NATIONAL BANK OF GREECE | Greece: Macro Flash

Διεύθυνση Οικονομικής Ανάλυσης

Υπ/νση Ανάλυσης Ελληνικής Οικονομίας

Αιόλου 86, 105 59 Αθήνα

Ελληνική Οικονομία - Σύντομη Ανάλυση

Δημοσιονομικά στοιχεία 2018

Μάιος 2019

Ε Θ Ν Ι Κ Η Τ Ρ Α Π Ε Ζ Α

Νέα δημοσιονομική

υπεραπόδοση,

βασιζόμενη στη

συγκράτηση δαπανών

και το διατηρήσιμο

πλεόνασμα στην

κοινωνική ασφάλιση

Νίκος Σ. Μαγγίνας PhD Επικεφαλής Οικονομολόγος (+30210) 334 1516 e-mail: nimagi@nbg.gr Ευφροσύνη Αλεβιζοπούλου PhD (+30210) 334 1620 e-mail: alevizopoulou.e@nbg.gr Αικατερίνη Γουβέλη MSc (+30210) 334 2359 e-mail: gouveli.aikaterini@nbg.gr Ελένη Μπαλίκου MSc (+30210) 334 1198

e-mail: balikou.eleni@nbg.gr

Το πρωτογενές πλεόνασμα ανήλθε σε ιστορικά υψηλό επίπεδο το 2018 (4,3% του ΑΕΠ, από 4,1% το 2017) υπερβαίνοντας, για 3ο συνεχές έτος, το στόχο ύψους 3,5% του ΑΕΠ του πλαισίου Ενισχυμένης Εποπτείας. Η υπεραπόδοση ανήλθε σε 0,8% του ΑΕΠ (€1,5 δισ.), υπερβαίνοντας το κόστος των επεκτατικών μέτρων ύψους 0,5% του ΑΕΠ (€0,9 δισ.), που εφαρμόζονται το 2019.

Η σύνθεση του υπερπλεονάσματος το 2018 είναι παρόμοια με αυτή της διετίας 2016-2017, υποδηλώνοντας τη διαρθρωτική φύση των προσαρμογών που έχουν συντελεστεί. Συγκεκριμένα, η μείωση στις πρωτογενείς δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης (κατά 0,8% του ΑΕΠ ετησίως), αντιστάθμισε τη μικρή μείωση των συνολικών εσόδων (κατά 0,25% του ΑΕΠ) κυρίως λόγω της υπεραπόδοσης στον προϋπολογισμό της κοινωνικής ασφάλισης.

Όσον αφορά τη διάρθρωση του ισοζυγίου, το πρωτογενές πλεόνασμα Κεντρικής Κυβέρνησης αυξήθηκε σε 2,3% του ΑΕΠ από 2,0% το 2017, ενώ το πλεόνασμα στον τομέα κοινωνικής ασφάλισης και προστασίας διαμορφώθηκε στο 1,8% του ΑΕΠ (€3,3 δισ.) – έναντι εκτιμήσεων του Κρατικού Προϋπολογισμού 2019 για πλεόνασμα 1,2% του ΑΕΠ (€2,2 δισ.) – μέσω, κυρίως, της μείωσης της δαπάνης για συντάξεις κατά 0,7% του ΑΕΠ.

Γενικότερα, ο έλεγχος των πρωτογενών δαπανών, ώστε να αυξάνονται με ρυθμό χαμηλότερο από το ΑΕΠ (σε τρέχουσες τιμές), αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διατήρηση υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων μεσοπρόθεσμα.

Το συνολικό ελληνικό δημόσιο χρέος αυξήθηκε σε 181,1% του ΑΕΠ στο τέλος του 2018 από 176,2% το 2017. Εντούτοις, εξαιρώντας το δανεισμό ύψους €14,4 δισ. κατά το 2018 για τη χρηματοδότηση τμήματος του αποθεματικού ρευστότητας, το χρέος θα είχε συρρικνωθεί, σε σχέση με το 2017, κατά 2,9 ποσοστιαίες μονάδες.

-3-2-1012345

2015 2016 2017 2018

% ΑΕΠ

Κεντρική κυβέρνηση

Οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ)

Οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης (ΟΚΑ)

Διάρθρωση πρωτογενούς ισοζυγίου Γενικής Κυβέρνησης (βάσει ESA 2010)

