ภุชงคประยาตฉันท์ ๑๒

จัดท ำโดย

นางสาวรัตนา บัวทอง เลขที่ ๑๔นางสาวสุพัตรา บัวอ่อน เลขที่ ๑๕

ภุชงคประยาต แปลว่า งูเลื้อยฉันทน์ี้มีความหมายว่ามีลีลางดงามดุจการเลื้อยของพญานาคใช้บรรยายความ ใน

เรื่องที่ต้องให้เห็นความรวดเร็ว กระฉับกระเฉง หรือร าพันภาพที่

สนุกสนานรื่นเริง

คณะและพยางค์ฉันท์บทหนึ่งมี ๒ บาท บาทละ ๒ วรรค วรรค

ต้นและวรรคท้าย มีวรรคละ ๖ ค าเท่ากัน รวม ๒ วรรคเป็น ๑๒ ค า จึงเขียน ๑๒ ไวท้้ายชื่อฉันท์

สัมผัส สัมผัสบังคับดูได้จากแผนตามผังสัมผัส และจากตัวอย่างดังรายละเอียด ต่อไปนี้

สัมผัสภายในบท

คู่ที่ ๑. ค าสุดท้าย ของวรรคที่ หนึง่ สัมผัสกับค าที่ สาม ของวรรคที่ สอง แทน ด้วย (ค)-(ค)

คู่ที่ ๒. ค าสุดท้าย ของวรรคที่ สอง สัมผัสกับค าที่ สุดท้าย ของวรรคที่ สาม แทนด้วย ((ค))-((ค))

สัมผัสระหว่างบท

มีการบังคับ ระหว่าง ค าสุดท้ายของบท (วรรคที่ ๔) จะไปสัมผัสกับ ค าสุดท้าย ของวรรคที่ สอง ของฉันท์ ในบทถัดไป แทนด้วย(((ค)))-(((ค)))

ค าครุ ค าลหุ บังคับครุ ลหุ ตามที่เขียนไว้ในแผนผังและตาม

ตัวอย่าง

ล ค ค ล ค (ค) ล ค(ค)ล ค ((ค)) ล ค ค ล ค ((ค)) ล ค ค ล ค (((ค)))

ล ค ค ล ค ค ล ค ค ล ค (((ค)))

ค าครุ แทนด้วย คค าลหุ แทนด้วย ล

ณ วันหนึ่งลุถึงกา ลศึกษาพชิากรกุมารลิจฉวีวร เสด็จพร้อมประชุมกัน

ถอดความพราหมณ์ผู้ฉลาดคาดคะเนว่ากษัตริย์ลิจฉวีวางใจคลายความ

หวาดระแวง เป็นโอกาสเหมาะที่จะเริ่มด าเนินการตามกลอุบายท าลายความสามัคคี วันหนึ่งเมื่อถึงโอกาสที่จะสอนวิชา กุมารลิจฉวีก็เสด็จมาโดยพร้อมเพรียงกัน

ตระบัดวัสสการมา สถานราชเรียนพลันธ แกล้งเชิญกุมารฉัน สนิทหนึ่งพระองค์ไป

ถอดความ

ทันใดวัสสการพราหมณ์ก็มาถึงและแกล้งเชิญพระกุมารพระองค์ที่สนทิสนมเข้าไปพบในห้องส่วนตัว

ลุห้องหับรโหฐาน ก็ถามการณ์ ณ ทันใดมีลี้ลับอะไรใน กถาเช่นธปุจฉา

ถอดความ

แล้วก็ทูลถามเรื่องที่ไม่ใช่ความลับแต่ประการใด

จะถูกผิดกระไรอยู่ มนุษย์ผู้กระท านาและคู่โคก็จูงมา ประเทียบไถมิใช่หรือ

ชาวนาจูงโคมาคู่หนึ่งเพื่อเทียมไถใช่หรือไม่

ถอดความ

กุมารลิจฉวีขัตติย ์ ก็รับอรรถอออือกสกิเขากระท าคือ ประดุจค าพระอาจารย์

ถอดความพระกุมารลิจฉวีก็รับสั่งเห็นด้วยวา่ชาวนาก็คงจะกระท าดังค าของ

พระอาจารย์

ก็เท่านั้น ธ เชิญให้ นิวัตในมิช้านานประสิทธิ์ศิลป์ประศาสน์สาร สมัยเลิกลเุวลา

ถามเพียงเท่านั้นพราหมณ์ก็เชิญให้เสด็จกลับออกไปครั้นถึงเวลาเลิกเรียน

ถอดความ

อุรสลิจฉวีสรรพ ชวนกันเสด็จมาและต่างซักกุมารราช องค์นั้นจะเอาความ

ถอดความเหล่าโอรสลิจฉวีก็พากันมาซักไซ้พระกุมารว่าพระอาจารย์เรียกเข้าไปข้างใน ไดไ้ต่ถามอะไรบ้าง

พระอาจารย์สิเรียกไป ณ ข้างใน ธ ไต่ถามอะไรเธอเสนอตาม วจีสัตย์กะส่ าเรา

ขอให้บอกมาตามความจริง

ถอดความ

กุมารนั้นสนองสา รวากย์วาทตามเลาเฉลยพจน์กะครูเสา วภาพโดยคดมีา

พระกุมารพระองค์นั้นก็เล่าเรื่องราวที่พระอาจารย์เรียกไปถาม

ถอดความ

กุมารอื่นก็สงสัย มิเชื่อในพระวาจาสหายราช ธ พรรณนา และต่างองค์ก็พาที

ถอดความ

แต่เหล่ากุมารสงสัยไม่เชื่อค าพูดของพระสหาย

ไฉนเลยพระครูเรา จะพูดเปล่าประโยชน์มีเลอะเหลวนักละล้วนนี รผลเหน็ บ เป็นไป

ถอดความเหล่ากุมารต่างองค์ก็วิจารณ์ว่า พระอาจารย์จะพูดเรื่องเหลวไหลไร้สาระเช่นนี้เป็นไปไม่ได้

