5 ˝ 9 f ˆ ˝ ˆ @ ˇ$' ' madm '...

طق آزاد تجاري ايران بندي منا ارزيابي و اولويت

MADMبا استفاده از روش

3، ابراهيم علي رازيني2، هديه وجداني طهراني*1الدين افتخاري عبدالرضا ركن

ريزي و توسعه روستايي، دانشگاه تربيت مدرس، تهران، ايران دانشيار گروه برنامه-1

پژوهشي ريزي و توسعه اقتصادي، عضو هيأت علمي ـ كارشناس ارشد برنامه-2

مؤسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني، تهران، ايران

استاديار گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسالمي كرج، ايران -3

29/4/87: پذيرش 2/8/86 :دريافت

چكيده

ـ صنعتي در تعامل با اقتصاد جهاني، توجه ويژه به چنين با توجه به نقش و جايگاه مناطق آزاد تجاري

بندي فعاليتهاي اقتصادي آنها از اهميت خاصي برخـوردار بندي و اولويت مناطقي ضرورت يافته و رتبه

بنـدي تر منابع اقتصادي كشور، اولويت منظور تخصيص هر چه بهينه شود، از اين رو در اين مقاله به مي

مورد آزمون قـرار گرفتـه 1383گيري چندمتغيره براي سال ه از روشهاي تصميم مناطق آزاد با استفاد

بـوردا، (كار رفته با استفاده از روشهاي مختلفي چـون منظور تركيب بهينه نتايج تكنيكهاي به و سپس به

دسـت آمـده از تركيـب روشـهاي نتايج بـه . بندي نهايي مناطق صورت گرفته است رتبه) كوپلند و پوزت

حاكي از آن است كه منطقه آزاد كيش از باالترين رتبه برخوردار بوده و پـس از آن بـه ترتيـب مذكور

گـذاريهاي خـارجي و تـوان بـه افـزايش سـرمايه مناطق آزاد قشم و چابهار قرار دارنـد، از ايـن رو مـي

.بندي توجه كرد اي با استفاده از اين رتبه دستيابي به بازار جهاني و منطقه

.بندي بندي، رتبه ، روشهاي چندمتغيره، اولويت)كيش، قشم، چابهار(مناطق آزاد تجاري :اه واژه كليد

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

E-mail: [email protected] :ه مسؤول مقالهنويسند *

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9

http://journals.modares.ac.ir/article-21-8097-fa.html

ـ عبدالرضا ركن ...بندي مناطق آزاد تجاري ايران ارزيابي و اولويت الدين افتخاري و همكاران ـــــــــــــــ

144

مقدمه-1

تواننـد تكنولـوژي و مـديريت سـرمايه را بـه امروزه اين اعتقاد وجود دارد كه مناطق آزاد مي در عوامل توليد داخلي را با علم و دانش فني نوين تلفيـق كـرده و كـشور را ،كشور وارد كنند

اي بـراي ورود بـه وسـيله منـاطق آزاد . مسير توسعه و همسو با اقتصاد جهـاني قـرار دهنـد و بودهالمللي گيري از برتريهاي نسبي اقتصاد داخلي در بازرگاني بين بازارهاي جهاني و بهره

ن چني. كار روند بهارتباط اقتصاد ملي با اقتصاد جهاني ) كاتاليزور(كننده عنوان تسريع ه ببايد عنوان ابزاري براي توجيـه رفـع موانـع ه شود كه از اين مناطق ب منطق و طرز فكري سبب مي

دليـل ه توان ضرورت و انگيـزه تحقيـق مـوردنظر را بـ با اين نگاه مي . اي ياد گردد ضدتوسعهمل مناطق آزاد در برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و أمواردي همچون جايگاه قابل ت

مين منابع مالي اين مناطق بـا اختـصاص رديفـي بـه آنهـا در بودجـه سـال أ، ت فرهنگي كشور انداز بيـست سـاله كـشور و اهميـت منـاطق آزاد در ، توجه به مناطق آزاد در سند چشم 1384

از سـوي ديگـر، تكامـل . عصر كنوني به لحاظ برقراري تعامل فعال با اقتصاد جهاني دانـست گيري در مـديريت را بـه در سالهاي اخير فرايند تصميم روزافزون دانشها و تئوريهاي مختلف

كـه بـه لحـاظ آن �شاخصه گيري چند است كه از ميان آنها روشهاي تصميم كردهثر أشدت مت نطق رياضي بنا شده و سازگاري زيادي با نحوه تفكـر و فراينـدهاي ذهنـي مالگوريتم آنها بر

گيري را حـل آنها بسياري از مشكالت تصميم و استفاده از داشته انسان دارند، كارايي بااليي . استكرده

. گيري چندمعياره، مطالعات زيادي انجام شده است كارگيري روشهاي تصميم در زمينه به گيـري گيـري و انـدازه اي به نام مدلهاي تصميم در مقاله ) 1999 (2عنوان مثال، پاركان و لوو به

گيـري چنـدمعياره، ن بررسي روشهاي تصميم عملكرد با كاربردهايي براي انتخاب رباط، ضم و نيز روش تنظيم ترجيحات ) OCRA(پذيري عملياتي بندي رقابت با استفاده از روشهاي رتبه

به نتايج مشابهي ميان روشـهاي ) TOPSIS(آل حل ايده گيرنده از طريق مشابهت با راه تصميمهـاي بـه هايي بر اساس ميانگين رتبه بندي ن از اين رو در اين مطالعه، رتبه . مذكور دست يافتند

]503-523، صص 1[الذكر صورت گرفته است از نتايج روشهاي فوقهدست آمد ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. multi attribute decision making (MADM) 2. Colik Parkan & Ming Luwu

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9


ـ فصلنامه مدرس علوم انساني 1388، پاييز 3، شماره 13دوره ــــ ـ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

145

گيـري اي بـا اسـتفاده از روشـهاي تـصميم در مطالعـه ) 2003 (1چانگ سينگ و ليانگ كـو المللـي اقيـانوس آرام و آسـيا فرودگاه بين 14چندمعياره به ارزيابي كيفيت خدمات مسافرتي

يابي، يك شاخص كلي عملكرد خدماتي براسـاس آنها ابتدا با استفاده از مفهوم بهينه . پرداختندكننده هر يك از فرودگاههاي مورد بررسي، تعيين كرده و سـپس بـا تعيـين ترجيحاتِ مصرف

بنـدي خـدمات فرودگـاهي معيارهاي كيفيتيِ خـدماتِ مـسافرتي بـه ارزيـابي عملكـرد و رتبـه منظور در تحقيقي كه به ) 2004 (2ليو، جوال، و كادينويك و آيوآنو . ]35-48ص ، ص 2[پرداختند

گيـري چنـدمعياره ارزيابي عملكرد دو پايانه با موقعيتهاي مختلف با استفاده از روش تـصميم هـا را شناسـايي كـرده و ترين سيستم تنظيم خودكار وسائل نقليه در پايانـه انجام دادند، بهينه ارگيري سيستمهاي تنظيم خودكارِ وسايط نقليه منجر به عملكرد قابل توجهي دريافتند كه به ك

