ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τοπική Ιστορία

Π. Πυρπυρής, Αλ. ΑσημακοπούλουΣχ. Σύμβουλοι ΠΕ02

“The farther you look back, the farther you

can see ahead”

Παγκόσμια Ιστορία

Γενική Ιστορία – Έμφαση στην ιστορία του έθνους

Τοπική Ιστορία

Οικογενειακή Ιστορία- Βιογραφία

Herbert. P. R. Finberg

Πώς η οπτικοποίηση αυτή βοηθά να κατανοήσουμε τη σχέση μεταξύ των επιπέδων της ιστορικής έρευνας ;

“Η μελέτη κάθε «κύκλου» προϋποθέτει γνώση και αναφορά σε αυτόν που τον περιβάλλει. Ωστόσο, οι εσωτερικοί «κύκλοι» δεν είναι λιγότεροι τέλειοι, επειδή εντάσσονται στο πλαίσιο του εκείνου στον οποίον περιέχονται”.

Herbert. P. R. Finberg

Η Τοπική Ιστορία είναι «μικροϊστορία» που: Εστιάζει στους τρόπους με τους οποίους οι

άνθρωποι του παρελθόντος οργάνωναν τη ζωή τους σε επίπεδο πάνω από το ατομικό αλλά κάτω από το εθνικό,

ενδιαφέρεται κυρίως για τη δράση μικρών κοινωνικών ομάδων σε συγκεκριμένο χωρο-χρόνο (Τόπος άνθρωπος).

Δεν είναι αντίθετη της γενικής ιστορίας, τροφοδοτείται από αυτήν και την τροφοδοτεί

Θέματα με τα οποία ασχολείται η Τοπική Ιστορία

Οι συν-οικισμοί Τα μνημεία και οι εκκλησίες Η εξέλιξη του συγκοινωνιακού δικτύου Τα τοπωνύμια - Τα ανθρωπωνύμια/παρωνύμια Ο τρόπος ζωής, οι συνήθειες και οι σχέσεις μιας ή

περισσότερων κοινωνικών ομάδων Οι επαγγελματικές δραστηριότητες και η ανεργία σε

συγκεκριμένη χρονική περίοδο Η εξέλιξη της τοπικής οικονομίας (βιομηχανική ή άλλη

κληρονομιά) Η διαμόρφωση και εξέλιξη των οικογενειακών σχέσεων μιας

ή περισσότερων κοινωνικών ομάδων Η θέση διαφόρων κατηγοριών «αποκλινόντων»

(περιθωριακών, γραφικών) στην τοπική κοινωνία Οι παρεμβάσεις και αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον …………………………………………………………………….

Πηγές της τοπικής ιστορίας 1

Πρωτογενές υλικό : έγγραφα, πρακτικά, σφραγίδες, ληξιαρχικές πράξεις, επιστολές, απογραφές, επίσημα στατιστικά Τοπικά αρχεία

Γραμματόσημα, νομίσματα Φωτογραφίες και χάρτες Προφορικές μαρτυρίες Δευτερογενές υλικό : ιστορικά βιβλία και άρθρα,

απομνημονεύματα,– ημερολόγια, εφημερίδες και περιοδικά (τοπικός τύπος), λογοτεχνικά έργα (ηθογραφικά, ιστορικά μυθιστορήματα, ταξιδιωτικά κοκ)

Εικαστικά έργα -και ακόμη….

Πηγές της τοπικής ιστορίας 2

Κινηματογραφικά, τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά ντοκουμέντα

Ηλεκτρονικές πηγές πληροφόρησης Υλικοτεχνικές υποδομές, μηχανές,

εργαλεία Φυσικό και δομημένο τοπίο

Τρόπος προσέγγισης της Τοπικής Ιστορίας 1

Πριν την επιλογή του θέματος: ο διδάσκων διερευνά την περιοχή, προκειμένου να διαπιστώσει ποιες από τις «μονάδες τοπικής ιστορίας» είναι κατάλληλες και προσφορότερες.

Στην τάξη ο διδάσκων δίνει το έναυσμα παρουσιάζοντας οπτικό ερέθισμα, σχετική βιβλιογραφία, διαθέσιμες πηγές, πιθανές μαρτυρίες, οργανώνοντας επιτόπια επίσκεψη κοκ

Ο ακριβής προσδιορισμός του θέματος είναι αναγκαίος για να αποφευχθούν πλατειασμοί. Κριτήρια οριοθέτησής του: • η διαθεσιμότητα των πηγών, •ο διαθέσιμος χρόνος, •τα ενδιαφέροντα και οι ικανότητες των μαθητών.

