अमृतानुभव-ज्ञानेश्वर महाराज कृत
TRANSCRIPT
अमतृानभुवअमतृानभुवअमतृानभुवअमतृानभुव संतसंतसंतसंत �ाने�र�ाने�र�ाने�र�ाने�र
मंगलाचरणमंगलाचरणमंगलाचरणमंगलाचरण
यद�रमना�येयमानंदमजम�ययम
ौीम��नव�ृ�नाथेित �यात ंदैवतमाौये ॥१॥
गु%&र'या�यया लोके सा�ा*+,ा*ह शांकर/ ।
जय'या�ानमःतःय ैदयािा3य ैिनरंतरम ॥२॥
सा53 केन च कःया53 िशवयो सम6�पणो: ।
�ातु ंन श8यते ल9निमित+ैत:छला�मुहु: ॥३॥
अ+ैतमा'मनःत=वंदश3यंतौ िमथःतराम ।
तौ वंदे जगतामा,ौ तयोःत=वािभप�ये ॥४॥
मूलायामाय मBयाय मूलमBयाममूत3ये ।
�ीणाममूलमBयाय नम: पणूा3य शंभवे ॥५॥
िशवश�Dसमावेशनिशवश�Dसमावेशनिशवश�Dसमावेशनिशवश�Dसमावेशन
ऐसी इयG िन%पिधकG । जगाचीं �जयG जनकG ।
ितयG वं*दलीं िमयां मूिळकG देवोदेवी ॥१।
जो �ूयुिच ूाणे�र/ । उलथे आवड/चे सरोभर/ ।
चा%ःथळ/ येकाहार/ । एकांगाची ॥२ ॥
आव*डचेनी वेगG । येकयेकातG िगिळती अगें ।
कOं +ैताचेिन पांगे । उगािळते आहाती ॥३॥
जG येकिच न�हे येकसरG । दोघां दोनीपण नाह/ं पुरG ।
काइ नेणQ साकारG । ःव6पG �जयG ॥४॥
कैसी ःवसुखाची आळकOु । जे दोनीपण िमळोिन येकOं ।
ने*दतीिच कवितकOं । एकपण फुटQ ॥५॥
हा ठाववर/ �वयोगभेडG । जे बाळ जगाये�हढG ।
�वयाली पर/ न मोडे । दोघुलेपण ॥६॥
आपुिलये आंगीं संसारा । दे�खलेया चराचरा ।
पर/ ने*दतीिच ितसरा । झQक लागQ ॥७॥
जया येक स�ेचG बैसणG । दोघां येका ूकाशाचG लेणG ।
जG अना*द येकपणG । नांदती दोघG ॥८॥
भेद ुलाजौिन आवड/ । येकरसीं देत बुड/ ।
जो भोगणया ठव काढ/ । +ैताचा जेथG ॥९॥
जेणG देवG संपूण3 देवी । �जये�वण कांह/ं ना तो गोसावी ।
*कंबहनाु येकोपजीवी । येकयेकांची ॥१०॥
कैसा मेळु आला गो*डये । दोघG न माती जगीं इये ।
कOं परमाणुह/ माजीं उवायG । मांडलीं आहाती ॥११॥
�जह/ं येकयेकावीण । न कOंजे तणृाचGह/ िनमा3ण ।
�जयG दोघG �जऊ ूाण । �जयां दोघां ॥१२॥
घरवातG मोटकOं दोघG । ज_ गोसावी सेजे &रघे ।
त_ दंप'यपणG जागे । ःवािमणी जे ॥१३॥
�जया दोघांमाजीं येकादG । �वपायG उमजलG होय िनदे ।
तर/ घरवात िगळिनु नुसधुG । कांह/ं ना कOं ॥१४॥
दोहQ अगंािचये आटणी । िगंविसत आहाती येकपणीं ।
जाली भेदािचया वाहाणी । आधाधीं �जयG ॥१५॥
�वषो येकमेकांचीं �जयG । �जयG येकमेकांचीं �वष इयG ।
�जयG ह/ं दोघG सु�खयG । �जयG दोघG ॥१६॥
aीपु%ष नामभेदG । िशवपण येकलG नांदे ।
जग सकळ आधाधG । पणG �जह/ं ॥१७॥
दो दांड/ं ए*क ौिुत । दोहQ फुलीं एकO bित ।
दोहो *दवीं द/cी । येकOिच जेवीं ॥१८॥
दो ओठeं येकO गोठe । दो डोळां येकO *दठe ।
तेवीं दोघीं �जह/ं सॄgी । येकOच जेवीं ॥१९॥
दाऊिन दोनीपण । येक रसाचG आरोगण ।
कर/त आहे मेहणु । अना*द जG ॥२०॥
जे ःवािमिचया स�ा । वीण असो नेणG पितोता ।
�जयेवीण सव3 कता3 । काह/ं ना जQ ॥२१॥
जG कOं भाताराचG *दसणG । भाता%िच �जयेचG असणG ।
ने�णजती दोघGजणG । िनवडंू �जये ॥२२॥
गोड/ आ�ण गुळु । कापु% आ�ण प&रमळु ।
िनवडंू जातां पांगुळु । िनवाडु होये ॥२३॥
समम द/िc घेतां । जे�व ंद/पुिच ये हातां ।
ते�व ं�जयेिचया त=वतां । िशवुिच लाभG ॥२४॥
जैसी सूयi िमरवे ूभा । ूभे सूय3'विच गाभा ।
तैसी भेद िगळ/त शोभा । येकिच जे ॥२५॥
कां �बंब ूित�बंबा ,ोतक । ूित�बंब �बंब अनुमापक ।
तैसG +ैतिमसG एक । बरवतसे ॥२६॥
सव3 शू�याचा िनंकषु3 । �जया बाइला केला पु%ष ु।
जेणG दादलेनु स�ा�वशेष ु। शDO जाली ॥२७॥
�जये ूाणे�र/वीण । िशवीह/ं िशवपण ।
थारQ न शके ते आपण । िशवG घडली ॥२८॥
ऐ�यkसी ई�रा । �जयेचG आगं संसारा ।
आपण होऊन उभारा । आपणिच जे ॥२९॥
पतीचेिन अ6पपणे । लाजोिन आंगाचG िमरवणG ।
केलG जगाये�हढG लेणG । नाम6पाचG ॥३०॥
ऐ8याचाह/ दकाळाु । बहपणाचाु सोहळा ॥
�जयG सदैवेिचया िलळा । दाख�वला ॥३१॥
आंगािचया आट�णया । कांत ुउवाया आ�णला �जया ॥
ःवसंकोचG �ूया । 6ढ�वली जेणG ॥३२॥
�जयेतG पाहावयािचया लोभा । चढे bgु'वािचया �ोभा ।
�जयेतG न देखत ुउभा । आंगिच सांड/ ॥३३॥
कांतेिचया िभडा । अवला होय जगाये�हढा ।
आंग�वला उघडा । �जये�वण ॥३४॥
जो हा ठावो मंद6पG । उवाियलेपणGिच हारपे ।
तो जाला �जयेचेिन प*डपे । �व�6प ॥३५॥
�जया चेव�वला िशव ु। वे,ाचे बोणG बहु ।
वा*ढतेणGिस जेऊं । धाला जो ॥३६॥
िनदैलेिन भातारG । जे �वये चराचरG ।
�जयेचा �वसांवला नुरे । आंबुलेपणह/ ॥३७॥
जव कांत ुलपो बैसे । तंव ने�णजे �ज:या दोषG ।
�जयG दोघG आ&रसG । �जयां दोघां ॥३८॥
�जयेचेिन आंगलगG । आनंद आपणा आरोगू ंलागे ।
सव3 भोDॄ'वह/ नेघे । �जये�वण कांह/ं ॥३९॥
जया �ूयाचG जG आंग । जो �ूयुिच �जयेचG चांग ।
कालाउनी दो�ह/ भाग । जे�वतG आहाित ॥४०॥
जैिस कां सिमरGसकट गित । कां सोिनयासकट कांित ।
तैिस िशवेिस ंश�D । अविघिच जे ॥४१॥
कां कःतुर/सकट प&रमळु । कां उंमेसकट अनळु ।
तैसा श�Dिस ंकेवळु । िशवुिच जो ॥४२॥
राित आ�ण *दवो । पातली सूया3चा ठावो ।
तैसीं आपुला सािच वावो । दोघGह/ �जयG ॥४३॥
*कंबहनाु ितयG । ूणवा॒र/ं �व%ढितयG ।
दशेचीह/ वै&रयG । िशवुशDO ॥४४॥
हे असो नाम6पाचा भेदिसरा । िगिळत येकाथा3चा उ�जरा ।
नमो तया िशववोहरा । �ानदेव ुnहणे ॥४५॥
जया दोघां:या आिलंगनीं । �वरोिन गेली दो�ह/ ।
आघ�वयाची रजनी । *दठeिच जे ॥४६॥
जयां:या 6पिनधा3र/ं । गेली परेसीं वैखर/ ।
िसंधसूीं ूळयिनर/ं । गंगा जैशी ॥४७॥
वाय ुचळबळGशीं । �जराला �योमािचये कुशीं ।
आटला ूळयूकाशीं सूभ भान ु॥४८॥
ते�व िनहािळता ययांते । गेले पाहणGनसीं पाहतG ।
पुoती घरौतGवरpतG । वं*दलीं ितयG ॥४९॥
जयां:या वाहाणी । वेदकु वे,ाचG पाणी ।
न �पये पण सांडणी । आंगािच कर/ ॥५०॥
तेथ मी नमःकरा । लागीं उरQ दसराु ।
तढह/ िलंगभेद पढहा । जोडंु जावQ ॥५१॥
प&र सोनेनिस ंदजGु । न�हत ुलेणG सोना भजे ।
हे नमन करणG माझG । तैसG आहे ॥५२॥
सांगतां वाचेतG वाचा । ठाउ वा:य वाचकाचा ।
पडतां काय भेदाचा । �वटाळु होये? ॥५३॥
िसंध ुआ�ण गंगेिच िमळणी । aीपु%ष नामाची िमरवणी ।
*दसतसे, त&र काय पाणी । +ैत होईल ? ॥५४॥
पाहे पां भाःय भासकता । आपुला ठाई दा�वतां ।
एकपण काय स�वता । मो*डतसे ? ॥५५॥
चांदािचया दQदावर/ । होत चांद�णयाची �वखरु/ ।
काइ उणG द/cीवर/ । िगवसQ पां द/प ु॥५६॥
मोितयाची कOळ । होत मोितयावर/ पांगुळ ।
आगळG िनम3ळ । 6पा येकOं ? ॥५७॥
माऽािचया �ऽपु*टया । ूणव ुकाइ केला िचर*टया ? ।
कO `णकार' ितरेघ*टया । भेदवला काई ? ॥५८॥
अहो ऐ8याचG मुsल न ढळे । आ�ण सा�जरेपणाचा लाभु िमळे ।
तर/ ःवतरंगाची मुकुळG तुरंब ुकां पाणी !! ॥५९॥
nहणौिन भूतेशु आ�ण भवानी । वं*दलीं, न क6िन िसनानीं ।
मी &रघालQ नमनीं । तG हG ऐसG ॥६०॥
दप3णाचेिन 'यागG । ूित�बंब �बंबीं &रगे ।
का बुड/ *दजे तरंगG । वायुचा ठेला ॥६१॥
नातर/ नीदजात खेवQ । पावे आपुला ठावो ।
तैशी बु�5'यागG देवीदेवो । वं*दलीं िमयां ॥६२॥
सांडूिन मीठपणाचा लोभु । िमठG िसंध'ुवाचा घेतला लाभु ।
ते�व ंअहं देवुिन शंभु । शांभवी झालQ ॥६३॥
िशवश�DसमवेशG । नमन केलG nयां ऐसG ।
रंभागभ3 आकाशG । &रगाला जैसा ॥६४॥
॥ इित ौीिस5ानुवादे ौीमt मतृानुभवे िशवश�Dसमावेशन ंनाम ूथम ूकरण ंसंपूण3म ्॥
ौीग%ुःतवनौीग%ुःतवनौीग%ुःतवनौीग%ुःतवन
आता उपायवनवसंत ु। जो आ�ेचा आहेवतंत ु।
अमुत3िच प&र मूतु3 । का%vयाचा ॥१॥
अ�व,ेचे आडवे । भुंजीत जीवपणाचे भवे ।
'या च'ैw�याचे धांवे । का%vयG जो कOं ॥२॥
मोडोिन मायाकंुज6 । मुDमोितयाचा वोग6 ।
जेव�वता सदगु6 । िनव�ृ� वंद ू॥३॥
जयाचेिन अपांगपातG । बंध मो�पणीं आते ।
भेटे जाणतया जाणते । जयापाशीं ॥४॥
कैवxयकनकािचया दाना । जो न कडसी थोर साना ।
िंyयािचया दश3ना पाढाऊ जो ॥५॥
सामzया3चेिन �बकG । जो िशवाचेह/ गु%'व �जंके ।
आ'मा आ'मसुख देखे । आ&रसा �जये ॥६॥
बोधचिंिचया कळा । �वखरुिलया येकवळा ।
कृपापुनवलीळा । कर/ जयाची ॥७॥
जो भेटिलयाची सवे । पुरती उपायांचे धांवे ।
ूव�ृ�-गंगा �ःथरावे । सागर/ �जये ॥८॥
जयाचेिन अनवसरG । bgाले bँयाचे मो*हरG ।
जो भेटतखGव सरे । बह%पिचु हG ॥९॥
अ�व,ेचG काळवखG । कOं ःवबोध सु*दनG फांके ।
सीतलG ूसादाकk । जयाचेिन ॥१०॥
जयाचेिन कृपासिललG । �जउ हा ठाववर/ पाखाळे ।
जे िशवपण*ह वQ�वळG । अगंी न लवो ॥११॥
राखQ जाता िशंयातG । गु%पण*ह धा*डलG िथतG ।
तढह/ गु%गौरव जयातG । सांड/िचना ॥१२॥
एकपण न�हे सुसास । nहणोन गु%िशंयांचG करोिन िमस ।
पाहणGिच आपली वास । पाहतसे ॥१३॥
जयाचेिन कृपातुषारG । परतलG अ�व,ेचG मो*हरG ।
प&रणमे अपारG । बोधामतेृ ॥१४॥
वे,ा देतां िमठe । वेदकु*ह सुये पोट/ं ।
तढह/ न�हेिच उिशट/ । *दठe जयाची ॥१५॥
जयाचेिन सावायG । जीव ुॄ} उपर लाहे ।
ॄ} तणृातळ/ं जाये । उदासG जेणG ॥१६॥
उप�ःतव&र राबितया । उपाय फळ/ं येती मोडोिनयां ।
व&रवंडले जयािचया । अनु�ा कां ॥१७॥
जयाचा *द*ठवावसंत ु। जव न &रघे िनगमवनाआंत ु।
तंव आपुिलये फळ/ं हात ु। न घेपितह/ ॥१८॥
पुढG दgीचेिनॄ आलगG । खQिच कOं िनवट/ मागG ।
ये�ह*डया जैता नेघे । आपणपG जो ॥१९॥
लघु'वाचेिन मुsलG । बैसला गु%'वाचे शेले ।
नासूिन नािथलG सदैव जो ॥२०॥
नाह/ं ते जळ/ं बु*डजे । त ैघनवटG जेणG त&रजे ।
जेणG तरिलया*ह नु&रजे । कव�णये ठाई ॥२१॥
आकाश हे सावेव । न बंधे आकाशाची हांव ।
ऐसे कोvह/ येक भर/व । आकाश जो ॥२३॥
चिंा*द सुसीतळG । घडलीं जयाचेिन मेळG ।
सूय3 जयाचेिन उजाळG । कडवसोिन ॥२४॥
जीवपणाचेिन ऽासG । यावया आपुिलये दशे ।
िशवह/ मुहत3ू पुसे । जया जोिशयातG ॥२५॥
चां*दणG ःवूकाशाचG । लेइला +ैतदणीचGु ।
त�ढह उघडेपण नवचे । चांदाचG जया ॥२६॥
जो उघडा कOं न *दसे । ूकाश कOं न ूकाशे ।
असतेपणGिच नसे । क�हणीकडे ॥२७॥
आता जो,तो इह/ं श~द/ं । कG मेळऊं अनुमानाची मांद/ ।
हा ूमाणा*ह वो नेद/ । कोvहा*ह मा ॥२८॥
जेथG श~दाची िलह/ पुसे । तेणGिस ंचावळQ बैसे ।
दजयाचाु रागीं %से । येकपणा जो ॥२९॥
ूमाणािच प&र सरे । त_ ूमेयिच आ�वंकरे ।