با اسـتفاده از مـدلهاي ) 2004 (3كوترر و ديگران . ]369-349، صص 3[ها خواهد شد در پايانه گيري چندمعياره، اهميت نسبي معيارهاي معالجه براي انتخاب دارو را تعيين نمـوده و تصميم

گيري در خصوص تعيين مناسبترين شيوه معالجه براي بيماران مبتال اثرات آنها را بر تصميم .]1545-1533، صص 4[به ميگرن ارزيابي كردند

، )SAW و TOPSIS ،ELECTRE، (AHP با استفاده از چهار تكنيك )1383(حسين عظيمي ثر بـر ؤبنـدي عوامـل مـ معيـار فرعـي بـه اولويـت 57 معيار اصـلي و 8ضمن در نظر گرفتن

آسـانترين عنـوان به AHPروش به ه و گذاري در مناطق صنعتي استان زنجان پرداخت سرمايه . ]1، ص5[استتوجه كرده تكنيك

اي منظور گزينش نيروي انساني دانـشگاه، نمونـه بهدر تحقيقي كه ) 1383(رازيني ... روح ا كـرده و ، ارزيابي و مقايسه SAW و AHP نفري از دانشجويان را با استفاده از دو روش 30

يبه لحاظ آساني و سرعت بيشتر در ارزيابي، بعنوان روش مناسـبتر را AHP روش طي آن . ]1، ص 6[يافته است

گيـري چندشاخـصه كه بـا اسـتفاده از روشـهاي تـصميم اي در مطالعه ) 1385(عادل آذر درباره ارزيابي سـازمانهاي ) و تاكسونومي كالسيك و غيركالسيك TOPSIS ،SAW(جبراني


1. Chung-Husing yeh & Yu-Liang Kuo 2. Chin-I. Liu, Hussein Jula, Katarina Vukadinovic & Petros Ioannou 3. Cutrer et al.

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



146

، ضمن شناسايي هفت سـازمان بازرگـاني اسـتاني ازرگاني استانهاي كشور انجام داده است ببندي سـازمانهاي بازرگـاني همگـن در شـانزده سـطح هاي ناهمگن، به اولويت به عنوان گزينه

عنوان سازگارترين روشِ ارزيابي يافته اسـت پرداخته و تكنيك تاكسونومي غيركالسيك را به . ]157-189صص، 7 [

بندي عوامل مـؤثر بـر جـذب اي درباب اولويت عباس شاكري و فريدون سليمي در مطالعه دريافتند كـه مهمتـرين مـشكل AHPگذاري در منطقه آزاد چابهار با استفاده از روش سرمايه

اين منطقه، فقدان سازمانهاي اجرايي مناسب و عدم برخـورداري از مـديريت صـحيح و كـارا .]95-130ص ص ، 8 [باشد مي

هاي نظري يافتهنتايج -2

حاكي از آن است كه اختالف معنـاداري ميـان با هم مقايسه مطالعات انجام شده ،طور كلي ه ب، AHP(معيـاره گيـري چنـد بندي با استفاده از روشـهاي مختلـف تـصميم نتايج حاصل از رتبه

SAW و TOPSIS( ز مـوارد منجـر كارگيري روشهاي مذكور در بسياري ا ه وجود نداشته و ب AHPالـذكر اگـر چـه روش از ميان روشهاي فوق . هاي مشابهي گرديده است به حصول رتبه

عنوان روش مناسبتر شناخته شـده ه دهي ب آساني و سرعت بيشتر در ارزيابي و رتبه دليل به نيز در مقايسه با اين روش از مزايايي برخوردارند كـه SAW و TOPSIS روشهاي امااست، . باشد فاقد آن ميAHPروش

گيري از نوع هزينه بوده و هدف، عنوان مثال در مواردي كه برخي از معيارهاي تصميم ه بتركيبـي از كـه آل را آسـاني جـواب ايـده بـه )TOPSIS ،SAW(ها افزايش آنها باشد اين روش

ا نيـز كـه كنند، همچنين بدترين جـواب ر پيدا مي است،بهترين مقادير دستيابي به همه معيارها از ،يابنـد و فواصـل را هـم باشد، مـي تركيبي از بدترين مقادير قابل دستيابي همه معيارها مي

طـور ه از بدترين جواب با گرفتن نزديكي نسبي به جواب بهينـه بـ ،آل و هم بهترين جواب ايده منطـق اي از معيارها در اين روشها در عالوه بر اين، همپوشي پاره . گيرند همزمان در نظر مي

. آورد وجود نميه گيري خللي ب برنامه و نتيجه و TOPSIS(الـذكر كه، روش تاكسونومي نيـز در مقايـسه بـا روشـهاي فـوق باالخره اين

SAW( ه عنـوان مثـال، بـ ه بـ . باشـند از مزايايي برخوردار اسـت كـه آن روشـها فاقـد آن مـي

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



147

هـاي مـوردنظر، يـك نه با اين فرض منطقي است كه گزي SAW و TOPSISكارگيري روشهاي اي از مـوارد، كـه ايـن احتمـال نيـز وجـود دارد كـه در پـاره مجموعه همگن باشـند، حـال آن

در چنـين مـواردي، روش .هـاي همگـن متعـددي تقـسيم شـوند هـاي رقيـب بـه خوشـه گزينه، مزايـاي 1جدول . كندبندي بندي و آنها را جداگانه رتبه ها را رده تاكسونومي قادر است گزينه

.دهد طور خالصه نشان ميه الذكر را ب روشهاي فوق

، و تاكسونوميTOPSIS و AHP ، SAW مقايسه مزاياي روشهاي 1جدول

AHP SAW وTOPSIS تاكسونومي

ــانترين و آســــــ

ــريعترين روش س

ــابي و در ارزيــــ

.دهي است رتبه

در مــواردي كــه برخــي از معيارهــاي تــصميم

نـوع سـود گيري از نوع هزينه و برخي ديگر از

اين روشها قادرند فواصل را از بهتـرين باشند،

و بدترين جوابها بـا گـرفتن نزديكـي نـسبي بـه

.طور همزمان در نظر گيرند جواب بهينه به

هاي رقيـب بـه در مواردي كه گزينه

هاي همگـن متعـددي تقـسيم خوشه

ــه ــادر ب ــن روش ق ــند اي ــده باش ش

بنـدي آنهـا ها و رتبه بندي گزينه رده

.باشد ر جداگانه ميبه طو

گيري چندمعياره از مزايـايي برخوردارنـد شود كه هر يك از روشهاي تصميم مالحظه مي در ايـن راسـتا مقالـه .توان از آنها بهـره جـست كه در موارد خاصي، بسته به نوع شرايط مي

تـرين عنـوان عمـده بـه SAW، تاكـسونومي و TOPSISسعي دارد تا با اسـتفاده از روشـهاي .گيري چندمعياره به سؤال زير پاسخ دهد كنيكهاي تصميمت