Επιλογή της «μονάδας τοπικής ιστορίας» από την ολομέλεια.Ακριβής προσδιορισμός του θέματος στην ολομέλεια (Έμφαση στον άνθρωπο και λιγότερο στον τόπο)

Σχολιάστε τη διατύπωση των παρακάτω θεμάτων: 1. «Η ιστορία του Περιστερίου». 2. «Η επίδραση της εσωτερικής μετανάστευσης (1945-75) στην αστικοποίηση και τη δημογραφική εξέλιξη του Περιστερίου».

Τρόπος προσέγγισης της Τοπικής Ιστορίας 2

Η διατύπωση των ερωτημάτων:Από την ακρίβεια στη διατύπωση των

ερωτημάτων εξαρτάται η σαφήνεια των απαντήσεων.

Τα ερωτήματα είναι δυνατόν να αφορούν ένα ευρύ φάσμα

Μεθοδολογικά ενδείκνυται τα αρχικά ερωτήματα να έχουν κάποιο εύρος (χωρίς να στερούνται σαφήνειας) και να εξειδικεύονται, να «στενεύουν», ανάλογα με τις διαθέσιμες πηγές

Τα ερευνητικά ερωτήματα και οι αντίστοιχες δράσεις καθορίζονται μέσα από συζήτηση σε επίπεδο ολομέλειας.

Χωρίς σαφή ερευνητικά ερωτήματα η όλη διαδικασία είναι πολύ πιθανό να λάβει τη μορφή αναζήτησης και συρραφής δεδομένων.

Τα ερωτήματα καθορίζουν: •πηγές, •δράσεις, •εργαλεία αναζήτησης και καταγραφής δεδομένων (π.χ. ερωτηματολόγια, συνεντεύξεις, παρατήρηση, πείραμα κοκ).

Τρόπος προσέγγισης της Τοπικής Ιστορίας 3

Καθορισμός των αξόνων & Διατύπωση του σκοπού στην ολομέλεια

Σχεδιασμός των δράσεων και των δραστηριοτήτων των μαθητών από τον διδάσκοντα – χρονοδιάγραμμα

(τι & από ποιους θα προσεγγιστεί; από ποιες πηγές; πότε; πού και με ποια εργαλεία; κ.λπ.)

* Διαμόρφωση ομάδων* Εκτέλεση του προγραμματισμού Αξιολόγηση του έργου (διαμορφωτική και τελική)

από τον διδάσκοντα και αυτοαξιολόγηση από τους μαθητές

Από την ολομέλεια στην ομάδα

Σχηματισμός ομάδων με στόχο τη διατύπωση των πρώτων ερωτημάτων (με καταιγισμό ιδεών)

Η διαδικασία μπορεί να αρχίσει με εταιρική συνεργασία.

Σταδιακά θα σχηματίσουμε 4μελείς λ.χ. ομάδες. Μπορούμε να «πάμε» από τη δυάδα στην τετράδα μέσω της συνεργασίας μαθητών που κάθονται σε θρανία διαδοχικά.

Δημιουργία ομάδων με βάση:

τις προτιμήσεις των συμμετεχόντων, το μαθησιακό επίπεδο ( δημιουργία

ομοιογενών ομάδων ) - (Williams et al., 2006; Zacharis, 2009 ; Faja , 2011; Sanjay & Vanshi , 2010),

την τυχαιότητα -τυχαίες ομάδες (Mendes et al.,2006).

Δεν έχει αποδειχτεί ποιος τρόπος δημιουργίας ομάδων είναι πιο αποδοτικός ( Salleh et al., 2011).

Η απορία: Ποια ήταν η Λέλα Καραγιάννη που αναφέρεται στην επιγραφή και γιατί υπάρχει εδώ η προτομή της;

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΘΕΜΑΤΟΣ

Χο Γυμνάσιο Αθηνών«Το ηρώο της Λέλας Καραγιάννη στην οδό Τοσίτσα και η σημασία του ως τόπου μνήμης»

Οι συμμετέχοντες καταγράφουν κάθε ιδέα – τρόπο που μπορούν να σκεφτούν, ώστε να διερευνηθεί το θέμα και ταξινομούν τις ερωτήσεις τους

Η ομαδοποίηση των ιδεών των μαθητών (από την ολομέλεια με τη συνδρομή του εκπαιδευτικού.)