नवल मेचु ंये धरेु । नाह/ंपणाची ॥२९॥
कांह/ंबाह/ं अळमाळु ु । दे�खजे येखादे वेळु ।
तर/, `देखे' ते*ह �वटाळु । जया गावा ॥३०॥
तेथG नमनG का बोलG । केउती सुयG पाउलG ।
आंगीं लाउिन ना*डलG । नांविच येणG ॥३१॥
न�हे आ'मया आ'मूव�ृ� । वाढ�वतां कG िनव�ृ� ? ।
तर/ या नामाची वायबुंथी । सांड/िचना ॥३२॥
िनव'य3 तंव नाह/ं । मा िनवत3वी हा काई ।
त&र कैसा बैसे ठा� । िनवॄ��-नामा:या ? ॥३३॥
सूया3िस अधंका% । क_ झाला होता गोच% ? ।
तढह/ तमा&र हा डग% । आलािच कOं ॥३४॥
ल*टकG येणG 6ढे । जड येणG उ�जवडे ।
न घडे तG*ह घडे । यािचया मावा ॥३५॥
हा गां मायावशG दा�वसी । तG माियक nहणोन वािळसी ।
अमाियक तंव न�हसी । कवणा*ह �वषो ॥३६॥
िशवा िशवा सदगु% । तुजला गूढा काय क6 ? ।
येका*ह िनधा3रा ध6ं । देतािस कां ? ॥३७॥
नामG 6पG बहवसGू । उभा6िन पा*डिल ंओसG ।
स�ेचेिन आवेशG । तोषलािस ना ? ॥३८॥
�जउ घेतिलया उणे । चालQ ने*दसी साजणG ।
भ'ृय ुउरे ःवामीपणG । तG*ह न�हG ॥३९॥
�वशेषाचेिन नांवG । आ'म'वह/ न साहावे ।
*कंबहनाु न �हावG । कोvह/च या ॥४०॥
राित नुरेिच सूया3 । नातर/ लवण पा�णया ॥
नुरेिच जेवी चेइिलया । नीद जैसी ॥४१॥
कापुराचे थळ/व । नुरेिच आगीची बरव ।
नुरेिच 6प नांव । तैसG यया ॥४२॥
या:या हातांपायां पडे । तर/ वं,'वG पुढG न मंडे ।
न पडेिच हा िभडे । भेदािचये ॥४३॥
आपणाूित रवी । उदो न कर/ जेवीं ।
हा वं, ��हे तेवीं । वंदनासी ॥४४॥
कां समोरपण आपलG । न ला*हजे कांह/ं केलG ।
तैसG वं,'व घातलG । हारौिन येणG ॥४५॥
आकाशाचा आ&रसा । नुठे ूित�बंबाचा ठसा ।
हा वं, न�हे तैसा । नमःकारासी ॥४६॥
पर/ न�हे तर/ न�हो । हG वेखासG कां घेवो ।
पर/ वंद/तया*ह ठावो । उरQ नेद/ ॥४७॥
आंगौिन येकुणा झोळु । फे*डतांिच तो तर/ बा*ह&रळू ।
कडु *फटे आतुल ु। न फे*डतािच ॥४८॥
नाना �बंबपणास&रसG । घेऊिन ूित�बंब नासG ।
नेले वं,'व येणG तैसG । वं*दतGनसीं ॥४९॥
नाह/ं 6पािच जेथG सोये । तेथG bgीचG काह/ंिच न�हे ।
आnहां फळले हे पाये । ऐिसया दशा ॥५०॥
गुणातेलािचया सोय&रका । िनवा3*हलई द/पकिळका ।
ते का होईल पुिळका । कापुरिचया ॥५१॥
तया दोहQ परःपरG । होय ना जंव मेळहैरG ।
तंव दोह/चGह/ सरG । स&रसGिच ॥५२॥
ते�व ंदेखेना यी ययातG । तंव गेलG वं, वं*दतG ।
चेइिलया कांतG । ःव�नींचG जेवीं ॥५३॥
*कंबहनाु इया भाखा । +ैताचा जेथG उपखा ।
फेडोिनयां ःवसखा । ौीगु% वं*दला ॥५४॥
या:या स�याची नवाई । आंगी एकपण 6प नाह/ ।
आ�ण गु%-िशंय दवाळ/ह/ु । पवाडु केला ॥५५॥
कैसा आपणया आपण । दQ�वण सोइरेपण ।
हा याहिनु �वल�ण । नाह/ंना नोहे ॥५६॥
जग आघवे पोट/ माये । गगनाये�हढे हो उिन ठाये ।
तेिच िनशी साहे । नाह/पणाची ॥५७॥
कां पूण3ते त&र आधा% । िसंध ुजैसा दभ3%ु ।
तैसा �व%5ेयां पाहणे%ु । या:या घर/ं ॥५८॥
तेजा तमातG कांह/ं । परःपरG िनकG नाह/ं ।
प&र सूया3:या ठायीं । सूय3िच असे ॥५९॥
येक nहाणतां भेदG । तG कOं नाना'वG नांदे ? ।
�व%5G आपणया �व%5G । होती काइ ? ॥६०॥
nहणौिन िशंय आ�ण गु%नाथ ु। या दोहो श~दांचा अथु3 ।
ौी गु%िच पर/ होत ु। दोहQ ठायीं ॥६१॥
कां सुवण3 आ�ण लेणG । वसतG येकG सुवण� ।
वसतG चिं चां*दणG । चिं/ंिच जेवीं ॥६२॥
नाना कापु% आ�ण प&रमळु । कापु%िच केवळु ।
गोड/ आ�ण गुळु । गुळिचु जेवीं ॥६३
तैसा गु%िशंयिमसG । हािच येकु उxहासे ।
जढह/ कांह/ं *दसे । दो�ह/प-पणG ॥६४॥
आ&रसा आ�ण मुखीं । मी *दसे हे उखी ।
आपुिलये ओळखी । जाणे मुख ॥६५॥
पहापा िनरंजनीं िनदेला । तो िन�व3वाद येकला ।
प&र चेता चेव�वता जाहला । दो�ह/ तोिच ॥६६॥
जे तोिच चेता तोिच चेववी । तेवीं हािच बुझे हािच बुझावी ।
गु%िशंय'व नांदवी । ऐसेन हा ॥६७॥
दप3णेवीण डोळा । आपुले भेट/चा सोहळा ।
भोिगता त&र लीळा । सांगतQ हG ॥६८॥
एव ं+ैतासी उमसो । ने*द ऐ8यासी �वसकुसQ ।
सोई&रकOचा अितसो । पोखीतसे ॥६९॥
िनवॄ�� जया नांव । िनव�ृ� जया बरव ।
जया िनव�ृीची राणीव । िनव�ृ�िच ॥७०॥
वांचोिन ूव�ृ��वरोधG । कां िनव�ृीचेिन बोधG ।
आ�णजे तैसा वादG । िनव�ृ� न�हे ॥७१॥
आ�णा देऊिन राती । *दवसा आणी उ�नित ।
ूव�ृ� वार/ िनव�ृ� । न�हे तैसा ॥७२॥
वोपसरयाचे बळ । घेऊिन िमरवे कOळ ।
तैसG र� न�हे िनखळ । चबवतi हा ॥७३॥
गगनह/ सूिन पो*टं । जै चिंाची पघळे पुgी ।
त_ चां*दणG तेणGिस उठe । आंग जयाचG ॥७४॥
तैसG िनवॄ��पणासी कारण । हािच आपणया आपण ।
घेयावया फुलिच झालG याण । आपुली bती ॥७५॥
*दठe मुखािचये बरवे । पाठeकडोिन ज_ पावे ।
त_ आ&रसे धांडोळावे । लागती काई ? ॥७६॥
कOं राती हन गेिलया । *दवस हन पातिलया ।
काय सूय3पण सूया3 । होआवG लागे ? ॥७७॥
nहणोिन बोBय बोधोिन । घेपे ूमाणG साधोिन ।
ऐसा न�हे भरंवसेिन । गोसावी हा ॥७८॥
ऐसG कर�णयावीण । ःवयंभिच जG िनव�ृ�पण ।
तयाचे ौीचरण । वं*दले ऐसे ॥७९॥
आता �ानदेव ुnहणे । ौीगु% ूणामG येणG ।
फे*डलीं वाचाऋणG । चौह/ वाचांची ॥८०॥
॥ इित ौीिस5ानुवादे ौीमt मतृानुभवे गु%ःतवनम ्नाम *+तीय ूकरण ंसंपूण3म ्॥
वाचाऋणप&रहारवाचाऋणप&रहारवाचाऋणप&रहारवाचाऋणप&रहार
ययांचेिन बोभाटे । आ'मयाची झQप लोटे ।
पूण3 तढह/ ऋण न *फटे । जG चेणQिच नीद कOं ॥१॥
येढहवीं परा*दका चौघी । जीवमो�ा:या उपेगीं ।
अ�व,ेसवG आंगीं । वGचती कOर ॥२॥
देहासवे हातपाये । जाती, मनासवG इं*ियG ।
कां सूया3सवG जाये । *करणजाळ ॥३॥
ना तर/ िनिेिचये अवधी । ःव�नG मरती आधीं ।
तेवीं अ�व,ेचे संबंधी । आटती इया ॥४॥
मॄतG लोहG होती । ते रस6पG �जती ।
जळोिन इंधने येती । व��हदशे ॥५॥
लवण अगंG �वरे । पर/ ःवादG जळ/ं उरे ।
नीद मरोिन जागरG । �जइजे िनदG ॥६॥
तेवीं अ�व,ेसवG । चौघीं वGचती जीवG ।
त'व�ानाचेिन नावG । उ�तीिच या ॥७॥
हा त'व�ान *दवा । ॆोिन इह/ं लावावा ।
तर/ हाह/ िशणलेवा । बोध6पGची ॥८॥
येऊिन ःव�न मेळवी । गेिलया आपणपां दावी ।
दो�ह/ *दठe नांदवी । नीद जैशी ॥९॥
�जती अ�व,ा ऐसी । अ�यथा बोधातG िगंवसी ।
तेिच यथा बोधGसीं । िनमाली उठe ॥१०॥
प&र जीती ना मेली । अ�व,ा हे जाकळ/ ।
बंधमो�ीं घाली । बांधोिनया ॥११॥
मो�ुिच बंध ुहोये । तर/ मो� श~द कां साहे ? ।
अ�ान घर/ ऽाये । वाउगीची ॥१२॥
बगुलाचेिन मरणG । तोषावG कOं बाळपणG ।
येरा तो नाह/ं मा कोणG । म'ृय ुमानावा ॥१३॥
घटाचG नाह/ंपण । फुटिलयाची नागवण ।
मानीत असे ते जाण । nहणो ये कOं ॥१४॥
nहणोिन बंधिुच तंव वावो । मा मो�ा कG ूसवो ? ।
मरोिन केला ठावो । अ�व,ा तया ॥१५॥
आ�ण �ान, बंध ुऐसG । िशवसूऽाचेिन िमसG ।
nह�णतलG असे । सदािशवG ॥१६॥
आ�ण वैकंुठeंचे*ह सुजाणG । �ानपाशीं स'वगुणG-।
बांिधजे, हे बोलणG । बहू केलG ॥१७॥
प&र िशवG कां ौीवxलभG । बोिललG येणेिच लोभG ।
मान ुते*ह लाभे । न बोलतांह/ ॥१८॥
जG आ'म�ान िनखळ । तG*ह घे �ानाचG बळ ।
त_ सूय3 िचतंी सबळ । तैसे नो�हे ? ॥१९॥
�ानG �ा�यत ुआहे । त_ �ानपण धा*डलG वायG ।
द/पावाचनू *दवा [ वःत ुन ] लाहे । त_ आंग भुललािच *कं ॥२०॥
आपणिच आपणापाशीं । नेणतां देशोदेशीं ।
आपणपG िगवशी । हे कO% होये? ॥२१॥
प&र बहतांु कां *दया । आपणापG आठविलया ।
nहणे मी यया। कैसा &रझQ ॥२२
तैसा �ान6प आ'मा । �ानेिच आपली ूभा ।
क&रतसे सोहं मा । ऐसा बंध ू॥२३॥
जे �ान ःवये बुडे । nहाणोिन भार/ नावडे
�ानG मो� ुघडे । तG िनमालेनी ॥२४॥
nहणोिन परा*दका वाचा । तो शृंगा% चौ अगंांचा ।
एव ंअ�व,ा जीवाचा । जीव'व 'यागी ॥२५॥
आंगाचेिन इंधनG उदासु । उठोिन �ाना�9न ूवेश ु।
कर/ तेथे भःमलेशु । बोधाचा उरG ॥२६॥
जळ/ं जळा वेगळु । कापूर न *दसे अवडळु ।
प&र होऊिन प&रमळु उरे जेवीं ॥२७॥
अगंी ला�विलया �वभूती । त_ परमणुह/ झडती ।
प&र पांडुर'वG कांती । राहे जैसी ॥२८॥
ना वोहळला आंगी जैसे । पाणीपणG नसG ।
तढह/ वोxहासाचेिन िमसG । आथीच तG ॥२९॥
ना तर/ माBया�हकाळ/ं । छाया न *दसG वेगळ/ ।
असे पायातळ/ं । &रगोिनया ॥३०॥
तैसG मासुिन दसरGु । ःव6पीं ःव6पाकारG ।
आपुलेपणे उरे । बोध ुजो कां ॥३१॥
तG ॠणशेष वाचा इया । न फेडवेिच मरोिनयां ।
तG पाया पडोिन िमया । सोड�वलG ॥३२॥
nहाणोिन परा पँयंित । मBयमा हन भारती ।
या िनःतरिलया लागती �ानीं अ�ानींची ॥३३॥
॥ इित ौीिस5ानुवादे ौीमt मतृानुभवे वाचाऋणप&रहार नाम ततृीय ूकरण ंसंपूण3म ्॥
�ाना�ानभेदकथन�ाना�ानभेदकथन�ाना�ानभेदकथन�ाना�ानभेदकथन
आता अ�ानाचेिन मारG । �ान अभेदG वावरG ।
नीद साधोिन जागरG । नां*दजे जेवीं ॥१॥
कां दप3णाचा िनघाला । ऐ8यबोध ुप*हला ।
मुख भोगी आपुला । आपणिच ॥२॥
�ान �जया ितया पर/ । जगीं आ'मै8य कर/ ।
त_ सु&रया खोचे सुर/ । तैसG जालG ॥३॥
लावी आंत ठावूिन कोपट । तो साधी आपणया सकट ।
का बांधलया चोरट । मोटेमाजी ॥४॥
आगी पोतासाचेिन िमसG । आपणपG जािळलG जैसG ।
�ाना अ�ान नाशG त_सG जालG ॥५॥
अ�ानाचा टेका । नसतांह/ �ानािधका ।
फांके तंव उफखा । आपुला पडे ॥६॥
दशाह/ ते िनमािलया । येणG जG उवाया ।
तG केवळ नाशावया । द/पाचे पर/ ॥७॥
उठणG कOं पडणG । कुचभाराचे कोण जाणे ।
फांकणG कOं सुकणG । जाउळाचG ॥८॥
तरंगाचG 6पा जेणG । तयािच नांव िनमणG ।
कां �वजूचG उदैजणG । तोिच अःत ु॥९॥
तैसG �पऊिन अ�ान । तंववर/ वाढे �ान ॥
जंव आपुलG िनधन । िन:शेष साधे ॥१०॥
जैसG कxपा�तीचG भ&रतG । ःथळाजळा दोह/ंतG ।
बुड�विलया आरौतG । रहQिच नेणे ॥११॥
कO �व�ा*ह वेगळ । वाढे ज_ सूय3मंडळ ।
त_ तेज तम िनखळ । तGिच होय ॥१२॥
नाना नीद मारोिन । आपणपG *हरौिन ।
जागणे ठाके होवोिन । जागणGिच ॥१३॥
तैसG अ�ान आटोिनयां । �ान येतG उवाया ।
�ाना�ान िगळिनयाू । �ानिच होय ॥१४॥
ते वेळ/ं पुिनवां भरे । ना अवसां सरे ।
ते चिं/ंिच उरे । सतरावी जैशी ॥१५॥
कां तेजांतरG नाटोपे । कोvहे तमG न िसंपे ।
ते उपमेचG जाउपG । सूय3िच होय ॥१६॥
nहणोिन �ानG उजळे । कां अ�ानG %ळे ।
तैसG न�हे िनवा3ळG �ानमाऽ जG ॥१७॥