بـراي تخــصيص بهينــه منــابع ) كــيش، قــشم و چابهــار(كـدام يــك از منــاطق آزاد كـشور باالتري برخوردار است؟ گيري چندمعياره از اولويت اقتصادي با استفاده از روشهاي تصميم

تعريف، تاريخچه و كاركرد مناطق آزاد-3

شده بنـدري و غيربنـدري اسـت كـه از المللي، منطقه آزاد، محدوده حراست بين بنا به تعاريف مانند يشمول برخي از مقررات جاري عمومي كشور متبوع خارج بوده و با استفاده از مزاياي

بخشودگي مالياتي و عوارض گمركي و معافيت از مقررات ويژه صادرات و واردات بـا جـذب به توسعه سرزمين ) عنوان دو هدف عمده به(ولوژي مدرن گذاري خارجي و جذب تكن سرمايه

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



148

عنـوان ، منطقـه آزاد بـه 1طبق تعريف سازمان توسعه ملـل متحـد، يونيـدو . كند اصلي كمك مي .]35، ص 9[شود اي در راستاي تشويق صادرات صنعتي تلقي مي محركه

با مفهوم جديد آزاد تجاري كه هدف تأسيس آن تا حدي با اهداف مناطق آزاد اولين منطقه موفقيـت چـشمگير بنـدر . ميالدي در بندر هامبورگ ايجاد شـد 1888آن تطابق دارد، در سال

، 1894كپنهـاگ در سـال . ويژه در اروپا شد آزاد هامبورگ منجر به ايجاد مناطق آزاد ديگر به كنگ و و مالمو، هانگو، فيدم و تريست در اروپا، سنگاپور، هنگ 1899دانزيگِ لهستان در سال

تدريج تـا قبـل از جنـگ جهـاني دوم ايجـاد ماكوئو در آسيا در زمره بنادر آزادي بودند كه به طور كلي تفكر حاكم بر مناطق آزاد، قبل از جنگ جهاني دوم در انبارداري، انتقال كاال به. شدند

ه از يك وسيله نقليه به يك وسيله نقليـه ديگـر، صـدور مجـدد كـاال و كـالً در تجـارت خالصـ . شد مي

در ادبيات مناطق آزاد، بعد از جنگ جهـاني دوم، منطقـه آزاد شـانون را در ايرلنـد كـه در شناسند، زيـرا بـراي عنوان اولين منطقه آزاد به مفهوم امروزي آن مي برپا شد، به 1959سال

ه گذاري خارجي، انتقال فناوري و ايجاد اشتغال از هدفهاي عمده منطقـ اولين بار جذب سرمايه . شد آزاد شانون محسوب مي

در كشورهاي بزرگي مانند هند و چين، مناطق آزاد مهمترين عاملِ تغييـر تفكـر اقتـصادي اين دو كشور از . در اين كشورها و همسويي و تعامل اقتصاد ملي آنها با اقتصاد جهاني است

انـد بـا توانسته ابزار منطقه آزاد به خوبي در راستاي آزادسازي اقتصاد خويش بهره گرفته و گذاري خارجي و ايجاد فضاي مناسب توسـعه از تغيير قوانين و مقررات در راه جذب سرمايه

هند و چين با افـزايش تعـداد منـاطق آزاد، فراينـد تعامـل . تكنولوژي و علم ديگران بهره گيرند سياسـت اقتصاد ملي با اقتصاد جهاني را با سرعت بيشتري دنبال كرده و قوانين، مقـررات و

.اند كلي اقتصاد خود را با اقتصاد جهاني هماهنگ ساختهيونيدو مناطق .المللي نظرات متفاوتي در مورد مناطق آزاد دارند هاي گوناگون بين سازمان

2آنكتـاد . دانـد اي براي تشويق توسعه صنعتي با هدف صدور كاالي صنعتي مي آزاد را وسيله ني بـه زيـان كـشورهاي توسـعه نيافتـه بـوده و از معتقد است كه ساختار فعلي تجـارت جهـا


1. unido 2. UNCTAD

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



149

. تواند موجب دگرگوني در اين ساختار شود، مناطق آزاد اسـت نظر آنكتاد مي ابزارهايي كه به ايجـاد و توسـعه منطقـه آزاد را راهكـاري بـراي گـسترش تجـارت ،1سازمان جهاني تجـارت

لهاي اخير بر اين نظـر بـوده اسـت بانك جهاني در سا . داند دهنده توسعه مي المللي و ياري بينالمللـي دفتر بين . گذاريهاي انجام شده در اين مناطق بايد هماهنگ با بازده آن باشد كه سرمايه

كيد بر محترم شمردن حقوق نيروي كار در اين مناطق، در مجموع آن را از نظـر أ ضمن ت 2كار .]1-5، صص 10[كند اشتغالزايي و كاهش بيكاري، مثبت ارزيابي مي

) 1330سـال (در ايران نيز تفكر ايجاد مناطق آزاد تجاري، حدود پنجاه و هفت سال پـيش شكل گرفت و با تدوين برنامه اول توسعه به دولت اجازه داده شد تا در سـه نقطـه اقـدام بـه

براساس اين برنامـه گمـرك و سـازمان بنـادر نيـز . تأسيس مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي كند اي شدند تـا كاالهـا و مـواد اوليـه، قطعـات و ابـزار اطق حراست شده ويژه موظف به ايجاد من

. صورت اماني نگهداري كنند شد، به توليدي را كه بدون انتقال ارز وارد كشور مي طرح اداره مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي توسط شـوراي اقتـصاد تـصويب 1369در سال

قـانون 1372در سـال . اد شـكل گرفـت دبيرخانه شوراي عالي مناطق آز 1371شد و در سال كـه ،چگونگي اداره مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي در مجلس شوراي اسالمي به تصويب رسيد

هدف از ايجاد چنين مناطقي را تسريع در امور زيربنايي، عمـران و آبـاداني، رشـد و توسـعه د، تنظـيم بـازار گذاري و افزايش درآمد عمومي، ايجاد اشتغال سـالم و مولـ اقتصادي، سرمايه

اي، توليد و صادرات كاالهاي صـنعتي و كار و كاال، حضور فعال در بازارهاي جهاني و منطقه . شمرد تبديلي و ارائه خدمات عمومي برمي

عنـوان بر اين اساس به دولت اجازه داده شد تا سـه منطقـه كـيش، قـشم و چابهـار را بـه رسـالت اصـلي . ]11، ص 11[وني اداره كند مناطق آزاد تجاري و صنعتي، براساس موازين قان

مناطق آزاد، كسب درآمـد ارزي و توليـد ثـروت اسـت كـه از طـرق مختلفـي چـون ترانزيـت، انبارداري، خدمات بازرگاني، برگزاري نمايشگاههاي تخصصي و همايشها، فروش برگ سـبز

.]2، ص 12[باشد و عوارض ورود كاال قابل حصول مي ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. WTO 2. IBRD