Εθνική Τράπεζα | Σύντομη Ανάλυση | Δημοσιονομικά στοιχεία 2018

Ελληνική Οικονομία | Μάιος 2019| p. 2

Το πρωτογενές πλεόνασμα σε νέο

ιστορικό υψηλό της τάξης του 4,3%

του ΑΕΠ, υπερβαίνοντας το μέγιστο

στόχο Ενισχυμένης Εποπτείας για 3ο

συνεχές έτος…

______________________________________________

…και παραμένοντας εκ των δύο

κορυφαίων στην Ευρωζώνη

______________________________________________

Πρωτογενές πλεόνασμα 2018: Υπεραπόδοση βασιζόμενη

στη συγκράτηση δαπανών και το διατηρήσιμο πλεόνασμα

στην κοινωνική ασφάλιση

Η δημοσίευση των δημοσιονομικών στοιχείων για το 2018 επιβεβαίωσε την αξιοπιστία της δημοσιονομικής προσαρμογής, καταγράφοντας συνέχιση της υπεραπόδοσης που σημειώθηκε το 2017 και το 2016. Το πρωτογενές πλεόνασμα ανήλθε στο ιστορικά (για όσο τουλάχιστον υπάρχουν εναρμονισμένα εθνικολογιστικά στοιχεία) υψηλό επίπεδο του 4,3% του ΑΕΠ (από 4,1% το 2017), ξεπερνώντας τόσο το στόχο του 3,5% του ΑΕΠ, σύμφωνα με το πλαίσιο Ενισχυμένης Εποπτείας, όσο και την εκτίμηση του Κρατικού Προϋπολογισμού 2019 (3,98% του ΑΕΠ για το 2018). Η επίδοση αυτή κατατάσσει, εκ νέου, την Ελλάδα μαζί με την Κύπρο στις 2 κορυφαίες θέσεις μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης με τα μεγαλύτερα πρωτογενή πλεονάσματα και στην κορυφή σε όρους κυκλικά διορθωμένου πλεονάσματος. Το συνολικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης ήταν, επίσης, πλεονασματικό για 3ο συνεχές έτος, φθάνοντας το 1,0% του ΑΕΠ το 2018 από 0,9% το 2017.

Οι ανωτέρω επιδόσεις κατά το 2018 είναι αξιοσημείωτες, καθώς συντελέστηκαν χωρίς την εφαρμογή νέων δημοσιονομικών μέτρων, γεγονός που υποδεικνύει τη δυνατότητα διατήρησης ενός υψηλού πρωτογενούς πλεονάσματος βασιζόμενου στις διορθωτικές βελτιώσεις που έχουν επιτευχθεί και τη θετική επίδραση της οικονομικής ανάκαμψης στα δημοσιονομικά μεγέθη. Επίσης, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η υπεραπόδοση υπερβαίνει κατά περίπου 0,3% του ΑΕΠ το εκτιμώμενο κόστος των επεκτατικών μέτρων ύψους 0,5% του ΑΕΠ (€0,9 δισ.), που νομοθετήθηκαν το 2018 και εφαρμόζονται κατά το 2019, βάσει του Κρατικού Προϋπολογισμού για το τρέχον έτος.

Είναι, επίσης, ενθαρρυντικό ότι η σύνθεση του υπερπλεονάσματος είναι παρόμοια με αυτή της διετίας 2016-2017 και βασίζεται, κυρίως, στη σταθεροποίηση των πρωτογενών δαπανών, σε ονομαστικούς όρους, και τη συρρίκνωσή τους ως ποσοστό του ΑΕΠ, που συνδυάστηκε με την αύξηση των φορολογικών εσόδων, αλλά και των ασφαλιστικών εισφορών με ρυθμό ανάλογο ή και ελαφρώς υψηλότερο από την αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ (όλα τα δεδομένα της ανάλυσης αναφέρονται σε εθνικολογιστικά στοιχεία εναρμονισμένα κατά ESA 2010, σε συνδυασμό με προσαρμογές που αφορούν τον ορισμό του πρωτογενούς πλεονάσματος σύμφωνα με τον ορισμό του πλαισίου «Ενισχυμένης Εποπτείας»). Οι ανωτέρω τάσεις υποδηλώνουν τη διαρθρωτική φύση των προσαρμογών που έχουν συντελεστεί, τόσο σε επίπεδο Κεντρικής Κυβέρνησης όσο και σε επίπεδο φορέων Γενικής Κυβέρνησης και ειδικά στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και προστασίας.

Συγκεκριμένα, σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης συνολικά, η μείωση στις πρωτογενείς δαπάνες (κατά 0,8% του ΑΕΠ, σε σύγκριση με το 2017, που αντιστοιχεί σε ονομαστική αύξηση των δαπανών κατά μόλις 0,6%, σε ετήσια βάση, το 2018), αντιστάθμισε τη μικρή και, εν πολλοίς, αναμενόμενη μείωση των εσόδων το 2018 (κατά 0,25% του ΑΕΠ, σε σύγκριση με το 2017). Η συρρίκνωση των πρωτογενών δαπανών για 3ο συνεχές έτος το 2018, στο χαμηλότερο ποσοστό ως προς το ΑΕΠ από

-16

-12

-8

-4

0

4

-16

-12

-8

-4

0

4

20

09

20

10

20

11

201

2

20

13

20

14

20

15

201

6

20

17

20

18

ε

20

19

π

Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης

Συνολικό ισοζύγιο Γενικής Κυβ. (% ΑΕΠ)

Πρωτογενές ισοζύγιο Γενικής Κυβ. (% ΑΕΠ)

Πρωτογενές ισοζύγιο (στόχοι Ενισχυμένης Εποπτείας, % ΑΕΠ)

% ΑΕΠ

-1

0

1

2

3

4

5

6

ΓΑΛ

ΕΣΘ

ΛΑ

ΤΙΣ

ΠΦ

ΙΝΣΛ

ΟΚ ΕΕ ΕΖ

ΛΙΘ

ΒΕΛ

ΙΤΑ

ΛΙΡ

ΛΑ

ΥΣΟ

ΛΛ

ΣΛΟ

ΒΛ

ΟΥΞ ΓΕ

ΡΜ

ΑΛ

ΠΟ

ΡΤ

ΕΛ ΚΥ

% ΑΕΠ

Πρωτογενές Ισοζύγιο Γενικής κυβέρνησης ως % του ΑΕΠ - 2018

Πρωτογενές Ισοζύγιο Γεν. Κυβέρνησης (% ΑΕΠ)*

*Εξαιρουμένης της επίπτωσης της υποστήριξης των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων

Πηγές: ΕΛ.ΣΤΑΤ., Υπουργείο Οικονομικών, Ευρ. Επιτροπή, Eurostat & εκτιμήσεις ΕΤΕ

Εθνική Τράπεζα | Σύντομη Ανάλυση | Δημοσιονομικά στοιχεία 2018

Ελληνική Οικονομία | Μάιος 2019| p. 3

Οι πρωτογενείς δαπάνες

πρωταγωνιστούν, πλέον, στο μείγμα

της προσαρμογής, με τα έσοδα να

σταθεροποιούνται σε υψηλό επίπεδο

______________________________________________

Το 2018 η μείωση των πρωτογενών

δαπανών σε επίπεδο Γενικής

Κυβέρνησης κατά 0,8% του ΑΕΠ, σε

ετήσια βάση, αντιστάθμισε τη μικρή

υποχώρηση στα συνολικά έσοδα

κατά 0,25% του ΑΕΠ

______________________________________________

Η αύξηση των πλεονασμάτων

Κεντρικής Κυβέρνησης και των

φορέων κοινωνικής ασφάλισης

τροφοδότησαν την υπεραπόδοση

______________________________________________

το 2003, αντανακλά, ως επί το πλείστον, τη συνεπή μείωση της δημόσιας κατανάλωσης και τη συνεχιζόμενη συρρίκνωση των μεταβιβάσεων προς την κοινωνική ασφάλιση. Η τάση αυτή υποδηλώνει μια διατηρήσιμη δημοσιονομική αναδιάρθρωση, που πλέον ενισχύεται και από την ανάκαμψη του ΑΕΠ.

Η μείωση των εσόδων ως ποσοστό του ΑΕΠ οφείλεται στο γεγονός ότι η ονομαστική αύξηση των συνολικών εσόδων κατά 2,0% ετησίως υπολειπόταν του ετήσιου ρυθμού αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ (2,5% ετησίως το 2018). Στη πραγματικότητα, η ανωτέρω υστέρηση οφείλεται, αποκλειστικά, στην εξασθένηση των μη επαναλαμβανόμενων, μη φορολογικών εσόδων (κυρίως μεταβιβάσεις και μερίσματα που εισπράττει το δημόσιο) κατά 2,0% ετησίως (-0,55% του ΑΕΠ). Είναι ενθαρρυντικό ότι τα φορολογικά έσοδα αυξήθηκαν κατά 3,6% σε ετήσια βάση και κατά 0,3% ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2018, με πρωταγωνιστή το φόρο προστιθέμενης αξίας (αύξηση εσόδων από το συγκεκριμένο φόρο κατά 0,2% ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 2017 ή κατά 4,4% ετησίως).

Το πρωτογενές πλεόνασμα σε επίπεδο Κεντρικής Κυβέρνησης αυξήθηκε κατά 0,3% του ΑΕΠ, σε ετήσια βάση (στο 2,3% του ΑΕΠ το 2018 από 2,0% το 2017, σύμφωνα με τη μεθοδολογία ESA 2010 εξαιρώντας την καθαρή επίδραση από τη στήριξη των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων). Πιο συγκεκριμένα, η μείωση των πρωτογενών δαπανών σε επίπεδο Κεντρικής Κυβέρνησης αντανακλά, κυρίως, τη μείωση της ενδιάμεσης κατανάλωσης και των καθαρών κρατικών επιδοτήσεων κατά 0,8% του ΑΕΠ συνολικά, που αντισταθμίστηκε, μερικώς, από την αύξηση των καθαρών μεταβιβάσεων κατά 0,3% του ΑΕΠ. Η ανωτέρω καθαρή θετική επίδραση από το σκέλος των δαπανών υπερ-αντιστάθμισε τη μείωση των εσόδων κατά 0,25% του ΑΕΠ το 2018.

Ειδικότερα, ο περιορισμός στη χρηματοδότηση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης από τον κρατικό προϋπολογισμό (βλ. επόμενη σελίδα) φαίνεται να συνέβαλε αποφασιστικά στην προαναφερόμενη μείωση των δαπανών, με τις υπόλοιπες κατηγορίες δαπάνης να παραμένουν, κατά μέσο όρο, αμετάβλητες ως ποσοστό του ΑΕΠ, αυξανόμενες με ρυθμό ανάλογο της ονομαστικής μεγέθυνσης της οικονομικής δραστηριότητας.

Ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης συρρικνώθηκε σημαντικά – κατά 0,4% του ΑΕΠ ή κατά 13,6% ετησίως για 2ο συνεχές έτος – συντείνοντας στην αδυναμία των συνολικών επενδύσεων. Ωστόσο, η τελική δαπάνη μέσω του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων ως ποσοστό του ΑΕΠ σημείωσε οριακή αύξηση το 2018 (+0,1% του ΑΕΠ), καθώς αυξήθηκαν οι καθαρές μεταβιβάσεις και ειδικότερα οι επιχορηγήσεις επενδύσεων, ειδικά το τελευταίο δίμηνο του 2018. Εν τούτοις, λόγω χρονικών υστερήσεων μεταξύ καταβολών και πραγματικής επενδυτικής δαπάνης, το όφελος σε όρους επενδυτικής δραστηριότητας αναμένεται να μετακυλιστεί στο 2019.