ूी �ानमाऽG िनखळG तGिच कOं तया कळे ! ! ।
काई दे�खजे बुबुळG । बुबुळा जेवीं ? ॥१८॥
आकाश आपणया &रगे ? । कायी आिग आपणया लागे ? ।
आपला माथा वोळघे । आपण कोvह/ ? ॥१९॥
*द*ठ आपाणया देखे ? । ःवाद ुआपणया चाखे ? ।
नाद ुआपलG आइके ? नादपण ॥२०॥
सूय3 सूया3िस �ववळे ? । का फळ आपणया फळे ? ।
प&रमळु प&रमळG घेपत ुअसे ? ॥२१॥
तैसG आपणयां आपण । जाणतG न�हे जाण ।
nहणौिन �ानपणGवीण । �ानमाऽ जG ॥२२॥
आ�ण �ान ऐसी सोये । �ानपणGिच जर/ साहे ।
तर/ अ�ान हG नोहे ? । �ानपणेिच ॥२३
जैसG तेज जG आहे । तG आंधारG कOर नोहे ।
मा तेज तढह/ होये । तेजासी का� ? ॥२४॥
तैसG असणG आ�ण नसणG । हG नाह/ं जया होणG ।
आता िमzया ऐसG येणG । बोलG गमे ॥२५॥
तर/ कांह/ं नाह/ं सव3था । ऐसी जर/ �यवःथा ।
तर/ नाह/ं हे ूथा । कवणािस पां ? ॥२६॥
शू�यिसBदांतबोध ु। कोणे स�ा होये िसBद ु? ।
नसता हा अपवाद ु। वःतुिस जो ॥२७॥
माxह�वतां *दवे । माxह�वतG जर/ माxहवे ।
तर/ *दप ुनाह/ हे फावे । कोणािस पां ? ॥२८॥
कOं िनदेचेिन आलGपणG । िनदेलG तG जाय ूाणG ।
तर/ नीद भली हG कोणG । जा�णजेल पां ? ॥२९॥
घटु घटपणG भासG । त�ंगे भंगू आभासे ।
सव3था नाह/ त_ नसए ॥ कोणे nहणावG ? ॥३०॥
nहाणोिन कांह/ नाह/ंपण । देखता नाह/ आपण ।
नोहिनु असणेवीण । असणG जG ॥३१॥
पर/ आ�णका कां आपणया । न पुरे �वषो होआवया ।
nहणोिन न असावया । कारण कOं ! ॥३२॥
जो िनरंजनी िनदेला । तो आ�णकOं नाह/ दे�खला ।
आपुलाह/ िनमाला । आठाउ तया ॥३३॥
पर/ �जवG नाह/ नोहे । तैसG शुBद असणG आहे ॥
हG बोलणG न साहे । असेनाह/ंचG ॥३४॥
*दठe आपणया मुरडे । त_ *दठeपण*ह मोडे ।
पर/ नाह/ं नोहे फुडे । तG जाणेिच ते ॥३५॥
कां काळा राहे काळवखा । तो आपणया ना आ�णका ।
न चोजवे तढह/ आिसका । हा मी बाणे ॥३६॥
तैसG असणG कां नसणG । हG काह/ंच मानुसवाणG ।
नसोिन, असणG । ठाये ठावो ॥३७॥
िनम3ळपणीं आपुला । आकाशाचा संच ु�वराला ।
तो ःवयG असे पु*ढला । कांह/ं ना कOं ॥३८॥
कां आंगी कOं िनम3ळपणीं । हारपिलया पोखरणीं ।
हG आ�णकावांचिून पाणी । सगळGिच आहे ॥३९॥
आपणा भाग ुतैसG । असणGिच जे असे ।
आहे नाह/ं ऐसG । सांडोिनया ॥४०॥
िनदेचG नाह/ंपण । िनमािलया*ह जागGपण ।
अिसजे कां नेण । कोणी न होऊिन जैसG ॥४१॥
कां भुिम कंुभ ठे�वजे । त ैसकंुभता आपजे ।
तो नेिलयां nह�णजे । तेणGवीण ॥४२॥
पर/ दो�ह/ हे भाग । न िशवित भूमीचG◌ं आंग ।
ते वेळ/ं भूिम तैसG चांग । चोख जG असणG ॥४३॥
॥ इित ौीिस5ानुवादे ौीमt मतृानुभवे �ाना�ानभेदकथन ंनाम चतुथ3 ूकरण ंसंपूण3म ्॥
स�:चदानंदपदऽय�ववरणस�:चदानंदपदऽय�ववरणस�:चदानंदपदऽय�ववरणस�:चदानंदपदऽय�ववरण
स�ा ूकाश सुख । या ितह/ं तीं उणे लेख ।
जैसG �वखपणेिच �वख । �वखा नाह/ ॥१॥
कांित का*ठvय कनक । ित�ह/ िमळोिन कनक एक ।
िाव गोड/ पीयुख । पीयुखिच जेवीं ॥२॥
उजाळ bित माद3व । या ितह/ं ितह/ं उणीव ।
हG दे�खजे सावेव । कापुर/ं एक ॥३॥
आंगे कOर उजाळ । कOं उजाळ तोिच मवाळ ।
कOं दो�ह/ ना प&रमळ । माऽ जG ॥४॥
ऐसG एके कापुरपणीं । ित�ह/ इये ित�ह/ उणी ।
इयापर/ आटणी । स�ा*दकांची ॥५॥
येढहवीं स�:चदानंदभेदG । चािललीं ित�ह/ पदG ।
प&र ित�ह/ं उणीं आनंदG । केलीं येणG ॥६॥
स�ािच कOं सुख ूकाश ु। ूकाशुिच स�ा उxहासु ।
हे न िनवडे िमठांश ु। अमतृीं जेवीं ॥७॥
शु8ल प�ीं:या सोळा । *दवसा वाढती कळा ।
प&र चिं माऽ सगळा । चिं/ं जेवीं ॥८॥
थGबीं पडतां उदक । थGबीं ध6ं ये लेख ।
प&र प*डला ठायीं उदक । वांचिून आहे ? ॥९॥
तैसG असतािचया �याव�ृी । सत nहणQ आलG ौिुत ।
जडािचया समाcी । िचिपु ऐदG ॥१०॥
द:ुखाचेिन सव3नाशG । उरलG तG सुख ऐसG ।
िनग*दलG िन�ासG ूभूचेिन ॥११॥
ऐसीं सदा*द ूितयोिगयG । असदा*द ित�ह/ इयG ।
लो*टतां जाली ऽाये । स�ा*दकां ( पदां ) ॥१२॥
एव ंस�:चदानं�द ु। आ'मा हा ऐसा श~द ु।
अ�यनाव�ृ� िस5 ु। वाचक न�हे ॥१३॥
सूया3चेिन ूकाशG । जG कांह/ं जड आभासG ।
तेणG तो िगंवसG । सूयु3 कायी ? ॥१४॥
तेवीं जेणG तेजG । वाचेिस वा:य सुजG ।
ते वाचा ूकािशजे । हG कG आहे ? ॥१५॥
�वषो नाह/ं कोvहाह/ । जया ूमेय'विच नाह/ं ।
तया ःवूकाशा काई । ूमाण होय ! ॥१६॥
ूमेयप&र:छेदG । ूमाण'व नांदे ।
तG कािय ःवत:िस5G । वःत:ूया ठायीं ? ॥१७॥
एव ंवःतूसी जाणQ जातां । जाणणGिच वःत ुत'वता ।
मग जाणणG आ�ण जाणता । क_ चा उरे ? ॥१८॥
nहणोिन स�:च'सुख । हे बोल वःतुवाचक ।
न�हती; हे शेष । �वचारांचे ॥१९॥
ऐसेिन इयG ूिसBदे । चािललीं स�:चदानंद पदG ।
मग �ंyया ःवसंवादG । भेटती जे�हां ॥२०॥
ते वेळ/ं व&रसोिन मेघ ु। समुि होउिन वोघ ु।
सरे दाऊिन माग ु। राहे जैसा ॥२१॥
फळ �वऊिन फुल सुके । फळनाशे रस पाके ।
तो*ह रस उपखG । तिृcदानीं ॥२२॥
कां आहितु अ9नीआंत ु। घालूिन वोसरे हात ु।
सुख चेवऊिन गीत ु। उगा राहे ॥२३॥
नाना मुखा मुख दाऊनी । आ&रसा जाय िनगोिन ।
कां िनदैलG चेववुनी । चेव�वतG जैसG ॥२४॥
तैसा स�:चदानंदा चोखटा । दाऊिन िंyया िgा ।
ित�ह/ं पदG लागतीं वाटा । मौनािचया ॥२५॥
जG जG बोिलजे तG तG न�हे । होय तG तंव न बोलवे ।
साउलीवर/ न मववे । म�वतG जैसG ॥२६॥
मग आपिलयाकडे । मा�वतया से पडे ।
त_ लाज*हला जो आखडेु । म�वते जैसG ॥२७॥
जैसी स�ािच ःवभावG । अस�ा तंव न�हे ।
मा स�ा'व संभवे । स�ेिस कािय ? ॥२८॥
आ�ण अिचदाचेिन नाशG । आलG जG िच�माऽदशे ।
आतां िच�माऽिच मा कैसG । िच�माऽीं इये ॥२९॥
नीद ूबोधा:या ठायीं । नसे तैसG जागणG*ह ।
तेवीं िच�माऽिच मा काई । िच�माऽीं ये ? ॥३०॥
ऐसG यया सुखपणG । नाह/ं दःखु कOर होणG ।
मा सुख हG गणणG । सुखािस काई ? ॥३१॥
nहणोिन सदसद'वG गेलG । िचदिचद'वG मावळलG ।
सुखासुख जालG । कांह/ं ना कOं ॥३२॥
आतां +ं+ाचG लवंचक । सांडूिन दणीचेु कंचुक ।
सुखमाऽिच एक । ःवयG आथी ॥३३॥
वर/ एकपणG ग�णजे । तG ग�णतेनसीं ये दजGु ।
nहणोिन हG न ग�णजे । ऐसG एक ॥३४॥
तैसG सुखा आतोिन िनथणG । तG सुखीयG सुखी तेणG ।
हG सुखमाऽिच मा कोणG । अनुभवावG ? ॥३५॥
ज_ ूकृित डंकु अनुकरे । त_ ूकृित डंकG अवतरे ।
मां डंकूिच त_ भरे । कोणकोणा ? ॥३६॥
तैसG आपुलेिन सुखपणG । नाह/ं जया सुखावणG ।
आ�ण नाह/ं हGह/ जेणG । ने�णजे सुखG ॥३७॥
आ&रसा न पाहतां मुख । ःवयG स�मुख ना �व�मुख ।
तेवीं नसोनी सुखासुख । सुखिच जG ॥३८॥
सव3 िस5ांतािचया उज&रया । सांडोिनया िनदसु&रया ।
आपुिलया हात चो&रया । आपणिच जो ॥३९॥
न ल�वतां ऊंसु । त_ जैसेिन असे रस ु।
तेिथचंा मीठांश ु। तोिच जाणे ॥४०॥
कां न स��जतां �वणा । तो नाद ुजो अबोलपणा ।
तया तेणGिच जाणा । होआवG लागे ॥४१॥
नाना पुंपािचया उदरा । न येतां पुंपसारा ।
आपणिच भंवरा । होआवे पडे ॥४२॥
नाना न रांिधतां रससोये । ते गोड/ पां कैसी आहे ।
हG पाहणG तG नोहे । आ�णकाजोगG ॥४३॥
तैसG सुखपणा येवो । लाजे आपुलG सुख पावQ ।
तG आ�णकां चाखQ सुवQ । येईल का� ? ॥४४॥
*दहािचया दपार/ंु । चांद ुजैसा अबंर/ं ।
तG असणG चांदािचवर/ । जाणावG कOं ॥४५॥
6प नाह/ं त_ लावvय । अगं नुठe त_ ता%vय ।
*बया न फुटे त_ पुvय । कैसG असे ॥४६॥
ज_ मनाचा अकूंर नुपजे । तेिथलेिन मकरBवजG ।
तोिच हन माजे । तर/िच घडे ॥४७॥
कां वा,�वशेषाची सgृी । ज_ ज�म नेघे bgी ।
त_ नाद ुऐशी गोgी । नादािच जोगी ॥४८॥
नाना का�ािचया �वटाळा । वोसरिलया अनळा ।
ला9णG त_ केवळा । अगंासीिच ॥४९॥
दप3णाचेिन िनयमG । वीणिच मुखूमे ।
आ�णती तेिच वम� । वम3ती येणG ॥५०॥
न पे&रतां पीक जोडे । तG मुडािच आहे रोकडG ।
ऐिसया सोई उघडG । बोलणG हG ॥५१॥
एव ं�वशेष सामा�य । दोह/ं नातळे चतै�य ।
तG भोिगजे अन�य । तेणGसीं सदा ॥५२॥
आतां यावर/ जे बोलणG । तG येणGिच बोलG शहाणG ।
जG मौनाचGह/ िनपटणG । �पऊिन गेलG ॥५३॥
एव ंूमाणG अूमाण- । पण केलG ूमाण ।
bgांतीं वाइली आण । *दसावयाची ॥५४॥
अगंािचया अनुपप�� । आटिलया उपप�ी ।
येथG उठली पांती । ल�णाची ॥५५॥
उपाय मागील पाय । घेऊन झाले वाय ।
ूतीित सां*डली सोय । ू'ययाची ॥५६॥
येथG िनधा3रGसी �वचा% । िनमोिन झाला साचा% ।
ःवामी:या संकट/ शू% । सुभटू जैसा ॥५७॥
नाना नाश ुसाधिून आपुला । बोध ुबोधG ला�जला ।
नुसुधेपणG थQटावला । अनुभउ जेथे ॥५८॥
िभंगािचया चडळा । पदरांचा पुंज वेगळा ।
क&रतां जैसा िनफाळा । आंगाचा होय ॥५९॥
कां गजबजला उबा । पांघुरणG केळ/चा गाभा ।
सांड/ ते�हेळ/ं उभा । क_ चा कOजे ? ॥६०॥
तैसG अनुभा�य अनुभा�वक । इह/ं दोह/ अनुभूितक ।
तG गेिलया कैचG एक । एकािसिच ॥६१॥
अनुभवो हा ठाववर/ । आपलुीिच अवसर/ ।
तेथG अ�रांची हार/ । वाईल काई ? ॥६२॥
कां परेसी पडे िमठe । तेथG नादासाळु नुठe ।
मा वाव&रजैल ओंठeं । हG कG आहे ? ॥६३॥
चेइिलयाह/ पाठeं । चेवणया:या गोठe ।
कां धाला बैसG पाठeं । रंधना:या ? ॥६४॥
उदैजिलया *दवसपती । त_ कOं *दवे सेजे येती ।
वांचिुन �पकला शेतीं । सुइजताती नांगर काई ? ॥६५॥
nहणोिन बंधमो�ाचG �याज । नाह/ं ; िनमालG काज ।
आतां िन6पणाचG भोज । वोळगे जह� ॥६६॥
आ�ण पु*ढला कां आपणापG । वःत ु�वसराचेिन हातG हारपG ।
मग श~दGिच घेपे । आठवूिनयां ॥६७॥
येतुिलया*ह परौतG । चांगावG नाह/ं श~दातG ।
ज� ह/ ःमारकपणG कOतiतG । िमरवी हा जगीं ॥६८॥
॥ इित ौीिस5ानुवादे ौीमt मतृानुभवे स�:चदानंदपदऽय�ववरण ंनाम पंचम ूकरण ंसंपूण3म ्॥
श~दखंडनश~दखंडनश~दखंडनश~दखंडन
बाप उपयोगी श~द ु। ःमरणदानीं ूिसBद ु।
अमूता3चा �वशद ु। आ&रसा न�हे ? ॥१॥
पहातG अ&रसा पाहे । तेथG कांह/ंिच नवल न�हे ।
प&र दप3णG येणG होये । न पाहतG, पाअतG ॥२॥
व*डला अ�यDािचया वंशा । उ,ो'का% सूय3 जैसा ।
येणG येके गुणG आकाशा । अबंर'व ॥३॥
अपण तंव खपुंप । प&र फळ दे जगिपु
श~द मवीत_ (तG) उमप । कोण आहे ? ॥४॥
�विधिनशेधांिचया वाटा । दा�वता हािच *दवटा
बंधमो� किळकटा । िशgु हाची ॥५॥
हा अ�व,ेचा आंगी पडे । त_ नािथलG ऐसG �व6ढे ।