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



150

معـادل 1380-83گانـه كـشور طـي سـالهاي نـاطق آزادِ سـه دهـد كـه م آمارها نشان مـي به ) ميليون دالر 5/117(اند كه بيشترين ميزان آن ميليون دالر درآمد ارزي كسب كرده 7/126

بـه منطقـه قـشم اختـصاص يافتـه اسـت ) ميليـون دالر 7/2(منطقه كيش و كمترين ميـزان آن ).2جدول (

]10[1380-1383 طي سالهاي درآمدهاي ارزي مناطق آزاد كشور 2جدول

سال

مناطق آزاد جمع منطقه 1383 1382 1381 1380

5/117 5/25 8/33 6/33 6/24 كيش

7/2 1/1 5/0 6/0 5/0 قشم

5/6 3/0 4/0 6/5 2/0 چابهار

7/126 9/26 7/34 8/39 3/25 جمع ساليانه

ارقام به ميليون دالر است*

تــوان بــه صــورت زيــر برشــمرد آزاد را مــيدر حــوزه بازرگــاني نيــز رســالت منــاطق

:]5، ص 13[

اي، جهاني و محلي صادرات كاال و خدمات به بازارهاي منطقه) الف صادرات مجدد كاال) ب ترانزيت كاال) ج تبديل شدن به نقطه تجاري) د

منظور حركت در راستاي رسـالت عنـوان شـده ل زيرساختها و امكانات اوليه و به يبا تكم آخرين آمار . گيرد هاي خارجي و داخلي در اولويت قرار مي مناطقي، جذب سرمايه براي چنين

منتشر شده از سوي دبيرخانه شوراي عالي مناطق آزاد حاكي از آن اسـت كـه طـي سـالهاي ميليون دالر سرمايه خارجي در مناطق آزاد كشور جذب شده اسـت كـه 55/2800، 83-1374از ايـن ميـزان . بوده اسـت 1380-83 مربوط به سالهاي ) درصد 64( ميليون دالر آن 2/1811

درصد در 078/2 درصد در منطقه آزاد قشم و 1/39 درصد در منطقه آزاد كيش، 8/58حدود ).3جدول (گذاري شده است منطقه آزاد چابهار سرمايه

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



151

]10[1380-1383گذاري خارجي مناطق آزاد كشور طي سالهاي سرمايه 3جدول

سال

دمناطق آزا جمع منطقه 1383 1382 1381 1380

1135 300 302 315 218 كيش

620 100 217 143 160 قشم

2/56 5/53 2/1 2/1 3/0 چابهار

2/1811 5/453 2/520 2/459 3/378 جمع ساليانه

.ارقام به ميليون دالر است*

25356 معادل 1380-83گذاري داخلي جذب شده طي دوره عالوه بر اين، مجموع سرمايه

مربوط به منطقه آزاد كـيش و ) ميليارد ريال21896(ميليارد ريال بوده كه بيشترين ميزان آن ).4جدول (مربوط به منطقه آزاد چابهار بوده است ) ميليارد ريال956(كمترين ميزان آن

]10[1380-1383گذاري داخلي مناطق آزاد كشور طي سالهاي سرمايه 4جدول

سال

مناطق آزاد جمع منطقه 1383 1382 1381 1380

21896 8296 7649 3398 2553 كيش

2504 670 649 600 585 قشم

956 838 109 4 5 چابهار

25356 9804 8407 4002 3143 جمع ساليانه

.ارقام به ميليارد ريال است*

شناسي روش-4

معيارهايي ضـرورت گانه كشور، شناسايي شاخصها و بندي مناطق آزاد سه منظور اولويت بهدر اين راستا با توجه بـه اهـداف منـدرج . كننده عملكرد اقتصادي آنها باشد يابد كه منعكس مي

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



152

، از شاخـصهاي مهمـي چـون امـور 1در اساسنامه سازمانهاي مناطق آزاد تجـاري ـ صـنعتي حـضور فعـال در ،گـذاري، افـزايش درآمـد عمـومي، ايجـاد اشـتغال، توليـد زيربنايي، سرمايه

بنـدي سـازمانهاي عنـوان معيارهـاي اولويـت اي و ارائه خـدمات بـه زارهاي جهاني و منطقه با .مناطق آزاد كشور، استفاده شد

گيـري دو يا چند معيـار تـصميم ... بندي و دهي، رتبه از آنجا كه عموماً در ارزيابي، اولويت گيرنـده بـا تـصميم باشـد، مـورد نظـر مـي ... مانند سود، هزينه، مطلوبيت و عـدم مطلوبيـت و

هاي متفاوتي، تحت معيارهاي مختلفي كـه از محـيط داخلـي و خـارجي سـازمان متـأثر گزينه�� . گردد شوند، روبرو مي مي��

��!� "�� #� ��!� �� $�� % ��& ��%��!�� #� '(� "��)�� *+�� ,�� -.� *� / �

'� �0� �+� .

� ��.�2 "�� 3 �4� ��% ��+�� 5� � ��6� ��&7 ��*2� �$8 �0� ��

�2��)� � �:� ��.�2 � ;��!6� �� .�2 #� �� % � '<%�& ��% ,�:� =��4)

>(��**� 8 �**� "��**4$(��**� 3�**� , '**��4$ ��**� @�**� #� ��**�� **��A**+� .

��B � �� =��CD �& 'E��2 � 8 '��*�#�� *�4� ��*.�2 ��*+ #� ��*$ F.�*2 �%

��!� /�G� ��% �2 �� 3�� , �*� �*%��. '*��4$��B ��*� @�*� #� ��

]HI FC ,HJKLHMJ[.

گيـرد، روشهاي تصميم چندشاخصه جبراني كه تبادل ميان شاخصها در آنها صورت مي پذيري دليل دقت و انعطاف در اين مقاله، به . گيري دارند فنون تصميم جايگاه مستحكمي در بين

بيش از حد اين روشها و نيز در نظرگرفتن همزمـانِ متغيرهـاي كمـي و كيفـي، از يـك سـو و بنـدي و ، رتبـه از سـويي ديگـر تبادل ميان شاخصهاي عملكرد اقتـصادي منـاطق آزاد كـشور

گيـري چنـدمعياره جبرانـي هاي مربوط بـه مـدل تـصميم بندي آنها با استفاده از تكنيك اولويت)TOPSIS تاكسونومي و ،SAW (گيرد صورت مي .