Παρά τη μειωμένη κρατική χρηματοδότηση, το πλεόνασμα των φορέων κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας

-10-8-6-4-20246810121416

30

35

40

45

50

55

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

% ΑΕΠ% ΑΕΠ

Συνολικά έσοδα, πρωτογενείς δαπάνες & πρωτογενές ισοζύγιο

Γενικής Κυβέρνησης

Πρωτογενές ισοζύγιο (δεξιός άξονας)

Πρωτογενείς δαπάνες (εξαιρ. δαπάνης στήριξης τραπεζών, αριστ. άξονας)Συνολικά έσοδα (εξαιρ. εσόδων από SMP/ANFA, αριστ. άξονας)

28

33

38

43

48

53

28

33

38

43

48

53

201

1

20

12

20

13

20

14

20

15

201

6

20

17

20

18

Έσοδα και πρωτογενείς δαπάνες Γενικής Κυβέρνησης

Φορολογικά έσοδα

Πρωτογενείς δαπάνες (εξαιρ. δαπάνης στήριξης τραπεζικού συστήματος)Συνολικά έσοδα (εξαιρ. εσόδων από SMP/ANFA)

% ΑΕΠ

(συνεισφορές ως % ΑΕΠ) 2015 2016 2017 2018

Ετήσια

μεταβολή

2018/17

Κεντρική κυβέρνηση 0,6 2,1 2,0 2,3 0,3

Τοπική αυτοδιοίκηση 0,3 0,3 0,4 0,4 0,0

Οργαν. κοιν. ασφάλισης -0,3 1,1 1,5 1,8 0,3

Άλλα (συμπεριλαμβ.

προσαρμογών ορισμού

Ενισχυμένης Eποπτείας)

0,0 0,3 0,1 -0,2 -0,3

Γενική Kυβέρνηση -

ορισμός Ενισχυμένης

Eποπτείας

0,6 3,7 4,1 4,3 0,2

Πηγές: ΕΛ.ΣΤΑΤ. & εκτιμήσεις ΕΤΕ

Σύνθεση πρωτογενούς ισοζυγίου Γεν. Κυβ.

Πηγές: ΕΛ.ΣΤΑΤ., Υπουργείο Οικονομικών, Eurostat & εκτιμήσεις ΕΤΕ

Εθνική Τράπεζα | Σύντομη Ανάλυση | Δημοσιονομικά στοιχεία 2018

Ελληνική Οικονομία | Μάιος 2019| p. 4

Αν και οι τελικές πληρωμές από το

πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων

ήταν αυξημένες σε ετήσια βάση,

ωστόσο πραγματοποιήθηκαν τους

τελευταίους μήνες του έτους, με

αποτέλεσμα σημαντικό τμήμα της

σχετικής επενδυτικής δραστηριότητας

να μετακυλιστεί στο 2019

______________________________________________

Τα έσοδα του συστήματος κοινωνικής

ασφάλισης σε ανοδική τροχιά,

αντίστοιχη με τη σταθερή αύξηση

στην απασχόληση και τις συνολικές

αμοιβές της μισθωτής εργασίας

______________________________________________

αναδείχθηκε εκ νέου σε πρωταγωνιστή, καθώς αυξήθηκε στο 1,8% του ΑΕΠ (€3,3 δισ.), έναντι εκτιμήσεων του Κρατικού Προϋπολογισμού 2019 για πλεόνασμα 1,2% του ΑΕΠ (€2,2 δισ.), σημειώνοντας διεύρυνση €0,5 δισ., σε σχέση με το 2017. Η μεγέθυνση του συγκεκριμένου πλεονάσματος οφείλεται, κυρίως, στη μείωση της δαπάνης για συντάξεις κατά 0,7% του ΑΕΠ, η οποία αντανακλά, μεταξύ άλλων, τις σωρευτικές εξοικονομήσεις από την εφαρμογή των παρεμβάσεων στο ασφαλιστικό που νομοθετήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, σε συνδυασμό με την αυξητική τάση των εσόδων από ασφαλιστικές εισφορές (κατά βάση από τους εργοδότες). Συγκεκριμένα, τα έσοδα του ασφαλιστικού συστήματος αυξήθηκαν με ετήσιο ρυθμό 3,0% το 2018, παρόμοιο με την αύξηση του διαθεσίμου εισοδήματος των νοικοκυριών (2,7% ετησίως το 2018). Ο συνδυασμός των μειωμένων δαπανών και των αυξημένων ασφαλιστικών εισφορών υπεραντιστάθμισε τη μείωση της χρηματοδότησης από τον κρατικό προϋπολογισμό κατά €0,6 δισ. (στοιχεία ESA 2010).

Παράλληλα, όσον αφορά την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλους υπο-τομείς της Γενικής Κυβέρνησης, η εικόνα είναι αντίστοιχη με την περίοδο 2016-2017. Συγκεκριμένα, τα πλεονάσματα που επιτεύχθηκαν την προηγούμενη διετία διατηρούνται, περίπου, σταθερά ως ποσοστό του ΑΕΠ, μέσω της θετικής επίδρασης που παρέχει το ευνοϊκότερο οικονομικό περιβάλλον στο σκέλος των εσόδων αλλά και του αξιόπιστου ελέγχου των δαπανών.

Οι παρατηρούμενες τάσεις στο σύνολο της Γενικής Κυβέρνησης το 2018 υπογραμμίζουν τα επιτεύγματα αλλά και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η δημοσιονομική πολιτική κατά την περίοδο 2019-2022. Συγκεκριμένα, και βάσει της εμπειρίας από την περίοδο 2016-2018, καθοριστικό μέσο για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων αποτελεί ο αξιόπιστος έλεγχος των δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ (που εξασφαλίζεται μέσω της αύξησή τους με ηπιότερο ρυθμό από το ονομαστικό ΑΕΠ). Ουσιαστικά, η αποτελεσματική συγκράτηση των δαπανών είναι κρίσιμη για τη δημιουργία «δημοσιονομικού χώρου», δηλαδή περιθωρίου για άσκηση πολιτικών όπως η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης, η ενίσχυση των επενδύσεων ή/και η χρηματοδότηση ενεργών πολιτικών επανένταξης των μακροχρόνια ανέργων στην αγορά εργασίας.