न ला*हजे तीन कवडे । साचा वःत ु॥६॥
शुBद िशवा:या शर/र/ं । कुमा% हा जीउ भर/ ।
जेवीं आंगG पंचा�र/ । ते�वंिच बोल ु॥७॥
�जउ देहG बांधला । तो बोलG एके सुटला ।
आ'मा, बोलG भेटला । आपणयां ॥८॥
*दवसातG उगो गेला । तंव राऽीचा िोहो आला ।
nहणोिन सूय� या बोला । उपमा न�हे ॥९॥
जे ूव�ृ� आ�ण िनव�ृ� । �व%Bदा इया हात ुध&रती ।
मग श~दGिच चालती । एकलेिन ॥१०॥
सहाय आ'म�व,ेचG । करावया आपण वGचे ।
गोमटG काय श~दाचG । येकैक वानू ं॥११॥
*कंबहनाु श~द ु। ःमरणदानीं ूिसBद ु।
प&र ययाह/ संबंध ु। नाह/ येथG ॥१२॥
आ'मया, बोलाचG । कांह/ंिच उपेगा न वचे ।
ःवसंवे,ा कोणाचG । ओझG आथी ? ॥१३॥
आठवे कां �वसरे । �वषो होऊिन अवतरे ।
तर/ वःतूसी वःत,ु दसरGु । असेना कOं ॥१४॥
आपण आपणयातG आठवी �वसरे केउतG ? ।
काय जीभ �जिभतG । चाखे, न चाखे ? ॥१५॥
जागतेया नीद नाह/ं । मा जागणG घडे काई ? ।
ःमरणाःमरण दो�ह/ह/ । ःव6पीं तैसीं ॥१६॥
सूय� राऽी पां नेणे । मा *दवो काय जाणे ? ।
तेवीं ःमरणाःमरणे (वीण) । आपण वःत ु॥१७॥
एव ंःमरणाःमरण नाह/ं । त&र ःमारकG काज काई ? ।
nहणौिन इये ठा� । बोल ुन सरे ॥१८॥
आ�णक येक श~दG । काज कOर भलG साधे ।
प&र िधवंसा न बंधे । �वचा% येथG ॥१९॥
कां जे बोलG अ�व, नाशे । मग आ'मेिन आ'मा भासे ।
हG nहणतखेवो �पसG आलGिच कOं ॥२०॥
सूय� राित पां मार/ल । मा आपणया उदो कर/ल ।
हे कुडो न सरती बोल । साचा:या गांवीं ॥२१॥
चेईले िनदे %से । ऐसी कG नीद असे ? ।
*कं चेईले चेवो बैसG । ऐसे चेणG आहे ? ॥२२॥
nहणोिन नाशापुरती । अ�व,ा नाह/ िन%ती ।
नाह/ आ'मा आ'म�ःथित । &रगे ऐसा ॥२३॥
अ�व,ा तंव ःव6पG । वांझेचG कOर जाउपG ।
मा तका�चे खरुपे ! । खांडे कोणा ? ॥२४॥
इंिधनुंया िसतG । कवण धनवईन ला�वजेतG ।
तG *दसG तैसG होतG । साच जर/ ? ॥२५॥
अगःतीिचया कौतुका । पुरती जर/ मगृत�ृंणका ।
तर/ मार देतो तका3 । अ�व,ेसी ॥२६॥
साहे बोलाची वळघी । ऐसी अ�व,ा असे जगीं ।
तर/ जाळूं ना कां आगी । गधंव3नगरG ? ॥२७॥
नातर/ द/पािचये सोये । आंधा6 कOर न साहे ।
तेथG कांह/ं आहे । जावयाजोगG ? ॥२८॥
नातर/ पाहावया *दवस ु। वातीचा कOजे सोसु ।
ते�हडा*ह उ+सु । उ,मु पडे ॥२९॥
जेथे साउली न पडे तेथG नाह/ जेणG पाडG ।
मा पडे तेथG ते�हडे । नाह/ंच कOं ॥३०॥
*दसतिच ःव�न ल*टकG । हG जागर/ं होय ठाउकG ।
तेवीं अ�व,ाकाळ/ सतुकG । अ�व,ा नाह/ ॥३१॥
वोडंबर/िचया ले�णया । घरभर/ आतुडिलया ।
नागवG नाग�विलया । �वशेष ुकाई ॥३२॥
मनोरथाचG प&रयळ । आरोिगजत ुकां ल� वेळ ।
प&र उपवासावेगळ । आन ुआथी ? ॥३३॥
मगृजळ जेथ नुमंडे । तेथ असे पां कोरडG ।
माउमंडे तेथG जोडे । वोxहांस ुकाई ? ॥३४॥
हG *दसे तैसG असे । तर/ िचऽीचेिन पाउसG ।
वोxहावत ुकां मानुसG । आगरा तळ/ं ॥३५॥
कालवूिन आंधारG । िलहQ येती अ�रG ।
तर/ मसीिचया बोरबारG । कां िसणावG ? ॥३६॥
आकाश काय िनळG । न देखत ुहे डोळे ? ।
तेवीं अ�व,ेिच टवाळG । जाणोिन घे� ॥३७॥
अ�व,ा येणG नांवG । मी �व,मानिच न�हे ।
हे अ�व,ाची ःवभावG । सांगतसे ॥३८॥
आ�ण इये अिनवा3:यपण । तG दजGह/ु देवांगण ।
आपुxया अभावीं आपण । साधीतसे ॥३९॥
का ह/च जर/ आहे । तर/ िन5ा3% कां न साहे ? ।
वर/ घटाभावG भोये । अ*ंकत *दसे ? ॥४०॥
अ�व,ा नाशी आ'मा । ऐसी न�हे ूमा ।
सुया3 आंगीं तमा । जयापर/ ॥४१॥
हे अ�व,ा तर/ मायावी । प&र मायावीपणिच लपवी ।
साचा आली अभावी । आपुला हे ॥४२॥
बहतापर/ु ऐसी । अ�व,ा नाह/ं आपैसीं ।
आतां बोल ूहातवसी । कवणापर/ ॥४३॥
साउिलयेतG साबळG । हालयां भोय आदळे ।
कOं हालेिन अतंराळG । थQटावे हात ु॥४४॥
कां मगृजळाचा पानीं । गगनाचा अिलंगनीं ।
नातर/ चुबंनीं । ूित�बंबाचा ॥४५॥
उठावला वोथरे तवंका । तो सुनाथ पडे अिसका ।
अ�व,ा नाशीं तका3 । तैसG होय ॥४६॥
ऐसी अ�व,ा नासावी । वाहेल जो जीवीं ।
तेणG साली काढावी । आकाशाची ॥४७॥
तेणG शेळ/गळां दहावींु । गुडघां वास पाहावी ।
वाळवोिन काचर/ करावी । सांजवेळेची ॥४८॥
जांभई वांटिनू रस ु। तेणG काढावा बहवसूु ।
कालवूिन आळसू । मोदळा पाजावा ॥४९॥
तो पाटा पाणी परत ु। पडली साउली उलथ ु।
वारयाचे तांथ ु। वळु सुखG ॥५०॥
तो बागुलातG मा6 । ूित�बबं खोळे भ6 ।
तळहातींचे �वंच6 । कG स सुखG ॥५१॥
घटाचG नाह/ंपण फोडू । गगनाची फुलG तोडू ।
सशाचG मोडू । िशंग सुखG ॥५२॥
तो कापुराची मसी क6 । र�द/पीं काजळ ध6 ।
वांजेचG लGक6ं । [अरण ुसुखG ॥५३॥
तो अवंसेनेिच सुधाकरG । पोस ूपाताळ/ची चकोरG ।
मगृजळ/ंचीं जळचरG । गाळूं सुखG ॥५४॥
अहो हG *कती बोलावG । अ�व,ा रिचली अभावG ।
आतां काई नाशावG । श~दG येणG ॥५५॥
नाह/ं तयाचे नाशG । श~द न ये ूमाणदशे ।
अधंार/ं अधंारा जैसG । न�हे 6प ॥५६॥
अ�व,ेची नाह/ं जाती । तेथG नाह/ं nहणतया युDO ।
जेवी दपार/ंु कां वाती । आंगणींिचया ॥५७॥
न पे&रतां शेती । जे कOं सवग�णया जाती ।
तयां लाजेपरौित । जोड/ आहे ? ॥५८॥
खव�णया:या आंगा । जेणG केला वळघा ।
तो न क&रतांिच उगा । घर/ं होता ॥५९॥
पा�णयावर/ वरख ु। होता कG असे �वशेख ु।
अ�व,ानाशी उ�मेख ु। फांकावा तैसा ॥६०॥
माप मापपणG �ाघे । जंव आकाश मवू ंन &रघे ।
तम पाहतां वाउगG । द/पाचG ज�म ॥६१॥
गगनाची रससोये । जीभ ज_ आरोग ुजाये ।
मग रसना हG होये । आडनांव कOं ॥६२॥
न�हतेिन वxलभे । अहेवपण कां शोभे ।
खातां केळ/चे गाभे । न खातां गेले ॥६३॥
ःथळू सूआम कवण येकु । पदाथ3 न ूकाशी अकु3 ।
प&र राऽी�वषयीं अूयोजकु । जालािच कOं ॥६४॥
*दठe पाहतां काय न फावे । प&र िनदेतG तंव न देखवे ।
चेता ते न संभवे । nहणोिनयां ॥६५॥
चकोरािचया उ,मा । ल*टकेपणाची सीमा ।
ज&र *दहािच चिंमा । िगंवसू ंबैसे ॥६६॥
नुसुिधयेिच साचा । मुका होय वाच%काचा ।
अतंराळ/ं पायांचा । पGधा होय ॥६७॥
तैसीं अ�व,ेस�मुखG । िस5िच ूितषेधकG ।
उठलींच िनरथ3कG । जxपG होतीं ॥६८॥
अवंसे आला सुधाक% । न कर/च काय अधंका% ? ।
अ�व,ानाशीं �वचा% । तैसा होय ॥६९॥
नाना न िनफजतेिन अ�नG । जेवणG तGिच लंघनG ।
िनमालेिन नयनG । पाहणािच अधं ु॥७०॥
कैसीह/ वःत ुनसे । ज_ श~दाचा अथ3 हQ बैसे ।
त_ िनरथ3कपणG नासे । श~द*ह िथता ॥७१॥
आतां अ�व,ािच नाह/ं । हG कOर nहणो काई ।
पर/ ते नािशतां कांह/ं । नुरेची श~दाचG ॥७२॥
यालािग ंअ�व,ेिचया मोहरां । उठिलया*ह �वचारा ।
आंगाचाची संसारा । होऊिन ठेला ॥७३॥
nहणोिन अ�व,ेचेिन मरणG । ूमाणा येईल बोलणG ।
हG अ�व,ािच नाह/ंपणG । नेद/ घडQ ॥७४॥
आ�ण आ'मा हन आ'मया । दाऊनी बोल ुम*हमेया ।
येईल हG सा�वया । �व%5िच ॥७५॥
आपणया आपणपGसी । लागलG ल9न कवणे देशीं ।
कOं सूय3 अगं मासी । ऐसG महण आहे ? ॥७६॥
गगन आपणया िनघे ? । िसंध ुआपणा &रघे ? ।
तळहात काय वळघे । आपणयां ? ॥७७॥
सूय3 सूया3िस �ववळे ? । फळ आपणया फळG ? ।
प&रमळु प&रमळG । घेपता ये ? ॥७८॥
चराचरा पाणी पाजणी । क6ं येईल येके �णीं ।
प&र पा�णयािस पा�ण । पाजवे कायी ? ॥७९॥
साठeं ितशा *दवसां । माजीं एखादा ऐसा ।
जे सूया3सीच सूय3 जैसा । डोळा दावी ॥८०॥
कृतांत जर/ कोपेल । तर/ ऽलैो8य हG जाळ/ल ।
वांचिून आगी लावील । आगीिस काई ? ॥८१॥
आपणपG आपणया । दप3णेवीण धाऽेया ।
समोर होआवया । ठाकO आहे ? ॥८२॥
*दठe *दठeतG &रघQ पाहे ? । %िच %चीतG चाखQ सुये ? ।
कOं चेतया चेतऊं ये ? । हG नाह/ंच कOं ॥८३॥
चदंन चदंना लावी ? । रंग ुरंगपणा रावी ।
मोतींपण मोतीं लेववी । ऐसG क_ चG ? ॥८४॥
सोनGपण सोनG कसी । द/पपण द/प ूकाशी ।
रसपणा बुड/ ते रसीं । तG कG जोडे ? ॥८५॥
आपुिलये मुकुट/ं समथा3 । चिं बैस�वला सव3था ।
प&र चिं चंिािचये माथा । वाऊं ये काई ? ॥८६॥
तैसा आ'मराजु तंव । �ानमाऽिच भर/ंव ।
आतां �ानG �ानािस खGव । कैसG द/जे ? ॥८७॥
आपुलेिन जाणपणG । आपणयातG जाणQ नेणे ।
डो�या आपुलG पाहाणG । दवाडु जैसG ॥८८॥
आरसा आपुिलये । आंगीं आपण पाहे ।
तर/ जाणणG जाणQ लाहे । आपणयातG ॥८९॥
*दगंतापैलीकडेचG । धांवोिन सु&रया खQचे ।
मा ितयेका ितयेचG । आंग फुटे ? ॥९०॥
रसव�ृीसी उगाणG । घेऊिन �ज�हाम शाहाणG ।
प&र कायी कOजे नेणे । आपणापG चाखQ ॥९१॥
त&र �ज�हे काई आपलG । चाखणG हन ठेलG ? ।
तैसे न�हे संचलG । तGिच तेकOं ॥९२॥
तैसा आ'मा स�:चदानंद ु। आपणया आपण िस5 ु।
आतां काय दे श~द ु। तयाचG तया ॥९३॥
कोणाह/ ूमाणाचेिन हातG । वःत ुघे ना नेघे आपणयातG ।
जो ःवयGिच आइतG । घेणG ना न घेणG ॥९४॥
nहणोिन आ'मा आ'मलाभG । नांदऊिन श~द शोभे ।
येईल ऐसा न लभे । उमसुं घेवQ ॥९५॥
एव ंमाBया�ह/ंची *दवी । तम धाड/ ना *दवो दावी ।
तैसी उपभयतां पदवी । श~दा जाली ॥९६॥
आतां अ�व,ा नाह/ंपणG । नाह/ं तयेतG नासणG ।
आ'मा िस5िुच मा कोणG । काय साधावG ? ॥९७॥
ऐसा उभय प�ीं । बोला न लाहोिन नखी ।
हारपला ूळयोदकOं । वोघ ुजैसा ॥९८॥
आतां बोला भाग ुकांह/ं । असणG जया:या ठा� ।
अथ3ता त&र नाह/ं । िनपटिनयांु ॥९९॥
बागुल आला nह�णतG । बोलणG जैसG &रतG ।
कां आकाश वोळंबतG । तळहातीं ॥१००॥
तैसीं िनरथ3कG जxपG । होउिनयां सपडपG ।
शोभती जैसG लेपे । रंगावर/ ॥१०१॥
एव ंश~दैकजीवनG । बापुड/ं �ानG अ�ानG ।
साचपणG वनG । िचऽींचीं जैसीं ॥१०२॥
या श~दाचा िनमाला । महाूळयो हो सरला ।
अॅासवG गेला । द*द3नुु जैसा ॥१०३॥
॥ इित ौीिस5ानुवादे ौीमt मतृानुभवे श~दखडंनं नाम ष�म ूकरण ंसंपूण3म ्॥
अ�ानखंडनअ�ानखंडनअ�ानखंडनअ�ानखंडन
ये� हवीं तर/ अ�ाना । ज_ �ानाची नसे �ोभणा ।
त_ त&र काना । खालीच दडे ॥१॥
अडंसोिन अधंार/ं । ख,ोत द/िc िशर/ ।
तैसG ल*टकG वर/ । अना*द होय ॥२॥
जैसी ःव�ना ःव�नीं म*हमा । तमीं मान ुअसे तमा ।
तेवीं अ�ाना ग&रमा । अ�ानींिच ॥३॥
कोxहेर/चे वा% । न येती धारकOं ध6ं ।
न येणे लेणा शृंगा6ं । वोडंबर/चा ॥४॥
हG जाणणेया:या घर/ं । खोिचलG*ह आन न कर/ ।
काई चां*दणां उठे लहर/ । मॄगजळाची ? ॥५॥
आ�ण �ान हG जG nह�णजे । तG अ�ानिच पां दजGु ।