اساسنامه سازمانهاي مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي قـشم، چابهـار و كـيش، اهـداف سـازمان بـه شـرح زيـر 5براساس ماده . 1

گذاري و افزايش درآمد عمومي، ايجاد اشتغال انجام امور زيربنايي، عمران و آباداني، رشد و توسعه اقتصادي، سرمايه : باشد مي

اي، توليد و صادرات كاالهاي صنعتي و تبديلي و بازار كار و كاال، حضور فعال در بازارهاي جهاني و منطقه سالم و مولد، تنظيم

. ارائه خدمات عمومي

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



153

به بيـان ديگـر، . ، برمبناي پارامترهاي مركزي در علم آمار شكل گرفته است SAWتكنيك پذيري شاخصها گيرنده اين تكنيك خطي بوده و بدين ترتيب قابليت جمع تابع مطلوبيت تصميم

هـا سـازي مـاتريس داده در اين روش از نُرم خطي بـراي بيمقيـاس . ن شده است در آن تضمي . شود استفاده مي

بـه عبـارت . مبتني بر پارامترهاي پراكندگي در آمار اسـت TOPSIS، تكنيك از طرف ديگر گيرنده اين تكنيك غيرخطي است، بنابراين اسـاس ايـن تكنيـك بـر ديگر، تابع مطلوبيت تصميم

اي از رتبـه بـاالتري برخـوردار گزينه. حل منفي است حل مثبت و راه ها با دو راه مقايسه گزينه آل مثبت و بيشترين فاصـله حل ايده خواهد بود كه در فضاي اقليدسي كمترين فاصله را با راه

. آل منفي داشته باشد حل ايده را با راهاتريس تـصميم سـازي مـ سـازي و همجهـت در اين روش از نرم اقليدسي بـراي بيمقيـاس

بـا ايـن فـرض منطقـي اسـت كـه TOPSIS و SAWكارگيري فنوني چون به. شود استفاده مي هاي موردنظر يك مجموعه همگون هستند، در حالي كه در عـالم واقـع ممكـن اسـت كـه گزينهروشـهاي تاكـسونومي يكـي از بهتـرين . هاي همگن متعددي تقـسيم شـوند ها به خوشه گزينه

ها درون هر رده بوده و در انجام پـژوهش حاضـر از آنهـا اسـتفاده ينهبندي گز روشهاي رده هـا سـازي مـاتريس داده در روش اخيـر از روش نرمـال اسـتاندارد بـراي نرمـال . شده اسـت . شود استفاده مي

تعيين شاخصهاي ارزيابي مناطق آزاد ايران -5

راني مناطق آزاد ايابي ارزيشنهادي پيشاخصها -5-1

مناطق آزاد ايران، ابعاد و سطوح زيادي براي اين امـر يابي مربوط به ارز يهايتئوربا مطالعه توان بـه كمـك مفـاهيم قابل استخراج است كه با درنظر گرفتن موارد مذكور، اين مناطق را مي

.بندي كرد پيشنهادي ذيل رتبهنقـل و حمل، انرژي، آب و فاضالب (گذاريهاي زيربنايي به تفكيك بخشهاي ميزان سرمايه •

)و ارتباطات )صنعتي، مسكوني، تجاري و خدماتي(مساحت زمينهاي موجود به تفكيك •

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



154

) انبارها و ساختمانها(مساحت كل ساختمانها به تفكيك • ) داخلي و خارجي(گذاريهاي انجام شده به تفكيك ميزان سرمايه • ) درآمدهاي ارزي و ريالي(ميزان درآمدهاي عمومي به تفكيك •ديـپلم و زيـرديپلم، كـارداني، كارشناسـي و (لين به تفكيك مـدارك تحـصيلي تعداد شاغ •

)باالتر )صنعتي، تجاري و خدماتي(تعداد شركتها و مؤسسات ثبت شده به تفكيك • برداري از واحدهاي صنعتي هاي صادر شده براي بهره تعداد پروانه • تعداد مجوزهاي صادر شده • )حجم و ارزش(صادرات به تفكيك • )حجم و ارزش( به تفكيك واردات • ) حجم و ارزش(ترانزيت به تفكيك • )ها هاي تبليغاتي و شركت در جشنواره هزينه(تبليغات به تفكيك •گذاريهاي انجام شده براي ايجـاد و توسـعه ميزان سرمايه ((خدمات آموزشي به تفكيك •

فضاهاي دانشگاهي و مؤسسات آموزش عالي و فضاهاي آموزشي، بخـش آمـوزش و آموختگان دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي تعداد دانش (، )رش و بخش تحقيقات پرو

آموختگـان در مقاطع كارداني، كارشناسي، كارشناسي ارشـد و دكتـري و تعـداد دانـش تعـداد دانـشجويان دانـشگاهها و مؤسـسات آمـوزش (، ) مدت هاي آموزشي كوتاه دوره

رشد و دكتـري و تعـداد دانـشجويان عالي در مقاطع كارداني، كارشناسي، كارشناسي ا آمــوز بــه معلــم و ســرانه فــضاي نــسبت دانــش(و ) مــدت هــاي آموزشــي كوتــاه دوره

))آموزشيگذاريهاي انجام شـده بـراي ايجـاد و توسـعه ميزان سرمايه(خدمات بهداشتي به تفكيك •

اماكن بهداشتي و توسـعه بخـش بهداشـت، درمـان و تغذيـه، تعـداد پزشـك عمـومي و ) تعداد تختهاي بيمارستاني و تعداد مراكز بهداشتي و درمانيمتخصص،

گذاريهاي انجام شـده بـراي ايجـاد و توسـعه ميزان سرمايه (خدمات ورزشي به تفكيك •، تعـداد امـاكن و باشـگاههاي ، توسـعه بخـش تربيـت بـدني اماكن ورزشـي و تفريحـي

) ورزشي و تفريحي و ظرفيت اماكن و باشگاههاي ورزشي

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



155

گذاريهاي انجـام شـده بـراي ايجـاد و توسـعه ميزان سرمايه (فرهنگي به تفكيك خدمات • ) فضاهاي فرهنگي و توسعه بخش فرهنگ و هنر

) گذاريهاي عمراني در بخش خدمات عمومي ميزان سرمايه (خدمات عمومي •، تعـداد ، تعـداد مـسافرين خـارجي تعداد مـسافرين داخلـي (خدمات توريستي به تفكيك •

)امتي، تعداد اتاقها و تعداد تختهامراكز اق ) اي سسات بيمهؤتعداد شعب بانكها و تعداد م(اي به تفكيك خدمات بانكي و بيمه •

شاخصهاي نهايي ارزيابي مناطق آزاد ايران-5-2

االمكان شاخصهاي پيشنهادي سـازگار بـا هـم براي طي فرايند تقليلي سعي شده است تا حتي يكساني برخوردار نبودنـد، يگير كه همه متغيرها از واحدهاي اندازه تركيب شوند، اما از آنجا

سازي واحد سنجش شاخصهاي مختلف با استفاده از روش آنتروپي شـانون منظور يكسان به .ضرايب اهميت خاصي براي هر يك از متغيرها تعيين گرديد

شور، متغيرهـاي منظور دستيابي به اهداف مندرج در اساسنامه مناطق آزاد كـ درنهايت، به بنـدي شـده و هفـت شـاخص عمـده تركيبـي مربوط در قالب گروههاي خاصي تفكيك و طبقه

گـذاري، افـزايش درآمـد عمـومي، ايجـاد اشـتغال، افـزايش امور زيربنايي، سرمايه مشتمل بر (عنـوان شاخـصهاي بـه ) اي و ارائـه خـدمات توليد، حضور فعال در بازارهاي جهاني و منطقـه

