01 bharat mahima€¦ · sample content efjeyeeie 3 – hetjkeÀ heþve 8 debkeÀ Òe.3 (de)...

SAMPLE C

ONTENT

SAMPLE C

ONTENT

omeJeeR keÀ#ee

efnboer ueeskeÀYeejleer

ceneje<ì^ jep³e Heeþd³eHegmlekeÀ efveefce&leer Je DeY³eeme¬eÀce mebMeesOeve ceb[U, HegCes odJeeje efveOee&efjle veJeerve Heeþd³e¬eÀce Hej DeeOeeefjle

P.O. No. 111976

TEID: 12513_JUP

Printed at: Repro India Ltd., Mumbai

© Target Publications Pvt. Ltd. No part of this book may be reproduced or transmitted in any form or by any means, C.D. ROM/Audio Video Cassettes or electronic, mechanical

including photocopying; recording or by any information storage and retrieval system without permission in writing from the Publisher.

HegefmlekeÀe ceW efoS ieS Q. R. Code keÀes mceeì& HeÀesve odJeeje mkewÀve keÀj veJeerve ke=ÀefleHeef$ekeÀe Je keÀefJeleeDeeW kesÀ ceeie&oMe&ve nsleg GHeueyOe keÀjeS ieS Jeeref[³eesped keÀe ueeYe ÒeeHle efkeÀ³ee pee mekeÀlee nw~

• veJeerve Heeþd³e¬eÀce Hej DeeOeeefjle

• veF& ke=ÀefleHeef$ekeÀe ÒeeªHe kesÀ DeeOeej Hej

• efJeefJeOe DeekeÀueve SJeb Yee<ee DeO³e³eve (J³eekeÀjCe) ke=Àefle³eeW keÀe meceeJesMe

• efJeod³eeefLe&³eeW kesÀ efueS mJe³eb DeO³e³eve keÀer ÒesjCee

• efJeod³eeefLe&³eeW keÀer keÀuHevee Je me=peveelcekeÀ MeeqkeÌle keÀe efJekeÀeme

• efJeod³eeefLe&³eeW kesÀ ceeie&oMe&ve nsleg mJeleb$e Yee<ee DeO³e³eve (J³eekeÀjCe) efJeYeeie

• uesKeve keÀewMeue efJekeÀeme nsleg GHe³eesefpele uesKeve keÀe mJeleb$e efJeYeeie

• DeY³eeme nsleg oes vecetvee ke=ÀefleHeef$ekeÀeDeeW keÀe meceeJesMe

efJeMes<eleeSB

SAMPLE C

ONTENTÒemleeJevee

efÒe³e efJeod³eeefLe&³ees! nce meËo³e omeJeeR keÀ#ee ceW DeeHekeÀe DeefYevebove keÀjles nQ~ Mew#eefCekeÀ ³ee$ee kesÀ Fme Heæ[eJe Hej ceeveefmekeÀ ef®eblee Je ef®ebleve oesveeW keÀe yeæ{vee mJeeYeeefJekeÀ nw~ efMe#ee keÀer HeejbHeefjkeÀ HeodOeefle³eeW ceW HeefjJele&ve keÀj Gmes DeeOegefvekeÀ mJeªHe ceW {eueves Je efMe#ee keÀes J³eJenej peiele mes peesæ[ves kesÀ GodosM³e mes efMe#eCe ceb[U ves veJeerve Heeþd³e¬eÀce keÀe efvecee&Ce efkeÀ³ee nw~ efMe#eCe ceb[U kesÀ GþeS ieS Fme keÀoce mes %eeve kesÀ ªHe ceW efJeefJeOelee Deeves kesÀ meeLe ner efJeod³eeefLe&³eeW keÀe meJee¥ieerCe efJekeÀeme efveeqM®ele nw~ veF& ke=ÀefleHeef$ekeÀe ÒeeªHe keÀes DeeOeej yeveekeÀj `ìeiexì HeeqyuekesÀMevme' odJeeje `efnboer ueeskeÀYeejleer' omeJeeR keÀ#ee keÀer ceeie&oMe&keÀ HegefmlekeÀe keÀe efvecee&Ce efkeÀ³ee ie³ee nw~ ³en HegefmlekeÀe veJeerve Heeþd³e¬eÀce keÀes mejue, megiece SJeb ©ef®ekeÀj yeveeves kesÀ meeLe ner efJeod³eeLeea SJeb Heeþd³e¬eÀce kesÀ yeer®e mesleg keÀe keÀe³e& keÀjsieer~ efJeod³eeefLe&³eeW ceW Yeeef<ekeÀ #ecelee Òeyeue keÀjves DeLee&le ÞeJeCe, Yee<eCe, Jee®eve SJeb uesKeve ceW GvnW o#e yeveeves kesÀ meeLe ner GvekeÀer keÀuHeveelcekeÀ Je Jew®eeefjkeÀ MeeqkeÌle keÀes Deewj DeefOekeÀ efJekeÀefmele keÀjves kesÀ GodosM³e mes Fme HegefmlekeÀe keÀe efvecee&Ce efkeÀ³ee ie³ee nw~ HegefmlekeÀe ceW ieod³e, Heod³e leLee HetjkeÀ Heþve keÀe DeeJeM³ekeÀ cetu³eebkeÀve efJeefYeVe ªHeeW ceW Òemlegle efkeÀ³ee ie³ee nw~ Òel³eskeÀ Heeþ kesÀ DeejbYe ceW j®eveekeÀej Je GvekeÀer ÒecegKe j®eveeDeeW kesÀ veece, j®evee mes ÒeeHle mebosMe, MeyoeLe&, YeeJeeLe&, cegneJejeW Je keÀneJeleeW keÀe DeeJeM³ekeÀleevegmeej meJe&meeOeejCe ªHe mes meceeJesMe efkeÀ³ee ie³ee nw~ Heeþ ceW DeeS keÀefþve MeyoeW kesÀ DeLe& efnboer Je Debûespeer ceW leLee cegneJejeW Je keÀneJeleeW kesÀ DeLe& efnboer ceW oskeÀj efJeod³eeefLe&³eeW keÀe Meyo%eeve efJekeÀefmele keÀjves; Meyo mebkeÀuHevee mHeä keÀjves leLee Yeeef<ekeÀ meeQo³e&yeesOe mes GvekeÀe Heefj®e³e keÀjeves keÀe HetCe& Òe³eeme efkeÀ³ee ie³ee nw~ Òel³eskeÀ Heeþ keÀes keÀF& Heefj®ísoeW ceW efJeYeeefpele efkeÀ³ee ie³ee nw~ Òel³eskeÀ Heefj®íso Hej DeeOeeefjle DeekeÀueve ke=Àefle³eeB, MeyomebHeoe Je DeefYeJ³eeqkeÌle/YeeJeeLe& efJeod³eeefLe&³eeW kesÀ %eeve SJeb DeekeÀueve #ecelee ceW Je=odefOe keÀjsbies~ Heeþ ceW DeeS ÞeJeCeer³e, mebYee<eCeer³e, Heþveer³e, uesKeveer³e, DeefYeJ³eeqkeÌle, GHe³eesefpele uesKeve Fl³eeefo kesÀ Debleie&le Hetíer ieF& ke=Àefle³eeW keÀes Òel³eskeÀ Heeþ kesÀ Deble ceW efoS ieS `Yeeef<ekeÀ keÀewMeue' ceW meceeefnle efkeÀ³ee ie³ee nw~ `Yeeef<ekeÀ keÀewMeue' kesÀ Debleie&le meceeefnle ke=Àefle³eeW keÀe GodosM³e efJeod³eeefLe&³eeW ceW veweflekeÀ, meeceeefpekeÀ, meebmke=ÀeflekeÀ, J³eeJeneefjkeÀ Deeefo cetu³eeW keÀe efJekeÀeme keÀjvee nw~ Fve ke=Àefle³eeW keÀer mene³elee mes ve kesÀJeue efJeod³eeefLe&³eeW ceW GHe³eespeve Je keÀewMeue #ecelee efJekeÀefmele nesieer, yeefukeÀ Jes keÀuHeveeMeeruelee leLee me=peveMeeruelee keÀer Deesj Yeer GvcegKe neWies~ Heeþd³e¬eÀce kesÀ DeeOeej Hej DeHeefþle ieod³eebMe Je Heod³eebMe keÀes Meeefceue efkeÀ³ee ie³ee nw~ HegefmlekeÀe ceW `Yee<ee DeO³e³eve (J³eekeÀjCe)' keÀes Òel³eskeÀ Heeþ ceW Meeefceue keÀjves kesÀ meeLe ner FmekeÀe mJeleb$e efJeYeeie Yeer yevee³ee ie³ee nw~ `GHe³eesefpele uesKeve' kesÀ Debleie&le He$e-uesKeve, ieod³e-DeekeÀueve (ÒeMve efveefce&efle), Je=lleeble-uesKeve, efJe%eeHeve-uesKeve, keÀneveer-uesKeve Je efveyebOe-uesKeve keÀe meceeJesMe efkeÀ³ee ie³ee nw~ DeY³eeme nsleg oes vecetvee ke=ÀefleHeef$ekeÀeDeeW keÀes Yeer meceeefnle efkeÀ³ee ie³ee nw~ efJeod³eeefLe&³eeW kesÀ ceeie&oMe&ve nsleg veJeerve ke=ÀefleHeef$ekeÀe ÒeeªHe kesÀ meeLe ner meYeer keÀefJeleeDeeW kesÀ YeeJeeLe& kesÀ Jeeref[³eesped Q. R. Code kesÀ ceeO³ece mes Òemlegle efkeÀS ieS nQ~ nceW DeeMee Deewj efJeMJeeme nw efkeÀ ³en HegefmlekeÀe efJeod³eeefLe&³eeW SJeb efMe#ekeÀeW kesÀ efueS GHe³eesieer Je %eeveJeOe&keÀ efmeodOe nesieer Deewj GvekeÀe mener efoMee ceW ceeie&oMe&ve keÀjsieer~ HegefmlekeÀe keÀer Glke=À<ìlee yeæ{eves kesÀ efueS DeeHekesÀ Decetu³e megPeeJe Deecebef$ele nQ~ nceeje F&-cesue nwë [email protected] MegYekeÀeceveeDeeW meefnle Oev³eJeeo! ÒekeÀeMekeÀ mebmkeÀjCe: ÒeLece