येक लपऊिन दा�वजे । येक न�हे ? ॥६॥
असो आता हा ूःतावो । आधीं अ�ानाचा धांडोळा घेवो ।
मग तया:या साचीं लाहो । �ान*ह ल*टकG ॥७॥
या अ�ान �ानातG । आंगींिच आहे �जतG ।
तर/ जेथG असे, तयातG । नेण कां न कर/ ? ॥८॥
अ�ान जेथ असावG तेणG सव3नेण होआवG ।
ऐसी जाती ःवभावG अ�ानाची ॥९॥
तर/ शाaमत ऐसG । जे आ'मािच अ�ान असे ।
तेणेिच तो िगंवसे । आौो जर/ ॥१०॥
तर/ नु*ठतां दजGु । ज_ अ�ान आहे �बजG ।
त_ तेिच आथी हे बुझे । कोण येथे ? ॥११॥
अ�ान तंव आपणयातG । जडपणG नेणे िन%तG ।
आ�ण ूमाण ूमाणातG । होत आहे ? ॥१२॥
या लािग ंजर/ अ�ान । कर/ल आपुलG �ान ।
हे nहणत खेवQ घेववी मौन । �वरोधिुच ॥१३॥
आ�ण जाणती वःत ुयेक । ते येणे अ�ानG कOजे मूख3 ।
त_ अ�ान हे लेख । कवण धर/ ? ॥१४॥
अहो आपणया*ह पुरता । नेण ुन करवे जाणता ।
तयातG अ�ान nहणतां । ला�जजे कOं ? ॥१५॥
आभाळG भान ुमासे । त_ आभाळ कोणG ूकाशG ? ।
सुषुcी सुषुcया %से । त_ तेिच कोणा ? ॥१६॥
तैसG अ�ान असे जेथG । तGिच जर/ अ�ान आते ।
तर/ अ�ान अ�ानातG । नेणतां गेलG ॥१७॥
ना तर/ अ�ान येक घडे । हG जयाःतव िनवडे ।
तG अ�ान न�हे फुडे । कोणे काळ/ं ॥१८॥
पडळह/ आथी डोळा । आ�ण डोळा न�हे आंधळा ।
तर/ आथी या पोकळा । बोिलया कOं ॥१९॥
इंधना:या आंगी । खवळलेन आगी ।
तG न जळे, त_ वाउगी । श�Dिच ते ॥२०॥
आंधा% कQडुिन घर/ं । घरा पडसायी न कर/ ।
त_ आंधार इह/ं अ�र/ं । न nहणावा कOं ? ॥२१॥
वो जावQ नेद/ जागणG । तये िनदेतG नीद कोण nहणे ।
*दवसा नाणी उणG । त_ रा�ऽिच क_ ची ॥२२॥
तैसG आ'मा अ�ान असकG । असतां तो न मुके ।
त_ अ�ान श~दा ल*टलG । आलGच कOं ॥२३॥
ये� हवी तर/ आ'मया । माजीं अ�ान असावया ।
कारण nहणतां �यावा । चकुO येईल कOं ॥२४॥
अ�ान तममेळणी । आ'मा ूकाशाची खाणी ।
आतां दोह/ं िमळणी । येकO कैसी ? ॥२५॥
ःव�न आ�ण जाग% । आठउ आ�ण �वस% ।
इयG यु9मG येका हा% । चालती जर/ ॥२६॥
शीता तापा एकवट । वाहे वःतीची वाट ।
कां तमG बांिधजे मोट । सूय3रँमींची ॥२७॥
नाना राती आ�ण *दवो । येती येके ठा� राहQ ।
त_ आ'मा �जवG �जवो । अ�ानाचेिन ॥२८॥
हG असो म'ृय ुआ�ण �जणG । इयG शोभती जर/ मेहणेु ।
तर/ आ'मेिन असणG । अ�ानGिस ॥२९॥
अहो आ'मेन जे बाधे । तGिच आ'मेनिस नांदे ? ।
ऐसीं काईसीं �व%5G । बोलणीं इयG ॥३०॥
अहो अधंारपणाची पैज । सांडूनी अधंार तेज ।
जाला त_ सहज । सूय3िच िनॅांत ।३१॥
दलांकूडपणु सांडलG । आ�ण आगीपण मां*डलG ।
त_ तGिच आगी जालG । इंधन कOं ॥३२॥
का गंगा पावत खGवो । आनपणाचा ठावो ।
सांड/ त_ गंगा हो । लाहे पाणी ॥३३॥
तैसG अ�ान हG अ�ान नोहे । तर/ आ'मा असकG असQ लाहे ।
ये� हवीं अ�ान होये । लागलािच ॥३४॥
आ'मेनसी �वरोधी । nहणोिन नुरेिच इये संबंधीं ।
वेगळ/ तर/ िस�5 । जायेिचना ॥३५॥
लवणाची मासोळ/ । जर/ जाली िनवाळ/ ।
तर/ जळ/ं ना जळावेगळ/ । न �जये जेवीं ॥३६॥
जG अ�ान येथG नसे । तर/च आ'मा असे ।
nहणोिन बोलणीं वाइसG । नायकावीं कOं ॥३७॥
दोर/ं सपा3भास होये । तो तेणG दोरG बांधQ ये ? ।
ना दवडणG न साहे । जयापर/ ॥३८॥
नाना पुिनवेचे आंधारG । *दहा भेणG राऽीं महरGु ।
कOं येतांिच सुधाकरG । िगिळजे जेवीं ॥३९॥
ितयापर/ उभयतां । अ�ान श~द गेला वथृा ।
हा तका3वांचिून हाता । ःव6पG नये ॥४०॥
तर/ अ�ान ःव6पG कैसG । काय काया3नुमेय असे ।
कOं ू'य�िच *दसे । धांडोळूं आतां ॥४१॥
अहो ू'य�ा*द ूमाणीं । कOजे जयाची घेणी ।
ते अ�ानाची करणी । अ�ान न�हे ॥४२॥
जैसी अकुंरGसी सरळ । वेली *दसे वेxहाळ ।
तG बीज न�हे केवळ । बीजकाय3 होय ॥४३॥
कां शुभाशुभ 6पG । ःव�नbgी आरोपG ।
तG नीद न�हे जाउपG । िनदेचG कOं ॥४४॥
नाना चांद ुएक असे । तो �योमीं दजाु *दसे ।
तG ितिमरकाय3 जैसG । ितिमर न�हे ॥४५॥
तैसG ूमाता ूमेय । ूमाण जG ऽय ।
तG अ�ानाचG काय3 । अ�ान न�हे ॥४६॥
nहणोिन ू'य�ा*दकOं । अ�ान काय3�वशेखीं ।
नेघे तG असेये �वखीं । आन ुनाह/ं ॥४७॥
अ�ान काय3पणG । घेइजे तG अ�ान nहणे ।
तर/ घेतां*ह करणG । तयाचGची ॥४८॥
ःव�नीं *दसे तG ःव�न । मा देखता काय आन ।
तैसG काय3िच अ�ान । केवळ जर/ ॥४९॥
तर/ चा�खला गुळ गुळG । मा�खलG काजळ काजळG ।
कां घेपे देपे शुळG । हालया सुळु ॥५०॥
तैसG कारण अिभ�नपणG । काय3ह/ अ�ान होणG ।
तG अ�ानिच मा काय कोणG । घेपे देपे ॥५१॥
आतां घेतG घेइजेतG ऐसा । �वचा% नये मानसा ।
तर/ ूमाण जाला मासा । मगृजळ/ंचा ना ? ॥५२॥
तंव ूमाणािचया मापा । न संपडेिच जे बापा ।
तया आ�ण खपुंपा । �वशेष ुकाई ? ॥५३॥
मा हे ूमाणिच नुरवी । आतां आथी हG कोण ूःतावी ।
येणG बोलG ह/ जाणावी । अ�ानउखी ॥५४॥
एव ंू'य� अनुमान । ूमाणां भाजन ।
नहोिन जालG अ�ान । अूमाण ॥५५॥
ना ःवकाया3तG �वये । जG कारणपणा नये ।
मी अ�ान ऐसG �बहे । मानू ंसाचG ॥५६॥
आ'मया ःव�न दाऊं । न शके कOर बहू ।
प&र ठायG ठाउ । िनदेजउं नेणG ॥५७॥
हG असो �जये वेळे । आ'मपणGिच िनखळG ।
आ'मा अ�ानमेळG । असे तेणG ॥५८॥
जैसG न क&रतां मंथन । का�ीं अवःथान ।
जैसG कां हताशनु । सामzया�चG ॥५९॥
तैसG आ'मा ऐसG नांव । न साहे आ'मयाची बरव ।
त_ कांह/ं अ�ान हांव । बांधतG कां ? ॥६०॥
काइ द/प ज_ न ला�वजे । त_िच काजळ/ फे*डजे ।
कां नुगव'या वािळजे । %खाची छाया ॥६१॥
नाना नु*ठतां देहदशा । कालऊिन ला�वजे िचकसा ।
न घ*डतां आ&रसा । उ*टजे काई ॥६२॥
कां वोहा:या दधींु । सायिच असावी आधीं ।
मग ते फेडंू इये बु5/ । पवाडु कOजे ॥६३॥
तैसG आ'मया:या ठाई । ज_ आ'मपणा ठवो नाह/ं ।
त_ अ�ान कांह/ं । सा&रखG कैसG ॥६४॥
nहणोिन ते�हांह/ अ�ान नसे । हG जालGिच आहे आपैसG ।
तां &रकामGिच काइसG । नाह/ं nहणो ॥६५॥
ऐसा*ह आ'मा जे�हां । ज_ नातळे भावाभावा ।
अ�ान असे ते�हां । तर/ तG ऐसG ॥६६॥
जैसG घटाचG नाह/ंपण । फुटोिन होय शतचणू3 ।
कOं सवा�पर/ मरण । मालवलG कOं ॥६७॥
नाना िनदे नीद आली । कOं मूछा� मूछ� गेली ।
कOं आंधार/ पडली । अधंकूपीं ॥६८॥
का अभाव अवघडला । का केळ/चा गाभा मोडला ।
चोखळा आसुडला । आकाशाचा ॥६९॥
कां िनवटिलया सूदलG �वख । मु*कयाचG बांधलG मुख ।
नाना नु*ठतां लेख । पुिसलG जैसG ॥७०॥
तैसG अ�ान आपुली वेळ । भोगी हेिच टवाळ ।
आतां तर/ केवळ । वःत ुहोऊिन नसे ॥७१॥
देखा वांझ कैसी �वये ? । �व6ढती भाजली �बयG ? ।
कOं सूय3 कोvहा लाहे । अधंारातG ? ॥७२॥
तैसा िच�माऽे चोखडा । भलतैसा अ�ानाचा झाडा ।
घेतला तर/ पवाडा । येईल काई ? ॥७३॥
जे सायेिचये चाडे । डहिळजेु दधाचGु भांडG।
ते *दसे कOं �वघडे । तैसG हG पां ॥७४॥
नाना नीद धरावया हातीं । चेउनी उ*ठला झडती ।
ते लाभे कOं िथती । नािसली होय ॥७५॥
तेवीं पाहावया अ�ान ऐसG । हG आंगीं �पसG काइसG ।
न पाहतां आपैसG । न पाहणGिच कOं ॥७६॥
एव ंकोvहेह/ पर/ । अ�ानभावाची उजर/ ।
न पडेिच नगर/ं । �वचारािचये ॥७७॥
अहो कोvहेह/ वेळे । आ'मा अथवा वेगळG ।
�वचाराचे डोळे । देखते का ? ॥७८॥
ना िनधा3राचG तQड न माखे । ूमाण ःव�नींह/ नाइके ।
कOं िन%ती हन मुके । अनसाईपणा ॥७९॥
इतुिलयाह/ भाग ु। अ�ानाचा तर/ तो माग ु।
िनगे ऐसा बाग ु। पडतां कां देवा ॥८०॥
अवंसेचेिन चंि�बंबG । िनवा3िळिलये शोभे ।
कां मांडलG जैसे खांबे । शश�वषाणाचे ॥८१॥
नाना गगनौलािचया माळा । वांजे:या जालया गळा ।
घापती तो सोहळा । पा�वजत असे ॥८२॥
आणून कांसवीचG तुप । भ6 आकाशाचG माप ।
तर/ साचा येती संकxप । ऐसे ऐसे ॥८३॥
आnह/ं येऊिन जाऊिन पुढती । अ�ान आणावG िन%ती ।
तG नाह/ं तर/ *कती । वतवतू ंपां ॥८४॥
nहणोिन अ�ान अ�रG । नुमसूं आतां िनदसुरG ।
पर/ आन येक ःफुरे । इये�वषयीं ॥८५॥
आपणया ना आ�णकातG । देखोिन होय देखतG ।
वःत ुऐिसया पुरतG । न�हेिच आंगG ॥८६॥
तर/ ते आपणयापुढG । bँय पघळे ये�हडG ।
आपण कर/ फुडG । िgेपणG ॥८७॥
जेथ आ'म'वाचG सांकडे । तेथ उठे हG ये�हडG ।
उ*ठलG तर/ रोकडG । देखतसQ ॥८८॥
न *दसे जर/ अ�ान । तर/ आहे हG न�हे आन ।
यया bँयानुमान । ूमाण जालG ॥८९॥
ना तर/ चिं ुयेक असे । तो �योमीं दणावलाु *दसे ।
तर/ डोळां ितिमर ऐसG । मानू ंये कOं ॥९०॥
भूमीवेगळ/ं झाडG । पाणी घेती कवणीकडे ।
न *दसती आ�ण अपाडG । साजीं असती ॥९१॥
तर/ भरंवसेिन मुळG । पाणी घेती हG न टळG ।
तैसG अ�ान कळG । bंयाःतव ॥९२॥
चेइिलया नीद जाये । िन*िता तंव ठाउवी नोहे ।
पर/ ःव�न दाऊिन आहे । nहणQ ये कOं ॥९३॥
nहणोन वःतुमाऽG चोखG । bँय जर/ ये�हडG फांके ।
ते�हां अ�ान आथी सुखG । nहणQ ये कOं ॥९४॥
अगा ऐिसया �ानातG । अ�ान nहणणG केउतG ।
काय *दवो कर/ तयातG । अधंा% nह�णपे ? ॥९५॥
अगा चिंापासून उजळ । जेणG रा�वली वःत ुधवळ ।
तयातG काजळ । nह�णजतसे ॥९६॥
आगीचG काज पाणी । िनफजा जर/ आणी ।
अ�ान इया वहणी । मानू ंतर/ तG ॥९७॥
कळ/ं पूण3 चिंमा । आणून मेळवी अमा ।
तर/ �ान हG अ�ान नामा । पाऽ होईजे ॥९८॥
वोरसोिन लोभG । �वष कां अमतृG दभुे ।
ना दभुे तर/ लाभे । �वषिच nहणणG ॥९९॥
तैसा जाणणेयाचा वे�हा6 । जेथG माखला समो% ।
तेथG आ�णजे पु6 । अ�ानाचा ॥१००॥
तया नांव अ�ान ऐसG । तर/ �ान होआवG तG कैसG ? ।
ये� हवीं कांह/ंिच असे । आ'मा काई ? ॥१०१॥
कांह/ंच जया न होणG । होय तG ःवतां नेणे ।
तर/ शू�याचीं देवांगणG । ूमाणासी ॥१०२॥
असे nहणावयाजोगG । नाचरे कOर आंगG ।
पर/ नाह/ं हG न लागे । जोडावGिच ॥१०३॥
कोणाचे असणGनवीण असे । कोणी न देखतांिच *दसे ।
हG आथी तर/ काईसG । हरतलेपण ॥१०४॥
िमzयावादाची कुट/ आली । ते िनवांतिच सा*हली ।
�वशेषाह/ *दधली । पाठe जेणG ॥१०५॥
जो िनमालीह/ नीद देखे । तो सव3� येवढG काय चकेु ? ।
पर/ bँयािचये न टेके । सो� जो ॥१०६॥
वेद काय काय न बोले । पर/ नांविच नाह/ं घेतलG ।
ऐसG कांह/ं जो*डलG । नाह/ं जेणG ॥१०७॥
सूय� कोणा न पाहे ? । प&र आ'मा दा�वला आहे ? ।
गगनG �या�पता ठाये । ऐसी वःत ु॥१०८॥
देह हाडांची मोळ/ । मी nहणोिन पोटाळ/ ।