Περιγραφή του μνημείου Τοποθεσία - Γύρω δρόμοι – Τι εδώ υπήρχε πριν; Φωτογραφία μνημείου & γύρω περιοχής Δημιουργία σκίτσου Συναντάται και σε άλλες περιοχές-πόλεις κλπ; Αν ναι, πού και γιατί; Ενδεχόμενη σύγκριση με άλλο ηρώο της ίδιας Ποια ήταν; Ποια ήταν η δράση της; Πότε εκτελέστηκε, από ποιους και γιατί; Πότε της αφιερώθηκε αυτό το μνημείο; Γιατί τότε και όχι νωρίτερα ή αργότερα; Ποιος ανέλαβε την πρωτοβουλία αφιέρωσης στη μνήμη της; Από ποιον φιλοτεχνήθηκε; Επί δημαρχίας τίνος αποκαλύφθηκε; Γίνονται εορτασμοί; Υπάρχουν άλλες γυναίκες με παρόμοια δράση και τύχη; Ζει κάποιος από τους συγγενείς της; - Συνέντευξη Πού βρίσκονται τα οστά της; - Φωτογραφία Όσοι περνούν από εκεί, γνωρίζουν κάτι γι’ αυτήν; - Ερωτηματολόγιο σε περαστικούς Έχει υποστεί βεβήλωση το μνημείο; Αν ναι, πότε, από ποιους και γιατί;- Τι αντιπροσωπεύει η βεβήλωση ενός μνημείου. Ιδέες για την συνειδητοποίηση της ιστορικής μνήμης για το μέλλον του τόπου * ……………………………………………………………. ……………………………………………………….*Οι ιδέες ομαδοποιήθηκαν για τις ανάγκες της παρουσίασης.•

Από την ομαδοποίηση των ιδεών στο σχηματισμό αξόνων

Οι άξονες :1. Το μνημείο στο χώρο2. Η προσωπικότητα της ηρωίδας3. Το μνημείο και οι κάτοικοι – παρελθόν, παρόν και μέλλον4……………………..

1ος ΑΞΟΝΑΣ προτεινόμενη μέθοδος

Τρόπος εργασίας

1. Το μνημείο στο χώρο πεδίο έρευνας, αναζήτηση πληροφοριών από διαδίκτυο κλπ

ομαδοσυνεργατικά

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ –ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ1.Να αναζητήσετε πληροφορίες σε ιστορικά βιβλία, ημερολόγια, άρθρα κ.λπ. για τη δράση και τις συνθήκες θανάτου της Λ.Κ.2.Να περιγράψετε το ηρώο και να δώσετε κατευθυντήριες οδηγίες σε κάποιον που θέλει να το επισκεφτεί με αφετηρία το σχολείο σας. Συνοδέψτε την περιγραφή σας με μια φωτογραφία του μνημείου.3.Να αναζητήσετε στον τύπο πληροφορίες σχετικά με τον καλλιτέχνη-δημιουργό του.4.Να αναζητήσετε στα πρακτικά του Δήμου πληροφορίες σχετικά με το ποιος και πότε έκανε την πρόταση δημιουργίας αυτού του μνημείου, και σχετικά με το χρόνο και τον Δήμαρχο που το θεμελίωσε (έκανε τα «αποκαλυπτήρια»)5.Να βρείτε πού αλλού υπάρχουν μνημεία αφιερωμένα στην ηρωίδα. Να παρατηρήσετε και να καταγράψετε ομοιότητες και διαφορές*6.Να δημιουργήσετε ένα σκίτσο και να αναζητήσετε αντίστοιχες γκραβούρες στο διαδίκτυο. *ερ.2 και 3. αναφορά στον ψηφιακό γραμματισμό και την ανάγκη διασταύρωσης των πληροφοριών