Είναι αναμενόμενο, και σύμφωνο με τη διεθνή εμπειρία, τα φορολογικά έσοδα να σημειώσουν ήπια συρρίκνωση όσο η οικονομική ανάκαμψη συνεχίζεται, υποθέτοντας σταθερό επίπεδο φορολογικής συμμόρφωσης και απουσία μεταβολών στο φορολογικό σύστημα. Η τάση αυτή οφείλεται, μεταξύ άλλων, (α) στην ανελαστικότητα επιμέρους κατηγοριών εσόδων ως προς την οικονομική δραστηριότητα, τουλάχιστον σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα (λ.χ. ΕΝΦΙΑ) και (β) στη φυσιολογική ροπή ανάκαμψης του ποσοστού αποταμίευσης των νοικοκυριών, από το εξαιρετικά χαμηλό τρέχον επίπεδο, με αποτέλεσμα η τελική δαπάνη και τα φορολογικά έσοδα να αυξάνουν με ηπιότερο ρυθμό από το διαθέσιμο εισόδημα. Ως εκ τούτου, κατά την περίοδο 2019-2022, εκτιμάται ότι τα φορολογικά έσοδα θα μειωθούν ως ποσοστό του ΑΕΠ κατά περίπου 2,0 ποσοστιαίες μονάδες, σωρευτικά, παρότι σε ονομαστικούς όρους θα ενισχυθούν κατά €5,0 δισ. ετησίως κατά μέσο όρο (μέσω αύξησης της

0

1

2

3

4

5

6

201

4

201

5

20

16

20

17

20

18

Λοιπές κεφαλαιακές μεταβιβάσεις (κυρίως μέσω προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων)Ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου

% ΑΕΠ

Γενική Κυβέρνηση: Ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου & λοιπές κεφαλαιακές μεταβιβάσεις

-2

-1

0

1

2

3

4

5

-4

-2

0

2

4

6

8

10

201

4

201

5

201

6

201

7

201

8

ετήσια μεταβολή

ετήσια μεταβολή

Ασφαλιστικές εισφορές &εισόδημα από μισθωτή εργασία

Εισφορές κοινωνικής ασφάλισης (αριστ. άξονας)

Εισόδημα από μισθωτή εργασία (δεξιός άξονας)

Πηγές: ΕΛ.ΣΤΑΤ., Υπουργείο Οικονομικών & εκτιμήσεις ΕΤΕ

Εθνική Τράπεζα | Σύντομη Ανάλυση | Δημοσιονομικά στοιχεία 2018

Ελληνική Οικονομία | Μάιος 2019| p. 5

Το αποτελεσματικό μείγμα

προσαρμογής παραμένει αναλλοίωτο

την τριετία 2016-2018

______________________________________________

Εξαιρώντας το δανεισμό ύψους €14,4

δισ. για τη χρηματοδότηση τμήματος

του αποθέματος ρευστότητας του

ελληνικού δημοσίου, το δημόσιο

χρέος μειώθηκε στο 173,3% του ΑΕΠ

το 2018 από 176,2% το 2017,

ξεκινώντας μια πορεία μακροχρόνιας

αποκλιμάκωσης

______________________________________________

δραστηριότητας και κατ’ επεκταση της φορολογικής βάσης), με συνέπεια ο αξιόπιστος έλεγχος των δαπανών να παραμένει ο καταλύτης για τη διατήρηση των υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων τα επόμενα χρόνια.

Συγκεκριμένα η Δ/νση Οικονομικής Ανάλυσης της ΕΤΕ εκτιμά ότι εάν η μέση ετήσια αύξηση των πρωτογενών δαπανών στο σύνολο της Γενικής Κυβέρνησης συγκρατηθεί την περίοδο 2019-2022 στο 1,2% ετησίως (έναντι 0,6% το 2018) – που αντιστοιχεί στο ένα τρίτο, περίπου, του ετήσιου ρυθμού αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ την ίδια περίοδο – θα οδηγήσει σε μείωση τους, ως ποσοστό του ΑΕΠ, κατά περισσότερο από 3 ποσοστιαίες μονάδες, υπερ-αντισταθμίζοντας την προσδοκώμενη κάμψη των φορολογικών εσόδων κατά 2,0% του ΑΕΠ. Ως εκ τούτου, υπό αυτό το σενάριο δημιουργείται περιθώριο για μόνιμη δημοσιονομική επέκταση της τάξης του 0,5% του ΑΕΠ χωρίς να απειλείται η επίτευξη του στόχου για πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ την ίδια περίοδο και χωρίς τη λήψη οποιουδήποτε νέου περιοριστικού δημοσιονομικού μέτρου.

Αντιστοίχως, περαιτέρω πρόοδος προς την κατεύθυνση περιορισμού της φοροδιαφυγής – η οποία αποτελεί διαρκή πρόκληση τόσο στο σκέλος των άμεσων όσο και των έμμεσων φόρων – θα μπορούσε να οδηγήσει στο ίδιο δημοσιονομικό αποτέλεσμα ακόμη και με ετήσιο ρυθμό αύξησης των πρωτογενών δαπανών σημαντικά υψηλότερο του προαναφερόμενου 1,2% ετησίως. Και πάλι, ωστόσο, η φύση και το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα των δαπανών παραμένουν κρίσιμα για την ποιότητα της δημοσιονομικής προσαρμογής και τη διατηρησιμότητά της μακροχρόνια.

