میترا حتی و
. دگیر یم نظر در ضامن
ی استت کته دیتن ا نکتته مسئلۀ اختیار انسان نجایادر
یهودی انیگرا سنت کند. یمزرتشت را از یهودیت متفاوت
منزلتۀ بته بر این باورند که میثاق ابتدا بر طب ستنت یهتود
فض الهی برای تمام مردم بوده استت امتا جتدای از آن،
خداوند میثاق خاص دیگری نیز با عبرانیتان بستته استت
بنابراین در سنت یهود دو نوع میثاق وجود دارد: میثاقی که
نتام دارد « ق ابتدی میثتا »خداوند با بشتر بستته استت کته
(Ésaïe, 40: 8 Ancien testament,) و میثتاقی کته بتا
ی خاص ا دورهمنعقد کرده و محدود به زمان و یاسرائ یبن
شتود یمت گفتته « میثتاق زمتانی »و محدود است که بته آن
Création, 20:2) Ancien testament, پژوهشتگران .)
71/ بررسی تطبیقی آموزۀ پیمان و میثاق در دین زرتشت و یهود
ثتاق این زمینته بته تفستیر دیگتری از می در معاصریهودی
زبان میثاق، زبانی نمادین استت. آنها. ازنظر اند آوردهروی
کلمته یتا نمایته شتود یمگفته ها نشانهو نمادهادر تفسیر
که چیزی بتیش از مفهتوم آشتکار شود یمهنگامی نمادین
چنتدین توانتد یمت نماد ، گرید عبارت بهخود داشته باشد.
و و درنتیجتتته، نخستتتتین باشتتتد برداشتتتتهمعنتتتا را در
. بتا ایتن تفستیر نیستت نیتتر کامت تفستیر، نیتر یسطح
رستند یمتوضیح، این محققان با این رویکرد به این نتیجه
ی زبان میثاق، وجود قتانونی استت کته ها نشانهکه یکی از
اختیار انستان بته چتالش آن وجود بابر آن حاکم است و
ی نخستتین تتاریخ یهودیتت، هتا دوره. در شتود یمکشیده
هفت قانون نوح و تفاسیر سنتی یهودیت ربتانی از ازجمله
که نوعی جبریت در التزام به میثاق زمتانی و دیآ یم برنیز
ابدی الهی وجود دارد و کسانی که بته ایتن احکتام گتردن
، شتناخته انتد بستته نهند فرزندان نوح که با خداوند پیمتان
در کتتاب ه چنانک(Focant, 1988: 866)خواهند شد
ۀ میثاق بتین قتوم یهتود و خداونتد آمتده رباردارمیای نبی
: متن تتوراتم را ختواهم آورد و در دیگو یماست که خدا
، نفول خواهم شناسند یمو بزرگ که مرا کوچک ازدلشان،
(. Jérémie XXXI, 33-34t Ancien testament,داد )
در یتک محتدوده یاسترائ یبنگفت انبیاء توان یمبنابراین
را آنهتتاو دادهزمتانی، تتورات را بتر قتتومی ختاص ارائته
( امتا Novak, 2006 :86) اند کردهموظف به پذیرش آن
ی بعد، زمانی که یهودیان از سرزمین خود رانده ها دورهدر
و تبعید شدند، تجربیاتی پیش آمد که وجود اختیتار بترای
د متوجته شتدند انسان را نشان داد. با این تجربه قوم یهتو
به خدا نیستند و ایتن میثتاق امتری نامؤمنتنها وفاداران و
در تواند یمجهانی و همگانی است و دوم اینکه چون خدا
در هر جا میثاقش را بته تواند یمی گوناگون باشد، ها مکان
انسان ارائه کند تا بشر براساس اختیتار ختود و بتر مبنتای
اینکته انتختاب و یتا میثاق به حیات خود ادامه دهد. سوم
که بخشی از میثتاق ختدا استاختیاری یامرانتخاب عدم
چنانکه در پایان کتاب اشتعیا نبتی رود یمبا بشر به شمار
و آنتانی کته هتا بته یغربه این موضوع اشاره شده است کته
,Novak, 2006با خدا پیمان ببندند توانند یمدوست دارند
( بنتتابراین بحتتث میثتتاق در طتتول تتتاریخ یهودیتتت (88
دستخوش تحوالت گوناگونی شده است که اختیارداشتن یتا
نداشتن انسان در اعتقاد با میثاق ابدی یا زمتانی پیونتد دارد.