.باشد گيري مي دهنده ماتريس تصميم نشان4جدول .گيري به دست آمد ماتريس تصميم

)Dها ماتريس داده(گيري ماتريس تصميم 4جدول

متغيرها

اطق آزادمن

امور

زيربنايي

ميزان

گذاري سرمايه

افزايش

درآمد

عمومي

ايجاد

اشتغال

افزايش

توليد

حضور فعال

در بازارهاي

جهاني و

اي منطقه

ارائه

دماتخ

35/42646 5828/86088 34846/565 313812/99 34368/302 916/5909 5197/79093 كيش

77/42577 266/164420 32179/131 568228/26 315561/63 90647/499 7753/43640 قشم

51/16170 015/103205 034618/94 236712/30 3907/40 89759/603 3686/16448 چابهار

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



156

ل مدل انتخاب تكنيكها و ح-6

عنوان ماتريس شاخصهاي اصلي مناطق آزاد كشور، بـا گيري به پس از تعيين ماتريس تصميم بندي مناطق آزاد كشور به شرح و تاكسونومي، اولويت SAW ،TOPSISاستفاده از سه روش

. ذيل صورت گرفت

TOPSIS روش -6-1

ه به شرح ذيل صـورت مرحل 4 طي TOPSISبندي مناطق آزاد كشور با استفاده از روش رتبه : گرفت

. آمده است5گيري يكنواخت مناطق آزاد كشور كه در جدول تعيين ماتريس تصميم: 1مرحله

گيري يكنواخت مناطق آزاد كشور ماتريس تصميم 5جدول

متغيرها

اطق آزادمن

امور

زيربنايي

ميزان


افزايش

درآمد

عمومي

ايجاد

اشتغال

افزايش

توليد

حضور فعال


جهاني و

اي منطقه

ارائه

خدمات

6835/0 4054/0 9615/0 9268/0 9705/0 9913/0 8614/0 كيش

6824/0 7743/0 2233/0 2479/0 2032/0 0839/0 4753/0 قشم

2592/0 4860/0 1599/0 2822/0 1297/0 1013/0 1791/0 چابهار

6اخت موزون مناطق آزاد كشور كه در جدول گيري يكنو تعيين ماتريس تصميم : 2مرحله . نشان داده شده است

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



157

د كشوراگيري يكنواخت موزون مناطق آز ماتريس تصميم 6جدول

متغيرها

مناطق آزاد

امور

زيربنايي

ميزان


افزايش

درآمد

عمومي

ايجاد

اشتغال

افزايش

توليد

حضور فعال


جهاني و

اي منطقه

رائها

خدمات

0312/0 0094/0 1747/0 1050/0 2064/0 3253/0 0822/0 كيش

0311/0 0179/0 0406/0 0281/0 0432/0 0275/0 0454/0 قشم

0118/0 0113/0 0291/0 0320/0 0276/0 0332/0 0171/0 چابهار

7 آلهاي مثبت و منفي مناطق آزاد كشور كه جدول تعيين فواصل اقليدسي با ايده : 3مرحله

.نشانگر آن است

فواصل اقليدسي مناطق آزاد كشور 7جدول

متغيرها

مناطق آزادdi+

- di

3903474/0 008546/0 كيش

0402841/0 3748833/0 قشم

0071607/0 3853041/0 چابهار

. آمده است8تعيين شاخص نزديكي نسبي مناطق آزاد كشور كه در جدول : 4مرحله

سبي مناطق آزاد كشور شاخص نزديكي ن 8جدول

چابهار قشم كيش مناطق آزاد

0182454/0 0970311/0 9785757/0 شاخص نزديكي نسبي

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



158

دست آمده از محاسبات انجام شده و مقايسه شاخصهاي نزديكـي نـسبي منـاطق نتايج به ، حــاكي از آن اســت كــه بــاالترين شــاخص نزديكــي نــسبي TOPSISآزاد كــشور بــه روش

)iC /=0 i(Cمربوط به منطقه آزاد كيش و پايينترين مقدار آن ) 978 / )=0 مربوط بـه 018 TOPSISبندي مناطق آزاد كـشور براسـاس روش از اين رو اولويت . منطقه آزاد چابهار است

.باشد ترتيب، مناطق آزاد كيش، قشم و چابهار مي به

روش تاكسونومي-6-2

مرحلـه بـه شـرح ذيـل 6طق آزاد كشور با اسـتفاده از روش تاكـسونومي طـي بندي منا رتبه : صورت گرفت

نـشان 9گيري يكنواخت مناطق آزاد كشور كه در جـدول تعيين ماتريس تصميم : 1مرحله .داده شده است


متغيرها

آزاداطقمن

امور

زيربنايي

ميزان

گذاري رمايهس

افزايش

درآمد

عمومي

ايجاد

اشتغال

افزايش

توليد

حضور فعال


جهاني و

اي منطقه

ارائه

خدمات

7099/0 -9462/0 4106/1 0729/0 4098/1 4140/1 6169/0 كيش

7044/0 3833/1 -6182/0 -7612/0 -6081/0 -7276/0 -0500/0 قشم

-4142/1 -4372/0 -7925/0 -6516/0 -8017/0 -6864/0 -5649/0 چابهار

گيري يكنواخت موزون مناطق آزاد كـشور كـه در جـدول تعيين ماتريس تصميم : 2مرحله

. آمده است10

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



159

ماتريس يكنواخت موزون مناطق آزاد كشور 10جدول

متغيرها

مناطق آزاد

امور

زيربنايي

ميزان


افزايش

درآمد

عمومي

ايجاد

اشتغال

زايشاف

توليد

حضور فعال


جهاني و

اي منطقه

ارائه

خدمات

0324/0 -0219/0 2563/0 0083/0 2998/0 4639/0 0589/0 كيش

0322/0 0321/0 -1123/0 -0862/0 -1293/0 -2387/0 -0050/0 قشم

-0646/0 -0101/0 -1440/0 -0738/0 -1705/0 -2252/0 -0539/0 چابهار

نشان 11 فواصل اقليدسي ميان هر يك از مناطق آزاد كشور كه در جدول تعيين: 3مرحله .داده شده است

فواصل اقليدسي مناطق آزاد كشور 11جدول

چابهار قشم كيش مناطق آزاد

885389/0 829731/0 0 كيش

016561/0 0 829731/0 قشم

0 016561/0 885389/0 چابهار

نـشانگر آن 12 و پايين مناطق آزاد كشور كه جـدول تعيين فواصل اطمينان باال : 4مرحله .است

فواصل اطمينان باال و پايين مناطق آزاد كشور 12جدول

Ud Sd d+ d-

28761746/0 383332/0 054281/1 47905/0-

آمـده 13آل مثبت مناطق آزاد كشور كه در جـدول تعيين فاصله اقليدسي با ايده : 5مرحله

.است

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



160

آل مثبت مناطق آزاد كشور اقليدسي با ايدهفاصله 13جدول

چابهار قشم كيش منطقه

di+ 053972/0 909295/0 941822/0

آن را نـشان 14تعين شـاخص نزديكـي نـسبي منـاطق آزاد كـشور كـه جـدول : 6مرحله .دهد مي