Disclaimer This reference book is transformative work based on textual contents published by Bureau of Textbook. We the publishers are making this reference book which constitutes as fair use of textual contents which are transformed by adding and elaborating, with a view to simplify the same to enable the students to understand, memorize and reproduce the same in examinations. This work is purely inspired upon the course work as prescribed by the Maharashtra State Bureau of Textbook Production and Curriculum Research, Pune. Every care has been taken in the publication of this reference book by the Authors while creating the contents, the Authors and the Publishers shall not be responsible for any loss or damages caused to any person on account of errors or omissions which might have crept in or disagreement of any third party on the point of view expressed in the reference book. © reserved with the Publisher for all the contents created by our Authors. No copyright is claimed in the textual contents which are presented as part of fair dealing with a view to provide best supplementary study material for the benefit of students.

SAMPLE C

ONTENT

ke=ÀefleHeef$ekeÀe keÀe ÒeeªHe (DeejeKeæ[e) efnboer odefJeleer³e Yee<ee mebHetCe&: ueeskeÀYeejleer

keÀ#ee omeJeeR mece³e : 3 Iebìs kegÀue DebkeÀ: 100

efJeYeeie 1 – ieod³e 24 DebkeÀ Òe.1 (De) Heefþle Heefj®íso (ueieYeie 130 mes 150 Meyo) 8 DebkeÀ Òe.1 (Dee) Heefþle Heefj®íso (ueieYeie 130 mes 150 Meyo) 8 DebkeÀ Òe.1 (F) DeHeefþle Heefj®íso (ueieYeie 110 mes 130 Meyo) 8 DebkeÀ ke=Àefle efvene³e 8 DebkeÀeW keÀe efJeYeepeve 1. DeekeÀueve ke=Àefle (4 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ 2. DeekeÀueve ke=Àefle (4 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ 3. MeyomebHeoe (4 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ

(MeyomebHeoe ke=Àefle ceW DeveskeÀeLeea Meyo, Meyo³egice, meceeveeLeea/He³ee&³eJee®eer Meyo, efJeueesce Meyo, GHemeie&, Òel³e³e, DeveskeÀ MeyoeW kesÀ efueS SkeÀ Meyo, keÀefþve MeyoeW kesÀ DeLe&, efuebie, Je®eve,

efJejeceef®endve, ke=Àoble, leodefOele, lelmece, leodYeJe leLee efJeosMeer Meyo Deeefo Hetís pee mekeÀles nQ~) 4. DeefYeJ³eefkeÌle 2 DebkeÀ efJeYeeie 2 – Heod³e 18 DebkeÀ met®evee - Òe. 2 (De) Deewj (Dee) kesÀ efueS Deueie-Deueie keÀefJeleeDeeW keÀe ®e³eve DeeJeM³ekeÀ nw~ Òe.2 (De) Heefþle Heod³eebMe (ueieYeie 6 mes 8 HebefkeÌle³eeB) 6 DebkeÀ 1. DeekeÀueve ke=Àefle (2 IeìkeÀ, 1 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ DeLeJee (4 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2. DeekeÀueve ke=Àefle (2 IeìkeÀ, 1 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ DeLeJee (4 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 3. mejue DeLe& / YeeJeeLe& 2 DebkeÀ Òe.2 (Dee) Heod³e efJeMues<eCe: (efJekeÀuHe DebkeÀ: 6) 6 DebkeÀ (oes Heefþle keÀefJeleeDeeW ceW mes SkeÀ keÀe Heod³e efJeMues<eCe DeeJeM³ekeÀ nw~ keÀefJelee keÀe kesÀJeue Meer<e&keÀ ner osvee DeHesef#ele nw~) 1. j®eveekeÀej keÀe veece 1 DebkeÀ 2. j®evee keÀer efJeOee 1 DebkeÀ 3. Hemebo keÀer HebeqkeÌle³eeB 1 DebkeÀ 4. HebeqkeÌle³eeB Hemebo nesves keÀe keÀejCe 1 DebkeÀ 5. j®evee mes ÒeeHle mebosMe / ÒesjCee 2 DebkeÀ Òe.2 (F) DeHeefþle Heod³eebMe (ueieYeie 6 mes 8 HebefkeÌle³eeB) 6 DebkeÀ 1. DeekeÀueve ke=Àefle (2 IeìkeÀ, 1 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ DeLeJee (4 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2. DeekeÀueve ke=Àefle (2 IeìkeÀ, 1 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ DeLeJee (4 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 3. mejue DeLe& 2 DebkeÀ