तो अहंका% गाळ/ । पदाथु3 हा ॥१०९॥
बु�5 बो�Bया सोके । ते ये�हड/ वःत ुचकेु ।
मना संकxप िनके । याह/हिनु ॥११०॥
�वषयाची बरड/ । अखडं घासती तQड/ं ।
ितयG इं*ियG गोड/ । न घेपती हे ॥१११॥
पर/ नाह/ंपणासगट । खाऊिन भ&रलG पोट ।
ते कोणाह/ सगट । कां फावेल ? ॥११२॥
जो आपणासी न�हे �वखो । तो कोणा लाहे देखो ।
जे वाणी न सके चाखQ । आपणापG ॥११३॥
हG असो नामG 6पG । पुढां सुिन अमूपG ।
जेथG आलीच वािसपे । अ�व,ा हे ॥११४॥
nहणोिन आपलGिच मुख । पाहावयाची भूक ।
न वाणे मा आ�णक । कG &रघेल ? ॥११५॥
ना*डले जG वाद/कोडG । आंतुिच बाहेर सवडे ।
तैसा िनण� सुनाथा पडे । केला जेथG ॥११६॥
कां मःतका�त िनधा3&रली । जो छाया उडQ पाहे आपुली ।
तयाची फांवली । बु�5 जैसी ॥११७॥
तैसG टणकोिन सव3था । हे ते ऐसी �यवःथा ।
कर/ तो चकेु हाता । वःतूचा �जये ॥११८॥
आतां सांिगजे तG केउतG । श~दाचा संसारा नाह/ं जेथG ।
दश3ना बीजG तेथे । जाणीव आणी ? ॥११९॥
जयाचेिन बळG । अच�ुपण आंधळG ।
*फटोिन वःत ुिमळे । देखणी दशा ॥१२०॥
आपुलGिच bँयपण । उमसो न लाहे आपण ।
िg'वा कOर आण । पडली असतां ॥१२१॥
कोणा कोण भेटे ? । *दठe क_ ची फुटे ? ।
ऐ8यासकट पोटG । आटोिन गेलीं ॥१२२॥
ये�हढGह/ सांकडG । जेणG सारोिन येकOकडे ।
उघ*डलीं कवाडG । ूकाशाचीं ॥१२३॥
bँयािचया सgृी । *दठeवर/ *दठe ।
उठिलया तळवट/ं । िच�माऽची ॥१२४॥
दश3नऋ�5 बहवसाु । िच:छेष ुमातला ऐसा ।
जे िशळा न पाहे आ&रसा । वे,र�ाचा ॥१२५॥
�णीं �णीं नीच नवी । bँयाची चोख मदवी ।
*दठeकरवीं वेढवी । उदार जे ॥१२६॥
मािगिलये �णीचीं अगंG ।पा%सी nहणोिनयां वेगG ।
सांडूिन b�g &रगे । नवेया 6पा ॥१२७॥
तैसीच ूित�णीं । जा�णवेचीं लेणीं ।
लेऊिन आणी । जाणतेपण ॥१२८॥
तया परमा'मपद/चG शेष । ना काह/ं तया सुसास ।
आ�ण होय ये�हड/ कास । घातली जेणG ॥१२९॥
सव3�तेची पर/ । िच�माऽाचे तQडवर/ ।
पर/ तG आन घर/ं जा�णजेना ॥१३०॥
एव ं�ाना�ान िमठe । तGह/ फांकतसे *दठe ।
bँयपणG ये भेट/ । आपणपयां ॥१३१॥
तG bँय मोटकG देखG । आपण ःवयG bg'वG तोखे ।
तGिच *दठeचेिन मुखG । माजीं दाटे ॥१३२॥
ते�हां घेणG देणG घटे । पर/ ऐ8याचG सूत न तुटे ।
जेवीं मुखीं मुख वाटे । दप3णG केलG ॥१३३॥
अगंG अगंवर/ पहडेु । चेइला वेगळा न पडे ।
तया वा%वाचेिन पाडG । घेणG देणG ॥१३४॥
पाणी कxलोळाचेिन िमसG । आपणपG वेxहावे जैसG ।
वःत ुवःतु'वG खेळQ ये तैसG । सुखG लाहे ॥१३५॥
गुं*फवा �वाळांिचया माळा । लेइिलयाह/ अनळा ।
भेदािचया आहाळां । काय पडणG आहे ? ॥१३६॥
*कं रँमीचेिन प&रवारG । वेढुिन घेतला थोरG ।
तर/ सूया3िस दसरGु । बोलQ येईल ? ॥१३७॥
चांद�णयाचा िगंवस ु। चांदावर/ प*डिलया बहवसुु ।
काय केवळपणीं ऽास ु। दे�खजेल ? ॥१३८॥
दळािचया सहॐवर/ । फांको आपुिलया पर/ ।
पर/ नाह/ं दसर/ु । भास कमळ/ं ॥१३९॥
सहॐवर/ बा*हया । आहाती सहॐजु3ना राया ।
तर/ तो काय ितया । येको�रावा ? ॥१४०॥
सौकटािचया वोजा । पसरो कां बहू पुंजा ।
पर/ ताथवुीं दजाु । भाव आहे ? ॥१४१॥
कोड/वर/ श~दांचा । मेळावा घर/ं वाचेचा ।
मीनला त� ह/ वाचा । माऽ कOं ते ॥१४२॥
तैसे bँयाचे डाखळे । नाना bgीचे उमाळे ।
उठती लेखावेगळे । िg'वGिच ॥१४३॥
गुळाचा बांधा । फुटिलया मोड/चा धांदा ।
जाला तर/ नुसधा । गूळिच कOं तो ॥१४४॥
तैसG हG bँय देखो । कOं बहू होऊिन फांको ।
पर/ भेदाचा न�हे �वखो । तेिच nहणोिन ॥१४५॥
तया आ'मया:या भाखा । न पडेिच दसर/ु रेखा ।
ज� ह/ �व�ा अशेखा । भरला आहे ॥१४६॥
दबंधाु ��रोदकOं । बाणG पर/ अनेकOं ।
*दसती तर/ िततुकOं । सुतG आथी ? ॥१४७॥
पातयािच िमठe । नुकिलतां *दठe ।
अविघयाची सgृी । पा�वजे जर/ ॥१४८॥
न फुटतां बीजक�णका । माजीं �वःतारे वटु अिसका ।
तर/ अ+ैतफांका । उपमा आथी ॥१४९॥
मग मातG nयां न देखावG । ऐसेह/ भरे हावG ।
तर/ आंगािचये �वसवे । सेजेवर/ ॥१५०॥
पातयािच िमठe । पडिलया कOजे *दठe ।
आपुलेिच पोट/ं । &रगोिन असणG ॥१५१॥
कां नुदेिलया सुधाक% । आपणपG भरे साग% ।
ना कूमi िगली �वःता% । आपGआप ॥१५२॥
अवसेिचये *दवसीं । सतरा�वये अशंीं ।
ःवयG जैसG शशी । &रगणG होय ॥१५३॥
तैसG bँय �जणतां िg े। पडले जैतािचये कुटे ।
तया नांव वावटे । आपणपयां ॥१५४॥
सहजG आघवGिच आहे । तर/ कोणा कोण पाहे ? ।
तG न देखणGिच आहे । ःव6प िनिा ॥१५५॥
नाना न देखणG नको । nहणे मीिच मातG देखो ।
तर/ आपGआप �वखो । अपैसG असे ॥१५६॥
जG अना*दच bँयपणG । अना*दच देखणG ।
हG आतां कायी कोणG । रचू ंजावG ? ॥१५७॥
अवकाशेशीं गगना । गतीसीं पवना ।
कOं द/cीसीं तपना । संबंध ुकOजे ? ॥१५८॥
�व�पणG उ�जवडे । तर/ �व� देखे फुडG ।
ना तG नाह/ं ते�हढG । नाह/ंची देखे ॥१५९॥
�व�ाचG असे नाह/ं । �वपायG बुडािलयाह/ ।
त� ह/ दशा ऐिसह/ । देखतिच असे ॥१६०॥
कापुरा*ह आथी चां*दणG । कOं तोिच न माखे तेणG ।
तैसG केवळ देखणG । ठायG ठावो ॥१६१॥
*कंबहनाु ऐसG । वःत ुभलितये दशे ।
देखतिच असे । आपणपयातG ॥१६२॥
मनोरथांचीं देशांतरG । मनीं ूकाशून नरG ।
मग तेथG आदरG । *हंडे जैसा ॥१६३॥
कां दाटला डोळा डो�यां । डोळा िचतारा होऊिनयां ।
ःफुरे चोख nहणौिनयां । �वःमो नाह/ं ॥१६४॥
यालागीं एकG िचिपGू । दे�खजे कां आरोपे ।
आपणयां आपणपG । काय काज ? ॥१६५॥
*कळेचG पांघ%न । आपजवी र� कोण ? ।
कOं सोने ले सोनG पण । जोड जोडंू ? ॥१६६॥
चदंन सौरभ वेढ/ ? । कOं सुधा आपणया वाढ/ ? ।
कOं गूळ चाखे गोड/ ? । ऐसG आथी हG ? ॥१६७॥
कOं उजाळाचे *कळे । कापुरा पुट/ं *दधलG ? ।
कOं ताऊन ऊन केलG । आगीतG काई ? ॥१६८॥
ना ना ते लता । आपुले वेली गुंडािळतां ।
घर कर/ न क&रतां । जयापर/ ॥१६९॥
कां ूभेचा उभला । द/पूकाश संचला ।
तैसा चतै�यG िगंवसला । िचिपू ःफुरे ॥१७०॥
ऐसG आपणया आपण । आपलुG िनर/�ण ।
करावG येणGवीण । क&रतुिच असे ॥१७१॥
ऐसG हG देखणG न देखणG । हG आंधरG चां*दणG ।
मा चिंािस उणG । ःफुरतG का ? ॥१७२॥
nहणोिन हG न �हावे । ऐसGह/ क6ं पावे ।
तर/ तैसािच ःवभावG । आियता असे ॥१७३॥
िgा bँय ऐसG । अळमाळु ु दोनी *दसे ।
तGह/ परःपरानुूवेशG । कांह/ं ना कOं ॥१७४॥
तेथG bँय िgां भरे । । िgेपण bँयीं न सरे ।
मा दो�ह/ न होिन उरे । दोह/ंचG साच ॥१७५॥
मग भलतेथ भलते�हां । माझार/ले bँय-िgाभावा ।
आटणी कर/त खGवा । येती दो�ह/ ॥१७६॥
कापुर/ं अ�9नूवेश ु। कOं अ�9न घातला पोतास ु।
ऐसG न�हे संस&रसु । वGच ुजाला ॥१७७॥
येका येकु वGचला । शू�य �बंद ुशू�यG पुिसला ।
िgा bँयाचा िनमाला । तैसG होय ॥१७८॥
*कंबहनाु आपुिलया । ूित�बंबा झQ�बनिलया ।
झQबीसकट आटोिनयां । जाईजे जेवीं ॥१७९॥
तैसG %सता bgी । िgा bँय भेट/ ।
येती तेथG िमठe । दोह/ंची पडे ॥१८०॥
िसंध ुपूवा3पर । न िमळती तंविच सागर ।
मग येकवट नीर । जैसG होय ॥१८१॥
बहयेु हG �ऽपुट/ । सहजG होतया राहट/ ।
ूित�णीं काय ठe । कर/तसे ? ॥१८२॥
दोनी �वशेषG िगळ/ । ना िन�व3िशgातG उगळ/ ।
उघड/झांपी येकG च डोळ/ं । वःतुिच हे ॥१८३॥
पातया पातG िमळे । कOं bंyy'वG स_घ पघळे ।
ितये उ�मिळतां मावळे । नवलावो हा ॥१८४॥
िgा bँयाचा मासी । मBयG लेख ु�वकासी ।
योगभूिमका ऐसी । अगंीं वाजे ॥१८५॥
उ*ठला तरंग ुबैसे । पुढG आनहु/ नुमसे ।
ऐसा ठा� जैसे । पाणी होय ॥१८६॥
कां नीद सरोिन गेली । जागतृी नाह/ं चेियली ।
ते�हां होय आपुली । जैसी �ःथित ॥१८७॥
नाना येका ठाऊिन उठe । अ�यऽ न�हे पैठe ।
हे गमे तैिशया bgी । *दठe सुतां ॥१८८॥
कां मावळो सरला *दवो । राऽीचा न कर/ ूसवो ।
तेणG गगनG हा भावो । वाखा�णला ॥१८९॥
घेतला ःवास ुबुडाला । घापता नाह/ं उ*ठला ।
तैसा दोह/ंिस िसवतला । न�हे जो अथु3 ॥१९०॥
कOं अवघांिच करणीं । �वषयांची घेणी ।
क&रतांिच येके �णीं । जG कOं आहे ॥१९१॥
तयासा&रखा ठावो । हा िनकराचा आ'मभावो ।
येणG कां पाहQ । न पाहQ लाभे ? ॥१९२॥
कायी आपुिलये भूिमके । आ&रसा आपुलG िनकG ।
पाहQ न पाहQ शके । हG कG आहे ? ॥१९३॥
कां समोर पा*ठमो&रया । मुखG होऊं ये आ&रिसया ।
वांचिून तयाूित तया । होआवG कां ? ॥१९४॥
सवा�गG देखणा रवी । पर/ ऐसG घडे कवीं ।
जे उदोअःतूंचीं चवी । ःवयG घेपे ? ॥१९५॥
कOं रस ुआप�णया �पये ? । कOं तQड लपऊिन ठाये ? ।
हG रसपणG न�हे । तया जैसG ॥१९६॥
तैसG पाहणG न पाहणG । पाहणGपणGिच हा नेणे ।
आ�ण दो�ह/ हG येणG । ःवयGिच अिसजे ॥१९७॥
जG पाहणGिच nहणौिनयां । पाहणG न�हे आपणयां ।
त_ न पाहणG आपसया । हािच आहे ॥१९८॥
आ�ण न पाहणG मा कैसG । आपणपG पाहQ बैसे ? ।
तर/ पाहणG हG ऐसG । हािच पढुती ॥१९९॥
ह/ं दो�ह/ परःपरG । नांदती एका हारG ।
बांधोिन येरयेरG । नाह/ं केलG ॥२००॥
पाहाणया पाहणG आहे । तर/ न पाहणG हGिच नोहे ।
nहणौिन याची सोये । नेणती दो�ह/ ॥२०१॥
एव ंपाहणG न पाहणG । चो6िनयां असणG ।
ना पाहे तर/ कोणG । काय पा*हलG ? ॥२०२॥
*दस'यानG bँय भासे । nहणावG ना दे�खलG ऐसG ।
तर/ bँयाःतव *दसे । ऐसG नाह/ं ॥२०३॥
bँय कOर bgीसी *दसे । पर/ साच कOं िgा असे ।
आतां नाह/ं तG कैसG । दे�खलG होये ? ॥२०४॥
मुख *दसो कां दप3णीं । पर/ असणG कOं तये मुखपणीं ।
तर/ जाली ते वायाणी । ूतीित कOं ॥२०५॥
देखतांची आपणयातG । आिलये िनदेचेिन हातG ।
तया ःव�ना ऐसा येथG । िनहािळतां ॥२०६॥
िन*िःत ुसुखासनीं । वा*हजे आन ुवाहणीं ।
तो साच काय तेसणी । दशा पावे ? ॥२०७॥
कOं िससGवीण येक येकG । दा�वलीं रा�य क&रती रंकG ।
तैसींिच ितयG सतुकG । आथी काई ? ॥२०८॥
ते िनिा जे�हां नाह/ं । ते�हां जो जैसा �जये ठाई ।
तैसाची ःव�नी कांह/ं । न प�वजेिच कOं ॥२०९॥
ता�हेलया मगृतृं णा । न भेटलेया िशण ुजेसणा ।
मा भेटलेया कोणा । काय भेटलG ॥२१०॥
कOं साउलीचेिन �याजG । मेळ�वलG जेणG दजुे ।
तयाचG करणG वांझG । जालG जैसG ॥७-२११॥
तैसG bँय क6िनयां । िंyयातG िंyया ।
दाऊिन धा*डलG वाया । दा�वलेपणह/ ॥२१२॥