เถอะถึงถ้าจะจริงแม้ ธ พูดแท้ก็ท าไมแนะชวนเข้า ณ ข้างใน จะถามนอก บ ยากเย็น

หากว่าจะพูดจริงเหตุใดจะต้องเรียกเข้าไปถามข้างในห้อง ถามข้างนอกห้องก็ได้

ถอดความ

ชะรอยว่าทิชาจารย์ ธ คิดอ่านกะท่านเป็นรหัสเหตุประเภทเห็น ละแน่ชัดถนัดความ

สงสัยว่าท่านอาจารย์กับพระกุมารต้องมีความลับอย่างแน่นอน

ถอดความ

และท่านมามุสาวาท มิกล้าอาจจะบอกตาพจีจริงพยายาม ไถลแสร้งแถลงสาร

มาพูดโกหก ไม่กล้าบอกตามความเป็นจริง

ถอดความ

กุมารราชมิตรผอง ก็สอดคล้องและแคลงดาลพิโรธกาจวิวาทการณ์ อุบัติขึ้นเพราะขุ่นเคือง

ถอดความเหล่ากุมารแกล้งพูดไปต่าง ๆ นานา กุมารลิจฉวีทั้งหลายเห็นสอดคล้องกันก็เกิดความโกรธเคือง การทะเลาะวิวาทก็เกิดขึ้นเพราะความขุ่นเคืองใจ

พิพิธพันธไมตรี ประดามีนิรันดร์เนืองกะองค์นั้นก็พลันเปลือง มลายปลาตพินาศปลงฯ

ถอดความความสัมพันธ์อันดีที่เคยมีมาตลอดก็ถูกท าลายย่อยยับลง

คุณค่ำด้ำนวรรณศิลป์๑.การสรรค า เป็นการเลือกใช้ค าที่สื่อความคิดและ

อารมณ์ได้อย่างงดงาม๑.๑ การเลือกใช้ค าได้ถูกต้องตรงตามที่ต้องการ

มีการใช้ค าที่ประณีตเป็นพิเศษ เมื่อได้กล่าวถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ พระมหากษัตริย์ ครู อาจารย์ จะใช้ค าศัพท์ภาษาบาลีสันสกฤต ซึ่งถือว่าเป็นภาษาสูงต้องแปลความทุกค า

ลักษณะค าประพันธ์ภุชงคประยาต ฉันท์ ๑๒

กุมารลิจฉวีขัตติย์ ก็รับอรรถอออือกสกิเขากระท าคือ ประดุจค าพระอาจารย์พระอาจารย์สิเรียกไป ณ ข้างใน ธ ไต่ถาม

อะไรเธอเสนอตาม วจีสัตย์กะส่ าเรา ไฉนเลยพระครูเรา จะพูดเปล่าประโยชน์มี

เลอะเหลวนักละล้วนนี ร ผลเห็น บ เป็นไป

๑.๒ การเลือกใช้ศัพท์เหมาะแก่เนื้อเรื่อง และฐานะของบุคคลในเรื่อง

๑.๓ การเลือกใช้เลือกค าโดยค านึงถึงเสียง ดังนี้(๑) การใช้ค าที่เล่นเสียงหนักเบา

ในบทร้อยกรองประเภทฉันท์ ก าหนดเสียงหนักเบา (ค าครุและค าลห)ุ ไว้แน่นอนเป็นแบบแผนที่ยดึถือกัน ถ้าอ่านเป็นท านองเสนาะ ก็จะท าให้รู้สึกถึงรสไพเราะเนื้อคสามได้ดังตัวอย่าง

ชะรอยว่าทิชาจารย์ ธคิดอ่านกะท่านเป็นรหัสเหตปุระเภทเห็น ละแน่ชัดถนัดความ และท่านมามุสาวาท มิกล้าอาจจะบอกตา

พจีจริงพยายาม ไถลแสร้งแถลงสาร

(๒) การเล่นเสียงสัมผัส ในฉันท์ของนายชิต บุรทัต มีทั้งสัมผัสนอกและสัมผัสใน โดยเฉพาะสัมผัสในมีทั้งสัมผัสสระและสัมผัสพยัญชนะแพรวพราว คล้ายกับความไพเราะของกลอน

(๓) การเล่นสัมผัสชุดค าและชุดเสียง(๔) มีการเล่นค า

๒. การใช้โวหาร สามัคคีเภทค าฉันท์มีความไพเราะงดงามอันเกิดจากสารที่กวีใช้ศิลปะในการถ่ายทอดความหมายของเนื้อหา โดยการใช้ส านวนโวหาร และการใช้ภาพพจน์ เพื่อให้ผู้อ่านจินตนาการเห็นภาพชัดเจน เข้าใจและเกิดอารมณ์คล้อยตาม ดังนี้

๒.๑ บรรยายโวหาร ใช้ค าให้เห็นภาพชัดเจนตามล าดับเหตุการณ์ ๒.๒ พรรณนาโวหาร เป็นการสร้างมโนภาพให้ผู้อ่านเกิดภาพขึ้นในใจ ๒.๓ อุปมาโวหาร เป็นการกล่าวเปรียบเทียบเพื่อให้ผู้อ่านเข้าใจ