SAMPLE C

ONTENT efJeYeeie 3 – HetjkeÀ Heþve 8 DebkeÀ Òe.3 (De) Heefþle ieod³e Heefj®íso (ueieYeie 80 mes 120 Meyo): 4 DebkeÀ 1. DeekeÀueve ke=Àefle (4 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ 2. DeefYeJ³eeqkeÌle 2 DebkeÀ Òe.3 (Dee) Heefþle Heod³eebMe (ueieYeie 6 mes 8 HebeqkeÌle³eeB): 4 DebkeÀ 1. DeekeÀueve ke=Àefle (4 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ 2. DeefYeJ³eeqkeÌle 2 DebkeÀ efJeYeeie 4 – Yee<ee DeO³e³eve (J³eekeÀjCe) 18 DebkeÀ met®evee ö HeeB®eJeeR keÀ#ee mes veewJeeR keÀ#ee lekeÀ kesÀ 20 ÒeefleMele J³eekeÀjCe keÀe meceeJesMe DeHesef#ele nw~ Òe.4 1. MeyoYeso ö meb%ee, meJe&veece, efJeMes<eCe Hen®eevevee Deewj Òe³eesie (2 IeìkeÀ, 1 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ 2. DeJ³e³e Hen®eevevee Deewj DeJ³e³eeW keÀe JeekeÌ³eeW ceW Òe³eesie keÀjvee: (2 IeìkeÀ, 1 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ 3. keÀeue HeefjJele&ve (2 IeìkeÀ, 1 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ 4. mebefOe (Hen®eevevee, efJe®íso keÀjvee, mebefOe Meyo yeveevee) (2 IeìkeÀ, 1 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ 5. JeekeÌ³e kesÀ Yeso (DeLe& SJeb j®evee kesÀ Devegmeej) Hen®eevevee leLee HeefjJele&ve keÀjvee 2 DebkeÀ (2 IeìkeÀ, 1 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 6. cegneJejs keÀe DeLe& efueKekeÀj JeekeÌ³e ceW Òe³eesie SJeb ®e³eve (2 IeìkeÀ, 1 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 2 DebkeÀ 7. JeekeÌ³e MegodOe keÀjvee (2 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS, oes JeekeÌ³e, Òel³eskeÀ JeekeÌ³e ceW oes DeMegodefOe³eeB) 2 DebkeÀ 8. mene³ekeÀ ef¬eÀ³ee Hen®eevevee (2 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 1 DebkeÀ 9. ÒesjCeeLe&keÀ ef¬eÀ³ee ªHe efueKevee (2 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 1 DebkeÀ 10. keÀejkeÀ ö Hen®eevevee leLee Yeso efueKevee 1 DebkeÀ 11. efJejeceef®endve ö JeekeÌ³e ceW Òe³eesie (2 IeìkeÀ, 1/2 DebkeÀ Òel³eskeÀ kesÀ efueS) 1 DebkeÀ efJeYeeie 5 – GHe³eesefpele uesKeve 32 DebkeÀ Òe.5 (De) 1. He$e uesKeve (DeewHe®eeefjkeÀ/DeveewHe®eeefjkeÀ) (efJekeÀuHe DebkeÀ : 5) 5 DebkeÀ 2. ieod³e DeekeÀueve (Heefj®íso Hej DeeOeeefjle 5 ÒeMve lew³eej keÀjvee) 5 DebkeÀ (Heefj®íso ueieYeie 100 mes 120 MeyoeW keÀe) Òe. 5 (Dee) 1. Je=lleeble uesKeve (ueieYeie 60 mes 80 MeyoeW ceW) 5 DebkeÀ 2. efJe%eeHeve uesKeve (ueieYeie 50 mes 60 MeyoeW ceW) 5 DebkeÀ 3. keÀneveer uesKeve (ueieYeie 70 mes 80 MeyoeW ceW) 5 DebkeÀ (cegodos / megJe®eve / MeyoeW kesÀ DeeOeej Hej leerveeW ceW mes keÀesF& SkeÀ ner ÒekeÀej, efJekeÀuHe veneR jnsiee) Òe. 5 (F) efveyebOe uesKeve (oes ceW mes efkeÀmeer SkeÀ efJe<e³e Hej ueieYeie 80 mes 100 MeyoeW ceW) (efJekeÀuHe DebkeÀ : 7) 7 DebkeÀ (HeeB®e ÒekeÀejeW ceW mes oes ÒekeÀej kesÀ efJe<e³e osves nQ~ efJeod³eeefLe&³eeW keÀes GveceW mes efkeÀmeer SkeÀ efJe<e³e Hej efveyebOe efueKevee nesiee~)

SAMPLE C

ONTENT

ueeskeÀYeejleer DebkeÀ efJeYeepeve efJekeÀuHe DebkeÀ efJeYeeie IeìkeÀ DebkeÀ

1 ieod³e 24 2 Heod³e 18 06 3 HetjkeÀ Heþve 08 4 Yee<ee DeO³e³eve (J³eekeÀjCe) 18 5 GHe³eesefpele uesKeve 32 12 kegÀue DebkeÀ 100 18

[efveoxMe: veJeerve ke=ÀefleHeef$ekeÀe ÒeeªHe keÀes mejuelee mes mecePeves kesÀ efueS efoS ieS Q. R. Code keÀes mkewÀve keÀj Jeeref[³ees osefKeS~]

¬eÀ. Heeþ keÀe veece j®eveekeÀej He=<þ Henueer FkeÀeF&

1. Yeejle ceefncee pe³eMebkeÀj Òemeeo 1 2. ue#ceer ieg©ye®eve efmebn 6 3. Jeen js! nceoo& IeveM³eece DeûeJeeue 19 4. ceve (HetjkeÀ Heþve) efJekeÀeme Heefjnej 30

5. ieesJee: pewmee ceQves osKee efJeve³e Mecee& 35 6. efieefjOej veeiej meble ceerjeyeeF& 48 7. Keguee DeekeÀeMe (HetjkeÀ Heþve) kegBÀJej veeje³eCe 54

8. iepeue ceeefCekeÀ Jecee& 62 9. jeræ{ keÀer n[d[er peieoerMe®ebê ceeLegj 68 10. þsme (HetjkeÀ Heþve) HeÀCeerMJejveeLe jsCeg 80 11. ke=À<ekeÀ ieeve efovesMe YeejodJeepe 90

otmejer FkeÀeF&

1. yej<eefnb peueo ieesmJeeceer leguemeeroeme 95 2. oes ueIegkeÀLeeSB (HetjkeÀ Heþve) vejWê íeyeæ[e 102 3. Þece meeOevee Þeerke=À<Ceoeme peepet 109 4. íeHee DeesceÒekeÀeMe `Deeefol³e' 124

[meboYe&: ceneje<ì^ jep³e Heeþd³eHegmlekeÀ efveefce&leer Je DeY³eeme¬eÀce mebMeesOeve ceb[U, HegCes odJeeje efveefce&le cetu³eceeHeve DeejeKe[e mes meeYeej]

SAMPLE C

ONTENT5. F&ceeveoejer keÀer Òeeflecetefle& megveerue Meem$eer 131 6. nce Gme Oejleer keÀer mebleefle nQ (HetjkeÀ Heþve) GceekeÀeble ceeueJeer³e 141 7. ceefnuee DeeÞece keÀekeÀe keÀeuesuekeÀj 144