ی است که بحث اعتقاد به پیمان در دیتن مزدیستنا ا نکتهاین
ر کند زیرا اساس و پایۀ دین زرتشت بر اختیا یمرا متفاوت
انسان است و نفض انسان در نزاع دائمی خیر و شر استت و
اهورامزدا زمانی که به خلقت انسان پرداختت، بته او آزادی
را که تمای دارد، برگزینتد زیچ همهعم عطا کرده است تا
(Noss, 1949: 342 .)با قانون ثابت و ازلی اشته اهورامزدا
ازطریتت ی اخالقتتی هتتا ارزشدادن راه و بیتتان و بتتا نشتتان
امشاسدندان سرنوشت بشر را به خودش واگذار کرده استت
آدمیان را به گزینش منش نیک و رهبر درستت ها گات حتی
( و 1 بنتتد 54 )یستتنا خردمنتتد( و دوستتت 5 بنتتد 48 )یستتنا
( 5و 4و 3 یبنتتدها 53 و نیتتک )یستتنا کتتار درستتتهمستتر
اهتورامزدا حال نیع در. کند ینمولی وادار ،کند یمسفارش
این نکته اشاره کرده است: کسانی که با اختیتار ختود بته به
، بترخالف پیمتان آورند یمی و کردارهای ناروا رو شیاند کد
براساس فلستفه درواقع. دارند یبرمالهی با جهان هستی گام
جبر، آیندۀ نکردن انسان با گزینش آزاد و قبول« میثاق ابدی»
گفت در دین یهتوه توان یمخود را رقم خواهد زد بنابراین
در شتود یمت نوعی پیچیدگی در تفسیر میثاق الهی مشتاهده
دیتن مزدیستنا بتا طترح قتانون اختیتار از جانتب کهی حال
اهورامزدا، پیمان الهی را امری غیتر جبتری و ستاده معرفتی
.(Hinnells, 1973: 41, 74) دکن یم
نکتۀ دیگری که شباهت این دو دین در ایتن زمینته را
این دو دین بته ستنت نجتات نامؤمن، اعتقاد کند یمبیشتر
در پرتتو فهتم میثتاق بته آخرالزمتان است. فهم نجتات و
در هر دو دیتن، نجتات مستتلزم است. ریپذ امکانسهولت
رعایت میثاق با تمام جوانب آن و عتدم نجتات بته معنتی
یهتا آموزهطب ی است. ا اندازهنق میثاق به هر شک و
خداونتد بته یهتا پتاداش و هتا وعتده دو دین، یکی از هر
1397 پاییز و زمستان ،مبیست، شماره نهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 72
و پاداش به پیروان وفادارانش، فرستادن منجی برای نجات
منزلۀ به، باور به منجی رو نیازا و وفاداران به عهدش است
خداونتد بترای نجتات، یکتی یهتا وعدهیکی از عهدها و
دیگر از اشتراکات دو سنت دینی زرتشتی و یهودی استت
در، تغییراتتی را یتی گرا زرتشت زا تأثیر باکه در یهودیت،
تجربه کرده است. خود
نتيجهگفته شد، در تلقتی هتر دو دیتن، پیمتان یتا آنچهبراساس
پیوندی است کته نیتر یعالمیثاق خدا با انسان نخستین و
مبتد زایتش بستیاری از آداب و عتادات و اتفاق افتتاده و
هتا و متادی و معنتوی تمتدن اشتکال گیری برخی از شک شده ایتن بتود تفاوتی دیده نیتر مهم. ها شده است رهنگف
مفهوم میثاق در آیین زرتشت در اصت از قاعتده اشته که
ییهندواروپا منشأت گرفته که قانونی اخالقی و دارای أنشمعرفی شده است ها ثاقیمو ایزد مهر، ناظر و ضامن است
میثتاق خداونتد و مشتیت پیتدایش منشتأ یهودیتت در امای فراتر از او وجود نتدارد و ختدا ا قاعدهاوست و اص و
ست. به لحا تاریخی، اعتقتاد آنهاناظر و ضامن واسطه یب
شتک بتاً یتقربه میثاق و باورها دربارۀ آن در دین زرتشت