شاخص نزديكي نسبي مناطق آزاد كشور 14جدول

چابهار قشم كيش منطقه آزاد

بيشاخص نزديكي نس

037038/0 624002/0 646324/0

شود كه كوتاهترين فواصل اقليدسـي ميـان منـاطق آزاد مالحظه مي 12با توجه به جدول

d(دست آمده، يعني كشور در فواصل اطمينان به /+ =1 d و 05 /− = −0 بوده و از اين ) 47به عنوان مناطق همگن تأييـد شـده اسـت ) و چابهار كيش، قشم (رو هر سه منطقه آزاد كشور

بنـابراين هـيچ منطقـه آزادي از مـاتريس . دارد از عدم وجود منطقه آزاد غيرهمگن حكايتكه .الذكر همچنان در مورد هر سه منطقه ادامه يافت تصميم اوليه حذف نشد و مراحل فوقالمـت مربـوط بـه شـاخص شود كه ع نيز مالحظه مي 14از سوي ديگر با توجه به جدول

.باشد نزديكي نسبي مناطق آزاد كشور مطابق با انتظار و از نوع منفي ميدست آمده از محاسبات انجام شده به روش تاكسونومي، حـاكي از آن اسـت كـه نتايج به

i(Cباالترين شاخص نزديكي نسبي / )=0 مربـوط بـه منطقـه آزاد چابهـار و پـايينترين 64i(Cدار آن مق / )=0 بندي مناطق آزاد از اين رو اولويت . ، مربوط به منطقه آزاد كيش است 03

.باشد ترتيب، مناطق آزاد كيش، قشم و چابهار مي كشور براساس روش تاكسونومي به

SAW روش -6-3

صـورت مرحله بـه شـرح ذيـل 3 طي SAWبندي مناطق آزاد كشور با استفاده از روش رتبه : گرفت

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



161

آمـده 15گيري يكنواخت مناطق آزاد كشور كه در جـدول تعيين ماتريس تصميم : 1مرحله . است


متغيرها

اطقمن

آزاد

امور

زيربنايي

ميزان


افزايش

درآمد

عمومي

ايجاد

اشتغال

افزايش

توليد

حضور فعال

بازارهايدر

جهاني و

اي منطقه

ارائه

خدمات

4954/0 0000/1 0066/0 0012/0 0035/0 0686/0 9187/0 كيش

2590/0 0000/1 0008/0 0002/0 0004/0 0030/0 2654/0 قشم

1567/0 0000/1 0009/0 0003/0 0004/0 0059/0 1594/0 چابهار

اطق آزاد كـشور كـه در جـدول گيري يكنواخت موزون من تعيين ماتريس تصميم : 2مرحله . آمده است16

ماتريس يكنواخت موزون مناطق آزاد كشور16جدول

متغيرها

مناطق

آزاد

امور

زيربنايي

ميزان


افزايش درآمد

عمومي ايجاد اشتغال

افزايش

توليد

حضور

فعال در

بازارهاي

جهاني و

اي منطقه

ارائه

خدمات

022612/0 023168/0 001193/0 000130659/0 000746864/0 022524/0 087684/0 كيش

E1892/8 05-E83013/1 000145/0 023168/0 01182/0-05 000998/0 025332/0 قشم

E32275/8 05-E31825/3 000166/0 023168/0 007152/0-05 00192/0 015211/0 چابهار

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



162

. مشخص است17جدول تعيين شاخص نزديكي نسبي مناطق آزاد كشور كه در : 3مرحله

شاخص نزديكي نسبي مناطق آزاد كشور 17جدول

چابهار قشم كيش منطقه آزاد

شاخص نزديكي نسبي

158058921/0 061563056/0 047732776/0

شود كه عالمت مربوط به شاخص نزديكي نسبي مناطق مالحظه مي 17با توجه به جدول .ت استآزاد كشور مطابق انتظار و از نوع مثب

، حـاكي از آن اسـت كـه SAWدسـت آمـده از محاسـبات انجـام شـده بـه روش نتايج به i(Cباالترين شاخص نزديكي نسبي / )=0 مربوط به منطقه آزاد كيش و پايينترين مقـدار 15

i(Cآن / )=0 دي منـاطق آزاد بنـ ، مربوط به منطقه آزاد چابهار است، از ايـن رو اولويـت 04 .باشد ترتيب، كيش، قشم و چابهار مي بهSAWكشور براساس روش

بندي نهايي مناطق آزاد كشور رتبه-7

گيري چنـد معيـاره بندي مناطق آزاد كشور با استفاده از روشهاي مختلف تصميم اگرچه رتبه مـورد در نمونـة منجـر بـه حـصول نتـايج يكـساني ) SAW، تاكسونومي و TOPSISاز قبيل (

بنـدي نهـايي دست آمـده، بـراي رتبـه منظور تركيب بهينه نتايج به شد، با اين وجود به بررسي . بـه كـار رفـت 4 و پـوزت 3، كوپلنـد 2، بـوردا 1مناطق موردنظر، روشهاي مختلفي چون ميانگين

نشان داده شده 18الذكر در جدول روشهاي ادغام فوق رفتنگ كار خالصه نتايج حاصل از به .است


1. mean 2. barda 3. copeland 4. poset

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



163

بندي نهايي مناطق آزاد كشور با استفاده از روشهاي ادغام تكنيكها رتبه 18جدول

)ميانگين، بوردا، كوپلند و پوزت(

منطقه

آزاد چابهار قشم كيش

مجموع

M

سطرها

مجموع

M

ستونها

اختالف

بندي رتبه

به روش

ميانگين

بندي رتبه

به روش

بوردا

بندي رتبه

به روش

كوپلند

بندي رتبه

به روش

پوزت

M M

M M كيش

M M

6 0 6 1 1 1 1

M M

M M قشم M

M

3 3 0 2 2 2 2

M M

M M چابهار M M

0 6 6- 3 3 3 3

كـار رفتـه دست آمده حاكي از آن است كه اختالف معناداري ميـان تكنيكهـاي بـه نتايج به

به عبارت ديگر، منطقـه آزاد كـيش همـواره . بندي مناطق آزاد كشور وجود ندارد اي اولويت بر .بندي را دارند بندي و منطقه آزاد چابهار پايينترين اولويت باالترين اولويت

گيري نتيجه-8

مشي سـريع بـراي تحقـق اهـدافي چـون تواند به عنوان يك خط توسعه مناطق آزاد تجاري مي ... منظور توسـعه صـادرات غيرنفتـي و هاي داخلي و خارجي و صنعتي شدن به جذب سرمايه