Η δυναμική των μεγεθών του ασφαλιστικού συστήματος είναι συμβατή με την ανωτέρω λογική και αποδίδει αυξημένα πλεονάσματα τα τελευταία χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων ενσωματώθηκαν και οι σωρευτικές εξοικονομήσεις δαπανών από τις διαθρωτικές παρεμβάσεις των προηγούμενων ετών. Η προαναφερόμενη ευνοϊκή τάση στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης αναμένεται διατηρηθεί μέσω της στήριξης της οικονομικής ανάκαμψης και των θετικών τάσεων στην αγορά εργασίας (περαιτέρω αύξηση της απασχόλησης κατά 1,5% ετησίως και αύξηση μέσων ωριαίων αμοιβών κατά 2,0% περίπου, το 2019), στο βαθμό που δεν υπάρξουν σημαντικές μεταβολές στις παροχές του συστήματος μέσω εκκρεμών δικαστικών αποφάσεων.

Τέλος, τα στοιχεία για το ελληνικό δημόσιο χρέος σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης που περιλαμβάνονται στην ανακοίνωση των δημοσιονομικών στοιχείων για το 2018, επιβεβαιώνουν την έναρξη μιας μακροχρόνιας πορείας συρρίκνωσής του, ως ποσοστό του ΑΕΠ, που ξεκίνησε το 2018. Συγκεκριμένα, εξαιρώντας το δανεισμό ύψους €14,4 δισ. κατά το 2018 για τη χρηματοδότηση τμήματος του αποθεματικού ρευστότητας του ελληνικού δημοσίου, το ελληνικό δημόσιο χρέος συρρικνώθηκε ήδη κατά 2,9 ποσοστιαίες μονάδες στο 173,3% του ΑΕΠ το 2018 (από 176,2% το 2017) και αναμένεται να μειωθεί κάτω από το 135% του ΑΕΠ στο τέλος της επόμενης δεκαετίας. O ρυθμός αποκλιμάκωσης του χρέους αναμένεται να επιταχυνθεί τα επόμενα χρόνια, όσο το απόθεμα ρευστότητας θα χρησιμοποιείται σταδιακά για να αποπληρώνει το υφιστάμενο χρέος.

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

2015 2016 2017 2018

% ΑΕΠ

Διάρθρωση πρωτογενούς ισοζυγίου Γενικής Κυβέρνησης

(βάσει ESA 2010)

Κεντρική κυβέρνηση

Οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ)

Οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης (ΟΚΑ)

130

140

150

160

170

180

190

130

140

150

160

170

180

190

20

16

20

17

20

18

2019

π

20

20

π

20

21

π

20

22

π

20

23

π

20

24

π

20

25

π

2026

π

20

27

π

20

28

π

Δημόσιο χρέος της Ελλάδας

Δημόσιο χρέος (% ΑΕΠ)

Δημόσιο χρέος εξαιρ. της χρηματοδότησης του αποθέματος ρευστότητας (% ΑΕΠ)

% ΑΕΠ

Πηγές: ΕΛ.ΣΤΑΤ., Υπουργείο Οικονομικών, ΔΝΤ & εκτιμήσεις ΕΤΕ

Εθνική Τράπεζα | Σύντομη Ανάλυση | Δημοσιονομικά στοιχεία 2018

Ελληνική Οικονομία | Μάιος 2019| p. 6

Ελληνική οικονομία: Βασικοί μακροοικονομικοί και χρηματοπιστωτικοί δείκτες

Ιαν-16

Φεβ-16

Μαρ-16

Απρ-16

Μαϊ-16

Ιουν-16

Ιουλ-16

Αυγ-16

Σεπ-16

Οκτ-16

Νοε-16

Δεκ-16

Ιαν-17

Φεβ-17

Μαρ-17

Απρ-17

Μαϊ-17

Ιουν-17

Ιουλ-17

Αυγ-17

Σεπ-17

Οκτ-17

Νοε-17

Δεκ-17

Ιαν-18

Φεβ-18

Μαρ-18

Απρ-18

Μαϊ-18

Ιουν-18

Ιουλ-18

Αυγ-18

Σεπ-18

Οκτ-18

Νοε-18

Δεκ-18

Ιαν-19

Φεβ-19

Μαρ-19

Απρ-19

Δείκτης Υπ

ευθύνων Π

ρομηθειώ

ν (PMI)

50,048,4

49,049,7

48,450,4

48,750,4

49,248,6

48,349,3

46,647,7

46,748,2

49,650,5

50,552,2

52,852,1

52,253,1

55,256,1

55,052,9

54,253,5

53,553,9

53,653,1

54,053,8

53,754,2

54,756,6

Δείκτης εμ

πιστοσύνης - Β

ιομηχα

νία

-10,1-10,2

-7,8-7,8

-11,6-9,1

-7,3-5,1

-6,2-4,7

-7,8-5,7

-5,0-5,1

-6,7-5,6

-10,4-7,3

-2,7-3,7

-0,7-4,7

-3,90,2

1,24,2

-3,3-1,2

-1,5-1,6

5,46,3

0,3-3,4

-3,2-5,0

-4,6-1,2

-2,30,0

Δείκτης π

αρα

γωγής μ

εταπ

οιητικών βιομ

ηχ. (ετήσια μ

εταβ.)