8. DeHeveer iebOe veneR yes®etBiee yeeuekeÀefJe yewjeieer 153

9. peye lekeÀ efpeboe jntB, efueKelee jntB efJeMJeveeLe Òemeeo efleJeejer 159

10. yetæ{er keÀekeÀer (HetjkeÀ Heþve) Òesce®ebo 170

11. mecelee keÀer Deesj cegkegÀìOeej Heeb[s³e 182

DeHeefþle ieod³eebMe 188

DeHeefþle Heod³eebMe 196

Yee<ee DeO³e³eve (J³eekeÀjCe)

1. Meyo-Yeso (Parts of Speech) 203

2. keÀeue (Tense) 210

3. mebefOe (Combination) 212

4. JeekeÌ³e-Yeso (Types of sentences) 216

5. efuebie (Gender) 218 6. Je®eve (Number) 219

7. MegodOee#ejer uesKeve 220

8. keÀejkeÀ (Case) 222

9. efJejeceef®endve (Punctuations) 224

10. Òel³e³e (Suffix) 227

11. ceevekeÀ Jele&veer 229

12. ceevekeÀ efieveleer 230

GHe³eesefpele uesKeve

1. He$e-uesKeve 231 2. ieod³e-DeekeÀueve (ÒeMve efveefce&efle) 243 3. Je=lleeble-uesKeve 246 4. efJe%eeHeve-uesKeve 248 5. keÀneveer-uesKeve 252 6. efveyebOe-uesKeve 257 vecetvee ke=ÀefleHeef$ekeÀe - 1 266 vecetvee ke=ÀefleHeef$ekeÀe - 2 275

veesì: Heeþ ceW oer ieF& ke=Àefle³eeW keÀes * kesÀ odJeeje oMee&³ee ie³ee nw~

SAMPLE C

ONTENT

48 48

MeyoeLe&

j®eveekeÀej meble ceerjeyeeF& keÀe pevce Je<e& 1516 ceW jepemLeeve kesÀ peesOeHegj ceW ngDee Deewj FvekeÀer ce=l³eg 1546 ceW odJeejkeÀe, iegpejele ceW ngF&~ ye®eHeve ceW ³es F&MJejYeeqkeÌle ceW ueerve jnleer LeeR~ FvekesÀ DeejeO³e osJe YeieJeeve Þeerke=À<Ce Les~ DeHeves DeejeO³e ke=À<Ce kesÀ Òesce ceW ceerjeyeeF& ves ie=nl³eeie keÀj efo³ee~ ³es DeepeerJeve Ietce-IetcekeÀj cebefojeW Deewj Oeeefce&keÀ mLeueeW ceW ke=À<Ce-mlegefle kesÀ Yepeve megvee³ee keÀjleer LeeR~ F&MJej YeeqkeÌle keÀer jen ceW FvnW efJe<e Yeer Heervee Heæ[e, efkebÀleg FvneWves DeHeveer YeeqkeÌle veneR íesæ[er~ FvekesÀ Yepeve Deewj GHeemevee ceeOeg³e&YeeJe mes Deesle-Òeesle nQ~ FvekesÀ odJeeje j®es-ieeS meYeer HeoeW ceW F&MJej kesÀ Òesce keÀer leer#Celee Òeleerle nesleer nw~ F&MJej keÀer Devetþer YekeÌle ceerjeyeeF& ceO³ekeÀeue mes Jele&ceeve ³egie lekeÀ ÒeemebefiekeÀ nQ~ ÒecegKe j®eveeSB vejmeer peer keÀe cee³eje, ieerle ieesefJebo, jeie ieesefJebo, jeie meesjþ kesÀ Heo Deeefo~ Heod³e `efieefjOej veeiej' ³en Heeþ HeoeW ceW efueKee ie³ee nw~ Heo keÀeJ³ej®evee keÀer ies³e Mewueer nw~ Fve HeoeW ceW ceerjeyeeF& keÀe DeHeves DeejeO³e kesÀ Òeefle meceHe&Ce YeeJe PeuekeÀlee nw~ HeoeW ceW YeieJele Òesce ner cegK³e mJej yevekeÀj ietBpe jne nw~ mecemle Heo GlmegkeÀlee, efceueve, DeeMee, Òeleer#ee Deeefo keÀer DevegHece íìe efyeKesj jns nQ~ Fve HeoeW kesÀ ceeO³ece mes ceerjeyeeF& ves yeleevee ®eene nw efkeÀ Òesce ceW Heeves keÀe veneR, yeefukeÀ osves keÀe YeeJe nesvee ®eeefnS~ efve:mJeeLe& Òesce keÀjvee ner me®®eer F&MJej YeeqkeÌle nw~ DeeCeBo Deevebo (bliss) keBÀJeue keÀceue (lotus) keÀefjnw keÀjvee (to do) keÀeefve ce³ee&oe (decorum, limit of modesty) kegÀue JebMe, Iejevee (clan)

®esjer ®esueer, oemeer (maid) íleermeBt Þes<þ (noble) íeBefæ[ íesæ[vee (to leave) ef{ie, vesjer Heeme, efvekeÀì (near) Heeue veeJe kesÀ cemletue kesÀ menejs leevee peeves Jeeuee

keÀHeæ[e efpemeceW nJee kesÀ Yejves mes veeJe ®eueleer nw (sail)

efHeJekeÀer efÒe³e keÀer (of the beloved) ÒeefleHeeue ÒeefleHeeueve keÀjves Jeeuee, j#ekeÀ (protector) yeefuenejvee efveíeJej keÀjvee (to sacrifice) efyekeÀej efJekeÀej (disorder, ailment) efyejnefCe efJejefnCeer (virgin) efyeueesF& ceLevee (to churn) Yeiele YekeÌle (devotee) ceLeefve³eeB ceLeveer, oner ceLeves keÀe meeOeve (a churning

staff) jepeer KegMeer, Òemevve (content) jeJejer DeeHekeÀer (yours) mebleesKe meblees<e (satisfaction) mejCe MejCe (shelter, refuge) meerue Meerue, vece´lee (humbleness)

1. cesjs lees efiejOej ieesHeeue ......... efieefjOej leejes Deye

ceesner~~ DeLe&ë ceerjeyeeF& efieefjOej ieesHeeue DeLee&le Þeerke=À<Ce keÀer GHeemevee ceW

ceive neskeÀj keÀnleer nQ efkeÀ efpevneWves ceeLes Hej ceesjHebKe keÀe cegkegÀì OeejCe keÀj jKee nw, cesjs mJeeceer Jener lees nQ~ GvekesÀ efmeJee³e cesje keÀesF& Deewj veneR nw~ ueesie keÀnles nQ, ceQves kegÀue keÀer ce³ee&oe íesæ[ oer nw, ueeskeÀ ueepe íesæ[ oer nw Deewj meeOeg-mebleeW kesÀ yeer®e yewþ ieF& nBt~ ceQ DeHeves DeeBmegDeeW mes Òesce keÀer uelee keÀes meeR®e jner nBt~ ³en Òesce keÀer uelee efJekeÀefmele neskeÀj cesjs leve-ceve ceW Hetjer lejn HewÀue ieF& nw Deewj ceQ DeHeves mJeeceer keÀer YeeqkeÌle ceW [tyekeÀj Deevebo keÀe HeÀue ÒeeHle keÀj jner nBt~ efpeme lejn otOe keÀes efyeueeskeÀj DeLee&le ceLekeÀj cekeÌKeve efvekeÀeue efue³ee peelee nw Deewj yeeo ceW ye®ee ngDee íeí keÀesF& Deewj ner Heerlee nw, Gmeer lejn mJeeceer