2ο ΑΞΟΝΑΣ προτεινόμενη μέθοδος Τρόπος εργασίας

2. Η προσωπικότητα της ηρωίδας

Ανάγκη: Α. σύνδεσης γενικής και τοπικής ιστορίαςΒ. υιοθέτησης μεθόδων ιστορικής έρευνας πχ. σε ενδεχόμενη προσέγγιση πήγής θα ασχοληθώ ακροθιγώς με ζητήματα τυπολογικής κατάταξη του υλικού, κριτική αξιολόγησής του και δημιουργικής αξιοποίηση του υλικού

Ατομικά ή/και Ομαδοσυνεργατικά

Ο εκπ/κός βοηθά στην διατύπωση των ερωτημάτων της συνέντευξης

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ –ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1. Ποιες πληροφορίες αντλείται από το βίντεο https://www.youtube.com/watch?v=ienJtzW6VdA, για την προσωπικότητα, το έργο και το θάνατο της Λ.Κ.; Συνδέσετε τις με τα ιστορικά γεγονότα της εποχής.2. Από αρχείο τοπικής εφημερίδας να συγκεντρώσετε φωτογραφίες και σχόλια από εκδηλώσεις για τη μνήμη της Λ.Κ. Να αξιολογήσετε τους λόγους για τους οποίους (πρέπει να) τιμάται η μνήμη της από το κοινωνικό σύνολο;3. Να εντοπίσετε αν υπάρχει κάποιος επιζών από το συγγενικό της κύκλο. Να περιγράψετε και να σχολιάσετε τι κάνατε για να έρθετε σε επαφή μαζί του (σε περίπτωση συνάντησης με συγγενικό πρόσωπο, να πάρετε συνέντευξη).4. Να βρείτε και να καταγράψετε τις διακρίσεις που της έχουν απονεμηθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Να ερμηνεύσετε μια από τις πρωτοβουλίες αυτές.5. Να συγκεντρώσετε από το χώρο της λογοτεχνίας αναφορές στην ηρωίδα και τη δράση της. 6. Να εντοπίσετε κι άλλες γυναίκες με παρόμοια δράση κατά την ίδια ιστορική περίοδο και να παρουσιάσετε συγκριτικά το έργο το έργο τους (πχ. Ηρώ Κωνσταντοπούλου, Ηλέκτρα Αποστόλου κλπ)

3ος ΑΞΟΝΑΣ προτεινόμενη μέθοδος

Τρόπος εργασίας

3. Το μνημείο και οι κάτοικοι –παρόν και μέλλον

πεδίο έρευνας, αναζήτηση πληροφοριών από διαδίκτυο κλπ

ομαδοσυνεργατικά

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ –ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ1.Να συντάξετε ένα ερωτηματολόγιο, ώστε να διερευνήσετε τι γνωρίζουν από την Λ.Κ. όσοι περνούν μπροστά από το ηρώο.2.Να γράψετε σύντομες πληροφορίες, χρήσιμες για όσους περνούν από το μνημείο3.Να διερευνήσετε στο διαδίκτυο και στον τοπικό τύπο, αν το ηρώο έχει υποστεί κάποιο είδους βεβήλωση. Αν ναι, πότε, από ποιους και γιατί;- 3.Συγκεντρώστε φωτογραφίες από εικόνες με μνημεία, τα οποία έχουν υποστεί βεβηλώσεις*. Ποια τα συναισθήματα και ποιες οι σκέψεις σας;4.Μετά από τη γνωριμία σας με το μνημείο, νομίζετε ότι έχει κάποια σημασία και αξία για τους νέους της γενιάς σας σε σχέση με το παρόν και το μέλλον;

* Εναλλακτικά οι μαθητές μπορούν να προβούν σε καθαρισμό του μνημείου ή να συντάξουν επιστολή προς το Δήμαρχο, όπου να τονίζουν την αξία του μνημεία και την ανάγκη της υποστήριξής του (δράση παρέμβασης).

Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ: ΔΡΑΣΕΙΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ & ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ

ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΓΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΩΝ

ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ & ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ

Σύνθεση των αποτελεσμάτων κάθε άξονα

Σύνθεση των αποτελεσμάτων κάθε άξονα

Στόχος :Η σύνθεση των εργασιών από τις ομάδες που έχουν αναλάβει την πραγμάτευση των ερωτημάτων κάθε άξονα- παρουσίαση στην ολομέλεια

Η δημιουργία της συνθετικής εργασίας

Σύνθεση της τελικής εργασίας βασισμένη στη σύνθεση των εργασιών κάθε άξονα

Στόχοι: -η σύνθεση των εργασιών των ομάδων σε ενιαίο όλο-Η- προβολή της δράσης με :-Οργάνωση πολιτιστικής βραδιάς, έγγραφη ανακοίνωση στο Δήμο , παραγωγή και διακίνηση φυλλαδίου ή άλλου είδους εντύπου, στο διαδίκτυο κ.λπ.)