जG bँय िgािच आहे । मा दावणG कां साहे ? ।
न दा�वजे तर/ नोहे । तया तो काई ? ॥२१३॥
आ&रसा पां न पाहे । तर/ मखुिच वाया जाये ? ।
तेणGवीण आहे । आपणपG कOं ॥२१४॥
तैसG आ'मयातG आ'मया । न दा�वजे प_ माया ।
तर/ आ'मा वावो कOं वायां । तेिच कOं ना ? ॥२१५॥
nहणोिन आपणापG िgा । न क&रतां असG पैठां ।
आतां जालािच *दठा । कां न करावा ॥२१६॥
नाना मागुतG दा�वलG । तर/ पुन%D जालG ।
येणG*ह बोलG गेलG । दावणG वथृा ॥२१७॥
दोरासपा3भासा । साचपणG दो% कां जैसा ।
िgा bँया तैसा । िgा साच ु॥२१८॥
दप3णG आ�ण मुखG । मुख *दसे हG न चकेु ।
पर/ मुखीं मुख सतुकG । दप3णीं नाह/ं ॥२१९॥
तैसे िgा bँया दोहQ । साच कOं देखता ठावो ।
nहणौिन bँय तG वावो । दे�खलG ज� ह/ ॥२२०॥
वावो कOर होये । त� ह/ *दसत तंव आहे ।
येणG बोलG होये । आथी ऐसG ॥२२१॥
तर/ आन आनातG । देखोन होय देखतG ।
तर/ मानू ंयेतG दे�खलG ऐसG ॥२२२॥
येथG देखोिन कां न देखोिन । ऐ8य कां नाना होऊिन ।
प&र हा येणGवाचिून । देखणG असे ? ॥२२३॥
आ&रशानG हो कां दा�वलG । तर/ मुखिच मुखG दे�खलG ।
तो न दावी तर/ संचलG । मुखिच मुखीं ॥२२४॥
तैसG दा�वलG नाह/ं । तर/ हािच ययाचा ठा� ।
ना दा�वला तर/ह/ । हािच यया ॥२२५॥
जागतृी दा�वला । कां िनदा हार�वला ।
पर/ जैसा येकला । पु%षपु%षीं ॥२२६॥
कां रायातG तू ंरावो । ऐसा दा�वजे ू'ययो ।
त� ह/ ठायG ठावो । राजािच असे ॥२२७॥
ना तर/ रायपण राया । ना�णजे कOं ू'यया ।
त� ह/ कांह/ं उणG तया । माजी असे ? ॥२२८॥
तैसG दा�वतां न दा�वतां । हा ययापरौता ।
चढे न तुटे आईता । असतिच असे ॥२२९॥
तर/ कां िनिम'य �पसG । हा यया दाऊं बैसG ।
देखतG नाह/ं त_ आ&रसे । देखावे कोणG ? ॥२३०॥
द/प ुदावी तयातG रची । कOं तेणGची िस�5 द/पाची ।
तैसी स�ा िनिम�ाची । येणG साच ॥२३१॥
व�ह/तG व�ह/िशखा । ूकाशी कOर देखा ।
पर/ व�ह/ न होिन लेखा । येईल काई ? ॥२३२॥
आ�ण िनिम� जG बोलावG । तG येणG *दसोिन दावावG ।
दे�खलG तर/ ःवभावG । bँयह/ हा ॥२३३॥
nहणौिन ःवयंूकाशा यया । आपणापG देखावया ।
िनिम� हा वांचिुनयां । नाह/ंच मा ॥२३४॥
भलतेन �व�यासG । *दसत तेणGची *दसे ।
हा वांचनू नसे । येथG कांह/ं ॥२३५॥
लेणG आ�ण भांगारG । भांगारिच येक ःफुरे ।
कां जे येथG दसरGु । नाह/ंिच nहणोिन ॥२३६॥
जळ तरंगीं दोह/ं । जळावांचूिन नाह/ं ।
nहणौिन आन कांह/ं । नाह/ं ना नोहे ॥२३७॥
हो कां याणानुमेयो । येवो कां हातीं घेवो ।
लाभो कां *दठe पाहQ । भलतैसा ॥२३८॥
पर/ कापुरा:या ठा� । कापुरावांचिून नाह/ं ।
तैशा र/ती भलतयाह/ । हािच यया ॥२३९॥
आतां bँयपणG *दसो । कOं िgा होऊिन असो ।
पर/ हां वांचिून अितसो । नाह/ं येथG ॥२४०॥
गंगा गंगापणG वाहो । कOं िसधं ुहोऊिन राहो ।
पर/ पाणीपणा नवलाहो । हG न देखो कOं ॥२४१॥
िथजावG कOं �वघरावG । हG अूयोजक आघवG ।
घतृपण न�हे । अना&रसG ॥२४२॥
�वाळा आ�ण व��ह । न ले�खजती दो�ह/ ।
व��हमाऽ nहणोिन । आन न�हेिच कOं ॥२४३॥
तैसG िँय कां िgा । या दो�ह/ दशा वांझटा ।
पाहतां येकO का�ा । ःफूित3माऽ तो ॥२४४॥
इये ःफूतiकडुनी । नाह/ं ःफुित3माऽवांचिुन ।
तर/ काय देखोिन । देखत ुअसे ? ॥२४५॥
पुढG फरकG ना *दसतG । ना मगG डोकावी देखतG ।
पाहतां येणG ययातG । ःफुरिपGिचु ॥२४६॥
कxलोळG जळ/ं घातलG । सोनGिन सोनG पांघुरलG ।
*दठeचे पाय गुंतले । *दठeसीिच ॥२४७॥
ौतुीिस मेळ�वली ौतुी । bतीिस मेळ�वली bती ।
कां जे तcृीसीिच तिृc । वेगा&रली ॥२४८॥
गुळG गुळ परव*डला । मे% सुवण� म*ढला ।
कां �वाळा गुंडािळला । अनळु जैसा ॥२४९॥
हG बहु काय बोिलजे । कOं नभ नभािचया &रगे सेजे ।
मग कोणG िन*दजे । मग जागे तG कोणG ॥२५०॥
हा येणG पा*हला आइसा । कांह/ं न पा*हला जैसा ।
आ�ण न पाहतां*ह अपैसा । पाहणGिच हा ॥२५१॥
येथG बोलणG न साहे । जाणणG न समाये ।
अनुभऊ न लाहे । अगं िमरौ ॥२५२॥
nहणोन ययातG येणG । ये पर/चG पाहणG ।
पाहतां कांह/ं कोणे । पा*हलG नाह/ं ॥२५३॥
*कंबहनाु ऐसG । आ'मेिन आ'मा ूकाशे ।
न चेतुिच चेऊं बैसे । जयािस तो ॥२५४॥
ःवयG दश3नािचया सवा । अविघयाची जात फावां ।
पर/ िनजा'मभावा । न मो*डताह/ ॥२५५॥
न पाहतां आ&रसा असो पाहे । तर/ तGिच पाहणG होये ।
आ�ण पाहणेन तर/ जाये । न पाहणG पाहणG ॥२५६॥
भलतैसा फांके । पर/ येकपणा न मुके ।
नाना संकोचे तर/ असकG । हािच आथी ॥२५७॥
सूया3िचया हाता । अधंका6 नये सव3था ।
मा ूकाशाची कथा । आईकता का ? ॥२५८॥
अधंा% कां उ�जवडु । हा एकला येकवडु ।
जैसा कां मात�डु । भलतेथG ॥२५९॥
तैसा आवडितये भूिमके । आ6ढिलयाह/ कौतुकG ।
प&र ययातG हा न चकेु । हािच ऐसा ॥२६०॥
िसंधचूी सींव न मोडे । पाणीपणा सळु न पडे ।
जर/ मोडूत गाडे । तरंगांचे ॥२६१॥
र�ँम सूय�च आथी । पर/ �बंबाबहेर/ जाती ।
nहणौिन बोधसंप�ी । उपमा नोहे ॥२६२॥
आ�ण पळहेच दोडा । न पडतां तढा ।
जग तंव कापडा । न भरेिच कOं ॥२६३॥
सोनयाचा रवा । रवेपणाचा ठेवा ।
अवघेयािच अवयवा । लेणG नोहे ॥२६४॥
न फे*डतां आडवावो । *दगंतौिन *दगंता जावो ।
न ये मा पावQ । उपमा काई ? ॥२६५॥
nहणौिन इये आ'मलीळे । नाह/ं आन कांटाळG ।
आतां ययािचये तुळे । हािच यया ॥२६६॥
ःवूकाशाचा घांसीं । जे�वतां बहु वेगGसी ।
वGचेना पर/ कुसीं । वाखह/ न पडे ॥२६७॥
ऐसा िन%पमापर/ । आपुिलये �वलासवर/ ।
आ'मा राणीव कर/ । आपुला ठा� ॥२६८॥
तयातG nह�णपG अ�ान । तर/ �याया भरलG रान ।
आतां nहणे तयाचG वचन । उपसावQ आnह/ ॥२६९॥
ूकािशतG अ�ान । ऐसG nहणणG हन ।
तर/ िनिध दा�वतG अजंन । न nह�णजे काई ? ॥२७०॥
सुवण3गौर अ�ंबका । न nह�णजे कय कािळका ? ।
तैसा आ'मूकाशका । अ�ानवाद ु॥२७१॥
ये� हवीं िशवोिन पzृवीव&र । त=वां:या वाणेपर/ ।
जयाचा र�ँमकर/ं । उजाळा येती ॥२७२॥
जेणG �ान स�ान होये । b�ाऽ bgीतG �वये ।
ूकाशाचा *दवो पाहे । ूकाशासी ॥२७३॥
तG कोणG िनकृgG । दा�वलG अ�ानाचेिन बोटG ।
ना तमG सूय3 मोटे । बांधतां िनकG ॥२७४॥
`अ` पूवi �ाना�र/ । वसतां �ानाची थोर/ ।
श~दाथा3ची उजर/ । अपूव3 न�हे कOं ? ॥२७५॥
लाखेचे मांदसुे । आगीचG ठेवणG काियसG ? ।
आंत ुबाहेर/ स&रसG । क6न घाली ॥२७६॥
nहणोिन जग �ानG �ःफतG । बोलतां अ�ानवादातG ।
�वखरुली होती आतG । वाचेिचये ॥२७७॥
आखर/ं तंव गोवध ु। पुधारां अनतृवाद ु।
मा कैसा अ�ानवाद ु। कOजे �ानीं ? ॥२७८॥
आ�ण अ�ान nहणणG । ःफुर'से अथ3पणG ।
आतां हGिच �ान कोणे । मािनजे ना ? ॥२७९॥
असो हG आ'मराजG । आपणापG जेणG तेजG ।
आपणिच दे�खजे । बहयेु पर/ ॥२८०॥
िनव3िचतां जG झावळे । तGिच कOं लाहे डोळे ? ।
डो�यापुढG िमळे । तGिच तया ॥२८१॥
ऐसG जग�ान जG आहे । तG अ�ान nहणG मी �वयG ।
येणG अनुमानG हQ पाहे । आथी ऐसG ॥२८२॥
तंव अ�ान �ऽशु�5 नाह/ं । हG जगGिच ठे�वलG ठाई ।
जे धम3धिम3'वG कंह/ं । �ाना�ान असे ? ॥२८३॥
कां जळां मोतीं �वयG ? । राखQ*डया द/प ु�जये ? ।
तर/ �ानधमु3 होये । अ�ानाचा ॥२८४॥
चिंमा िनगती �वळा ? । आकाश आते िशळा ? ।
तर/ अ�ान उजळा । �ानातG वमी ॥२८५॥
�ीरा~धीं काळकूट । हे एकO पर/चे �वकट ।
पर/ काळकूट/ं चोखट । सुधा क_ ची ? ॥२८६॥
ना �ानी अ�ान जालG । तG होतांिच अ�ान गेलG ।
पुढती �ान येकलG । अ�ान नाह/ं ॥२८७॥
nहणौिन सूय3 सूया3िच येवढा । चिं चिंािच सांगडा ।
ना *दपािचया प*डपाडा । ऐसा द/प ु॥२८८॥
ूकाश तो ूकाश कOं । यािस न वचे घे� चकुO ।
nहणौिन जग असकO । वःतुूभा ॥२८९॥
�वभाित यःय भासा । सव3िमदं हा ऐसा ।
ौिुत काय वायसा । ढGक6 देती ॥२९०॥
यालागीं वःतुूभा । वःतुिच पावे शोभा ।
जात असे लाभा । वःतुिचया ॥२९१॥
वांचनू वःत ुयया । आपणपG ूकाशावया ।
अ�ान हेत ुवांया । अवघGिच ॥२९२॥
nहणोिन अ�ान स�ावो । कोvहे पर/ न लाहQ ।
अ�ान कOर वावो । पाहQ ठेिलयाह/ ॥२९३॥
पर/ तमाचा �वसुरा । न जोडेिच *दनकरा ।
राऽीिचया घरा । गेिलयाह/ ॥२९४॥
कां नीद खोळे भ&रता । जागणG ह/ न ये हाता ।
येकिलया टळटिळता । ठा*कजे जेवीं ॥२९५॥
॥ इित ौीिस5ानुवादे ौीमt मतृानुभवे अ�ानखडंन नाम सcम ूकरण ंसंपूण3म॥्
�ानखंडन�ानखंडन�ानखंडन�ानखंडन
तैसG आमुचेिन नावG । अ�ानाचG �ानह/ न�हे ।
आnहालागीं गु%देवG । आnह/च केलQ ॥१॥
पर/ आnहा आnह/ आहQ । तG कैसG पाहो जावQ ।
तंव काय कOजे ठावो । ला�जजे ऐसा ॥२॥
हा ठावोवर/ गु%रायG । नांद�वलQ उवायG ।
जे आnह/ न समाये । आnहांमाजीं ॥३॥
अहो आ'मेपणीं न संटो । ःवसं�वित न घसवटो ।
आंगीं लागिलया न फुटQ । कैवxयह/ ॥४॥
आमुची करवे न गोठe । ते जालीिच नाह/ं वा8सgृी ।
आमुते देखे *दठe । ते *दठeिच न�हे ॥५॥
आमुतG क6िन �वखो । भोगू ंशके पारखो
त_ आमुतG न देखQ । आnह/पण ॥६॥
ूगटो लपो न लाहो । येथG नाह/ं नवलवो ॥७॥
पर/ कैसेिनह/ �वपावो । असणयाचा ।
*कंबहनाु ौीिनव�ृीं । ठे�वलQ असQ जया �ःथतीं ।
ते काय देऊं हाती । वाचेिचया ? ॥८॥
तेथ समोर होआवया । अ�ानाचा पाडु कासया ।
केउते मेिलया माया । होऊं पा*हजे ! ॥९॥
अ�ानाचा ूवतु3 । नाह/ं जया गांवाआंत ु।
तेथG �ानाची तर/ मात ु। कोण जाणे ? ॥१०॥
राती nहणोिन *दवे । पडती कOं लावावे ।
वांचनू सूया3सवG । िशणणG होय ॥११॥
nहणोन अ�ान नाह/ं । तेथGिच गेलG �ानह/ ।
आता िनिमषो�मेषा दोह/ं । ठेली वाट ॥१२॥
येढहवी तढह/ �ान अ�ानG । दोह/ंिच अिभधानG ।
अथा3चेिन आनानG । �व�लावलीं ॥१३॥
ज_सी दंप'यG परःपरे । तोडोिन पालटलीं िशरG ।
तेथG पालटु ना पण सरे । दोह/ंचे �जणG ॥१४॥
कां पाठe ला�वला होये । तो *दपुिच वायां जाये ।
*दठe अधंारG पाहे । त_ तेिच वथृा ॥१५॥
तैसG िनपटनू जG ने�णजे । तG अ�ान श~दG बोिलजे ।
आता सव3ह/ जेणG सुजे । तG अ�ान कैसG ? ॥१६॥
ऐसG �ान अ�ानीं आलG । अ�ान �ानG गेलG ।
ये दोह/ वांझौलG । दो�ह/ जाली ॥१७॥
आ�ण जाणे तोिच नेणे । नेणे तोिच जाणे ।
आतां कG असे �जणG । �ाना�ाना ? ॥१८॥
एव ं�ाना�ानG दो�ह/ । पोट/ं सूिन अहनी ।