بندي مناطق آزاد كشور بـراي تخـصيص در اين مقاله در پاسخ به اولويت .به كار گرفته شود گيـري بهينه منابع، عملكـرد اقتـصادي ايـن منـاطق بـا اسـتفاده از روشـهاي مختلـف تـصميم

كـارگيري نتايج حاصل شـده از بـه . ارزيابي شد ) SAW، تاكسونومي و TOPSIS(چندمعياره الذكر حاكي از آن است كه در هر سه روش، منطقه آزاد كيش بـاالترين اولويـت روشهاي فوق

دسـت منظور تركيب بهينه نتـايج بـه سپس به . ترين اولويت را دارند و منطقه آزاد چابهار پايين شهاي مختلفي چون ميانگين، بوردا، كوپلنـد بندي نهايي مناطق موردنظر از رو آمده براي رتبه

.و پوزت استفاده شدالذكر نيز مؤيـد آن اسـت كـه منـاطق آزاد كارگيري روشهاي ادغام فوق نتايج حاصل از به

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



164

ــه ــشم و ب ــه ق ــار ب ــژه چابه ــوري همچــون جــذب وي ــشكالتي در ام ــع و م ــل وجــود موان دليويـژه گذاريهاي زيربنايي به مايهگذاريهاي داخلي و خارجي، زيرساختهاي اساسي، سر سرمايه

ونقل و ارتباطات، جذب نيروهاي ماهر، حـضور فعـال در بازارهـاي در بخشهاي انرژي، حمل منظور افزايش توليـد، حجـم درآمـدهاي عمـومي اي، مديريت صحيح و كارا به جهاني و منطقه

در بخـشهاي ويـژه اعم از ارزي و ريالي و باالخره ارائـه خـدمات مطلـوب و قابـل توجـه، بـه بندي پـس هاي بعدي اولويت اي در رده آموزشي، بهداشتي، جهانگردي و خدمات بانكي و بيمه

دست آمده براي تخصيص بهينه رو براساس نتايج به از اين . اند از منطقه آزاد كيش قرار گرفته :شود منابع در مناطق مورد نظر، پيشنهادهاي ذيل ارائه مي

راهبردهاي مناسب بـراي دسـتيابي بـه اهـداف منـدرج در ريزي صحيح و اتخاذ برنامه •اساسنامه مناطق آزاد و نيز تدوين برنامه خاص و مشخص براي دسـتيابي بـه اهـداف

وسيله مديران مربوط كالن هر منطقه به

اي، ونقـل جـاده ايجاد و تقويت زيرساختها مانند احداث ساختمانها، تجهيز ناوگان حمـل •هاي آب و برق، سوخت، تلفن، تلكـس، ارتباطـات راه دور، شبكه هوايي و دريايي، تقويت

در هـر يـك از منـاطق ... ايجاد تسهيالت و خدمات رفاهي، بهداشتي، اقامتي، تفريحـي و آزاد با توجه به اولويتهاي به دست آمده

گذاريهاي داخلي و خارجي جذب و گسترش سرمايه •

ر تـأمين امنيـت اقتـصادي كـشور بـا منظـو تنظيم و تسهيل قوانين و مقررات موجود به • توجه به موقعيت خاص جغرافيايي هر منطقه

سازي و گسترش فعاليتهاي بانكداري، بيمـه و تـشكيل بـازار سـرمايه و امكانـات زمينه • بخش خصوصي داخلي و خارجي

گـذاري تنوع بخشيدن به منابع درآمدي از طريق حركـت تـدريجي در راسـتاي سـرمايه • ليتهاي تجاري مولد و درآمدزامنظور انجام فعا به

...توسعه خدمات اجتماعي، فرهنگي، آموزشي و •

منظـور افــزايش ايجـاد ظرفيتهـاي جديــد گردشـگري و جــذب جهـانگرد و گردشـگر بــه • درآمدهاي ارزي و ريالي

منظور صدور خدمات فني و مهندسي ايجاد تسهيالت مناسب به •

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



165

منابع-9[1] Parkan C., Luwu M.; “Decision making and performance measurement

models with applications to robot selection”; computers & Industrial

Engineering, Vol. 36, p. 503-523, 1999.

[2] Yeh C-H., Kuo Y. L.; “Evaluating passenger services of Asia-Pacific

international airports”; Transportation Research part E: logistics &

Transportation Review, Vol. 39, pp. 35-48, 2003.

[3] Liu C. I. et al.; “Automated guided vehicle system for two container yard

layouts”; Transportation Research part C: Emerging Technologies, Vol.

12, pp. 349-368, 2004.

[4] Cutrer M. et al.; “Priorities for triptan treatment attributes and the

implications for selecting an oral triptan for acute migraine: a study for us

primary care physicians”, Vol. 26, pp. 1533-1545, 2004.

در مناطق صـنعتي در اسـتان گذاري بندي عوامل مؤثر بر سرمايه اولويت ؛.عظيمي ح ]5[

دانشگاه : نامه كارشناسي ارشد، تهران ؛ پايان MADMزنجان با استفاده از رويكرد

.1383تربيت مدرس،

نامـه ؛ پايـان MADMوسيله تكنيـك ؛ طراحي مدل گزينش نيروي انساني به . رازيني ر ]6[

.1383دانشگاه تربيت مدرس، : كارشناسي ارشد؛ تهران

؛ MADM؛ ارزيابي سازمانهاي بازرگاني استانها با رويكـرد .م.پور ا لعلي، عبدا . آذر ع ]7[

.1385، 39پژوهشنامه بازرگاني، ش

گذاري در منطقه آزاد چابهار و ؛ عوامل مؤثر بر جذب سرمايه .مي ف ي، سل . شاكري ع ]8[

.1385، 6؛ پژوهشنامه اقتصادي، ش AHPبندي آنها با استفاده از تكنيك اولويت

، 17نيافتگي مناطق آزاد ايران؛ مجله تحقيقـات جغرافيـايي، ش ؛ عل توسعه .ان ح كامر ]9[

1381.

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9



166

دبيرخانه شوراي عالي مناطق آزاد تجاري ـ صنعتي، گزارش جامع عملكرد منـاطق ]10[

.1384: آزاد ايران؛ تهران

.1384و ديگران، مناطق آزاد و آثار كالن اقتصادي، . نسب ا حسيني]11[

.1383؛ مناطق آزاد و تعيين نقشي نوين براي آنها؛ .ع. ا رازيني]12[

حـوزه اقتـصادي 84هاي سـال و برنامه 83ارزيابي عملكرد سال ؛.ر. ع؛ . افتخاري ]13[

.1383بازرگاني؛

انتشارات : تهران ؛)M.A.D.Mرويكرد (گيري كاربردي ؛ تصميم .زاده ع ، رجب . آذر ع ]14[

.1381، 126-167نگاه دانش، صص

Dow

nloa

ded

from

jour

nals

.mod

ares

.ac.

ir at

12:

49 IR

DT

on

Sun

day

July

21s

t 201

9


5 ˝ 9 f ˆ ˝ ˆ @ ˇ$' ' madm '...

Documents