5,01,1

-1,77,2

7,28,9

10,83,2

1,97,3

1,3-1,8

1,05,7

11,2-0,9

5,93,2

3,12,8

3,51,1

1,77,9

6,90,3

-0,62,6

1,20,9

4,32,7

1,0-0,7

7,00,0

1,53,1

Γενικός δείκτης βιομηχα

νικής πα

ραγω

γής (ετήσια μετα

βολή)4,1

-2,9-3,6

3,73,5

8,15,5

0,5-0,2

6,92,1

2,57,1

10,510,9

0,46,8

2,13,1

5,54,1

1,62,0

1,3-1,2

-1,91,2

2,01,7

1,22,0

1,01,8

-0,74,2

1,34,2

2,3

Δείκτης εμ

πιστοσύνης - Υπ

ηρεσίες -5,3

-23,1-17,3

-13,0-11,4

-17,5-8,3

-4,0-6,9

1,33,5

-3,1-3,2

1,96,6

8,911,5

9,017,4

22,915,3

14,413,6

13,48,9

18,917,7

23,625,1

21,015,9

11,910,5

10,711,1

11,4-1,6

6,110,5

5,6

Δείκτης εμ

πιστοσύνης - Κα

τανά

λωση

-61-64

-68-67

-67-61

-63-64

-60-59

-63-60

-62-68

-72-64

-65-66

-60-53

-49-50

-49-48

-48-50

-52-49

-49-49

-47-45

-43-34

-33-31

-28-33

-32-31

Δείκτης εμ

πιστοσύνης - Λ

ιανικό εμ

πόριο

-3,43,2

3,05,6

5,14,7

8,29,3

15,010,7

10,99,8

12,91,9

2,73,0

1,5-3,4

-1,3-3,6

0,02,0

2,3-0,4

1,82,8

2,210,4

6,42,6

14,919,7

21,016,4

10,018,4

23,013,3

7,41,4

Δείκτης όγκου στο λια

νικό εμπ

όριο (ετήσια μ

εταβολή)

-1,8-6,8

-1,3-2,0

-6,3-3,6

9,7-2,1

2,52,5

3,9-1,0

-0,19,9

-1,12,2

0,43,7

2,40,8

-0,9-0,9

-2,51,7

1,0-0,5

1,51,5

4,11,7

2,43,6

2,9-4,1

3,0-0,1

-2,9

Οικοδομ

ικές άδειες (ετήσια

μετα

βολή)-5

8-35

-27-40

-2638

6419

59

-25-15

-171

2253

2310

10-4

9724

-1442

-15-4

3814

2318

1333

3951

17-9

Δείκτης τιμ

ών α

κινήτων (ετήσια

μεταβολή, τριμηνια

ία σειρά

)-4,4

-4,4-4,4

-2,5-2,5

-2,5-1,5

-1,5-1,5

-1,0-1,0

-1,0-1,9

-1,9-1,9

-1,1-1,1

-1,1-0,7

-0,7-0,7

-0,4-0,4

-0,40,3

0,30,3

1,01,0

1,02,1

2,12,1

2,52,5

2,5

Δείκτης εμ

πιστοσύνης - Κα

τασκευα

στικός κλάδος

-38-38

-36-46

-39-40

-56-53

-60-67

-54-44

-45-60

-50-54

-67-56

-40-49

-37-45

-59-58

-50-45

-55-55

-39-48

-46-45

-55-51

-43-53

-51-61

-48

Απ

ασχόληση (ετήσια

μετα

βολή)2,1

2,64,4

3,10,9

2,92,8

1,02,3

1,10,9

-0,71,0

1,81,6

2,42,6

2,42,3

2,52,1

2,72,1

2,42,9

0,61,5

1,52,0

1,91,8

1,82,0

2,42,8

2,61,8

Καθα

ρές ροές μισθωτής α

πα

σχόλησης ιδιωτικού τομέα

(ΕΡΓΑΝ

Η)

8,28,2

8,89,6

8,910,9

13,912,6

14,412,2

11,111,4

9,710,6

11,311,5

12,513,1

12,112,3

13,011,7

11,612,0

13,112,4

13,814,5

16,115,5

14,214,7

13,812,0

12,511,8

11,312,2

11,2

Επιτόκια

νέων δα

νείων ιδιω

τικού τομέα

(απ

οπληθω

ρισμ.)

5,75,4

6,26,1

5,75,6

6,15,9

5,75,5

5,74,8

3,73,2

2,73,1

3,63,5

3,73,9

3,74,1

3,64,3

5,24,4

4,84,5

3,93,4

3,93,7

3,73,2

3,64,1

4,54,0

Πίστω

ση ιδιωτικού τομ

έα (ετήσια

μετα

βολή)-2,1

-2,3-2,1

-1,9-2,0

-2,0-1,6

-1,7-1,6

-1,6-1,4

-1,5-1,6

-1,6-1,3

-0,9-1,0

-1,3-1,2

-0,9-0,8

-0,9-0,9

-0,8-0,8

-0,9-1,0

-1,9-1,9

-1,2-1,5

-1,5-1,2

-1,4-1,4

-1,1-1,1

-0,6

Κατα

θέσεις εγχώριου ιδιω

τικού τομέα

(ετήσια μ

εταβολή)