Meyo mebmeej

YeeJeeLe&

Heefj®e³e

efieefjOej veeiej 6-- meble ceerjeyeeF&

SAMPLE C

ONTENT

49

Heeþ 6: efieefjOej veeiej

keÀer YeeqkeÌle ceW ceve keÀes efyeueeskeÀj GvekeÀer íefJe Je YeeqkeÌle keÀe cekeÌKeve ceQves ÒeeHle keÀj efue³ee nw~ ceQ ÒeYeg kesÀ YekeÌleeW keÀes osKekeÀj KegMe nes peeleer nBt, efkebÀleg mebmeej kesÀ Dev³e ueesieeW keÀes osKekeÀj cesje ceve ogKeer neskeÀj jesves ueielee nw~ ceQ lees DeHeves efieefjOej keÀer ner oemeer nBt, Gmeer kesÀ ceesn ceW jbie ieF& nBt~ ns efieefjOej! Deye Fme Demeej mebmeej mes cegeqkeÌle efoueekeÀj cegPes leej oes~

2. nefj efyeve ketÀCe ieleer ......... ceQ mejCe nBt lesjer~~ DeLe&ë ns ÒeYeg! legcnejs efyevee cesje GodOeej veneR nes mekeÀlee nw~ legce

ner cesjs Heeuevenej Deewj j#ekeÀ nes~ ceQ legcnejer oemeer nBt~ cesje pevce-cejCe legcnejs veece kesÀ ®eejeW Deesj Deejleer keÀer lejn Ietcelee jnlee nw~ ceQ legcnW yeej-yeej HegkeÀej keÀj GodOeej kesÀ efueS efJeve³e keÀjleer jnleer nBt~ efJekeÀejeW mes Yejs Fme YeJemeeiej ceW cesjer veeJe kesÀ Heeue HeÀì ieS nQ Deewj Deye Fme veeJe keÀes [tyeves ceW mece³e veneR ueiesiee~ ns ÒeYeg! cesjer veeJe kesÀ Heeue yeeBOe oes~ ³en legcnejer efJejefnCeer legcnejer (DeHeves efÒe³e keÀer) ner jen osKe jner nw~ cegPes DeHeveer MejCe ceW ues uees~ ³en oemeer ceerje legcnejs ner veece keÀer jì ueieeS ngS nw, legcnejer MejCe ceW nw~ Fmes ye®eekeÀj FmekeÀer ueepe jKe uees~

3. HeÀeiegve kesÀ efove ®eej ......... ®ejCe keBÀJeue yeefuenej

js~~ DeLe&ë ceerjeyeeF& keÀnleer nQ efkeÀ HeÀeiegve kesÀ ®eej efove nesueer

KesuekeÀj ceveeDees~ keÀjleeue Deewj HeKeeJepe pewmes Jeeod³eeW kesÀ efyevee kesÀJeue Deveno-veeo keÀer PevekeÀej kesÀ meeLe efyevee efkeÀmeer jeie-jeefieveer kesÀ DeHeves jesce-jesce mes ÒeYeg keÀer YeeqkeÌle kesÀ ieerle ieeDees~ Meerue Deewj meblees<e keÀe kesÀmej IeesuekeÀj efHe®ekeÀeefj³eeW mes mvesn keÀe jbie Gæ[eDees DeLee&le DeHeves peerJeve ceW meblees<e Deewj Òesce keÀe jbie Yej uees~ ®eejeW Deesj Gæ[les iegueeue mes Hetje DeekeÀeMe ueeue nes ie³ee nw, jbie ner jbie yejme jne nw~ Deelcee Hej Heæ[s IeBtIeì kesÀ Heì Kegue ieS nQ~ ceQves Fme mebmeej kesÀ cee³ee-ceesn keÀes peeve efue³ee nw Deewj ueeskeÀ ueepe keÀes l³eeie efo³ee nw~ ns ÒeYeg! efieefjOej veeiej DeeHekesÀ ®ejCe keÀceueeW Hej DeeHekeÀer ³en oemeer ceerje yeefuenejer peeleer nw~

*ke=À.1. Deeke=Àefle HetCe& keÀerefpeSë Gllej: 1. efiejOej 2. ieesHeeue ke=À.2. Deeke=Àefle HetCe& keÀerefpeS: Gllej: 1. ceeKeve 2. íeí ke=À.3. Deeke=Àefle HetCe& keÀerefpeS: Gllej: 1. Yeiele 2. peiele ke=À.1. mener/ieuele Hen®eevekeÀj ieuele JeekeÌ³eeW keÀes mener keÀjkesÀ

Hegve: efueefKeS: 1. ceerjeyeeF& ves F&MJej kesÀ efueS jepecenue keÀe l³eeie keÀj

efo³ee~ 2. ceerjeyeeF& ueeskeÀ-ueepe KeeskeÀj iejeryeeW kesÀ mebie yewþer nQ~ 3. ceerjeyeeF& ves ÒeYeg-Òesce keÀer uelee keÀes mejesJej kesÀ peue mes

meeR®ee nw~ 4. ceerjeyeeF& DeHeves ÒeYeg mes mJe³eb keÀes leejvess kesÀ efueS keÀnleer

nQ~ Gllej: 1. ieuele; ceerjeyeeF& ves F&MJej kesÀ efueS kegÀue keÀer ce³ee&oe

keÀe l³eeie keÀj efo³ee~ 2. ieuele; ceerjeyeeF& ueeskeÀ-ueepe KeeskeÀj mebleeW kesÀ mebie

yewþer nQ~ 3. ieuele; ceerjeyeeF& ves ÒeYeg-Òesce keÀer uelee keÀes DeHeves

DeeBmegDeeW kesÀ peue mes meeR®ee nw~ 4. mener

1 2 Heod³eebMe ceW DeeF& ngF& otOe mes yeveves Jeeueer ®eerpeW

ceerjeyeeF&

FmekeÀes osKekeÀj jepeer ngF& FmekeÀes osKekeÀj jesF&

1 2

Heo³eebMe 1

1 – DeekeÀueve ke=Àefle³eeB


Heeþd³eHegmlekeÀ kesÀ He=<þ ¬eÀceebkeÀ 24 Hej oer ieF& HebeqkeÌle³eeB 1 mes 10 lekeÀ [cesjs lees efiejOej ieesHeeue......................