Η Αξιολόγηση 1

- Αυτοαξιολόγηση μαθητών - Διαμορφωτική αξιολόγηση (σε κλίμα διαλόγου και

ανατροφοδότησης) & Αναστοχασμός διδάσκοντος Κριτήρια : ασκήθηκαν οι μαθητές στην έρευνα και τη συνεργασία; ανάπτυξαν την ικανότητα αναζήτησης καταγραφής και

ανάλυσης των δεδομένων; παρήγαγαν προσωπικό λόγο; ασκήθηκαν στο χειρισμό των σύγχρονων τεχνολογικών

μέσων; ανάπτυξαν την ικανότητα ερμηνείας των συμπεριφορών των

δρώντων προσώπων της ιστορικής περιόδου που ερεύνησαν; προσέγγισαν αισθητικά τον περιβάλλοντα χώρο; ικανοποιήθηκαν από τον τρόπο εργασίας σε σχέση με το

παραδοσιακό μάθημα;

Η Αξιολόγηση 2 Η διαμορφωτική αξιολόγηση ξεκινά αμέσως μετά τη

διαμόρφωση του γενικού σχεδίου εργασίας και την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των μαθητών,

διαρκεί όλο το τρίμηνο Στόχος του διδάσκοντος : η ανατροφοδότηση των ομάδων,

ώστε να επιτευχθεί ο απαραίτητος διορθωτικός επαναπροσανατολισμός που θα οδηγήσει την προσπάθεια στα αναμενόμενα παιδαγωγικά και γνωστικά αποτελέσματα.

Τελική Αξιολόγηση των μαθητικών εργασιών από τον διδάσκοντα.

Κριτήρια:Τήρησαν το χρονοδιάγραμμα; Ήταν συνεπείς στην εφαρμογή της ενδεδειγμένης

ερευνητικής μεθοδολογίας; Οι συνθετικές εργασίες των ομάδων ήταν πλήρεις; Πώς τα μέλη των ομάδων κατάφεραν να υπερβούν τις

δυσχέρειες;

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Ασωνίτης Σπ. –Παππάς Θ. (2012). Τοπική Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου – Βιβλίο του εκπαιδευτικού

Βώρος Φ.Κ.(1991). «Τοπική Ιστορία» π. Διάλογος, τχ. 9 , σ. 27-31 Λεοντσίνης Γ. Ν. –Ρεπούση Μ. (2001). Η τοπική ιστορία ως πεδίο

σπουδής στο πλαίσιο της σχολικής παιδείας, ΥΠΕΠΘ – Π.Ι., ΟΕΔΒ, Αθήνα

Λεοντσίνης Γ. (1999). Ιστορία – περιβάλλον και η διδακτική τους, εκδ. Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα

Ομάδα Εμπειρογνωμόνων (2011). Τοπική Ιστορία – Οδηγός για τον εκπαιδευτικό, Αθήνα ΥΠΔΒΘ

Ρεπούση Μ., «Τοπικές ιστορίες στο σχολείο. Από το γενικό παρελθόν στο παρελθόν του τόπου», Σύγχρονη Εκπαίδευση 112, σ. 97-108

Σακκά Β. (2004). «Προφορική Ιστορία και Σχολείο. Η Ιστορία ως Βιωμένη Εμπειρία» Τεκμήριον 4, Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Αρχειονομίας - Βιβλιοθηκονομίας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Κέρκυρα, σσ. 63-88

Χατζηγιάννη Κ. – Μελάς Θ.- Μπελαγράτης Σπ. (επιμ.) (1995). Η Τοπική Ιστορία στο Σχολείο. Μεθοδολογικές Προσεγγίσεις, ΓΑΚ- Αρχεία Νομού Ευβοίας, Χαλκίδα

 David E. Kyvig –Myron A.Marty (2010). Nearby History. Exploring the past around you, AltaMira Press, Maryland

Ευχαριστώ για την προσοχή σας