उदैला िच�गनीं । िचदा*द'य ुहा ॥१९॥
॥ इित ौीिस5ानुवादे ौीमt मतृानुभवे �ानखडंन नाम अgम ूकरण ंसंपूण3म ्॥
जीव�मDुदशाकथनजीव�मDुदशाकथनजीव�मDुदशाकथनजीव�मDुदशाकथन
आता आमोद सुनास जालG । ौतुीिस ौवण &रघाले ।
आ&रसे उठले । लोचनेसी ॥१॥
आपुलेिन समीरपणG । वेxहावती �वंजणे ।
कOं माथेिच चांफेपणG । बहकताती ॥२॥
�ज�हा लोधली रसG । कमळ सूय3पणG �वकाशे ।
चकोरिच जैसे । चिंमा झाले ॥३॥
फुलGिच जालीं ॅमर । त%णीची झाली नर ।
जालG आपुलG शेजार । िनिाळिचु ॥४॥
*द*ठ�वयाचा रवा । नाग6 इया ठेवा ।
घ*डला कां को&रवां । पर/ जैसा ॥५॥
चतूांकूर झाले कोकOळ । आंगच झाले मलयनीळ ।
रस झाले सकळ । रसनावंत ॥६॥
तैसG भो9य आ�ण भोDा । *दसे आ�ण देखता ।
हG सरलG अ+ैता । अफुटामाजीं ॥७॥
सेवंतेपणा बाहेर/ । न िनगतािच पर/ ।
पाती सहॐावर/ । उपल�वजे ते ॥८॥
तैसG नवा नवा अनुभवीं वाजतां वाधावी ।
अ*बये:या गांवीं । ने�णजे तG ॥९॥
nहणोिन �वषयांचेिन नांवG । सूिन इं*ियांचे थवे ।
स_घ घेती धांवे । समोरह/ ॥१०॥
पर/ आ&रसा िशवे िशवे । तंव *दठeसी *दठe फावे ।
तैसे झाले धांवे । व�ृीचे या ॥११॥
नाग मुद/ कंकण । �ऽिलंगीं भेदली खणू ।
घेतां तर/ सुवण3 । घेईजे कOं ॥१२॥
वGचिून आंण ूकxलोळ । nहणोन घापे करतळ ।
तेथG तर/ िनखळ । पाणीच फावे ॥१३॥
हातापाशीं ःपशु3 । डोळयापाशीं 6पस ु।
�ज�हेपाशीं िमठांश ु। कोvह/ एकू ॥१४॥
तढह/ प&रमळापरौतG । िमरवणG नाह/ं कापुरातG ।
तेवीं बहतांपर/ु ःफुरतG । तGिच ःफुरे ॥१५॥
nहणोिन श~दा*द पदाथ3 । ौोऽा*दकांचे हात ।
�यावया जेथ । उजू होती ॥१६॥
तेथ संबंध ुहोये न होये । तवं इं*ियांचे तG नोहे ।
मग असतQिच आहे । संबंध ुना ॥१७॥
�जये पेर/ं *दसती उशीं । ितये लाभती कOं रसीं ।
कांित जेवीं शशीं । पुनवGिचया ॥१८॥
प*डलG चांदावर/ चां*दणG । समुि/ं झाले व&रषणG ।
�वषयां करणG । भेटती त_शीं ॥१९॥
nहणोन तQडाआड पडे । तG*ह वाचा वावडे ।
पर/ समाधी न मोडे । मौनमुिेची ॥२०॥
�यापाराचे गाडे । मोडतां*ह अपाडे ।
अ*बयेचG न मोडे । पाऊल कG ह/ ॥२१॥
पस6िन व�ृीची वावे । *दठe 6पातG दे खेवG ।
पर/ साचाचेिन नांवे । कांह/ंिच न लभे ॥२२॥
तमातG �यावया । उचलूनी सहॐ बा*हया ।
शेवट/ं रवी इया । हािच जैसा ॥२३॥
ःव�नींिचया �वलासा । भेटईन या आशा ।
उ*ठला तंव जैसा । तोिच मा तो ॥२४॥
तैसा उदैलया िन�व3षयG । �ानी �वषयी हQ लाहे ? ।
तंव दो�ह/ न होनी होये । काय नेणQ ॥२५॥
चिं वेचू ंगेला चां*दणG । तंव वGिचलG काय कोणG ।
�वऊिन वांझG ःमरणG । होतीं जैसी ॥२६॥
ू'याहारा*द अगंीं । योगG आंग टG*कलG योगीं ।
तो जाला इये मागi । *दहाचा चांद ु॥२७॥
येथ ूव�ृ� बहडेु �जणG । अूव�ृीसी वाधावणG ।
आतां ू'य�ुखपणG । ूचा% *दसे ॥२८॥
+ैतदशेचG आंगण । अ+ैत वोळगे आपण ।
भेद तंव तंव दणु । अभेदासी ॥२९॥
कैवxयाचा चढावा । कर/त �वषयसेवा ।
झाला भ'ृय भ�य कालोवा । भDO:या घर/ं ॥३०॥
घरामाजीं पायG । चालतां मागु3ह/ तोिच होये ।
ना बैसे तर/ आहे । पावणGिच ॥३१॥
तैसG भलतG क&रतां । येथG पा�वजे कांह/ं आतां ।
ऐसG नाह/ं न क&रतां । ठा*कजेना ॥३२॥
आठव ुआ�ण �वस% । तयातGह/ घेऊं नेद/ पस% ।
दशेचा वे�हा% । असाधारण ु॥३३॥
झाला ःवे:छािच �विध । ःवैर झाला समािध ।
दशे ये मो�ऋ�5 । बैसQ घापे ॥३४॥
झाला देवोिच भDु । ठावोिच झाला पंथ ु।
होऊिन ठेला एकांत ु। �व�िच हG ॥३५॥
भलतेउिन देवG । भलतेन भD होआवG ।
बैसला तेथG रा�णवG । अकमु3 हा ॥३६॥
देवािचया दाटणी । देऊळा झाली आटणी ।
देशकाळा*द वाहाणीं । येईच ना ॥३७॥
देवीं देवोिच न माये | मा देवी कG अ�वयो आहे ? ।
येथ प&रवा% बहयेू । अघडता कOं ॥३८॥
ऐिसया*ह ःवामीभ'ृयसंबंधा । लागीं उठलीं ौ5ा ।
त_ देवोिच नुसधा । काम�वजे ॥३९॥
अविघया उपचारा । जपBयान िनधा3रा ।
नाह/ं आन संसारा । देवोवांचनुी ॥४०॥
आतां देवातGिच देवG । देववर/ भजावG ।
अप3णाचेिन नांवG । भलितया ॥४१॥
पाहG पां आघवया । %खा %खिच यया ।
पर/ दसराु नाह/ं तया । �वःतार जेवीं ॥४२॥
देव देऊळ प&रवा% । कOजे को%िन डQग% ।
तैसा भDOचा �यवहा% । कां न �हावा ? ॥४३॥
अओ मुगीं मुग जैसG । घेतां न घेतां नवल नसे ।
केलG देवपण तैसG । दोह/ं पर/ ॥४४॥
अखतांिच देवता । अखतींिच असे न पू�जतां ।
मा अखतीं काय आतां । पुजो जावी ॥४५॥
द/cीचीं लुगड/ं । द/पकिळके तू ंवेढ/ ।
हG न nहणतां ते उघड/ । ठाके काई ? ॥४६॥
कां चिंातG च*ंिका । न nह�णजे तू ंलेकां ।
त� ह/ तो अिसका । ितयािच कOं ना ॥४७॥
आगीपण आगी । असतिच असे अगंीं ।
मा कासयालागीं । देणG न देणG ? ॥४८॥
nहणोिन भजतां भजावG । मा न भजतां कय न�हे ? ।
ऐसG नाह/ं ःवभावG । ौीिशवुिच असे ॥४९॥
अतां भ�D अभ�D । झालG ताट एके पातीं ।
कमा3कमा3िचया वाती । काxहावूिनयां ॥५०॥
nहणोिन उपिनषदG । दशे येित िनंदे ।
िनंदािच �वशदG । ःतोऽG होती ॥५१॥
ना तर/ िनंदाःतुित । दो�ह/ं मौनासाठeं जाती ।
मौनीं मौन आथी । न बोलतां बोली ॥५२॥
घािलता अ�हास�हा पाय । िशवयाऽािच होत ुजाय ।
िशवा गेिलयाह/ नोहे । कG ह/ जाणG ॥५३॥
चालणG आ�ण बैसक । दो�ह/ िमळोिन एक ।
नोहे ऐसG कौतुक । इये ठायीं ॥५४॥
ये� हवीं आडोळिलया डोळा । िशवदश3नाचा सोहळा ।
भोिगजे भलते वेळां । भलतेणG ॥५५॥
ना समोर *दसे िशवुह/ । प&र दे�खलG कांह/ं नाह/ं ।
देवभDा दोह/ । एकुिच पाडू ॥५६॥
आपणिच चGडू सुटे । मग आपणया उपटे ।
तेणG उदळतां दाटे । आपणपांिच ॥५७॥
ऐसी जर/ चGडूफळ/ । दे�खजे कां के�हेळ/ं ।
तर/ बोिलजे हे सरळ/ । ूबु5ाची ॥५८॥
कमा3चा हात ुनलगे । �ानाचGह/ कांह/ं न &रगे ।
ऐसीिच होतसे आंगG । उपा�ःत हे ॥५९॥
िनफजे ना िनमे । आंगG आंग घुमे ।
सुखा सुख उपमे । देववेल यया ॥६०॥
कोvह/ एक अकृऽीम । भDOचG हG वम3 ।
योग�ाना*द�वौाम । भूिमके हे ॥६१॥
आंगG कOर एक झालG । पर/ नाम6पाचे मासले ।
होते तेह/ आटले । ह&रहर येथG ॥६२॥
अहो अध3नार/नटे�रG । िगिळत िगिळत परःपरG ।
महण झालG एकसरG । सव3मासG ॥६३॥
वा:यजात खाऊनी । वाचक'व*ह �पऊनी ।
टाकली िनदैजोनी । परा येथG ॥६४॥
िशवािशवा ! समथा3 ःवामी । येवढ/ये आनंदभूिम ।
घेपे द/जे एकG आnह/ं । ऐसG केलG ॥६५॥
चेतिच मा चेव�वलG । िनदैलGिच मा िनद�वलG ।
आnह/िच आnहा आ�णलG । नवल जी तुझG ॥६६॥
आnह/ िनखळ मा तुझे । वर/ लोभG nहणसी माझG ।
हG पुन%D साजे । तूंिच nहणोनी ॥६७॥
कोणाचG कांह/ं न घेसी । आपुलGह/ तैसGिच न देसी ।
कोण जाणे भोिगसी । गौरव कैसG ॥६८॥
गु%'वG जेवढा चांग ु। तेवढािच ता6िन लघ ु।
गु% लघ ुजाणे जो पांग ु। तुझा कर/ ॥६९॥
िशंयां देतां वाटे । अ+ैताचा समो फुटे ।
तर/ का�ा होती भाटG । शाaG तुझीं ॥७०॥
*कंबहुना ये दातारा । तू ंयाचा संसारा ।
वGचोिन होसी सोयरा । तेणGिच तोषG ॥७१॥
॥ इित ौीिस5ानुवादे ौीमt मतृानुभवे जीव�मुDदशाकथनं नाम नवम ंूकरण ंसंपूण3म ्॥
मथंप&रहारमथंप&रहारमथंप&रहारमथंप&रहार
पर/ गा िनव�ृ�राया । हातातळ/ं सुख�वलG तू ंया ।
तर/ िनवांतिच िमयां । भोगावG कOं तG ॥१॥
पर/ महेशG सूया3हातीं । *दधली तेजाची सुती ।
तया भासा अतंव3तi । जगिच केलG ॥२॥
चिंािस अमतृ घातलG । तG तयािच कािय येतुलG ।
कOं िसंध ुमेघा *दधले । मेघािच भाग ु॥३॥
*दवा जो उजेडु । तो घराचािच सुरवाडू ।
गगनी आथी पवाडु । तो जगाचािच कOं ॥४॥
अगाधG*ह उचबंळती । तG चंि/िच ना शDO ? ।
वसंत ुकर/ त_ होती । झाडांचG दानीं ॥५॥
nहणोिन हG असंवय3 । दै�वकOचG औदाय3 ।
वांचोिन ःवातंतय3 । माझG नाह/ं ॥६॥
आ�ण हा येवढा ऐसा । प&रहा6 देव ूकायसा ।
ूभुूभाव�व�यासा । आड ठावूनी ॥७॥
आnह/ बोिललQ जG कांह/ं । तG ूकटिच असे ठायीं ।
मा ःवयंूकाशा काई । ूकाशावG बोलG ? ॥८॥
नाना �वपायG आnह/ं हन । कOजे तG पां मौन ।
तर/ काय जनी जन *दसतG ना ? ॥९॥
जनातG जनीं देखतां । िgGिच bँय त'वतां ।
कोvह/ नहोिन आइता । िसBदांत हा ॥१०॥
ययापरौतG काह/ं । सं�विहःय नाह/ं ।
आ�ण हे तया आधींह/ । असतिच असे ॥११॥
तढह/ मंथूःतावो । न घडे हG nहणQ पावो ।
तढह/ िसBदानुवाद लाहQ । आवड/ क6ं ॥१२॥
प*ढयंते सदा तGिच । पर/ भोगीं नवी नवी %ची ।
nहणोिन ह उिचतुिच अनुवाद िसBद ॥१३॥
या कारणG िमयां । गौ�य दा�वलG बोलुिनयां ।
ऐसG नाह/ं, आपसया । ूकाशुिच ॥१४॥
आ�ण पूण3 अहंता वेठलQ । स_घ आnह/च दाटलQ ।
मा लोपलQ ना ूगटलQ । कोणा होऊनी ॥१५॥
आपणया आपणपG । िन6पण काय ओपे ? ।
मा उगेपणे हरपे । ऐसे आहे ? ॥१६॥
nहणोिन माझी वैखर/ । मौनाचG*ह मौन कर/ ।
हे पा�णयावर/ मकर/ । रे�खली पां ॥१७॥
एव ंदशोपिनषदG । पुढार/ न ढळती पदG ।
देखोिन बुड/ बोधG । येथGिच *दधली ॥१८॥
�नानदेवो nहणे ौीमंत । हG अनुभवामतृ ।
सGवोिन जीव�मुD । हGिच होत ु॥१९॥
मु�D कOर वेxहाळ । अनुभवामतृ िनखळ ।
पर/ अमतृाह/ उठe लाळ । अमतृG येणे ॥२०॥
िन'य चांद ुहोये । पर/ पुनवे आन ुआहे ।
हG कां मी nहणQ लाहG । सूय3bgी ? ॥२१॥
�ूया सावाियली होये । त ैअगंीचे अगंीं न समाये ।
ये� हवीं तेथGिच आहे । ता%vय कOं ॥२२॥
वसंताचा आला । फळ/ं फुलीं आपला ।
गगनािचया डाळा । पेलती झाडG ॥२३॥
ययालागीं हG बोलणG । अनुभामतृपणG ।
ःवानुभूित परगुणG । वोग&रलG ॥२४॥
आ�ण मुD मुमु�ु ब5 । हG तंववर/ यो9यता भेद ।
अनुभामतृःवाद । �व%5 जंव ॥२५॥
गंगावगाहना आली । पाणीयG गंगा झालीं ।
कां ितिमरG भेटलीं । सूया3 जैशीं ॥२६॥
नाह/ं प&रसाची कसवट/ । तंववर/च वािनया:या गोठe ।
मग पंधरावया:या पट/ं । बैसावG कOं ॥२७॥
तैसG जे या अखरा । भेटती गाभारां ।
ते वोघ जैसे सागरा । आंत ुआले ॥२८॥
जैशा आकारा*द अ�रा । भेटती प�नासह/ माऽा ।
तैसG या चराचरा । दसरGु नाह/ं ॥२९॥
तैसी तये ई�र/ं । अगंुळ/ न�हेिच दसर/ु ।
*कंबहनाु सरोभर/ं िशवेसीिच ॥३०॥
nहणोिन �ानदेवो nहणे । अनुभवामतृG येणG ।
सण ुभोिगजे सणG �व�ाचेिन ॥३१॥
॥ इित ौीिस5ानुवादे ौीमt अमतृानुभवे मंथप&रहारकथन ंनाम दशमं ूकरण ंसंपूण3म ्॥
hemantpm