....................efieefjOej leejes Deye ceesner~~]

1 2

keÀvnw³ee kesÀ veece

SAMPLE C

ONTENT

50

keÀ#ee omeJeeR: efnboer ueeskeÀYeejleer

50

3 – YeeJeeLe&

ke=À.2. peesefæ[³eeB efceueeFS:

¬eÀ. De ye 1. ceesj De. yesefue 2. ueeskeÀ ye. efieefjOej 3. Òesce keÀ. ueepe 4. Deevebo [. cegkegÀì 5. ueeue F. HeÀue

Gllej: (1 - [), (2 - keÀ), (3 - De), (4 - F), (5 - ye)~ ke=À.1. Heod³eebMe keÀer ÒeLece ®eej HebeqkeÌle³eeW kesÀ mejue DeLe& efueefKeS~ Gllej: Òemlegle HebeqkeÌle³eeW ceW ceerjeyeeF& keÀe DeHeves DeejeO³e Þeerke=À<Ce kesÀ

Òeefle meceHe&Ce Je l³eeie keÀer YeeJevee efoKeeF& os jner nw~ ceerjeyeeF& efieefjOej ieesHeeue DeLee&le Þeerke=À<Ce keÀer GHeemevee ceW leuueerve neskeÀj keÀnleer nQ efkeÀ efpevneWves ceeLes Hej ceesjHebKe keÀe cegkegÀì OeejCe keÀj jKee nw, cesjs lees mJeeceer Jener nQ~ GvekesÀ efmeJee³e cesje keÀesF& Deewj veneR nw~ ueesie keÀnles nQ, ceQves kegÀue keÀer ce³ee&oe íesæ[ oer nw, ueeskeÀ ueepe íesæ[ oer nw Deewj meeOeg-mebleeW kesÀ yeer®e yewþ ieF& nBt~

ke=À.1. Deeke=Àefle HetCe& keÀerefpeS: Gllej: 1. nefj 2. ceerje ke=À.2. Deeke=Àefle HetCe& keÀerefpeS: Gllej: 1. keÀjleeue 2. HeKeeJepe

*ke=À.3. mebpeeue HetCe& keÀerefpeS: Gllej: 1. DeCeno veeo keÀer PevekeÀej 2. jeie íleermetB 3. meerue mebleesKe keÀer kesÀmej 4. Òesce-Òeerle efHe®ekeÀejer ke=À.1. Ssmes ÒeMve lew³eej keÀerefpeS efpevekesÀ Gllej efvecveefueefKele

Meyo neW: 1. ÒeefleHeeue 2. jece 3. iegueeue Gllej: 1. ceerje kesÀ ÒeYeg ceerje kesÀ keÌ³ee nQ? 2. oemeer ceerje keÌ³ee jì jner nw? 3. Deemeceeve ceW keÌ³ee Gæ[ jne nw? ke=À.2. SkeÀ Meyo ceW Gllej efueefKeS: 1. efkeÀmekeÀer veeJe [tye jner nw? 2. efÒe³e keÀer yeeì keÀewve peesn jner nw? 3. ceerje efkeÀmekeÀer MejCe ceW nw? 4. Deemeceeve keÀe jbie kewÀmee nes ie³ee nw? Gllej: 1. ceerjeyeeF& 2. efyejnefCe 3. jece 4. ueeue ke=À.3. efvecveefueefKele MeyoeW kesÀ efueS Heod³eebMe ceW DeeS Meyo

efueefKeS: 1. j#ekeÀ 2. oemeer 3. DeejbYe 4. meceeHle 5. mJe³eb 6. efJeMJe 7. mecegê 8. veewkeÀe 9. jen 10. efoJeme 11. mvesn 12. DeekeÀeMe 13. odJeej 14. F&MJej 15. Hewj Gllej: 1. ÒeefleHeeue 2. ®esjer 3. Deeefo 4. Deble 5. efvepe 6. mebmeej 7. meeiej 8. veeJe 9. yeeì 10. efove

1 2 Heod³eebMe ceW DeeS Jeeod³e ³eb$eeW kesÀ veece

1 2

Heod³eebMe kesÀ Devegmeej

³es ÒeefleHeeue nw ³es ®esjer nw


Heo³eebMe 2

Heeþd³eHegmlekeÀ kesÀ He=<þ ¬eÀceebkeÀ 24 Hej oer ieF& HebeqkeÌle³eeB 11 mes 25 lekeÀ [nefj efyeve ketÀCe......................

....................keBÀJeue yeefuenej js~~]

1 2 3 4

nesueer kesÀ mece³e Deevebo efveefce&le keÀjves Jeeues IeìkeÀ


SAMPLE C

ONTENT

51


3 – YeeJeeLe&

11. Òesce 12. Debyej 13. Heì 14. ÒeYeg 15. ®ejCe

*ke=À.1. otmejs Heo keÀe mejue DeLe& efueefKeS~ Gllej: Òemlegle HebeqkeÌle³eeW ceW ceerje keÀnleer nQ efkeÀ ns ÒeYeg! legcnejs efyevee

cesje GodOeej veneR nes mekeÀlee nw! legce ner lees cesjs Heeuevenej Deewj cesjs j#ekeÀ nes~ ceQ legcnejer oemeer nBt~ cesje pevce-cejCe legcnejs veece kesÀ ®eejeW Deesj Deejleer keÀer lejn Ietcelee jnlee nw~ ceQ legcnW yeej-yeej HegkeÀej keÀj GodOeej kesÀ efueS efJeve³e keÀjleer jnleer nBt~ efJekeÀejeW mes Yejs Fme YeJemeeiej ceW cesjer veeJe kesÀ Heeue HeÀì ieS nQ Deewj Deye Fme veeJe keÀes [tyeves ceW mece³e veneR ueiesiee~ ns ÒeYeg cesjer veeJe kesÀ Heeue yeeBOe oes~ ³en legcnejer efJejefnCeer legcnejer (DeHeves efÒe³e keÀer) ner jen osKe jner nw~ cegPes DeHeveer MejCe ceW ues uees~ ³en oemeer ceerje legcnejs ner veece keÀer jì ueieeS ngS nw, legcnejer MejCe ceW nw~ Fmes ye®eekeÀj FmekeÀer ueepe jKe uees~

ke=À.1. efvecve cegodoeW kesÀ DeeOeej Hej Heod³e efJeMues<eCe keÀerefpeS: 1. j®eveekeÀej keÀe veece 2. j®evee keÀe ÒekeÀej 3. Hemeboeroe HebeqkeÌle 4. Hemeboeroe nesves keÀe keÀejCe 5. j®evee mes ÒeeHle ÒesjCee Gllej: 1. meble ceerjeyeeF& 2. Heo 3. cesjs lees efiejOej ieesHeeue, otmejes ve keÀesF& peekesÀ efmej ceesj cegkegÀì, cesjes Heefle meesF& 4. Òemlegle HebeqkeÌle³eeB ceerje keÀer F&MJej kesÀ Òeefle DeodefJeleer³e

meceHe&Ce YeeJe keÀes oMee&leer nQ~ F&MJej keÀer YeeqkeÌle ceW efkeÀme lejn DeHevee meJe&mJe efveíeJej keÀj ceerje ves F&MJej keÀes DeHevee³ee nw, Jen yengle ner megboj {bie mes Òemlegle efkeÀ³ee ie³ee nw~

5. Òemlegle j®evee odJeeje me®®eer YeeqkeÌle kesÀ ceeie& keÀes ÒeMemle keÀjves keÀe Òe³eeme efkeÀ³ee ie³ee nw~ keÀefJelee ceW oMee&³ee ie³ee nw efkeÀ YeeqkeÌle Je Òesce ceW ÒeeHle keÀjves keÀer DeHes#ee osves keÀe YeeJe nesvee ®eeefnS~ efve:mJeeLe& F&MJej Òesce ner me®®eer YeeqkeÌle nw~