در دیتتن یهتتوه دستتتخوش کتتهی حتتال درثتتابتی دارد وی تعلیمتی در شود. به لحا الگ یمی بنیادی ها یدگرگونوارد روابتط ، این نوع رابطه میان انسان و ختدا دو دینهر
ر شده و عتالوه بتر اصتالت دینتی، گبا یکدی ها انسانمیان
شتده مفهومی اخالقی یافتته و استاس ارتباطتات انستانی میثتاق نتیجه گرفت در هر دو دین توان یم رو نیازا است
راین، سرچشتمۀ اختالق استت و بنتاب میان ختدا و انستان
اخالق دارای ضمانتی ماورایی است. با توجته بته ارتبتاط
و هتا نیتی آنجات با آموزۀ پیمان یا میثاق در هتر دو دیتن،
یی کته دارنتد، هتا تفتاوت با تمتام آنهاموجود در ینمادها
ند.ا مظاهر بیرونی و متکف تذکر آن
منابع
ی ها سروده، ها گات(، 1384آلرگشسب، موبد فیروز، ) -1
آسمانی زرتشت. تهران. انتشارات فروهر.
تتا (، خداشناستی از ابتراهیم 1383آرمسترانگ، کرن، ) -2
، ترجمۀ محسن سدهر، تهران، نشر مرکز، چاپ اول.کنون
بته صتدرا نگترش »(، 1384 مرضیه، )زمستان اخالقی، -3
دینتی، نتوین اندیشته پژوهشی فصلنامۀ ،«میثاق و لر عالم
.166-149 ، ص 3 شماره
(، تصحیح فیلی ژینیو، ترجمته و 1372ارداویرافنامه، ) -4
تحقی ژاله آموزگتار، تهتران، انتشتارات معتین و انجمتن
ی فرانسه.شناس رانیا
(، عبتادات در ادیتان ابراهیمتی، 1384اشرفی، عباس، ) -5
. ریرکبیامتهران،
(، دانشتتنامۀ مزدیستتنا، 1371اوشتتیدری، جهتتانگیر، ) -6
ۀ توضیحی آئین زرتشت، تهران، نشر مرکز. نام واژه
(، تاریخ جتامع ادیتان، ترجمتۀ 1354بایر ناس، جان، ) -7
حکمت، تهران، علمی فرهنگی. اصغر یعل
دینی و آداب(، زرتشتیان باورها 1381بویض، ماری، ) -8
، ترجمۀ عسکر بهرامی، تهران، انتشارات ققنوس.آنها
تها، تهتران، انتشتارت (، یشت 1377پورداوود، ابراهیم، ) -9
اساطیر، جلد اول.
عهتد در کتتاب (. »1392نعمتی، )بهار آرا دلپیرعلی، -10
-، فصتتلنامۀ علمتتی و تخصصتتی «مقتتدس و قتترآن کتتریم
.5-24، ص 2، شماره 14معرفت ادیان، دوره
ناهید، )پتاییز و زمستتان دهقانی، و سعید پور، حسام -11
در ستوگند و انپیمت یهتا گونته تحلیلتی بررسی» (،1387
ششتم، ی، ستال غنائ ادبیات پژوهشنامۀ ،«فردوسی شاهنامه
.66-37 ص ،11 شماره
.انتهر ، دانشگاهنامه لغت، (1336)، اکبر یعل ا،هخدد -12
قتتتوم یهتتتود از »(، 1383ستتتلیمانی، عبتتتدالرحیم، ) -13
و ۀ تخصصتتی ادیتتان فصتتلنام، «ینژادپرستتتبرگزیتتدگی تتتا
.67-112، ص 22، شماره مذاهب
(، 1389 تابستتان و ستادات، )بهتار نتوری شاهنگیان، -14
« عرفتانی مطالعتات یهتود، سنت در( شخینا)الهی حضور»
دانشتگاه انستانی علتوم دانشتکده پژوهشتی علمتی مجله
73/ بررسی تطبیقی آموزۀ پیمان و میثاق در دین زرتشت و یهود
.114 -91 ص ،11 شماره کاشان،
(، بته اهتمتام 1909صد در بندهشتن، ) -صد در نثر -15
.دابار، بمبئی، نسخه الکترونیکی
فتتروردین و 1369 فرهنتتگ، )استتفند ضتتیاء طبتتری، -16
، «مزدیستنان نتزد پوشتی ستدره آیتین به نگرشی»(، 1370
. 690-686: ص ،7 و 76 چیستا، شماره مجلۀ
، مجلۀ «جشن مهرگان»(، 1388عزیزیان، کبری، )مهر -17
. 18-28، ص 263چیستا، شماره
ایرانتی، (، استاطیر و فرهنتگ 1382عفیفی، رحتیم، ) -18
مشهد، انتشارات توس.