-17,5-13,4

-12,0-9,0

-6,10,5

1,72,4

1,63,0

3,43,4

3,12,9

3,13,1

3,43,4

4,34,3

4,64,6

4,84,7

4,95,6

6,37,2

7,47,5

7,47,3

7,46,2

5,96,3

6,25,5

Επιτόκια

νέων κα

ταθέσεω

ν προθεσμία

ς (νοικοκυριά, α

ποπ

ληθ.)1,7

1,42,4

2,11,7

1,61,9

1,81,8

1,21,6

0,7-0,5

-0,6-1,1

-1,0-0,5

-0,4-0,4

-0,3-0,4

-0,1-0,5

0,00,8

0,50,9

0,60,0

-0,4-0,2

-0,4-0,5

-1,2-0,4

0,00,2

0,0

Δείκτης οικονομικής εμπ

ιστοσύνης (Ευρ.Επ., στα

θμίσεις ΕΤΕ, Ελλάδα

)77

6968

7071

7375

7577

8178

7977

7472

7979

7785

9394

9393

9492

9492

9798

9696

9697

105106

108104

103107

105

Δείκτης οικονομ

ικής εμπ

ιστοσύνης (Ευρ.Επιτροπ

ή, Ευρωζώ

νη)105

104102

103104

104104

103104

105106

107107

107107

108108

110111

111112

113113

115114

114112

112112

112111

111110

110110

107106

106106

104

Εξαγω

γές (εκτός πετρελ.&

πλοίω

ν, ετήσια μετα

βολή, 6μ κιν. μέσος)-1,0

-0,20,1

0,50,1

-1,9-1,0

-0,71,1

1,34,4

5,46,8

5,96,7

6,27,8

10,49,5

11,19,0

11,49,1

8,411,2

11,411,7

11,611,6

12,211,3

11,711,3

11,411,9

9,67,9

7,4

Εισαγω

γές (εκτός πετρελ.&

πλοίω

ν, ετήσια μετα

βολή, 6μ κιν. μέσος)-2,3

-0,40,6

1,00,9

1,25,6

7,79,2

8,19,3

11,19,7

7,07,6

8,49,9

9,08,1

9,07,5

9,58,7

7,78,1

7,67,5

6,65,6

7,77,9

9,210,1

12,412,2

10,89,5

8,9

ΕΤΕ Γενικός δείκτης οικονομικής συγκυρία

ς ► ► ► ►

-24,9-25,2

-23,5-22,6

-22,0-21,7

-20,3-18,6

-19,8-19,6

-21,3-22,8

-19,3-21,0

-17,3-13,2

-10,3-7,5

-7,1-6,3

-2,1-1,5

-1,9-0,5

0,70,5

1,72,2

2,43,4

3,73,5

3,13,0

3,33,6

3,53,4

Χρ

ωμ

ατική

κλίμα

κα1

23

45

67

89

1011

1213

1415

1617

1819

2021

2223

2425

2627

28

Ταχεία

συρρίκνωση

Μέτρια

συρρίκνωση

Αργή συρρίκνω

ση Στα

θεροποίηση

Αργή α

νάπ

τυξη Μ

έτρια α

νάπ

τυξη Τα

χεία α

νάπ

τυξη

Πηγές: Εθ

νική Τράπ

εζα, ΕΛ

ΣΤΑΤ, ΤτΕ, Ευρ. Επ

ιτροπή, ΙΟ

ΒΕ

Εθνική Τράπεζα | Σύντομη Ανάλυση | Δημοσιονομικά στοιχεία 2018

Ελληνική Οικονομία | Μάιος 2019| p. 7

ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

Συνεισφέροντες στην έκδοση (με αλφαβητική σειρά): E. Αλεβιζοπούλου, Α. Γουβέλη, N. Μαγγίνας, E. Μπαλίκου, Π.

Νικολίτσα, Γ. Θεοδωροπούλου

Το παρόν έντυπο εκδόθηκε από τη Διεύθυνση Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία εποπτεύεται από την Τράπεζα της Ελλάδος. Το παρόν έντυπο είναι μόνο για πληροφόρηση και δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ή να θεωρηθεί σαν πρόταση ή άλλου είδους προτροπή για αγορές ή πωλήσεις επενδυτικών προϊόντων ή χρηματοπιστωτικών μέσων. Όποια στοιχεία έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρόν έντυπο, έχουν ληφθεί από πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες. Λόγω της πιθανότητας λάθους εκ μέρους αυτών των πηγών, η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος δεν εγγυάται για την ακρίβεια ή τη χρησιμότητα οποιασδήποτε πληροφορίας και δεν υποχρεούται να επικαιροποιεί το περιεχόμενο του παρόντος. Η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, τα στελέχη της, το προσωπικό της ή/και άλλα πρόσωπα που σχετίζονται με αυτήν, δεν ευθύνονται ούτε αναλαμβάνουν ουδεμία νομική υποχρέωση σε σχέση με οποιαδήποτε επενδυτική απόφαση η οποία βασίστηκε στο παρόν έντυπο. Τα φυσικά και νομικά πρόσωπα, αποδέκτες του παρόντος, θα πρέπει πριν τη λήψη των επενδυτικών τους αποφάσεων να λαμβάνουν κάθε απαιτούμενη συμβουλή από εξωτερικούς επενδυτικούς, νομικούς, φορολογικούς ή άλλους συμβούλους. Οι τυχόν εκτιμήσεις που παρατίθενται σχετικά με τις μελλοντικές διακυμάνσεις δεν αποτελούν ασφαλή ένδειξη μελλοντικών επιδόσεων. Επιπλέον, τονίζεται ότι οι υποκείμενες αξίες που αναφέρονται εμπεριέχουν επενδυτικούς κινδύνους ακόμη και κίνδυνο μείωσης του επενδυόμενου κεφαλαίου. Η Τράπεζα έχει λάβει όλα τα κατάλληλα μέτρα για την αποφυγή καταστάσεων σύγκρουσης συμφερόντων που μπορεί να ανακύψει με τους χρηματοοικονομικούς αναλυτές που παράγουν την έρευνα και τους αποδέκτες αυτής και έχει θεσπίσει, εφαρμόζει και διατηρεί κατάλληλη αντίστοιχη πολιτική. Τέλος, επισημαίνεται ότι η διανομή του παρόντος σε πρόσωπα που δεν διέπονται από το ελληνικό δίκαιο ενδέχεται να υπόκειται σε απαγορεύσεις ή περιορισμούς από τον εκάστοτε σχετικό εφαρμοστέο νόμο. Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση του δελτίου ή τμήματος αυτού πρέπει υποχρεωτικά να έχει την έγκριση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.