*met®eveevegmeej ke=Àefle³eeB HetCe& keÀerefpeS: ke=À.1. ÒeJeen leeefuekeÀe HetCe& keÀerefpeS: Gllej: 1. Jes efieefjOej ieesHeeue nQ~ 2. GvekesÀ efmej Hej ceesj keÀe cegkegÀì nw~ 3. ceerje kesÀ mJeeceer nQ~ 4. ceerje kesÀ ÒeefleHeeue nQ~ ke=À.2. Fme DeLe& ceW DeeS Meyo efueefKeS:

¬eÀ. DeLe& Meyo 1. meepeve _______

2. oemeer _______ 3. yeej-yeej _______ 4. DeekeÀeMe _______

Gllej: 1. Heefle 2. ®esjer 3. yesj-yesj 4. Debyej

ke=À.1. DeOeesjsKeebefkeÀle MeyoeW kesÀ Yeso efueefKeS: 1. cegPes HeeB®e ©HeS ®eeefnS~ 2. uebyee Deeoceer ³eneB Dee jne nw~ 3. kegÀí otOe GyeuekeÀj efiej ie³ee~ 4. Jen Iej jece keÀe nw~ Gllej: 1. efveefM®ele mebK³eeJee®ekeÀ efJeMes<eCe 2. iegCeJee®ekeÀ efJeMes<eCe 3. DeefveefM®ele HeefjceeCeJee®ekeÀ efJeMes<eCe 4. meeJe&veeefcekeÀ efJeMes<eCe

keÀvnw³ee keÀer efJeMes<eleeSB

4

1

2

3

Heeþ Hej DeeOeeefjle ke=Àefle³eeB

Heod³e efJeMues<eCe

Yee<ee DeO³e³eve (J³eekeÀjCe)

SAMPLE C

ONTENT

52

keÀ#ee omeJeeR: efnboer ueeskeÀYeejleer

52

ke=À.2. efvecveefueefKele DeJ³e³e MeyoeW keÀe JeekeÌ³eeW ceW Òe³eesie keÀerefpeS:

1. kesÀ Deeies 2. Jeen! 3. Oeerjs-Oeerjs 4. Deewj Gllej: 1. cebefoj kesÀ Deeies ogkeÀeve nw~ 2. Jeen! efkeÀlevee megboj Iej nw~ 3. jsueieeæ[er Oeerjs-Oeerjs ®eue jner nw~ 4. jece Deewj M³eece De®ís efce$e nQ~ ke=À.3. efvecveefueefKele JeekeÌ³e keÀe met®evee kesÀ Devegmeej keÀeue

HeefjJele&ve keÀerefpeS:

Gllej: 1. jece ieevee iee ®egkeÀe nesiee~ 2. jece ieevee ieelee nw~ 3. jece ieevee iee jne nesiee~ 4. jece ves ieevee iee³ee~ ke=À.4. efvecveefueefKele MeyoeW keÀe mebefOe efJe®íso keÀerefpeS Deewj

Yeso efueefKeS: 1. ogie& 2. GodIeeìve 3. Me³eve 4. He³eeso Gllej: 1. og: + ie efJemeie& mebefOe 2. Gled + Ieeìve J³ebpeve mebefOe 3. Mes + Deve mJej mebefOe 4. He³e: + o efJemeie& mebefOe ke=À.5. efvecveefueefKele JeekeÌ³eeW kesÀ DeLe& kesÀ Devegmeej Yeso

efueefKeS: 1. efJepe³e Keevee Kee ®egkeÀe nw~ 2. keÌ³ee Deepe Je<ee& nesieer? 3. legce DeHevee DeY³eeme keÀe³e& Hetje keÀj uesvee~ 4. ceQ Deepe efJeod³eeue³e veneR peeTBieer~ Gllej: 1. efJeOeeveeLe&keÀ JeekeÌ³e 2. ÒeMveeLe&keÀ JeekeÌ³e 3. Dee%eeLe&keÀ JeekeÌ³e 4. efve<esOeeLe&keÀ JeekeÌ³e ke=À.6. efvecveefueefKele JeekeÌ³eeW keÀes MegodOe keÀjkesÀ efueefKeS: 1. jcesMe ígìdìer³eeB ueskeÀj ieeJe ie³ee nw~ 2. ³en memeej vemJej nw~ 3. efJeMJe³egOe mes Henues nces ®eslevee nesiee~ 4. Meyoes keÀe efJemeues<eCe keÀerefpeS~

Gllej: 1. jcesMe ígìdefì³eeB ueskeÀj ieeBJe ie³ee nw~ 2. ³en mebmeej veMJej nw~ 3. efJeMJe³egodOe mes Henues nceW ®eslevee nesiee~ 4. MeyoeW keÀe efJeMues<eCe keÀerefpeS~ ke=À.7. efvecveefueefKele JeekeÌ³eeW ceW mes mene³ekeÀ ef¬eÀ³eeSB

Hen®eevekeÀj efueefKeS: 1. jece ves Heæ{eF& keÀj ueer~ 2. meYeer ye®®es mees ®egkesÀ~ 3. efJeMJepeerle DeHevee keÀece keÀj ®egkeÀe~ 4. ieeæ[er ®eueer ieF&~ Gllej: 1. ueer 2. ®egkesÀ 3. ®egkeÀe 4. ieF& ke=À.8. efvecveefueefKele ef¬eÀ³eeDeeW kesÀ ÒeLece leLee odefJeleer³e

ÒesjCeeLe&keÀ ef¬eÀ³eeªHe efueefKeS: 1. Keevee 2. Heæ{vee Gllej:

¬eÀ. ef¬eÀ³eeSB ÒeLece ÒesjCeeLe&keÀ odefJeleer³e ÒesjCeeLe&keÀ 1. Keevee efKeueevee efKeueJeevee 2. Heæ{vee Heæ{evee Heæ{Jeevee

*ke=À.9. keÀes<þkeÀ ceW efoS ieS Òel³eskeÀ keÀejkeÀ ef®endve mes Deueie-

Deueie JeekeÌ³e yeveeFS Deewj GvekesÀ keÀejkeÀ efueefKeS: (ves, keÀes, mes, keÀe, keÀer, kesÀ, ceW, Hej, ns, Dejs, kesÀ

efueS) (Heeþd³eHegmlekeÀ He=<þ ¬eÀ. 26, Yee<ee efyebog) Gllej:

¬eÀ. JeekeÌ³e keÀejkeÀ 1. jece ves ceeje~ keÀlee& 2. jece ves jeJeCe keÀes ceeje~ keÀce& 3. jece ves jeJeCe keÀes yeeCe mes ceeje~ keÀjCe 4. jece keÀe jep³eeefYe<eskeÀ 14 Je<e& yeeo

ngDee~ mebyebOe

5. jece keÀer Helveer meerlee LeeR~ mebyebOe 6. jece kesÀ efÒe³e YeeF& Yejle Les~ mebyebOe 7. Deueceejer ceW keÀHeæ[s Je ienves jKes peeles

nQ~ DeefOekeÀjCe

8. meæ[keÀ Hej ieeefæ[³eeB efove-jele oewæ[leer jnleer nQ~

DeefOekeÀjCe

9. ns F&MJej! j#ee keÀjes~ mebyeesOeve 10. Dejs! legce Deye Dee jns nes? mebyeesOeve 11. ceeB ves ªHekeÀ kesÀ efueS veS keÀHeæ[s Kejeros~ mebÒeoeve

jece ieevee ieelee...