عهد نگهبان ایزد مهر،»(، 1361 عناصری، جابر، )آبان -19
مناستبت بته ) شتکنان متان یپ دهنتده پتادافره و هتا مانیپ و
.325 – 308 ص ،13 ا، شمارهستیچ ، مجلۀ«(مهرگان
(، شاهنامه، بر پایۀ چتاپ 1374فردوسی، ابوالقاسم، ) -20
تهتران، نشتر داد، جلتد مسکو، به کوشش سعید حمیدیان،
دوم.
(، 1920کتاب مقتدس، عهتد عتیت و عهتد جدیتد، ) -21
ۀ قدیم، انتشارات انجمن کتاب مقدس، لندن. ترجم
استالم، تتا آغتاز از (، ایتران 1374رومن، ) گیرشمن، -22
فرهنگی. علمی نشر تهران، معین، ترجمۀ محمد
(، کتتاب مقتدس چیستت ، 1384لوفمارک، کتارل، ) -23
شاکر، تهران، انتشارات دستان. محمدکاظمترجمۀ
تهتران، ناشایست، (، شایست1390کتایون، ) مزداپور، -24
دوم. چاپ فرهنگی، مطالعات و انسانی علوم پژوهشگاه
فکر، انتهر، ضیر هاشم (، ترجمتتۀ1376وندیتتداد، ) -25
روز.
در قربانی و آفرینش (، مفهوم1390) شروین، وکیلی، -26
ارمنی، سایت ساوشیانض. جدلی متن یک
قاموس کتاب مقدس، تهران، (، 1377، )هاکض، مستر -27
.نشر اساطیر
28- Birnbaum, Philip (1995), Encyclopedia
of Jewish Concepts, New York: Hebrew
Pub Company.Cohn-sherbok, Dan (1999),
A Concise Encyclopedia of Judaism,
Oxford: One World. 29- Focant, Camille ; Wénin, André.
(1988), L'alliance ancienne et nouvelle. In:
Nouvelle revue théologique, Vol. 110, no.
6, p. 850-866.
30- H-A. Perret-Gentil (1861), Ancien
testament, Traduit d’après L’hébreu,
France, Soleil d’Orient
31- Henninger, Joseph (1987), "sacrifice",
in: The Encyclopedia of religion, Mircea
Eliade (ed.), New York: Magmillan.
32- Hinnells John R, (1973), Persian
mythology, Hamlyn, London, New York.
33- Hodge, Charles. (1975). Systematic
theology. Study Historical Book; Flavius
Josephus Anthropology, Grand Rapids:
Eerdmans
34- Jewish Encyclopedia http://www.
jewishencyclopedia.com/articles/4714-
covenant
35- Noss. John Boyer (1949), Man's
Religion, Macmillan Publishing Co, Inc.,
New York & Collier Macmillan,
Publishers, London.
36- Novak David (2006), l'alliance
volontaire, Pardès, N° 40-41, p. 77-90.
37- Smith, Malcolm (2002), The Power of
the Blood Covenant- Uncover the Secret
Strength in God's Eternal Oath, Harrison
House, Tulsa, Oklahoma.
1397 پاییز و زمستان ،مبیست، شماره نهمالهیات تطبیقی، )علمی پژوهشی( سال / 74