2 meeceev³e

Jele&ceevekeÀeue

1 HetCe&

YeefJe<³ekeÀeue

3 DeHetCe&

YeefJe<³ekeÀeue

4 meeceev³e YetlekeÀeue

SAMPLE C

ONTENT

53


ke=À.10.efvecveefueefKele JeekeÌ³eeW ceW Gef®ele efJejeceef®endveeW keÀe Òe³eesie keÀerefpeS:

1. ceQ Heeveer ueeves pee jne nBt 2. keÌ³ee Jen Deepe DeeSiee 3. ceelee efHelee keÀer mesJee keÀjveer ®eeefnS~ 4. ceQves keÀne, legce yewþ peeDees~ Gllej: 1. ceQ Heeveer ueeves pee jne nBt~ 2. keÌ³ee Jen Deepe DeeSiee? 3. ceelee-efHelee keÀer mesJee keÀjveer ®eeefnS~ 4. ceQves keÀne, ’legce yewþ peeDees~“

*GHe³eesefpele uesKeve efvecveefueefKele MeyoeW kesÀ DeeOeej Hej keÀneveer uesKeve

keÀerefpeS leLee Gef®ele Meer<e&keÀ oerefpeS: Deueceejer, efieuenjer, ®eeJeue kesÀ HeeHeæ[, íesìe ye®®ee Gllej: ceesvet Deewj efieuenjer ceesvet veece keÀe SkeÀ íesìe ye®®ee Lee~ Jen DeHeves

DeeBieve ceW ®eeJeue kesÀ HeeHeæ[ Keeles ngS efKeueewves mes Kesue jne Lee~ ®eeJeue kesÀ kegÀí ìgkeÀæ[s DeeBieve ceW efiej ieS~ leYeer SkeÀ efieuenjer DeekeÀj HeeHeæ[ kesÀ Gve ìgkeÀæ[eW keÀes Keeves ueieer~ ceesvet yeæ[e KegMe ngDee~ DeeBieve ceW GmekesÀ efKeueewves jKeves keÀer Deueceejer jKeer Leer~ efieuenjer Gme Hej HeeHeæ[ ueskeÀj ®eæ{ ieF&~ Deye efieuenjer Yeespeve keÀer leueeMe ceW JeneB jespe Deeves ueieer~ SkeÀ efove SkeÀ efyeuueer ves Gmes DeHeves Hebpes ceW HekeÀæ[ efue³ee~ ceesvet ³en osKe jne Lee~ Gmeves Heerís mes DeekeÀj efyeuueer keÀes efKeueewvee HeWÀkeÀkeÀj ceeje~ efyeuueer [j ieF&~ GmekesÀ Hebpes keÀer HekeÀæ[ {erueer nes ieF& Deewj efieuenjer ítì ieF&, Hej Jen Iee³eue nes ieF& Leer~ ceesvet ves efieuenjer kesÀ IeeJeeW keÀes meeHeÀ keÀjkesÀ Gme Hej cejnce ueiee³ee~ efieuenjer DeYeer Yeer De®esle-meer Heæ[er Leer~ ceesvet ves DeHeves neLeeW mes SkeÀ-SkeÀ yetBo Heeveer GmekesÀ cegBn cesb ìHekeÀe³ee~ Oeerjs-Oeerjs efieuenjer ves Leesæ[e Heeveer efHe³ee Deewj Leesæ[er osj kesÀ efueS DeeBKesb Keesueer, lees Jen yeæ[e KegMe ngDee~ ceesvet ves DeeBieve ceW Heæ[er ìeskeÀjer ceW kegÀí keÀHeæ[s efyeíe efoS~ Gmes ieodos pewmee yeveekeÀj GmeceW efieuenjer keÀes efyeþe efo³ee~ ceesvet ves GmekeÀe veece ieguuet jKee efo³ee~ Gme efove Leesæ[er-Leesæ[er osj ceW ceesvet Gmes osKe jne Lee~ Jen Yeer DeeBKesb KeesuekeÀj Gmes osKeleer, pewmes ceesvet keÀes Jen Oev³eJeeo os jner nes~ ceesvet jele ceW DeHeveer Heuebie Hej ìeskeÀjer jKekeÀj mees ie³ee~

oes-leerve efove lekeÀ Gmeves efieuenjer keÀe Hetje O³eeve jKee, efpememes GmekesÀ IeeJe lespeer mes þerkeÀ nesves ueies~ Oeerjs-Oeerjs Jen efHeÀj Henues keÀer lejn Gíue-ketÀo keÀjves ueieer~ kegÀí efoveeW ceW Jen efyeuekegÀue mJemLe nes ieF&~ Deye Jes oesveeW oesmle yeve ieS~ oesveeW SkeÀ meeLe Kesueles-ketÀoles, Keeles-Heerles peerJeve efyeleeves ueies~

meerKe: peerJeeW Hej o³ee keÀjes~

*DeHeefþle Heod³eebMe met®evee kesÀ Devegmeej ke=Àefle³eeB keÀerefpeS: (Heeþd³eHegmlekeÀ He=<þ ¬eÀ. 26) ke=À.1. Gllej efueefKeS: 1. efkeÀmeer mes keÀece keÀjJeeves kesÀ efueS GHe³egkeÌle – 2. nj mece³e De®íer ueieves Jeeueer yeele – Gllej: 1. mvesn 2. H³eej ke=À.2. Gllej efueefKeS: 1. De®íe Òe³elve ³ener nw – 2. ³ener DeOeesieefle nw – Gllej: 1. efiejs ngS keÀes Gþevee 2. efiejs ngS keÀes ve Gþevee ke=À.3. Heod³eebMe keÀer leermejer Deewj ®eewLeer HebeqkeÌle keÀe mebosMe

efueefKeS~ Gllej: keÀefJe Òesce keÀe cenllJe mecePeeles ngS keÀnlee nw efkeÀ Yeues ner

keÀesF& ncemes efkeÀlevee Yeer meKle, otj ³ee veejepe keÌ³eeW ve nes, efkebÀleg nce DeHeves Deblej keÀe mvesn ÒekeÀì keÀjkesÀ; GvnW menevegYetefle oskeÀj, GvekesÀ Yeerlej Yeer Òesce keÀer YeeJevee efveefce&le keÀj mekeÀles nQ~ keÀefJe keÀnlee nw efkeÀ peceevee ®eens efpelevee Yeer Ye´<ì nes peeS, efkebÀleg efve:mJeeLe&, HeefJe$e Je me®®es Òesce keÀe DeefmlelJe Je GmekeÀer ueeskeÀefÒe³elee meowJe yeveer jnleer nw~ Jen nj mece³e De®íe ueie mekeÀlee nw~ Fve HebeqkeÌle³eeW kesÀ ceeO³ece mes keÀefJe ves ³en mebosMe osvee ®eene nw efkeÀ nceW nj efkeÀmeer mes ÒesceHetCe& J³eJenej keÀjvee ®eeefnS~

[efveoxMe: keÀefJelee keÀe YeeJeeLe& mejuelee mes mecePeves kesÀ efueS efoS ieS Q. R. Code keÀes mkewÀve keÀj Jeeref[³ees osefKeS~]

Yeeef<ekeÀ keÀewMeue

SAMPLE C

ONTENT

www.targetpublications.org/std-10th-perfect-hindi-lokbharati-notes-mh-board.html

01 bharat mahima€¦ · sample content efjeyeeie 3 – hetjkeÀ heþve 8 debkeÀ Òe.3 (de)...

Documents